Hakob Sanasaryan

в­Îഠ겭ܲ­ê²ð­Ú²Ü

вزβð¶ì²Ì ¸²ì²¸ðàôÂÚàôÜ (Ù»ÏÝáõÃÛáõÝÝ»ñ) ºñÏñáñ¹, í»ñ³Ùß³Ïí³Í Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝ

º­ðº­ì²Ü §¶³ëåñÇÝï¦ Ññ³ï³ñ³ÏãáõÃÛáõÝ 2011 1

Ðî¸ 2: 1/14 ¶Ø¸ 86.3+87 ê 190

ê³Ý³ë³ñÛ³Ý Ð.². ê 190 гٳϳñ·í³Í ¹³í³¹ñáõÃÛáõÝ / Ð.².ê³Ý³ë³ñÛ³Ý.– ºñÏñáñ¹, í»ñ³Ùß³Ïí³Í Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝ. – ºñ.: ¶³ëåñÇÝï Ññ³ï., 2011.- 184 ¿ç:

Ուսումնասիրության մեջ վերլուծվում են դրամա­ շնորհների, վարկերի, <Կայուն զարգացում> հայեցա­ կարգի, Միջազգա­յին դաշնագրերի և ազդեցիկ այլ լծակ­ ների միջոցով պետությունների իրավական համա­կարգը և կյանքի ընթացքը համաշխարհային միակենտրոն կառավարմանը հարմարեցնելու միտումները:

Ðî¸ 2 : 1/14 ¶Ø¸ 86.3+87 ISBN 978-9939-832-35-7 © ê³Ý³ë³ñÛ³Ý Ð.²., 2011

2

ܲ­Ê²­´²Ü ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ØÇáõÃ­Û³Ý µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ ·ñ»­Ã» ½ñÏí³Í ¿ñ ³ñ­ï³­ ùÇÝ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ñ»ï ³éÝã­í»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÇó ¨ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ Éáõé ѳ­Ï³Ï­ñ³Ýù áõ­Ý»ñ ³Û¹ ѳ­ë³­ñ³­Ï³ñ­·Ç Ýϳï­Ù³Ùµ: سñ¹­ ϳÝó Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõÃ­Û³Ý å³ï­Ï»­ñ³ó­Ù³Ý Ù»ç µ³­ñáõ ¨ ³ñ­¹³­ñáõí Û³Ý »­ñ³ß­ËÇ­ùÁ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ÇÝ Ødzó­Û³É ܳ­Ñ³Ý·­Ý»ñÝ áõ »í­ñá­å³­ Ï³Ý »ñÏñ­Ý»­ñÁ, ÇëÏ ã³­ñÇùÝ áõ µéÝáõíÛáõ­ÝÁ í»­ñ³·ñ­íáõÙ ¿ÇÝ ÙdzÛÝ µáÉߨÇÏ­Û³Ý Ñ³­ë³­ñ³­Ï³ñ­·ÇÝ: 곭ϳÛÝ, Ýñ³ ÷Éáõ­½áõ­ÙÇó Ñ»­ïá, »ñµ Ñݳ­ñ³­íáñ ¹³ñ­Ó³í ³éÝã­í»É ³ñ­¹³­ñáõÃ­Û³Ý áõ µ³­ñáõ ËáñÑñ­¹³­ÝÇß Ï³ñ­Í»ó­Û³É ³Û¹ »ñÏñ­Ý»­ñÇ µ³ñ­ù»­ñÇÝ, ³­å³ ³Ûë ³Ý­·³Ù ¿É ëñ³Ýó ¿ñ í»­ñ³·ñ­íáõÙ Ù³ñ­¹áõ Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñÇ áï­Ý³­Ñ³ñ­Ù³Ý, ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ áõ å»­ïáõÃ­Û³Ý ÑÇÙ­ù»­ñÁ ù³Û­ù³­ÛáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇ ï³­ñ³Í­Ù³Ý, ³½­·³­Ù»ñÅ ³Ý­Ñ³­ïÇ ¨ Ïñ³­íá­ñ³­Ï³Ý áõ µ³­ñá­Û³­½áõñÏ Ñ³­ë³­ñ³­ ÏáõÃ­Û³Ý Ó¨³­íáñ­Ù³Ý, ëá­ódz­É³­Ï³Ý ³­Ý³ñ­¹³­ñáõÃ­Û³Ý ¨ ³Ý­Ñ»­Ã»Ã å³­ï»­ñ³½Ù­Ý»­ñÇ Ù»Õ­ùÁ: ´³Ûó ϳñ× Å³­Ù³­Ý³Ï ³Ýó ß³­ï»­ñÁ Ñ³ë­ Ï³­ó³Ý, áñ ¹³ñÓ­Û³É ³é­Ï³ ¿ Ùá­Éá­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ù³Ý­½Ç ѳ­Ù³­Ùá­Éá­ ñ³­Ï³­ÛÇÝ ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ û­å»ï ³Û­ëûñ­í³ ½á­ñ»Õ »ñÏñ­Ý»­ñÁ Ù³ë­Ý³­ÏÇó »Ý ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ í³ñ­íáÕ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ Ýáõí۳­ÝÁ, 볭ϳÛÝ, ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙª ϳ­ï³­ñá­ÕÇ Ï³ñ­·³­íǭ׳­Ïáí ¨ ·áñ­ÍÇù »Ý ³ÛÝ áõ­ÅÇ Ó»é­ùÇÝ, á­ñÁ Ó·ïáõÙ ¿ ë³Ý­Ó»É Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ÙÇï­ùÁ, í»­ñ³Ñë­Ï»É áõ ϳ­é³­í³­ñ»É ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ùß³­Ïáõ­ ó­ÛÇÝ, ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý áõ ÝÛáõ­Ã³­Ï³Ý ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÁ ¨, ³­å³, ³Ù­µáÕ­çáõí۳ٵ ïÇ­ñ³­Ý³É ºñÏ­ñ³·Ý­¹ÇÝ: ܳ¨ ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¹³ñ­ Ó³í, áñ ³Û¹ áõÅÝ Çñ Ýå³­ï³Ï­Ý»ñÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝáõÙ ¿ Çñ ·É˳­íáñ Ñ»­Ý³­ñ³Ý­Ý»­ñǪ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ϳ­éáõÛó­Ý»­ñÇ ¨ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ýǭݳݭ볭 Ï³Ý áõ ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý Éͳϭݻñ áõ­Ý»­óáÕ Ñ»­Õǭݳ­Ï³­íáñ ØÇ­ç³½­·³­ ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí: 3

´Ý³­Ï³­Ý³­µ³ñ ѳñó ¿ Í³­·áõÙ, û ³Û¹ DZÝã­áõ­ÅÇ Ù³­ëÇÝ ¿ Ëáë­ùÁ ¨ ³ñ¹­Ûá±ù ­ã³­÷³­½³Ýó­í³Í ã»Ý Ýñ³ ϳ­ñá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ Ñݳ­ñ³­ íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ ï³­ñ³Í­í³Í áõ ï³­ñ³Í­íáÕ Éáõ­ñ»­ñÁ: ØÇÙ­Û³Ýó Éñ³ó­ÝáÕ áõ ѳë­ï³­ïáÕ íϳ­ÛáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ ³­éûñ­Û³ ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ ³­í»­ÉÇ ù³Ý »ñ­Ïáõ ѳ­½³­ñ³Ù­ Û³Ï ß³­ñáõ­Ý³Ï ·áñ­ÍáõÙ ¿ ÙÇ Ñ³­Ù³­Ï³ñ·, á­ñÁ Ó¨³­íáñ­í»É ¿ ÝáõÛÝ ¿Ã­Ýá­ëÇ á­ñáß ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ Ùdz­íáñ­Ù³Ùµ ¨ ¹³ñ­Ó»É ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ ÙÇ Ûáõ­ñû­ñÇ­Ý³Ï Ï³­éáõÛóª ÙÇ ¹³­í³­¹Çñ áõÅ: ²ÛÅÙ ³Û¹ ϳ­éáõÛóÝ ³ñ­¹»Ý ïÇ­ñ³­ó»É ¿ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ï³­åÇ­ï³­ÉÇ, ï»­Õ»­Ï³ï­í³­ Ï³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ, ÝÛáõ­Ã³­ï»Ë­Ýǭϳ­Ï³Ý ¨ ³ÛÉ Ñ³ñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ ½·³­ÉÇ ½³Ý·­í³­ÍÇÝ ¨ ¹³ñ­Ó»É ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ·ñ»­Ã» µá­Éáñ »ñÏñ­Ý»­ ñÇ å³ñ­ï³­ï»­ñÁ: ä³ñ½­íáõÙ ¿, áñ ³Û¹ ϳ­éáõÛ­óÇ (¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ) ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõÝÝ áõ Íñ³­·Ç­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ¹ñ³ Ç­ñ³­Ï³­ ݳó­Ù³Ý Ù»­Ë³­Ýǽ٭ݻñÝ ³ñ­ï³­óáÉ­í³Í »Ý ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ, áñ­ ï»Õ ³ë­íáõÙ ¿, áñ ºñÏ­ñ³­·áõÝ¹Ý Çñ ³Ù­µáÕç ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí å³ï­Ï³­ÝáõÙ ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ, µá­Éáñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÁ ëïá­ñ³­¹³ë »Ý Ýñ³Ýó, Ññ»³­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­å³Ñ­íáõÙ ¿ Ï»­Õ»­ù»É, ëïñϳó­Ý»É, áãÝ­ ã³ó­Ý»É û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ ¨ ïÇ­ñ³­Ý³É Ýñ³Ýó áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇÝ: ²­í»­ÉÇ ù³Ý »ñ­Ïáõ ѳ­½³ñ ï³­ñÇ ¿, ÇÝ㠹ǭó³­é³ë­å»É­Ý»­ñÇÝ Ùdz­ ÓáõÉ­í³Í ³Ûë ϳ­éáõÛ­óÇ Íñ³­·ÇñÝ áõ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ áñ­å»ë Ïñá­Ý³­Ï³Ý áõë­ÙáõÝù-¹á·­Ù³ ÁÝ­¹áõÝ­í»É ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ñ³ñ­Ûáõ­ñ³­íáñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó: ²Ûë ϳ­éáõÛ­óǪ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí۳Ý, Íñ³·­ñÇ áõ ·áñ­Íáõ­Ý»áõí Û³Ý Ù³­ëÇÝ ¿É ÏËáë­íÇ ëïáñ¨ ß³­ñ³¹­ñ³Ý­ùáõÙ:

4

²­è²­æ²­´²Ü г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ýǭݳÝë­Ý»­ñÇ ¨ ÝÛáõ­Ã³­Ï³Ý ϳ­ñá­ÕáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇ ³Ñ­é»­ÉÇ ½³Ý·­í³­ÍÁ ÷áù­ñ³­ÃÇí Ù³ñ¹­Ï³Ýó å³ï­Ï³­Ý»­ Éáõ ÷³ëïÝ ³ñ­¹»Ý ³Ý­íÇ­×»­ÉÇ ¿: ú­ñǭݳÏ, زÎ-Ç 1996 Ãí³­Ï³­ÝÇ §¼³ñ­·³ó­Ù³Ý Íñ³­·Çñ¦ ½»­ÏáõÛ­óÇ ïí۳ɭݻ­ñáíª 358 ÙÇ­Édzñ­¹³­ ï»ñ Ïɳ­Ý³­ÛÇÝ ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ »­Ï³­Ùáõ­ïÁ ¹á­É³­ñ³­ÛÇÝ Ñ³ß­í³ñ­Ïáí ·»­ñ³­½³Ý­óáõÙ ¿ ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý 45 ïá­Ïá­ëÇ »­Ï³­Ùáõï­Ý»­ ñÇÝ: 1909 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, ³Û¹ ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»ñÝ ¿ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­ó»É ì³É­ï»ñ 賭ﻭݳáõݪ ³­ë»­Éáí, û ÙÇÙ­Û³Ýó ׳­Ý³­ãáÕ 300 ÁÝ­ï³­ÝÇù ϳݭËá­ñá­ßáõÙ »Ý »í­ñá­å³­Ï³Ý ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý ×³­Ï³­ ï³­·Ç­ñÁ ¨ Ñ»Ýó Ç­ñ»Ý­óÇó ¿É ų­é³Ý­·áñ¹­Ý»ñ »Ý ÁÝï­ñáõÙ: лݭñÇ üáñ­¹Á §ÜÛáõ-Úáñù ³ÛÙë¦ Ã»ñ­Ãáõ٠ѳۭﳭñ³­ñ»É ¿ (1925 Ã.), û ÑëÏá­ÕáõÃ­Û³Ý ï³Ï í»ñó­ñ»ù ë»­÷³­Ï³Ý ß³­ÑÇ Ñ³­Ù³ñ å³­ï»­ñ³½Ù­ Ý»ñ ëï»Õ­ÍáÕ 50 ³­é³­í»É ѳ­ñáõëï ýǭݳݭëÇëï Ññ»³­Ý»­ñÇ, ¨ å³­ ï»­ñ³½Ù­Ý»­ñÁ Ïí»­ñ³­Ý³Ý: êáõÛÝ ËݹñÇ ³éÝ­ãáõí۳ٵ ÜÛáõ-Úáñ­ùÇ ù³­Õ³­ù³­å»ï æáÝ Ê³Û­É³­ÝÁ 1922 Ã. Ù³ñ­ïÇ 26-Ç Çñ ׳­éáõÙ ³­ë»É ¿. §Ø»ñ å»­ïáõÃ­Û³Ý Ç­ñ³­Ï³Ý ëå³é­Ý³­ÉÇ­ùÁ ³Ý­ï»­ë³­Ý»­ÉÇ Ï³­é³­ í³­ñáõíÛáõÝÝ ¿, á­ñÁ Ñëϳ Íá­í³Ñ­ñ»­ßÇ ÝÙ³Ý Çñ ßá­ß³­÷áõÏ­Ý»ñÝ ¿ ï³­ñ³­ÍáõÙ Ù»ñ ù³­Õ³­ùÇ, Ù»ñ ݳ­Ñ³Ý­·Ç, Ù»ñ ³½­·Ç íñ³: ²Û¹ Íá­ í³Ñ­ñ»­ßÇÝ ·É˳­íá­ñáõÙ ¿ µ³Ý­ÏÇ­ñ³­ÛÇÝ ïÝ»­ñÇ ÙÇ ÷áùñ ËáõÙµ, á­ñÁ ëá­íá­ñ³­µ³ñ Ïáã­íáõÙ ¿ §ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇñ­Ý»ñ¦: ²Û¹ ÙÇ ÷áùñ ËáõÙ­µÁ, Çñ »­ë³­ëÇ­ñ³­Ï³Ý Ýå³­ï³­Ïáí, Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ Õ»­Ï³­í³­ñáõÙ ¿ Ù»ñ ϳ­é³­í³­ñáõí۳­ÝÁ¦: г­Ù³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇ ½·³­ÉÇ ½³Ý·­í³­ÍÁ ë»­÷³­Ï³­Ý³Í ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ ³­é³Ý­ÓÇÝ Ñ³Ý­·áõÛó­Ý»­ñÁ (ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙª ÙÇÙ­Û³Ýó ³ñ­Ûáõ­Ý³­ÏÇó ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÁ), ëá­íá­ñ³­µ³ñ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ Ý»ñ­Ï³­ Û³­ÝáõÙ »Ý §ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇݦ, §Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇݦ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõí ÛáõÝ­Ý»ñ ¨ ³ÛÉ ³­ÝáõÝ­Ý»­ñáí: γ­ñ»­ÉÇ ¿ »Ý­Ã³¹­ñ»É, áñ ³Û¹­åÇ­ëÇ ·áñ­ Í»­É³­Ï»ñ­åÁ å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í ¿ Ýñ³­Ýáí, áñ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ å³­ ñ³·­ÉáõË­Ý»ñÝ ³Ýó­Û³­ÉÇ ÷áñ­ÓÇó ·Ç­ï»Ý, áñ Ç­ñ»Ýó Ïáñ­Í³­Ý³­ñ³ñ áõ Ù³ñ­¹³­ÏáõÉ Íñ³­·Ç­ñÁ ï³ñ­µ»ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ù»ç ϳ­ñáÕ ¿ ³ñ­Ù³­ ï³­íáñ­í»É ¨ Ç­ñ³­Ï³­Ý³­Ý³É ÙdzÛÝ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ³­ÝáõÝ­Ý»­ñÇ ùá­ÕÇ ï³Ï, á­ñáÝù ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç ѳ­í³ï »Ý Ý»ñßÝ­ãáõÙ, ÇëÏ, û­ñǭݳÏ, ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ ³Ý­í³­Ýáõ­ÙÁ Ù»­Í­ Ù³­ë³Ùµ ¹»é 5

ÁÝϳɭíáõÙ ¿ ǵñ¨ µá­Éáñ ³½­·»­ñÇ Ý³­Ë³­Ó»é­Ýáõí۳ٵ ëï»ÕÍ­í³Í ¨ Ýñ³Ýó ß³­Ñ»­ñÇó µËáÕ ÙÇ ³­é³­ù»­ÉáõíÛáõÝ: ú·ï­í»­Éáí Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ù»ç ϳñÍ­ñ³­ó³Í ³Ûë ÃÛáõ­ñÇ­Ù³­óáõíÛáõ­ÝÇó áõ ÃÛáõ­ñÁÙµé­Ýáõ­ÙÇó, ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý Õ»ÏÝ Çñ Ó»é­ùÁ í»ñó­Ý»­Éáõ Ýå³­ï³Ï Ñ»­ï³åÝ­¹áÕ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÁ, ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ ÙÇ­çá­óáí, ³ß­Ë³ñ­ÑÇ »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ µ³­ó³­Ñ³Û­ïá­ñ»Ý û­É³¹­ñáõÙ ¿ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ¹ñáõÛíݻñ áõ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»ñ, á­ñáÝù µËáõÙ »Ý Çñ ÇëÏ ß³­Ñ»­ ñÇó ¨ Ñ³­Ï³­ëáõÙ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ß³­Ñ»­ñÇÝ: º­Ã» áã ³Û¹ áõ­ÅÇ, ѳ­å³ á±õÙ ­ß³­Ñ»­ñÇó »Ý µËáõÙ, û­ñǭݳÏ, ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»­ñÇ Ãáõ­É³ó­Ù³Ý, å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ³­å³­Ï»Ýï­ñ᭠ݳó­Ù³Ý, ϳ­é³­í³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ ïÝï»­ë³­Ï³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõ­ÝÇó ½ñÏ»­Éáõ, å»­ï³­Ï³Ý áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇ í³­×³é­ùÇ, Ù³­Ñ³­å³ï­ÅÇ í»­ñ³ó­ Ù³Ý å³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ Ùdz­ë»­é³­Ï³­Ýáõí۳Ý, ÃÙñ³­ Ùá­Éáõí۳Ý, åáéÝ­ÏáõÃ­Û³Ý Ëñ³­Ëáõ­ëáõ­ÙÁ ϳ٠í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­ ϳ­Ýáõí۳ٵ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ ³ÏݭѳÛï Ù³­Ñ³ñ­ß³­íÁ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, 볭ϳ­í³­ÃÇí Ù³ñ¹­Ï³Ýó ·»ñ­Ñ³ñë­ï³­Ý³­Éáõ ¨ áõ­ñÇß­Ý»­ñÇÝ Çß­Ë»­ Éáõ, ÇëÏ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñª ³Õ­ù³­ï³­Ý³­Éáõ ¨ ëïñϳ­Ý³­Éáõ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ »Ý ëï»ÕÍ­íáõÙ, ݳ¨ ѳݭ󳭷áñÍ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ³­å³­Ñáí­íáõÙ »Ý Ýñ³Ýó ÇëÏ Ó»éÝ­ïáõ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï µáõÅ­Ù³Ý Ï³­ñÇù áõ­Ý»­óáÕ­Ý»­ñÇÝ, ³Û­ëÇÝùݪ µÝ³­ Ï³Ý í³ñù áõ µ³ñ­ùÇó ߻խí³Í­Ý»­ñÇÝ ÷áñ­ÓáõÙ »Ý ѳ­Ù³­ñ»É Ýáñ­Ù³É Ù³ñ­¹ÇÏ ¨, Áëï ¿áõí۳Ý, Ëñ³­Ëáõë­íáõÙ ¿ Ýñ³Ýó ù³­Ý³­ÏÇ Ù»­Í³­ óáõ­ÙÁ: ²Û­ëÇÝùݪ å»­ï³­Ï³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ³Ý­¹³­Ù³­Éáõ­ÍáõÙ, Ñ³Ý­ó³­ ·áñ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ û­ñǭݳ­Ï³­Ý³­óáõÙ, ³­ñ³­ï³­íáñ ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ·»­ñ³­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý Ñ³ë­ï³­ïáõÙ: ä³ñ½ ¿, áñ ³Ûë­åÇ­ëÇ Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ Ýßí³Í ϳ­éáõÛ­óÇ-áõ­ÅÇ Ñ³­Ù³ñ »­ñ³­Ý»­ÉÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ ¿ ëï»Õ­ÍáõÙ Çñ Íñ³­·ÇñÝ Ç Ï³­ï³ñ ³­Í»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ: ²Û¹ áõ­ÅÁ ïíÛ³É å³­ÑÇ Ñ³­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý Áݭϳɭٳ­ÝÁ ѳ­Ù³­å³­ ï³ë­Ë³Ý, Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ Ý»ñ­Ï³­Û³­ÝáõÙ ¿ ³Ûɨ³ÛÉ Ó¨»­ñáíª û·­ï³­ ·áñ­Í»­Éáí ëáõñµ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ ¨ ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÑáõÝã »½­ñ»ñ (ï»ñ­ ÙÇÝ­Ý»ñ): ºí ³ÛÝ Å³­Ù³­Ý³Ï, »ñµ µ³­ó³­Ñ³Ûï­íáõÙ ¿ ß³­Ñ³ñÏ­íáÕ ·³­Õ³­÷³­ñÇ ï³Ï ùá­Õ³ñÏ­í³Í µáõÝ ¹³­í³­¹Çñ Ýå³­ï³­ÏÁ, Ýßí³Í áõ­ÅÁ ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¿ ¹ÝáõÙ Éáõ­ë³­íáñ ³­å³­·³ Ëáë­ï³­óáÕ, µ³Ûó Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ ù³Û­ù³­ÛÇã áõ ³­í»­ñÇã Ýå³­ï³Ï­Ý»ñ Ñ»­ï³åÝ­¹áÕ Ýá­ñ³­Ýáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ: ²Ûë­ï»Õ áñ­å»ë û­ñÇ­Ý³Ï Ï³­ñáÕ »Ý ͳ­ 6

é³­Û»É Å³­Ù³­Ý³­ÏÇÝ ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹ñí³Í Ñáõ­¹³­Û³ù­ñÇë­ïá­ Ý»áõí۳Ý, ¹ñ³­ÝÇó Ùáï »ñ­Ïáõ ѳ­½³ñ ï³­ñÇ Ñ»­ï᪠Ïá­Ùáõ­Ýǽ­ÙÇ, ÇëÏ Ù»ñ û­ñ»­ñáõÙª §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ·³­Õ³­÷³­ ñ³­Ëá­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: Üßí³Í áõ­ÅÁ Çñ ½³½­ñ»­ÉÇ Ýå³­ï³­ÏÇÝ Ñ³ë­Ý»­Éáõ ׳­Ý³­å³ñ­ÑÇÝ Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ù³Û­ù³­ÛáõÙ áõ áãÝ­ã³ó­ÝáõÙ ¿ Ù³ñ­¹áõ ÏÛ³ÝùÝ ³­å³­Ñá­íáÕ µá­Éáñ ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»ñÝ áõ Ñ»­Ý³­ñ³Ý­Ý»­ñÁ, ·É˳­íá­ ñ³­å»ë Ù³ñ­¹áõÝ û­ï³­ñáõÙ ¿ Ñ»Ýó Ç­ñ»­ÝÇó áõ µÝáõíÛáõ­ÝÇó: §Ð³­ ٳ߭˳ñ­Ñ³­ÛÇÝ Üáñ ϳñ­·»ñ¦, §ú­ñ³­Ï³ñ·-21¦, §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦, §Ødzë­Ý³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óǦ, §Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ »­Ï»­Õ»­óǦ ¨ ³Ûɪ ³­é³­çÇÝ Ñ³­Û³ó­ùÇó á­ãÇÝã ã³­ëáÕ, 볭ϳÛÝ Ý峭ﳭϳۭÝá­ ñ»Ý ëï»ÕÍ­í³Í-Ñá­ñÇÝ­í³Í ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇ ùá­ÕÇ ï³Ï ÷³ë­ïá­ ñ»Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝáõÙ ¿ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõí۳Ý, ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ, ³½­·³­ ÛÇÝ É»½­íÇ, ³½­·³­ÛÇÝ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ, ·Ç­ïáõí۳Ý, ³½­·³­ÛÇÝ ÏñÃáõí۳Ý, ³½­·³­ÛÇÝ ÇÝù­Ý³­·Ç­ï³Ï­óáõí۳Ý, ³½­·³­ÛÇÝ ³ñ­Å³­Ý³­å³ï­íáõí۳Ý, ³½­·³­ÛÇÝ á­·áõ, ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ùÇ ù³Û­ù³­ÛáõÙ áõ áãÝ­ã³­óáõÙ: ¶É˳­ íá­ñ³­å»ë ÃÇ­ñ³Ë ÁÝïñ­í³Í »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ µ³­ó³­Ñ³Û­ïá­ñ»Ý ϳ­ ë»ó­íáõÙ ¿ ·Ç­ïáõí۳Ý, ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõí۳Ý, ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ï»­ëáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ, Ù³ñ­¹áõ µ³­ñ»­Ï»­óáõí۳ÝÝ áõÕÕ­í³Í ·Ç­ï³­ï»Ë­Ýǭϳ­ Ï³Ý Ýá­ñáõÛíݻ­ñÇ Ý»ñ¹­ñáõ­ÙÁ, á­ñÇ Ñ»ï¨³Ý­ùáí ݳ¨ ù³Û­ù³Û­íáõÙ áõ ³­í»ñ­íáõÙ »Ý µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÁª Ù³ñ­¹áõ Ï۳ݭùÇ Ñ»­Ý³­ñ³Ý­ Ý»­ñÁ: ØÇ Ëáë­ùáí, å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ »Ý ëï»ÕÍ­íáõÙ ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý áõ ëá­ íÇ Ëá­ñ³ó­Ù³Ý, µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ÃíÇ Ýí³­½»ó­Ù³Ý ¨ ³­Ù»­Ý³·É­Ë³­íá­ ñÁª ³Û¹ ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÇ ³Ýßñ­ç»­ÉÇáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ: Ødz­Å³­Ù³­Ý³Ï §·Ã³ëñ­ïá­ñ»Ý¦ Ëá­ßá­ñ³­Í³­í³É ýǭݳÝë­Ý»ñ (¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ, §Ù³ñ­¹³­ëÇ­ñ³­Ï³Ý û·­ÝáõíÛáõÝ­Ý»ñ¦, í³ñ­Ï»ñ) »Ý ïñ³­Ù³¹ñ­íáõÙª å³­ï»­ñ³½­ÙÇ, ëá­íÇ, ³Õ­ù³­ïáõí۳Ý, ³­Ý³­å³­ï³ó­Ù³Ý, ÃÙñ³­Ùá­ ÉáõÃ­Û³Ý ¨ ³ÛÉ íï³Ý­·³­íáñ »ñ¨áõÛíݻ­ñÇ ¹»Ù ǵñ¨ û å³Û­ù³­ñÇ Ñ³­ Ù³ñ, »ñµ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Í³­í³­ÉáõÝ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõ­ÝÝ»­ñÁ ÃáõÛÉ »Ý ï³­ÉÇë »Ý­Ã³¹­ñ»É, áñ Ýßí³Í ³­Õ»­ï³­ÉÇ ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÁ §»­éáõݦ å³­Ñ»­Éáõ ¨ ¹ñ³Ýó ѻ勉Ýù­Ý»­ñÇ í»­ñ³ó­Ù³Ý ¨ ϳݭ˳ñ­·»É­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý Ñáë­ù»­ñÁ ϳ­é³­í³ñ­íáõÙ »Ý ÝáõÛÝ Ï³­éáõÛ­óÇ ÏáÕ­ÙÇó: ²­Õ³­Õ³­ÏáÕ ÷³ë­ï»­ñÇ Ñ³­Ù³¹­ñáõ­ÙÇó å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, áñ, Ç­ñáù, ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ Ïáõé é³½­Ù³­í³­ñáõí۳ٵ (Íñ³­·Çñ-Ù»­Ãá¹-ýÇ­ 7

ݳÝë-Ññ³­Ñ³Ý·-ϳ­ï³­ñáÕ) ·áñ­ÍáÕ ÙÇ áõÅ, á­ñÁ Ó·ïáõÙ ¿ ïÇ­ ñ³­Ý³É ³ß­Ë³ñ­ÑÇÝ ¨ ³ÛÝ Õ»­Ï³­í³­ñ»É Ù»Ï Ï»Ýï­ñá­ÝÇó: ²ÛÉ Ñ³ñó ¿, û ÇÝã­å»±ë ­Ñ³­í³­ï³É ¹Ç­í³­ÛÇÝ Ýå³­ï³Ï­Ý»ñ áõ­Ý»­óáÕ ¨ ³­é³ë­å»­ ɳ­Ï³Ý Ãí³­óáÕ ³Û¹­åÇ­ëÇ áõ­ÅÇ ·á­Ûáõí۳­ÝÁ ¨ ³Û¹ ѳñ­óáõ٠DZÝãÝ­ ¿ ˳ݭ·³­ñáõÙ Ù³ñ­¹áõݪ ÁÙµé­Ý»­Éáõ Ç­ñá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ÙÇ­ çáó­Ý»ñ Ó»é­Ý³ñ­Ï»É: øÝݳñÏ­íáÕ ËݹÇñÝ Áݭϳ­É»­Éáõ ׳­Ý³­å³ñ­ÑÁ ß³­ï»­ñÇë ѳ­ Ù³ñ »­Õ»É ¿ µ³ñ¹ áõ ѳ­Ï³­ë³­Ï³Ý: гÛï­ÝÇ ¿, áñ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ³Û¹ ËݹǭñÁ ѳ­Ù³ñ­Û³ ãÇ ³ñ­Í³ñÍ­íáõÙ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ѳ­ë³­ ñ³­Ï³Û­ÝáõÃ­Û³Ý Ù»ç ãÇ ·Ç­ï³Ïó­íáõÙ: èáõ­ë³ë­ï³­ÝáõÙ ³å­ñ³Í ÙÇ ù³­ÝÇ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ, ËݹñÇÝ ³éÝã­íáÕ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ Ï³Ý­Ë³í Ù»ñ­ÅáõÙ ¿Çª ³ÛÝ Ñ³­Ù³­ñ»­Éáí ǵñ¨ å»­ï³­ Ï³Ý ³Ýí­ï³Ý­·áõÃ­Û³Ý Í³­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñá­ñÇ­Ý³Í ¨ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ßñç³­ÝáõÙ ï³­ñ³­Í³Í µ³Ý­ë³ñ­ÏáõíÛáõÝ: ²Ý­Ñ³­í³­Ý³­Ï³Ý, Íǭͳ­Õ»­ÉÇ ¨ ³Ý­Ñ»­Ã»Ã Ãí³­óáÕ ³Û¹ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ÇÙ Ù»ç ó³­íÇ ½·³­óáõÙ ¿ÇÝ ³­é³­ç³ó­ÝáõÙ. Ùï³­ÍáõÙ ¿Çª ï»ë, û µáÉߨÇÏ­Û³Ý ·áñ­ÍÇã­Ý»ñÝ Ç°Ýã Ýáխϳ­ÉÇ Ù»­Ãá¹ »Ý ÁÝï­ñ»Éª ﳭճݭ¹³­íáñ, ³½­ÝÇí áõ ³ñ­¹³­ ñ³­ÙÇï Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ í³ñ­Ï³­µ»­Ï»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: Üϳ­ñ³·ñ­í³­ÍÇó Ùáï 25 ï³­ñÇ ³Ýó ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¹³ñ­Ó³í, áñ ùÝݳñÏ­íáÕ ËݹñáõÙ ÇÙ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­Ý»­ñÁ ÑÇ٭ݳ­½áõñÏ »Ý »­Õ»É ¨ ³Ûë­ï»Õ Çñ ¹»ñÝ ¿ ϳ­ï³­ñ»É Ý峭ﳭϳۭÝá­ñ»Ý Ñá­ñÇÝ­í³Í ·³­Õ³­ ÷³ñ­Ý»­ñÇ Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³Ý ù³­ñá½­ãáõíÛáõ­ÝÁ: îíÛ³É ËݹǭñÁ Ýá­ñá­íÇ ÁÙµé­Ý»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ í×éá­ñáß Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­ó³í ³ÛÝ å³­ï³­ ѳ­Ï³Ý ¹Çå­í³­ÍÁ, »ñµ ÷³ë­ï³­ÃáõÕà ÷Ýïñ»­ÉÇë, ÃÕó­ÏáõÛ­ïáõÙ áõ­ß³¹­ñáõíÛáõÝë ·ñ³­í»ó ï³­ñÇ­Ý»ñ ³­é³ç ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇó ¹áõñë ·ñí³Í Ñ»ï¨Û³É ïá­Õ»­ñÁ. §ÆÝù­ÝÇñ­Ù¿ Ù»­é³­ÍÁ µÝ³õ ÙÇ áõ­ï¿ù: ¼³­ Ýǭϳ ùáõ ¹éÝ»ñ¹ »­ÕáÕ å³Ý­¹áõË­ïÇÝ ïáõñ áñ­å¿ë ½Ç áõ­ï¿, ϳ٠û­ï³­ñ³½­·ÇÇ ÙÁ ͳ­Ë¿. ù³Ý­½Ç ¹áõÝ ùáõ î¿ñ ²ëï­ÍáÛ¹ ëáõñµ Åá­Õá­íáõñ¹Ý »ë¦ (´­ú­ñǭݳó 14:21): ²Û­ëÇÝùݪ ³Ý­Ù³­ùáõñ áõ íï³Ý­·³­íáñ ëÝáõÝ­¹Á ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ í³­×³­é»É û­ï³ñ ³½­·»­ñÇÝ ¨ ùñ»á­ñ»Ý Ñ»­ï³åݹ­íáÕ ³Û¹ ã³­ñ³­·áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»É áñ­å»ë ³ëï­Íá å³ï­·³Ù, Ýñ³ ßÝãÇó µË³Í ¨ ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ÙÝ³É ³Ý­å³­ïDZÅ: ²Ûë­ï»Õ ³é­Ï³ ¿ ݳ¨ áõ­ß³·­ñ³í Ù»Ï ³ÛÉ ¹ñáõÛÃ: ä³ñ½­íáõÙ ¿ º­Ñá­í³ ³ëï­í³ÍÝ áõ­ÝÇ Çñ »­½³­ÏÇ ëñµáõí Ûáõ­ÝÁ, á­ñÁ áã ³ÛÉ ÇÝã ¿, ù³Ý ³Û¹ ÝáõÛÝ º­Ñá­í³ ³ëï­Íá å³ï­·³­Ùáíª 8

³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­Éáñ Åá­Õáíáõñ¹­Ý»­ñÇÝ áãÝ­ã³ó­Ý»­Éáõ ¨ Ýñ³Ýó áõ­Ý»ó­í³Í­ ùÇÝ ïÇ­ñ³­Ý³­Éáõ Ùá­Éáõó­ùáí ï³ñ­í³Í ÙÇ ¿Ã­Ýáë: ²ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý ùÝÝíáÕ ¹ñáõÛ­ÃÇó å³ñ­½á­ñáß Ñ³ë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõíÛáõ­ÝÁ »ñ­Ïáõ ¹³­ëÇ ¿ µ³­Å³Ý­í³Í: Àëï ³Û¹Ùª Ññ»³ Åá­Õá­íáõñ­¹Á ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ ÁÝïñ­Û³É áõ Édzñ­Å»ù, ÇëÏ ÙÛáõë Åá­ Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÁª »ñÏ­ñáñ­¹³­Ï³Ý ¨ ³å­ñ»­Éáõ áã ³ñ­Å³ÝÇ: ÜáõÛÝ ·³­Õ³­ ÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõÝÝ ³Ù­ñ³·ñ­í³Í ¿ ݳ¨ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇó µËáÕ Â³É­ Ùáõ­¹áõÙª Ññ»³­Ý»­ñÇ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ áõ ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÇ ëáõñµ ·ñùáõÙ: ²Ûë­ ï»Õ, û­ñǭݳÏ, ³ë­íáõÙ ¿. §²ÛÝ ³­Ù»­ÝÁ, ÇÝã ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ññ»³­ÛÇÝ Íǭ볭ϳ­ï³­ñáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ, û­ñǭݳÏ, í»­ñá­ÑÇß­Û³É Íá­å»­ñÁ ¨ ³ÛÉÝ, Ç­ñ³­íáõÝù áõ­ÝÇ å³ï­ ñ³ë­ï»É ÙdzÛÝ Ññ»³Ý, ³ÛÉ áã ³­Ïáõ­ÙÁ (áã Ññ»³Ý, û­ï³ñ Åá­Õáíñ­¹Ç Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇ­ãÁ), ù³­ÝÇ áñ ¹ñ³Ýù å»ïù ¿ å³ï­ñ³ëï­í»Ý Ù³ñ­¹áõ ÏáÕ­ÙÇó, ù³Ý­½Ç ³­ÏáõÙ­Ý»­ñÁ Ññ»³­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ãå»ïù ¿ Ù³ñ¹ ѳ­ Ù³ñ­í»Ý¦: §§Î³­¹Çߦ ³­ÕáíùÁ (á­ñÁ ëÏëíáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³É µ³­é»­ñáí. §Æ­Ýá­ ·³¹­¹³É í»­ÛÇ­íá­ëá­Ï³¹­¹³ß¦) Ãáõۭɳïñ­íáõÙ ¿ ϳ­ï³­ñ»É ³ÛÝ­ï»Õ, áõñ ³éÝ­í³½Ý ï³­ëÁ Ññ»³ ·ïÝíáõÙ »Ý Ùdz­ëÇÝ ¨ ¹³ å»ïù ¿ Áݭó­Ý³ ³ÛÝ­å»ë, áñ áã ÙÇ ³Ý­Ù³­ùáõñ Çñ, û­ñǭݳÏ, ÃñÇù ϳ٠³­ÏáõÙ, Ýñ³Ýó ÙÇ٭۳ݭóÇó ãµ³­Å³­ÝǦ: §º­Ã» ÇÝã-áñ ï»Õ ųݭï³Ëï ¿ ѳÛïÝ­íáõÙ, á­ñÇ å³ï­×³­éáí ß³ï Ù³ñ­¹ÇÏ (³Û­ëÇÝùݪ Ññ»³­Ý»ñ) ѳ­Ù³­×³­ñ³­ÏÇ ½áÑ »Ý ¹³é­ÝáõÙ, ³­å³ ³­éáÕç Ññ»³­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ѳ­í³ù­í»Ý ëǭݳ­·á­·áõÙ ¨ ³­é³Ýó áõ­ï»­Éáõ áõ ËÙ»­Éáõ ³­Õá­Ã»Ý ³Ù­µáÕç û­ñÁ, áñ­å»ë­½Ç º­Ñá­í³Ý ËÕ׳ Ýñ³Ýó ¨ Å³Ý­ï³Ë­ïÇó ³­½³­ïÇ: ÆëÏ »ñµ ųݭï³Ë­ïÁ ѳÛïÝ­íáõÙ ¿ ³­Ý³­ëáõÝ­Ý»­ñÇ Ù»ç, ³­å³ ³Û¹­å»ë í³ñ­í»É å»ïù ã¿, µ³­ó³­éáõí Û³Ùµ ³ÛÝ ¹»å­ù»­ñÇó, »ñµ ųݭï³Ë­ïÁ ѳÛïÝ­í»É ¿ Ëá­½»­ñÇ Ù»ç, ù³Ý­½Ç Ýñ³Ýó Ý»ñ­ùÇÝ ûñ­·³Ý­Ý»­ñÁ ÝÙ³Ý »Ý Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ý»ñ­ùÇÝ ûñ­ ·³Ý­Ý»­ñÇÝ, ÇÝã­å»ë ݳ¨, »ñµ ųݭï³Ë­ïÁ ѳÛïÝ­íáõÙ ¿ ³­ÏáõÙ­Ý»­ ñÇ Ù»ç, ù³­ÝÇ áñ Ýñ³Ýó Ù³ñ٭ݳ­Ï³½­ÙáõíÛáõ­ÝÁ ÝٳݭíáõÙ ¿ Ù³ñ¹­ ϳ­ÛÇ­ÝǦ (Г. Климов, Божий народ, лекции по высшей социологии, Краснодар, 1999, стр. 328-332): ²Ûë­ï»Õ ùÝÝ»­ÉÇ ËݹÇñ ã¿ ³ÛÝ, û Ññ»³­Ý»­ñÇÝ ÇÝã ÑÇ­í³Ý­¹³­·ÇÝ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ ¿ å³ñ­ï³¹­ñáõ٠³ɭÙáõ­¹Á, ù³Ý­½Ç ¹ñ³Ýù Ý»­ñ³½­ 9

·³­ÛÇÝ û·­ï³­·áñÍ­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ ·ñí³Í û­ñ»Ýù­Ý»ñ áõ ϳ­ÝáÝ­Ý»ñ »Ý, ¨ ³­å³, ³ɭÙáõ­¹Á ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ·³Õï­ÝÇ ¿ å³Ñ­í»É ¨ û­ï³ñ ³½­·»­ñÇÝ Ù³ï­ã»­ÉÇ ¿ ¹³ñ­Ó»É ÙdzÛÝ í»ñ­çÇÝ ¹³­ñ»­ñáõÙ, ³ÛÝ ¿É ¹ñ³ ÙÇ ÷áùñ Ù³­ëÁ ¨, ³­Ù»­Ý³·É­Ë³­íá­ñÁ, ³ɭÙáõ­¹Á áã ÙdzÛÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇ ã¿, û­ñǭݳÏ, ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, ³Ûɨ ¹ñ³ µá­í³Ý­¹³­Ïáõí۳­ ÝÁ ͳ­Ýáà ³Ý­ÓÇÝù §Â³É­Ùáõ¹¦ ³­Ýáõ­ÝÁ Éë»­ÉÇë, ÝáխϳÝù áõ ï³·­ Ý³å »Ý ³å­ñáõÙ: 곭ϳÛÝ ³ÛÉ ¿ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ ËݹǭñÁ: Ðñ»³­Ý»­ ñÇ ëáõñµ ·Çñù ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÁ ëáõñµ ·Çñù ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõ٠ݳ¨ ùñÇë­ïáÝ­Û³ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: ú­ñǭݳÏ, ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ ºñÏ­ ñáñ¹ û­ñǭݳ­óÇó í»­ñÁ µ»ñ­í³Í ³½­·³Û­Ý³­Ùá­É³­Ï³Ý áõ Ù³ñ­¹³ï­Û³ó ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ å³­ñáõ­Ý³­ÏáÕ ù³Õ­í³Í­ùÁ ÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇ áõ å³ß­ï»­ÉÇ ¿ û° Ññ»³­Ý»­ñÇ-Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ ¨ û° ùñÇë­ïáÝ­Û³ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: Ðáõ­¹³­Û³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ³ÛÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇ áõ å³ß­ï»­ÉÇ ¿, ù³Ý­½Ç µËáõÙ ¿ Ç­ñ»Ýóª Ññ»³­Ý»­ñÇ ß³­Ñ»­ñÇó ¨ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³ ¿, ÇëÏ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ³ÛÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇ áõ å³ß­ï»­ÉÇ ¿, ù³Ý­½Ç ѳ­Ï³­ëáõÙ ¿ Ç­ñ»Ýóª ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ß³­Ñ»­ñÇÝ, µ³Ûó Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³ ¿: àÕ­µ»ñ­·³­Ï³Ý ½³­í»ßï: 곭ϳÛÝ ³Ûë­ï»Õ ½³ñ­Ù³­Ý³­Éáõ á­ãÇÝã ãϳ, ù³­ÝÇ áñ ùñÇë­ïáÝ­Û³ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»ñÝ ³ñ­¹»Ý ¹³­ñ»ñ ß³­ ñáõ­Ý³Ï ùÝݳñÏ­íáÕ Ëݹñáõ٠ѳ­Ù³­éá­ñ»Ý Ù»ñ­ÅáõÙ »Ý ïñ³­Ù³­µ³­ ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, ¹³ñ­Ó»É »Ý Ññ»³­Ï³­Ýáõí۳Ý-Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ ÝáõÃ­Û³Ý ÉÍϳݭݻñ: Ðñ»³­Ý»­ñÇ ¨ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ëáõñµ ·ñùÇóª ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇó µ»­ñ»Ýù ݳ¨ §³ëï­í³­Í³­ÛÇݦ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáÕ Ñ»ï¨Û³É ¹á·­Ù³­Ý»­ ñÁ, á­ñáÝù Ññ»³­Ý»­ñÇ Ñ»ï ٻϭï»Õ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ áõ å³ß­ïáõÙ »Ý ݳ¨ ùñÇë­ïáÝ­Û³ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÁ: ²­Ñ³ Æë­ñ³­Û»­ÉÇݪ Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ áõÕÕ­í³Í º­Ñá­í³ ³ëï­Íá å³ï­·³Ù-å³ñ­ï³¹­ñ³Ýù­Ý»­ñÇó ÙÇ ù³­ÝÇ­ëÁ. §ºõ ¹áõÝ åÇ­ïÇ ëå³­é»ë ³ÛÝ µá­Éáñ ³½­·»­ñÁ, á­ñáÝù ùáõ î¿ñ ²ë­ïáõ³Í¹ ùáõ Ó»éù¹ åÇ­ïÇ ï³Û: øáõ ³ãù¹ ³­ÝáÝó å¿ïù ã¿ Ëݳ­Û¿... ½³ÝáÝù å¿ïù ã¿ Ù¿Ï¿Ý Ñ³ïó­Ý»ë, áñ­å¿ë ½Ç ¹³ß­ ïÇÝ ·³­½³Ý­Ý»­ñÁ ãß³ï­Ý³Ý... ²­ÝáÝó ³­ÝáõÝ­Ý»­ñÁ »ñÏÝ­ùÇ ï³­ Ï¿Ý áãÝ­ã³­óáõñ...¦ (´­ú­ñǭݳó 7:16-24): §ú­ï³ñ­Ý»­ñáõ áñ­¹Ç­Ý»­ñÁ ùáõ å³­ñÇëå­Ý»ñ¹ åÇ­ïÇ ßÇ­Ý»Ý: àõ ³­ÝáÝó ó­·³­íáñ­Ý»­ñÁ ù»­½Ç ͳ­é³­Ûáõ­ÃÇõÝ åÇ­ïÇ Á­Ý»Ý...

10

øáõ ¹éÝ»ñ¹ ÙÇßï µ³ó åÇ­ïÇ ÁɭɳÝ, óá­ñ»Ï áõ ·Ç­ß»ñ åÇ­ïÇ ã·á­óáõÇÝ: àñ­å¿ë­½Ç ù»­½Ç Ïñ»Ý ³½­·»­ñáõÝ ëï³­óáõ³Í­ùÁ: ø³Ý­½Ç ³ÛÝ ³½·Ý áõ ó­·³­õá­ñáõ­ÃÇõ­ÝÁ áñ ù»­½Ç ã»Ý ͳ­é³­ Û»ñª åÇ­ïÇ Ïáñ­ëáõÇÝ áõ µá­Éá­ñá­íÇÝ åÇ­ïÇ Ïáñ­Í³­ÝÇÝ: ø»­½Ç Ý»­Õáõ­ÃÇõÝ ïáõáÕ­Ý»­ñáõÝ ïÕ³ù­Ý»­ñÁ Íé»­Éáí ù»­½Ç åÇ­ïÇ ·³Ý: ´á­Éáñ ù»½ ³­Ý³ñ­·áÕ­Ý»­ñÁ øáõ áï­ù»­ñáõ¹ ·³ñ­ß³­å³ñ­Ý»­ñáõÝ »ñÏñ­å³­·áõ­ ÃÇõÝ åÇ­ïÇ Á­Ý»Ý: ø»½ î»­ñá­çÁ ù³­Õ³­ùÁ, Æë­ñ³­Û¿­ÉÇ êáõñ­µÇÝ êÇû­ ÝÁ åÇ­ïÇ ³­Ýáõ³­Ý»Ý: 15...ø»½ Û³­õǭﻭݳ­Ï³Ý ÷³éù áõ ³½­·¿ ³½· ï»­õáÕ áõ­ñ³­Ëáõ­ÃÇõÝ åÇ­ïÇ Á­Ý»Ù: ²½­·»­ñáõÝ Ï³­ÃÁ åÇ­ïÇ ÍÍ»ë, ³­·³­õáñ­Ý»­ñáõÝ ëïÇÝ­ùÁ åÇ­ïÇ ÍÍ»ë¦ (º­ë³­Û»³Û 60:10-16): §²Û­ëûñ ùáõ ³­Ýáõ­Ýǹ í³ËÝ áõ ëáë­Ïáõ­ÙÁ µá­Éáñ »ñÏÝ­ùÇ ï³Ï »­ÕáÕ ³½­·»­ñáõÝ íñ³Û åÇ­ïÇ ¹Ý»Ù, ³ÛÝ­å¿ë áñ ùáõ ѳ٭µ³í¹ ÉëáÕ­Ý»­ñÁ ùáõ »­ñ»­ë¿¹ åÇ­ïÇ ¹á­Õ³Ý áõ ï³·­Ý³­ åÇݦ (´­ú­ñǭݳó 2:25): §ºñµ ùáõ î¿ñ ²ë­ïáõ³Í¹ ù»½ ï³­ÝÇ ³ÛÝ »ñ­ÏÇ­ñÁ, á­ñáõÝ Ñ³­Ù³ñ ùáõ ѳۭñ»­ñáõ¹ »ñ­¹áõÙ Á­ñ³í, áñ ù»­½Ç Ù»Í áõ ·»­Õ»­óÇÏ ù³­Õ³ù­ Ý»ñ ï³Û, á­ñáÝù ¹áõÝ ßÇ­Ý³Í ã»ë . ºõ ³­Ù¿Ý ï»­ë³Ï µ³­ñÇù­Ý»­ ñáí É»­óáõ³Í ïáõ­Ý»ñª á­ñáÝù ¹áõÝ É»­óáõ­ó³Í ã»ë áõ ÷á­ñáõ³Í çñÑáñ­Ý»ñª á­ñáÝù ¹áõÝ ÷á­ñ³Í ã»ë, ³Û­·Ç­Ý»ñ áõ Óǭû­ÝÇ­Ý»ñª á­ñáÝù ¹áõÝ ïÝÏ³Í ã»ë¦ (´­ú­ñǭݳó 6:10-11): §àõ »ñµ ùáõ î¿ñ ²ë­ïáõ³Í¹ ½³­ÝáÝù (³½­·»ñª Ð.ê.) ùáõ Ó»éù¹ ï³Û, ½³­ÝáÝù ½³ñÏ áõ µá­Éá­ñá­íÇÝ Ïáñë­óáõñ. ³­ÝáÝó Ñ»ï áõËï ÙÇ Á­Ý»ñ áõ ³­ÝáÝó ÙÇ á­Õáñ­ÙÇñ. áã ³É ³­ÝáÝó Ñ»ï Ëݳ­Ùáõ­ ÃÇõÝ Á­ñ¿. ùáõ ³Õ­çÇϹ ³­Ýáñ ïÕáõÝ ÙÇ ï³ñ áõ ³­Ýáñ ³Õ­çÇ­ ÏÁ ùáõ ïÕáõ¹ ÙÇ ³é­Ý»ñ¦ (´­ú­ñǭݳó 7:2-3): §²­Ñ³ ³Ûë Åá­Õá­íáõñ­¹Á Ù³­ï³Ï ³­éÇõ­ÍÇ å¿ë åÇ­ïÇ »É­É¿ áõ ³­éÇõ­ÍÇ å¿ë åÇ­ïÇ µ³ñÓ­ñ³­Ý³Û áõ åÇ­ïÇ ãå³é­ÏÇ ÙÇÝ­ã»õ áñ áñ­ëÁ ãáõ­ï¿ áõ ëå³Ý­Ýáõ³Í­Ý»­ñáõÝ ³­ñÇõ­ÝÁ ãËÙ¿¦ (Âáõáó 23:24): ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýùª ÏáÕ­Ùݳ­Ï³­ÉáõíÛáõÝ, µéÝáõíÛáõÝ, ßá­íÇ­ÝǽÙ, ³Ý­Ù»Õ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ëå³­ÝáõíÛáõÝ, ³½­·»­ñÇ áõ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ áãÝ­ã³­óáõÙ ù³­ñá­½áÕ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ Ïáã­í³Í å³ï­·³Ù­Ý»­ñÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó »ñ¨³­ ϳ­Ûáõí۳٠ٻç Ó¨³­íáñ­í³Í ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ µÝáõÛ­ÃǪ µ³­ñáõÃ­Û³Ý ¨ ³ñ­¹³­ñáõÃ­Û³Ý Ñ»ï áã ÙdzÛÝ áñ¨¿ ϳå ãáõ­Ý»Ý, ³Ûɨ, å³ñ­½³­å»ë, 11

¹Ç­í³­ÛÇÝ Ýå³­ï³Ï­Ý»ñ áõ­Ý»­óá­ÕÇ ³­Ýá­Õáù ¨ ³Ý­·áõà Ññ³­Ù³Ý­Ý»ñ áõ ϳñ­·³¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ »Ý, ³ÛÝ ¿Éª Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³­Ý»ñ ¹³ñ­Ó³Í: ºí ³­Ù»­Ý³áÕ­µ»ñ­·³­Ï³ÝÝ áõ ½³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇÝ. ùñÇë­ïáÝ­Û³ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ ñÁ áã ÙdzÛÝ ëÇ­ñáí ÉëáõÙ »Ý ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÇ ù³­ñá­½Çã­Ý»­ñÇÝ, ³Ûɨ 糭ݳ­ëÇ­ñ³­µ³ñ Ç­ñ»Ýù »Ý ϳñ­¹áõÙ Ñ»Ýó Ç­ñ»Ýó ѳ­Ù³ñ ëï»ÕÍ­í³Í ³Û¹ ٳѭí³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ç»ñ­Ù»­é³Ý­¹á­ñ»Ý ¹ñ³­Ýáí Õ»­Ï³­í³ñ­íáõÙ: ²Ûë ËݹñÇÝ Í³­Ýáà ٳñ­¹ÇÏ Ñ³­×³Ë ï³­ñ³­Ïáõ­ë³Í ѳñó­ÝáõÙ »Ý, û Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ÙÇ Ñëϳ­Û³­Ï³Ý ½³Ý·­í³­ÍÁ, Ç­Ù³ª ùñÇë­ïáÝ­Û³ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»ñÝ ÇÝ­ãá±õ­ »Ý ³ÏݭѳÛï ³­é³ë­å»É- Ñ»­ùdzíݻ­ñÇ íñ³ ÑÇÙ­Ý³Í ¨ ¹ñ³Ýó Ñ»ï Ùdz­ÓáõÉ­í³Í ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ ·³­Õ³­÷³­ ñ³­Ëá­ëáõíÛáõÝÝ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ áñ­å»ë ³­Ý³­é³ñ­Ï»­ÉÇ ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõÝ ¨ ¹ñ³­Ýáí Õ»­Ï³­í³ñ­íáõÙ, ÇÝ­ãá±õ ­ã»Ý Ýϳ­ïáõÙ, áñ ³Ûë­ï»Õ Ç­ñ»Ýó ѳ­Ù³ñ ëïñÏáõíÛáõÝ áõ Ù³Ñ ¿ ù³­ñá½­íáõÙ ¨ DZÝãÝ­ ¿ å³ï­×³­éÁ, áñ ѳñ­Ûáõ­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Ññ»³-Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó Ý峭ﳭϳۭÝá­ñ»Ý ëï»ÕÍ­í³Í ³Û¹ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí Ûáõ­ÝÁ å³Ñ­å³­ÝáõÙ ¿ Çñ ϻݭëáõ­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ѳ­Ï³­Ñ³ñ­í³­ÍÇ ãÇ ³ñ­Å³­Ý³­ÝáõÙ: ²é­Ï³Ë­í³Í ѳñ­ó»­ñÇó ¿ Ý³¨ ³ÛÝ, áñ »­Ã» ݳ˭ ÏÇ­ÝáõÙ ³Û¹ ËݹñÇ Áݭϳ­Éáõ­ÙÁ ¹Åí³ñ ¿ »­Õ»É Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõÃ­Û³Ý ³Ý­·ñ³·Ç­ïáõÃÛ³Ý ¨ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý áã ½³ñ­·³­ó³­Íáõí۳Ý, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ ëﳭݳ­Éáõ ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³­ÏáõÃ­Û³Ý å³ï­×³­éáí, ³­å³ ³Û­ëûñª ѳ­Ù³­ï³­ñ³Í ·ñ³­·Ç­ïáõÃ­Û³Ý áõ ½³ñ­·³­ó³Í ·Ç­ïáõí Û³Ý áõ ï»Ë­Ýǭϳ­ÛÇ ¹³­ñáõÙ, ÇÝ­ãá±õ ËݹǭñÁ Éñçáõí۳ٵ ãÇ ÁݭϳɭíáõÙ ¨ Ù³­Ñ³ë÷­Ûáõé ³Û¹ ·áñ­ÍÁݭó­óÁ ãÇ Ï³­ë»ó­íáõÙ: ²Ûë ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý ÃÛáõ­ñÁÙµéÝ­Ù³Ý ËݹñáõÙ, ѳ­í³­ ݳ­µ³ñ, ϳñ¨á­ñ³­·áõÛÝ ³ß­Ë³­ï³Ýù ¿ ϳ­ï³­ñáõÙ ³ÛÝ, áñ ¹³­í³­ ¹Çñ Íñ³­·Ç­ñÁ Ï۳ݭùÇ Ïá­ãáÕ­Ý»­ñÇó ûñ¨ë­ ³­Ù»­Ý³·É­Ë³­íáñ­Ý»­ñÁª Ñáõ­¹³­Û³ù­ñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»­ñÇ Ñ³Û­ñ»­ñÁ, Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³Ý ù³­ñá½­ãáõí۳Ý, å³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÇ, µéÝáõÃ­Û³Ý ¨ ³ÛÉ ÙÇ­çáó­Ý»­ñáí ϳ­ ñá­Õ³­ó»É »Ý Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ù»ç Ó¨³­íá­ñ»É ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ï»ÕÍ å³ï­Ï»­ñÇ ëï»­ñ»á­ïÇ­åÁ, á­ñÁ ¹³­ñ»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ϳñÍ­ñ³­ ݳ­Éáí ¹³ñ­Ó»É ¿ ѳ­Ù³ñ­Û³ ³Ýßñ­ç»­ÉÇ ¨ ϳݭËá­ñá­ßáõÙ ¿ Ýñ³Ýó Ùï³­ Í»­É³­Ï»ñ­åÁ, ѻ勉­µ³ñ ¨ª í³ñ­ù³­·Ç­ÍÁ: ¸³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ Ã³­Ï³ñ¹Ý ÁÝ­Ï³Í ÙÇ­ÉÇá­Ý³­íáñ Ù³ñ­¹ÇÏ, ³ñ­¹»Ý ³­é³Ýó ³Û¹ áõ­ÅÇ ÙÇ­ç³Ù­ïáõí Û³Ý, Ýßí³Í Ï»ÕÍ ³ß­Ë³ñ­ÑÁݭϳ­Éáõ­ÙÁ, áñ­å»ë Ù»­Í³­·áõÛÝ ÙÇ ³ñ­Å»ù 12

áõ ëñµáõíÛáõÝ, ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­µ³ñ Ý»­ñ³ñ­ÏáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó ë»­ñáõݹ­Ý»­ñÇÝ Ñ»Ýó û­ñá­ñá­óÇó, ³Û­ëÇÝùݪ í»­ñ³ñ­ï³¹­ñáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó ÏÛ³ÝùÁ Ù»ñ­ ÅáÕ, 볭ϳÛÝ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ ϳ­ Ù³­Ï³­ï³ñ ½ÇÝ­íáñ­Ý»ñ: ²Ûë­ï»Õ ³Ý­í³­ñ³Ý ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ ³Ûë Ù³ñ¹­Ï³Ýó ¹³ñÓ­ñ»É »Ý ÁÝ­ï³­ÝÇ: ÆëÏ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÁÝ­ï³­ÝÇ ¹³ñÓ­ Ý»­Éáõ ï»Ë­Ýá­Éá­·Ç³Ý ¨ Ù»­Ãá­¹³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ ѳÛï­ ÝÇ ¿ í³ÕÝç³Ï³Ý ų­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñÇó: ú­ñǭݳÏ, Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇó ß»­Õ»­Éáõª ÁÝ­ï³­ÝÇ ¹³ñÓ­Ý»­Éáõ ÙÕÓ³­í³Ý­ç³­ÛÇÝ å³ï­Ï»­ñÁ Ýϳ­ñ³·ñ­í³Í ¿ ³ß­Ë³ñ­Ñ³Ñé­ã³Ï ÷Ç­ÉÇ­ëá­÷³ äɳ­ïá­ÝÇ §ø³­ñ³Ý­ Ó³­íÇ ËáñÑñ­¹³­ÝÇ­ßÁ¦ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ, áñ­ï»Õ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ¿ Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇó Ù»­Ïáõ­ë³ó­í³Í ¨ Ï»ÕÍ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñáí-ëï»­ ñ»á­ïÇ­å»­ñáí ϳ­é³­í³ñ­íáÕ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ÙÇ Ñ³Ý­ñáõÛÃ, á­ñÁ ³Ý­÷᭠˳­ñÇ­Ý»­ÉÇ µ³­ñÇù ¿ ѳ­Ù³­ñáõÙ Ç­ñ»Ý µ³­ÅÇÝ Ñ³­ë³Í á­Õáñ­Ù»­ÉÇ áõ ¹Åµ³Ëï Ï۳ݭùÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÁ: ¸³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ µ³­ó³­Ñ³Ûï­Ù³­ÝÁ Ëá­ãÁÝ­¹áï ¿ ݳ¨ ³ÛÝ, áñ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇë, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»Éª åɳ­ïáÝ­Û³Ý-ëáÏ­ñ³­ï»ë­Û³Ý Ûáõ­ñ³­Ñ³­ïáõÏ ù³­ñ³Ý­Ó³­íÇ µÝ³­ÏÇã­Ý»­ñÇë ѳ­Ù³ñ ³ÛÝ­ù³Ý ¿É ó³Ý­ ϳ­ÉÇ ã¿ ¨ ÝáõÛ­ÝÇëÏ ³­Ùá­Ã³­µ»ñ ¿ Ù»½ µ³­ÅÇÝ Ñ³­ë³Í ¹Åµ³Ë­ïáõí Ûáõ­ÝÁ (Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­Ýáõí۳ٵ Õ»­Ï³­í³ñ­í»­ÉÁ) Ëá­ñáõí۳ٵ ùÝÝ»ÉÝ áõ ³Ý­Ï»Õ­Íá­ñ»Ý ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­í»­ÉÁ, ·áõ­ó» ݳ¨ ³ÛÝ å³ï­×³­éáí, áñ­ å»­ë½Ç ãÙ³ë­ë³­Û³­Ï³­Ý³ó­íÇ Ù»ñ ¹³­ñ³­íáñ ϳñ­×³­ï»­ëáõíÛáõÝÝ áõ ³ÝÙ­ïáõíÛáõ­ÝÁ: ØÛáõë ÏáÕ­ÙÇó ùÝݳñÏ­íáÕ ËݹñáõÙ í×éá­ñáß ¹»ñ ¿ ϳ­ï³­ñáõ٠ݳ¨ ³ÛÝ, áñ ų­é³Ý­·³­µ³ñ ÷á­Ë³Ýó­íáÕ ÑÇ­ßá­Õáõí Ûáõ­ÝÁ, Ç­ñ³­Ï³Ý ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ å³­Ï³­ëÇ ¨ Ý峭ﳭϳۭÝá­ñ»Ý Ù³­ïáõó­íáÕ Ï»ÕÍ ï»­Õ»­Ï³ï­íáõÃ­Û³Ý å³ï­×³­éáí û­ñÁÙµé­Ý»­ÉÇ áõ ÃÛáõ­ñÁÙµé­Ý»­ÉÇ »Ý ¹³é­Ýáõ٠ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÁ: ú­ñǭݳÏ, ãݳ­Û³Í Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ³Ý­ó³Í áõ­ÕÇÝ É»­óáõÝ ¿ ³­Ý³ñ­¹³­ ñáõÃ­Û³Ý ¨ ³ñ­Ûáõ­Ý³­Ñ»­ÕáõÃ­Û³Ý û­ñǭݳϭݻ­ñáí, »ñµ á­ñáß ¿Ã­Ýáë­Ý»ñ Ó·ï»É »Ý ÙÛáõë­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ·»­ñÇ߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³ë­Ý»É, µ³Ûó, Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ³é­Ù³Ùµ, ³½­·»­ñÇ ÙÇç¨ »­Õ»É ¿ áõ ϳ ÷á­ËÁÙµé­ÝáõÙ, ÇëÏ »ñ­µ»ÙÝ ¿Éª µ³­ñ»­ëÇñï í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù: ÆÝã­å»ë ݳ¨ª Ýñ³Ý­ óÇó Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõ­ñÁ, ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ, Ó·ï»É áõ Ó·ïáõÙ ¿ ³­ñ³ñ­Ù³Ý áõ Ùñó³Ï­óáõÃ­Û³Ý ×³­Ý³­å³ñ­Ñáí ѳë­Ý»É ³ñ­Å³­Ý³­å³­ïÇí Ï۳ݭ ùÇ: ²Ûë­åÇ­ëÇ Ñ³­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ Ó¨³­íáñ­í³Í µ³­ñá­Û³­Ï³Ý áõ ¿­Ãǭϳ­Ï³Ý ã³­÷³­ÝÇß­Ý»ñÝ »Ý å³ï­×³é­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ³ÛÝ µ³­ÝÇ, áñ 13

³Û­ëûñ­í³ Ù³ñ­¹Á ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ å³ï­ñ³ëï 㿠ѳ­í³­ï³­Éáõ Ù³ñ¹­ ÏáõÃ­Û³Ý ³­í³Ý­¹áõÛíݻ­ñÇÝ Ëáñà ¨ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ Ãßݳ­ÙÇ áõ­ÅÇ ·á­Ûáõí۳­ÝÁ: ²­é³­í»É ¨ë, áñ ³Û¹ áõ­ÅÇ Ï³½­Ù³Í Íñ³­·ÇñÝ ³­é³ë­å»­ÉÇ Ï³Ù µ³­ó³ñ­Ó³Ï ³­ÝÇ­ñ³­Ï³­Ý³Ý³­ÉÇ áõ­ïá­ådz­ÛÇ ïå³­íá­ñáõíÛáõÝ ¿ ÃáÕ­ÝáõÙ: ´³­óÇ ëñ³­ÝÇó, ³Ûë Ëݹñáõ٠ͳݭñ³Ï­ßÇé ¹»ñ áõ­Ý»Ý ù³­ ñá½­ã³­Ï³Ý ¨ ³Ûɨ³ÛÉ Ù»­Ãá¹­Ý»­ñáí (å³­ïÇÅ­Ý»ñ, ѳ­ë³­ñ³­ÏáõíÛáõ­ ÝÇó û­ï³­ñáõÙ, ³Ý­ÓÇ Ñá­·»­Ï³­ÝÇ íñ³ ×ÝßáõÙ ·áñ­Í³¹­ñ»­Éáõ ½³­Ý³­ ½³Ý Ó¨»ñ) Ù³ñ­¹áõ Ùï³­Í»­É³­Ï»ñåÝ áõ í³ñ­ù³­·Ç­ÍÁ Íñ³·ñ­í³Í ¨ ϳ­é³­í³­ñ»­ÉÇ ¹³ñÓ­Ý»­Éáõ ËݹñáõÙ ³ñ­¹»Ý ³é­Ï³ Ó»éù­µ»­ñáõÙ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ¨ ɳۭÝá­ñ»Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáõÙ-ÏÇ­ñ³é­íáõÙ »Ý: àÕ­µ»ñ­·³­Ï³Ý ½³­í»ßï. ѳñ­Ûáõ­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ³­é³ç, ѳ­Ù³ñ­Û³ ѳ­Ù³­ï³­ñ³Í ³Ý·­ñ³­·Ç­ïáõÃ­Û³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ, Ýßí³Í ϳ­éáõÛ­óÁ ϳ­ñá­Õ³­ó»É ¿ û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ ëïñϳó­Ý»­Éáõ ¨ áãÝ­ã³ó­Ý»­ Éáõ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ ù³­ñá­½»É Ñ»Ýó ³Û¹ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ ¨ ³­Ý³­ë»­ÉÇ Ñ³­çá­ÕáõÃ­Û³Ý Ñ³ë­Ý»É, ÇëÏ ³ÛÅÙ ¿É, ѳ­Ù³ñ­Û³ ѳ­Ù³­ï³­ ñ³Í ·ñ³­·Ç­ïáõÃ­Û³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ, û·­ï³­·áñ­Í»­Éáí ѳ­Ù³­Ù³ñ¹­ ϳ­ÛÇÝ ·Ç­ï³­ï»Ë­Ýǭϳ­Ï³Ý Ýí³­×áõÙ­Ý»­ñÁ, ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ ¿ ÝáõÛ­ÝÁ ϳ­ï³­ñ»É ³ñ­¹»Ý áõë­Û³É ѳ­Ù³ñ­íáÕ­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ: ²Û­ëÇÝùݪ ݳ ϳ­ñá­Õ³­ó»É áõ ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ ¿ §áõ­Õ»Õ­Ý»­ñÇ Éí³ó­Ù³Ùµ¦ Çñ »Ý­Ã³­Ï³­ ÛáõÃ­Û³Ý ï³Ï å³­Ñ»É ¨ Çñ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ Í³­é³­Û»ó­Ý»É û° ³Ý·­ñ³­ ·»ï­Ý»­ñÇÝ ¨ û° áõë­Û³É­Ý»­ñÇÝ: г­½³­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»­ñÇ Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³Ý ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ ³­í»­ñÇã áõ­ÅÇÝ Ñ³­çáÕ­í»É ¿ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ½·³­ÉÇ ½³Ý·­í³­ÍÇ Ùï³­Í»­ ɳ­Ï»ñ­åáõÙ Ñá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý å³ï­Ý»ß ϳ­éáõ­ó»É ¨ Ç­ñ ϳ­Ù³­Ï³­ï³­ ñÁ ¹³ñÓ­Ý»É: ¸³ ³ñ¹­ÛáõÝù ¿ ³ÛÝ µ³­ÝÇ, áñ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ñ»­ÕÇ­ ݳϭݻñÝ áõ­ñÇß Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ µÝ³çÝ­ç»­Éáõ ¨ Ýñ³Ýó ѳñë­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ ïÇ­ñ³­Ý³­Éáõ Íñ³­·Ç­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ Ññ»³­Ý»­ñÇ µ³­ó³­ éÇ­ÏáõíÛáõ­ÝÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ»É »Ý Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ëáõñµ ·ñùáõÙª ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ, ¨ áñ­å»ë Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³ å³ñ­ï³¹­ñ»É Ññ»³­Ý»­ñÇÝ, ÇÝ­ãÁ Ýñ³Ýó Ù»ç Ó¨³­íá­ñ»É ¿ ³ñ­ïáÝ­Û³É ïÇ­ñ³­Ï³­ÉÇ Ñá­·»­µ³­ÝáõíÛáõÝ: ²½­·³Û­Ý³­ÙáÉ Ññ»³ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ·ñ»É »Ý ݳ¨ Üáñ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÁ, á­ñÇ ÑÇÙ­ùáõÙ ¹ñ»É »Ý Ñ»­½áõíÛáõ­ÝÁ, ³Õ­ù³­ïáõí Ûáõ­ÝÁ, ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇ Ù»ñ­Åáõ­ÙÁ, Ïáõ­ëáõíÛáõ­ÝÁ ¨ Ù³­ïáõ­ó»É-å³ñ­ ï³¹­ñ»É »Ý áõ­ñÇß Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ, ÇÝ­ãÁ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ Ù»ç Ó¨³­íá­ñ»É ¿ ½Ç­çá­ÕÇ, Ù³­ÑÁ ÷³­÷³­·áÕ ëïñáõ­ÏÇ Ñá­·»­µ³­ÝáõíÛáõÝ: 14

Üáñ Ïﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ ÝáõÛÝ­å»ë Ññ»³­Ý»­ñÇ µ³­ó³­éÇ­ÏáõíÛáõÝ ¿ ù³­ ñá½­íáõÙ, û­ñǭݳÏ, Ññ»³­Ý»ñÝ Çµñ ³ëï­í³Í áõ ÏÇ­ë³ëï­í³Í­Ý»ñ »Ý ÍÝáõÙ (²µ­ñ³­Ñ³Ù, ƭ볭ѳÏ, г­Ïáµ, Øáí­ë»ë, ÏáõÛë س­ñdzÙ, Ðáí­Ñ³Ý­Ý»ë ØÏñïÇã, ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïáë ¨ ѳñ­Ûáõ­ñ³­íáñ ³ÛÉ Ññ»³­ Ý»ñ, ǵñ, »ñÏÝ­ùáõÙ »Ý ³å­ñáõÙ ¨ ѳ­í»ñ­Åá­ñ»Ý ³ÛÝ­ï»Õ »Ý ³å­ñ»­ Éáõ, ÇëÏ ïÇ»­½»ñ­ùÇ Ï³­é³­í³ñ­ãÇ å³ß­ïá­ÝÁ å³ñ·¨»É »Ý ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÇÝ): Üñ³Ýùª Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³Û­ñ»­ñÁ, ϳ­ï³­ñ»É »Ý ¨ë ­ÙÇ Ñ³­Ù³ñ­Ó³Ï ù³ÛÉ. ÐÇÝ ¨ Üáñ Ïﳭϳ­ñ³Ý­Ý»­ñÁ ÝáõÛÝ Ï³½­ ÙÇ Ù»ç ¹Ý»­Éáíª Ùdz­Óáõ­É»­Éáí, ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³ »Ý ¹³ñÓ­ñ»É ݳ¨ Ññ»³­Ý»­ñÇ Ïñá­ÝÁ (³Ûë­ï»Õ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ýß»É, áñ Ç­ñ³­Ï³­Ýáõí۳ÝÝ ³­Ù»Ý¨ÇÝ ãÇ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ³ÛÝ, áñ ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÇ Ñ»ï¨áñ¹­Ý»­ñÇݪ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ, Ïá­ãáõÙ »Ý Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý­Ý»ñ, ÇëÏ Üáñ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÇ Ñ»ï¨áñ¹­Ý»­ñÇݪ ùñÇë­ ïáÝ­Û³­Ý»ñ, »ñµ ³Ûë »ñ­Ïáõ Ïﳭϳ­ñ³Ý­Ý»­ñÇ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõ­ÝÇó å³ñ­½á­ñáß Ñ³ë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ µáõÝ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý Ïñá­ÝÁ Ñ»Ýó ³Û¹ »ñ­Ïáõ ÏñáÝ­Ý»­ñÇ Ùdzë­ÝáõíÛáõÝÝ ¿: Þ÷á­ÃÇó Ëáõ­ë³­÷»­Éáõ ѳ­Ù³ñ, Ññ»³­Ý»­ñÇ Ïñá­ÝÁª Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ Ùdz­ëÇÝ, å»ïù ¿ å³Û­Ù³­Ý³­Ï³­Ýá­ñ»Ý Ïá­ã»É Àݹ­Ñ³­Ýáõñ Ñáõ­¹³­Û³­ ϳ­ÝáõíÛáõÝ): ö³ë­ïá­ñ»Ý, ³ß­Ë³ñ­Ñ³­Ïáñ­Í³Ý Íñ³­·Ç­ñÁ Ù³­ïáõó­íáõÙ ¿ ǵñ¨ ³ëï­Íá å³ï­·³Ù: ÆëÏ ¹ñ³­Ýáí Õ»­Ï³­í³ñ­íáõÙ »Ý áã ÙdzÛÝ Ñ³­í³­ ï³ó­Û³É­Ý»­ñÁ: ú­ñǭݳÏ, ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝ ÁÝ­¹áõ­Ý³Í »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ñ³­ Ù³ñ ÐÇÝ áõ Üáñ Ïﳭϳ­ñ³Ý­Ý»­ñÁ ѳ­Ù³ñ­Û³ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõÃ­Û³Ý ¹»ñ »Ý ϳ­ï³­ñáõÙ, »ñµ ³Û¹ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ Ç­ñ³­Ï³Ý ѳ­í³­ï³ó­Û³É­ Ý»­ñÇ ÃÇ­íÁ ¹Åí³ñ û ·»­ñ³­½³Ý­óÇ ÑÇÝ· ïá­Ïá­ëÁ: Ðáõ­¹³­Û³­Ï³­Ýáõí Û³Ý ëáõñµ ·ñùǪ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ, Ç­Ù³ª ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ Íñ³·­ñÇ íñ³ Ç­ñ»Ýó Ó»é­ùÁ ¹Ý»­Éáí, ³ñ­¹³ñ áõ ³½Ý­íá­ñ»Ý ͳ­é³­Û»­Éáõ »ñ­¹áõÙ »Ý ï³­ÉÇë å»­ï³­Ï³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÁ: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ Ýñ³Ýó Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ º­Ñá­í³­ÛÇ ×³­ß³­Ïáí ÃñÍí³Í ³Ý­ËÇÕ× Ïá­Õáå­ ïÇã­Ý»ñ »Ý ¹áõñë ·³­ÉÇë ¨ Ýñ³Ýó Ù»ç ³½­ÝÇí áõ ³ñ­¹³ñ Ù³ñ¹ ·ïÝ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ å»ïù ¿ ß³ï »ñ­Ï³ñ ÷Ýïñ»É: ²ß­Ë³ñ­ÑÇÝ ïÇ­ñ³­Ý³­Éáõ ó³Ý­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­ó»É »Ý ß³­ï»­ñÁ, ³Û¹ ÃíáõÙª Ñé㳭ϳ­íáñ ³Ý­ÓÇÝù, 볭ϳÛÝ Ýñ³Ýù Ç­ñ»Ýó ó³Ý­ÏáõíÛáõ­ ÝÁ ·»­ñ»½­Ù³Ý »Ý ï³­ñ»É: ²Û­ëÇÝùݪ »­Ã» ³Ý­·³Ù Ýñ³Ýù ³Û¹­åÇ­ëÇ Íñ³­·Çñ ¿É »Ý ϳ½­Ù»É, ³­å³ ³Û¹ Íñ³­·Ç­ñÁ Ýñ³Ýó Ù³Ñ­í³­ÝÇó Ñ»­ 15

ïá ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ Ùá­é³­óáõÃ­Û³Ý ¿ Ù³ïÝ­í»É: ´³­ó³ñ­Ó³­Ïá­ñ»Ý ³ÛÉ å³ï­Ï»ñ »Ýù ï»ë­ÝáõÙ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ áõ Ýñ³ Íñ³·­ñÇ ³­éáõ­Ùáí: ö³ë­ï»­ñÇ Ñ³­Ù³¹­ñáõÙÝ áõ ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ ³Ûë­ï»Õ ѳ­×³Ë ³ñ­Í³ñÍ­íáÕ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÁ ëÇá­ÝǽÙÝ ¿, ÇëÏ Ù³ñ­¹³­ÏáõÉ Íñ³­·Ç­ñÁª ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³­·ÇñÝ ¿: ²­í»­ÉÇ ù³Ý 2500 ï³ñ­í³ í³­Õ»­ÙáõÃ­Û³Ý ³Û¹ Íñ³­·Ç­ñÁ Ù»Ï áõ Ï»ë ¹³ñ ¿, ÇÝã Ïáã­ íáõÙ ¿ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³­·Çñ: ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ñ»­ÕǭݳϭݻñÝ ³Û¹ ÝáõÛÝ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³­·Ç­ñÁ ÙdzѭÛáõ­ë»É-µ³­Õ»­Õ»É »Ý ³­é³ë­å»É­Ý»­ñÇ ¨ Ùß³­ Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ³ÛÉ ÝÛáõ­Ã»­ñÇ Ñ»ï ¨ ³ÛÝ ¹³ñÓ­ñ»É »Ý ¹Åí³ñ ׳­Ý³­ã»­ÉÇ: гÛï­ÝÇ ¿, áñ ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝáõÙ ³Ù­÷á÷­í³Í ¿ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ µáõÝ Íñ³­·Ç­ñÁ, ÇëÏ Üáñ Ïﳭϳ­ñ³­ÝáõÙª ³Û¹ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý ï»Ë­Ýá­Éá­·Ç³Ý áõ Ù»­Ë³­Ýǽ٭ݻ­ñÁ: ²Û­ëÇÝùݪ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³­·Ç­ñÁ ¨ Ýñ³ Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ ¹³ñÓ­ñ»É »Ý Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³-å³ñ­ï³¹­ ñ³Ýù: »ñ¨ë Ï­ñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³ ¹³ñÓ­Ý»ÉÝ ¿ å³ï­×³éÝ ³ÛÝ µ³­ ÝÇ, áñ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý Ù»ç ëÇá­Ýǽ­ÙÇ ·³­Õ³­÷³­ñ³­ Ëá­ëáõíÛáõÝÝ Çñ »ñ­Ï³­ñ³Ï­Û³­óáõí۳ٵ ³Ý­Ý³­Ë³­¹»å ¿ ¨ Çñ ͳÛñ ³ë­ïÇ­×³Ý íï³Ý­·³­íá­ñáõí۳ٵ ѳݭ¹»ñÓª ³­é³ÛÅÙ ³Ý­Ëá­ó»­ÉÇ: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ 1975-Ç Ýá­Û»Ù­µ»­ñÇ 10-ÇÝ Ø²Î-Ç ¶É˳­íáñ ²­ë³Ùµ­É»³­ÛÇ 30-ñ¹ Ýë­ï³­ßñç³ÝÝ Çñ ÃÇí 3379 µ³­Ý³Ó¨áõÙ ëÇá­Ýǽ­ÙÁ µÝáõ­Ã³·­ñ»É ¿ áñ­å»ë §é³­ëǽ­ÙÇ ¨ é³­ë³­Û³­ Ï³Ý Ëïñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ó¨¦, Ýß»­Éáí ݳ¨, áñ ëÇá­ÝÇë­ï³­ Ï³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ½³ï­íáõÙ »Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ í³é ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­í³Í ·Í»­ñáí, ÇÝã­ åÇ­ëÇù »Ýª ͳۭñ³­Ñ»Õ ³½­·³Û­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, é³­ëǽÙÝ áõ ßá­íÇ­Ýǽ­ÙÁ (Ìåæäó­­íà­ðîä­­íûé ñèîíèçì: èñòîðèÿ è ïîëèòèêà, Ìîñêâà, Íàó­êà, 1977, ñòð. 3): ¼³ñ­Ù³Ýù ¿ ѳ­ñáõ­óáõÙ ³ÛÝ, áñ Ï»Ý­ë³­Ï³Ý Ï³ñ¨áñ ³Ûë­åÇ­ëÇ á­ñá­ßáõ٠ϳ­Û³ó­ÝáÕ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­ åáõíÛáõ­ÝÁ, ¹ñ³­ÝÇó 17 ï³­ñÇ ³Ýó (1992 Ã.), ³ñ­¹»Ý ÇÝùÝ ¿ ßñç³­ ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹ÝáõÙ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ß³­åÇÏ Ñ³·ó­ñ³Í ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ÇñÁª §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ· ³Ý­í³Ùµ: ²Ûë­ï»Õ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ýß»É, áñ û­å»ï ëÇá­Ýǽ­ÙÇ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ ÝÁ ëï»Õ­Í»É »Ý Ññ»³ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ¨ ÙÇï­í³Í ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ áõ­ Ý»ó­í³Í­ùÁ Ññ»³­Ý»­ñÇ ë»­÷³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¹³ñÓ­Ý»­ÉáõÝ, 볭ϳÛÝ ³ÏݭѳÛï ¿, áñ ³Û¹ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ í³ñ­Ï³­µ»­ÏáõÙ ¿ ³ÛÝ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ, áí­ù»ñ Ù»ñ­ÅáõÙ áõ ¹³­ï³­å³ñ­ïáõÙ »Ý ³Û¹ ѳ­Ï³µ­Ý³­ 16

Ï³Ý áõ ѳ­Ï³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ: ܳ¨ª å»ïù ¿ ë³Ñ­Ù³­Ý³­½³­ï»É ѳ­Ï³­ë»­ÙÇï ¨ ѳ­Ï³­ëÇá­ÝÇëï (³Ý­ïÇ­ë»­ÙÇï ¨ ³Ý­ïÇ­ëÇá­ÝÇëï) »½­ñ»­ñÁ (ï»ñ­ÙÇÝ­Ý»­ñÁ), á­ñáÝù µ³­ó³ñ­Ó³­Ïá­ñ»Ý ï³ñ­µ»ñ Ç­Ù³ëï áõ­Ý»Ý, ³ÛÝ ³­éáõ­Ùáí, áñ ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ·³­Õ³­ ÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ ¹³­ï³­å³ñ­ïá­ÕÇÝ Ñ³­Ï³­ëÇá­ÝÇë­ïÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý ³Ý­í³­ÝáõÙ »Ý ѳ­Ï³­ë»­ÙÇï, ³Û­ëÇÝùݪ ë»­ÙÇï Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ Ù»ñ­ÅáÕ, ÇÝ­ãÁ µ³­ó³ñ­Ó³­Ïá­ñ»Ý ãÇ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ Ç­ñ³­ ϳ­Ýáõí۳­ÝÁ: ¸³ áõÕ­Õ³­ÏÇ Ýñµá­ñ»Ý Ñá­ñÇÝ­í³Í ëáõï ¿, á­ñÁ ѳ­ ïáõÏ ³ñ­í³Í ¿ ³ÛÝ Ýå³­ï³­Ïáí, áñ­å»ë­½Ç Ññ³­å³­ñ³­ÏáõÙ­Ý»­ñáõÙ ¨ µ³­Ý³­íáñ Ëáë­ùáõÙ ëÇá­Ýǽ­ÙÁ ¹³­ï³­å³ñ­ïá­ÕÁ á­ñ³Ï­íÇ áñ­å»ë ë»­ÙÇï Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ ¹³­ï³­å³ñ­ïáÕ: ²Ûë­åÇ­ëÇ ß÷á­ÃÁ Ñݳ­ ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ¿ ï³­ÉÇë, áñ Ç­ñ³­Ï³Ý ëÇá­ÝÇëï­Ý»­ñÁ í³Û­Ý³­ëáõÝ µ³ñÓ­ñ³ó­Ý»Ý, ÇÝ­ãÁ á­ñá­ß³­ÏÇá­ñ»Ý Ëá­ãÁÝ­¹á­ïáõÙ ¿ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ³Û¹ ·³ñ­ß»­ÉÇ ã³­ñÇ­ùǪ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ ÉÇá­íÇÝ ãµ³­ó³­Ñ³Ûï­Ù³Ý ¨ ¹ñ³Ý ³ñ­Å³­ÝÇ Ñ³­Ï³­Ñ³ñ­í³Í ï³­Éáõ ·áñ­ÍÇÝ: ¸³­í³­¹Çñ áõ­ÅǪ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý ÏáÕ٭ݳ­ÏÇó­ Ý»ñÝ áõ ëñ³ ó­Ï³ñ¹Ý ÁÝ­Ï³Í ³Ý­ÓÇÝù ëá­íá­ñ³­µ³ñ åݹáõÙ »Ý, û ³ëï­í³Í ÇÝã ³­ë»É ¿ª ÝáõÛ­Ýáõí۳ٵ ·ñí»É ¿ ëáõñµ ·ñùáõÙª ²ëï­ í³­Í³ßÝ­ãáõÙ. §Ù»Ýù ÙdzÛÝ Õ»­Ï³­í³ñ­íáõÙ »Ýù Ýñ³ª º­Ñá­í³ ³ëï­Íá å³ï­·³Ù­Ý»­ñáí¦: ÆëÏ Ã» áí­ù»°ñ­ »Ý »­Õ»É ²ëï­í³­Í³­ßáõÝã ·ñáÕ­Ý»­ ñÁ, ³ÛÝ­ï»Õ Ç°Ýã ¿ ·ñí³Í ¨ Ç°Ýã §å³ï­·³Ù­Ý»ñ¦ »Ý ¹ñ³Ýù: ¼³ñ­Ù³­ ݳ­ÉÇ ¿, áñ ³Ûë ³­Ù»­ÝÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ãÇ Ñ»­ï³ùñù­ñáõÙ: ú­ñǭݳÏ, ²ëï­ í³­Í³ßÝ­ãáõÙ º­Ñá­í³ ³ëï­Íá ³­Ýáõ­ÝÇó ëÇá­ÝÇëï Ññ»³ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ ñÇ Ñá­ñÇ­Ý³Í ³Û¹ å³ï­·³Ù­Ý»­ñáí ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõíÛáõ­ÝÁ å»ïù ¿ ÑÝÓíÇ Ññ»³­Ï³Ý, ³­í»­ÉÇ ×Çßïª ëÇá­Ý³­Ï³Ý ·»­ñ³Ý­¹Çáí: Îñá­Ý³­Ñá­ ·»­µ³­Ý³­Ï³Ý í»­ñÁ Ýßí³Í ѳ߭ﻭóáõ­ÙÁ ëÇá­ÝÇëï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ÙÇ Ññ³­ß³­ÉÇ Ù³Ý­¹³ï ¿ª ³ß­Ë³ñ­ÑÇÝ ïÇ­ñ³­Ý³­Éáõ ·áñ­ÍÁݭó­óáõÙ: ÆÝã­åÇ­ëÇ Ñ³Ý¹·­ÝáõíÛáõÝ: Ü峭ﳭϳۭÝá­ñ»Ý Ñá­ñÇÝ­í³Í ³­é³ë­ å»É­Ý»­ñÁ, Ñ»­ùdzíݻ­ñÁ, »­ñ³­½áõÙ ï»­ë³Í »­ñ³½­Ý»­ñÁ, ÑÇ­í³Ý­¹³­·ÇÝ ½³­é³Ý­ó³Ýù­Ý»­ñÁ, Ç­Ù³ª ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³­·Ç­ñÁ Ùdz­Óáõ­É»­Éáí ·ñ³­ ϳ­Ýáõí۳Ý, åá»­½Ç³­ÛÇ, Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇ ¨ ³ÛÉ á­Éáñ­ïÇ ³ñ­Å»ù­Ý»­ñÇÝ ¨ ³ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý ëñµáõíÛáõÝ­Ý»ñ ³Ý­í³Ùµ Ù³­ïáõ­óáõÙ »Ý áñ­å»ë µ³­ó³ñ­Ó³Ï ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõÝ: ºí ³­Ù»­Ý³­½³ñ­Ñáõ­ñ»­ÉÇݪ ³Û¹ ѳ­Ï³­ µÝ³­Ï³Ý áõ ѳ­Ï³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ñá­ñÇÝ­í³Íù­Ý»­ñÁ ¹³ñÓ­ñ»É »Ý Ïñá­Ý³­ Ï³Ý ¹á·­Ù³­Ý»ñ ¨ µ³­½áõÙ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ñ³­Ùá­½»É »Ý, û ³ëï­Íá 17

ϳ­Ùáù Ó»ñ áãÝ­ã³­óáõ­ÙÁ å»ïù ¿ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íÇ Ññ»³­Ý»­ñÇë Ó»é­ùáí, ¨ ¹áõù ³Ûë ѳñ­óáõÙ å³ñ­ï³­íáñ »ù Ù»½ û·­Ý»É, ù³Ý­½Ç ³Û¹­åÇ­ëÇÝ ¿ Ù»ñ ³ëï­í³Í º­Ñá­í³­ÛÇ Ï³Ù­ùÁ: ²­Ù»Ý¨ÇÝ ãå»ïù ¿ ½³ñ­Ù³­Ý³É, áñ ³­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñáõÙ ¨ Í»­ë»­ñáõÙ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ Ñ»ï¨áñ¹­ Ý»­ñÁ ѳ­×³Ë ³Ý­í³Ý­íáõÙ »Ýª áã­Ë³ñ­Ý»ñ, ÇëÏ Ññ»³­Ý»­ñÁª Åá­Õá­ íáõñ¹­Ý»­ñÇ ù³­Ñ³­Ý³­Ý»ñ ¨ áõ­ëáõ­óÇã­Ý»ñ: ø³­ñá½­ãáõíÛáõÝÝ ³ÛÝ­å»ë ¿ ÑÛáõë­í³Í, áñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó, ·É˳­íá­ñ³­ å»ë ѳ­í³­ï³ó­Û³É­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ³­é³ñ­Ï»­Éáõ á­ãÇÝã ãÇ ÙÝáõÙ: ä³ñ½ ¿, á±ñ ­Ñ³­í³­ï³ó­Û³­ÉÇ Ùïùáí ϳÝó­ÝÇ Ñ»­½á­ñ»Ý ãϳ­ï³­ñ»É Çñ ³ëï­ Íá ϳ٭ùÁ: γ٠ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝ ¹³­í³­ÝáÕÝ ³ñ¹­Ûá±ù ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï Ïѳ­Ù³­ñÇ Ï³Ù Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ í»ñ­Éáõ­Í»É, ÁÙµé­Ý»É áõ ٻϭ ݳ­µ³­Ý»É ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ Ëá­ñ³­Ù³Ý­Ïá­ñ»Ý ÑÛáõë­í³Í ó­Ï³ñ­¹Á, á­ñÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ٳѭí³Ý óíß­Û³ ó­Ï³ñ¹ ³Ý­í³­Ý»É, ù³Ý­½Ç ³Û¹­ï»Õ ѳ­í³­ï³ó­Û³­ÉÁ óÝá­ñ³­Ï³Ý íǭ׳­ÏáõÙ ¿ ¨ Ç­ñ»Ý Ñá·­ë»­ñÇó Ñ»­éáõ áõ §å³ßï­å³Ý­í³Í¦ ¿ ½·áõÙ: ²Ý­ï³­ñ³­ÏáõÛë, ÁÝïñ­í³Í ¿ ³­Ù»­Ý³Ýñ­µ³­·áõÛÝ ½»Ý­ùÁ. ëÇá­Ýǽ­ ÙÇ Íñ³­·Ç­ñÁ ѳ­Ù³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ñá·¨áñ ³ñ­Å»ù­Ý»­ñÇ Ñ»ï Ùdz­Óáõ­ É»­Éáíª ¹³ñÓ­ñ»É »Ý ݳ¨ ¹Åí³ñ ׳­Ý³­ã»­ÉÇ: ²ÛÝ­å»ë ¿ Ñá­ñÇÝ­í³Í, áñ ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý Íñ³­·Ç­ñÁ ¨ ¹ñ³ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝáÕ­Ý»­ñÇ Ç­ñ³­Ï³Ý Ï»ñ­å³ñ­Ý»ñÝ áõ ϳ­ï³­ñ³Í ¨ ϳݭ˳­ï»ë­íáÕ ³­í»­ñÇã ·áñ­Í»­ñÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ùï³­å³ï­Ï»­ñáõ٠ѻ߭ïáõí۳ٵ ½áõ­·áñ¹­íáõÙ »Ý ¹Ç­ó³­ é³ë­å»­É³­µ³­Ý³­Ï³Ý å³­ïáõÙ­Ý»­ñÇ Ï³Ù ³ñ­Ï³­Í³­ÛÇÝ, ý³Ý­ï³ë­ïÇÏ ëÛáõ­Å»­Ý»­ñÇ ¨ »ñ¨³­Ï³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ»ï, ѻ勉­µ³ñ ¨ ¹ñ³Ýù ëï³­ ÝáõÙ »Ý Ñ»­ùdz­Ã³»­ñ³­½³­ÛÇÝ Ùßáõ­ß³­å³ï áõñ­í³·­Í»ñ ¨, ¹Åµ³Ë­ ï³­µ³ñ, Éñçá­ñ»Ý ã»Ý ÁݭϳɭíáõÙ: Øá­ï³­íá­ñ³­å»ë ³ÛÝ­å»ë, »ñµ Ù³ñ­¹Á, ³­ë»Ýù, ÏÇ­ë³ñ­ÃáõÝ íǭ׳­ÏáõÙ ÏÇ­Ýáݭϳñ ¿ ¹Ç­ïáõÙ: ²Û¹­åÇ­ ëÇ Áݭϳ­ÉáõÙ­Ý»­ñÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ý»­ñ³ß­Ë³ñ­Ñáõ٠ϳ­ñáÕ »Ý, ³Ûë­å»ë Ïáã­í³Í, Ñá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý Ù»­ï³­Ùáñ­ýá½ ³­é³­ç³ó­Ý»É, á­ñÁ, ϳ˭í³Í ³Ý­Ñ³­ïÇ ½·³­Û³­Ï³Ý áõ »ñ¨³­Ï³­Û³­Ï³Ý ³­é³Ýӭݳ­Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇó, Ñݳ­ñ³­íáñ ¿, áñ ¹³é­Ý³ ³Ýßñ­ç»­ÉÇ: ö³ë­ïá­ñ»Ý Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åáõÙ ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ÙáõÍ­íáõÙ »Ý Ï»ÕÍ áõ ÇÝù­Ý³­Ïáñ­Í³Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ, á­ñáÝù Ëá­ãÁÝ­¹á­ïáõÙ »Ý Ù³ñ­¹áõݪ ׳­Ý³­ã»Éáõ Ï۳ݭùÁ ¨ ³­éûñ­Û³ ϳ٠ÝáõÛ­ ÝÇëÏ ûñ­Ñ³­ë³­Ï³Ý Ç­ñ³­íǭ׳­ÏáõÙ ¹ñë¨áñ»Éáõ ë»­÷³­Ï³Ý ݳ­Ë³­ Ó»é­ÝáõíÛáõÝ: 18

¸³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇݪ ëÇá­Ýǽ­ÙÇÝ ×³­Ý³­ã»­Éáõ ѳñ­óáõÙ Éáõñç Ëá­ãÁÝ­ ¹áï ¿ ݳ¨ ³ÛÝ, áñ µá­Éá­ñÇë ͳ­Ýáà Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ ¹Ç­ó³­é³ë­å»É­ Ý»­ñáõÙ, Ñ»­ùdzíݻ­ñáõÙ, Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ³Ûɨ³ÛÉ ëï»Õ­Í³­·áñ­ÍáõíÛáõÝ­ Ý»­ñáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í µ³­ñÇ-³­ñ³­ñáÕ-³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ ¨ ã³ñ-Ïáñ­Í³­ ݳ­ñ³ñ-¹Ç­í³­ÛÇÝ áõ­Å»­ñÇ Ñ³­Ï³¹­ñáõíÛáõ­ÝáõÙ ã³­ñÁ ÙÇßï å³ñï­íáõÙ ¿: ²Û¹­ï»Õ ã³­ñÁ, ß³ï ѳ­×³Ë Çñ ³Ý­Ñ³·, ³ñ­Ûáõ­Ý³ñ­µáõ µÝáõÛ­ÃÇ ¨ ³­í»ñ­Ù³Ý µÝ³½­¹Ç å³ï­×³­éáí ݳ¨ ¹Ç­ÙáõÙ ¿ ÇÝù­Ý³áãÝ­ã³ó­Ù³Ý, »ñµ ѳ­Ùá½­íáõÙ ¿, áñ µ³­ñáõÝ Ñ³Õ­Ã»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝÝ ³ñ­¹»Ý ëå³é­í³Í ¿: Üßí³Í ѳ­Ï³­Ù³ñ­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ µ³­ñáõ Ç í»ñ­çá ѳխû­Éáõ ɳ­ í³­ï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ ÑÇß­Û³É Ùß³­ÏáõÛíݻ­ñÁ ÏñáÕ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ùï³­ Í»­É³­Ï»ñ­åáõÙ ëï»Õ­Í»É ¿ ݳ¨ ˳­µáõ­ëÇÏ ÇÝù­Ý³íë­ï³­ÑáõÃ­Û³Ý ëï»­ ñ»á­ïÇåª Ã», ÙǨÝáõÛÝ ¿, ã³ñÝ Ç í»ñ­çá Ïáñ­Í³Ý­í»­Éáõ ¿, ѻ勉­ µ³ñª ³Ý­Ñ³Ý·ë­ï³­Ý³­Éáõ ³­éÇà ãϳ: º­Ã» ³ë­í³­ÍÇÝ ³­í»­É³ó­Ý»Ýù ݳ¨ ³ÛÝ, áñ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ ·áñ­ÍáÕ Ù³­Ñ³ë÷­Ûáõé áõ­ÅÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ùï³­å³ï­Ï»­ñáõÙ ½áõ­·áñ¹­íáõÙ ¿ ³­é³ë­å»É­Ý»­ñÇó ѳÛï­ÝÇ ¨, Ç í»ñ­ çá, Ïáñ­Í³Ý­Ù³Ý ¹³­ï³­å³ñï­í³Í ¹¨»­ñÇ ¨ ³ÛÉ ã³ñ áõ­Å»­ñÇ Ñ»ï, ³­å³, ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ ³Û¹ å³­ñ³­·³­ÛáõÙ Ç­ñ³­Ï³Ý å³ï­Ï»ñ­Ý»ñÝ áõ Áݭó­óáÕ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ Ù³ñ­¹áõ Ùï³­å³ï­Ï»­ñáõ٠ϳ­ñáÕ »Ý Ùßáõ­ß³­å³ï­í»É, ˳٭ñ»É ¨ ãÁݭϳɭí»É: Æ­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ×Çßï Áݭϳ­É»­Éáõ, ïíÛ³É ¹»å­ùáõÙ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇݪ ëÇá­Ýǽ­ÙÇÝ ×³­Ý³­ã»­Éáõ ËáãÁÝ­¹áï­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿É ³ÛÝ ¿, áñ ѳ­í³ë­ïÇ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ ¨ ·Ç­ï»­ÉÇù áõ­Ý»­Ý³­ÉÁ ¹»é µ³­í³­ñ³ñ ã¿ ×ßÙ³ñ­ïáõíÛáõ­ÝÁ ϻխÍÇ­ùÇó ½³­ï»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ò³Ý­Ï³­ó³Í ï»­Õ»­ ÏáõíÛáõÝ Ï³Ù å³ï­Ï»ñ Ù³ñ­¹Á Ïϳ­ñá­Õ³­Ý³ Ëá­ñáõí۳ٵ Áݭϳ­É»É ¨ Ç­Ù³ë­ï³­íá­ñ»É ÙdzÛÝ ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »­Ã» ¹³ ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ ÝáõÙ ¿ Ýñ³ Ý»­ñ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ½·³­Û³­Ï³Ý áõ »Ý­Ã³­·Ç­ï³Ï­ó³­Ï³Ý ï³­ ñá­Õáõ­Ý³­Ïáõí۳­ÝÁ: ²Û­É³­å»ë ëï³­ó³Í ï»­Õ»­ÏáõíÛáõ­ÝÁ (å³ï­Ï»­ñÁ) ϳ­ñáÕ ¿ ÙdzÛÝ Ù³­Ï»­ñ»­ë³Û­Ýá­ñ»Ý Áݭϳɭí»É ¨ ѻ߭ïáõí۳ٵ Ù³ñ­ í»­Éáíª ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ñ»ïù ãÃáÕ­Ý»É: Æ­ñá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ ·Ý³­Ñ³­ï»­Éáõ ¨ ×Çßï »½­ñ³­Ñ³Ý·­Ù³Ý ·³­Éáõ ѳ­Ù³ñ ·É˳­íá­ñÁ, ûñ¨ë, Ù³ñ­¹áõ Ù»ç Ó¨³­íáñ­í³Í ³ß­Ë³ñ­Ñ³­Û³óùÝ ¿: ²Û­É³­å»ë, ³Ý­·³Ù ͳݭñ³­ÏßÇé ÷³ë­ï»­ñÇ ³é­Ï³­ÛáõíÛáõÝÝ áõ ³­é³­ïáõíÛáõ­ÝÁ ã»Ý ϳ­ñáÕ »­ñ³ß­ËÇù ѳݭ¹Ç­ë³­Ý³É ËݹñÇ µáõÝ ¿áõíÛáõ­ÝÁ ·Ç­ï³Ï­ó»­ÉáõÝ: ¸Åµ³Ë­ï³­ µ³ñ, ùÝݳñÏ­íáÕ ËݹñÇ íñ³ ³ñ­·»Éù (ï³­µáõ) ¿ ¹ñí³Í ϳ٠³ÛÝ 19

Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ ¿ ѳ­Ï³­é³Ï Ç­Ù³ë­ïáí: Æ­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ ¹³­í³­¹Çñ Íñ³·­ñÇ Ù³­ëÇÝ Ëáñ­Ñ»­ÉÇë ÙÇßï ³é­Ï³Ë­íáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³É ѳñ­óÁª 㿱 áñ ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç ³­í»­ñáõ­ÙÁ Ï³ë­ Ï³­Í»­ÉÇ ¿ ¹³ñÓ­Ýáõ٠ݳ¨ Ýßí³Í áõ­ÅǪ ëÇá­ÝÇëï­Ý»­ñÇ ¨ Ýñ³Ýó å³ßï­å³Ý­Û³É­Ý»­ñÇ ³­å³­·³Ý: Ødz­Å³­Ù³­Ý³Ï ÑÇ­ßáõÙ »Ù ѳÛï­ÝÇ µÝ³­ËáõÛ½­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÇ, »­Ã» ã»Ù ë˳ɭíáõÙ, ´»ñݭѳñ¹ ¶ñÅÇ­Ù»­ÏÇ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ñ»ï ³éÝã­íáÕ ÂÕû­ñÇó µ»ñ­ í³Í, ²ß­Ë³ñ­ÑÇ ³­í³ñ­ïÁ Ýϳ­ñ³·­ñáÕ ÙÇ ¹ñí³·: Àëï ³Û¹Ù, ³ëï­ í³Í (Ññ»³­Ý»­ñÇ ³½­·³­ÛÇÝ ³ëï­í³Í º­Ñá­í³Ý) ²ß­Ë³ñ­ÑÁ Ññáí áõ çñáí ³Û­ñ»­Éáõó áõ Ñ»­Õ»­Õ»­Éáõó Ñ»­ïá, »ñµ ï»ë­ÝáõÙ ¿, áñ á­ñáß µáõÛ­ë»ñ ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ýßí³Í Ññ»­ß³­ÛÇÝ Ï³Ã­ë³­ÛáõÙ ¹»é ϻݭëáõ­Ý³Ï »Ý, Çñ Ùáï ¿ ϳݭãáõÙ Ù³Ûñ Ùá­ñ»­ËÇÝ ¨ Ññ³­Ù³­ÛáõÙ ¿ª µ³½­Ù³­Ý³É: سÛñ Ùá­ñ»­ËÁ µ³½­Ù³­ÝáõÙ áõ ³Ù­µáÕç ºñÏ­ñ³­·áõÝ­¹Á ÉóÝáõÙ ¿ Ùá­ñ»Ë­Ý»­ñáí: º­Ñá­ í³Ý Ùá­ñ»Ë­Ý»­ñÇÝ Ï³ñ­·³¹­ñáõÙ ¿ª ËÅé»É ³ÛÝ ³­Ù»­ÝÁ, ÇÝ­ãÁ Ññáí áõ çñáí ÇÝ­ùÁ ãÇ Ï³­ñá­Õ³­ó»É áãÝ­ã³ó­Ý»É: ºí ³Û¹­å»ë ¿É ϳ­ï³ñ­íáõÙ ¿: â»Ù ÑÇ­ßáõÙ, û ³Û¹­ï»Õ ÇÝã­å»ë ¿ Ýϳ­ñ³·ñ­íáõÙ Ùá­ñ»Ë­Ý»­ñÇ í³Ë­ ׳­ÝÁ, 볭ϳÛÝ Ñ³ß­íÇ ³é­Ý»­Éáí Ýñ³Ýó ³­Ëáñ­Å³­ÏÁ ¨ Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ Ï»­ñÇ ëå³ë­í»­ÉÇù µ³­ó³­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ݳ¨ ·áõ­ß³­Ï»É, áñ Ýñ³Ýù ÇÝù­Ý³áãÝ­ã³ó­Ù³Ý »Ý ѳ­ë»É ϳ­ÝÇ­µ³­Éǽ­ÙÇ ×³­Ý³­å³ñ­Ñáíª ÙÇÙ­Û³Ýó ËÅé»­Éáí: ²ÏݭѳÛï ¿, áñ ³ÛÅ٠ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ½³ñ­·³­óáõÙ­Ý»­ñáõÙ í×éá­ ñáß ¹»ñ »Ý ϳ­ï³­ñáõÙ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ÙÇ ù³­ÝÇ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­ Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»ñ (Ødz­íáñ­í³Í ³½­·»­ñÇ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ, ºí­ ñ³­Ëáñ­Ñáõñ¹, ºí­ñ³­ÙÇáõíÛáõÝ, г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³ÝÏ, ²é¨ïñÇ Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ), ÇëÏ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»ñÝ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ »ñÏ­ñáñ­¹³­Ï³­Ý³­ÝáõÙ ¿: Þ³­ï»­ñÇë ÃíáõÙ ¿, û ³Û¹ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ÙÇÙ­Û³Ýó Ýϳï­Ù³Ùµ ѳ­ ϳ­ëáõíÛáõÝ­Ý»ñ áõ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ï³Ý ï³­ñ³­Ó³Û­ÝáõíÛáõÝ­Ý»ñ áõ­Ý»Ý, ÇÝãÝ Çµñ¨ û Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ¿ ëï»Õ­ÍáõÙ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ ѳ­Ù»­Ù³­ï³­µ³ñ ѳ­í³­ë³­ñ³Ïßé­í³Í ³­é³­çÁݭó­óÇ: 곭ϳÛÝ Ï۳ݭ ùÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ ³ÛÅÙ ³Û¹ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ í³­ñ³Í ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ѳ­Ù³ñ­Û³ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­Ï³Ý ¿ ¨ ÷³ë­ïá­ñ»Ý Ýå³ë­ïáõÙ ¿ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³­ÝÁ, ÇÝ­ãÇó »É­Ý»­Éáí ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ·³É ³ÛÝ »½­ñ³­Ï³­óáõí۳­ÝÁ, áñ ¹ñ³Ýù ÇÝã-ÇÝã Ù»­Ë³­Ýǽ٭ Ý»­ñáí Õ»­Ï³­í³ñ­íáõÙ »Ý ÝáõÛÝ áõ­ÅÇ ÏáÕ­ÙÇóª ³ÛÝ áõ­ÅÇ, á­ñÁ ѳÛï­ÝÇ ¿ 20

ëÇá­Ýǽ٠³Ý­í³Ùµ ¨ á­ñÇ ã³­ñ³­ÙÇï Ýå³­ï³Ï­Ý»ñÝ ³Ù­ñ³·ñ­í³Í »Ý ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ:

* * *

²Ý­Ï³­ËáõÃ­Û³Ý Ñéã³­Ïáõ­ÙÇó Ñ»­ïá ÙÇ ß³ñù Ñ»­Õǭݳ­Ï³­íáñ ØÇ­ ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»ñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõí Û³Ý Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÇÝ ³­é³­ç³ñ­Ï»­óÇÝ áñ­¹»·­ñ»É ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ ÛÇÝ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»ñ, á­ñáÝ­óÇó ³­Ù»­Ý³·É­Ë³­íá­ñÁª »ñÏ­ñÇ ê³Ñ­Ù³­Ý³­ ¹ñáõíÛáõ­ÝÁ, û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ, ïÝï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ÙÛáõë á­Éáñï­Ý»­ñÁ ѳ­Ù³­ å³­ï³ë­Ë³­Ý»ó­Ý»É §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ¹ñáõÛí Ý»­ñÇÝ: ²Û¹ §í»Ñ¦ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ Ñ³ë­Ý»­Éáõ ¨ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ïÝï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­Ý»ó­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ Ýñ³Ýù Ëáë­ï³­ÝáõÙ ¿ÇÝ ¹ñ³­ ٳ߭Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ ¨ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»ñ ϳ­ï³­ñ»É: ²­é³­ç³ñÏ­í³Í ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñÇó »Ýª å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ³­å³­ Ï»Ýï­ñá­Ý³­óáõ­ÙÁ, å»­ï³­Ï³Ý µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»­ñÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­ Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ ³­å³­Ï»Ýï­ñá­Ý³­óáõ­ÙÁ, µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»­ñÇ ¨ ·áõÛ­ùÇ í³­ ׳é­ùÁ (³­å³­å»­ï³­Ï³­Ý³­óáõÙ-ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­Ýáñ­ÑáõÙ), å»­ïáõÃ­Û³Ý ¹»­ñÇ Ãáõ­É³­óáõ­ÙÁ, ³ñ­ï³¹­ñáõÃ­Û³Ý áõ ßáõ­Ï³­ÛÇ ³­½³­ï³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ ¨ ³Ý­¹³­Ù³Ï­óáõíÛáõÝ Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ßáõ­Ï³­ÛÇÝ, ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ ·Ý»­ ñÇ ¨ ͳ­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ë³­Ï³·­Ý»­ñÇ µ³ñÓ­ñ³­óáõ­ÙÁ, Ù³­Ñ³­å³ï­ ÅÇ í»­ñ³­óáõ­ÙÁ, ³­é³Ýӭݳ­ÏÇ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù ËÕ×Ç ³­½³­ïáõí۳­ÝÁ, ³Û­ëÇÝùݪ íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ ù³­ñá­½áÕ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý ÃáõÛÉï­íáõíÛáõÝ, Ù»ÕÙ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù ѳۭ ñ»­Ý³­¹³­íáõí۳Ý, ÃÙñ³­Ùá­Éáõí۳Ý, ³Ý­µ³­ñá µ³ñ­ù»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ¨ ³ÛÉÝ: êïáñ¨ ѳ­ÏÇñ× ÏËáë­íÇ í³ñ­Ï»­ñÇ, §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ ó³­Ï³ñ­·Ç, ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ ¨ å»­ïáõÃ­Û³Ý ¹»­ñÇ Ãáõ­É³ó­Ù³Ý Ù³­ ëÇÝ:

21

ºõ ¹áõÝ ß³ï ³½·»ñáõ ÷áË åÇïÇ ï³ë, µ³Ûó ¹áõÝ ÷áË ÙÇ ³éÝ»ñ, ù³Ý½Ç ¹áõÝ ß³ï ³½·»ñáõ íñ³Û åÇïÇ ïÇñ»ë: ºÑáí³ ³ëïÍá å³ï·³ÙÁª Æëñ³Û»ÉÇÝ

ì²ðκð ì³ñ­Ï»­ñáí Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳñë­ï³­Ñ³­ñ»­ÉÁ, Ï»­Õ»­ù»­ÉÁ, áõ­Ý»½ñ­Ï»­ÉÁ ¨ ³Û¹ ÙÇ­çá­óáí Ýñ³Ýó íñ³ Çß­Ë»­ÉÁ Ñݳ­·áõÛÝ å³ï­ÙáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ: ú­ñÇ­ ݳÏ, ³­í»­ÉÇ ù³Ý 2000-³Ù­Û³ í³­Õ»­ÙáõÃ­Û³Ý Ñáõ­¹³­Û³ù­ñÇë­ïá­Ý»áõí Û³Ý ëáõñµ ·ñùáõÙª ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ, Ç­Ù³ª ëÇá­Ýǽ­ÙÇ ·³­Õ³­÷³­ñ³­ Ëá­ëáõÃ­Û³Ý Ù³ï­Û³­ÝáõÙ, Ññ»³­Ý»­ñÇÝ áõ­ëáõ­ó³Ý­íáõÙ ¿. §êï³­ÏÁ ϳ٠áõ­ï»­ÉÇ­ùÁ »õ ϳ٠á­ñ»­õ¿ µ³Ý áñ ß³­Ñáí ÏñÝ³Û ïñáõÇÉ, ùáõ »Õ­µûñ¹ ß³­Ñáí ÙÇ° ï³ñ: ú­ï³­ñ³­Ï³­Ý¿Ý ß³Ñ ³°é, µ³Ûó ùáõ »Õ­µûñ­Ù¿¹ ß³Ñ ÙÇ° ³é­Ý»ñ¦ (Áݹ·­Íáõ­ÙÁª Ð.ê.) (´­ú­ñǭݳó 23:19-20): ²Ûë ù³Õ­í³Í­ùÇó å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, áñ í³ñ­Ï»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí Ù³ñ¹­ Ïáõí۳­ÝÁ Ïá­Õáå­ï»­Éáõ Ù»­Ãá­¹³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ¹ñ³ µ³½­Ù³­¹³ñ­Û³ ÷áñ­Óáí ³ñ­¹³­ñ³ó­í³Í ÉÇ­Ý»ÉÝ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇÝ É³­ í³­·áõÛÝë ͳ­Ýáà »Ý »­Õ»É: г­Ï³­é³Ï å³­ñ³­·³­ÛáõÙ, ¹Åí³ñ û Ýñ³Ýù ѳ­Ù³ñ­Ó³Ï­í»ÇÝ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ ³Ý­Ã³­ ùáõÛó ³Ù­ñ³·­ñ»É ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñáõÙ: ´»ñ­í³Í ù³Õ­í³Í­ùáõÙª ѳ­ñ³­½³ï­Ý»­ñÇ-³ñ­Ûáõ­Ý³­ÏÇó­Ý»­ñÇ Ñ³ß­ íÇÝ Ñ³ñë­ï³­Ý³­Éáõ ³ñ­·»É­ùÁ ѳ­í³­Ý³­µ³ñ ÑÇ٭ݳ­íáñ­íáõÙ ¿ Ýñ³­ Ýáí, áñ ³½­·³­ÏÇó­Ý»­ñÇÝ Ï»­Õ»­ù»­Éáí ѳñë­ï³­Ý³ÉÝ Ç í»ñ­çá ϵ»­ñÇ Çñ ÇëÏ ³½­·Ç Ãáõ­É³ó­Ù³ÝÝ áõ ù³Û­ù³Û­Ù³­ÝÁ: ØdzÛÝ ³Ûë ¹á·­Ù³Ý ³ñ­ ¹»Ý µ³­í³­ñ³ñ ã³­÷áí óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, û ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ Ñ³­Ù³ËÙ­µ»­Éáõ ¨ áõ­ñÇß Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ñ³ß­íÇÝ ³å­ñ»­ Éáõ, ÝÛáõ­Ã³­å»ë ѳñë­ï³ó­Ý»­Éáõ ËݹñáõÙ ÇÝã Ù»Í ¹»ñ áõ­ÝÇ: Ðñ»³­Ý»­ñÇ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ áõ ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÇ ëáõñµ ·Çñ­ùÁª ³ɭÙáõ­¹Á (³ɭÙáõ­¹Á µËáõÙ ¿ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇóª ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³­ÝÇó), ÝáõÛÝ­å»ë Ññ»³­Ý»­ñÇÝ Ñáñ­¹á­ñáõÙ-å³ñ­ï³¹­ñáõÙ ¿ í³ß­Ë³­éáõí۳ٵ ¨ ³Û­É³­ ½³Ý »­Õ³­Ý³Ï­Ý»­ñáí ³ÝËÕ­×á­ñ»Ý Ïá­Õáå­ï»É áõ ³Õ­ù³­ï³ó­Ý»É û­ï³ñ 22

Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ, Ýñ³Ýó ½ñÏ»É ³å­ñáõë­ïÇ ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇóª ïÇ­ñ³­ Ý³É Ýñ³Ýó áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇÝ: ú­ñǭݳÏ, ³ɭÙáõ­¹Ç û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ ³ë­íáõÙ ¿. §ºñµ Ññ»³Ý ³­Ïáõ­ÙÇÝ (áã Ññ»³­ÛÇÝ) å³­ÑáõÙ ¿ Çñ ×Ç­ñ³Ý­ Ý»­ñáõÙ (˳ɭ¹»­ñ»­Ýáõ٠ϳ §Ù³­°³­ñáõ­ýÇ­Û³¦ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáõíÛáõÝ, ³Û­ëÇÝùݪ ׳ݭϻ­ñÇó µ³ó ãÃáÕ­Ý»­Éáí ù»ñ­Ã»É, ³Ý­í»ñç-³Ý­¹³­¹³ñ ˳­µ»É), ³Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï ¨ë ­Ù»Ï áõ­ñÇß Ññ»³­ÛÇ Ãáõۭɳïñ­íáõÙ ¿ ·Ý³É ³Û¹ ³­Ïáõ­ÙÇ Ùáï áõ Ýñ³Ý å³ñïù ï³É ¨ Çñ Ñ»ñ­ÃÇÝ Ýñ³Ý ³ÛÝ­å»ë ˳­µ»É, áñ ³­Ïáõ­ÙÁ í»ñç­Ý³­Ï³­Ý³­å»ë ½ñÏíÇ Çñ µá­Éáñ ÷á­Õ»­ñÇó: êñ³ ÑÇ٭ݳ­íá­ñáõÙÝ ³ÛÝ ¿, áñ ³­Ïáõ­ÙÇ ÷á­Õ»­ñÁ áã á­ùÇ ãå³ï­Ï³­ÝáÕ µ³­ñÇù »Ý, ѻ勉­µ³ñ ¨ Ññ»³­Ý»­ñÇó ³­é³­çÇ­ÝÁ, áí áñ ó³Ý­Ï³­Ý³, ݳ ¿É Ç­ñ³­íáõÝù áõ­ÝÇ ïÇ­ñ³­Ý³­Éáõ ³Û¹ µ³­ñÇ­ùÇݦ (Г. Климов, Божий народ, Лекции по высшей социологии, Краснодар, 1999, стр. 333334): ²Ûë ³ß­Ë³­ïáõíÛáõ­ÝÇó µ»­ñ»Ýù û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ í³ß­Ë³­ éáõí۳ٵ, ·á­Õáõí۳ٵ áõ ˳­µ»áõí۳ٵ ѳñë­ï³­Ñ³­ñ»­Éáõ óɭÙáõ¹­ Û³Ý Ý³¨ Ñ»ï¨Û³É û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ: §ÊáÉ­Ù³­·á»­¹Ç (Ññ»³­Ý»­ñÇ ïáÝ, á­ñÁ ѳ­ÙÁÝÏ­ÝáõÙ ¿ ·³ñ­Ý³Ý ¨ ³ß­Ý³Ý Ñ»ï) ų­Ù³­Ý³Ï, ó³Ý­Ï³­ó³Í ³é¨ïáõñ ³ñ­·»É­íáõÙ ¿, ë³­ ϳÛÝ Ãáõۭɳïñ­íáõÙ ¿ ³­Ïáõ­ÙÇ Ñ»ï í³ß­Ë³­éáõíÛáõÝ ³­Ý»É, ù³­ÝÇ áñ ³­Ïáõ­ÙÇ Ñ»ï í³ß­Ë³­éáõíÛáõÝ ³­Ý»­ÉÁ ÙÇßï ¿É Ñ³­×»­ÉÇ ¿ î»ñ ²ëï­ Íáõݦ /ú­ñ³Ë – Ê ­ ³ÇÙ, 539 : 13/ (¿ç 331): §º­Ã» Ññ»³Ý ³­Ïáõ­ÙÇ Ñ»ï ·áñÍ ¿ í³­ñáõÙ ¨ ÙÇ ³ÛÉ Ññ»³ ·³ ¨ ˳­µÇ ³­Ïáõ­ÙÇÝ, ÝáõÛÝÝ ¿ û ÇÝã­å»ëª û­ñ³­ã³­÷»­Éáí, û­ñ³Ïß­é»­Éáí ϳ٠ûñ­Ñ³ß­í³ñ­Ïáí, ³­å³ ³Û¹ »ñ­Ïáõ Ññ»³­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ÏÇ­ë»Ý º­Ñá­í³­ÛÇ ÏáÕ­ÙÇó Ç í»­ñáõëï áõ­Õ³ñÏ­í³Í ß³­ÑáõÛ­ÃÁ¦ (¿ç 335): §ºñµ Ññ»³Ý å³ñï­ùÁ Ñ»ï í»­ñ³­¹³ñÓ­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ³­Ïáõ­ÙÇ Ùáï ¿ áõ­Õ³ñ­ÏáõÙ ëáõñ­Ñ³Ý­¹³­ÏÇÝ, ÇëÏ í»ñ­çÇÝë ·³­Éáí Ýϳ­ïáõÙ ¿, áñ å³ñï­ùÇ Ù³­ëÇÝ ³­Ïáõ­ÙÁ Ùá­é³­ó»É ¿, ³­å³ ݳ ³Û¹ ÷á­Õ»­ñÁ å»ïù ¿ í»­ñ³­¹³ñÓ­ÝÇ ³ÛÝ Ññ»³­ÛÇÝ, á­ñÁ Ýñ³Ý áõ­Õ³ñ­Ï»É ¿, ¨ áõ­Õ³ñÏ­í³­ÍÇÝ (ÙÇç­Ýáñ­¹ÇÝ) ãÇ Ï³­ñ»­ÉÇ áñ¨¿ å³ïñ­í³­Ïáí ³ñ­¹³­ñ³­Ý³É, û ¹ñ³­ Ýáí (³Û­ëÇÝùݪ ³­Ïáõ­ÙÇÝ ÷áÕ í׳­ñ»­Éáí) ݳ ó³Ý­Ï³­ó»É ¿ Ù»­Í³­ñ»É ²ëï­Íá ²­Ýáõ­ÝÁ, áñ­å»ë­½Ç ³­ÏáõÙ­Ý»­ñÁ ³­ë»Ý, áñ ³Û­Ýáõ³­Ù»­Ý³Û­ÝÇí Ññ»³­Ý»­ñÁ û­ñǭݳ­íáñ Ù³ñ­¹ÇÏ »Ý: ÜÙ³Ý µ³Ý ݳ ϳ­ñáÕ ¿ñ ³­Ý»É ÙdzÛÝ Çñ ë»­÷³­Ï³Ý ÷á­Õ»­ñáí, ÇëÏ Ý³ áõ­ñÇ­ßÇ ÷á­Õ»­ñÁ óñÇí ï³­Éáõ áã ÙÇ Ç­ñ³­íáõÝù ãáõ­ÝǦ (¿ç 335): 23

§Ðñ»³­ÛÇÝ ËëïÇí ³ñ­·»É­íáõÙ ¿ Ù»ñ­Ó³­íá­ñÇÝ Ë³­µ»É ¨ ³ñ­¹»Ý ˳­µ»áõíÛáõÝ ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ, »­Ã» ݳ ½ñÏáõÙ ¿ Ýñ³Ý ³ñ­Åá­ÕáõÃ­Û³Ý Ù»Ï í»­ó»­ñáñ¹ Ù³­ëÇó: àí ˳­µ»É ¿ Çñ Ù»ñ­Ó³­íá­ñÇÝ, ݳ å³ñ­ï³­ íáñ ¿ ³Ù­µáÕ­çÁ Ñ»ï í»­ñ³­¹³ñÓ­Ý»É: ÆÝù­ÝÇÝ Ñ³ë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ ³Ûë ³­Ù»ÝÝ Ç­ñ³­í³­óÇ ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ: Ðñ»³­ÛÇÝ Ãáõۭɳïñ­íáõÙ ¿ ˳­µ»É ³­Ïáõ­ÙÇÝ, ¨ ݳ å³ñ­ï³­íáñ ã¿ ³­Ïáõ­ÙÇÝ í»­ñ³­¹³ñÓ­Ý»É ³ÛÝ, áñ­ù³­Ýáí áñ Ýñ³Ý ˳­µ»É ¿, ù³­ÝÇ áñ êáõñµ ·ñùáõÙ ·ñí³Í ¿. §ØÇ Ë³­µ»ù Ó»ñ Ù»ñ­Ó³­íáñ »Õ­µá­ñÁ¦, ÇëÏ ³­ÏáõÙ­Ý»­ñÁ Ù»ñ »Õ­µ³Ûñ­Ý»­ñÁ ã»Ý, ³ÛÉ ÇÝã­å»ë ÝßíáõÙ ¿. Ýñ³Ýù ßÝ»­ñÇó ¿É í³ïÝ »Ý¦ (¿ç 335): §ºñµ Ññ»³Ý Ù»Ï ³ÛÉ Ññ»³­ÛÇ ïáõÝÝ ¿ í³ñ­ÓáõÙ, ³Û¹ ¹»å­ùáõÙ Ãáõۭɳïñ­íáõÙ ¿, áñ »ñ­ñáñ¹ Ññ»³Ý ·³ ¨ óÝÏ í׳­ñ»­Éáí, ù³Ý ³­é³­çÇÝ í³ñ­Ó³­Ï³­ÉÁ, ïáõ­ÝÁ í³ñ­ÓÇ Çñ ѳ­Ù³ñ: ÆëÏ »ñµ ï³Ý ï»­ ñÁ ³­ÏáõÙ ¿, ³Û¹ ¹»å­ùáõÙ ÃáÕ ³­ÝÇÍ­íÇ Ý³, áõÙ Ù»Õ­ùáí ³­Ïáõ­ÙÁ Ù»Í ß³­ÑáõÛà Ïëﳭݳ¦ (¿ç 336): §ä³ñ­ï³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõ٠ϳ­ï³­ñ»É ³ÛÝ ³­Ù»­ÝÁ, ÇÝã áñ (Ññ»³) ÑÇ­í³Ý­¹Á ·ñ»É ¿ Çñ Ïï³­ÏáõÙ, µ³­ó³­éáõí۳ٵ ³ÛÝ ¹»å­ù»­ñÇ, »ñµ ݳ ϳñ­·³¹­ñ»É ¿ Ù»Õù ѳ­Ù³ñ­íáÕ áñ¨¿ ·áñÍ Ï³­ï³­ñ»É: ú­ñÇ­ ݳÏ, »­Ã» ÑÇ­í³Ý­¹Á Çñ Ïï³­ÏáõÙ áñ¨¿ µ³Ý ¿ ÝíÇ­ñ»É ³­Ïáõ­ÙÇÝ, ³­å³ ³Û¹ ãå»ïù ¿ ϳ­ï³ñ­íÇ, ù³Ý­½Ç ÇÝã­å»ë Ù»Ýù Ïѳ­Ùá½­í»Ýù Ñ»­ï³­ ·³­ÛáõÙ, ³­Ïáõ­ÙÇÝ áñ¨¿ µ³Ý ÝíÇ­ñ»­ÉÁ Ù»Í Ù»Õù ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ¦ (¿ç 336): §ÞÝã³­íáñ ϳ٠³Ý­ßáõÝã ³­é³ñ­Ï³­Ý»ñ ·ï³Í Ññ»³Ý å³ñ­ï³­íáñ ¿ ¹ñ³Ýù í»­ñ³­¹³ñÓ­Ý»É ïÇ­ñá­çÁ: ÆÝùÝÁë­ïÇÝù­Û³Ý ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ Ëáë­ùÁ µ³­ó³­é³­å»ë í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ áñ¨¿ µ³Ý Ïáñó­ñ³Í Ññ»³­ ÛÇÝ: ÆëÏ »­Ã» ·ï³­ÍáÝ å³ï­Ï³­ÝáõÙ ¿ ³­Ïáõ­ÙÇÝ, ³­å³ ³Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï Ññ»³Ý áã ÙdzÛÝ å³ñ­ï³­íáñ ã¿ í»­ñ³­¹³ñÓ­Ý»É, ³Ûɨ ѳ­Ï³­é³­ÏÁ, ͳÝñ Ù»Õù ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ÇÝã-áñ µ³Ý Ñ»ï í»­ñ³­¹³ñÓ­Ý»É ³­Ïáõ­ÙÇÝ: ¶ï³­ÍÁ í»­ñ³­¹³ñÓ­Ý»ÉÝ ³ñ­íáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ³ÛÝ Ýå³­ï³­Ïáí, áñ­å»ë­ ½Ç ³­ÏáõÙ­Ý»ñÝ ³­ë»Ý. §Ðñ»³­Ý»­ñÁ û­ñǭݳ­íáñ Ù³ñ­¹ÇÏ »Ý¦ (¿ç 336): §ºñµ Ññ»³Ý ³­Ïáõ­ÙÇÝ ÷áÕ ¿ å³ñïù ¨ ³Û¹ ³­Ïáõ­ÙÁ Ù³­Ñ³­ó»É ¿, ³­å³ ³Û¹ ¹»å­ùáõÙ Ññ»³­ÛÇÝ ³ñ­·»É­íáõÙ ¿ ÷á­ÕÁ í»­ñ³­¹³ñÓ­Ý»É Ýñ³ ų­é³Ý­·áñ¹­Ý»­ñÇÝ: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, ³ÛÝ å³Û­Ù³­Ýáí, áñ áã ÙÇ áõ­ñÇß ³­ÏáõÙ ã·Ç­ïÇ ³ÛÝ Ù³­ëÇÝ, áñ Ññ»³Ý Ù³­Ñ³­ó³­ÍÇÝ å³ñïù ¿: ´³Ûó »ñµ û­Ïáõ½ Ù»Ï ³­ÏáõÙ ·Ç­ïÇ ³Û¹ å³ñï­ùÇ Ù³­ëÇÝ, ³­å³ Ññ»³Ý å³ñ­ï³­íáñ ¿ ÷á­ÕÁ í׳­ñ»É ų­é³Ý­·áñ¹­Ý»­ñÇÝ, áñ­å»ë­½Ç ³­ÏáõÙ­ Ý»­ñÁ ã³­ë»Ý. §Ðñ»³­Ý»­ñÁ ˳­µ»­µ³­Ý»ñ »Ý¦ (¿ç 337): 24

§ºñµ Ññ»³Ý ÇÝã-áñ µ³Ý ¿ í³­×³­é»É ³­Ïáõ­ÙÇÝ ¨ í»ñó­ñ»É ¿ ³­í»­ ÉÇÝ, ù³Ý ѳñ­Ï³­íáñ ¿, ÇëÏ Ñ»­ïá ³­Ïáõ­ÙÇ Ùáï ¿ ·³­ÉÇë Ù»Ï áõ­ñÇß Ññ»³ ¨ ³­ëáõÙ ¿, áñ ·Ýí³­ÍÁ ã³ñ­Å» Ýñ³ ѳ­Ù³ñ í׳ñ­í³Í ·áõ­Ù³­ ñÁ, á­ñÇ å³ï­×³­éáí ³­Ïáõ­ÙÁ ·Ýí³­ÍÁ »ï ¿ í»­ñ³­¹³ñÓ­ÝáõÙ, ³­å³ »ñÏ­ñáñ¹ Ññ»³Ý ³­é³­çÇ­ÝÇÝ å³ñ­ï³­íáñ ¿ í׳­ñ»É Ç­ñ³­Ï³Ý ³ñ­Å»­ ùÇ ¨ ³Ûë ·ÝÇ ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñáí í³­×³é­í»É ¿ ³­Ïáõ­ÙÇÝ: ÖÇßï ÝáõÛÝ­å»ë, »ñµ Ññ»³Ý ³­Ïáõ­ÙÇÝ µ³ñÓñ ïá­Ïáë­Ý»­ñáí å³ñï­ùáí ÷áÕ ¿ ïí»É ¨ ѳÛïÝ­íáõÙ ¿ »ñÏ­ñáñ¹ Ññ»³Ýª ³­Ïáõ­ÙÇÝ ³­í»­ÉÇ ó³Íñ ïá­ Ïáë­Ý»­ñáí ÷áÕ ³­é³­ç³ñ­Ï»­Éáí, ³­å³ (»ñÏ­ñáñ¹) Ññ»³Ý ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ é³­ß³, ³Û­ëÇÝùݪ ³­Ý³ëï­í³Í ¨ å³ñ­ï³­íáñ ¿ ³­é³­çÇÝ Ññ»³­ÛÇÝ ÷á˭ѳ­ïáõ­ó»É ³ÛÝ Ñ³­í»É­Û³É ·áõ­Ù³­ñÁ, á­ñÁ ݳ ÏÏáñ­½»ñ ³­Ïáõ­ÙÇó. »­Ã» ݳ ÷á­ÕÁ ãí»ñó­Ý»ñ »ñÏ­ñáñ¹ Ññ»³­ÛÇó¦ (¿ç 339): §Ðñ»³­ÛÇÝ ³ñ­·»É­íáõÙ ¿ áñ¨¿ µ³Ý ï³É ϳ٠·áñÍ áõ­Ý»­Ý³É ³­Ïáõ­ ÙÇ Ñ»ï ïá­Ý»­ñÇó áñ¨¿ Ù»­ÏÇó 3 ûñ ³­é³ç, á­ñáí­Ñ»ï¨ ³Û¹­åÇ­ëáí ³­Ïáõ­ÙÁ ϳ­ñáÕ ¿ ѳ­×áõÛù ëï³­Ý³É Ñ»Ýó ïá­ÝÇÝ: 곭ϳÛÝ µ³ñÓñ ïá­Ïáë­Ý»­ñáí ³­Ïáõ­ÙÇÝ å³ñï­ùáí ·áõ­Ù³ñ ï³­ÉÁ Ãáõۭɳïñ­íáõÙ ¿, ù³­ÝÇ áñ í׳ñ­Ù³Ý ų­Ù³­Ý³Ï ëå³é­Ý³­óáÕ ³Ý­Ñ³­çá­ÕáõíÛáõ­ÝÇó (Ó³­Ëáñ­¹áõíÛáõ­ÝÇó)ª ѳ­×áõÛ­ùÁ Ýñ³ ׳­ß³­Ïáí ãÇ ÉÇ­ÝǦ (¿ç 345): §Ðñ»³­ÛÇÝ ËëïÇí ³ñ­·»É­íáõÙ ¿ Ù»Ï ³ÛÉ Ññ»³­ÛÇ ïá­Ïá­ëáí (³­é³Ýӭݳ­å»ë µ³ñÓñ ïá­Ïáë­Ý»­ñáí) å³ñïù ï³­ÉÁ: ºí Áݹ­Ñ³­ ϳ­é³­ÏÁ, Ãáõۭɳïñ­íáõÙ ¿ ³­Ïáõ­ÙÇÝ Ï³Ù ³­ÏáõÙ ¹³ñ­Ó³Í Ññ»³­ÛÇÝ í³ß­Ë³­éáõ³­Ï³Ý ïá­Ïáë­Ý»­ñáí å³ñïù ï³É, ù³­ÝÇ áñ êáõñµ ¶ñùáõÙ ³ë­íáõÙ ¿. §¸áõ å³ñ­ï³­íáñ »ë ù»½ Ñ»ï Ùdz­ëÇÝ ³å­ñ»ó­Ý»­Éáõ ùá »Õ­µá­ñÁ¦: 곭ϳÛÝ ³­Ïáõ­ÙÁ »Õ­µ³Ûñ ãÇ Ñ³­Ù³ñ­íáõÙ¦ (¿ç 350): §ºñµ Ññ»³­ÛÇ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ ³Ý­¹³­ÙÁ Ù³­Ñ³­ÝáõÙ ¿, á­ñÇ Ñ³­Ù³ñ å»ïù ¿ ë·³É, ³­å³ ³Û¹ ¹»å­ùáõÙ Ýñ³Ý ãÇ Ï³­ñ»­ÉÇ 7 ûñ Ñ»­é³­Ý³É Çñ ïÝÇó ¨ ÝáõÛ­ÝÇëÏ (Çñ ï³­ÝÁ) ãÇ Ï³­ñ»­ÉÇ ß³Ñ ëﳭݳ­Éáõ ·áñ­Í³ñù ϳ­ï³­ñ»É: 곭ϳÛÝ, »ñµ ³­Ïáõ­ÙÇ Ñ»ï í³ß­Ë³­éáõíÛáõÝ ³­Ý»­Éáõ Ñݳ­ ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ¿ ÁÝ­Ó»é­í³Í, ³­å³ ³Û¹ ¹»å­ùáõÙ Ýñ³Ý Ãáõۭɳïñ­íáõÙ ¿ ïÝÇó ¹áõñë ·³É ¨ ëáõ­·Á Áݹ­Ñ³­ï»É, ù³Ý­½Ç ¹³ µ³­ñÇ ·áñÍ ¿, á­ñÁ ãÇ Ï³­ñ»­ÉÇ µ³ó ÃáÕ­Ý»É, ù³­ÝÇ áñ ³­å³­·³­Ûáõ٠ϳ­ñáÕ ¿ ¨ ³Û¹­åÇ­ëÇ ³­éÇà ãÉÇ­ÝǦ (¿ç 355): ³ɭÙáõ¹­Û³Ý ³Ûë û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇó å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, áñ Ññ»³­Ý»­ñÇ Ù»ç û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ Ý»­ñ³ñÏ­íáõÙ ¿ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ³Ýù, 25

½½í³Ýù, ³Ý­Ñ³Ý­¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ, ³­ï»­ÉáõíÛáõÝ, ³ëï­í³­Í³­Ñ³­ ×á ·áñÍ ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ û­ï³­ñÇÝ Ë³­µ»­ÉÁ, Ïá­Õáå­ï»­ÉÁ, ³å­ñáõë­ïÇó ½ñÏ»­ÉÁ, û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ Ññ»³­ Ý»­ñÇ ë»­÷³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, Ññ»³­Ý»­ñÇÝ Ãáõۭɳïñ­íáõÙ ¿ ˳˭ï»É ³Ý­·³Ù Ç­ñ»Ýó ѳ­Ù³ñ ëáõñµ ѳ­Ù³ñ­íáÕ ß³­µ³­Ãûñ­Û³ ϳñ­·Á ϳ٠Áݹ­Ñ³­ï»É ëáõ­·Á, »­Ã» û­ï³­ñÇÝ Ë³­µ»­Éáõ, Ïá­Õáå­ï»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ ñáõíÛáõÝ Ï³: Ødz­Å³­Ù³­Ý³Ï ³ɭÙáõ­¹Á Ññ»³­ÛÇÝ ËëïÇí ³ñ­·»­ÉáõÙ ¿ ˳­µ»É, ѳñë­ï³­Ñ³­ñ»É Ù»Ï ³ÛÉ Ññ»³­ÛÇ ¨ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ å³ñ­ï³­ ¹ñáõÙ ¿ ÉÇ­Ý»É Ñ³­Ù»­ñ³ßË, ÙÇÙ­Û³Ýó ³­ç³Ï­óáÕ: ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ (ÐÇÝ Ïﳭϳ­ñ³Ý, ÐÝ·³­Ù³ï­Û³Ý, Âá­ñ³), áñ­å»ë Ññ»³­Ý»­ñÇ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõÝ, ë³Ñ­Ù³­ÝáõÙ ¿ ÑÇ٭ݳ­ñ³ñ ¹ñáõÛíݻñ, ÇëÏ Ýñ³Ýó ѳ­Ù³ñ ÝáõÛÝ­å»ë ëáõñµ ѳ­Ù³ñ­íáÕ Â³É­Ùáõ­¹Á ³Û¹ ¹ñáõÛíݻñÝ ³ñ­¹»Ý Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ ¿ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ, »Ý­Ã³û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý ³Ï­ï»­ñÇ áõ ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÇ ï»ë­ùáí: г­í³­Ý³­µ³ñ ß³­ï»­ñÇÝ Ï³­ñáÕ ¿ Ñ»­ï³ùñù­ñ»É ³ÛÝ Ñ³ñ­óÁ, û í³ß­Ë³­éáõí۳ٵ áõ ˳­µ»áõí۳ٵ ³å­ñ»­Éáõ, û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ³Ý­Ù³ñ áõ ÑÇ­í³Ý­¹³­·ÇÝ ³­ï»­ÉáõíÛáõÝ ¹ñë¨á­ñ»­Éáõ, áÑ­Ù³­Ï³­ÛÇÝ ·áñ­Í»­É³­Ï»ñå áñ­¹»·­ñ»­Éáõ ³ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý ¨ óɭ Ùáõ¹­Û³Ý Ñáñ­¹áñ­Ý»ñÝ ³ñ¹­Ûáù áñ¨¿ Ñ»ïù Ãá­Õ»±É­»Ý Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç Ýϳ­ñ³·­ñáõÙ áõ ·áñ­Í»­É³­Ï»ñ­åáõÙ, û± áã: ¶áõ­ó»¨ ³Ûë ѳñ­óÇ å³­ ï³ë­Ë³Ý ѳ­Ù³ñ­íÇ Ññ»³­Ý»­ñÇ áõ Ññ»³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý í»­ñ³­µ»ñ­Û³É ï³ñ­µ»ñ ų­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñáõÙ ³å­ñ³Í á­ñáß Ùï³­íá­ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ, å»­ ï³­Ï³Ý áõ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ·áñ­ÍÇã­Ý»­ñÇ Ï³ñ­ÍÇù­Ý»­ñÁ: ´»­ñ»Ýù ¹ñ³Ý­óÇó ÙÇ ù³­ÝÇ­ëÁ: öÇ­ÉÇ­ëá­÷³ Âáí­Ù³ ²Ï­íÇݳ­óÇ (1225-1274 ÃÃ.). §Ðñ»³­Ý»­ ñÇÝ ãå»ïù ¿ ÃáõÛÉ ï³É áõ­Ý»­Ý³­Éáõ ³ÛÝ, ÇÝã í³ß­Ë³­éáõÃ­Û³Ý ÙÇ­ çá­óáí Ýñ³Ýù Ó»éù »Ý µ»­ñ»É áõ­ñÇß­Ý»­ñÇó: ȳí ÏÉÇ­Ý»ñ, »­Ã» Ýñ³Ýù ³ß­Ë³­ï»ÇÝ, ³½­ÝÇí ³ß­Ë³­ï³Ý­ùáí í³ë­ï³­Ï»ÇÝ Ç­ñ»Ýó ³­åñáõë­ïÁ, ù³Ý­½Ç á­ãÇÝã ã³­Ý»­Éáí Ýñ³Ýù ¿°É ³­í»­ÉÇ ß³­Ñ³­ÙáÉ »Ý ¹³é­ÝáõÙ¦: ²­µ³Ã îñÇï­Ñ³­ÙÇÛ ìÛáõñó­µáõñ·­óÇ (1462-1516 ÃÃ.). §Ð³ë­ ϳ­Ý³­ÉÇ ¿, áñ Ññ»³­Ï³Ý í³ß­Ë³­éáõíÛáõ­ÝÇó ½½í³Ý­ùÁ ½³ñ­·³­ ÝáõÙ ¿ í»ñ¨Çó áõ Ý»ñù¨Çó: ºë ѳ­í³­ÝáõíÛáõÝ »Ù ï³­ÉÇëª û­ñ»Ý­ ùáí Ññ»³­Ï³Ý í³ß­Ë³­éáõí۳ٵ ß³­Ñ³­·áñ­Íáõ­ÙÇó áõ ˳­ µ»áõíÛáõ­ÝÇó Ù³ñ¹­Ï³Ýó å³ßï­å³­Ý»­ÉáõÝ: ²ñ¹­Ûá±ù ѭݳ­ñ³­íáñ 26

¿, áñ û­ï³ñ »Ï­íáñ­Ý»­ñÁ Ù»½ Õ»­Ï³­í³­ñ»Ý áã û Ç­ñ»Ýó ù³­çáõÃ­Û³Ý Ï³Ù í»Ñ ³­é³­ùÇ­ÝáõÃ­Û³Ý ßÝáñ­ÑÇí, ³ÛÉ ÙdzÛݪ Ç­ñ»Ýó á­Õáñ­Ù»­ÉÇ ÷á­Õ»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí: ²ñ¹­Ûá±ù­³Û¹ Åá­Õá­íáõñ­¹Á Ïѳ­Ù³ñ­Ó³Ï­íÇ (ß³­ñáõ­ ݳ­Ï»É) ³Ý­å³­ïÇŠ׳ñ­å³­Ï³É­»É ·Ûáõ­Õ³­óáõ ¨ ³ñ­Ñ»ë­ï³­íáñ­Ý»­ñÇ ùñïÇÝ­ùÇ Ñ³ß­íÇݦ: ¾­ñ³½Ù èá­ï»ñ­¹³Ù­óÇ (1468-1536 ÃÃ.). §²Õ­ù³ï­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ Ññ»³­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ ³Ûë ÇÝã Ïá­Õá­åáõï áõ Ï»­Õ»­ùáõÙ ¿, á­ñÁ ³Õ­ù³ï­Ý»ñÝ ³ÛÉ¨ë ­ã»Ý ϳ­ñáÕ ï³­Ý»É... ²ëï­ í³Í á­Õáñ­Ù»³ Ýñ³Ýó: Ðñ»³­Ï³Ý í³ß­Ë³­éáõ­Ý»ñÝ ³­ñ³­·á­ ñ»Ý ³ñ­Ù³­ï³­íáñ­íáõÙ »Ý ÝáõÛ­ÝÇëÏ ÷áùñ ·Ûáõ­Õ»­ñáõÙ, ¨ »­Ã» Ýñ³Ýù 5 ýÉá­ñÇÝ å³ñïù »Ý ï³­ÉÇë, ³­å³ í»ó ³Ý­·³Ù ³­í»­ÉÇ ·ñ³í »Ý 峭ѳݭçáõÙ: Üñ³Ýù ïá­Ïáë­Ý»­ñÇó ïá­Ïáë­Ý»ñ »Ý ·³Ý­ÓáõÙ, ³ÛÝ­å»ë áñ, ³Õ­ù³­ïÁ Ïáñó­ÝáõÙ ¿ ³ÛÝ ³­Ù»­ÝÁ, ÇÝã áõ­Ý»ñ¦: سñ­ïÇÝ ÈÛáõ­Ã»ñ (1483-1546 ÃÃ., »­Ï»­Õ»­ó³­Ï³Ý µ³­ñ»­÷á­ ËÇã). §Ðñ»³­Ý»­ñÇ ×ã³­óáÕ ëñï»­ñÁ Ïñùáï ó³Ý­Ïáõí۳ٵ ÑáõÛë »Ý Ï³­åáõÙ ³ÛÝ ûñ­í³ Ñ»ï, »ñµ Ýñ³Ýù Ïϳ­ñá­Õ³­Ý³Ý Ù»½ Ñ»ï í³ñ­í»É ³ÛÝ­å»ë, ÇÝã­å»ë ä³ñë­Ï³ë­ï³­ÝáõÙ í³ñ­í»­óÇÝ ¾ë­ýÇ­ñÇ Å³­Ù³­Ý³Ï­ Ý»­ñáõÙ: ºí Ññ»³­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ÇÝã­ù³°Ý ѳ­ñ³­½³ï ¿ ¾ë­ýÇ­ñÇ ·Çñ­ùÁ, á­ñÁ ³ñ­¹³­ñ³ó­ÝáõÙ ¿ Ýñ³Ýó ³ñ­Ûáõ­Ý³ñ­µáõíÛáõ­ÝÁ, íñǭų­éáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ³­í³­½³­Ï³­ÛÇÝ ³­Ëáñ­Å³­ÏÇ ÑáõÛ­ë»­ñÁ: ²ñ¨Á »ñ­µ»ù ãÇ ç»ñ­Ù³ó­ñ»É (Éáõ­ë³­íá­ñ»É) ³­í»­ÉÇ ³ñ­Ûáõ­Ý³ñ­µáõ ¨ íñÇų­éáõ ÙÇ Åá­Õáíñ­¹Ç, á­ñÁ ÷³Û­÷³­ÛáõÙ ¿ ³Û­É³­¹³­í³Ý­Ý»­ñÇÝ Ë»Õ­¹»­Éáõ ¨ áãÝ­ã³ó­Ý»­Éáõ ·³­Õ³­ ÷³­ñÁ: ...­ ²ñ¨Ç ï³Ï ³ÛÉ Ù³ñ¹­Ï³Ý­óÇó áñ¨¿ Ù»­ÏÁ ³Û¹­ù³Ý ³­·³Ñ ã¿, ù³Ý Ýñ³Ýù »Ý, á­ñáÝù Ï³Ý ¨ ÏÉÇ­Ý»Ý ³­·³Ñ, ÇÝã áñ óáõ­ó³­ ÝáõÙ ¿ Ýñ³Ýó í³ß­Ë³­éáõ³­Ï³Ý ³­ÝÇÍ­í³Í ²ëï­í³­ÍÁ: Üñ³Ýù Ç­ñ»Ýó ѳݷë­ï³ó­ÝáõÙ »Ý Ýñ³­Ýáí, áñ »ñµ Ï·³ Ø»­ëdzÝ, ³­å³ ݳ Ïѳ­í³­ùÇ áõ Ýñ³Ýó ÙÇç¨ Ïµ³­Å³­ÝÇ ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÇ áë­ÏÇÝ áõ ³ñ­Í³­ÃÁ: ...ä»ïù ¿ áãÝ­ã³ó­í»Ý Ýñ³Ýó ³­Õá­Ã³·ñ­ù»ñÝ áõ ³ɭ Ùáõ­¹Ç ·ñù»­ñÁ, á­ñáÝù Ýñ³Ýó áõ­ëáõ­ó³­ÝáõÙ »Ý ³­Ý³ëï­í³­ÍáõíÛáõÝ, ëáõï, ëñµ³åÕ­ÍáõíÛáõÝ: º­ñÇ­ï³­ë³ñ¹ Ññ»³­Ý»ñÇÝ å»ïù ¿ ï³É µñÇã­Ý»ñ, ϳ­óÇÝ­Ý»ñ, µ³­Ñ»ñ, ׳­Ë³­ñ³Ï­Ý»ñ, Ç­ÉÇÏ­Ý»ñ, áñ­å»ë­½Ç Ýñ³Ýù Ç­ñ»Ýó ѳ­óÁ í³ë­ï³­Ï»Ý ùñïÇÝ­ùÁ ¹»Ù­ùÇÝ: ...­ Æ߭˳ݭݻñÝ áõ û­ñ»Ýë­¹Çñ­Ý»­ñÁ Ýëï³Í »Ý áõ ËéÙ÷áõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó µ³ó µ»­ñ³Ý­Ý»­ ñáí ¨ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ »Ý ï³­ÉÇë í»ñó­Ý»É, ·á­Õ³­Ý³É, Ïá­Õáå­ï»É ³ÛÝ, ÇÝã Ç­ñ»Ýó å»ïù ¿... Üñ³Ýù Ññ»³­Ï³Ý í³ß­Ë³­ 27

éáõí۳­ÝÁ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ »Ý ï³­ÉÇë, áñ­å»ë­½Ç Ç­ñ»Ýó ³­Ù»Ý ÇÝ­ãÁ Ý»ñÍ­Í»Ý ¨ åÉá­Ï»Ý (ѳ­Ý»Ý) Ç­ñ»Ýó ٳ߭ÏÁ: Üñ³Ýù Ç­ñ»Ýó ¹³ñÓ­ ñ»É »Ý Ùáõ­ñ³ó­Ï³Ý-áõ½­íáñ, Ç­ñ»Ýó ÇëÏ ÷á­Õ»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: Ðñ»³­Ý»­ñÁ í»ñó­ÝáõÙ »Ý Ù»ñ ÷á­Õ»ñÝ áõ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ ¨ ¹³é­ÝáõÙ »Ý Ù»ñ ë»­÷³­ Ï³Ý »ñÏ­ñÇ ï»­ñ»­ñÁ¦: ÎÉÇ­Ù»Ýï 8-ñ¹ ­ä³å (1592-1605 ÃÃ. ϳ­Ãá­ÉÇÏ »­Ï»­Õ»­óáõ ³­é³ç­Ýáñ¹). §²Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ï³­é³­åáõÙ ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇ í³ß­Ë³­éáõíÛáõ­ÝÇó, Ýñ³Ýó Ù»­Ý³ß­Ýáñ­ÑÇó ¨ áõé­×³­óáõÙ­Ý»­ñÇó: Üñ³Ýó å³ï­×³­éáí µ³½­Ù³­ÃÇí ¹Åµ³Ëï Ù³ñ­¹ÇÏ ãù³­íá­ ñáõÃ­Û³Ý ·ÇñÏÝ »Ý ÁÝ­Ï»É, ·É˳­íá­ñ³­å»ë ·Ûáõ­Õ³­óÇ ³ß­Ë³­ ï³­íáñ­Ý»ñÝ áõ ãù³­íáñ­Ý»­ñÁ: äñáõ­ëdz­ÛÇ Ã³­·³­íáñ üñǹ­ñÇË Ø»Í (1712-1786 ÃÃ.). §ä»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Õ»­Ï³­í³ñ­Ý»­ñÁ (ïÇ­ñ³­Ï³É­Ý»­ñÁ) ãå»ïù ¿ Ññ»³­ Ý»­ñÇÝ Ç­ñ»Ýó ï»­ë³­¹³ß­ïÇó µ³ó ÃáÕ­Ý»Ý: Üñ³Ýù å»ïù ¿ ϳݭ Ë»Ý Ññ»³­Ý»­ñÇ Ý»ñ­Ã³­÷³Ý­óáõ­ÙÁ Ù»­Í³­Í³Ë ³é¨ïñÇ Ù»ç ¨ Ñ»ï¨»Ý µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÇó Ýñ³Ýó í»ñó­ñ³Í í³ß­ËÇÝ (ïá­Ïá­ ëÇÝ) ¨ áñ­ï»Õ ¿É áñ ÉÇ­ÝÇ, ½ñÏ»Ý Ýñ³Ýó ³­Ý³½­ÝÇí ³­ñ³ñ­ùÇ Íñ³­·Çñ ϳ½­Ù»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÇó: ²é¨ïñ³­Ï³Ý­Ý»­ñÇÝ áã ÙÇ µ³Ý ³ÛÝ­ù³Ý ãÇ ×ÝßáõÙ, áñ­ù³Ý ³Ý­Ãáõۭɳï­ñ»­ÉÇ ³ÛÝ ß³­ÑáõÛ­ÃÁ, áñ áõ­Ý»­ÝáõÙ »Ý Ññ»³­Ý»­ñÁ¦: س­ñdz-»­ñ»­½³ (³íëï­ñdz­Ï³Ý ϳÛë­ñáõ­ÑÇ, 1717-1780 ÃÃ.). §ºñÏ­ñÇ Ý»ñ­ëáõÙ »ë ã·Ç­ï»Ù Ù»Ï ³ÛÉ ã³­ñ³­µ³ë­ïÇÏ Å³Ý­ï³Ëï, ÇÝã­åÇ­ëÇÝ ³Û¹ é³­ë³Ý ¿, á­ñÁ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ Ïá­Õáå­ïáõÙ ¿ª Ëá­ñ³­ ٳݭÏáõí۳ٵ, í³ß­Ë³­éáõí۳ٵ, ÷áÕ å³ñïù ï³­Éáí¦: Èáñ¹ гñ­ñÇÝ·­ïáÝ (²Ý·­Édz­ÛÇ Èáñ­¹»­ñÇ å³­É³­ïÇ ³Ý­ ¹³Ù, 1858 Ã. Ñáõ­ÉÇ­ëÇ 12-ÇÝ ³ñ­ï³­ë³­Ý³Í ׳­éÇó). §Ðñ»³­ Ý»­ñÁ ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ù»­Í³­·áõÛÝ ÷áËï­íáÕ­Ý»ñÝ »Ý, á­ñÇ Ñ»ï¨³Ý­ùáí ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ³½­·»­ñÁ ïÝùáõÙ »Ý áõ­ÅÇó í»ñ ͳÝñ ѳñ­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ¨ ³½­·³­ÛÇÝ å³ñï­ù»­ñÇ ï³Ï¦ (Áݹ·­Íáõ­ÙÁª Ð.ê.) (Г. Климов, Красная кабала, Лекции по высшей социологии, Краснодар, 2000, стр. 388-393): ö³ë­ïá­ñ»Ý 13-19-ñ¹ ­¹³­ñ»­ñÇ á­ñáß Ùï³­íá­ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ, å»­ï³­ Ï³Ý áõ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ·áñ­ÍÇã­Ý»­ñÇ Áݭϳɭٳٵ, Ññ»³­Ý»ñÝ ³­·³Ñ áõ ß³­Ñ³­ÙáÉ í³ß­Ë³­éáõ­Ý»ñ »Ý, ³å­ñáõÙ »Ý ˳­µ»­µ³­Ûáõí۳ٵ, Ññ³­ 28

ųñ­íáõÙ »Ý ³½­ÝÇí ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇó, í»ñó­ÝáõÙ »Ý û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­ Ý»­ñÇ ÷á­Õ»ñÝ áõ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ ¨ ¹³é­ÝáõÙ Ýñ³Ýó ë»­÷³­Ï³Ý »ñÏ­ñÇ ï»­ñ»­ñÁ, ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ï³­é³­åáõÙ ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇ í³ß­Ë³­éáõí Ûáõ­ÝÇó, Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÁ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ å»ïù ¿ ½ñÏ»Ý ³­Ý³½­ÝÇí ³­ñ³ñ­ùÇ Íñ³­·Çñ ϳ½­Ù»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÇó, Ññ»³­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ Ññ³­Å³ñ­í»Ý Ç­ñ»Ýó Ïñá­ÝÇó áõ ·áñ­Í»­É³­Ï»ñ­åÇó ¨ ³å­ñ»Ý ³½­ÝÇí ³ß­Ë³­ï³Ý­ùáí: ØÇ å³Ñ ÁÝ­¹áõ­Ý»Ýù, û ǵñ, Ññ»³­Ý»­ñÇ (»µ­ñ³­Û»­óÇ­Ý»­ñÇ) Ù³­ëÇÝ áã Ññ»³­Ý»­ñÇ Ï³ñ­ÍÇù­Ý»­ñÁ ÏáÕ٭ݳ­Ï³É »Ý: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí ï»ë­Ý»Ýù, û Ññ»³­Ý»­ñÇ í³ß­Ë³­éáõí۳Ý, Ññ»³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­ å»ë, Ññ»³­Ý»­ñÇ Ñá­·»­Ï»ñï­í³Í­ùÇ áõ ¿áõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ ÇÝã ϳñ­ÍÇù ¿ áõ­Ý»­ó»É, û­ñǭݳÏ, ³½­·áõí۳ٵ Ññ»³, »ñÏ­ÏáÕ­Ù³­ÝǪ é³µ­µÇ­Ý»­ ñÇ Ãáé, ³ß­Ë³ñ­Ñ³Ñé­ã³Ï γñÉ Ø³ñù­ëÁ (Øáñ­¹»­Ñ³Û ȨÇ): ܳ Çñ §Ðñ»³­Ï³Ý ѳñ­óÇ ßáõñç¦ ³ß­Ë³­ïáõÃ­Û³Ý Ù»ç, í»ñ­Éáõ­Í»­Éáí ´ñáõ­Ýá ´³áõ»­ñÇ §Ðñ»³­Ï³Ý ѳñ­óÁ¦ ·Çñ­ùÁ, ·ñáõÙ ¿. §à±ñÝ­ ¿ Ññ»³­Ï³­ ÝáõÃ­Û³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ ÑÇÙ­ùÁª ¹³ ·áñͭݳ­Ï³Ý 峭ѳÝçÝ áõ ß³­Ñ³Ëݹ­ñáõíÛáõÝÝ ¿£ à±ñÝ­ ¿ Ññ»³­ÛÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ å³ß­ï³­ ÙáõÝ­ùÁª ¹³ ã³ñ­ãÇáõíÛáõÝÝ ¿£ à±ñÝ­ ¿ Ýñ³ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ ³ëï­ í³­ÍÁª ¹³ ÷áÕÝ ¿£ г­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ï³½­Ù³­ Ï»ñ­åáõ­ÙÁ, áñ Ïí»­ñ³ó­Ý»ñ ã³ñ­ãÇáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³¹ñ­Û³É­Ý»­ñÁ, ѻ勉­µ³ñ ¨ ã³ñ­ãÇáõÃ­Û³Ý Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ³Ýѭݳñ Ϲ³ñÓ­Ý»ñ Ññ»³­ÛÇ ·á­ÛáõíÛáõ­ÝÁ£ Üñ³ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ·Ç­ï³Ï­óáõí Ûáõ­ÝÁ ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý Ç­ñ³­Ï³Ý, ϻݭ볭ïáõ û­¹áõÙ Ïóݹ»ñ ÇÝã­å»ë ïñïáõÙ Ù³­é³­ËáõÕ£ Ðñ»³­Ý»­ñÇ ³­½³­ï³·­ñáõÙÝ (Çñ Ïñá­ÝÇó) í»ñç­Ý³­Ï³Ý Ç­Ù³ë­ïáí Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ³­½³­ï³·­ñáõÙÝ ¿ Ññ»³­ ϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÇó: §Ðñ»³Ý, á­ñÇÝ ìǻݭݳ­ÛáõÙ û­ñÇ­Ý³Ï ÁÝ­¹³­Ù»­ÝÁ ѳݭ¹áõñ­ ÅáõÙ »Ý, Çñ ¹ñ³­Ù³­Ï³Ý Ç߭˳­Ýáõí۳ٵ á­ñá­ßáõÙ ¿ áÕç ϳÛë­ ñáõÃ­Û³Ý ×³­Ï³­ï³­·Ç­ñÁ£ Ðñ»³Ý, áñ ϳ­ñáÕ ¿ Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñÇó ½áõñÏ ÉÇ­Ý»É ·»ñ­Ù³­Ý³­Ï³Ý ³­Ù»­ÝÇó Ù³Ýñ å»­ïáõÃ­Û³Ý Ù»ç, í×éáõÙ ¿ ºí­ñá­å³­ÛÇ ×³­Ï³­ï³­·Ç­ñÁ¦ (´. ´³áõ»ñ)£ ºí ëñ³Ýù »­½³­ÏÇ ÷³ë­ï»ñ ã»Ý£ Ðñ»³Ý ³­½³­ï³·­ñ»É ¿ Ç­ñ»Ý Ññ»³­Ï³Ý »­Õ³­Ý³­Ïáí, áã ÙdzÛÝ Ýñ³­Ýáí, áñ Ûáõ­ñ³ó­ñ»É ¿ ¹ñ³­ Ù³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ³Ûɨ Ýñ³­Ýáí, áñ Çñ ÙÇ­çá­óáí áõ ݳ¨ 29

Ç­ñ»­ÝÇó ³Ý­Ï³Ë ÷á­ÕÁ ¹³ñ­Ó»É ¿ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ç߭˳­ ÝáõíÛáõÝ, ÇëÏ Ññ»³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ·áñͭݳ­Ï³Ý á­·ÇÝ ¹³ñ­Ó»É ¿ ݳ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ ·áñͭݳ­Ï³Ý á­·ÇÝ£ Ðñ»³­Ý»­ñÁ ³ÛÝ­ù³­Ýáí »Ý ³­½³­ï³·­ñ»É Ç­ñ»Ýó, áñ­ù³­Ýáí ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÁ Ññ»³ »Ý ¹³ñ­Ó»É£ §Üáñ ²Ý·­Édz­ÛÇ µ³­ñ»­å³ßï áõ ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ý³­å»ë ³­½³ï µÝ³­ ÏÇ­ãÁ,­ ³­ëáõÙ ¿, û­ñǭݳÏ, ·Ý¹³­å»ï г­ÙÇÉ­ïá­ÝÁ,­ Ûáõ­ñû­ñÇ­Ý³Ï È³á­ ÏááÝ ¿, áñ Ýí³­½³­·áõÛÝ ×Ç· ÇëÏ ãÇ Ã³­÷áõÙ Ç­ñ»Ý ÷³­Ã³Ã­í³Í û­Ó»­ñÇó ³­½³ï­í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ£ س­Ùá­Ý³Ý Ýñ³Ýó ÏáõéùÝ ¿, á­ñÇÝ å³ß­ïáõÙ »Ý áã ÙdzÛÝ ßáõñ­Ã»­ñáí, ³Ûɨ Ç­ñ»Ýó Ù³ñÙ­ÝÇ ¨ Ñá­·áõ áÕç áõ­Åáí£ Üñ³Ýó ³ã­ùÇÝ áÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÁ áã ³ÛÉ ÇÝã ¿, »­Ã» áã µáñ­ ë³, ¨ Ýñ³Ýù ѳ­Ùá½­í³Í »Ý, áñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇë íñ³ Ç­ñ»Ýó Ïá­ãáõ­ÙÁ µá­Éáñ ѳñ¨³Ý­Ý»­ñÇó ³­í»­ÉÇ Ñ³­ñáõëï ¹³é­Ý³ÉÝ ¿£ â³ñ­ãÇáõíÛáõ­ÝÁ Ïɳ­Ý»É ¿ Ýñ³Ýó áÕç ÙÇï­ùÁ, ã³ñ­ãÇáõÃ­Û³Ý Ù»Ï ËáõÙµ ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ ñÇ ÷á­Ë³­ñÇ­Ýáõ­ÙÁ Ù»Ï ³ÛÉ ËÙµáíª ³­Ñ³ Ýñ³Ýó ѳݭ·Çëï ³é­Ý»­Éáõ ÙÇ³Ï Ó¨Á£ Ö³­Ý³­å³ñ­Ñáñ­¹»­ÉÇë Ýñ³Ýù, ³Ûë­å»ë ³­ë»Ýù, Ç­ñ»Ýó Ïñå³ÏÝ áõ ·ñ³­ë»Ý­Û³­ÏÁ ë»­÷³­Ï³Ý áõ­ë»­ñÇÝ »Ý ï³­ÝáõÙ ¨ ã»Ý Ëá­ ëáõÙ áã ÙÇ ³ÛÉ µ³­ÝÇó, µ³­óÇ ïá­Ïáë­Ý»­ñÇó áõ »­Ï³­Ùáõ­ïÇó£ º­Ã» Ýñ³Ýù Ù»Ï í³ÛñÏ­Û³Ý ÙÇ ÏáÕÙ ¿É ¹Ý»Ý Ç­ñ»Ýó ·áñ­ÍÁ, ³­å³ ÙdzÛÝ Ýñ³ ѳ­Ù³ñ, áñ Ñá­ïá­ï»Ý áõ­ñÇ­ßÇ ·áñ­Í»­ñÇ íǭ׳­ÏÁ¦£ ²­í»­ÉÇÝ, ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ñ³Ý­¹»å Ññ»³­Ï³­Ýáõí Û³Ý ·áñͭݳ­Ï³Ý ïÇ­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ÐÛáõ­ëÇ­ë³­ÛÇÝ ²­Ù»­ñǭϳ­ÛáõÙ Çñ ³­Ý»ñÏ­µ³, ϳ­ï³ñ­Û³É ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáõí۳ÝÝ ¿ ѳ­ë»É Ýñ³­ÝáõÙ, áñ ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇ ù³­ñá­½Á, ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ù³­ñá½­ãÇ ³ë­ïǭ׳­ÝÁ í»­ñ³Í­íáõÙ ¿ ³å­ñ³Ý­ùÇ, áñ ëݳݭϳ­ó³Í í³­×³­é³­Ï³­ÝÁ ëÏëáõÙ ¿ ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇ ³é¨ïñáí ½µ³Õ­í»É, ÇëÏ ³­í»­ï³­ñ³­ÝÇ Ñ³ñë­ï³­ó³Í ù³­ñ᭽ǭãÁª ³é¨ïñ³­Ï³Ý Ù»­ù»­Ý³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí£ Ð³­Ï³­ëáõíÛáõ­ÝÁ, áñ ϳ Ññ»³­ÛÇ ·áñͭݳ­Ï³­ÝáõÙ áõ­Ý»­ó³Í ù³­Õ³­ ù³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ Ýñ³ ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñÇ ÙÇç¨, ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ ¹ñ³­Ù³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý ÙÇç¨ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­ å»ë »­Õ³Í ѳ­Ï³­ëáõíÛáõÝÝ ¿£ »¨ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿, áñ ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõ­ÝÁ í»ñ ¿ ¹ñ³­Ù³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõ­ÝÇó, Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ ³­é³­çÇ­ÝÁ ¹³ñ­Ó»É ¿ »ñÏ­ñáñ­¹Ç ëïñáõ­ÏÁ£ ƱÝãÝ­¿, ÇÝù­ÝÇÝ Ï»ñ­åáí ѳݭ¹Ç­ë³­ÝáõÙ Ññ»³­Ï³Ý Ïñá­ÝÇ ÑÇÙ­ùÁ£ ¸³ ·áñͭݳ­Ï³Ý 峭ѳÝç­ÙáõÝùÝ áõ »­ë³­Ùá­ÉáõíÛáõÝÝ 30

¿£ ²­Ñ³ û ÇÝ­ãáõ Ññ»³­ÛÇ Ùdzëï­í³­ÍáõíÛáõÝÝ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ µ³½­Ù³­ ½³Ý 峭ѳÝç­ÙáõÝù­Ý»­ñÇ µ³½­Ù³ëï­í³­ÍáõíÛáõÝ ¿, µ³½­Ù³ëï­í³­ ÍáõíÛáõÝ, áñ ÝáõÛ­ÝÇëÏ ³ñ­ï³ù­Ýá­óÁ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ û­ñ»Ý­ùÇ ³­é³ñ­Ï³ ¿ ¹³ñÓ­ÝáõÙ£ öá­ÕÁ Æë­ñ³­Û»­ÉÇ Ë³Ý­¹áï ³ëï­í³ÍÝ ¿: öá­ÕÁ Ù³ñ­¹áõ µá­ Éáñ ³ëï­í³Í­Ý»­ñÇÝ ó³Í ¿ µ»­ñáõÙ å³ï­í³Ý­¹³­ÝÇó ¨ ¹ñ³Ýù í»­ñ³­ÍáõÙ ³å­ñ³Ý­ùÇ£ öá­ÕÁ µá­Éáñ Ç­ñ»­ñÇ ³ñ­Å»ùÝ ¿£ ²­Ñ³ û ÇÝ­ãáõ ÷á­ÕÁ áÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÁª û° Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ³ß­Ë³ñ­ÑÁ, û° µÝáõíÛáõ­ÝÁ, ½ñÏ»É ¿ ë»­÷³­Ï³Ý ³ñ­Å»­ùÇó£ Øáõñ­Ñ³­ÏÁ Ññ»³­ÛÇ Ç­ñ³­Ï³Ý ³ëï­í³ÍÝ ¿£ ´ÝáõÃ­Û³Ý ÁÙµé­Ýáõ­ÙÁ, áñ Ó¨³­íáñ­íáõÙ ¿ Ù³ë­Ý³­íáñ ë»­÷³­ ϳ­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ ÷á­ÕÇ ïÇ­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ, Ç­ñ³­å»ë ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ³Ýù ¿ µÝáõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ, ·áñͭݳ­Ï³­ÝáõÙ ¹ñ³ Ýí³ë­ï³­óáõ­ÙÁ. µÝáõíÛáõ­ÝÁ Ññ»³­Ï³Ý Ïñá­Ýáõ٠û¨ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ, µ³Ûó ÙdzÛÝ »ñ¨³­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý Ù»ç£ ²Ûë Ç­Ù³ë­ïáí Âá­Ù³ë ØÛáõÝ­ó»­ñÁ ³Ý­Ñ³Ý­¹áõñ­Å»­ÉÇ ¿ñ ѳ­Ù³­ñáõÙ, áñ §µá­Éáñ ³­ñ³­ñ³Í­Ý»­ñÁª Óáõ­ÏÁ çñáõÙ, Ãéãáõ­ÝÁ »ñÏÝ­ùáõÙ, ë»­÷³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ »Ý ¹³ñ­Ó»É¦£ ²ÛÝ, ÇÝã Ññ»³­Ï³Ý Ïñá­Ýáõ٠ϳ í»­ñ³­ó³­Ï³Ý Ó¨áíª ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ³Ý­ùÁ ï»­ëáõí۳Ý, ³ñ­í»ë­ïÇ, å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ, ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ³Ý­ùÁ Ù³ñ­¹áõ Ýϳï­Ù³Ùµª áñ­å»ë ÇÝù­ÝÇÝ Ýå³­ï³­ÏÇ, ÷á­Õ³­ï»ñ Ù³ñ­¹áõ ·Ç­ï³­ÏÇó ¹Çñ­ùá­ ñá­ßáõÙÝ ¿, Ýñ³ µ³­ñá­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ£ Ðñ»³­ÛÇ ùÇ­Ù»­é³­ÛÇÝ ³½­·áõíÛáõ­ÝÁ í³­×³­é³­Ï³­ÝÇ, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë ÷á­Õ³­ï»ñ Ù³ñ­¹áõ ³½­·áõíÛáõÝ ¿£ Ðñ»³­ÛÇ ÑÇ٭ݳ­½áõñÏ û­ñ»Ý­ùÁ, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ³Ý­ÑÇÙÝ Ç­ñ³­íáõÝ­ ùÇ ¨ Ó¨³­Ï³Ý Í»­ë»­ñÇ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ͳխñ³Ý­Ï³ñÝ ¿, á­ñáÝ­óáí Ç­ñ»Ý ßñç³­å³­ïáõÙ ¿ ß³­Ñ³­¹Ç­ïáõÃ­Û³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÁ£ Þ³­Ñ³­¹Ç­ïáõÃ­Û³Ý ³Û¹ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ Ù³ñ­¹áõ µ³ñÓ­ñ³­·áõÛÝ Ñ³­ñ³­µ»­ñáõíÛáõ­ÝÁ û­ñ»Ýù­Ý»­ñáí á­ñáß­íáÕ Ñ³­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝÝ ¿ª ѳ­ñ³­µ»­ñáõí Ûáõ­ÝÁ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇÝ, á­ñáÝù Ù³ñ­¹áõ ѳ­Ù³ñ Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý áã û ³ÛÝ å³ï­×³­éáí, áñ Ýñ³ ë»­÷³­Ï³Ý ϳ٭ùÇ ¨ ¿áõÃ­Û³Ý û­ñ»Ýù­Ý»ñÝ »Ý, ³ÛÉ á­ñáí­Ñ»ï¨ ¹ñ³Ýù ïÇ­ñ³­å»­ ïáÕ û­ñ»Ýù­Ý»ñ »Ý ¨ ¹ñ³Ý­óÇó ß»Õ­í»­ÉÁ å³ïÅ­íáõÙ ¿£ Ðñ»³­Ï³Ý ×ǽ­íÇ­ïáõíÛáõ­ÝÁ, ÝáõÛÝ ³ÛÝ ·áñͭݳ­Ï³Ý ×ǽ­ íÇ­ïáõíÛáõ­ÝÁ, áñ ´³áõ»­ñÁ ï»ë­ÝáõÙ ¿ ³ɭÙáõ­¹áõÙ, Þ³­Ñ³­ 31

¹Ç­ïáõÃ­Û³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝùÝ ¿ Çñ íñ³ Çß­ËáÕ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇÝ, á­ñáÝó ׳ñ­åÇÏ ßñç³Ý­óáõ­ÙÁ ϳ½­ÙáõÙ ¿ ³Û¹ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ·É˳­íáñ Ñݳñ­ùÁ£ Ðñ»³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ Çñ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý µ³ñÓ­ñ³­·áõÛÝ Ï»­ ïÇÝ ¿ ѳë­ÝáõÙ ù³­Õ³­ù³­ódz­Ï³Ý ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ³­í³ñ­ ïáõÝ íǭ׳­ÏáõÙ ÙdzÛÝ, ÇëÏ ³­í³ñ­ïáõÝ íǭ׳­ÏÇ ù³­Õ³­ù³­ ódz­Ï³Ý ѳ­ë³­ñ³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ѳë­ÝáõÙ ¿ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ£ ØdzÛÝ ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ïÇ­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­ ݳÏ, »ñµ ³ÛÝ µá­Éáñ ³½­·³­ÛÇÝ, µÝ³­Ï³Ý, µ³­ñá­Û³­Ï³Ý, ï»­ë³­Ï³Ý Ñ³­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ í»­ñ³­ÍáõÙ ¿ Ù³ñ­¹áõ ѳݭ¹»å ³ñ­ï³­ùÇÝ ÇÝã­áñ µ³­ÝÇ, ù³­Õ³­ù³­ódz­Ï³Ý ѳ­ë³­ñ³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ϳ­ñáÕ ¿ñ í»ñç­Ý³­ ϳ­Ýá­ñ»Ý ³Ý­ç³ï­í»É-³­é³Ýӭݳ­Ý³É å»­ï³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇó, Ïïñ»É Ù³ñ­¹áõ ³½­·³Ï­ó³­Ï³Ý-ų­é³Ý­·³­Ï³Ý-ïáÑ­Ù³­ÛÇÝ µá­Éáñ ϳ­å»­ñÁ, ¹ñ³Ýó ÷á­Ë³­ñ»Ý (ï»­ÕÁ) ¹Ý»­Éáí »­ë³­Ùá­ÉáõíÛáõÝ ¨ ß³­Ñ³­¹Ç­ï³­Ï³Ý 峭ѳÝç­ÙáõÝù, Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ³ß­Ë³ñ­ ÑÁ í»­ñ³­Í»É ³­ïá­Ù³­Ï³Ý, Ç­ñ³ñ Ãßݳ­Ùá­ñ»Ý ѳ­Ï³¹ñ­íáÕ ³Ý­Ñ³ï­Ý»­ñÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ£ øñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ Ññ»³­Ï³Ý ÙÇïùÝ ¿ª »ñϭݳ­ÛÇÝ µ³ñ­ÓáõÝù­Ý»ñ ï»­Õ³­÷áË­í³Í, ÇëÏ Ññ»³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ ÁÝ­¹³­Ù»­ÝÁ ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý Ýí³ëï û·­ï³­å³ß­ï³­Ï³Ý ÏÇ­ñ³­éáõÙÝ ¿, 볭ϳÛÝ ³Û¹ ÏÇ­ñ³­éáõ­ÙÁ ѳ­ÙÁݹ­Ñ³­Ýáõñ ϳ­ñáÕ ¿ñ ¹³é­Ý³É ÙdzÛÝ ³ÛÝ µ³­ÝÇó Ñ»­ïá, »ñµ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ, áñ­å»ë ³­í³ñ­ïáõÝ ÏñáÝ, ﻭ볭ϳ­Ýá­ ñ»Ý ³­í³ñ­ïÇÝ Ñ³ëó­ñ»ó Ù³ñ­¹áõ û­ï³­ñáõÙÝ ÇÝùÝ Ç­ñ»­ÝÇó ¨ µÝáõíÛáõ­ÝÇó£ ØdzÛÝ ¹ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá Ññ»³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ϳ­ ñáÕ ¿ñ ѳë­Ý»É ѳ­ÙÁݹ­Ñ³­Ýáõñ ïÇ­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ¨ û­ï³ñ­ í³Í Ù³ñ­¹áõÝ, û­ï³ñ­í³Í µÝáõíÛáõ­ÝÁ í»­ñ³­Í»É û­ï³­ñ»­ÉǪ ³­éáõ­Í³­ ËÇ »Ý­Ã³­Ï³ ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ñÇ, á­ñáÝù ëïñϳ­Ï³Ý Ï³Ë­Ù³Ý Ù»ç Ï·ïÝí»ÇÝ »­ë³­Ùá­É³­Ï³Ý 峭ѳÝç­ÙáõÝ­ùÇó, ã³ñ­ãÇáõíÛáõ­ÝÇó£ º­ñ³­ÝáõÃ­Û³Ý ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý »­ë³­å³ß­ïáõíÛáõÝÝ ³ÝÑ­ñ³­Å»ß­ ïá­ñ»Ý í»­ñ³Í­íáõÙ ¿, Çñ ³­í³ñ­ïáõÝ åñ³Ï­ïǭϳ­ÛáõÙ, Ññ»³­Ï³Ý Ù³ñ٭ݳ­Ï³Ý »­ë³­Ùá­Éáõí۳­ÝÁ, »ñϭݳ­ÛÇÝ å³­Ñ³Ýç­ÙáõÝ­ùÁª »ñÏ­ñ³­ÛÇ­ ÝÇ, ëáõµ­Û»Ï­ïÇ­íǽ­ÙÁª ß³­Ñ³­¹Ç­ïáõí۳ݣ Ðñ»³­ÛÇ Ï»Ý­ëáõ­Ý³­Ïáõí Ûáõ­ÝÁ Ù»Ýù µ³­ó³ï­ñáõÙ »Ýù áã û Ýñ³ Ïñá­Ýáí, ³ÛÉ Ñ³­Ï³­ é³­ÏÁª Ýñ³ Ïñá­ÝÇ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ÑÇÙ­ùáíª ·áñͭݳ­Ï³Ý å³­ ѳÝç­ÙáõÝ­ùáí, »­ë³­Ùá­Éáõí۳ٵ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.)£ 32

ø³­ÝÇ áñ Ññ»³­ÛÇ Çë­Ï³­Ï³Ý ¿áõíÛáõ­ÝÁ ù³­Õ³­ù³­ódz­Ï³Ý ѳ­ë³­ ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç Çñ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­Ï³Ý ·áñ­ÍáõÝ Ç­ñ³­·áñ­ÍáõÙÝ ¿ ·ï»É, Çñ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ Ù³ñ٭ݳ­íá­ñáõ­ÙÁ, áõ­ñ»ÙÝ ³Û¹ ù³­Õ³­ ù³­ódz­Ï³Ý ѳ­ë³­ñ³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ã¿ñ ϳ­ñáÕ Ñ³­Ùá­½»É Ññ»³­ÛÇÝ Ýñ³ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¿áõÃ­Û³Ý ³­ÝÇ­ñ³­Ï³Ý ÉÇ­Ý»­Éáõ Ù»ç, »ñµ áñ ³Û¹ ¿áõíÛáõ­ÝÁ Ñ»Ýó ·áñͭݳ­Ï³Ý 峭ѳÝç­ÙáõÝùÝ ¿ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáõÙ£ л勉­µ³ñ, ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó Ññ»³­ÛÇ ¿áõíÛáõ­ÝÁ Ù»Ýù ·ïÝáõÙ »Ýù áã ÙdzÛÝ ÐÝ·³­ Ù³ï­Û³­Ýáõ٠ϳ٠³ɭÙáõ­¹áõÙ, ³Ûɨ ³ñ­¹Ç ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç, áñ­ å»ë áã û í»­ñ³­ó³­Ï³Ý, ³ÛÉ í»­ñÇÝ ³ë­ïǭ׳­ÝÇ ¿Ù­åÇ­ñÇÏ ¿áõíÛáõÝ£ лÝó áñ ѳ­ë³­ñ³­Ïáõí۳­ÝÁ ѳ­çáÕ­íÇ í»­ñ³ó­Ý»É Ññ»³­Ï³­Ýáõí Û³Ý ¿Ù­åÇ­ñÇÏ ¿áõíÛáõ­ÝÁª ã³ñ­ãÇáõíÛáõÝÝ áõ ¹ñ³ ݳ­Ë³¹ñ­Û³É­Ý»­ñÁ, Ññ»³Ý ³Ýѭݳ­ñÇÝ Ï¹³é­Ý³, ù³­ÝÇ áñ Ýñ³ ·Ç­ï³Ï­óáõíÛáõÝÝ ³ÛÉ¨ë­ ûµ­Û»Ïï ãÇ áõ­Ý»­Ý³¦ (К. Маркс, К еврейскому вопросу, Москва, 2001, стр. 25-30)£ سñù­ëÁ, áñ­å»ë Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç ½³­í³Ï áõ Ññ»³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ·Ç­ï³Ï, áã ÙdzÛÝ Ñ³ë­ï³­ïáõÙ ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇ (»µ­ñ³­Û»­óÇ­Ý»­ñÇ) í³ß­ ˳­éáõ³­Ï³Ý µÝáõÛ­ÃÇ Ù³­ëÇÝ û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­ óÇã­Ý»­ñÇ í»­ñÁ Ýßí³Í µÝá­ñá­ßáõÙ­Ý»­ñÁ, ³Ûɨ Ýñ³Ýó ¹»Ù ³­é³­í»É Éáõñç Ù»­Õ³¹­ñ³Ýù­Ý»ñ ¿ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ: ܳ Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹ÇÝ ï»ë­ ÝáõÙ ¿ áñ­å»ë µÝáõíÛáõ­ÝÁ, Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ µ³­ñá­Û³­Ï³Ý ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñÁ, ³ñ­í»ë­ïÁ, å³ï­ÙáõíÛáõ­ÝÁ, ï»­ëáõíÛáõÝÝ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­ÑáÕ, ß³­Ñ³­Ù᭠ɳ­Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõí۳ٵ ³Ë­ï³­Ñ³ñ­í³Í, ß³­Ñ³­Ùá­ÉáõíÛáõ­ÝÁ Ï۳ݭùÇ ÙÇ³Ï Ýå³­ï³­ÏÁ ¹³ñÓ­ñ³Í ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý µÝ³­ ϳ­ÝáÝ Áݭóó­ùÇó ߻խí³Í ÙÇ Åá­Õá­íáõñ¹: ì³ß­Ë³­éáõíÛáõÝÝ áõ Ïá­ Õá­åáõ­ïÁ Ï۳ݭùÇ Ç­Ù³ëï, سñù­ëÇ µÝá­ñá߭ٳٵª ³­Ñ³ ³Ûë­åÇ­ëÇÝ ¿ Ññ»³­ÛÇ µáõÝ ¿áõíÛáõ­ÝÁ: سñù­ëÇ ³­ë³Í­Ý»­ñÇó å³ñ­½á­ñáß Ñ³ë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ Ññ»³­Ï³­ ÝáõíÛáõ­ÝÁª ëÇá­Ýǽ­ÙÁ, Çñ ÑÇ­í³Ý­¹³­·ÇÝ ß³­Ñ³­¹Ç­ïáõí۳ٵ ¨ ³­é³­í»É ·³ñ­ß»­ÉÇ ³ÛÉ ÝÏñïáõÙ­Ý»­ñáí, ã³­ñÇù ¿ ¹³ñ­Ó»É û° û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­ Ý»­ñÇ, û° Ñ»Ýó Ç­ñ»Ýóª Ññ»³ Åá­Õáíñ­¹Ç ѳ­Ù³ñ: ºí ¹³ ³­Ù»Ý¨ÇÝ ½³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇ ã¿: ²ñ¹­Ûá±ù Ñݳ­ñ³­íáñ ¿, áñ Àݹ­Ñ³­Ýáõñ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ Ýáõí۳ٵ Õ»­Ï³­í³ñ­íáÕª ÐÇÝ ¨ Üáñ Ïﳭϳ­ñ³Ý­Ý»­ñÇÝ ¹³­í³­ÝáÕ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÁ µÝáõíÛáõ­ÝÇó å³ñ·¨³Í Édzñ­Å»ù áõ ³ñ­Å³­Ý³­å³­ ïÇí Ï۳ݭùáí ³å­ñ»Ý ¨ Édzñ­Å»ù Ù³ñ¹ ѳ­Ù³ñ­í»Ý: ⿱ áñ Àݹ­Ñ³­ 33

Ýáõñ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ Ïñá­ÝÁ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ-Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý­Ý»­ñÇÝ å³ñ­ï³¹­ñáõÙ ¿ ÉÇ­Ý»É ³Ý­ËÇÕ× áõ ß³­Ñ³­ÙáÉ, ÇëÏ û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­ Ý»­ñÇݪ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇÝ, Ñ»­½á­ñ»Ý Ïá­Õáåï­í»É, ëïñϳ­Ï³Ý ÏÛ³Ýù í³­ñ»É ¨ Ù³Ñ ÷³­÷³­·»É: Ðñ»³­Ý»­ñÇ í³ß­Ë³­éáõ³­Ï³Ý ¿áõíÛáõ­ÝÁª Ýñ³Ýó å³­Ãá­É᭷dz­ Ï³Ý ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ, Ù³ë­ë³­Û³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáí ѳݭ¹»ñÓ, سñù­ ëÁ ݳ¨ ïí»É ¿ ³ÛÝ ¹»­Õ³­ïáÙ­ëÁ, á­ñáí Ññ»³­Ý»­ñÁ, ó³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõÙ, ϳ­ñáÕ »Ý µáõÅ­í»É áõ µ³­Ý³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇÝ í»­ñ³­¹³é­Ý³É: Àëï سñù­ëÇ ¹³­ïá­Õáõí۳Ý, Ññ»³­Ý»­ñÁ (»µ­ñ³­Û»­óÇ­Ý»­ñÁ) ¹ñ³Ý ϳ­ñáÕ »Ý ѳë­Ý»É, »­Ã» Ññ³­Å³ñ­í»Ý Ññ»³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇóª ëÇá­Ýǽ­ÙÇ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí۳ٵ Õ»­Ï³­í³ñ­í»­Éáõó, ÇÝ­ãÁ ݳ¨ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ ÝÁ ϳ­½³­ï³·­ñÇ Ññ»³­Ï³Ý í³ß­Ë³­éáõíÛáõ­ÝÇó ¨, ³­Ù»­Ý³·É­Ë³­íá­ñÁ, ³­Ý³½­ÝÇí ³­ñ³ñ­ùÇ Íñ³·­ñ»­ñÇÝ »Ý­Ã³ñÏ­í»­Éáõó: Þ³­ï»­ñÁ ϳñ­ÍáõÙ »Ý, áñ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ í³ß­Ë³­éáõ ¨ ¹³­í³­¹Çñ ¿ ¹³ñÓ­ñ»É Ýñ³Ýó Ïñá­ÝÁ: ²Ûë ѳñ­óáõÙ, û­ñǭݳÏ, سñù­ëÁ ï³­ÉÇë ¿ ÅËïá­Õ³­Ï³Ý ¨, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, ëå³­éÇã áõ Ñáõ­ë³­Ñ³­ï³­Ï³Ý å³­ ï³ë­Ë³Ý: ì»­ñÁ µ»ñ­í³Í §Ðñ»³­Ï³Ý ѳñ­óÇ ßáõñç¦ ³ß­Ë³­ïáõÃ­Û³Ý Ù»ç ݳ ·ñáõÙ ¿. §àã û Ññ»³­ÛÇ ·³Õï­ÝÇ­ùÁ ÷Ýïñ»Ýù Ýñ³ Ïñá­ÝÇ Ù»ç, ³ÛÉ Ýñ³ Ïñá­ÝÇ ·³Õï­ÝÇ­ùÁ ÷Ýïñ»Ýù Ç­ñ³­Ï³Ý Ññ»³­ÛÇ Ù»ç¦£ ²Û­ëÇÝùݪ Ñ»Ýó Ç­ñ»Ýù, Ññ»³­Ý»ñÝ »Ý ëï»Õ­Í»É ³Û¹ íï³Ý­·³­ÍÇÝ, ßá­íÇ­ÝÇë­ï³­Ï³Ý Ïñá­ÝÁª Ç­ñ»Ýó µÝáõÛ­ÃÇÝ áõ ³­Ëáñ­ ų­ÏÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý: ²½­·áõí۳ٵ »µ­ñ³­Û»­óÇ ïÝï»­ë³­·»ï سñù­ëÁ, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ ß³ï ɳí ѳë­Ï³­ó»É ¿, áñ û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­ Ý»­ñÇÝ Ù³ñ¹ ãѳ­Ù³­ñáÕ ¨ Ùßï³­å»ë áõ­ñÇß ³½­·»­ñÇÝ Ïá­Õáå­ï»­Éáí ѳñë­ïáõíÛáõÝ ¹Ç­½³Í ÷á­Õ³­ï»ñ Ù³ñ­¹áõ ³½­·áõíÛáõ­ÝÁ ¹Åí³ñ û ϳ­ñá­Õ³­Ý³ Ññ³­Å³ñ­í»É Çñ ¿áõíÛáõ­ÝÇó, ³Û­ëÇÝùݪ û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­ Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ¹ñë¨á­ñ»É ѳݭ¹áõñ­ÅáÕ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù, ½ëå»É Çñ ³­Ëáñ­Å³­ÏÁ ¨ ¹³é­Ý³É ³ñ­¹³ñ ³ß­Ë³­ï³Ý­ùáí ³å­ñáÕ ëá­íá­ñ³­Ï³Ý ³½­·áõíÛáõÝ: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí, ï»­ÕÇÝ ¿ µ»­ñ»É ëÇá­Ýǽ­ÙÇ ·³­Õ³­÷³­ñ³­ Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ ÃÕÃÇÝ Ñ³ÝÓ­ÝáÕ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÇ, Ññ»³ Ù³ñ­·³­ñ»Ç ³­ëáõÛ­ ÃÁ, ѳñ­Ï³í, ǵñ Ññ»³­Ý»­ñÇ ³ëï­í³Í º­Ñá­í³­ÛÇ Ã»­É³¹­ñ³Ý­ùáí. §ÆÙ Åá­Õá­íáõñ¹ë ÛÇ­Ù³ñ ¿, ½Çë ã׳Ýã­ó³Ý. ³­ÝáÝù ³Ý­ÙÇï ½³­õ³Ï­Ý»ñ »Ý, ³­ÝáÝó Ùáï ѳݭ׳ñ ãϳÛ. ³­ÝáÝù ã³­ñáõ­ÃÇõÝ Á­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ Ç­Ù³ë­ïáõÝ »Ý, µ³Ûó ³­Õ¿­Ïáõ­ÃÇõÝ Á­Ý»É ã»Ý ·Ç­ï»ñ¦ (Áݹ·­Íáõ­ÙÁª Ð.ê.) (º­ñ»­Ù»³Û 4:22): 34

º­ñ»­Ù»³­ÛÇó ¹³­ñ»ñ Ñ»­ïá ÍÝí³Í Ýñ³ ³ñ­Ûáõ­Ý³­ÏÇ­óÁ, Ññ»³ Åá­ Õáíñ­¹Ç ½³­í³Ï, Áëï ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãǪ Ññ»³­Ý»­ñÇ Ñ³­í»ñŠó­·³­ íáñ ÐÇ­ëáõë øñÇë­ïá­ëÁ, áí ѳ­Û»­ñÇë Édzñ­Å»ù ³ëï­í³ÍÝ ¿, ÇëÏ ùñÇë­ïáÝ­Û³ ÙÛáõë Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñª ÏÇ­ë³ëï­í³Í, ³­é³Ý­ÓÇÝ ¹»å­ù»­ñáõÙ Ññ»³­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ ÝáõÛÝ­å»ë ɳí ϳñ­ÍÇù ãÇ áõ­Ý»­ó»É: ú­ñǭݳÏ, ³­í»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ ·ñí³Í ¿. §(ÐÇ­ëáõ­ëÁ Ññ»³­Ý»­ ñÇÝ ³­ëáõÙ ¿ª Ð.ê.) ¸áõù Ó»ñ Ñáñ­Ù¿Ý 곭ﳭݳ­Û¿Ý ¿ù áõ Ó»ñ Ñá­ ñÁ µ³Õ­Ó³Ý­ùÁ Ï°áõ­½¿ù Á­Ý»É: ²­Ýǭϳ ëÏǽ­µ¿Ý Ù³ñ­¹³ë­å³Ý ¿ñ »õ ×ßÙ³ñ­ïáõ­Ã»³Ý Ù¿ç ãÏ»­ó³õ, í³ëÝ ½Ç ³­Ýáñ Ý»ñ­ëÇ­¹ÇÝ ×ßÙ³ñ­ïáõ­ ÃÇõÝ ãϳÛ: ºñµ ³­Ýǭϳ ëïáõ­ÃÇõÝ Ëû­ëÇ µáõÝ Ç­ñ»Ý­Ý»­ñ¿Ý ÏÁ Ëû­ëÇ, ù³Ý­½Ç ³­Ýǭϳ ëï³­Ëûë ¿ »õ ³­Ýáñ ѳۭñÁ¦ (Ðáí­Ñ³Ý 8:44): ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, ½³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇá­ñ»Ý ѳ­Ù³­ÑáõÝã »Ý ²ëï­í³­ ͳßÝ­ãáõÙ ¨ ³ɭÙáõ­¹áõÙ Ññ»³­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ·ñí³Í å³ï­íÇ­ñ³Ý­Ý»­ñÁ, û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ, ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÁ (á­ñáÝ­óáí ¨ ÏñÃí»É áõ ¹³ë­ïdz­ñ³Ï­í»É »Ý Ññ»³­Ý»­ñÁ) ¨ ³Û¹ ³éÝ­ãáõí۳ٵ ï³ñ­µ»ñ ¹³­ñ»­ñáõÙ ³å­ñ³Í Ùï³­íá­ ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ, å»­ï³­Ï³Ý áõ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ·áñ­ÍÇã­Ý»­ñÇ ¹Ç­ï³ñ­ÏáõÙ­Ý»­ ñÁ: ܳ¨, »É­Ý»­Éáí Ññ»³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ï³­éÇó áõ á­·áõó, ϳ­ ñ»­ÉÇ ¿ ³­Ý»É ³ÛÝ Ñ»ï¨áõíÛáõ­ÝÁ, áñ Ññ»³­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó û­ñ»Ýù­Ý»­ñáí Õ»­ ϳ­í³ñ­í»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ Ùßï³­å»ë óáõ­ó³­µ»­ñ»É »Ý û­ñǭݳ­å³­ÑáõíÛáõÝ ¨ Ý»­ñ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­Ù»­ñ³ß­ËáõíÛáõÝ (ÇÝ­ãÁ áÕ­µ»ñ­·³­Ï³Ý ѻ勉Ýù áõ­ÝÇ Ã»° Ç­ñ»Ýó ¨ Ã»° û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ), ÇëÏ ³Û¹ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ ·ñáÕ Ññ»³ ëÇá­ÝÇëï Ñ»­ÕǭݳϭݻñÝ ³Ï­Ý³­éáõ ¿, áñ ûÅï­í³Í »Ý »­Õ»É í³é, 볭ϳÛÝ ÑÇ­í³Ý­¹³­·ÇÝ, µáñ­µáù­í³Í »ñ¨³­Ï³­Ûáõí۳ٵ: γ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ سñù­ëÇ, º­ñ»­Ù»³­ÛÇ ¨ ÙÛáõë­Ý»­ñǪ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ áõÕÕ­í³Í Ïßï³Ù­µ³ÝùÝ ³­é³­çÇÝ Ñ»ñ­ÃÇÝ å»ïù ¿ í»­ñ³­µ»ñ­»Ý ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý ÑÇ٭ݳ­¹Çñ ¨ ³Û¹ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõÝÝ ÁÝ­¹áõ­ÝáÕ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ³ÛÝ ·áñͭݳ­Ï³Ý ÏÇ­ñ³­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹ÝáÕ ³Ý­Ó³Ýó: ö³ë­ïá­ñ»Ý Ï۳ݭùÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ ëÇá­ÝÇëï Ñ»­ÕÇ­ ݳϭݻ­ñÇ ëï»Õ­Í³Í áõë­ÙáõÝ­ùÁ ¹³­ñ»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ ÷ã³ó­ñ»É ¿ ÙÇ ³Ù­µáÕç Åá­Õáíñ­¹Ç, ³­í»­ÉÇ ×Çßïª µá­Éáñ Ýñ³Ýó, áí­ù»ñ ѳ­Ù³ËÙµ­ í³Í »Ý ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý Ù»ç, ù³Ý­½Ç ³Ýѭݳñ ¿ ³Ý­·³Ù »ñ¨³­Ï³­Û»É, áñ áñ¨¿ Åá­Õá­íáõñ¹ µÝáõíÛáõ­ÝÇó ûÅï­í³Í ÉÇ­ÝÇ ·³ñ­ß»­ÉÇ áõ Ù³­Ñ³­ßáõÝã ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ñ³ï­Ï³­ÝÇß­Ý»­ñáí, ÇÝ­ãÁ, Áëï áõ­ ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáÕ­Ý»­ñÇ, ³é­Ï³ ¿ ³Ûë å³­ñ³­·³­ÛáõÙ: 35

²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇó, ³ɭÙáõ­¹Çó ¨ ÙÛáõë ٻ筵»­ñáõÙ­Ý»­ñÇó å³ñ­½á­ñáß Ñ³ë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ (í³ß­Ë³­éáõ³­Ï³Ý) ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí Û³Ý Ù»­Ãá­¹³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ù߳ϭí³Í áõ ÑÕÏí³Í ¿ ¹»é í³ÕÝ­ç³­Ï³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñÇó, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ³é ³Û­ëûñ ãÇ ÷áË­í»É áã ÙdzÛÝ ³Û¹ Ù»­Ãá­¹³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ³Ûɨ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ á­Éáñ­ïáõÙ Ù»­Ý³ß­ÝáñÑ áõ­Ý»­ óáÕ ¿Ã­Ýá­ëÁ: ì³ñ­Ï»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ ѳñë­ï³­Ñ³­ñ»­Éáõ Ù»­Ãá­¹³­ µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ ¿ ³­ÝÁݹ­Ù»ç-³­ÝÁݹ­Ñ³ï åïïíáÕ ·³Ý­Ó³­ Ïáñ½ Ññ»­ß³­ÛÇÝ ³ÛÝ ³­ÝÇ­íÁ, á­ñÇ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ åïáõÛ­ïÁ µ»­ñáõÙ ¿ ³­ÝÇ­íÇ ß³­é³­íÇ­ÕÇ å³­ñáõ­ñ³Ó¨ Ù»­Í³ó­Ù³Ý: ºí ³­Ù»Ý¨ÇÝ ãå»ïù ¿ ½³ñ­Ù³­Ý³É, áñ á­ñáß ³Ý­Ñ³ï­Ý»ñ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ïÝï»­ë³­Ï³Ý í»ñ­çÇÝ ×·Ý³­Å³­ÙÁ ϳ­åáõÙ »Ý ³ÛÝ Ñ³Ý­·³­Ù³Ý­ùÇ Ñ»ï, áñ ÙÇ áõÅ ³­Ý³­ë»­ÉÇ Ñ³ñë­ïáõíÛáõÝ ¿ Ïáõ­ï³­Ï»É ¨ ³ñ­¹»Ý ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ ¿ ˳­ Õ³É ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µ³Ë­ïÇ Ñ»ï: Ø»Í ¹Åµ³Ë­ïáõíÛáõÝ Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ ѳ­Ù³­ñ»É ³ÛÝ ÷³ë­ïÁ, áñ Ù³ñ¹­ ÏáõÃ­Û³Ý Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, í³ñ­Ï³­ïáõÇ ¨ í³ñ­Ï³­éáõ »ñÏñ­Ý»­ ñÇ Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ Ï»ÕÍ ù³­ñá½­ãáõÃ­Û³Ý å³ï­×³­éáí, í³ñ­Ï»­ñÇó ëå³é­Ý³­óáÕ ³­Ñ³­íáñ íï³Ý­·Á ¹»é¨ë ­ãÇ ·Ç­ï³Ï­óáõÙ ¨ ÝáõÛ­ÝÇëÏ í³ñ­ÏÁ Ýí»­ñÇó ѳ­Ù³ñ­Û³ ãÇ ï³ñ­µ»­ñáõÙ: ¸³­Å³Ý Ç­ñá­Õáõí۳­ÝÁ ïñ³­Ù³·­Íá­ñ»Ý ѳ­Ï³­é³Ï, µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ï³ñ­í³Í ¿ í³ñ­Ï»­ñÇ ßÝáñÑ­Ù³Ý Ë³µ­Ï³Ý­ùáí, ÇëÏ ËݹñÇÝ É³­í³­ï»Õ­Û³Ï­Ý»­ñÇó ß³­ï»­ñÁ, ·É˳­íá­ñ³­å»ë ³Û¹ ѳñ­óáõÙ ³Ýӭݳ­Ï³Ý ß³Ñ Ñ»­ï³åÝ­¹áÕ å»­ï³­Ï³Ý ·áñ­ÍÇã­Ý»ñÝ ³Ýӭݳ­å»ë ѳñë­ï³­ÝáõÙ »Ý ¨, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, ¹³é­ÝáõÙ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ Ëáë­Ý³Ï­ Ý»ñ áõ ·áñ­Í³­Ï³É­Ý»ñ: Ødz­ÏáÕ­Ù³­ÝÇ áõ Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³Ý ù³­ñá½­ãáõí Û³Ý ÙÇ­çá­óáí Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ù»ç ³­é³­í»É ϳñÍ­ñ³­ÝáõÙ ¿ í³ñ­Ï»­ñÇ Ýí»ñ ÉÇ­Ý»­Éáõ ëï»­ñ»á­ïÇ­åÁ, »ñµ å³ï­Ù³­Ï³Ý ÷áñ­ÓÁ ¨ ³Û­ëûñ­í³ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ý³­Ë³­å³Û­Ù³Ý­Ý»ñÝ áõ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñÁ µ³­ó³ñ­Ó³Ï ³ÛÉ µ³Ý »Ý óáõ­ó³­ÝáõÙ. å³ñï­ùÁ å»ïù ¿ í»­ñ³­¹³ñÓ­íÇ, å³ñï­ùÇ Ñ»ï ٻϭï»Õ í³ñ­Ï³­ïáõÝ ·³Ý­Ó»­Éáõ ¿ ïá­Ïáë­Ý»ñÝ áõ ïáõ­·³Ýù­Ý»­ñÇó ³­é³­ç³­ó³Í ·áõ­Ù³ñ­Ý»­ñÁ: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý ÙÇ­çáó­Ý»ñ ãáõ­Ý»­Ý³­Éáõ ¹»å­ùáõÙª Ï÷á˭ѳ­ïáõó­íÇ ß³ñ­Å³­Ï³Ý ϳ٠³Ý­ß³ñÅ ·áõÛ­ùáí: ¶áõ­ó» ¹³ ¿ ÑÇÙݳ­Ï³Ý å³ï­×³­éÁ, áñ í³ñ­Ï³­ïáõ­Ý»­ñÁ (û­ñǭݳÏ, г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ) ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ å³ñ­ï³¹­ñáõÙ »Ý í»ñó­ñ³Í í³ñ­Ï»­ñÁ ͳËë­í»Ý Ñ»Ýó Çñª í³ñ­Ï³­ïáõÇ ×³­ß³­Ïáí 36

¨ ãÝå³ë­ï»Ý ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý ³Ù­ñ³åݹ­Ù³ÝÝ áõ ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ, å»­ ï³­Ï³Ý ·³Ý­Ó³­ñ³­ÝÇ Ñ³ñë­ï³ó­Ù³­ÝÁ: ²ÏݭѳÛï ¿, áñ í³ñ­Ï³­éáõ »ñÏ­ñÇ ³Û¹­åÇ­ëÇ íǭ׳­ÏÁ ËÇëï ß³­Ñ»­Ï³Ý ¿ í³ñ­Ï³­ïáõǪ å³ñ­ï³­ ïÇ­ñáç ѳ­Ù³ñ, ù³Ý­½Ç ³Û¹ å³­ñ³­·³­Ûáõ٠ݳ Ïϳ­ñá­Õ³­Ý³ Édzñ­Å»­ ùá­ñ»Ý Çñ ϳ٭ùÁ û­É³¹­ñ»É ¨ å³ñï­ùÇ µ»­éÁ ³­é³­í»É ͳݭñ³ó­Ý»É áõ ѳë­Ý»É Çñ í»ñç­Ý³­Ï³Ý Ýå³­ï³­ÏÇÝ: гÛï­ÝÇ ¿, áñ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÁª ëÇá­Ýǽ­ÙÁ, ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ß³ï Åá­Õá­ íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ñ³ñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ Çñ Ó»éùÝ ¿ ѳ­í³­ù»É ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ïá­Ïáë­Ý»­ñÇ, ïáõ­·³Ýù­Ý»­ñÇ ¨ å³ï­Å³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ ßÝáñ­ ÑÇí: ì³ñ­Ï³­ÛÇÝ ïá­Ïáë­Ý»­ñÁ, ïáõ­·³Ýù­Ý»ñÝ áõ å³ï­Å³­ÙÇ­çáó­Ý»ñÝ »Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý å³ï­×³éÝ ³ÛÝ µ³­ÝÇ, áñ ³ÛÅÙ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 5 ÙÉñ¹ ­Ù³ñ¹ ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý áõ ãù³­íá­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¿: ¶É˳­ íá­ñ³­å»ë í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí۳ٵ ¹Ç­½³Í ýǭݳÝë­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí ¿, áñ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÁ ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Åá­Õá­íáõñ¹­ Ý»­ñÇ ½·³­ÉÇ ½³Ý·­í³­ÍÇÝ Ã»­É³¹­ñ»É Çñ ³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÏáõÉ ù³­Õ³­ù³­ ϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ³Ý­Ëá­ó»­ÉÇ áõ ³Ý­å³­ïÇÅ ÙݳÉ: »ñ¨ë, ¹Åí³ñ û ·ïÝíÇ Ù»Ï ³ÛÉ Ù»­Ãá¹, áñÝ Çñ Ù³ñ­¹³­ÏáõÉ áõ­Åáí ѳ­í³­ë³ñ­íÇ í³ñ­ ϳ­ÛÇÝ, Ç­Ù³ª í³ß­Ë³­éáõ³­Ï³Ý ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí۳­ÝÁ: ä³ï­Ù³­Ï³Ý ÷áñ­ÓÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ í³ñ­Ï³­ïáõ­Ý»­ñÇ Ñëϳ­ Û³­Í³­í³É ѳñë­ïáõíÛáõ­ÝÇó ÷ãáõÙ ¿ áã ÙdzÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ¹³­éÁ ùñïÇÝ­ùÇ, ³Ûɨ ³ñ­Û³Ý áõ ٳѭí³Ý Ñáï: ºí »­Ã» ¹³­í³­¹Çñ ³Û¹ áõ­ ÅÁ µ³­½áõÙ ¹³­ñ»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ Ó»éù µ»­ñ³Í ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ãÇ Ïáõ­ï³­Ï»É áõ­ñÇß ³½­·»­ñÇ µ³­ñ»­Ï»­óáõÃ­Û³Ý ¨ Ýñ³Ýó ³­å³­·³­ÛÇ Ñ³ß­íÇÝ, ³­å³ Ýßí³­ÍÇÝ Ñ³ë­Ý»­Éáõ áõ­ñÇß Ç±Ýã ­Ñáõ­ë³­ÉÇ ¨ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­ í»ï ׳­Ý³­å³ñÑ Ï³, ù³Ý í³ñ­Ï³­ÛÇÝ-í³ß­Ë³­éáõ³­Ï³Ý ù³­Õ³­ù³­ ϳ­ÝáõíÛáõÝÝ ¿: ì³ñ­Ï»­ñáí §³å­ñáÕ¦ »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÁ, ÑÇ٭ݳ­Ï³­ ÝáõÙ, Ç­ñ»Ýó »Ý­Ã³­Ï³ µÝ³Ï­ãáõí۳­ÝÁ ѳ­í³ë­ïáõÙ »Ý, û å»ïù ã¿ ³Ý­Ñ³Ý·ë­ï³­Ý³É, í³ñ­Ï»ñÝ, Ç í»ñ­çá, ßÝáñÑ­í»­Éáõ »Ý: º­Ã» ѳ­ í³­ï³Ýù Ýñ³Ýó, ³­å³ å»ïù ¿ ÁÝ­¹áõ­Ý»É, áñ í³ñ­Ï³­ïáõ­Ý»ñÝ ³Ý­Ñ³­ï³Ï ÙÇ ·³Ý­Ó³­ñ³Ý »Ý ·ï»É ¨ µ³­ñ»ëñ­ïá­ñ»Ý, ³Ý­Ñ³­ïáõÛó µ³ß­ËáõÙ »Ý ³Ýë­å³é ³Û¹ ·ï³­ÍáÝ: ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ å³ñ­½á­ñáß »ñ¨áõÙ ¿, áñ Ëá­ßá­ñ³­Í³­í³É í³ñ­Ï»ñ ïñ³­Ù³¹­ñáÕ­Ý»­ñÇ ÃÇ­ÏáõÝ­ùáõ٠ϳݷ­Ý³Í ¿ µÝáõÃ­Û³Ý áõ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ãßݳ­ÙÇ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÁª ëÇá­Ýǽ­ÙÁ: ²­Ûá, í³ñ­Ï»­ñÇ ßÝáñÑ­Ù³Ý á­ñáß ¹»å­ù»ñ ÉÇ­ÝáõÙ »Ý, µ³Ûó 37

¹ñ³Ýù Ñ»­é³­Ñ³ñ ¨ á­ñá­ß³­ÏÇ Ýå³­ï³Ï­Ý»ñ »Ý Ñ»­ï³åÝ­¹áõÙ: àõ­ß³·­ñ³í ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇ ¨ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ëáõñµ ·ñùáõÙª ²ëï­ í³­Í³ßÝ­ãáõÙ í³ñ­Ï»­ñÁ ã»Õ­Û³É ѳۭﳭñ³­ñ»­Éáõ ϳñ­·Á: Ðñ»³­Ý»­ ñÇÝ Ñáñ­¹áñ­íáõÙ ¿. §ºõ ³­Ù¿Ý »ûíݻ­ñáñ¹ ï³­ñÇ å³ñï­ù»ñ ßÝáñ­Ñ¿: ÞÝáñ­Ñ»­Éáõ ϳ­Ýá­ÝÁ ³Ûë ¿ª ³­Ù¿Ý å³ñ­ï³­ï¿ñ áñ Çñ ¹ñ³­óÇÇÝ µ³Ý ÙÁ ÷áË ïõ³Í ¿, ½³­Ýǭϳ åÇ­ïÇ ßÝáñ­Ñ¿. Çñ ¹ñ³­ óÇ¿Ý Ï³Ù »Õ­µûñ­Ù¿Ý åÇ­ïÇ ãÁ­å³­Ñ³Ý­ç¿ ½³ÛÝ, í³ëÝ ½Ç Ãá­Õáõ­ÃÇõÝ Û³Û­ï³­ñ³­ñáõ³Í ¿ î¿­ñáç­Ù¿: ú­ï³­ñ³½­·Ç¿Ý åÇ­ïÇ å³­Ñ³Ý­ç»ë, µ³Ûó ùáõ »Õ­µûñ­Ù¿¹ ³é­Ý»­ÉÇù¹ åÇ­ïÇ ßÝáñ­Ñ»ë¦ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ ñÁª Ð.ê.) (´­ú­ñǭݳó 15:1-3): ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇó áõ ³ɭÙáõ­¹Çó á­ñá­ß³­ÏÇ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñ áõ­Ý»­ óáÕ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ å³ñ­½Çó ¿É å³ñ½ ¿, áñ ٻ筵»ñ­Ù³Ý Ù»ç Ýßí³Í §»Õ­µ³Ûñ¦ ¨ §¹ñ³­óǦ µ³­é»­ñÁ å»ïù ¿ ѳë­Ï³ó­í»Ýª Ññ»³: ²Û­ëÇÝùݪ á­ñáß ¹»å­ùáõÙ Ññ»³Ý Ññ»³­ÛÇó ãå»ïù ¿ 峭ѳݭçÇ í»ñó­ ñ³Í å³ñï­ùÁ: ²­é³Ý­ÓÇÝ ¹»å­ù»­ñáõÙ í³ñ­Ï»­ñÁ ã»Õ­Û³É ѳ­Ù³­ñ»­ÉÁ ëáëÏ ÑÛáõ­Ã»Õ áõ ·³Û­Ã³Ï­ÕÇã ÙÇ Ë³ÛÍ ¿ »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ (ݳ¨ª ³Ý­Ñ³ï­Ý»­ñÇÝ) á­ñá­·³Û­ ÃÇ Ù»ç ·ó»­Éáõ, í³ñ­Ï³­ÛÇÝ á­Éáñï Ý»ñ­ù³­ß»­Éáõ ¨, Ç í»ñ­çá, ÍÝÏÇ µ»­ ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ØdzÛÝ å»ïù ¿ ѳñó­Ý»É, û DZÝã ­å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáí »Ý å³ñï­ùÁ ½Ç­çáõÙ, ¨ å³ñï­ùÁ ½Ç­ç³Í ³Û¹ á±ñ­»ñ­ÏÇñÝ ¿, áñ ³­å³­·³ áõ­ÝÇ ¨ ãÇ ·ÝáõÙ ¹»­åÇ í»ñç­Ý³­Ï³Ý ù³Û­ù³­ÛáõÙ áõ Ïáñ­Í³­ÝáõÙ:

* * *

ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý ÷Éáõ­½áõ­ÙÇó Ñ»­ïá í³ñ­Ï³­ïáõ­Ý»­ñÁ Ýá­ñ³Ý­Ï³Ë г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõÝ Ã³­÷³Ý­ó»­Éáõ ¨ Ç­ñ»Ýó ³­í»­ñÇã Íñ³­·ÇñÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ áñ¨¿ Ëá­ãÁÝ­¹á­ïÇ ãѳݭ ¹Ç­å»­óÇÝ: ´³ó ¿ÇÝ µá­Éáñ ¹éÝ»­ñÁª û° ïÝﻭ볭ϳÝ, û° Ñá­·»­µ³­ ݳ­Ï³Ý ¨ û° µ³­½áõÙ ³ÛÉ ³­éáõÙ­Ý»­ñáí. ѳñ­Ûáõ­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï 廭ﳭϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÇó áõ ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ùÇó ½ñÏí³­ÍáõíÛáõÝ, ѳ­ Ûáó É»½­íÇ »ñÏ­÷»ÕÏ­í³­ÍáõíÛáõÝ, ݻݭ·á­ñ»Ý Íñ³·ñ­í³Í ³ñ­ï³­·³Õ­ ûñ, г­Ûáó Ø»Í º­Õ»é­ÝÇ áõ Ñá­Õ»­ñÇ Ïá­ñáõë­ïÇ Í³Ýñ µ»é, ²ñ­ó³Ë­Û³Ý ÑÇ٭ݳËÝ­¹Çñ, »­Õ»­ñ³­Ï³Ý »ñÏ­ñ³­ß³ñÅ, ËáñÑñ­¹³­ÛÇÝ Ï³Ûë­ñáõÃ­Û³Ý ³Ý­ëå³­ë»­ÉÇ ÷Éáõ­½áõÙ, Ýáñ ѳ­ë³­ñ³­Ï³ñ· áõ ѳݭϳñ­Í³­ÏÇ ³Ý­Ï³­ ˳­óáõÙ, ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µ³ñ­ù»­ñÇÝ ³Ý­ï»Õ­Û³­ÏáõíÛáõÝ ¨ ÇÝù­ÝÇ߭˳­Ýáõí 38

Û³Ý áõ ÇÝù­Ý³­Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ÷áñ­ÓÇ Ñ³­Ù³ñ­Û³ µ³­ó³­Ï³­ÛáõíÛáõÝ, Ýá­ñ³­ÃáõË Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÇ ³Ý­÷áñ­ÓáõíÛáõÝ, ³Ý­Ï³­ñá­ÕáõíÛáõÝ ¨ Ýñ³Ý­óÇó ß³­ï»­ñÇ ¹ñë¨á­ñ³Í ³­å³½­·³Û­ÝáõíÛáõÝ, ³½­·³­ÛÇÝ ·³Ý­Ó³­ ñ³­ÝÇ Ñ³­Ù³ñ­Û³ ¹³­ï³ñ­ÏáõíÛáõÝ, û­ï³ñ­Ý»­ñÇÝ ³Ý­í»­ñ³­å³­Ñá­ñ»Ý íëï³­Ñ»­Éáõ ãÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í ¨ ÝáõÛ­ÝÇëÏ ³­ñ³­ï³­íáñ ëá­íá­ñáõÛÃ: ì³ñ­Ï³­ïáõ­Ý»­ñÇÝ, ÇÝã­å»ë ¨ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÙÛáõë ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõÝ ³­Ý³ñ­·»É ó­÷³Ý­ó»­ ÉáõÝ Ù»­Í³­å»ë Ýå³ë­ï»ó ݳ¨ ³ÛÝ, áñ ³Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ ÝÁ ëá­ódz­É³­Ï³Ý ¨ Ñá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý ³­éáõ­Ùáí ϳ­ÛáõÝ ëïñ»­ë³­ÛÇÝ íÇ­ ׳­ÏáõÙ ¿ñ. û­ñǭݳÏ, Ýñ³ ÑÇ­ßá­ÕáõíÛáõ­ÝáõÙ ¹»é óñÙ ¿ÇÝ Ùáë­Ïáí­Û³Ý Ù³­Ùáõ­Éáí áõ Ñ»­éáõë­ï³­ï»­ëáõí۳ٵ ë÷éíáÕ Ñ³­Ï³­Ñ³Û ë³¹­ñ³Ýù­Ý»­ ñÁ, ËáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ½áñ­ùÇ Ï³­ï³­ñ³Í í³Û­ñ³­·áõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ¨ ·É˳­íá­ ñ³­å»ë Ù³Û­ñ³­ù³­Õ³ù ºñ¨³­ÝÇ »ñ­ÏÇÝ­ùÁ ·Ç­ß»ñ áõ ó»­ñ»Ï ß³­ñáõ­Ý³­ ϳ­µ³ñ §³­Ïá­ë³Í¦ Ïáñ­Í³­ÝÇã­Ý»­ñÇ ë³ñ­ë³­÷³½­¹áõ, §¹³ë­ïdz­ñ³Ï­ 㳭ϳݦ ÑéݹÛáõ­ÝÁ: Æ Ñ³­Ï³¹­ñáõíÛáõÝ ¹ñ³Ý, Ù³ñ­¹ÇÏ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­ñáõÙ ¿ÇÝ Ç­ñ»Ýó ÷ñÏÇãÝ áõ Ñ»­Ý³­ ñ³­ÝÁ, Ç­ñ»Ýó µ³Õ­Ó³Ýù­Ý»­ñÇ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïÇ­ãÁ: ²Ûë­ï»Õ Çñ ¹»ñÝ áõ­ Ý»­ó³í ݳ¨ ѳ­½³­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ³­é³ç Ó¨³­íáñ­í³Í ¨ г­Ûáó Ñá­·»­ Ï»ñï­í³Í­ùÇ »Ý­Ã³­·Ç­ï³Ï­ó³­Ï³Ý Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏáõÙ ¹³ç­í³Í (ÝÝçáÕ) ê³­ëáõÝ­óÇ ¸³í­ÃÇ í»­Ñ³ÝÓÝ, µ³­ñÇ, ³½­ÝÇí, Ùdz­ÙÇï, ½Ç­çáÕ, ׳­ Ï³ï ³é ׳­Ï³ï Ù³ñïÝ­ãáÕ ¨ ݻݭ·áõíÛáõ­ÝÁ Ù»ñ­ÅáÕ Ñ³­í³­ù³­ Ï³Ý Ï»ñ­å³­ñÁ: ì³ÕÝ­ç³­Ï³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñáõÙ Ó¨³­íáñ­í³Í Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ³½­·³­ÛÇÝ Ç­Ùáõ­ÝÇ­ï»­ïÁ, 廭ﳭϳ­ÝáõÃ­Û³Ý »ñ­Ï³­ñ³Ù­Û³ µ³­ó³­Ï³­Ûáõí۳Ý, ³ß­Ë³ñ­Ñáí Ù»Ï ë÷éí³­Íáõí۳Ý, ¹³ë­ïdz­ñ³Ï­ã³­ Ï³Ý áõ Ïñó­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ áã Ùdzë­Ý³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ ѳ­×³Ë ¿É å³­é³Ïï­í³­ÍáõÃ­Û³Ý å³ï­×³­éáí, ãÇ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­Ý»ó­í»É ų­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ï۳ݭùáõ٠ϳ­ï³ñ­í³Í ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ, ѻ勉­µ³ñ ¨ ¹³ñ­Ó»É ¿ ÃáõÛÉ áõ Ñ»ßï Ëá­ó»­ÉÇ: ²Û¹ ¿ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý å³ï­×³éÝ ³ÛÝ µ³­ÝÇ, áñ ãݳ­Û³Í ¿³­å»ë ÷áË­í»É »Ý Ýßí³Í ų­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñÇ Ñ³­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý áõ ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý Ç­ñ³­ íǭ׳ϭݻ­ñÁ, ÝÛáõ­Ã³­ï»Ë­Ýǭϳ­Ï³Ý ÙÇ­çáó­Ý»ñÝ áõ ÙÇ­ç¿Ã­Ýǭϳ­Ï³Ý ѳ­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ¨ ¹ñ³Ý­óÇó ÙdzÛÝ Ý³Ë­ÏÇ­ÝÇ ÑÇ­ßá­ÕáõíÛáõÝÝ áõ §ëïí»ñ­Ý»ñݦ »Ý Ùݳ­ó»É, 볭ϳÛÝ Ñ³Û Åá­Õá­íáõñ¹Ý ³ß­Ë³ñÑÝ áõ Ýñ³ µ³ñ­ù»­ñÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ Áݭϳ­ÉáõÙ ¿ ³Ýó­Û³­ÉÇ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ­ Ý»­ñáí, Ñ»­ùdz­Ã³­ÛÇÝ ÑÇ­ßá­Õáõí۳ٵ: 39

1992 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ, »ñµ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ѳ­ Ù³­å³ñ­÷³Ï ßñç³­÷³Ï­Ù³Ý Ù»ç ¿ñ ¨, û­ñǭݳÏ, ѳ­ó³­Ñ³­ïÇ­ÏÇ ¨ ³É­Ûáõ­ñÇ å³­ß³ñ­Ý»ñÝ ³ñ­¹»Ý ëå³é­Ù³Ý »½­ñÇÝ ¿ÇÝ, г­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ í³ñÏ ³­é³­ç³ñ­Ï»ó: ì³ñ­Ï³­ÛÇÝ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÇó ¿ÇÝ, áñ ѳï­Ï³ó­í»­ÉÇù ·áõ­Ù³­ñáí ·ÝíÇ ÙdzÛÝ ³É­Ûáõñ, ÇëÏ ³É­ÛáõñÝ ¿É å»ïù ¿ Æ­ï³­Édz­ÛÇó ·ÝíÇ (ѳ­ïáõÏ ÝßíáõÙ ¿ñ, áñ, û­ñǭݳÏ, èáõ­ ë³ë­ï³­ÝÇó ѳ­ó³­Ñ³­ïÇÏ Ï³Ù ³É­Ûáõñ ã·ÝíÇ): ÐÐ ­¶»­ñ³­·áõÛÝ ËáñÑñ­¹áõÙ ³Û¹ ѳñ­óÁ ùÝݳñÏ­í»ó ¨ í³­í»­ñ³ó­í»ó γ­é³­í³­ ñáõÃ­Û³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ µ³­Ý³­íáñ ѳ­í³ë­ïáõÙ­Ý»­ñÇ ÑÇ­Ù³Ý íñ³. å³ï­·³­Ù³­íáñ­Ý»­ñÇÝ ³Û¹ ËݹñÇ í»­ñ³­µ»ñ­Û³É áñ¨¿ ÷³ë­ï³­ÃáõÕà ãÝ»ñ­Ï³­Û³ó­ñÇÝ (Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ ¿É ß³ï í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Íñ³·­ñ»ñ í³­í»­ ñ³ó­í»É »Ý ÝáõÛÝ ×³­Ý³­å³ñ­Ñáí): ²Û¹ ³É­Ûáõ­ñÁ ·Ýí»ó ¨ ÐÐ ­Ñ³ëó­ Ý»­Éáõó Ñ»­ïá ³­Ñ³­½³Ý­·»ñ ëï³ó­í»­óÇÝ, áñ ³É­Ûáõ­ñÇ å³­Ñ»ëï­Ý»­ñÇ ¨ ѳ­óÇ ·áñ­Í³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ µ³½­Ù³­ÃÇí ³ß­Ë³­ï³­ÏÇó­Ý»ñ áõ­ß³·­Ý³ó »Ý ÉÇ­ÝáõÙ, ϳ­ÛÇÝ Ý³¨ ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýáó ï³ñ­í³Í­Ý»ñ: àõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ óáõÛó ïí»­óÇÝ, áñ ³Û¹ ³É­Ûáõñ Ïáã­í³­ÍÁ Ù³­Ï³­ñá­ÝÇ Å³Ù­Ï»­ï³Ýó ÏÇ­ë³­ý³µ­ñÇ­Ï³ï ¿ ¨ û·­ï³­·áñÍ­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ áã åÇ­ ï³­ÝÇ: ܳ¨ å³ñ½­í»ó, áñ ÙÇÝ㨠г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõí ÛáõÝ Ñ³ëó­Ý»­ÉÁ, §³É­Ûáõ­ñÁ¦ ÙÇ­ç³ï­Ý»­ñÇó áõ ¹ñ³Ýó ÃñÃáõñ­Ý»­ñÇó ³­½³­ï»­Éáõ, ×Çßï ÏÉÇ­ÝÇ ³­ë»Éª ¹ñ³Ýó ëå³­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ, öá­ÃÇ ù³­Õ³­ùÇ Ý³­í³­Ñ³Ý·ë­ïáõÙ Ùß³­Ï»É »Ý ùÉáñ­åÇÏ­ñÇ­Ýáí (ùÉáñ­åÇÏ­ ñÇ­ÝÁ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ Ù³ñ­ï³­Ï³Ý Ãáõ­Ý³­íáñ ÝÛáõÃ) ¨, áñ­å»ë­½Ç ³Û¹ ËÇëï Ãáõ­Ý³­íáñ ÝÛáõ­ÃÁ ·á­Éáñ­ßdz­Ý³­ÉÇë Ù³ñ¹­Ï³Ýó ãÃáõ­Ý³­íá­ñÇ, µ»éÝ­í³Í ݳ­íÁ Ýá­ñÇó Íá­íÇ Ëáñ­ù»ñÝ »Ý ï³­ñ»É: 곭ϳÛÝ, »­Õ³­ ݳ­ÏÇ ³Ý­µ³­ñ»Ý­å³ë­ïáõÃ­Û³Ý å³ï­×³­éáí, ùÉáñ­åÇÏ­ñÇ­ÝÁ ³Ù­µáÕ­ çáõí۳ٵ ã¿ñ ·á­Éáñ­ßdz­ó»É: ò³­íáù, ùã»ñÝ »Ý ï»Õ­Û³Ï, áñ ³Û¹ §³É­Ûáõñݦ ³Ù­µáÕ­çá­íÇÝ Ç­ñ³ó­í»ó: àõ­ß³·­ñ³í ¿ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ÙÇ­ç³Ù­ïáõíÛáõ­ÝÁª г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­ å»­ïáõÃ­Û³Ý ¿­Ý»ñ­·³­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ³­å³­å»­ï³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý (ë»­÷³­ ϳ­Ý³ß­ÝáñÑ­Ù³Ý) ·áñ­ÍÁݭó­óáõÙ: г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ (д) ³Û¹ ËݹñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÷³ë­ï³­ÃáõÕ­ÃÁ Ïáã­íáõÙ ¿ §ÐЭ ¿­É»Ïï­ ñ³­Ñ³­Õáñ¹­Ù³Ý ¨ µ³ß­ËÇã ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­Ù³Ý Íñ³­·Çñ, г߭í»ï­íáõíÛáõÝ ÃÇí 18931 AM¦ (08.02.1999 Ã.), á­ñÁ ÐЭ ²½­·³­ ÛÇÝ Åá­Õá­íÁ í³­í»­ñ³ó­ñ»ó ÝáõÛÝ ï³ñ­í³ ³Ù­é³­ÝÁ: 40

г߭í»ï­íáõÃ­Û³Ý Ù»ç Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í »Ý г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ ÏÇ ÏáÕ­ÙÇó г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõí۳­ÝÁ ïñí»­ÉÇù 185 ÙÉÝ ­¹á­ ɳñ (SAC-1ª $60 ÙÉÝ, SAC-2ª $60 ÙÉÝ, SAC-3ª $65 ÙÉÝ) í³ñ­ÏÇ ÷áõ­É»ñÝ áõ ݳ­Ë³­å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÁ: ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý Ñ»ï д­-Ç Ó»éù µ»ñ­í³Í ѳ­Ù³­Ó³Û­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÝ ³ñ­ï³­óáÉ­í³Í »Ý ÐÐ ­Î³­é³­ í³­ñáõÃ­Û³Ý 1997 Ã. ¹»Ï­ï»Ù­µ»­ñÇ 2-Ç ÃÇí 551 ¨ 1998 Ã. ë»å­ï»Ù­ µ»­ñÇ 7-Ç ÃÇí 555 á­ñá­ßáõÙ­Ý»­ñáõÙ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ 1998 Ã. Ýá­Û»Ù­µ»­ñÇ 21-Ç Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇÝ áõÕÕ­í³Í ݳ­Ù³­ÏáõÙ: г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ Ð³ß­í»ï­íáõÃ­Û³Ý ¨ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ³Û¹ ³éÝ­ãáõí۳ٵ ÁÝ­¹áõ­Ý³Í á­ñá­ ßáõÙ­Ý»­ñÇ Å³­Ù³­Ý³­Ï³·­ñáõíÛáõ­ÝÁ ϳ­ñáÕ ¿ ³ÛÝ ïå³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÝ ëï»Õ­Í»É, û ǵñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÁ ë»­÷³­Ï³Ý ݳ­Ë³­Ó»é­Ýáõí۳ٵ »Ý Ùß³­Ï»É áõ ÁÝ­¹áõ­Ý»É ¿­Ý»ñ­ ·»­ïǭϳ­ÛÇ µÝ³­·³­í³­éáõ٠ϳ­ï³ñ­í»­ÉÇù ÏïñáõÏ áõ ׳­Ï³­ï³·­ñ³­ Ï³Ý ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»ñÁ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, í³ñ­í»­ÉÇù ù³­Õ³­ù³­Ï³­ ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ÇëÏ Ñ»­ïá ÙdzÛÝ Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ, ǵñ ѳ߭íÇ ³é­Ý»­Éáí ï»­ë³­Ï»ï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³­ÑáõÝã ÉÇ­Ý»­ÉÁ, ѳ­Ù³­·áñ­Í³Ï­óáõÃ­Û³Ý Íñ³­·Çñ ¿ ³­é³­ç³ñ­Ï»É: ²­Ù»Ý¨ÇÝ ³Û¹­å»ë ã¿: г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ Ð³ß­í»ï­íáõÃ­Û³Ý ³­é³Ý­ÓÇÝ ¹ñáõÛíݻ­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ѳ­ ñ³­ÏÇó ÷³ë­ï³Ãխû­ñÁ íϳ­ÛáõÙ »Ý, áñ ÐЭ û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý á­ñáß ÷³ë­ï³Ãխûñ ¨ ÐÐ ­Î³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý á­ñá­ßáõÙ­Ý»ñ, ÙÇÝ㨠ѳë­ï³­ ï»­ÉÁ, ݳ­Ëû­ñáù ѳ­Ù³­Ó³Û­Ý»ó­í»É »Ý г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ Ñ»ï: øÝݳñÏ­íáÕ Ð³ß­í»ï­íáõÃ­Û³Ý (ÃÇí 18931 AM) Ù»ç ³ë­íáõÙ ¿. §Ìñ³­·Ç­ñÁ ´³Ý­ÏÇ é³½­Ù³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ³Ý­µ³­Å³­Ý»­ÉÇ Ù³ëÝ ¿, á­ñÇ Ýå³­ï³ÏÝ ¿ª ѳխó­Ñ³­ñ»É г­Û³ë­ï³­ÝÇ ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ Ïá­ Ù»ñ­óÇá­Ý³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý ¨ ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­ÝáñÑ­Ù³Ý ÑÇ٭ݳ­ Ï³Ý Ëá­ãÁÝ­¹áï­Ý»­ñÁ, í»­ñ³ó­Ý»É ͳ˭뻭ñÁ ãͳͭÏáÕ ë³­Ï³­ ·Ý»­ñÁ ¨ ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý ¹á­ï³­ódz­Ý»­ñÁ, ¿­Ý»ñ­·³­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï ³é¨ïñ³­ÛÇÝ ÑÇÙ­ù»­ñÇ íñ³ ¹Ý»­Éáíª Ñ³ë­Ý»É Ýñ³Ý, áñ ¿­É»Ïï­ñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ë³­Ï³·­Ý»­ñÁ ³­å³­Ñá­í»Ý Ùñó³Ï­ó³­ ÛÇÝ ß³­ÑáõÛæ: ...2000-2001 ÃÃ. ³­í³ñ­ï»É ç»ñ­Ù³¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ ³ñ­ï³¹ñ­Ù³Ý ¨ ¿­É»Ïï­ñ³¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ µ³ßË­Ù³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­Ýáñ­Ñáõ­ÙÁ. ÙÇÝ㨠2003 Ã. í»ñ­çÁ ë»­÷³­ ϳ­Ý³ß­Ýáñ­Ñ»É µá­Éáñ ¿­É»Ïï­ñ³­µ³ß­ËÇã, ç»ñ­Ù³­ÛÇÝ ¨ áã ϳñ­ ·³­íá­ñÇã Ñǹ­ñá­Ï³­Û³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ·»­ñ³­å³ï­íáõíÛáõ­ 41

ÝÁ ï³­Éáí åá­ï»Ý­óÇ³É Ù³ë­Ý³­íáñ Ý»ñ¹­ñá­ÕÇÝ. áõ­Å»­Õ³ó­Ý»É ¿­Ý»ñ­ ·»­ïǭϳ­ÛÇ Ð³Ýӭݳ­Åá­Õá­íÁ, áñ­å»ë­½Ç ݳ ϳ­ñá­Õ³­Ý³ Ç­ñ³­·áñ­ Í»É ¾­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ Ù³­ëÇÝ ú­ñ»Ý­ùÁ. í»­ñ³ó­Ý»É ³­Ý³­å³­Ñáí ¨ ³ñ­ïáÝ­Û³É ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ ½»Õ­ã»­ñÁ, Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»É ³Ý­ç³­ ïáõÙ­Ý»­ñÇ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ¦ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.): г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ Ýå³­ï³­ÏÁ ß³ï å³ñ½ ¿ª ѳ­Ù³­ Åá­Õáíñ­¹³­Ï³Ý áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ ËÉ»É å»­ïáõÃ­Û³Ý Ó»é­ùÇó áõ ѳÝÓ­Ý»É Ù³ë­Ý³­íáñ ³Ý­Ó³Ýó, µ³ñÓ­ñ³ó­Ý»É ¿­É»Ïï­ñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ë³­Ï³·­Ý»­ ñÁ, ³ÛÝ ¿É ³ÛÝ ã³­÷áí, áñ­å»ë­½Ç ¹ñ³Ýù ³­å³­Ñá­í»Ý Ùñó³Ï­ó³­ÛÇÝ ß³­ÑáõÛÃ, í»­ñ³ó­Ý»É ³­Ý³­å³­Ñáí ¨ ³ñ­ïáÝ­Û³É ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ Ñ³­ Ù³ñ å»­ïáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í ½»Õ­ã»­ñÁ, Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»É ³Ý­ç³­ïáõÙ­Ý»­ñÇ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ: ØdzÛÝ ³Ûë å³Û­Ù³Ý­Ý»ñÝ ³ñ­ ¹»Ý óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ÷³ë­ïá­ñ»Ý ½ñÏíáõÙ ¿ ³Û¹ á­Éáñ­ïáõÙ ¹»ñ ϳ­ï³­ñ»­Éáõ ýáõÝÏ­ódz­ÛÇó, ¨ ³Û¹ ¹»­ñÁ ëï³ÝÓ­ÝáõÙ »Ý á­ñáß ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»ñ (³Ý¹­ñ³½­·³­ÛÇÝ ¨ ï»­Õ³­Ï³Ý): ²Ûë­åÇ­ëÇ å³Û­ ٳݭݻñ ¹Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇÝ å»ïù ã¿ Ù»­ Õ³¹­ñ»É: г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ 峭ѳݭçáõÙ ¿ ³ÛÝ, ÇÝ­ãÁ ѳ­Ù³­ å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ Çñ ß³­Ñ»­ñÇÝ ¨ Çñ í»­ñ³­¹³­ëÇ Ýå³­ï³­ÏÇÝ, ݳ¨ª г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ Ùï»É ¿ áã û ÙÇ ³­Ù³­ÛÇ ï³­ñ³Íù, ³Ûɪ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñá­ñ»Ý ÇÝù­ÝÇß­Ë³Ý Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõÝ, áõñ ÉÇáõ­ÉÇ ³é­Ï³ »Ý å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý µá­Éáñ ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»ñÝ áõ ¹ñ³Ýó µ³­ Õ³¹­ñÇã­Ý»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ª ·Ç­ï³­Ï³Ý Ù»Í Ý»­ñáõÅ (ÙdzÛÝ ¶Ç­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­Ï³­¹»­Ùdz­ÛÇ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·áõ٠ϳ 42 ·Ç­ï³­Ñ»­ï³­½á­ï³­ Ï³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõï): ÆëÏ Ç±Ýã­¿ÇÝ Ùï³­Íáõ٠г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ ïáõÃ­Û³Ý Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÁ ¨ ÇÝ­ãá±õ ­ã¿ÇÝ ÁÝ¹í­½áõÙ Ýßí³Í ݳ­Ë³­ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÇ ¹»Ù: ⿱ áñ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ³Û¹ ѳ߭í»ï­íáõíÛáõ­ÝÁ í³­í»­ ñ³ó­Ý»­Éáõ û­ñ»­ñÇÝ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ëá­ódz­É³­Ï³Ý ͳÝñ íǭ׳­ÏáõÙ ¿ñ, ³ß­Ë³­ï³­í³ñ­Ó»ñÝ áõ Ýå³ëï­Ý»­ñÁ ß³ï ó³Íñ ¿ÇÝ, Ù»Í ¿ñ ·áñ­Í³­½áõñÏ­Ý»­ñÇ ÃÇ­íÁ, µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ù»­Í³­Ù³ë­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý áõ ãù³­íá­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¿ñ, á­ñáÝù å»­ï³­Ï³Ý Ñá­í³­Ý³­íáñ­Ù³Ýª ͳÛñ ³ë­ïÇ­×³Ý Ï³­ñÇù áõ­Ý»ÇÝ: ¸Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ÐÐ ­Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÁ г­ ٳ߭˳ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ùÝݳñÏ­íáÕ Íñ³·­ñÇÝ ÙdzÛÝ ÁÝ­¹³­é³ç »Ý ·Ý³­ó»É: ²Ûë­å»ë, д ­Ð³ß­í»ï­íáõÃ­Û³Ý Ù»ç ÝßíáõÙ ¿, áñ ëϽµÝ³­Ï³Ý 42

ßñç³­Ýáõ٠ݳ­Ë³­ï»ë­í³Í ¿ »­Õ»É í³ñ­Ï³­íá­ñáõÙÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»É Ù»Ï ÷áõ­Éáí ($51,7 ÙÉÝ), 볭ϳÛÝ 1998 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ó¨³­íáñ­í³Í ÐÐ ­Ýáñ ϳ­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ó³Ý­ÏáõíÛáõÝ ¿ ѳÛï­Ý»É ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ Ñ³­Ù³­ ϳñ­·Ç µ³­ñ»­÷á­ËáõÙ­Ý»­ñÇ ëϽµÝ³­Ï³Ý Íñ³­·Ç­ñÁ ¹³ñÓ­Ý»É Íñ³·­ñ³­ ÛÇÝ í³ñÏ: ²­í»­ÉÇÝ, »­Ã» д-Ý å³­Ñ³Ý­çáõÙ ¿ñ, µ³­óÇ ³­ïá­Ù³­Ï³­Û³­ÝÇó, §Ð³­Û¿­Ý»ñ­·á¦ ¨ §¾­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ ÇÝë­ïÇ­ïáõï¦ å»­ï³­Ï³Ý Ó»é­ Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó, ë»­÷³­Ï³Ý³ß­Ýáñ­Ñ»É ÙÛáõë µá­Éáñ Ó»é­Ý³ñ­Ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ³­å³ ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý 1998 Ã. ë»å­ï»Ù­µ»­ñÇ 7-Ç ÃÇí 555 á­ñáß­Ù³Ý Ù»ç ³­é³­ç³ñÏ­íáõÙ ¿ ¿­Ý»ñ­·³­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç µá­Éáñ Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­Ýáñ­Ñáõ­ÙÁ ϳ­ï³­ñ»É 100 ïá­Ïá­ëáí: ܳ¨ Ýß»Ýù, áñ ÐЭá­ñáß Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»ñ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ù³ÛÉ »Ý ϳ­ï³­ñ»É, áñ í³ñÏ Ñ³ï­Ï³ó­Ý»­ÉÁ ¹³é­Ý³ ³Ý­Ï³­ë»­ÉÇ-³Ýßñ­ç»­ ÉÇ: ²Ûë­å»ë, ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­ÝáñÑ­Ù³Ý É³Û­Ý³­Í³­í³É é³½­Ù³­í³­ñáõíÛáõ­ ÝÁ ¨ í³­×³é­ùÇ Ù»­Ãá­¹³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí, ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ å³Û­Ù³­Ý³­·Çñ ¿ ÏÝù»É ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ýǭݳݭ ë³­Ï³Ý ËáñÑñ­¹³­ïáõ­Ý»­ñÇ Ñ»ï, áñ­å»ë­½Ç Ýñ³Ýù Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»Ý Çñ ß³­Ñ»­ñÁ ¨ Ýñ³Ýó í³ñ­Ó³ï­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ݳ­Ë³­ï»ë­íáÕ í³ñ­ÏÇó ³ñ­¹»Ý ϳݭ˳í­×³ñ ¿ í»ñó­ñ»É (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.): г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõÝÝ Çñ ³­é³­ ç³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí áõ ϳ­ï³­ñ³Í ù³Û­É»­ñáí ÃíáõÙ ¿ û г­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ·áñ­ÍÁÝ­Ï»ñÝ ¿: 곭ϳÛÝ ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÁ ëïÇ­åáõÙ »Ý »Ý­Ã³¹­ñ»É, áñ ³Û¹ ³­é³­ç³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ ù³Û­É»­ñÁ ÝáõÛÝ Ð³­Ù³ß­ ˳ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ Ã»­É³¹­ñ³Ý­ùáí »Ý Ï³­ï³ñ­í»É: ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõí Û³Ý »Ý­Ã³­Ï³­Û³­Ï³Ý ·áñ­Í»­É³­Ï»ñ­åÁ å³ñ­½á­ñáß ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­í³Í ¿ ëïáñ¨ ٻ筵»­ñáõ­ÙáõÙ: г­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ·»­ñ³­ï»ë­ãáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ áõÕÕ­í³Í ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý Ï³ñ­·³¹­ñáõíÛáõ­ÝáõÙ (à­ñá­ßáõÙ ÃÇí 551, 02.12.1997 Ã.) ³ë­íáõÙ ¿. §ØÇÝ㨠1998 Ãí³­Ï³­ÝÇ ¹»Ï­ï»Ù­ µ»­ñÇ 20-Á ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ùÝݳñÏ­Ù³­ÝÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»É ¿­Ý»ñ­ ·³­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­ÝáñÑ­Ù³Ý é³½­ Ù³­í³­ñáõí۳­Ý, ¹ñ³ »­Õ³­Ý³Ï­Ý»­ñÇ, Ó¨»­ñÇ ¨ Ù»­Ë³­Ýǽ٭ݻ­ñÇ í»­ñ³­ µ»ñ­Û³É ï³ñ­µ»­ñ³­Ï³­ÛÇÝ Ùá­ï»­óáõÙ­Ý»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ï»­Õ³­Ï³Ý Ý»ñ¹­ñáÕ­Ý»­ñÇ Ý»ñ·­ñ³í­Ù³Ý Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁª ùÝݳñ­Ï»­Éáí ³ñ­ï³­ë³Ñ­Ù³Ý­Û³Ý ËáñÑñ­¹³­ïáõÇ Ñ»ï¦ (Áݹ·­Íáõ­ÙÁ` Ð.ê.): îå³­íá­ñáõíÛáõÝ ¿ ëï»ÕÍ­íáõÙ, áñ ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõÝÝ Ç­ñ»Ý Çñ ÇëÏ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇ ï»ñ ãÇ Ñ³­Ù³­ñáõÙ, ³Ý­·³Ù ÙÇÝã ¹ñ³ ³­å³­ 43

廭ﳭϳ­Ý³­óáõ­ÙÁª ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­Ýáñ­Ñáõ­ÙÁ: ܳ¨ª г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ Ð³ß­í»ï­íáõíÛáõ­ÝÇó å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, áñ ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ ñáõÃ­Û³Ý ÙÇ­çá­óáí д-Ý ³Ý­ÙÇ­ç³­Ï³Ý ³½­¹»­óáõíÛáõÝ ¿ áõ­Ý»­ÝáõÙ ÐЭ û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý ¹³ß­ïÇ Ó¨³­íáñ­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ: д ­Ð³ß­í»ï­íáõíÛáõ­ ÝáõÙ ·ñí³Í ¿. §SAC-3 í³ñ­ÏÇ µ³­Ý³Ï­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõ٠ѳ­Ù³­Ó³Û­ÝáõíÛáõÝ ¿ Ó»éù µ»ñ­í»É, áñ ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ݳ˭ù³Ý ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ Ù³­ëÇÝ û­ñ»Ý­ùáõ٠ϳ­ï³ñ­í»­ÉÇù ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ²½­·³­ÛÇÝ Åá­Õá­íÇ Ñ³ë­ï³ï­Ù³­ÝÁ Ý»ñ­ ϳ­Û³ó­Ý»­ÉÁ, Ïѳ­Ù³­Ó³Û­Ý»ó­ÝÇ ³ÛÝ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ½³ñ­·³ó­ Ù³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý Ñ»ï¦ (Áݹ·­Íáõ­ÙÁª Ð.ê.): г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ í³ñÏ ï³­Éáí, ÷³ë­ïá­ñ»Ý ϳ­ñá­Õ³­ ó»É ¿ ͳݭñ³ó­Ý»É ÐÐ ­í³ñ­Ï³­ÛÇÝ å³ñï­ùÇ µ»­éÁ, Ýí³­½»ó­Ý»É å»­ ï³­Ï³Ý ·³Ý­Ó³­ñ³Ý ÙïÝáÕ ýǭݳÝë­Ý»­ñÇ Ñáë­ùÁ, Ëá­ñ³ó­Ý»É µÝ³Ï­ ãáõÃ­Û³Ý ß»ñ­ï³­íáñ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ, ³Õ­ù³ï­Ý»­ñÇÝ ¹³ñÓ­Ý»É ãù³­íáñ áõ ³­Ýû·­Ý³­Ï³Ý, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ÙÇ ³Ù­µáÕç Åá­Õáíñ­¹Ç ÑÇ­Ù³­ñ³ó­Ý»­Éáí áõ ˳­µ»­Éáí, Ýñ³ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇ Ïá­Õá­åáõ­ïáíª Ù»Ï Ï³Ù ÙÇ ù³­ÝÇ ÁÝ­ ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ ¹³ñÓ­Ý»É ·»ñ­Ñ³­ñáõëï: ºí ³Ûë ³­Ù»­ÝÁ ϳ­ï³ñ­íáõÙ ¿ µ³­ó³­Ñ³Ûï, û­ñÁ ó»­ñ»­Ïáí, ÇëÏ Åá­Õá­íáõñ­¹Á ¹³ñ­Ó»É ¿ ³Ûë ³­Ù»­ÝÇÝ ³Ý­ï³ñ­µ»ñ áõ ã»­½áù ѳݭ¹Ç­ë³­ï»ë: ²­Ñ³ ³ÛÝ ¹Åµ³Ëï Ç­ñ³­íǭ׳­ ÏÁ, »ñµ ·á­ÕÇ-Ïá­Õáå­ïá­ÕÇ-ëïñϳó­Ýá­ÕÇ ÁÝ­Ï»ñÝ áõ ·áñ­ÍÁÝ­Ï»­ñÁ ïÝÇó »Ý ÉÇ­ÝáõÙ: øÝݳñÏ­íáÕ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ð³ß­í»ï­íáõíÛáõ­Ýáõ٠г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ Ý³­Ë³­å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÇó ¿ Ý³¨ Ñ»ï¨Û³­ÉÁª §ÙÇÝ㨠뻭÷³­ ϳ­Ý³ß­Ýáñ­ÑáõÙÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­ÉÁ, í»­ñ³­Ï³Ý·­Ý»É Ó»é­Ý³ñ­ ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý Ï»Ý­ëáõ­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ³­å³­ Ñá­í»É Ýñ³Ýó í׳­ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ¦: ... §Ìñ³·­ñÇ »ñÏ­ñáñ¹ ÷áõ­ÉÁ..., á­ñÁ ýǭݳݭ볭íáñ­í»­Éáõ ¿ 32 ÙÉÝ­ ²ØÜ ¹á­É³ñ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ Ñ³ß­íÇÝ, Ý»­ñ³­é»­Éáõ ¿ ¿­É»Ï­ïñ³­Ñ³­Õáñ¹­Ù³Ý ¨ ¹Çë­ å»ï­ã»­ñ³­Ï³Ý Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ (á­ñáÝù Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ Ù³Ý Áݭóó­ùáõÙ Ùݳ­Éáõ »Ý 廭ﳭϳÝ) Ñ»­ï³­·³ í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­Ù³Ý ¨ µ³­ñ»­É³í­Ù³Ý ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»­ñÁ...ª Ýñ³Ýó ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­ÝáñÑ­ Ù³­ÝÁ ݳ­Ë³­å³ï­ñ³ë­ï»­Éáõ ѳ­Ù³ñ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.), ¨ 15 ÙÉÝ­²ØÜ ¹á­É³ñ ³ß­Ë³­ï³Ý­ù³­ÛÇÝ Ï³­åÇ­ï³Éª γ­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­Ù³Ý åɳ­ÝÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³­ÝÁ ³­ç³Ï­ 44

ó»­Éáõݪ Ñ³ß­í³­å³­Ñ³­Ï³Ý ¨ ѳ߭í³é­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ µ³­ñ»­É³­ íáõ­ÙÇó Ñ»­ïá¦: ²Ûë­ï»Õ å³ñ­½á­ñáß µ³­ó³­Ñ³Ûï­íáõÙ ¿ г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ¨ Ýñ³ û­É³¹­ñ³Ý­ùÇÝ ÑÉáõ-Ñݳ­½³Ý¹ ¨ ³Ýӭݳ­Ï³Ý ß³Ñ Ñ»­ï³åÝ­ ¹áÕ ÐÐ ­µ³ñÓ­ñ³ë­ïÇ­×³Ý á­ñáß å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ Ýå³­ï³­ÏÁ. г­ Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Ñ³ß­íÇÝ Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ѳ­ ·»ó­Ý»É ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ï»Ë­Ýá­É᭷dz­Ý»­ñáí ¨ ÙdzÛÝ ¹ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá ѳÝÓ­Ý»É ³­å³­·³ ë»­÷³­Ï³­Ý³­ï»­ñ»­ñÇÝ, µ³ñÓ­ñ³ó­Ý»É ¿­É»Ïï­ñ³¿­ Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ ë³­Ï³·­Ý»­ñÁ, ·áñ­ÍÇ ¹Ý»É å³ï­Å³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ, ÇÝ­ãÁ ϳ­ å³­Ñá­íÇ Ý³¨ ¿­É»Ïï­ñ³¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ í³ñ­ÓÇ ÉÇá­íÇÝ ·³Ý­Óáõ­ÙÁ: ²Ûë å³­ñ³­·³­ÛáõÙ ë»­÷³­Ï³­Ý³­ïÇ­ñá­çÁ ÙdzÛÝ ÙÝáõÙ ¿ ½µ³Õ­í»É ß³­Ñ³Í, ³­í»­ÉÇ ×Çßïª ¹»­åÇ Ç­ñ»Ýó Ñá­ëáÕ, ·áõ­Ù³ñ­Ý»­ñÁ Ñ³ß­í»­Éáí: ÆëÏ ÇÝ­ãá±õ ¨ DZÝã ï­ñ³­Ù³­µ³­Ýáõí۳ٵ áõ Ç­ñ³­íáõÝ­ùáí ³Û¹ ·áõ­Ù³ñ­Ý»­ñÁ ãåÇ­ïÇ Ñá­ë»Ý ¹»­åÇ å»­ï³­Ï³Ý ·³Ý­Ó³­ñ³Ý: ØDZû å³ñ½ ã¿, áñ ÐЭ³½­·³­ ÛÇÝ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇÝ ï»ñ »Ý ¹³ñ­Ó»É ÝáõÛÝ Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ í»­ñ³­¹³ë ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÁ ϳ٠Ýñ³Ýó ³ñ­Ûáõ­Ý³­ÏÇó­Ý»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ Åá­Õáíñ­¹Çó-å»­ïáõíÛáõ­ÝÇó ·á­Õ³­ó³­ÍÇó µ³­ÅÇÝ ¿ ѳ­ë»É ÐЭ á­ñáß å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ, á­ñáÝù í³ñ­å»­ïá­ñ»Ý Ç­ñ»Ýó ѳ­ñ³­½³ï­Ý»­ñÇ áõ µ³­ñ»­Ï³Ù­Ý»­ñÇ íñ³ »Ý Ó¨³­Ï»ñ­å»É Ç­ñ»Ýó ѳ­ë³­Ý»­ÉÇ­ùÁª Ïá­Õáå­ ï³­ÍÁ: ø³Õ­í³Í­ùáõÙ µ»ñ­í³Í 32 ÙÉÝ­ ²ØÜ ¹á­É³­ñÇ µ³­ó³­Ñ³Ûï ·á­Õáõí Ûáõ­ÝÁ ÙdzÛÝ ýǭݳÝë­Ý»­ñÇ Ïá­ñáõëï ã¿: ²Û¹ ½³Û­ñ³­óáõ­óÇã ÷³ë­ïÁ ݳ˪ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ ³ñ­Å³­Ý³­å³ï­íáõÃ­Û³Ý Ýí³ë­ï³­óáõÙ ¿, »ñµ ³­é³Ýó Ýñ³ ϳñ­ÍÇ­ùÁ ѳñó­Ý»­Éáõ Ýñ³Ý å³ñï­ùÇ ï³Ï »Ý ¹ÝáõÙ ¨ ·á­Õ³­ÝáõÙ ³½­·³­ÛÇÝ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ: §ØÇÝ㨠뻭÷³­Ï³­Ý³ß­Ýáñ­ÑáõÙÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­ÉÁ, í»­ñ³­Ï³Ý·­Ý»É Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý Ï»Ý­ëáõ­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ³­å³­ Ñá­í»É Ýñ³Ýó í׳­ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ¦ª г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ³Ûë ϳñ­·³­Ëá­ëÇ á­·áõÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»ó, û­ñÇ­ ݳÏ, ꨳÝ-Ðñ³½­¹³Ý ϳë­Ï³­¹Ç ³­å³­å»­ï³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁª ³Ûë­å»ë ³­ë³Íª í³­×³é­ùÁ: ²­ïá­Ù³­Ï³­Û³­ÝÇ í»­ñ³­·áñ­Í³ñ­Ïáõ­ÙÇó Ñ»­ïá û·­ ï³­·áñ­Í³Í áõ­ñ³­Ý³­ÛÇÝ í³­é»­ÉÇ­ùÇ å³ñï­ùÁ Ù³­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ 2003 Ã. ÐÐ ­å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÁ èáõ­ë³ë­ï³­ÝÇ §RAO NORDIC¦ ÁÝ­Ï»­ñáõí Û³­ÝÁ ãÝãÇÝ ·Ýáí (Ññ³­å³­ñ³Ï­í»É »Ý 32 ¨ 43 ÙÉÝ ­¹á­É³ñ, ݳ¨ª ÷áñ­ Ó³­·»ï­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ ·ñáõÙ ¿, áñ »­Ã» Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ å³ñ½­íÇ, áñ 45

ꨳÝ-Ðñ³½­¹³Ý ϳë­Ï³­¹Á §RAO NORDIC¦ ÁÝ­Ï»­ñáõí۳­ÝÁ ÓñÇ »Ý ѳÝÓ­Ý»É, ãå»ïù ¿ ½³ñ­Ù³­Ý³É) ½Ç­ç»­óÇÝ Ù»ñ »ñÏ­ñÇ ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ ³Ýí­ï³Ý­·áõÃ­Û³Ý ·É˳­íáñ »­ñ³ß­ËÇ­ùÁª ꨳÝ-Ðñ³½­¹³Ý ϳë­Ï³­¹Á (7 оÎ, 550 Øìï ­Ý³­Ë³·­Í³­ÛÇÝ Ï³­ñá­Õáõí۳ٵ-ѽá­ñáõí۳ٵ): ØÇÝã ꨳÝ-Ðñ³½­¹³Ý ϳë­Ï³­¹Ç ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­Ýáñ­Ñ»­ÉÁ ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõí Ûáõ­ÝÁ í³ñÏ í»ñó­Ý»­Éáí Ýá­ñá­·»ó ÝáõÛÝ Ï³ë­Ï³­¹Ç §²ñ­·»É¦ оÎ-Á, ÇëÏ §ø³­Ý³­ù»é¦ оÎ-Ç Ýá­ñá·­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ ÙdzÛÝ ·»ñ­Ù³­Ý³­Ï³Ý KEW µ³Ý­ÏÇó í»ñó­ñ³Í í³ñ­ÏÁ ϳ½­ÙáõÙ ¿ 18 ÙÉÝ­»í­ñá: г­í³­Ý³­µ³ñ ÝáõÛÝ ×³­Ï³­ï³·­ñÇÝ ¿ ³ñ­Å³­Ý³­Ý³­Éáõ à­ñá­ï³­ ÝÇ Ï³ë­Ï³­¹Á, á­ñÇ ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­ÝáñÑ­Ù³­ÝÁ ÝíÇñ­í³Í ë»­Ùǭݳ­ñáõÙ (11.2.2000 Ã.) §Ð³·­É»ñ ´³­ÛǦ ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý ÷áñ­Ó³­·»ï üÇÉ ¶áõ­ í»­ñÁ, ³Û¹ ϳë­Ï³­¹Ç ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­ÝáñÑ­Ù³Ý ³ÝÑ­ñ³­Å»ß­ïáõíÛáõ­ÝÁ ϳ­åáõÙ ¿ñ ϳë­Ï³­¹Ç ï»Ë­Ýǭϳ­Ï³Ý íǭ׳­ÏÁ µ³­ñ»­É³­í»­Éáõ, û·­ ﳭϳñ ·áñ­Íá­ÕáõÃ­Û³Ý ·áñ­Í³­ÏÇ­óÁ µ³ñÓ­ñ³ó­Ý»­Éáõ ¨ Ïá­ñáõëï­Ý»­ñÁ Ýí³­½»ó­Ý»­Éáõ ³ÝÑ­ñ³­Å»ß­ïáõÃ­Û³Ý Ñ»ï, á­ñÇ Ñ³­Ù³ñ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»ñ »Ý ѳñ­Ï³­íáñ, ÇëÏ ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ³Û¹ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÁ ãáõ­ÝÇ,- ³­ëáõÙ ¿ñ ¶áõ­í»­ñÁ: ܳ ݳ¨ ³­ë³ó, áñ à­ñá­ï³­ÝÇ Ï³ë­Ï³­¹Ç Ñǹ­ñá¿­É»Ïï­ñ³­Ï³­Û³Ý­Ý»­ñÇ í³­×³é­ùÇ ³ñ­Å»­ùÁ ãÇ ·Ý³­Ñ³ï­í»É, áñ­ å»ë­½Ç ß³­Ñ³·ñ­·Çé Ý»ñ¹­ñáÕÝ ÇÝ­ùÁ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñÇ ûµ­Û»Ï­ïÁ, ͳ­Ýá­Ã³­Ý³ Ýñ³ ÷³ë­ï³­óÇ íǭ׳­ÏÇÝ ¨ á­ñá­ßÇ ·Ç­ÝÁ (Áݹ·­ Íáõ­ÙÁª Ð.ê.): ²ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ýß»É, áñ ¶áõ­í»­ñÇ ÷³ë­ï³ñÏ­Ý»­ñÁ ßÇÝ­Íáõ ¨ Ï»ÕÍ »Ý, ù³Ý­½Ç ³Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï à­ñá­ï³­ÝÇ Ï³ë­Ï³­¹Ç Ñǹ­ñá­Ï³­Û³Ý­Ý»­ ñÁ ï»Ë­Ýǭϳ­å»ë µ³ñ­íáù íǭ׳­ÏáõÙ ¿ÇÝ, áõ­Ý»ÇÝ µ³ñÓñ û·· ¨ ³ñ­ï³¹­ñ³Í ¿­É»Ïï­ñ³¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ ó³Íñ ÇÝù­Ý³ñ­Å»ù: ÆëÏ ÇÝã í»­ ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý Ý»ñ¹­ñáõ­Ù³­ÛÇÝ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõí۳­ ÝÁ, ³­å³ ÐЭÇ߭˳­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ïáã­í³Í ϳ½­Ù³­Ï»ñ­ åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ»ï ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ñ³­Ù³­Ó³Û­Ý³·­ñ»ñ »Ý í³­í»­ñ³ó­ñ»É ¨ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ê³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõÝ áõ û­ñ»Ýù­Ý»ñ »Ý ÁÝ­¹áõ­Ý»É, á­ñáÝù γ­ é³­í³­ñáõí۳­ÝÁ ÉÇá­íÇÝ ½ñÏ»É »Ý ë»­÷³­Ï³Ý »ñÏ­ñáõÙ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»ñ ϳ­ï³­ñ»­Éáõª ïÝï»­ë³­Ï³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáõ Ç­ñ³­ íáõÝ­ùÇó, 볭ϳÛÝ ³­é³Ý­ÓÇÝ ³Ý­Ñ³ï­Ý»­ñÇݪ ·Ýáñ¹­Ý»­ñÇÝ ³ñ­ïáÝ­ íáõÙ ¿ í³­×³é­í»­ÉÇù ûµ­Û»Ï­ïÇ ·Ç­ÝÁ Ñ»Ýó Ç­ñ»Ýù á­ñá­ß»Ý: ²­Ñ³ û ÇÝ­ ãáõ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ³­Ý»ñ¨³­Ï³­Û»­ÉÇ ãÝãÇÝ ·Ý»­ ñáí »Ý í³­×³é­íáõ٠ݳ¨ é³½­Ù³­í³­ñ³­Ï³Ý Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ 46

ûµ­Û»Ïï­Ý»ñÝ áõ á­Éáñï­Ý»­ñÁ: º­Ã» ݳ¨ ÙÛáõë á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ ïÇ­ñáÕ Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ í»ñ­Éáõ­Í»Ýù áõ ѳ­Ù³ñ­Ó³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­Ý³Ýù ËݹñÇ ¿áõÃ­Û³Ý Ù»ç ÙïÝ»É, ³­å³ å³ñ­½á­ñáß Ïѳë­Ï³ó­íÇ, áñ Ù»ñ »ñÏ­ñáõÙ áã û Ýáñ ¿ ëÏëí»É å»­ïáõíÛáõÝ ³­é³Ýó Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý ³­Õ»­ï³­µ»ñ ·áñ­ÍÁݭó­óÁ, ÇÝã­å»ë ÝßáõÙ »Ý ß³­ï»­ñÁ, ³ÛÉ ³ÛÝ ³ñ­¹»Ý ѳ­Ù³ñ­Û³ Çñ ³­í³ñ­ïÇÝ ¿ ѳë­ÝáõÙ: г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ð³ß­í»ï­íáõÃ­Û³Ý (ÃÇí 18931 AM) Ù»ç Ù»Í ¹»ñ ¿ ѳï­Ï³ó­íáõÙ ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ Ð³Ýӭݳ­ Åá­Õá­íÇÝ. §Ð³Ýӭݳ­Åá­Õá­íÁ å³­ï³ë­Ë³­Ý³­ïáõ ¿ ·³­½Ç, ¿­É»Ïï­ñ³­ ϳ­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ ç»ñ­Ù³­Ù³­ï³­Ï³­ñ³ñ­Ù³Ý ·Ý»­ñÇ Ñ³ë­ï³ï­Ù³Ý, ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÙÇç¨ å³Û­Ù³­Ý³·­ñ»­ñÇ Ñ³ë­ ï³ï­Ù³Ý, ßáõ­Ï³­Û³­Ï³Ý û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ë³Ñ­Ù³Ý­Ù³Ý ¨ ã˳˭ ïáõÙÝ ³­å³­Ñá­í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ²Û¹ гÝӭݳ­Åá­ÕáíÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»É ¿ ÙÇ ß³ñù ³­é³Ýó­ù³­ÛÇÝ á­ñá­ßáõÙ­Ý»ñª ¿­É»Ïï­ñ³¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ, ·³­½Ç ¨ ç»­ éáõó­Ù³Ý 볭ϳ·­Ý»­ñÇ µ³ñÓ­ñ³ó­Ù³Ý í»­ñ³­µ»ñ­Û³É: гÝӭݳ­Åá­Õá­ íÁ Ùï³¹­ñáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ µ³ñÓ­ñ³ó­Ý»É ٳݭñ³­Í³Ë ·Ý»­ñÁª Ý»ñ­Ï³­ ÛÇë (1998 Ã.ª Ð.ê.) 4,2 ó»Ýï Ïìï.­Å³Ù ÙÇ­çÇ­ÝÇó ÙÇÝ㨠6 ó»Ýï: гÝӭݳ­Åá­Õá­íÇ Ñ»ï г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ ѳ­Ù³­Ó³Û­ÝáõíÛáõÝ ¿ Ó»éù µ»­ñ»É ݳ¨ ï³­ñÇÝ 2 ³Ý­·³Ù ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõÃ­Û³Ý Ñ»ï 볭ϳ·­Ý»­ñÇ í»­ñ³­Ý³Û­Ù³Ý ų­Ù³­Ý³­Ï³­óáõÛ­óÇ (ѳ­çáñ¹ í»­ñ³­Ý³­Ûáõ­ÙÁ å»ïù ¿ ϳ­ï³ñ­í³Í ÉÇ­ÝÇ 1999 Ã. Ñáõ­ÉÇ­ ëÇ 1-ÇÝ), ÇÝã­å»ë ݳ¨ ³Ý­ç³­ïáõÙ­Ý»­ñÇ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ÏÇ­ñ³é­Ù³Ý í»­ñ³­µ»ñ­Û³É: ... ¾­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ Ñ³Ýӭݳ­Åá­Õá­ íÁ ãÇ Ï³­ñáÕ Éáõ­Í³ñ­í»É ³­é³Ýó ëáõÛÝ ú­ñ»ÝùÝ áõ­ÅÁ Ïáñó­ ñ³Í ׳­Ý³­ã»­Éáõ ϳ٠¹ñ³ Ù»ç ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ Ï³­ï³­ñ»­Éáõ¦ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.): ø³Õ­í³Í­ùáõÙ µ»ñ­í³Í 4,2 ó»Ý­ïÁ í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ 1998 Ã.: ú­ñÇ­ ݳÏ, 2000 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ¿­É»Ïï­ñ³¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ ÙÇ­çÇÝ ë³­Ï³­·Ç­ÝÁ ϳ½­ ÙáõÙ ¿ñ 4,4 ó»Ýï, ÇëÏ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñª 4,7 ó»Ýï: º­Ã» ÙÇ­çÇÝ ë³­Ï³­·Ç­ÝÁ ¹³é­Ý³ 6 ó»Ýï, ³­å³ µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ 1 Ïìï­Å³­ÙÇ ¹Ç­Ù³ó å»ïù ¿ í׳­ñÇ ßáõñç 35 ¹ñ³Ù (ÁÝ­¹áõ­Ý»­Éáí 1 ¹á­É³­ñÇ Ñ³­Ù³ñ­Å»­ùÁ 530 ¹ñ³Ù ): 2011 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ Ù»Ï Ïìï ­Å³­ÙÇ ¹Ç­Ù³ó í׳­ñáõÙ ¿ 30 ¹ñ³Ùª 8,3 ó»Ýï (1 ¹á­É³­ñÇ ³ñ­Å»­ùÁª 360 ¹ñ³Ù), ³Û­ëÇÝùݪ ³Ý­Ï³Ë гÝӭݳ­Åá­Õá­íÁ ÝáõÛ­ÝÇëÏ ·»­ñ³­½³Ý­ó»É ¿ г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ Ñ³Ýӭݳ­ñ³­ñ³­Ï³­ÝÁ: 47

ØdzÛÝ Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÇ ï»­ñ»­ñÇÝ ¿ ѳÛï­ÝÇ, û ÐЭ ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ Ý³­Ë³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý ³é­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõ٠DZÝã­ ³ÝÑ­ñ³­Å»ß­ ïáõíÛáõÝ Ï³ñ ëï»Õ­Í»É ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ ³Ý­Ï³Ë гÝӭݳ­Åá­Õáí: Ø»Ýù ³­Ï³­Ý³­ï»ëÝ »Ýù ³ÛÝ µ³­ÝÇ, áñ ¹ñëÇó û­É³¹ñ­í³Í ³Û¹ ϳ­ éáõÛ­óÇ ëï»Õ­Íáõ­ÙÁ »ñÏ­÷»Õ­ÏáõÙ, ïñá­ÑáõÙ ¿ ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ µÝ³­·³­ í³­éáõÙ í³ñ­íáÕ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨ Éñ³­óáõ­óÇã ͳݭñ³­µ»éÝ­í³­ ÍáõíÛáõÝ áõ ɳñ­í³­ÍáõíÛáõÝ ëï»Õ­Íáõ٠ѳ­Ù³­Ï³ñ­·áõÙ: ø³Õ­í³Í­ùÇó ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ гÝӭݳ­Åá­Õá­íÇÝ û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý ýáõÝÏ­ódz ¿ í»­ñ³­å³Ñ­íáõÙ: ¸Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ³Û¹­åÇ­ëÇ Ñ³Ýӭݳ­Åá­Õáí­Ý»ñ ëï»ÕÍ­í»­óÇÝ ï³ñ­µ»ñ á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ, ¹ñ³Ýó ï³­Éáí ݳ¨, û­ñǭݳÏ, çñ³­ÛÇÝ á­Éáñ­ ïáõÙª §í»­×»ñ Éáõ­Í»­Éáõ¦ ³ñ­ïá­ÝáõíÛáõÝ: г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ùÝݳñÏ­íáÕ Ð³ß­í»ï­íáõÃ­Û³Ý ëá­ódz­ ɳ­Ï³Ý ·Ý³­Ñ³ï­Ù³Ý µ³Å­ÝáõÙ ³ë­íáõÙ ¿. §1996 Ãí³­Ï³­ÝÇó ëÏëí³Í ¿­É»Ïï­ñ³¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­Ï³Ý áõ µ³ñÓ­ñá­ñ³Ï Ù³­ï³­Ï³­ñ³ñ­ Ù³Ý í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­Ù³Ý ßÝáñ­ÑÇí ½·³­ÉÇá­ñ»Ý µ³ñÓ­ñ³­ó»É ¿ ëå³­éáÕ­ Ý»­ñÇ Ï»Ý­ë³­Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏÁ: ²ÛÝ­åÇ­ëÇ Ã³Ý­Ï³ñ­Å»ù í³­é»­ÉÇù­Ý»­ñÁ, ÇÝã­ å»ë Ï»­ñá­ëÇ­ÝÁ, Ñ»­ÕáõÏ ·³­½Á ÷á­Ë³­ñÇÝ­í»É »Ý ³­í»­ÉÇ ¿­Å³Ý ¿­É»Ïï­ ñ³­Ï³­Ýáõí۳ٵ: ¾­É»Ïï­ñ³¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ 24-ų٭۳ Ù³­ï³­Ï³­ñ³ñ­Ù³Ý í»­ñ³­Ï³Ý·­Ýáõ­ÙÇó Ñ»­ïá, µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó ëå³­éáõ­ÙÁ Ýí³­½»É ¿, û­ñǭݳÏ, 1995 Ã., »ñµ ¿­É»Ïï­ñ³¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ Ù³­ï³­Ï³­ñ³­ñáõ­ÙÁ ϳ½­ ÙáõÙ ¿ñ û­ñ³­Ï³Ý 4-6 ųÙ, ëå³é­í»É ¿ 2,3 ÙÉñ¹ ÏìïųÙ, ÇëÏ 1996 Ã., 24-ų٭۳ Ù³­ï³­Ï³­ñ³ñ­Ù³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ, ëå³­éáõ­ÙÁ Ýí³­½»É ¿ ÙÇÝ㨠2,2 ÙÉñ¹ ÏìïųÙ, 볭ϳÛÝ Ù»­Í³­ó»É »Ý í׳­ñáõÙ­Ý»­ñÁ (1995 Ã.ª 3,3 ÙÉñ¹ ¹­ñ³Ù, ÇëÏ 1997 Ã.ª 22 ÙÉñ¹ ¹­ñ³Ù)¦: λÕÍ ¿ ³ÛÝ åݹáõ­ÙÁ, û ëå³­éáÕ­Ý»­ñÇ Ï»Ý­ë³­Ù³­Ï³ñ­¹³ÏÝ ³Û¹ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Çµñ µ³ñÓ­ñ³­ó»É ¿ñ: ÆëÏ ³ÛÝ, áñ ¿­É»Ïï­ñ³¿­Ý»ñ­·Ç³Ý ³­í»­ÉÇ ¿­Å³Ý ¿ »­Õ»Éª ÝáõÛÝ­å»ë Ñ»­éáõ ¿ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó, ù³­ÝÇ áñ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ßñç³­ÝáõÙ ¿­É»Ïï­ñ³¿­Ý»ñ­·Ç³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ í»­ñ³Í­ íáõÙ ¿ñ ç»ñ­Ù³­ÛÇ­ÝÇ, á­ñÁ ³éÝ­í³½Ý 4 ³Ý­·³Ù óÝÏ ¿, ù³Ý »­Ã» ³Û¹ Ýå³­ï³­Ïáí, û­ñǭݳÏ, ·³½ û·­ï³­·áñÍ­í»ñ: г߭í»ï­íáõíÛáõ­ÝáõÙ ÝßíáõÙ ¿. §ÐЭ ¿­Ý»ñ­·³­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ë»­÷³­ ϳ­Ý³ß­Ýáñ­Ñáõ­ÙÁ ÑÇ٭ݳ­íáñ­íáõÙ ¿ Ýñ³­Ýáí, áñ Ñ»­ï³­·³ 15 ï³­ ñÇ­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ ³Û¹ ѳ­Ù³­Ï³ñ­·áõ٠峭ѳÝç­íáÕ $1,7 ÙÉñ¹ ­Ý»ñ­¹ñáõÙ­Ý»­ñÇ 70%-Á å»ïù ¿ ϳ­ï³ñ­íÇ ¿­Ý»ñ­·³³ñ­ï³¹­ñáõí 48

Û³Ý µÝ³­·³­í³­éáõÙ ¨ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ ¿, áñ ³Ûë Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»­ñÇ Ñ»ï ϳå­í³Í ßáõ­Ï³­Û³­Ï³Ý éÇë­ÏÁ Ù»Í ¿, ѻ勉­µ³ñ ³­í»­ÉÇ É³í ¿ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»­ñÁ ϳ­ï³ñ­í»Ý Ù³ë­Ý³­íáñ ë»Ï­ïá­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó¦: ²Ûë ³­å³­ÏáÕÙ­Ýá­ñá­ßáÕ Ó¨³­Ï»ñå­Ù³Ùµ ëï³ó­íáõÙ ¿, áñ ǵñ û­É³¹­ñá­ÕÁ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõÝÝ ¿, ÇëÏ û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³ Ý»ñ¹­ñáÕ­Ý»­ñÁ ¨ Ýñ³Ýó Ñá­í³­Ý³­íáñ­Ý»­ñÁ, ã·Ç­ï»ë ÇÝ­ãáõ, éÇë­ÏÇ »Ý ¹Ç­Ùáõ٠ѳ­ÝáõÝ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõí۳Ý: ²ñ­¹»Ý ³ë­í»É ¿, áñ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁª ÐЭ Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÇ Ñ³­ Ù³­Ó³Û­Ýáõí۳ٵ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ï³­é³­í³­ñáõí۳­ÝÁ ½ñÏ»É »Ý Çñ ÇëÏ »ñÏ­ñáõÙ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»ñ ϳ­ï³­ñ»­Éáõ, ïÝï»­ë³­Ï³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáõ Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇó (2010 Ã. §ÐÐ ­Ý³­Ë³­·³­ÑÇÝ ³­éÁÝ­ ûñ ꨳ­Ý³ É×Ç ÑÇ٭ݳ­Ñ³ñ­ó»­ñÇ Ñ³Ùӭݳ­Åá­Õá­íǦ ÝÇë­ï»­ñÇó Ù»­ ÏáõÙ ³­é³­ç³ñÏ­í»óª É×Ç ÓÏ³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­Ù³Ý Ýå³­ ï³­Ïáí, ٳݭñ³Ó­Ï³Ý ³ñ­ï³¹­ñáõÃ­Û³Ý å»­ï³­Ï³Ý Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ ÑÇÙ­Ý»É: Æ å³­ï³ë­Ë³Ý, ÐЭ ³ñ­¹³­ñ³­¹³­ïáõÃ­Û³Ý ÷á˭ݳ­Ë³­ñ³ñ ¶. سɭ˳ë­Û³ÝÝ ³­ë³ó, áñ γ­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ÝÙ³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõí ÛáõÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáõ ³ñ­ïá­ÝáõíÛáõÝ ãáõ­ÝÇ, ù³Ý­½Ç ¹³ Ïѳ­Ï³­ëÇ ÐÐ ­ê³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõí۳­ÝÁ): г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ÝáõÛÝ Ð³ß­í»ï­íáõíÛáõ­ÝáõÙ ·á­Ñáõ­ ݳ­ÏáõíÛáõÝ ¿ ѳÛïÝ­íáõÙ. §âݳ­Û³Í µ³½­Ù³­ÃÇí Ëá­ãÁÝ­¹áï­Ý»­ñÇ (ßñç³­÷³­ÏáõÙ ¨ ³ÛÉÝ), г­Û³ë­ï³­ÝÇ ¿­Ý»ñ­·³­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·áõÙ ½·³­ ÉÇ µ³­ñ»­÷á­ËáõÙ­Ý»ñ »Ý ϳ­ï³ñ­í»É, û­ñǭݳÏ, ÁÝ­¹áõÝ­í»É ¿ ¿­Ý»ñ­·»­ ïǭϳ­ÛÇ Ù³­ëÇÝ ú­ñ»Ý­ùÁ (1997 Ã.), ï³­ñ³Ý­ç³­ïáõÙ ¿ ϳ­ï³ñ­í»É ³ñ­ï³¹­ñáÕ, ѳ­Õáñ­¹áÕ, ÏñáÕ ¨ µ³ß­ËÇã ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÙÇç¨, ëï»ÕÍ­í»É ¿ ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ ³Ý­Ï³Ë гÝӭݳ­Åá­Õáí, ÁÝ­¹áõÝ­í»É ¿ ³ÛÝ Ñ³­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á, Áëï á­ñǪ 볭ϳ·­Ý»­ñÁ ³Ù­µáÕ­çáõí۳ٵ å»ïù ¿ Í³Í­Ï»Ý ß³­Ñ³­·áñÍ­Ù³Ý ¨ Áݭó­óÇÏ Í³Ë­ë»­ñÁ, ³Û¹ ÃíáõÙª ÙÇ­ ç³½­·³­ÛÇÝ ëï³Ý­¹³ñï­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­Ó³ÛÝ í»­ñ³ñ­Å»­ù³­íáñ­í³Í ·áõÛ­ùÇ ³­Ùáñ­ïÇ­½³­óÇ³Ý ¨ ϳ­åÇ­ï³É ³ñ­Å»ù­Ý»­ñÁ, µ³ñÓ­ñ³ó­í»É ¿ ¿­É¿Ïï­ñ³¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ ë³­Ï³·­Ý»­ñÁ, í»­ñ³ó­í»É ¿ ·á­Û³­å³Ñ­å³Ý­ Ù³Ý (ϻݭ볭ë³Ñ­Ù³­Ý³­ÛÇÝ) ¨ ³­Ý³­å³­Ñáí ˳­í»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ ³ñ­ïá­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ (1994 Ã. ¹»Ï­ï»Ù­µ»­ ñÇÝ 1 Ïìï.­Å³­ÙÇ ÙÇ­çÇÝ ë³­Ï³­·Ç­ÝÁ ϳ½­ÙáõÙ ¿ñ 1,4 ó»Ýï, 1999 Ã.

49

ÑáõÝ­í³­ñÇÝ ³ÛÝ Ñ³­ë³í 4,6 ó»Ý­ïÇ, ÇëÏ µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÇó ·³ÝÓ­íáÕ ë³­Ï³­·Ç­ÝÁ ÙÇÝ㨠1994 Ã. Ñáõ­ÝÇ­ëÁ 0,4 ó»Ý­ïÇó å³­Ï³ë ¿ñ, 1999 Ã. ÑáõÝ­í³­ñÇÝ ³ÛÝ Ñ³­ë³í 4,9 ó»Ý­ïÇ)¦ (Áݹ·­Íáõ­ÙÁª Ð.ê.): Âí³ñ­Ï³Í §µ³­ñ»­÷á­ËáõÙ­Ý»­ñÇó¦, û­ñǭݳÏ, ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ï³­ñ³Ý­ç³­ïáõ­ÙÁ ¨ ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ Ð³Ýӭݳ­Åá­Õá­íÇ ëï»Õ­Íáõ­ÙÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ѳ­Ù³­ñ»É íݳ­ë³­µ»ñ, ÇëÏ ë³­Ï³·­Ý»­ñÇ ÏïñáõÏ µ³ñÓ­ñ³­ óáõ­ÙÁ Ëá­ñ³ó­ñ»É ¿ ëá­ódz­É³­Ï³Ý ɳñ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ ¨ Ëá­ãÁÝ­¹á­ïáõÙ ¿ ݳ¨ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý áõ ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ï»­ëáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ: ÖÇßï ¿, г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ð³ß­í»ï­íáõíÛáõ­ÝÁ (ÃÇí 18931 AM) í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ¿­Ý»ñ­·³­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­ ÝáñÑ­Ù³Ý ËݹÇñ­Ý»­ñÇÝ, 볭ϳÛÝ ³Ûë­ï»Õ å³ñ­½á­ñáß áõñ­í³·Í­íáõÙ ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ ¨ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ³­å³­·³Ý: ÆÝã­å»ë ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ѳ­Ùá½­ í»É ÷³ë­ï³Ãխû­ñÇ µ³Õ­¹³­ïáõ­ÙÇó, ï³ñ­µ»ñ á­Éáñï­Ý»­ñÇ ³­å³­å»­ ﳭϳ­Ý³ó­Ù³Ý ¨ ¹ñ³Ýó ½áõ­·áñ¹­íáÕ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ ѳ­Ù³ñ­Û³ Ýáõۭݳ­Ï³Ý »Ý ¨ ³­Ù»­Ýáõ­ñ»ù Ý峭ﳭϳ­ÛÇÝ ÝáõÛÝ Ó»­é³­·ÇñÝ ¿ª Åá­Õáíñ­¹Ç-å»­ïáõÃ­Û³Ý áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ ѳÝÓ­Ý»É ÙÇ ù³­ ÝÇ Ù³ñ¹­Ï³Ýó, å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ÷á­ßdzó­Ý»É: ö³ë­ï»­ñÇ Ñ³­Ù³¹­ñáõ­ÙÇó ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­Ï³ó­Ý»É, áñ ³Ûë å³­ñ³­·³­Ûáõ٠г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ Õ»­Ï³­í³ñ­íáõÙ ¿ Çñ ß³­Ñ»­ñÇ ¨ Çñ í»­ñ³­¹³­ëÇ Ñëï³Ï Ýå³­ ï³­ÏÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý, ÇëÏ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý å³­ï³ë­Ë³­Ý³­ïáõ å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ·áñ­Í»­É³­Ï»ñ­åáõÙ ³½­·³­ÛÇÝ Ýå³­ï³­ÏÇ Ñ»­ï³åÝ­¹áõÙ ãϳ ϳ٠Ýϳ­ï»­ÉÇ ã¿: º­Ã» ãϳ­ë»ó­íÇ ·áñ­ÍÁݭó­óÁ, ³­å³ Ù»Ýù ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ϽñÏí»Ýù »ñÏ­ñÇ ïÇ­ñáç Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñÇó ¨ Ï·á­Û³ï¨»Ýù í³ñ­Ó³­Ï³­ÉÇ Ï³ñ­·³­íǭ׳­Ïáí: ÆëÏ Ñ»­ïá ·áõ­ó»¨ ³­é³­í»É Ùé³ÛÉ Ñ»­é³Ý­Ï³ñ ¿ ëå³ë­íáõÙ... г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ÃÇí 18931 AM ѳ߭í»ï­ íáõÃ­Û³Ý í»ñ­çáõÙ ¹ñí³Í ¿ áÙÝ æáõ­¹Ç ú°Îá­Ýá­ñÇ ëïá­ñ³·­ñáõíÛáõ­ÝÁª áñ­å»ë ºñÏ­ñÇ ïÝû­ñ»Ý: ºñÏ­ñÇ ïÝû­ñ»Ýª æáõ­¹Ç ú°Îá­Ýáñ å³ß­ïáÝÝ áõ ³­Ýáõ­ÝÁ Ýßí³Í ¿ ݳ¨ ³Û¹ ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃÇ 1 ¨ 4 ¿­ç»­ñáõÙ: ²ñ¹­Ûá±ù ­ë³ ãÇ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ, áñ ·áõ­ó» ݳ ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Ç­ñ³­Ï³Ý ï»ñÝ áõ ïÝû­ñ»­ÝÁ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙª í³ñ­Ï³­ÛÇÝ á­Éáñ­ïáõ٠ϳ­ ï³ñ­íáÕ ³Û­É³Ý­¹³­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ³ÛÉ û­ñǭݳϭݻñ: ÐЭ ²½­·³­ÛÇÝ Åá­ 50

Õá­íÇ í»­ñ³Ñë­ÏÇã 峭ɳ­ïÇ Ý³­Ë³­·³­ÑÁ ѳۭﳭñ³­ñ»É ¿, áñ г­Û³ë­ ï³­ÝÇ ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ ïñ³­Ù³¹ñ­í³Í 300 ÙÉÝ ­¹á­É³ñ ³ñ­ï³­ùÇÝ í³ñ­Ï»­ñÇó 60 ÙÇ­ÉÇá­ÝÁ µ³­ÅÇÝ ¿ ѳ­ë»É ËáñÑñ­ ¹³ï­áõÝ»­ñÇÝ (§¶á­Éáë ²ñ­Ù»­ÝÇǦ, 01.03.2001 Ã.): ²Û¹­ù³­ÝÁª 60 ÙÇ­ÉÇá­ÝÁ, ÙdzÛÝ ËáñÑñ­¹³­ïáõ­Ý»­ñÇÝ...: 1993 Ã. ïí۳ɭݻ­ñáí, г­ Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ á­Éáñ­ïáõÙ ³ß­Ë³­ïáÕ û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³ ËáñÑñ­¹³­ïáõÝ Ù»Ï Å³­ÙáõÙ ëï³­ó»É ¿ 227 ¹á­É³ñ, ÙÇÝã­¹»é ѳ­Û³ë­ï³Ý­óÇ ËáñÑñ¹­³ïáõÝ ³Ù­ë³­Ï³Ý ëï³­ó»É ¿ 150 ¹á­É³ñ (§Ð³­Ûáó ³ß­Ë³ñѦ, 15.06.2000 Ã.): Ø»Ï ³ÛÉ Ññ³­å³­ñ³Ï­ Ù³Ý (§ì³ñ­ÏÇ µ»­ñ³Íª çñÇ ï³­ñ³Í¦) Ù»ç ³ë­íáõÙ ¿, áñ ÐÐ ­Ï³­é³­ í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ºñ¨³­ÝÇ çñ³­Ù³­ï³­Ï³­ñ³ñ­Ù³Ý µ³­ñ»­É³í­Ù³Ý Ýå³­ ï³­Ïáí 2000 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇó 32 ÙÉÝ­ ²ØÜ ¹á­É³ñ í³ñÏ ¿ í»ñó­ñ»É, á­ñÁ ³Ù­µáÕ­çá­íÇÝ Ûáõ­ñ³ó­í»É ¿ г­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ, ǭﳭɳ­Ï³Ý §¾Û Úáõ­ÃÇ­ÉÇ­ÃǦ ÁÝ­Ï»­ñáõí۳Ý, ÐÐ ­Ï³­é³­ í³­ñáõí۳Ý, æñ³­ÛÇÝ ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý å»­ï³­Ï³Ý Ïá­ÙÇ­ï»Ç, §ºñ¨³­ ÝÇ çñÙáõÕ-Ïá­Ûáõ­ÕǦ ¨ ³Û­Éáó ѳ­Ù³­ï»Õ ç³Ý­ù»­ñáí: ²Ûë­ï»Õ ÝßíáõÙ ¿, áñ, û­ñǭݳÏ, §¾Û Úáõ­ÃÇ­ÉÇ­ÃǦ-Ç û­å»­ñ³­ïáñ èÇ­ã³ñ¹ ìáÉ­ùÇÝ­·Á ËݹÇñÝ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáÕ ÐЭ ²½­·³­ÛÇÝ Åá­Õá­íÇ ÏáÕ­ÙÇó ëï»ÕÍ­í³Í ѳÝӭݳ­Åá­Õá­íÇÝ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ»É ¿ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÷áñ­Ó³­·»ï­Ý»­ñÇ 50 Ñá­·³­Ýáó ÙÇ óáõ­ó³Ï, 볭ϳÛÝ ÐЭ ²½­·³­ÛÇÝ ³Ýí­ï³Ý­·áõÃ­Û³Ý Í³­ é³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ ѳë­ï³­ï»É ¿ ÙdzÛÝ 14-Ç Ùáõï­ùÁª г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ ñ³­å»­ïáõíÛáõÝ (§168 ij٦, ÃÇí 333, 2007 Ã.): ²Ûë ¨ áõ­ñÇß ã³­ñ³­ ß³­ÑáõÙ­Ý»ñ Ç Ñ³Ûï µ»­ñáÕ ´ñÛáõë ³ë­Ï»­ñÁ, 2003-2004 ÃÃ. ³ß­Ë³­ ï»É ¿ ÐЭ ²½­·³­ÛÇÝ Åá­Õá­íÇ û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ, Ù³ñ­ ¹³­ëÇ­ñ³­Ï³Ý û·­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¨ í³ñ­Ï»­ñÇ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»­ïáõíÛáõÝÝ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáÕ Ñ³Ýӭݳ­Åá­Õá­íáõÙ: ܳ Ëá­ñáõí۳ٵ Ñ»­ï³­½á­ï»É ¿, û­ñǭݳÏ, ºñ¨³­ÝÇ çñ³­Ù³­ï³­Ï³­ñ³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç áÕç Íñ³­ ·Ç­ñÁ ¨ µ³­ó³­Ñ³Û­ï³Í ã³­ñ³­ß³­ÑáõÙ­Ý»­ñÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ»É ¿ г­Û³ë­ ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ³ï­Û³Ý­Ý»­ñÇÝ, ë³­ ϳÛÝ ³Ûë­ï»Õ Éáõñç ³ñ­Ó³­·³Ýù ã·ïÝ»­Éáí, 2007 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ¹Ç­Ù»É ¿ ì³­ßÇÝ·­ïá­ÝÇ Ø³ñ­¹áõ Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñÇ ¨ Ëáë­ùÇ ³­½³­ïáõÃ­Û³Ý Ï³½­ Ù³­Ï»ñ­åáõí۳­ÝÁª GAP-ÇÝ, ¨ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ»É ¿ Çñ Ù»­Õ³¹­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ ³­å³­óáõÛó­Ý»­ñÁ: GAP-Ç Ñ»ï Ùdz­ëÇÝ Â³ë­Ï»­ñÁ ݳ­Ù³Ï-峭ѳݭ çáí ¹Ç­Ù»É ¿ г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ÆÝë­ïÇ­ïáõ­óÇá­Ý³É ³­Ý³­ã³­ éáõÃ­Û³Ý í³ñ­ãáõíÛáõݪ INT, ã³­ñ³­ß³­ÑáõÙ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ³Í 51

÷³ë­ï»ñÝ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ, ÇëÏ Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ ѳ­Õáñ­¹áõÙ ï³­ñ³­Í»ó, û §Ó»éù µ»ñ­í³Í Éñ³­óáõ­óÇã ÷³ë­ï³Ãխû­ ñÇ Ý³Ë­Ý³­Ï³Ý áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³é ³Û­ëûñ ã»Ý ѳÛï­Ý³­ µ»­ñ»É Ýñ³ (³ë­Ï»­ñÇ) Ù»­Õ³¹­ñ³Ýù­Ý»­ñÁ ϳ٠´³Ý­ÏÇ ÏáÕ­ÙÇó ýÇ­ ݳݭ볭íáñ­íáÕ Íñ³·­ñ»­ñáõÙ ½»Õ­Í³­ñ³­ñáõí۳­ÝÁ ϳ٠Ïá­éáõå­ódz­ ÛÇÝ ³éÝã­íáÕ ËݹÇñ­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÑÇ٭ݳ­íáñ ÷³ë­ï»ñ¦ (ï»ëª §100 ÙÉÝ ­¹á­É³­ñÇ ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý Ù»­ù»­Ý³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»ñ¦, §168 ų٦, ÃÇí 339, 2007 Ã.): ²­Ñ³ ¨ г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ áõ ï»­Õ³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ Ñ³­Ù³­·áñ­Í³Ï­óáõÃ­Û³Ý ³ñ¹­ÛáõÝ­ùÁ: г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí۳ٵ áã ÙdzÛÝ Ã»­É³¹­ñáõÙ ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý Áݹ­Ñ³­Ýáõñ áõÕÕ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ, ³Ûɨ ³­é³Ý­ÓÇÝ ûµ­Û»Ïï­Ý»­ñÇ ×³­Ï³­ ï³­·Ç­ñÁ. û­ñǭݳÏ, Ý峭ﳭϳ­Ñ³ñ­Ù³ñ ã¿ñ ѳ­Ù³­ñáõÙ ³­í³ñ­ï»É à­ñá­ï³­ÝÇ Ãáõ­Ý»­ÉÇ ßǭݳ­ñ³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ¹ñ³ ß³­Ñ³­·áñ­Íáõ­ÙÁ, ²ñ­÷³ê¨³Ý çñ³­ï³­ñÁ Ýá­ñá· íǭ׳­ÏáõÙ å³­Ñ»­ÉÁ, ꨳ­Ý³ É×Ç Ù³­Ï³ñ­¹³­ ÏÇ µ³ñÓ­ñ³­óáõ­ÙÁ, ³­ñ»­·³Ï­Ý³­ÛÇÝ ¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ û·­ï³­·áñ­Íáõ­ÙÁ: ¾É ã»Ù Ëá­ëáõÙª Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ, ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ¨ ³ÛÉ á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ Ýñ³ ÙÇ­ç³­ ÙïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, í³ñ­Ó³­Ï³É­í»É ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ ¨ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»­ÉÇù ù³­Õ³­ ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Î³­Ý³ã­Ý»­ñÇ ÙÇáõíÛáõ­ÝÁ 2000 Ã. Ù³ñ­ïÇ 29-ÇÝ Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ýá­ñáõ­ÙÇÝ ¿ ÑÕ»É Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­ å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí۳ٵ Ïáñ­Í³­Ý³­ñ³ñ ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáõ í»­ñ³­µ»ñ­Û³É Ñ»ï¨Û³É ѳۭﳭñ³­ ñáõíÛáõ­ÝÁ. §ò³Ý­Ï³­ÝáõÙ »Ýù ýá­ñáõ­ÙÇ áõ­ß³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ Ññ³­íÇ­ñ»É ³ÛÝ Ç­ñá­ Õáõí۳­ÝÁ, áñ µ³­í³­ñ³ñ Ùï³­íáñ Ý»­ñáõ­ÅÇ ¨ ½³ñ­·³­ó³Í ïÝï»­ëáõí Û³Ý ßÝáñ­ÑÇí, ÝáõÛ­ÝÇëÏ ËáñÑñ­¹³­ÛÇÝ í³ñ­ã³­Ï³ñ­·Ç å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ, г­Û³ë­ï³­ÝÁ ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ ¿ñ Çñ ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ѳ­Ù»­Ù³­ ï³­µ³ñ µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ áõ ³ñ­Å³­Ý³­å³­ïÇí ÏÛ³Ýù ³­å³­Ñá­í»É: 곭ϳÛÝ í»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ ¹ñëÇó û­É³¹ñ­íáÕ, ·É˳­íá­ñ³­å»ë í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ»ï¨³Ý­ùáí ï»­ÕÇ áõ­Ý»­ó³í µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ß»ß­ 52

ï³­ÏÇ ³Õ­ù³­ï³­óáõÙ, ÇÝ­ãÁ ¨ å³ï­×³é ¹³ñ­Ó³í ¹³­ñ»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ Ó¨³­íáñ­í³Í ϻݭë³Ó¨Ç áõ µ³­ñá­Û³¿­Ãǭϳ­Ï³Ý ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñÇ ÏïñáõÏ Ó¨³­÷áË­Ù³Ý: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ѳ߭í³Í ³­ÙÇë­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõ٠г­Û³ë­ ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ í»­ñ³Í­í»ó ѳ­Ù³­ï³­ñ³Í ³­Õ»­ïÇ ·á­ïáõ: Ø»ñ ­Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý í»ñ­çÇÝ 8 ï³­ñÇ­Ý»­ñÇ ÷áñ­ÓÁ óáõÛó ïí»ó, û í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ ÇÝã ëå³­ÝÇã ¹»ñ ϳ­ï³­ñ»ó å»­ï³­ Ï³Ý ¨ ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý, ëá­ódz­É³­Ï³Ý áõ µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñáõÙ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõí۳­ÝÁ ѳï­Ï³ó­íáÕ í³ñ­Ï»­ñÇ å³Û­Ù³Ý­ Ý»ñÝ ³ÛÝ­åÇ­ëÇÝ ¿ÇÝ, áñ Ýáñ ³ß­Ë³­ï³­ï»­Õ»ñ ãëï»ÕÍ­í»Ý, ³­é³­í»É ¨ë, Ïñ׳ï­í»­óÇÝ »­Õ³Í­Ý»­ñÁ, ù³Ý­½Ç í³ñ­Ï»­ñÇó ã¿ñ Ãáõۭɳïñ­íáõÙ ³ß­Ë³­ï³­í³ñÓ í׳­ñ»­ÉÁ: ²ß­Ë³­ï³­í³ñÓÝ áõ Ãá­ß³Ï­Ý»­ñÁ ¹³ñ­Ó³Ý ½áõï Ó¨³­Ï³Ý, ÏïñáõÏ Ù»­Í³­ó³í ·áñ­Í³½ñ­ÏáõíÛáõ­ÝÁ: Ødz­Å³­Ù³­ ݳÏ, å³ñ­ï³¹­ñ³­µ³ñ ³­½³ï ³ñ­Ó³Ï­í»­óÇÝ Ñ³­óÇ ¨ Ï»Ý­ë³­Ï³Ý ³­é³ç­Ý³­Ñ»ñà Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ ³ÛÉ ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ ·Ý»­ñÁ ¨ ³ñ­·»É­í»ó ï»­Õ³­Ï³Ý ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÇ ³ñ­ï³­Ñ³­Ýáõ­ÙÁ: γñ­ÍáõÙ »Ýù, ¹Åí³ñ û ·ïÝíÇ ½³Ý·­í³­Í³­ÛÇÝ ¨ ³­ñ³­·Áݭóó ³Õ­ù³­ï³ó­Ù³Ý ³­é³­í»É ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï »­Õ³­Ý³Ï: ²ß­Ë³­ï³­í³ñ­Ó»­ñÇ ¨ Ãá­ß³Ï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ­Û³ µ³­ó³­Ï³­Ûáõí۳Ý, ÑëÏá­ÕáõÃ­Û³Ý áõ í»­ñ³ÑëÏ­Ù³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ í»­ñ³ó­Ù³Ý (ÝáõÛÝ­ å»ë ¹ñëÇ Ã»­É³¹­ñ³Ý­ùáí-å³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùáí) å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ Çñ ·³­·³Ã­Ý³­Ï»­ïÇÝ ¿ ѳ­ë»É Ïá­éáõå­ódzÝ: Üßí³Í ³Õ­ù³­ï³ó­Ù³Ý áõ µ³­ñá­Û³­Ï³Ý ×Ýßí³­ÍáõÃ­Û³Ý íǭ׳­ÏáõÙ ëÏëí»É áõ ß³­ñáõ­Ý³Ï­íáõÙ ¿ ѳ­Ù³­ï³­ñ³Í ³ñ­ï³­·³Õ­ÃÁ, áñ ³­í»­ÉÇ ßáõï Íñ³·ñ­í³Í ï»­Õ³­Ñ³­ ÝáõÙ ¿: Þ³­ï»­ñÁ ϳ­ñáÕ »Ý ѳñó­Ý»É, û Ýϳ­ñ³·ñ­í³Í å³Û­Ù³Ý­Ý»­ ñáõÙ ÇÝã­å»±ë­¿ ·á­Û³ï¨áõÙ µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ, »ñµ Ù»Ï ³Ùë­í³ ³ß­Ë³­ ï³­í³ñ­ÓÁ ϳ٠Ãá­ß³­ÏÁ µ³­í³­ñ³ñ ã»Ý ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ù»Ï ûñ­í³ Édzñ­Å»ù ³å­ñáõë­ïÇ Ñ³­Ù³ñ: Üßí³Í å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ Ù³ñ­¹ÇÏ Ç­ñ»Ýó ·á­Ûáõí Ûáõ­ÝÁ ³­å³­Ñá­íáõÙ »Ý, ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ, µÝ³­Ï³Ý ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ ã³­ñ³­ß³Ñ­Ù³Ùµ: ú·­ï³­·áñÍ­íáõÙ ¿ Ù³ï­ã»­ÉÇÝ: îíÛ³É ¹»å­ùáõÙ Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ ·É˳­íáñ ½áÑÝ »Ý ¹³ñ­Ó»É µáõ­ë³­Ï³Ý áõ ϻݭ¹³­Ý³­Ï³Ý ï³­ñ³­ï»­ë³Ï­Ý»­ñÁ: ú­ñǭݳÏ, ÙÇÝ㨠ËáñÑñ­¹³­ÛÇÝ Ï³Ûë­ñáõÃ­Û³Ý ÷Éáõ­½áõ­ÙÁ, Ù»ñ ѳݭñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ï³­ñ³Í­ùÇ 11 ïá­ Ïá­ëÁ ͳÍÏ­í³Í ¿ñ ³Ý­ï³é­Ý»­ñáí: ì»ñ­çÇÝ 8 ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ áãÝ­ã³ó­ í³Í ¿ ³Ý­ï³­é³­ÛÇÝ ÷³Û­ï³Ý­Ûáõ­ÃÇ å³­ß³­ñÇ Ùáï 35 ïá­Ïá­ëÁ ¨, »­Ã» ãϳÝË­íÇ ·áñ­ÍÁݭó­óÁ, 25-30 ï³­ñÇ Ñ»­ïá г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ³Ý­ï³é 53

ãÇ ÉÇ­Ý»­Éáõ: г߭íÇ ³é­Ý»­Éáí г­Û³ë­ï³­ÝÇ ï³­ñ³Í­ùÇ µ³ñÓñ É»é­Ý³Û­ ÝáõíÛáõÝÝ áõ µ³ñ¹ é»­ÉÇ»­ý³Û­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, µáõ­ë³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ³Õ­ù³­ ï³­óáõÙÝ áõ í»­ñ³­óáõ­ÙÁ ϵ»­ñÇ Ñá­Õ³­µáõ­ë³­Í³Í­ÏáõÛ­ÃÇ ³­ñ³­·Áݭóó ù³Û­ù³Û­Ù³Ý, ÇÝãÝ ³ñ­¹»Ý Ç­ñá­ÕáõíÛáõÝ ¿ ³­é³Ý­ÓÇÝ ï³­ñ³Íù­Ý»­ñáõÙ: г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ÷³ë­ïá­ñ»Ý áãÝ­ã³ó­íáõÙ »Ý Ù³ñ­¹áõ ·á­ÛáõÃ­Û³Ý ·É˳­íáñ ÑÇÙ­ù»­ñÁ: ØÇ Ëáë­ùáí, å³­ï»­ñ³½Ù ¿ ѳۭﳭñ³ñ­í³Í ´ÝáõÃ­Û³Ý áõ ù³­Õ³­ù³Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý ¹»Ù: Ø»Ýù ³Ù­µáÕ­çá­íÇÝ ã»Ýù Ù»ñ­ ÅáõÙ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, 볭ϳÛÝ ¹»Ù »Ýù í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ³ÛÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí۳­ÝÁ, áñÝ áõÕÕ­í³Í ¿ Áݹ­¹»Ù ¿Ã­Ýáë­Ý»­ñÇ, ù³­ Õ³­ù³Ïñ­ÃáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¨ µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ: Ðáõ­ëáí »Ýù, áñ Ó¨³­íáñ­íáÕ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ýáñ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ÏÝå³ë­ïÇ Ë³­ Õ³­ÕáõÃ­Û³Ý Ñ³ë­ï³ï­Ù³­ÝÁ, ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý í»­ñ³ó­Ù³­ÝÁ ¨ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ å³Ñ­å³Ý­Ù³ÝÝ áõ µ³­Ý³­Ï³Ý û·­ï³­·áñÍ­Ù³­ÝÁ¦: 2000 Ã. ÑáÏ­ï»Ù­µ»­ñÇÝ ³Ûë ÷³ë­ï³­ÃáõÕ­ÃÁ ݳ¨ µ³­Å³Ý­í»ó г­ Ù³»í­ñá­å³­Ï³Ý (ä³Ý-ºí­ñá­å³­Ï³Ý) »ñÏñ­Ý»­ñÇ ¾­Ïá-ýá­ñáõ­ÙÇ Ù³ë­ Ý³­ÏÇó­Ý»­ñÇÝ, ÇÝ­ãÁ Ýå³ë­ï»ó í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ³­í»­ñÇã ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí Û³Ý Ñ³ñ­óÁ ÙïóÝ»É 2003 Ã. ϳ­Û³­Ý³­ÉÇù г­Ù³»í­ñá­å³­Ï³Ý »ñÏñ­ Ý»­ñÇ Ý³­Ë³­ñ³ñ­Ý»­ñÇ ÏáÝ­ý»­ñ³Ý­ëÇ û­ñ³­Ï³ñ·: ²Ûë ݳ­Ë³­Ó»é­Ýáõí Û³Ý Áݹ­¹Ç­Ù³­Ëáë­Ý»­ñÁ ÷áñ­ÓáõÙ ¿ÇÝ ÑÇ٭ݳ­íá­ñ»É, û í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ áõ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ÑÇ٭ݳ­Ñ³ñ­ó»­ñÁ ÙÇÙ­Û³Ýó Ñ»ï ùÇã ³éÝ­ãáõíÛáõÝ áõ­Ý»Ý ¨ í³ñ­Ï»­ñÇ ËݹǭñÁ å»ïù ¿ Ù»Ï ³ÛÉ Éë³­ ñ³­ÝáõÙ ùÝݳñÏ­íÇ: ì³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ܳ­Ë³­ñ³ñ­ Ý»­ñÇ ÏáÝ­ý»­ñ³Ý­ëÇ û­ñ³­Ï³ñ· ÙïÝ»­ÉáõÝ û·­Ý»ó ݳ¨ ³ÛÝ ÑÇ٭ݳ­íá­ ñáõ­ÙÁ, áñ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí۳ٵ ÷³ë­ïá­ñ»Ý ϳݭËá­ñáß­ íáõÙ ¿ Ï۳ݭùÇ µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»­ñÇ ½³ñ­·³­óáõÙ­Ý»­ñÇ áõÕÕ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ: üá­ñáõ­ÙÇ Ý³­Ë³­·³­Ñá­ÕÇ Ñ»ï áõ­Ý»­ó³Í ³­é³Ýӭݳ½­ñáõÛ­óáõÙ ³ë­í»ó, áñ íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ ù³­ñá­½áÕ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ÝáõÛÝ­å»ë áõÕÕ­í³Í »Ý µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ÃíÇ Ýí³­ ½»ó­Ù³­ÝÁ, ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý Ëá­ñ³ó­Ù³­ÝÁ ¨ µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ ù³Û­ù³Û­Ù³­ÝÁ, ѻ勉­µ³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ³ñ­¹»Ý ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­ óáÕ §ìï³Ý­·³­íáñ ÝÛáõ­Ã»­ñÇ ³Ý¹ñ­ë³Ñ­Ù³­Ý³­ÛÇÝ ÏáÝ­í»Ý­ódz­ÛáõÙ¦ Éñ³­óáõÙ­Ý»ñ ϳ­ï³­ñ»É ϳ٠¿É íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñÝ áõ­ñÇß »ñÏñ­Ý»ñ ï³­ñ³­Í»ÉÝ ³ñ­·»­ÉáÕ Ýáñ ÏáÝ­í»Ý­ódz ÁÝ­¹áõ­Ý»É: Üñ³ ϳñ­ ÍÇ­ùáí, ³Ûë ѳñ­óÁ, ݳË, ËÇëï ³Õ٭ϳ­Ñ³­ñáõÛó ¿ ¨ ³­å³, ϳ­ñáÕ ¿ íݳ­ë»É í³ñ­Ï»­ñÇ Ñ³ñóÝ û­ñ³­Ï³ñ· ÙïóÝ»­ÉáõÝ: ²ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ýß»É, 54

áñ 2003 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ï³­Û³­ó³Í г­Ù³»íñá­å³­Ï³Ý »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ý³­ ˳­ñ³ñ­Ý»­ñÇ ÏáÝ­ý»­ñ³Ý­ëÇ û­ñ³­Ï³ñ­·áõÙ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³ñóÝ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë µ³­ó³­Ï³­ÛáõÙ ¿ñ: ²Û­ëÇÝùݪ Ï»ÕÍ Åá­ Õáíñ­¹³­í³­ñáõíÛáõÝ. Ñëϳ­Û³­Ï³Ý ýǭݳÝë­Ý»ñ ͳ˭뻭Éáí ǵñ Éñçá­ ñ»Ý ùÝݳñ­ÏáõÙ »Ý ³­Ý»­ÉÇ­ùÁ, »ñµ ³ñ­¹»Ý ³ÛÝ Ý³­Ëû­ñáù á­ñáß­í³Í ¿: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ³ñ­ï³­ùÇÝ å»­ï³­Ï³Ý å³ñï­ ùÁ ¹³ñ­Ó»É ¿ ѳ­Ù³ÛÝ Ñ³­ÛáõÃ­Û³Ý Ùï³­Ñá­·áõÃ­Û³Ý ³­é³ñ­Ï³: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí ÐÐ ­ýǭݳÝë­Ý»­ñÇ ¨ ¿­Ïá­Ýá­Ùǭϳ­ÛÇ Ý³­Ë³­ñ³­ñÇÝ áõÕÕ­í³Í г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ï³­Ý³ã­Ý»­ñÇ ÙÇáõÃ­Û³Ý ¹Ç­Ùáõ­ÙáõÙ (Î-224, 23.11.2000 Ã.) ·ñí³Í ¿. §Ð³ñ­·»­ÉÇ å³­ñáÝ ì. ʳ­ã³ïñ­Û³Ý, ËݹñáõÙ »Ýù ïñ³­Ù³¹­ñ»É ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñ ÐЭ ³ñ­ï³­ùÇÝ å³ñï­ù»­ñÇ Í³­í³É­ Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ: ¸ñ³Ýù ãÙ³­ñ»­Éáõ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ³Û¹ í³ñ­Ï»­ñÇ ï³­ñ»­ Ï³Ý ïá­Ïá­ë³¹­ñáõÛù­Ý»­ñÁ ãí׳­ñ»­Éáõ ¹»å­ùáõÙ áñ­ù³±Ý ϭϳ½­ÙÇ ÐЭ ³ñ­ï³­ùÇÝ å³ñï­ùÁ 10, 20 ¨ 50 ï³­ñÇ­Ý»ñ Ñ»­ïá: г߭í³ñ­ÏÁ ϳ­ ï³­ñ»­ÉÇë å³Û­Ù³­Ý³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ÑÇÙù ÁÝ­¹áõ­Ý»É, áñ 2001 Ãí³­Ï³­ÝÇó ÐÐ-Ý­³Ûɨë Ý ­ áñ í³ñ­Ï»ñ ãÇ í»ñó­Ý»­Éáõ¦: ²­í»­ÉÇ ù³Ý í»ó ³­ÙÇë ³Ýó, ÐÐ ­ýǭݳÝë­Ý»­ñÇ ¨ ¾­Ïá­Ýá­Ùǭϳ­ ÛÇ Ý³­Ë³­ñ³­ñÇ ï»­Õ³­Ï³É, ·É˳­íáñ ·³Ý­Ó³­å»ï ². æ³Ý­çáõ­Õ³½­ Û³­ÝÇ ëïá­ñ³·­ñáõí۳ٵ ëï³ó­í³Í å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ (Ñ. 3-179, 31.05.2001 Ã.) Ýßí³Í ¿. §Æ å³­ï³ë­Ë³Ý Ò»ñ ë/Ã. Ýá­Û»Ù­µ»­ñÇ 23-Ç ÃÇí Î-224 ·ñáõí۳Ý, ѳÛï­ÝáõÙ »Ýù, áñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ ïáõÃ­Û³Ý ³ñ­ï³­ùÇÝ å»­ï³­Ï³Ý å³ñï­ùÁ (ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ¨ ÐÐ ­Ï»Ýï­ñá­Ý³­Ï³Ý µ³Ý­ÏÇ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ å³ñ­ï³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¨ ïñ³­Ù³¹ñ­í³Í ³ñ­ï³­ùÇÝ »­ñ³ß­ËÇù­Ý»ñ) 2001 Ãí³­Ï³­ÝÇ ³­é³­çÇÝ »­é³Ùë­Û³­ÏÇ í»ñ­çÇ ¹ñáõí۳ٵ ϳ½­Ù»É ¿ 847,7 ÙÉÝ­²ØÜ ¹á­É³ñ, á­ñÇó 661,77 ÙÉÝ­²ØÜ ¹á­É³­ñÁª ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý í³ñ­Ï³­ÛÇÝ å³ñ­ï³­ íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ, 167,98 ÙÉÝ­ ²ØÜ ¹á­É³­ñÁª ÐÐ ­Ï»Ýï­ñá­Ý³­Ï³Ý µ³Ý­ ϳ­ÛÇÝ å³ñ­ï³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¨ 17,9 ÙÉÝ­ ²ØÜ ¹á­É³­ñÁª ÐÐ ­Ï³­é³­ í³­ñáõÃ­Û³Ý ¨ ÐÐ ­Ï»Ýï­ñá­Ý³­Ï³Ý µ³Ý­ÏÇ ÏáÕ­ÙÇó ëï³ÝÓ­Ý³Í »­ñ³ß­ ËÇù­Ý»ñ: Üáñ å³ñï­ù³­ÛÇÝ å³ñ­ï³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ ãëï³ÝÓ­Ý»­Éáõ ¹»å­ùáõÙª ÐЭ ³ñ­ï³­ùÇÝ å»­ï³­Ï³Ý å³ñï­ùÁ 2010 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ïϳ½­ÙÇ Ùá­ï³­íá­ñ³­å»ë 668 ÙÉÝ­ ²ØÜ ¹á­É³ñ, 2020 Ãí³­Ï³­ÝÇݪ 79,9 ÙÉÝ­ ²ØÜ ¹á­É³ñ, ÇëÏ 2040 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ÐЭ ³ñ­ï³­ùÇÝ å»­ï³­ Ï³Ý å³ñï­ùÁ Ͻñá­Û³­Ý³¦: 55

¸Åí³ñ ¿ ³­ë»Éª ¹Ç­ï³­íáñ­Û³±É ã»Ý å³­ï³ë­Ë³­Ý»É å³ñ­½³­µ³Ý­ Ù³Ý »Ý­Ã³­Ï³ ѳñ­óÇÝ, û± ã»Ý ѳë­Ï³­ó»É ·ñí³­ÍÁ ϳ٠³Ý­Ï³­ñáÕ »Ý ѳ߭í³ñÏ­Ý»ñ ϳ­ï³­ñ»É: ØÛáõë ÏáÕ­ÙÇó, µÝ³Ï­ãáõí۳­ÝÁ ³ñ­¹»Ý ãÇ ½³ñ­Ù³ó­ÝáõÙ Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ¹Ç­ÙáõÙ-µá­Õáù­Ý»­ñÇÝ ãå³­ ï³ë­Ë³­Ý»­ÉÁ ϳ٠½³­í»ß­ï³­Ï³Ý å³­ï³ë­Ë³Ý ï³­ÉÁ: ²Û¹ ·áñ­Í»­É³­ Ï»ñ­åÁ, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, ÝáõÛÝ­å»ë Ù³ë ¿ ϳ½­ÙáõÙ ¹ñëÇó û­É³¹ñ­íáÕ ³ÛÝ Ññ³­Ñ³Ý·­Ý»­ñÇ, á­ñáÝ­óáí Õ»­Ï³­í³ñ­íáõÙ »Ý ÐЭÇ߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ ñÁ: ²Ûë­ï»Õ ³­é³­í»É ϳñ¨áñÝ ³ÛÝ ¿, áñ µÝ³­·³­í³­éÇ å»­ï³­Ï³Ý Édz­½áñ­í³Í ³Ý­ÓÁ ѳ­í³ë­ïáõÙ ¿, áñ 2040 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ÐÐ ³ñ­ï³­ ùÇÝ å»­ï³­Ï³Ý å³ñï­ùÁ Ͻñá­Û³­Ý³: ØdzÛÝ å³ñ½ ã¿, û å³ñï­ ùÁ í»­ñ³­¹³ñÓ­Ý»­Éáõ DZÝã ­ÙÇ­çáó­Ý»ñ ϳÝ, »ñµ 2001 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ÝáõÛ­ ÝÇëÏ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ïá­Ïáë­Ý»­ñÁ í׳­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ ÝÁ Ýáñ í³ñ­Ï»ñ ¿ñ í»ñó­ÝáõÙ: 2009 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ³ñ­ï³­ùÇÝ å³ñïùÝ ³ñ­¹»Ý ϳ½­ÙáõÙ ¿ñ 2,97 ÙÉñ¹­²ØÜ ¹á­É³ñ, »ñµ 2008 Ãí³­ ϳ­ÝÇÝ ³ÛÝ 1,57 ÙÉñ¹ ­¹á­É³ñ ¿ñ: ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, Ù»Ï ï³ñ­í³ Áݭóó­ùáõ٠ѳ­Ù³ñ­Û³ ÏñÏݳ­å³ïÏ­í»É ¿ ÐÐ ­í³ñ­Ï³­ÛÇÝ µ»­éÁ: 2010 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ÐЭ³ñ­ï³­ùÇÝ å³ñï­ùÁ ³ñ­¹»Ý ϳ½­ÙáõÙ ¿ñ Ùáï 4 ÙÉñ¹­ ²ØÜ ¹á­É³ñ: ²ÛÅÙª 2011 Ã. ³ñ­¹»Ý Ëáë­íáõÙ ¿ ÙdzÛÝ Ù»Ï Ï³½­Ù³­ Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÇóª §ºí­ñ³­ëdz¦ ÑÇ٭ݳ¹­ñ³­ÙÇó 2,2 ÙÉñ¹ ­¹á­É³ñ í³ñÏ í»ñó­Ý»­Éáõ Ù³­ëÇÝ, ÇÝãÝ Çñ Ñ»ñ­ÃÇÝ, ³Ý­ï³­ñ³­ÏáõÛë, å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ³Ýӭݳ­Ï³Ý áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ ÏÙ»­Í³ó­ÝÇ, ÇëÏ í³ñ­Ï³­ïáõÝ ³­é³­í»É ÏÙ᭠ﻭݳ Çñ Ýå³­ï³­ÏÇÝ, 볭ϳÛÝ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ ³­é³­í»É í³ï­Ã³ñ íǭ׳­ÏÇ Ïѳëó­ÝÇ: ܳ¨ ³ë­íáõÙ ¿, áñ ³Ûë ï³­ñǪ 2011 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ, ÙdzÛÝ í»ñó­ñ³Í í³ñ­Ï»­ñÇ ëå³­ë³ñÏ­Ù³Ý Í³Ë­ë»­ñÁ ÷³­Ï»­Éáõ Ýå³­ ï³­Ïáí ÐÐ Ï ­ ³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ 119 ÙÉÝ ­¹á­É³­ñÇ í³ñÏ ¿ í»ñó­Ý»­Éáõ: ²Ûë DZÝã Ë³Õ ¿ ÙÇ ³Ù­µáÕç Åá­Õáíñ­¹Ç Ñ»ï: Äá­Õáíñ­¹Ç ³­Ýáõ­ÝÇó áõ Ýñ³ ѳ߭íÇÝ ³­ëáõÙ áõ ³­ÝáõÙ »Ý ³ÛÝ, ÇÝã ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ »Ý: ÐЭÇ߭˳­ ÝáõÃ­Û³Ý ³­é³­çÇÝ ¹»Ù­ù»­ñÁ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ïáã­í³Í ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ѳï­Ï³ó­í³Í ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ áõ í³ñ­Ï»­ñÇ ÙÇ­ çáó­Ý»­ñáí áõé­×³ó­ñ»É »Ý µ³Ý­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á ¨ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ï³ñ· »Ý ë³Ñ­Ù³­Ý»É, áñ µ³Ý­ÏÇñ Ïáã­í³Í ³­é³Ý­ÓÇÝ ³Ý­Ñ³ï­Ý»ñª ÙÇÙ­Û³Ýó ÷áÕ ÷á­Ë³Ý­ó»­Éáí, ѳñë­ï³­ÝáõÙ »Ý, ÇëÏ »ñÏ­ñÇ §ßÝã³­éáõíÛáõÝݦ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ѳñ­Ù³­ñ»ó­íáõÙ ¿ í»ñó­ñ³Í áõ í»ñó­í»­ÉÇù í³ñ­Ï»­ 56

ñÇ Ñ»ï: ²ñ¹­Ûá±ù ÐЭ Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÁ ã»Ý Ýϳ­ïáõÙ, áñ ³ÛÅÙ ÐÐ ­Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Ýá­ñ³­ÍÇÝ, ÉáõÛë ³ß­Ë³ñÑ ·³­Éáí, ³ñ­¹»Ý ѳÛïÝ­íáõÙ ¿ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 1000 ²ØÜ ¹á­É³ñ å³ñï­ùÇ ï³Ï, ïá­Ïáë­Ý»­ñÁ ãѳ߭í³Í: ØdzÛÝ å»­ï³­Ï³Ý Ïáã­í³Í í³ñ­Ï»­ñÁ ã¿, áñ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ѳ­ Ù³ñ å³­ïáõ­Ñ³ë »Ý ¹³ñ­Ó»É: ´³Ý­Ï³­ÛÇÝ Ùá­ñ»Ë­Ý»­ñÇ »­ñ³­ÙÁ (г­ Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ³ÛÅÙ ·áñ­ÍáõÙ ¿ 21 µ³ÝÏ ¨ 34 í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ ¨ ëñ³Ýó µ³­½áõÙ Ù³ë­Ý³×­Ûáõ­Õ»ñ) ³ñ­¹»Ý Ùï»É ¿ ÐÐ ­ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇ, ·É˳­íá­ñ³­å»ëª ·Ûáõ­Õ³­óÇ­Ý»­ñÇ ïÝ»­ñÁ ¨, ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, Ýñ³Ýó ³Ûë­ï»­ÕÇó ¹áõñë ßåñïáÕ ãϳ, ѳ­Ï³­é³­ÏÁª µ³Ý­Ï»ñÝ áõ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ »Ý Ýñ³Ýó Ç­ñ»Ýó ë»­÷³­Ï³Ý ïÝÇó áõ ѳۭñ»­ÝÇ­ùÇó ½ñÏáõÙ: ì³ñÏ í»ñó­Ý»­Éáõ å³ï­×³­éáíª ï³Ý ·áõÛ­ùÁ, ïáõ­ÝÁ, Ñá­ÕÁ Ïáñó­ Ý»­ÉÁ ¨ гۭñ»­ÝÇ­ùÇó Ñ»­é³­Ý³­ÉÁ ϳñ­Í»ë ëá­íá­ñ³­Ï³Ý ¿ ¹³é­ÝáõÙ: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí µ»­ñ»Ù §Ð»ïù¦ ß³­µ³­Ã³­Ã»ñ­ÃáõÙ (ÃÇí 42 (56), 2010 Ã.) ïåí³Í Ñá¹­í³Í­Ý»­ñÇó á­ñáß ù³Õ­í³Íù­Ý»ñ: §ì³ñ­Ï³­éáõ­Ý»­ñÁ Ëáõ­ë³­÷áõÙ »Ý Ý»ñ­Ï³­Û³­Ý³É ¹³­ï³­Ï³Ý ÝÇë­ï»­ñÇݦ Ñá¹­í³­ÍáõÙ ³ë­íáõÙ ¿. §Ð³Ûï­ÝÇ ¿, áñ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­Ýáõ٠ѳ­Ù³­·áñ­Í³Ï­óáõÙ »Ý í³ñ­Ï³­ïáõ­Ý»­ñÇ ËÙµÇ Ñ»ï, áñ­ï»Õ áã ÙdzÛÝ »­ñ³ß­Ë³­íá­ñáõÙ »Ý Ù»­ÏÁ ÙÛáõ­ëÇÝ, ³Ûɨ å³­ï³ë­ ˳­Ý³ï­íáõíÛáõÝ »Ý ÏñáõÙ Ù»­ÏÁ ÙÛáõ­ëÇ Ñ³­Ù³ñ: º­Ã» áñ¨¿ Ù»­ÏÁ ãÇ Ï³­ñá­Õ³­ÝáõÙ Ù³­ñ»É Çñ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ å³ñ­ï³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ¹³ å»ïù ¿ ³­Ý»Ý ËÙµÇ ÙÛáõë ³Ý­¹³Ù­Ý»­ñÁ, ³Û­É³­å»ë ¹³­ï³­Ï³Ý ·áñÍ Ñ³­ñáõ­ó»­ÉÇë ³ñ­·»­É³Ýù ¿ ¹ñíáõÙ ËÙµÇ µá­Éáñ ³Ý­¹³Ù­Ý»­ ñÇ ·áõÛ­ùÇ ¨ ¹ñ³­Ù³­Ï³Ý ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ íñ³... ì³ñ­Ï³­éáõ­Ý»­ñÇ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý Ù³ëÝ ³Û¹­å»ë ¿É áã ÙÇ ³Ý­·³Ù ٳݭñ³Ïñ­ÏÇï ãÇ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõÙ ë»­÷³­Ï³Ý Ó»é­ùáí ëïá­ñ³·­ñ³Í í³ñ­Ï³­ ÛÇÝ å³Û­Ù³­Ý³·­ñÇ µá­Éáñ Ï»­ï»­ñÁ (Áݹ·­Íáõ­ÙÁª Ð.ê.): ÆëÏ ³Û¹ Ï»­ï»­ñÇó Ù»­ÏÇ Ñ³­Ù³­Ó³Ûݪ ų٭ϻ­ï³Ýó å³ñ­ï³­íá­ñáõÃ­Û³Ý ³­é³­ ç³ó­Ù³Ý å³­ÑÇó ÙÇÝ㨠ų٭ϻ­ï³Ýó ·áõ­Ù³ñ­Ý»­ñÇ Ù³­ñáõ­ÙÁ, áõ­ß³ó­ Ù³Ý Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ûñ­í³ ѳ­Ù³ñ ë³Ñ­Ù³Ý­íáõÙ ¿ ïáõ­Å³Ýùª ų٭ Ï»­ï³Ýó ·áõ­Ù³­ñÇ 0,1 ïá­Ïá­ëÇ ã³­÷áí¦: ²Ûë ù³Õ­í³Í­ùÁ ѳ­Ù³ñ­Û³ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­Ï³Ý ¿ í³ñ­Ï³­ïáõ-í³ñ­Ï³­éáõ ѳ­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ: ²Ûë Ñá¹­í³­ÍáõÙ Ýϳ­ñ³·ñ­íáõÙ ¿ ¶ÛáõÙ­ñÇ ù³­Õ³­ùÇ µÝ³­ÏÇã, »ñÏ­ñ³­ß³ñ­ÅÇó ïáõ­Å³Í, ÃÇí 204/065 ïÝ³Ï Ñ³ë­ó»áõÙ ·ñ³Ýó­í³Í, »ñ­Ïáõ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ù³Ûñ ܳ­ñÇ­Ý» àõ­ Ýáõë­Û³­ÝÇ ³­Ý»­É³­Ý»­ÉÇ íǭ׳­ÏÇ Ù³­ëÇÝ: ܳ ¨ ­ãáñë ³ÝÓ §²Ï­µ³-Ïñ»­¹Çï ³·­ñÇ­ÏáÉ

57

µ³ÝϦ ö´À ÞÇ­ñ³­ÏÇ Ù³ë­Ý³×­Ûáõ­ÕÇó 1600 ²ØÜ ¹á­É³­ñÇÝ Ñ³­Ù³ñ­Å»ù ÐÐ ¹­ñ³­ÙÇ í³ñÏ »Ý í»ñó­ñ»Éª 589 ûñ Ù³ñ­Ù³Ý ų٭ϻ­ïáí, ï³­ñ»­Ï³Ý 20 ïá­Ïáë ïá­Ïá­ë³¹­ ñáõÛ­ùáí: ²Û¹ ·áõ­Ù³­ñÇ Ù³ñ­Ù³Ý ³Ù­µáÕç å³­ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõíÛáõ­ÝÁ ÏñáõÙ ¿ Ü. àõ­ Ýáõë­Û³­ÝÁ, á­ñÁ ÑáÕ áõ ³­Ý³­ëáõÝ ¿ ·ñ³í ¹ñ»É ¨ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ ãáõ­ÝÇ, û áñ­ù³Ý ·áõ­ Ù³ñ ¿ ϳ½­Ù»­Éáõ å³Û­Ù³­Ý³·­ñáí ³­é³­ç³­ó³Í ïáõ­Å³Ý­ùÁ: 2010 Ã. Ýá­Û»Ù­µ»­ñÇ 20-ÇÝ ÞÇ­ñ³­ÏÇ Ù³ñ­½Ç Áݹ­Ñ³­Ýáõñ Ç­ñ³­í³­ëáõÃ­Û³Ý ¹³­ï³­ñ³­ÝÁ ùÝÝ»­Éáí µ³Ý­ÏÇ Ñ³Û­óÁ, í×Çé ¿ ϳ­Û³ó­ñ»Éª Ü. àõ­Ýáõë­Û³­ÝÇó ¨ ÙÛáõë ãáñë ³Ý­Ó³Ý­óÇó 1385 ¹á­É³­ñÇÝ (1120 ¹á­É³­ñÁª áñ­å»ë í³ñ­ÏÇ Ù³Ûñ ·áõ­Ù³ñ, 110 ¹á­É³­ñÁª Ïáõ­ï³Ï­í³Í ïá­Ïá­ë³­·áõ­Ù³ñ, 155 ¹á­É³­ñÁª í³ñ­Ï³­ÛÇÝ å³Û­Ù³­Ý³·­ñáí ݳ­Ë³­ï»ë­í³Í ïáõÛ­ÅÇ ·áõ­Ù³ñ) ѳ­Ù³ñ­ Å»ù ¹ñ³Ù µéݳ­·³Ý­Ó»­Éáõ Ù³­ëÇÝ: ܳ­ñÇ­Ý»Ý ¹³­ï³­Ï³Ý ÝÇë­ï»­ñÇÝ ãÇ Ù³ë­Ý³Ï­ó»Éª Ùï³­Í»­Éáí, û ³Û¹­åÇ­ëáí ų­Ù³­Ý³Ï ¿ ß³­ÑáõÙ¦: §Ð»ïù¦-Ç ÝáõÛÝ Ñ³­Ù³­ñáõÙ ïåí³Í §´³Ý­ÏÁ ¹Ç­ÙáõÙ ¿ ¹³­ï³­ñ³Ý...¦ Ñá¹­í³­ Íáõ٠ϳñ­¹áõÙ »Ýù. §Üáñ ²ñ­Ù³­íÇñ ·Ûáõ­ÕÇ 90 ïá­Ïá­ëÁ í³ñ­Ï»­ñÇ ï³Ï ¿... ì³ñ­ ϳ­ÛÇÝ ë³ñ­¹áëï³Û­Ýáõ٠ѳÛïÝ­í³Í ·Ûáõ­Õ³­óÇ­Ý»­ñÇ ÙÇ Ù³­ëÁ, ãϳ­ñá­Õ³­Ý³­Éáí Ù³­ñ»É í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ·áõ­Ù³ñ­Ý»­ñÁ, ѳÛïÝ­í»É ¿ ¹³­ï³­ñ³­ÝáõÙ, Ýñ³Ýó ¹»Ù í×Çé­Ý»ñ »Ý ϳ­ Û³ó­í»É: ºí ÑÇ­Ù³ ó³Ý­Ï³­ó³Í å³­ÑÇ ³­×áõñ­¹áí ϳ­ñáÕ »Ý í³­×³­é»É ·Ûáõ­Õ³­óÇ­Ý»­ ñǪ ³ñ­·»­É³Ý­ùÇ ï³Ï ·ïÝíáÕ ·áõÛùÝ áõ Ñá­Õ»­ñÁ... îÕ³­Ù³ñ­¹ÇÏ ÉùáõÙ »Ý ·Ûáõ­ÕÁ ¨ ٻϭÝáõÙ ³ñ­ï³·­Ý³ ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇ: Þ³­ï»­ñÁ ·Ûáõ­ÕÇó ¹áõñë »Ý ·³­ÉÇë Ñ»Ýó í³ñ­ Ï»­ñÇ å³ï­×³­éáíª Ñáõ­ë³­Éáí, áñ í³ë­ï³­Ï³Í ·áõ­Ù³­ñáí Ïϳ­ñá­Õ³­Ý³Ý ϳ­ï³­ñ»É µ³Ý­Ï³­ÛÇÝ å³ñ­ï³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ...²­ñ³­ÛÇÏ ê»­ñáµ­Û³­ÝÁ Ù»ÏÝ ¿ ³ÛÝ í³ñ­Ï³­éáõ­ Ý»­ñÇó, áñ í³ñ­ÏÇ ·áõ­Ù³­ñÁ Ù³­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ³ñ­ï³·­Ý³ ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇ ¿ Ù»Ï­Ý»É èáõ­ë³ë­ï³Ý: §²Ï­µ³-Ïñ»­¹Çï ³·­ñÇ­ÏáÉ µ³ÝϦ-Çó 2008 Ã. ³ß­Ý³­ÝÁ í»ñó­ñ»É ¿ 1 ÙÉÝ ¹­ñ³Ù (³Û¹ ų­Ù³­Ý³Ïª 3000 ¹á­É³ñ), áñ­å»ë­½Ç ½µ³Õ­íÇ ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ï»­ëáõí۳ٵ: ì³ñ­ÏÇ ·áõ­Ù³­ñÁ å»ïù ¿ ÷³­Ï»ÇÝ 2 ï³ñ­í³ Áݭóó­ùáõÙ, 볭ϳÛÝ ê»­ñᵭ۳ݭݻ­ ñÁ 2009 Ã. ë³Ñ­Ù³Ý­í³­ÍÇó ùÇã »Ý Ï³­ï³­ñ»É µ³Ý­Ï³­ÛÇÝ å³ñ­ï³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ¨ §²Ï­µ³-Ïñ»­¹Çï ³·­ñÇ­ÏáÉ µ³ÝϦ-Á ¹Ç­Ù»É ¿ ¹³­ï³­ñ³Ý... »¨ ¹³­ï³­ñ³ÝÝ ³ñ­¹»Ý í×Çé ¿ ϳ­Û³ó­ñ»É Ñû­·áõï µ³Ý­ÏǪ µéݳ·­ñ³­í»­Éáí 2773 ¹á­É³­ñÇÝ Ñ³­Ù³ñ­Å»ù ¹ñ³Ù, 볭ϳÛÝ í×éÇ Ññ³­å³­ñ³­Ïáõ­ÙÇó Ñ»­ïá ¿É µ³Ý­ÏÁ ïá­Ïáë­Ý»ñ ¿ ³­í»­É³ó­ÝáõÙ Ûáõ­ñ³­ ù³Ýã­Ûáõñ, ³Û¹ ÃíáõÙª á㠳߭˳­ï³Ý­ù³­ÛÇÝ û­ñ»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, 0,1 ïá­Ïá­ëÇ ã³­÷áí... 2 ï³ñ­í³ Áݭóó­ùáõÙ µ³Ý­ÏÇÝ ³ñ­¹»Ý í׳­ñ»É »Ý Ùáï 1 ÙÉÝ 200 ѳ­½³ñ ¹ñ³Ù..., ë³­ ϳÛÝ 500 ѳ­½³ñ ¹ñ³Ù ¿É ¹»é å³ñïù áõ­Ý»Ý... ²­ñ³­ÛÇÏ ê»­ñáµ­Û³­ÝÇ ÏÇ­ÝÁª ¾Ù­Ù³Ý, ϳë­Ï³­ÍáõÙ ¿ µ³Ý­ÏÇ ÏáÕ­ÙÇó ïá­Ïáë­Ý»­ñÇ Ñ³ß­í³ñÏ­Ù³Ý ×ßïáõí۳­ÝÁ: ä³ï­Ù»ó, áñ ÙÇ ³Ý­·³Ù í³ñ­ÏÇ ·áõ­Ù³­ñÁ ¨ ïá­Ïá­ë³¹­ñáõÛù­Ý»­ñÁ ÷³­Ï»­Éáõ ѳ­Ù³ñ µ³Ý­ÏÇÝ í׳­ñ»É ¿ 60 ѳ­½³ñ ¹ñ³Ù, 볭ϳÛÝ, »ñµ ѳ­çáñ¹ ³­ÙÇë ·Ý³­ó»É ¿ µ³ÝÏ, å³ñ­½»É ¿, áñ Çñ í׳­ñ³Í ·áõ­Ù³­ñÁ ÙdzÛÝ ïá­Ïá­ë³¹­ñáõÛ­ùÇ Ñ³­Ù³ñ »Ý ѳ߭í»É, ÇëÏ Ù³Ûñ ·áõ­Ù³­ñÁ

58

Ãá­Õ»É »Ý ³Ý­÷á­÷áË: §²­Ù»Ý ³Ý­·³Ù ïá­Ïáë ÷³­Ï»­Éáõó ѳñó­ÝáõÙ »Ù, û ÇÝã­ù³Ý ¿ Ùݳ­ó»É, ³ß­Ë³­ï³­ÏÇó­Ý»ñÝ ³­ëáõÙ »Ýª Ó»ñ í³ñ­ÏÁ ¹áõñë ·ñí³Í í³ñÏ ¿, Ñ³ß­í³­ å³­ÑÇó ѳñó­ñ»ù: » ÇÝã ¿ ¹áõñë ·ñí³Í í³ñ­ÏÁ, ã»Ù ѳë­Ï³­ÝáõÙ, ÇÝÓ ¿É ã»Ý µ³­ ó³ï­ñáõÙ: Øá­ï»­ÝáõÙ »Ù Ñ³ß­í³­å³­ÑÇÝ, ݳ­Ëáñ¹ ³Ùë­í³ å³ñï­ùÇó ³­í»­ÉÇ ·áõ­Ù³ñ ¿ ³­ëáõÙ, ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ í׳­ñáõÙ­Ý»ñ »Ù ³­ñ»É: ²­ëáõÙ »Ùª µ³ á±õñ­¿ Ç٠ݳ­Ëáñ¹ í׳­ñáõ­ÙÁ, ³­ëáõÙ ¿ª ¹ñ³­Ýáí ïá­Ïáë »Ýù ÷³­Ï»É, Ñ»­ïá Ýá­ñÇó ïá­Ïáë ¿ »­Ï»É, áõ ݳ­ Ëáñ¹ ³Ùë­í³ ѳ­Ù»­Ù³ï ·áõ­Ù³ñÝ ³­í»­É³­ó»É ¿: ´³Ý­ÏÁ ¾Ù­Ù³­ÛÇÝ »ñ­µ»ù ãÇ ïñ³­Ù³¹­ ñ»É í³ñ­ÏÇ ·áõ­Ù³­ñÇ ¨ ïá­Ïá­ë³¹­ñáõÛù­Ý»­ñÇ ù³Õ­í³Í­ùÁ... Üáñ ²ñ­Ù³­íÇ­ñÇ ¹Åí³­ñÇÝ ¹ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç ѳÛïÝ­í³Í í³ñ­Ï³­éáõ ·Ûáõ­Õ³­óÇ­Ý»­ñÁ í³ñ­ÏÇ ·áõ­Ù³ñ­Ý»­ñÁ ÷³­Ï»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ѳ­×³Ë ¹Ç­ÙáõÙ »Ý ¹»é¨ë ­í³ñÏ ãáõ­Ý»­óáÕ Ñ³­Ù³·­Ûáõ­Õ³­óÇ­Ý»­ñÇ û·­Ýáõí۳­ÝÁª í³ñ­Ï»­ñÁ í»ñó­Ý»­Éáí Ýñ³Ýó ³­Ýáõ­Ýáí: 2008 Ã. ³ß­Ý³­ÝÁ ѳ­Ù³·­Ûáõ­Õ³­óÇ ØÏñïÇã ØÏñïãÛ³­ÝÁ Ëݹñ»É ¿ ¶¨áñ· س­ÝáõÏ­Û³­ÝÇÝ, áñ ݳ í³ñÏ í»ñó­ÝÇ ¨ ï³ Ç­ñ»Ý: ܳ §²Ï­µ³-Ïñ»­¹Çï ³·­ñÇ­ÏáÉ µ³ÝϦ-Çó í»ñó­ñ»É ¿ 1 ÙÉÝ ¹­ñ³Ù ¨ ³Ù­µáÕ­çáõí۳ٵ ïí»É ѳ­Ù³·­Ûáõ­Õ³­óáõÝ: Ø. ØÏñïãÛ³­ÝÁ í³ñ­Ï»­ñÇ å³ï­×³­éáí Ïáñó­ñ»É ¿ñ ïáõ­ÝÁ ¨ ³­ÙÇë­ Ý»ñ ³Ýó, Ñá­·»­Ï³Ý ³å­ñáõÙ­Ý»­ñÇ å³ï­×³­éáí, ëñïÇ Ï³Ãí³­ÍÇó Ù³­Ñ³­ó»É: ²ÛÅÙ ³Ù­µáÕç í³ñ­ÏÁ Ùݳ­ó»É ¿ ¶¨áñ­·Ç íñ³... ´³Ý­ÏÁ ·áõ­Ù³­ñÇ µéݳ­·³ÝÓ­Ù³Ý å³­Ñ³Ý­ çáí ¹Ç­Ù»É ¿ ¹³­ï³­ñ³Ý: ²Ûë ¹»å­ùáõÙ ¿É ¹³­ï³­ñ³­ÝÁ µ³Ý­ÏÇ Ñ³Û­óÁ µ³­í³­ñ³­ñ»É ¿: ¶¨áñ·Ý ³­ëáõÙ ¿, áñ Ç­ñ»Ýù ï»Õ­Û³Ï ã»Ý »­Õ»É Ç­ñ»Ýó ¹»Ù Ï³­Û³ó­í³Í í×éÇ Ù³­ëÇÝ: ²­Ý³ÏÝ­Ï³É Ó¨áí Ç­Ù³­ó»É »Ý µ³Ý­ÏÇ áõ ¸²ÐÎ-Ç ³ß­Ë³­ï³­ÏÇó­Ý»­ñÇó: ¸³­ï³­ñ³­ÝÇó ͳ­Ýáõ­ó³­·Çñ ã»Ý ëï³­ó»É, ãáõ­Ý»Ý ݳ¨ Ç­ñ»Ýó ¹»Ù Ï³­Û³ó­í³Í í×éÇ û­ñǭݳ­ÏÁ: Øáï Ù»Ï ï³­ñÇ ¿ª ¸²ÐÎ-Ý­ ³ñ­·»­É³Ýù ¿ ¹ñ»É ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ ïݳ­Ù»ñ­ÓÇ ¨ 5000 ùÙ ­ë»­÷³­ ϳ­Ý³ß­ÝáñÑ­í³Í Ñá­ÕÇ íñ³... ì×Ç­éÁ ϳ­Û³ó­í»É ¿ 3511 ¹á­É³­ñÇ ã³­÷áí, µ³Ûó ¹ñ³­ ÝÇó Ñ»­ïá ³Û¹ ·áõ­Ù³­ñÁ ѳ­ë»É ¿ 5000 ¹á­É³­ñÇ: ÐÇ­Ù³ µ³Ý­ÏÁ ³Ù­ë³­Ï³Ý 90 ¹á­É³ñ ïá­Ïáë ¿ ѳ߭íáõÙ...¦: §Ð»ïù¦-Ç ÝáõÛÝ Ñ³­Ù³­ñáõÙ ïåí³Íª §ÊáõÙµ ϳ½­ÙÇñ ¨ ëï³­óÇñ í³ñϹ¦ Ñá¹­ í³­Íáõ٠ϳñ­¹áõÙ »Ýù. §¶Ûáõ­ÕáõÙ §²Ï­µ³-Ïñ»­¹Çï ³·­ñÇ­ÏáÉ µ³ÝϦ-Çó û·ï­íáÕ 60 í³ñ­Ï³­éáõ áõ­Ý»Ýù,- ³­ëáõÙ ¿ ÞÇ­ñ³­ÏÇ ï³­ñ³­Í³ßñ­ç³­ÝÇ ¶á·­Ñá­íÇï ·Ûáõ­ÕÇ Ñ³­Ù³ÛÝ­ ù³­å»ï ²ñ­ïáõß Ø³­ÝáõÏ­Û³­ÝÁ,- »ë ϳ­ë»Ç, áñ ¿ë µ³Ý­ÏÁ »­Õ³Í­Ý»­ñÇ Ù»ç ѳ­Ù»­Ù³­ ï³­µ³ñ Ýáñ­Ù³É ϳ­éáõÛó ¿... ´³Ûó §üÇÝ­ù³¦-Ç ¹»å­ùáõÙ Ñ»Ýó í»ñó­ñ³Í ³Ù­ëÇÝ åÇ­ïÇ ïá­Ïáë ÷³­Ï»ë... ²­ë»Ýù í»ñó­ñ»É »ë 500 ¹á­É³ñ, ¹áõ ÷á­Ë³­Ý³Ï ·áõ­Ù³­ñÁ ÉÇá­íÇÝ ¹Ý»ë ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç, ëÏëáõÙ »ë Ùï³­Í»É ïá­Ïáë­Ý»­ñÁ ÷³­Ï»­Éáõ Ù³­ ëÇÝ: ¾ë ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÇó Ñ»ßï í»ñó­ÝáõÙ »ë, µ³Ûó ß³ï ¹Åí³ñ »ë å³ñïù¹ ÷³­ÏáõÙ, á­ñáí­Ñ»ï¨ áñ ѳ߭í³ñ­ÏáõÙ »ë, ïá­Ïá­ë³¹­ñáõÛ­ùÁ ·³­ÉÇë ¿ 30 ïá­Ïáë: ÆëÏ ³ñ¹­Ûá±ù­²­ßáó­ùÇ å»ë ³Õ­ù³ï ï³­ñ³­Í³ßñ­ç³­ÝáõÙ ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ 30 ïá­Ïáë ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»­ïáõíÛáõÝ ¿ ³­å³­Ñá­íáõÙ: ƭѳñ­Ï» áã...¦:

59

ÜáõÛÝ ï»­ÕáõÙª §¶Ûáõ­Õ³­óÇ­Ý»ñÝ áõ­Ý»½ñÏ­íáõÙ »Ý¦ Ñá¹­í³­ÍáõÙ ³ë­íáõÙ ¿. §²Ûë ï³ñ­í³ Áݭóó­ùáõÙ ²­É³­í»ñ­¹áõ 5 µ³Ý­Ï»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó í³ñ­Ï³­éáõ­Ý»­ñÇ ¹»Ùª µéݳ­ ·³ÝÓ­Ù³Ý å³­Ñ³Ý­çáí Èá­éáõ Ù³ñ­½Ç Áݹ­Ñ³­Ýáõñ Ç­ñ³­í³­ëáõÃ­Û³Ý ¹³­ï³­ñ³Ý Ý»ñ­ ϳ­Û³ó­í»É ¿ 116 ѳÛó, á­ñÇó 97-Áª §²Ï­µ³-Ïñ»­¹Çï ³·­ñÇ­ÏáÉ µ³ÝϦ ö´À-Ç ÏáÕ­ÙÇó: ²Ûë µ³Ý­ÏÇ µéݳ­·³ÝÓ­Ù³Ý Ñ³Û­ó»­ñÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ ¹³­ï³­ñ³­ÝáõÙ áñ­å»ë å³­ï³ë­ ˳­ÝáÕ­Ý»ñ Ý»ñ·­ñ³í­í³Í »Ý 485 Ñá­·Ç, á­ñáÝó ÃíáõÙª ݳ¨ í³ñ­Ï³­éáõ­Ý»­ñÇ »­ñ³ß­ ˳­íá­ñáÕ­Ý»­ñÁ: ì»ñ­çÇÝ­Ý»ñë å³Û­Ù³­Ý³·­ñáí µ³Ý­ÏÇ ³­é³ç ëï³ÝÓ­Ý»É »Ý å³ñ­ï³­ íá­ñáõíÛáõݪ Ù³­ñ»É í³ñ­Ï³­éáõÇ ÏáÕ­ÙÇó ãÙ³ñ­í³Í í³ñ­ÏÇ Ùݳ­óáñ­¹Á: àõë­ïÇ, Ýñ³Ýù ¹³­ï³­ñ³­ÝáõÙ ÏñáõÙ »Ý í³ñ­Ï³­éáõÇÝ Ñ³­í³­ë³ñ å³­ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõíÛáõݦ: Ðá¹­í³­Íáõ٠ݳ¨ ÝßíáõÙ ¿, áñ §²Ï­µ³-Ïñ»­¹Çï ³·­ñÇ­ÏáÉ µ³ÝϦ-Á ·áñ­ÍáõÙ ¿ ѳݭ ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý 745 ѳ­Ù³ÛÝù­Ý»­ñáõÙ, µ³Ý­ÏÇ ²­É³­í»ñ­¹áõ Ù³ë­Ý³×­Ûáõ­ÕÇ ÏáÕ­ÙÇó 4073 í³ñ­Ï³­éáõ­Ý»­ñÇ ïñ³­Ù³¹ñ­í»É ¿ 1,95 ÙÉñ¹ ¹­ñ³Ù, ïá­Ïá­ë³¹­ñáõÛ­ùÁª 24 ïá­Ïáë... Ø»Ï ³Ûɪ §¶Ûáõ­ÕÇ 70 ïá­ÏáëÝ ³Û­ëûñ í³ñ­ÏÇ ï³Ï ¿, ³Û¹ 70 ïá­ÏáëÝ ¿É Ïáñ­ ͳݭíáõÙ ¿¦ Ñá¹­í³­ÍáõÙ ²ñ­Ù³­íÇ­ñÇ Ù³ñ­½Ç ¶ñÇ­µá­Û»­¹á­íÇ Ñ³­Ù³ÛÝ­ù³­å»ï êáë ¶³µ­ñǻɭ۳­ÝÁ ·ñáõÙ ¿. §Ø»ñ ·Ûáõ­Õ³­óÇ­Ý»­ñÁ í³ñÏ »Ý í»ñó­ÝáõÙ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ §²Ï­µ³-Ïñ»­¹Çï ³·­ñÇ­ÏáÉ µ³ÝϦ-Çó, §Î³­Ùáõñç¦, §²­ñ»­·³Ï¦, §üÇÝ­ù³¦ í³ñ­Ï³­ ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó: âÝãÇÝ ·áõ­Ù³ñ­Ý»ñ »Ý ï³­ÉÇë, ¹ñ³­Ýáí DZÝã ­Ý»ñ¹­ñáõÙ åÇ­ïÇ ·Ûáõ­Õ³­óÇÝ ³­ÝÇ... ì³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ Ï³, áñ 32 ïá­Ïá­ëáí ¿ í³ñÏ ï³­ÉÇë... Þ³­ï»­ñÁ µ³Ý­Ï»­ñÇ ïá­Ïáë­Ý»­ñÁ ÷³­Ï»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ·ÝáõÙ Ù³ë­Ý³­íá­ ñÇó »Ý 10 ïá­Ïá­ëáí (³Ù­ë³­Ï³Ý, ³Û­ëÇÝùݪ ï³­ñ»­Ï³Ý 120 ïá­Ïáë,- Ð.ê.) ·áõ­Ù³ñ í»ñó­ÝáõÙ, áñ ų٭ϻ­ï³Ý­óÇ ï³Ï ãÁÝϭݻݦ: §Ð»ïù¦ ß³­µ³­Ã³­Ã»ñ­ÃáõÙ ïåí³Í (ÃÇí 9, 23-29.12.2010 Ã.) §²­Ù³­Ýá­ñÇ Ý³­ ˳­ß»­ÙÇÝ Ï³­ñáÕ »Ý ³Ý­ïáõÝ Ùݳɦ Ñá¹­í³­ÍáõÙ ³ë­íáõÙ ¿, áñ ²­ñ³­·³­Í³­í³Ý ·Ûáõ­ÕÇ µÝ³­ÏÇã ²ñ­Ù»Ý ʳ­ã³ïñ­Û³­ÝÁ 2008 Ã. §ìî´-­Ð³­Û³ë­ï³Ý¦ µ³Ý­ÏÇó 1 ÙÉÝ 6 ѳ­½³ñ ¹ñ³Ù í»ñó­ñ³Í í³ñÏÝ Çñ ïá­Ïáë­Ý»­ñáí, ïáõÛÅ-ïáõ­·³Ýù­Ý»­ñáí 2010 Ã. ³ñ­¹»Ý ϳ½­Ù»É ¿ 2 ÙÉÝ 740 ѳ­½³ñ ¹ñ³Ù: ÆëÏ áë­ïǭϳ­ÝáõÃ­Û³Ý Â³­ÉÇ­ÝÇ µ³­Å³Ý­ÙáõÝ­ùÇ ²­ñ³­·³­Í³­í³­ÝÇ Ã³­Õ³­ÛÇÝ ï»­ëáõ­ãÇÝ áõÕÕ­í³Í ÃÕóϭóÇ ³ÛÝ Ñ³ñ­óÇÝ, û ÇÝ­ãá±õ­ ¿ áë­ïǭϳ­ÝáõÃ­Û³Ý ï»­ëáõ­ãÁ ¸²ÐÎ-Ç ³ß­Ë³­ï³­ÏÇó­Ý»­ñÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý ½µ³Õ­íáõÙ ·Ûáõ­ Õ³­óÇ­Ý»­ñÇÝ ïÝ»­ñÇó íï³ñ­Ù³Ý ·áñ­Í»­ñáí, ï»­ëáõã Þ³Ýà γ­ñ³­å»ï­Û³­ÝÁ å³­ ï³ë­Ë³­Ý»É ¿, áñ ³Û¹ ϳ­å³Ï­óáõí۳ٵ ¸²ÐÎ-Çó ¨ µ³Ý­ÏÇó Ç­ñ»Ýó ·ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ »Ý áõ­Õ³ñÏ­íáõÙ: §§ìî´-­Ð³­Û³ë­ï³Ý¦ µ³Ý­ÏÁ ·ñáõíÛáõÝ ¿ Ù»½ áõ­Õ³ñ­Ï»É, ·áÛáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ Î³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý á­ñá­ßáõÙ, ¹ñ³ ѳ­Ù³ñ ¿É Ù»Ýù Ç­ñ³­íáõÝù áõ­Ý»Ýù ³Ý­ÓÇÝ ïÝÇó íï³­ñ»­Éáõ¦,- ³­ë»É ¿ ï»­ëáõ­ãÁ: §Î³­åÇ­ï³É¦ µÇ½­Ý»ë û­ñ³­Ã»ñ­ÃÁ (17.12.2010 Ã.) ·ñáõÙ ¿, áñ 2010 Ãí³­Ï³­ÝÇ ÑáõÝ­í³ñ-ÑáÏ­ï»Ù­µ»ñ ³­ÙÇë­Ý»­ñÇÝ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ³ñ­¹³­ñ³­¹³­

60

ïáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý ¹³­ï³­Ï³Ý ³Ï­ï»­ñÇ Ï³­ï³­ñáõÙÝ ³­å³­Ñá­íáÕ Í³­é³­Ûáõí Ûáõ­ÝáõÙ ³é¨ïñ³­ÛÇÝ µ³Ý­Ï»­ñÇ ¨ áõ­ÝÇ­í»ñ­ë³É í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ û·­ ïÇÝ µéݳ­·³ÝÓ­Ù³Ý å³­Ñ³Ý­çáí ѳ­ñáõó­í»É ¿ 15,5 ѳ­½³ñ ϳ­ï³­ñá­Õ³­Ï³Ý í³­ñáõÛÃ: ì³­ñáõÛíݻ­ñáõÙ µéݳ­·³ÝÓ­Ù³Ý »Ý­Ã³­Ï³ ·áõ­Ù³­ñÇ ã³­÷Á ϳ½­Ù»É ¿ 9,5 ÙÉñ¹ ¹­ñ³Ù:

ì³ñ­Ï³­ïáõ­Ý»­ñÇ ãѳ­·»­óáÕ ³­Ëáñ­Å³­ÏÇ ³­éáõ­Ùáí, µ»­ñ»Ýù §¶É³­ Óáñ¦ áõ­ÝÇ­í»ñ­ë³É í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý í³ñ­Ï³­ÛÇÝ å³Û­ Ù³­Ý³·­ñÇó Ñ»ï¨Û³­ÉÁ. §4.1. ä³Û­Ù³­Ý³·­ñáí ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í Ù³ñ­Ù³Ý í»ñç­Ý³­Å³Ù­Ï»­ïáõÙ ì³ñ­Ï³­éáõÇ ÏáÕ­ÙÇó ì³ñ­ÏÁ ãÙ³­ñ»­Éáõ ¹»å­ùáõÙ, í³ñ­ÏÇ ï³­ñ»­Ï³Ý ³Ý­í³­Ý³­Ï³Ý ïá­Ïá­ë³¹­ñáõÛ­ùÇ Ñ³ß­í³ñ­Ïáõ­ÙÁ ¹³­¹³­ñáõÙ ¿ ¨ ų٭ϻ­ï³Ýó í³ñ­ÏÇ Ùݳ­óáñ­¹Ç Ýϳï­Ù³Ùµª Ï»­ï³Ý­ óÇ ûñ­í³­ÝÇó ÙÇÝ㨠í³ñ­ÏÇ ÉñÇí Ù³ñ­Ù³Ý û­ñÁ, í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­ Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÁ ëÏëáõÙ ¿ ѳ߭í³ñ­Ï»É ïáõÛŪ û­ñ³­Ï³Ý 0,5 %-Ç ã³­÷áí: 4.2. ä³Û­Ù³­Ý³·­ñáí ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í ų٭ϻ­ïáõÙ í³ñ­ÏÇ ·áõ­Ù³­ñÇ ïá­Ïáë­Ý»­ñÁ ãí׳­ñ»­Éáõ ¹»å­ùáõÙ, áõ­ß³ó­Ù³Ý Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ûñ­í³ ѳ­ Ù³ñ í³ñ­Ï³­éáõÝ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõí۳­ÝÁ í׳­ñáõÙ ¿ ïáõÛŪ í³ñ­ÏÇ ãí׳ñ­í³Í ïá­Ïá­ëÇ ·áõ­Ù³­ñÇ û­ñ³­Ï³Ý 0,5 %-Ç ã³­÷áí: 4.3. ä³Û­Ù³­Ý³·­ñÇ ³Ý­µ³­Å³Ý Ù³­ëÁ ϳ½­ÙáÕ í³ñ­ÏÇ Ù³ñ­Ù³Ý ų­Ù³­Ý³­Ï³­óáõÛ­óáí ݳ­Ë³­ï»ë­í³Í í³ñ­Ï³­ÛÇÝ å³ñ­ï³­íá­ñáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ë³Ëï­Ù³Ý Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ¹»å­ùÇ Ñ³­Ù³ñ í³ñ­Ï³­éáõÝ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõí۳­ÝÁ í׳­ñáõÙ ¿ ïáõ­·³Ýùª 30000 ÐÐ ¹­ñ³­ÙÇ ã³­÷áí¦: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ų٭ϻ­ï³Ýó í³ñ­ÏÇ Ùݳ­óáñ­¹Ç ï³­ñ»­Ï³Ý ïá­Ïá­ ë³¹­ñáõÛ­ùÁ ϳ½­ÙáõÙ ¿ 180 ïá­Ïáë, ÝáõÛÝ­ù³Ý ¿Éª ãí׳ñ­í³Í ïá­Ïáë­ Ý»­ñÇó ³­é³­ç³­ó³Í ·áõ­Ù³­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: 180 ïá­Ïáë ¿Éª í³ñ­ÏÇ ·áõ­ Ù³­ñÇ Å³Ù­Ï»­ï³Ýó ïá­Ïáë­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ (³Ûë­åÇ­ëÇ ³Ý­å³ï­Ï³é ¹³­Å³­ÝáõÃ­Û³Ý áõ Ù³ñ­¹³ï­Û³­óáõÃ­Û³Ý ¹ñë¨áñ­Ù³Ý ·áõ­ó» Ñݳ­ñ³­ íáñ ¿ ѳݭ¹Ç­å»É ÙdzÛÝ ³­Ý³­å³­ïáõ٠ѳÛïÝ­í³Í Ù³ñ¹­Ï³Ýó, ³ÛÉ áã ÇÝù­ÝÇß­Ë³Ý »ñÏ­ñÇ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ): ²Ûë­ï»Õ å»ïù ¿ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³É, áñ ß³ï »Ý ³ÛÝ ¹»å­ù»­ñÁ, »ñµ í³ñ­Ï³­éáõ­Ý»ñÝ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë Ùáõ­ÍáõÙ­Ý»ñ ã»Ý ϳ­ï³­ñ»É ¨ ų٭ϻ­ï³Ýó í³ñ­ÏÇ Ùݳ­óáñ­¹Á í»ñó­ñ³Í ÝáõÛÝ Ù³Ûñ ·áõ­Ù³ñÝ ¿: Ðñ³­å³­ñ³­ÏáõÙ­Ý»­ñÇó ¨ í³ñ­Ï³­éáõ­Ý»­ñÇ Ñ»ï áõ­Ý»­ó³Í ½ñáõÛó­Ý»­ ñÇó ѳÛï­ÝÇ ¿ ¹³é­ÝáõÙ, áñ ïá­Ïá­ë³¹­ñáõÛù­Ý»­ñÁ 24-26, ÇëÏ »ñ­µ»ÙÝ ¿É 30-32 ïá­Ïá­ëÇ »Ý ѳë­ÝáõÙ: º­Ã» ¹ñ³Ý ѳ­í»­É»Ýù ų٭ϻ­ï³Ýó 61

·áõ­Ù³ñ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í û­ñ³­Ï³Ý 0,1 ïá­Ïá­ëÁ, ³Û­ëÇÝùݪ ï³­ñ»­Ï³Ý 36 ïá­Ïá­ëÁ, ïáõÛ­Å»­ñÁ, ¹³­ï³­Ï³Ý ͳ˭뻭ñÁ ¨ ÙÛáõë ·³Ý­ÓáõÙ­Ý»­ñÁ (¹³­ï³­Ï³Ý ³Ï­ï»­ñÇ Ñ³ñ­Ï³­¹Çñ ϳ­ï³ñ­Ù³Ý ͳ­ é³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ å³ñ­ï³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ ãϳ­ ï³­ñ³Í ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇó Éñ³­óáõ­óÇã ·áõ­Ù³ñ ¿ ·³Ý­ÓáõÙ...), ³­å³ å³ñ½ Ϲ³é­Ý³, û ·É˳­íá­ñ³­å»ë ³Õ­ù³ï áõ ãù³­íáñ ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ ñÁ í»ñó­ñ³Í í³ñ­Ï»­ñÁ Ù³­ñ»­Éáõ ÇÝã Ñ»­é³Ý­Ï³ñ áõ­Ý»Ý ¨ Ýñ³Ýó ÇÝã ¿ ëå³ë­íáõÙ: ¸Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ·áñ­ÍÁݭó­óÇ Ï³­ë»ó­Ù³ÝÝ áõÕÕ­í³Í áñ¨¿ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ ¨ å»­ï³­Ï³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ÝáõÛ­ÝÇëÏ ³Ý­Ñ³Ý·ë­ïáõÃ­Û³Ý ¹ñë¨á­ñáõÙ ãϳª ÇÝ­ãÇó ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ·³É ³ÛÝ »½­ñ³­ ѳݷ­Ù³Ý, áñ ÐЭ Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³Ûë ËݹñáõÙ Ç­ñ»Ýó ѳ­Ù³­ Ó³Û­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ѳë­ï³­ï»É »Ý ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ¨ ÙÛáõë í³ñ­Ï³­ïáõ ϳ½­ Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ»ï, ·áõ­ó» ݳ¨ ³ÛÝ å³Û­Ù³­Ýáí, áñ Ç­ñ»Ýù ¿É Ç­ñ»Ýó ѳ­ñ³­½³ï­Ý»­ñÇ áõ µ³­ñ»­Ï³Ù­Ý»­ñÇ ³­ÝáõÝ­Ý»­ñáí Ù³ë­Ý³­íáñ µ³Ý­Ï»ñ ¨ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»ñ ëï»Õ­Í»Ý ¨ Ù³ë­Ý³­ ÏÇó ÉÇ­Ý»Ý ë»­÷³­Ï³Ý Åá­Õáíñ­¹Ç ѳñë­ï³­Ñ³ñ­Ù³Ý ·áñ­ÍÇÝ: ¶áõ­ó» ¹³ ¿ å³ï­×³­éÁ, áñ ¹³­ï³­Ï³Ý ³ï­Û³Ý­Ý»­ñÁ, Ç Ñ³­Ï³¹­ñáõíÛáõÝ ÙÛáõë á­Éáñï­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ Ç­ñ»Ýó Ï»ó­í³Í­ùÇ, í³ñ­Ï³­ïáõ­Ý»­ ñÇ Ñ³Û­ó»­ñÁ µ³­í³­ñ³­ñ»­Éáõ Ù»Í Ñ³­çá­ÕáõíÛáõÝ »Ý ·ñ³Ý­ó»É: Üñ³Ýù ³Ý­·³Ù ¹³­ï³­ñ³­ÝÇ á­ñá­ßáõ­ÙÁ ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇÝ ã»Ý Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ ÝáõÙ: ²Ûë­åÇ­ëÇ ·áñ­Í»­É³­Ï»ñ­åÁ ѳ­ÙÁݹ­Ñ³­Ýáõñ »ñ¨áõÛà ¿ ¹³é­ÝáõÙ: ¸³­ï³­ñ³­ÝÇ í×éÇ Ù³­ëÇÝ ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇÝ ï»Õ­Û³Ï ãå³­Ñ»­ÉÁ á­ñáß ¹³­ï³­íáñ­Ý»ñ Ù³ë­Ý³­íáñ ½ñáõÛó­Ý»­ñáõÙ §ÑÇ٭ݳ­íá­ñáõÙ¦ »Ý Ýñ³­Ýáí, áñ ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÁ µéݳ·­ñ³í­í»­ÉÇù ·áõÛ­ùÁ ãóùó­Ý»Ý: ´³­óÇ ³Û¹, í³ñ­Ï³­éáõ­Ý»­ñÇÝ ³­Ñ³­µ»­ÏáõÙ »Ý áã ÙdzÛÝ Ñ³ñ­Ï³¹Ç­ ñÇ Ï³­ï³ñ­Ù³Ý ͳ­é³­ÛáõÃ­Û³Ý ³ß­Ë³­ï³­ÏÇó­Ý»­ñÁ, ³Ûɨ ï»­ÕÇ áë­ ïǭϳ­ÝáõíÛáõÝÝ áõ ·Ûáõ­Õ³­Ï³Ý ËáñÑñ­¹Ç å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ï»­ë³Ýùª γ­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý á­ñáß­Ù³­ÝÁ ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý: ´Ý³Ï­ ãáõÃ­Û³Ý Ñ³ñë­ï³­Ñ³ñ­Ù³Ý, Ýñ³ ³­å³­·³­ÛÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ÐÐ ­Ï³­é³­ í³­ñáõí۳Ý, Ù»ÕÙ ³­ë³Í, ³Ý­ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝÝ ³­é³­í»É ó³Û­ïáõÝ ¿ ¹³é­Ýáõ٠ݳ¨ ³ÛÝ ÷³ë­ïáí, áñ ëï»Õ­Í»É ¿ ë»­÷³­Ï³Ý µÝ³Ï­ãáõí Û³­ÝÁ ѳۭñ»­Ý³½ñ­Ï»­Éáõݪ èáõ­ë³ë­ï³Ý ï»­Õ³­÷á­Ë»­ÉáõÝ Ýå³ë­ïáÕ Í³­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»ñ (Áëï Ññ³­å³­ñ³­ÏáõÙ­Ý»­ñÇ, í»ñ­çÇÝ 9 ï³­ñÇ­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ èáõ­ë³ë­ï³­ÝÇ ù³­Õ³­ù³­óÇ ¿ ¹³ñ­Ó»É 275 ѳ­½³ñ ѳÛ): ¶áõ­ó» ë³ ¿É í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ï³Ù Ù»Ï ³ÛÉ ·áñ­Í³ñ­ùÇ Ý³­Ë³­å³Û­Ù³Ý ¿...

62

г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇ Ñ³ñë­ï³­ ѳ­ñáõÙÝ áõ ³­Ýû·­Ý³­Ï³Ý íǭ׳­ÏÁ ϳñ­Í»ë ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõÝÝ ¿ ѳñ­Ûáõ­ñ³­íáñ ï³­ñÇ­Ý»ñ ³­é³ç »­Õ³Í Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÇ: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí ²­µ³Ã îñÇï­Ñ³­ÙÇÛ ìÛáõñó­µáõñ·­óáõ í»­ñÁ µ»ñ­í³Í ³ÛÝ Ëáë­ùÁ, û §Ññ»³­Ï³Ý í³ß­Ë³­éáõíÛáõ­ÝÇó ½½í³Ý­ùÁ ½³ñ­·³­ÝáõÙ ¿ í»ñ¨Çó áõ Ý»ñù¨Çó... ¨ ³ñ¹­Ûá±ù­ ³Û¹ Åá­Õá­íáõñ­¹Á Ïѳ­Ù³ñ­Ó³Ï­íÇ ³Ý­å³­ïÇŠ׳ñ­å³­Ï³É­»É ·Ûáõ­Õ³­óáõ ¨ ³ñ­Ñ»ë­ï³­íáñ­Ý»­ñÇ ùñïÇÝùÇ Ñ³ß­íÇݦ, ϳñ­ÍáõÙ »Ù, ÐЭ ³Û­ëûñ­í³ Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³­Éáí, ûñ¨ë ­Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íÇ Ñ»ï¨Û³É µá­í³Ý­¹³­Ïáõí۳ٵ. ûª ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Ï³­éáõÛó­ Ý»­ñÇ ¨ ï»­Õ³­Ï³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ í³ß­ ˳­éáõíÛáõ­ÝÇó ½½í³Ý­ùÁ ½³ñ­·³­ÝáõÙ ¿ ÙdzÛÝ Ý»ñù¨Çó, ÇëÏ ³Û¹ ѳݭ󳭷áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ, ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ÙdzÛÝ ½½í³Ý­ùáí ¿ ë³Ñ­Ù³­ ݳ­÷³Ï­íáõÙ, ù³Ý­½Ç Ñ³Û Åá­Õá­íáõñ¹Ý ³Û¹ ³­Ù»­ÝÁ ¹»é¨ë ­Ëá­ñáõí Û³Ùµ ãÇ ·Ç­ï³Ï­óáõÙ, áñ­å»ë­½Ç ϳ­ñá­Õ³­Ý³ ³ñ­Å³­ÝÇ Ñ³­Ï³­Ñ³ñ­í³Í ï³ Çñ ѳñë­ï³­Ñ³­ñáÕ­Ý»­ñÇÝ ¨ Ñá­ÕÇó áõ ѳۭñ»­ÝÇ­ùÇó ½ñÏáÕ­Ý»­ñÇÝ: ܳ¨ª ³ñ¹­Ûá±ù ­Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ïÇ­ñáÕ Ç­ñ³­íÇ­ ׳­ÏÇÝ µÝá­ñáß ã¿ ¾­ñ³½Ù èá­ï»ñ­¹³Ù­óáõ ³ÛÝ ÙÇï­ùÁ, û §³Õ­ù³ï­Ý»­ ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ Ññ»³­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ ³Ûë ÇÝã Ïá­Õá­åáõï áõ Ï»­Õ»­ùáõÙ ¿, á­ñÁ ³Õ­ù³ï­Ý»­ñÁ ³ÛÉ¨ë ­ã»Ý ϳ­ñáÕ ï³­Ý»É... ²ëï­í³Í á­Õáñ­Ù»³ Ýñ³Ýó: Ðñ»³­Ï³Ý í³ß­Ë³­éáõ­Ý»­ñÁ ³­ñ³­·á­ñ»Ý ³ñ­Ù³­ï³­ íáñ­íáõÙ »Ý ÝáõÛ­ÝÇëÏ ÷áùñ ·Ûáõ­Õ»­ñáõÙ, ¨ »­Ã» Ýñ³Ýù 5 ýÉá­ñÇÝ å³ñïù »Ý ï³­ÉÇë, ³­å³ í»ó ³Ý­·³Ù ³­í»­ÉÇ ·ñ³í »Ý 峭ѳݭçáõÙ: Üñ³Ýù ïá­Ïáë­Ý»­ñÇó ïá­Ïáë­Ý»ñ »Ý ·³Ý­ÓáõÙ, ³ÛÝ­å»ë áñ ³Õ­ù³­ïÁ Ïáñó­ÝáõÙ ¿ ³ÛÝ ³­Ù»­ÝÁ, ÇÝã áõ­Ý»ñ¦: Üϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³Ýù, áñ ÙdzÛÝ §²Ï­µ³-Ïñ»­ ¹Çï ³·­ñÇ­ÏáÉ µ³ÝϦ-Á ·áñ­ÍáõÙ ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý 745 ѳ­Ù³ÛÝù­Ý»­ñáõÙ, »ñµ ÐЭ-áõ٠ϳ ÁÝ­¹³­Ù»­ÝÁ Ùáï 1000 ѳ­Ù³ÛÝù: ²Ûë­ï»Õ ݳ¨ å»ïù ¿ ³ë­íÇ, áñ ÐÐ µ­Ý³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ, ·É˳­íá­ñ³­å»ë ³Õ­ù³ï ˳­íÁ, ãáõ­Ý»­Ý³­Éáí áñ¨¿ Ñ»­Ý³­ñ³Ý, ëïÇå­í³Í ¿ Çñ ÑáõÛ­ëÁ ϳ­å»É Ññ»³­Ý»­ñÇ ³ëï­Íá Ñ»ï, ÇëÏ ¹ñ³ ѻ勉Ýù­Ý»­ñÁ µá­Éá­ñÇÝ ¿ ѳÛï­ÝÇ: ²Ûë ËݹñáõÙ ÐЭ Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³Ý­Ã»­ñÇ áõ 糭ݳ­ëÇ­ ñ³­µ³ñ û·­ÝáõÙ »Ý Ù³ñ¹­Ï³Ýó: ²­Ù»Ý ÇÝã ³­ÝáõÙ »Ý, áñ­å»ë­½Ç Ï۳ݭùÁ ï»­Õ³­÷áË­íÇ Ïñá­ÝÇ ¹³ßï, Ç­¹»³­É³­Ï³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ »Ý ëï»Õ­ÍáõÙ Ýá­ñ³­Ýáñ »­Ï»­Õ»­óÇ­Ý»ñ ϳ­éáõ­ó»­Éáõ ¨ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç Ù»çª ³Ý¹ñ­ßÇ­ ñÇ­ÙáõÙ ³­å³­Ñáí ³å­ñ»­Éáõ ÑáõÛëÝ ³Ý­Ù³ñ å³­Ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ²Ûë­ï»Õ Ý峭ﳭϳ­Ñ³ñ­Ù³ñ ¿ Ýá­ñÇó ٻ筵»­ñ»É ³­å³ß­ÝáñÑ áõ ϳ­ß³­é³­éáõ 63

Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ Ø³ñ­ïÇÝ ÈÛáõ­Ã»­ñÇ Ùáï 500 ï³­ñÇ ³­é³ç ³ñ­ï³­Ñ³Û­ï³Í Ñ»ï¨Û³É ÙÇï­ùÁ. §Æ߭˳ݭݻñÝ áõ û­ñ»Ýë­¹Çñ­ Ý»­ñÁ Ýëï³Í »Ý áõ ËéÙ÷áõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó µ³ó µ»­ñ³Ý­Ý»­ñáí ¨ Ññ»³­Ý»­ ñÇÝ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ »Ý ï³­ÉÇë í»ñó­Ý»É, ·á­Õ³­Ý³É, Ïá­Õáå­ï»É ³ÛÝ, ÇÝã Ç­ñ»Ýó å»ïù ¿... Üñ³Ýù Ññ»³­Ï³Ý í³ß­Ë³­éáõí۳­ÝÁ Ñݳ­ñ³­íá­ ñáõíÛáõÝ »Ý ï³­ÉÇë, áñ­å»ë­½Ç Ç­ñ»Ýó ³­Ù»Ý ÇÝ­ãÁ Ý»ñÍ­Í»Ý ¨ åÉá­Ï»Ý Ç­ñ»Ýó ٳ߭ÏÁ: Üñ³Ýù Ç­ñ»Ýó ¹³ñÓ­ñ»É »Ý Ùáõ­ñ³ó­Ï³Ý-áõ½­íáñ, Ç­ñ»Ýó ÇëÏ ÷á­Õ»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: Ðñ»³­Ý»­ñÁ í»ñó­ÝáõÙ »Ý Ù»ñ ÷á­Õ»ñÝ áõ áõ­Ý»ó­ í³Í­ùÁ ¨ ¹³é­ÝáõÙ »Ý Ù»ñ ë»­÷³­Ï³Ý »ñÏ­ñÇ ï»­ñ»­ñÁ¦: ÆÝã­å»ë ³­Ï³­Ý³­ï»ë »Ýù, å»­ï³­Ï³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»ñÝ ÇÝù­Ý³­ ϳ٪ ³­é³Ýó ÐÐ ­ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇ Ï³ñ­ÍÇ­ùÁ ѳñó­Ý»­Éáõ, ÇëÏ Ñ³­ ×³Ë ¿É ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ»­Éáí áõ ³Ý­ï»­ë»­Éáí Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¹»Ù ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­í³Í ï»­ë³­Ï»ï­Ý»ñÝ áõ ϳñ­ ÍÇù­Ý»­ñÁ, Ýá­ñ³­Ýáñ í³ñ­Ï»ñ »Ý í»ñó­ÝáõÙ: ܳ¨ ³ñ­¹»Ý ½³Ý·­í³­Í³­ ÛÇÝ µÝáõÛà ¿ ÏñáõÙ ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³Ý í³ñÏ í»ñó­Ý»­ÉÁ: î³ëÝ­Û³Ï µ³Ý­Ï»ñ ¨ Ýñ³Ýó Ù³ë­Ý³×­Ûáõ­Õ»ñ ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ³Ý­Ó³Ýó µ³½­Ù³­åÇ­ëÇ í³ñ­ Ï»ñ »Ý ѳï­Ï³ó­ÝáõÙ: ú­ñǭݳϪ ÑÇ­åá­Ã»­ù³­ÛÇÝ í³ñϪ µÝ³­Ï³­ñ³Ý ·Ý»­Éáõ ¨ ³Ý­ß³ñÅ ·áõÛù Ó»éù µ»­ñ»­Éáõ, í»­ñ³­Ýá­ñá·­Ù³Ý ¨ ϳ­éáõó­Ù³Ý í³ñϪ µÝ³­Ï³­ñ³Ý ϳ­éáõ­ó»­Éáõ ¨ Ýá­ñá­·»­Éáõ, ³í­ïá­í³ñ­Ï³­íá­ñáõÙª Ù»­ù»­Ý³­Ý»ñ ·Ý»­Éáõ, ëå³­éá­Õ³­Ï³Ý í³ñϪ ³­é³Ýó í³ñÏ í»ñó­Ý»­ Éáõ å³ï­×³­éÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»­Éáõ, µÇ½­Ý»ë­í³ñÏ, ÉÇ­½ÇÝ· í³ñÏ, áõë­ Ù³Ý í³ñÏ, ׳٭÷áñ­¹áõÃ­Û³Ý í³ñÏ, ³ñ­Ó³­Ïáõñ­¹³­ÛÇÝ í³ñÏ ¨ ³ÛÉÝ: ²­Ù»­Ýáõ­ñ»ù í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ·ñ³­íÁ ÝáõÛÝÝ ¿ª ß³ñ­Å³­Ï³Ý áõ ³Ý­ß³ñÅ áõ­ Ý»ó­í³Íù: ¶É˳­íá­ñ³­å»ë ͳۭñ³­Ñ»Õ ³Õ­ù³ï ˳­íÁ í³ñ­ÏÁ í»ñó­ ÝáõÙ ¿ ³­é³Ýó ѳ߭í³ñÏ­Ý»ñ ϳ­ï³­ñ»­Éáõ, û ³ñ¹­Ûá±ù ­Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ Ïϳ­ñá­Õ³­Ý³ Ù³­ñ»É ³Û¹ í³ñ­ÏÁ: ²­é³Ý­ÓÇÝ ½ñáõÛó­Ý»­ñÇó ѳë­Ï³ó­ íáõÙ ¿, áñ ͳۭñ³­Ñ»Õ ³Õ­ù³­ïáõíÛáõ­ÝÁ Ù³ñ­¹áõÝ µ»­ñ»É ¿ Ýñ³Ý, áñ ݳ å³ï­ñ³ëï ¿ ó³Ý­Ï³­ó³Í å³Û­Ù³­Ýáí å³ñï­ùáí ÷áÕ í»ñó­Ý»Éª ÙdzÛÝ Ã» ³Û¹ ÷á­ÕÁ ïíáÕ ÉÇ­ÝÇ: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ ¹³­ï³­Ï³Ý ³ï­Û³Ý­Ý»­ñáõÙ ÙÇÙ­Û³Ýó µ³Ë­íáÕ ÏáÕ­Ù»­ñÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ³Ý­Ñ³­Ù»­ Ù³­ï»­ÉÇ »Ý. í³ñ­Ï³­ïáõ­Ý»­ñÁ Ýñµ³­·áõÛÝë ïÇ­ñ³­å»­ïáõÙ »Ý ËݹñÇ ¿áõí۳­ÝÁ, ÇëÏ í³ñ­Ï³­éáõ­Ý»­ñÇó ß³­ï»­ñÁ ÙdzÛÝ ¹³­ï³­Ï³Ý ÝÇë­ï»­ ñÇÝ ãÙ³ë­Ý³Ï­ó»­Éáí »Ý §Éáõ­ÍáõÙ¦ Ç­ñ»Ýó ËݹǭñÁ: Þ³­ï»­ñÁ ϳñ­ÍáõÙ ¿ÇÝ, áñ ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ ·É˳­íáñ µ³Ý­ÏÇ­ñÁ ¹³é­Ý³­Éáí ÐÐ ­í³ñ­ã³­å»ï, Ïí»­ñ³­Ï³Ý·­ÝÇ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõíÛáõ­ÝÁ, 64

å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ Ïëï»Õ­ÍÇ ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ï»­ëáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ, ïÝï»­ëáõíÛáõÝÝ áõ ëá­ódz­É³­Ï³Ý Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ ϵ³­ñ»­É³­íÇ, ½»ñÍ ÏÙݳ å»­ï³­Ï³Ý Ýá­ñ³­Ýáñ í³ñ­Ï»ñ í»ñó­Ý»­Éáõó ϳ٠³Û¹ ѳñ­óáõÙ ã³­÷³­íá­ ñáõíÛáõÝ Ï¹ñë¨á­ñÇ, µÝ³Ï­ãáõí۳­ÝÁª ·É˳­íá­ñ³­å»ë á­Éáñ­ïÇó ùÇã ï»­ Õ»­Ï³ó­í³Í­Ý»­ñÇÝ, Ñ»­éáõ Ïå³­ÑÇ í³ñÏ í»ñó­Ý»­Éáõó: 곭ϳÛÝ Ï۳ݭùÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ Ýñ³ ÙÇ³Ï Ñ³­í³­ï³Ù­ùÁ µ³Ý­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ·Ý ¿: ÆëÏ å»­ïáõÃ­Û³Ý áõ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ Ýñ³ óáõ­ó³­µ»­ñ³Í §Ñá­·³­ï³­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦ ûñ¨ë ­É³­í³­·áõÛÝë Ýϳ­ï»­ÉÇ ¿ ·É˳­íá­ñ³­ å»ë ³ÛÝ µ³­ÝÇó, áñ, û­ñǭݳÏ, å³ßï­å³­Ýáõí۳Ý, ³­éáÕ­ç³­å³­Ñáõí Û³Ý, ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ï»­ëáõÃ­Û³Ý ¨ ³ÛÉ Ý³­Ë³­ñ³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ ù³­Ñ³­Ý³­ÛÇ Ñ³ë­ïÇù ¿ ë³Ñ­Ù³­Ý»É, Ù»­é»­Éá­óÇ û­ñ»­ñÁ 廭ﳭϳ­Ýá­ñ»Ý ѳ­Ù³­ñ»É ¿ á㠳߭˳­ï³Ý­ù³­ÛÇÝ ¨ ï³ñ­µ»ñ ÙÇ­çá­ó³­éáõÙ­Ý»­ñáõÙ, Ùá­é³­Ý³­Éáí Çñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ å³ß­ïá­ÝÁ, Ç­ñ»Ý Ñá·¨á­ñ³­Ï³­ÝÇ Ï»ó­í³Í­ùáí ¿ å³­ÑáõÙ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ å»­ï³­Ï³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ ñÇ í»ñó­ñ³Í, ³Ûë­å»ë Ïáã­í³Í, å»­ï³­Ï³Ý í³ñ­Ï»­ñÁ ¨ ¹ñ³­Ù³­ïÝ»­ ñÇ (µ³Ý­Ï»­ñÇ) áõ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ÐÐ ­ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇÝ ïñíáÕ í³ñ­Ï»­ñÇ ·É˳­íáñ Ýå³­ï³­ÏÁ ÝáõÛÝÝ ¿ª ³Õ­ù³­ï³ó­Ý»É å»­ïáõí۳­ÝÁ ¨ ³Ý­Ñ³ï­Ý»­ñÇÝ: ²Û­ëÇÝùݪ ݳ¨ å»­ï³­ Ï³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý Ñ»ï¨³Ý­ùáí áõ­Ý»½ñÏ­íáõÙ ¿ û° å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ, û° Åá­Õá­íáõñ­¹Á, ÇÝãÝ ³Ïݭѳۭïá­ñ»Ý å³Û­Ù³Ý­ Ý»ñ ¿ ëï»Õ­Íáõ٠г­Ûáó 廭ﳭϳ­ÝáõÃ­Û³Ý Ïáñë­ïÇ ¨ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ÷á­ßdzó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ: ²­Ñ³ û ÇÝã­åÇ­ëÇ ¹ñ³Ë­ï³­ÛÇÝ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ ñáõÙ ¿ Çñ Ù³­Ñ³­µ»ñ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ýáõ٠ѳ­½³­ ñ³Ù­Û³Ï­Ý»­ñÇ ³­í³Ý­¹áõÛà áõ­Ý»­óáÕ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ë³ñ­¹áëï³Û­ÝÁ: ²Ûë ïËáõñ ³­éáõ­Ùáí, ï»­ÕÇÝ ¿ µ»­ñ»É Ñ»ï¨Û³É ½³­í»ß­ïÁ: Ö³­ß³­ñ³­ÝáõÙ ß³ï ¿­Å³Ý áõ­ï»­ÉÇù å³ï­íÇ­ñ³Í ѳ­×³­Ëáñ­¹ÇÝ ³­ëáõÙ »Ý, û ³Ûë­ï»Õ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ í»ñó­Ý»É ó³Ý­Ï³­ó³Í áõ­ï»­ÉÇù áõ ËÙÇãù ¨ ãí׳­ñ»É: Ö³­ß³­ñ³­ÝÇó ¹áõñë ·³­ÉÇëª Ã³Ý­Ï³ñ­Å»ù áõ­ï»­ÉÇ­ ùáí áõ ËÙÇã­ùáí ѳ­·»­ó³Í ѳ­×³­Ëáñ­¹ÇÝ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ »Ý ÙÇ Ëá­ ßáñ ·áõ­Ù³­ñáí ѳ­ßÇí: ܳ ½³Û­ñ³ó³Í µá­Õá­ùáõÙ ¿, û Ç­ñ»Ý ³ë­í»É ¿, áñ ëå³­ë³ñ­Ïáõ­ÙÁ ÓñÇ ¿, ¨ ³­å³, Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ·áõ­Ù³­ñáí ϳ­ ñáÕ »Ý ׳­ß»É ѳñ­Ûáõ­ñ³­íáñ, ÝáõÛ­ÝÇëϪ ѳ­½³­ñ³­íáñ Ù³ñ­¹ÇÏ: Üñ³Ý å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ »Ý, û ù»½ ѳ­Ù³ñ ëå³­ë³ñ­Ïáõ­ÙÁ Ç­ñáù ÓñÇ ¿, ùá ÷á­Ë³­ñ»Ý ѳ­ßÇ­íÁ Ï÷³­Ï»Ý ùá Ãáé­Ý»ñÝ áõ Íáé­Ý»­ñÁ, ÇëÏ Ý»ñ­Ï³­ Û³ó­í³­ÍÁ ùá å³­åÇ ù³­é³­ëáõÝ ï³­ñÇ ³­é³ç Ù»Ï ³Ý­·³Ù Ï»­ñ³Í 65

áõ­ï»­ÉÇ­ùÇ ³ñ­Å»ùÝ ¿, á­ñÇ Ù»Í ÉÇ­Ý»­Éáõ í»­ñ³­µ»ñ­Û³É ùá ½³ñ­Ù³Ý­ùÇó ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ¹áõ å³ñï­ùÇ ïá­Ïáë­Ý»­ñÇ, ïá­Ïáë­Ý»­ñÇ ïá­Ïáë­ Ý»­ñÇ ¨ ïáõÛ­Å»­ñÇ Ù³­ëÇÝ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ ãáõ­Ý»ë: ÆÝã­å»ë óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë ³Ýó­Û³­ÉÇ ¨ ³Û­ëûñ­í³ ÷áñÓÝ áõ Ç­ñá­Õáõí Ûáõ­ÝÁ ¨ ¹ñ³ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý áõñ­í³·Í­íáÕ ÙÇ­ïáõÙ­Ý»­ñÁ, »­Ã» ÑÇÙ­Ýá­íÇÝ ã÷áË­íÇ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ãí»­ñ³­Ý³Ý ³ÛÅÙ ¹»é¨ë ­·áñ­ÍáÕ í³ñ­Ï»ñ ï³­Éáõ ¹³­Å³Ý áõ ëå³­ÝÇã ݳ­Ë³­å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ µ³ñÓñ ïá­Ïáë­Ý»­ñÁ, ïáõ­·³Ýù­Ý»­ñÁ, å³ï­Å³­ÙÇ­çáó­Ý»­ ñÁ, ³­å³ í»ñó­ñ³Í Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Ýáñ í³ñÏ Ù»½ ³­í»­ÉÇ áõ ³­í»­ÉÇ ÏÑ»­é³ó­ÝÇ Ù»ñ ³½­·³­ÛÇÝ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇó (ÝáõÛ­ÝÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É ó³Ý­Ï³­ó³Í ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõÃ­Û³Ý ³­éáõ­Ùáí): ²­é³ÛÅÙ, ù³­ÝÇ ¹»é í³ñ­Ï³­ÛÇÝ á­Éáñ­ïáõÙ ïÇ­ñáõÙ ¿ Ïá­Õá­åáõ­ïÁ, å»ïù ¿ Ó»éÝ­å³Ñ ÙÝ³É í³ñ­Ï»ñ í»ñó­Ý»­Éáõóª ÉÇ­ÝÇ ¹³ å»­ï³­Ï³Ý Ã» ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³Ý: ²ß­Ë³ñ­ÑáõÙ í³ñ­íáÕ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, µ³­ñ»­ µ³Ë­ï³­µ³ñ, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­Ï³Ý ã¿: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí Ñáõ­ë³¹­ñáÕ ¿ Çë­É³­ Ù³­Ï³Ý á­ñáß µ³Ý­Ï»­ñÇ Ñ³ï­Ï³ó­ñ³Í ³Ý­ïá­Ïáë í³ñ­Ï»­ñÁ, ¨ ·É˳­ íá­ñ³­å»ëª Ý»ñ­å»­ï³­Ï³Ý, û­ñǭݳÏ, âǭݳë­ï³­ÝáõÙ, Ö³­åá­Ýdz­ÛáõÙ í³ñ­Ï»ñ ѳï­Ï³ó­ÝáÕ µ³Ý­Ï»­ñÇ áõ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ·áñ­ Íáõ­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ, »ñµ í³ñ­Ï³­ïáõÝ Çñ ß³­ÑÁ ëï³­ÝáõÙ ¿ í³ñ­Ï³­éáõÇ ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý ½³ñ­·³­óáõ­ÙÇó ³­é³­ç³­ó³Í ß³­ÑáõÛ­ÃÇó: ²ÛÅÙ ÷áñ­Ó»Ýù ѳë­Ï³­Ý³É, û г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõí۳­ ÝÁ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ áõ í³ñ­Ï»ñ ï³­Éáõ ¨ µ³­ñá­Û³­Ï³Ý ³­ç³Ï­óáõíÛáõÝ óáõ­ó³­µ»­ñ»­Éáõ ¹Ç­Ù³ó ÇÝã »Ý å³­Ñ³Ý­çáõÙ, û­ñǭݳÏ, г­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ, زÎ-Á, ºí­ñá­ÙÇáõíÛáõ­ÝÁ, ¶Éá­µ³É ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ýáÝ­ ¹Á ¨ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÙÛáõë Ñ»­Õǭݳ­Ï³­íáñ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ¸Ç­ï³ñ­ÏáõÙ­Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ ³Ûë ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ å³­Ñ³Ýç­Ý»­ñÁ ÝáõÛÝÝ »Ýª Ï»Ýï­ñá­Ý³­ËáõÛë ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­ Ù³­Ï³ñ·, å»­ï³­Ï³Ý áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇ ³­å³­å»­ï³­Ï³­Ý³­óáõÙ, ³ñ¹­Ûáõ­ ݳ­µ»­ñáõÃ­Û³Ý ÷³ë­ï³­óÇ Ù»ñ­ÅáõÙ, û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»­ñÇ Ëñ³­Ëáõ­ëáõÙ, ³­å³­Ï»Ýï­ñá­Ý³­óáõÙª ·Ç­ïáõí۳Ý, ÏñÃáõí۳Ý, ³­éáÕ­ ç³­å³­Ñáõí۳Ý, Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ, ïñ³Ýë­åáñ­ïÇ, ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý ¨ ÙÛáõë á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ, ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñÇó Ññ³­Å³­ñáõÙ, ³Ýó­Ý»É µ³­ñá­Û³¿­Ãǭϳ­Ï³Ý Ýáñ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»ñ Ó¨³­íá­ñáÕ áõ­ëáõ٭ݳ­ 66

Ï³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç, ѳۭñ»­Ý³­ëÇ­ñáõÃ­Û³Ý áõ ³½­·³­ÛÇÝ ·Ç­ï³Ï­óáõí Û³Ý Ù»ñ­ÅáõÙ, ËÕ×Ç ³­½³­ïáõÃ­Û³Ý ³Ý­í³Ý ï³Ïª ³­½³­ïáõíÛáõÝ ï³É íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇ ·áñ­Íáõ­Ý»áõí۳­ÝÁ, å»­ïáõÃ­Û³Ý Ïñ᭠ݳ­Ï³­Ý³­óáõÙ, ³­½³ï ßáõ­Ï³­Û³­Ï³Ý ѳ­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ, ³Ý­¹³­ ٳϭóáõíÛáõÝ Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ßáõ­Ï³­ÛÇÝ, ٳѳå³ïÅÇ í»ñ³óáõÙ, ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ ·Ý»­ñÇ, ëå³­ë³ñÏ­Ù³Ý ¨ ͳ­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ë³­Ï³­ ·Ý»­ñÇ µ³ñÓ­ñ³­óáõÙ, Ïá­Ùáõ­Ý³É, ³­éáÕ­ç³­å³­Ñáõí۳Ý, ÏñÃáõÃ­Û³Ý á­Éáñï­Ý»­ñÇ ÇÝù­Ý³­ýǭݳݭ볭íá­ñáõÙ, ϳ­ñÇ­ù³­íáñ­Ý»­ñÇÝ Ñ³ï­Ï³ó­ íáÕ ¹á­ï³­ódz­Ý»­ñÇ ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³­ÏáõÙ ¨ í»­ñ³­óáõÙ, ϳ­é³­í³­ñáõí Û³Ý, ݳ­Ë³­ñ³ñ­Ý»­ñÇ, ïÝû­ñ»Ý­Ý»­ñÇ Í³­é³­Ûá­Õ³­Ï³Ý ýáÝ­¹»­ñÇ í»­ñ³­ óáõÙ, áñ­¹»·­ñ»É ¶Éá­µ³­É³ó­Ù³Ý ·áñ­ÍÁݭó­óÁ, ϳ­é³­í³ñ­í»É §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·áí ¨ ³ÛÉÝ: ´Ý³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ѳñó ¿ ³­é³­ç³­ÝáõÙ, û ³Û¹ ÇÝã­å»±ë­¿, áñ ï³ñ­ µ»ñ ³­é³­ù»­Éáõí۳ٵ ëï»ÕÍ­í³Í ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÁ ÙǨÝáõÛÝ Ýå³­ï³ÏÝ »Ý Ñ»­ï³åÝ­¹áõÙ ¨ Ýñ³Ýó ·áñ­Íáõ­Ý»áõí Ûáõ­ÝÁ ÷á˭ϳ­å³Ïó­í³Í ÙÇ ßÕó ¿ ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ: ä³ñ­½Çó ¿É å³ñ½ ¿, áñ ·áñ­ÍáõÙ ¿ª Íñ³­·Çñ-Ù»­Ãá¹-ýǭݳÝëÑñ³­Ñ³Ý·-ϳ­ï³­ñáÕ ßÕóÝ: ²Ý­ßáõßï, ϳ­ï³­ñáÕ­Ý»ñÝ ³­Ï³­ Ù³ Ù»Ýù »Ýùª Ù»ñ Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÇ ·É˳­íá­ñáõí۳ٵ: ÆëÏ ³Û¹ ßÕó­ÛÇ ÙÛáõë ѳݭ·áõÛó­Ý»­ñáõÙ Çß­ËáõÙ »Ý ѳ­½³­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»­ñÇ ÷áñ­ ÓÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ѽáñ ·Ç­ï³­Ñ»­ï³­½á­ï³­Ï³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõï­Ý»­ñáõÙ ¨ ³Ûɨ³ÛÉ Ï»Ýï­ñáÝ­Ý»­ñáõÙ Ù߳ϭí³Í, ÷áñ­Ó³­ñ³­ñ³­Ï³Ý ÷áõÉ ³Ý­ó³Í, ïíÛ³É ³½­·Ç ³­é³Ýӭݳ­Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ Ý»­ñ³­éáÕª ³­í»ñ­Ù³Ý ϳ­ ï³­ñ»­É³­·áñÍ­í³Í Ù»­Ãá¹­Ý»­ñÁ: ÆÝã­å»ë ų­é³Ý­·³­Ï³Ý ³ñ­Ñ»ë­ï³­ í³ñ­ÅáõÃ­Û³Ý Ñ³­ë³Í ϻݭ¹³­Ý³ë­å³­ÝÁ, ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ýϳ­ï»­ÉÇ í»ñù ã³­é³­ç³ó­Ý»­Éáí, ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ ¿ ³ÝÝ­ß³Ý Ãí³­óáÕ Ù»Ï Ñ³ñ­í³­Íáí ³­Ù»­Ý³Ñ­½áñ ϻݭ¹³­ÝáõÝ ³Ý­¹³­Ù³­ÉáõÛÍ ¹³ñÓ­Ý»É áõ ï³­å³­É»É, ³Û¹­ å»ë ¿É Ù»ñ »ñÏ­ñÇ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ, ïÝï»­ëáõí۳Ý, ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý ¨ ³ÛÉ á­Éáñï­Ý»ñÝ ³­í»ñ­íáõÙ »Ý §µ³­ñ»­÷á­ËáõÙ­Ý»­ñǦ ³­é³­ç³ñÏ­í³Í, ÇëÏ Ñ»­ïá ݳ¨ª å³ñ­ï³¹ñ­í³Í, ³­é³­çÇÝ Ñ³­Û³ó­ùÇó Ù»ÕÙ, ³Ýí­Ý³ë, ÝáõÛ­ÝÇëÏ û·­ï³­Ï³ñ Ãí³­óáÕ Ù»­Ãá¹­Ý»­ñáí: ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõíÛáõÝÝ ³ñ­¹»Ý Ñ»­ÍáõÙ ¿ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ³­í»­ñÇã ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý å³ï­×³­éáí: ²Û¹ ù³­Õ³­ù³­ ϳ­ÝáõíÛáõÝÝ ¿, áñ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ Ãáõ­É³ó­ÝáõÙ ¿ í³ñ­Ï³­éáõ »ñÏñ­ 67

Ý»­ñÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý, ·Ç­ï³­Ï³Ý, ïÝﻭ볭ϳÝ, Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ¨ ³ÛÉ Ñ½á­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ѻ勉­µ³ñ, í³ñ­Ï³­éáõ »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ Ý³¨ ½ñÏáõÙ ¿ í³ñ­ÏÁ Ù³­ñ»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó: ºí ³Ûë ³­Ù»­ÝÁ ϳ­ï³ñ­í»É áõ ϳ­ï³ñ­íáõÙ ¿ µ³­ó³­Ñ³Û­ïá­ñ»Ý: ¼³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ ³é ³Û­ëûñ ·áñ­ ÍÁݭó­óÁ ϳ­ë»ó­ÝáÕ ¹Ç­Ù³¹­ñáõÃ­Û³Ý ×³­Ï³ï ¹»é ãÇ ëï»ÕÍ­í»É: ¸ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ áõ í³ñ­Ï»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ ù³­ Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ Çñ ѻ勉Ýù­Ý»­ñáí ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ ¿ ɳ­Ù»­Ëáõ­½³ Ïáã­í³Í ÙÇ­ç³­ïÇ §³­é³­ù»­ÉáõíÛáõ­ÝÁ¦: ØïÝ»­Éáí Ùñçݳ­Ýáó, ɳ­Ù»­ Ëáõ­½³Ý ÃáõÛÉ ¿ ï³­ÉÇë, áñ­å»ë­½Ç ÙñçÛáõÝ­Ý»­ñÁ ׳­ß³­Ï»Ý Çñ ·»Õ­Ó»­ ñÇ ³ñ­ï³¹­ñ³Í, Ù³­Ñ³­µ»ñ ïáù­ëÇÝ å³­ñáõ­Ý³­ÏáÕ ù³Õó­ñ³­Ñ³Ù ÝÛáõ­ÃÁ: àõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáÕ­Ý»­ñÇ íϳ­Ûáõí۳ٵ, ÙñçÛáõÝ­Ý»­ñÁ ëÇ­ñáí »Ý ÑÛáõ­ñÁݭϳ­ÉáõÙ ³Û¹ ÙÇ­ç³­ïÇÝ ¨ Ù»Í µ³­í³­Ï³­Ýáõí۳ٵ ׳­ß³­ÏáõÙ Ýñ³ ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÁ, ÇÝ­ãÁ ϳñ­Í»ë û Ëñ³Ë­×³Ý­ùÇ ¿ í»­ñ³Í­íáõÙ: ØñçÛáõÝ­Ý»ñÝ û­ñ»ñ ³Ýó ³Ýݭϳ­ï»­ÉÇá­ñ»Ý ïϳ­ñ³­ÝáõÙ, ÑÛáõÍ­íáõÙ áõ Ù³­Ñ³­ÝáõÙ »Ý §¹³­íÇÝ ³Ý­ï»Õ­Û³Ï¦: Øñçݳ­Ýá­óÁ Ù³­ñ»­Éáõó Ñ»­ïá, ɳ­Ù»­Ëáõ­½³Ý áõ­ïáõÙ ¿ ÙñçÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹ñ³Í Óí»­ñÇ ÙÇ Ù³­ëÁ, ÇëÏ ÙÛáõë Ù³ëÝ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ áñ­å»ë å³­ñ³ñï ÙÇ­ç³­í³Ûñª ³ñ­¹»Ý ë»­÷³­ Ï³Ý ë»­ñáõÝ¹Ý ³­×»ó­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ²Û­Ýáõ­Ñ»ï¨ ɳ­Ù»­Ëáõ­½³Ý ³Ýó­ ÝáõÙ ¿ ѳ­çáñ¹ Ùñçݳ­Ýáó... àõ­ñÇß ³½­·»­ñÇÝ Ïá­Õáå­ï»­Éáõ ¨ Ýñ³Ýó ïÇ­ñ»­Éáõ, áãÝ­ã³ó­Ý»­Éáõ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý íñ³ ˳ñëË­í³Í í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ÇÝë­ïÇ­ïáõïÝ ³ÛÅÙ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ³Ñ­é»­ÉÇ Í³­í³É­Ý»­ñÇ ¿ ·»­ñ³­×»É, áñ ³ñ­¹»Ý áõÕ­Õáñ­ ¹áõÙ ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µ³­½áõÙ »ñÏñ­Ý»­ñÇ ïÝï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ, Ýñ³Ýó Ý»ñ­ ùÇÝ ¨ ³ñ­ï³­ùÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ù³­ÙáõÙÏɳ­ÝáõÙ ¿ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ »­Ï³­Ùáõ­ïÇ ½·³­ÉÇ ½³Ý·­í³­ÍÁ: γñ­ Í»ë Ç­ñ³­Ï³­Ý³­ÝáõÙ ¿ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ áõÕÕ­í³Í Ç­ñ»Ýó º­Ñá­í³ ³ëï­Í᪠§³½­·»­ñáõÝ Ï³­ÃÁ åÇ­ïÇ ÍÍ»ë¦ å³ï­·³Ù-ϳñ­·³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ϳ٪ ÝáõÛÝ ³ëï­Íá Ñ»ï¨Û³É ϳݭ˳­ï»­ëáõ­ÙÁ. §àõ µá­Éáñ ßñç³­Ï³Û ³½­·»­ ñáõÝ ëï³­óáõ³Í­ùÁ áë­ÏÇ áõ ³ñ­Í³Ã áõ ѳݭ¹»ñÓ­Ý»ñ ÑáÝ (º­ñáõ­ë³­Õ»­ ÙáõÙª Ð.ê.) åÇ­ïÇ Ñ³­õ³­ùáõÇݦ (¼³­ù³­ñÇ³Û 14:14): ²ëï­í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ ·ñáÕ Ññ»³ Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ݳ¨ ɳ­í³­·áõÛÝë ѳë­Ï³­ó»É »Ý, áñ áõ­ñÇß Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇÝ ïÇ­ñ³­Ý³­ Éáí ¨ Ýñ³Ýó å³ñï­ù»­ñÇ ï³Ï å³­Ñ»­Éáíª Ñ»ß­ïáõí۳ٵ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ïÇ­ñ³­Ý³É ³Û¹ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ý³¨ Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý Éͳϭݻ­ñÇÝ, ¨ 68

Ç í»ñ­ç᪠Ýñ³Ýó »ñÏñ­Ý»­ñÇ ï»­ñÁ ¹³é­Ý³É: êÇá­Ýǽ­ÙÇ ÏÝù³­Ñ³Ûñ, ³­é³ë­å»­É³­Ï³Ý ¹³­Å³Ý áõ ã³­ñ³­ÙÇï Ñ»­ñáë, Ññ»³­Ý»­ñÇ ¨ ùñÇë­ ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ³ëï­í³Í, ÐÇ­ëáõë øÇë­ïá­ëÇ Ñ³Ûñ º­Ñá­í³Ý Ññ»³­Ý»­ ñÇÝ Ñáñ­¹áñ­áõÙ ¿, Ç­Ù³ª å³ñ­ï³¹­ñáõÙ ¿. §ºõ ¹áõÝ ß³ï ³½­·»­ ñáõ ÷áË åÇ­ïÇ ï³ë, µ³Ûó ¹áõÝ ÷áË ÙÇ ³é­Ý»ñ, ù³Ý­½Ç ¹áõÝ ß³ï ³½­·»­ñáõ íñ³Û åÇ­ïÇ ïÇ­ñ»ë¦ (´­ ú­ñǭݳó 15:6): Ø»Í ¹Åµ³Ë­ïáõíÛáõÝ ¿, áñ å»­ï³­Ï³Ý ¨ ³Ý­Ñ³­ï³­Ï³Ý í³ñÏ í»ñó­ ÝáÕ­Ý»­ñÁ, ϳ٠³Ûë ¹á·­Ù³­ÛÇ ¨ ·áñ­Í­Ý³­Ï³­ÝáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ Ïá­ Õá­åáõ­ïÇ áõ ³­í»­ñ³­ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ ãáõ­Ý»Ý ϳ٠¿É ³ÛÝ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ »Ý áñ­å»ë Íǭͳ­Õ»­ÉÇ, ³­ÝÇ­ñ³­Ï³­Ý³­Ý³­ÉÇ ÙÇ ½³­í»ß­ï³­Ï³Ý ³Ý­Ñ»­Ã»­ÃáõíÛáõÝ: 곭ϳÛÝ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ ³ÛÝ ³ñ­¹»Ý Ùá­ï»­ÝáõÙ ¿ Çñ ³­í³ñ­ïÇݪ Çñ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ ñÇ Ï³­ï³ñ­Ù³­ÝÁ: ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ ïáõíÛáõ­ÝáõÙ í»ñ­çÇÝ ùë³Ý ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í³Í í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ µ»­ñ»ó Ýñ³Ý, áñ ³Õ­ù³­ï³­ó³í û° å»­ïáõí Ûáõ­ÝÁ, û° Åá­Õá­íáõñ­¹Á ¨, ¹ñ³ Ñ»ï ٻϭï»Õ, »ñ­ÏáõëÝ ¿É ïÝùáõÙ »Ý í³ñ­Ï³­ÛÇÝ å³ñï­ù»­ñÇ ï³Ï: ì»­ñÁ Ýϳ­ñ³·ñ­í»ó, áñ Ñ³Û Åá­ Õáíñ­¹ÇÝ áõ­Ý»½ñ­Ï»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ, í³ß­Ë³­éáõ ¨ ³ñ­Û³Ý ͳ­ñ³í µ³Ý­ ϳ­ÛÇÝ áÑ­Ù³­ÏÇÝ (áõñ ѳ­Ù³ËÙµ­í³Í »Ý ÝáõÛÝ Ýå³­ï³Ï Ñ»­ï³åÝ­ ¹áÕ µ³Ý­Ï»­ñÁ, ³Û­ëÇÝùݪ ³Ûë­ï»Õ ïÇ­ñáõÙ ¿ ÝáõÛÝ Ï³ñ­·Á, ÇÝ­ãÁ ѳ­ ٳ߭˳ñ­Ñ³­ÛÇÝ ßáõ­Ï³­ÛáõÙ ¿, »ñµ ³ñ­Ûáõ­Ý³­ÏÇó ³ñ­ïáݭ۳ɭݻñÝ »Ý í³­ñáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ ¨ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»­ÉÇù ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ) ³­ç³Ï­óáõÙ ¿ Ù»ñ Ç߭˳­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: êï»ÕÍ­í³Í û­ñ»Ýù­Ý»ñÇÝ Ñ³­Ù³­ å³­ï³ë­Ë³Ýª ݳ¨ Ù³­Ñ³Ï­Ý»­ñáí ½ÇÝ­í³Í Ñ³Û áë­ïǭϳÝ-½ÇÝ­íáñ­ Ý»­ñÁ å³ñ­ï³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ãϳ­ï³­ñ³Í í³ñ­Ï³­éáõ­Ý»­ñÇó í»ñó­ ÝáõÙ »Ý Ýñ³Ýó ·áõÛ­ùÁ, ïáõ­ÝÁ, Ñá­ÕÁ ¨ ѳÝÓ­ÝáõÙ í³ñ­Ï³­ïáõ­Ý»­ ñÇÝ ¨ ³­Ù»Ý¨ÇÝ Ñ³ß­íÇ ãÇ ³éÝ­íáõÙ ³Ý­·³Ù ³ÛÝ, áñ í³ñ­Ï³­éáõÝ ãÇ Ï³­ñá­Õ³­ó»É Ù³­ñ»É í³ñ­ÏÁ, û­ñǭݳÏ, µ³­ó³ñ­Ó³Ï ³Ý­µ³­ñ»Ý­å³ëï ÏÉÇ­Ù³­Û³­Ï³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñÇ å³ï­×³­éáí: ²Û­ëûñ­í³ ϳ­ï³ñ­í³­ÍÁ ûñ¨ë ­Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ ѳ­Ù³­ñ»É Ù»½ ëå³ë­íáÕ Ù³Ý­ñ³­Ï»ñïÝ ³ÛÝ Ç­ñ³­ íǭ׳­ÏÇ, »ñµ г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý µ³­Ý³ÏÝ áõ áë­ ïǭϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ í³ñ­Ï»­ñÁ ãÙ³­ñ³Í å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ µÝ³­ÏÇã­Ý»­ñÇÝ Ïå³ñ­ï³­¹ñÇ Ñ»­é³­Ý³É Ç­ñ»Ýó »ñÏñ­Ý»­ñÇó ϳ٠áñ­å»ë ëïñáõÏ­Ý»ñ ͳ­é³­Û»É Ýñ³Ýó, áí­ù»ñ ³ñ­ïáÝ­Û³É »Ý ѳ­Ù³ñ­íáõÙ: 69

г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ¨ ëñ³ ³ñ­Ûáõ­Ý³­ÏÇó ÙÛáõë µ³Ý­Ï»­ñÇ áõ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ѳï­Ï³ó­íáÕ ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­ÑÇ áõ í³ñ­ÏÇ Ùdzë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ µáõ­ñáõ٭ݳ­ÉÇ Ý»Ï­ï³­ñáí ûÍ­í³Í Ï»ñ­å³­ëÇ Ù»ç ùá­Õ³ñÏ­í³Í »ñÏ­ë³Ûñ ëáõñ ¿: ì³°Û­³ÛÝ »ñÏ­ñÇÝ áõ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇÝ, áñ ÏÁÝ­¹áõ­ÝÇ ³Û¹ ëñÇ ¹³Ý­¹³­Õá­ñ»Ý ï³Ý­ç³­Ù³Ñ ³­ÝáÕ Ñ³ñ­í³­ÍÁ:

70

§Î²­ÚàôÜ ¼²ð­¶²­òàôئ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á, áñ­å»ë Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ³­é³­çÁݭó­óÇ Ñáõ­ë³­ÉÇ áõ­ÕÇ, ÁÝ­¹áõÝ­í»É ¿ زÎ-Ç ³Ý­¹³Ù »ñÏñ­Ý»­ñÇ 1992 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ èÇá ¹» ij­Ý»Û­ñá­Ûáõ٠ϳ­Û³­ó³Í г­Ù³­Åá­Õá­íáõÙ: ²Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ѳÛï­ÝÇ ¿ ݳ¨ §21-ñ¹ ­¹³­ñÇ û­ñ³­Ï³ñ·¦, §ú­ñ³­ ϳñ· 21¦, §Î³­ÛáõÝ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦, §¾­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ϳ­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦, §Ð³­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý Ï³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦, §Ø³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ï³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦, §Ø³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ý»­ñáõ­ÅÇ Ï³­ ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦, §ø³­Õ³­ù³Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý Ï³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ¨ ³ÛÉ ³­ÝáõÝ­Ý»­ñáí: ²Ûë ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ëï»Õ­Íáõ­ÙÁ í»­ñ³·ñ­íáõÙ ¿ ïÇ­ÏÇÝ ¶ñá ´ñáõÝíɳݭ¹ÇÝ, áí 1983-87 Ãí³­Ï³Ý­Ý»­ñÇÝ Ý³­Ë³­·³­Ñ»É ¿ زÎ-Ç Þñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ¨ ¼³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ð³Ýӭݳ­ Åá­Õá­íÁ: ²Ûë ïÇÏ­Ýáç µÝá­ñá߭ٳٵª ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ ϳ­ ÛáõÝ, »­Ã» ³ÛÝ Ãáõۭɳï­ñáõÙ ¿ µ³­í³­ñ³­ñ»É Ý»ñ­Ï³­ÛÇë 峭ѳÝç­Ý»ñÝ áõ ϳ­ñÇù­Ý»­ñÁª ãíï³Ý­·»­Éáí ³­å³­·³ ë»­ñáõݹ­Ý»­ñÇ ë»­÷³­Ï³Ý ϳ­ ñÇù­Ý»­ñÁ Ñá­·³­Éáõ ϳ­ñá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ ó³­Ï³ñ­·Ç ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí۳­ÝÁ ͳ­Ýáà Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ³Ý­Ñ³ï, µ³­ó³­éáõí۳ٵ ѳ­ïáõÏ Ýå³­ï³Ï Ñ»­ï³åÝ­¹áÕ­Ý»­ñÇ ¨ Ùá­Éáñ­í³Í­ Ý»­ñÇ, Ïѳ­Ùá½­íÇ, áñ ³ÏݭѳÛï ßÇÝ­Íáõ ¿ Ù»Ï ³Ý­Ñ³­ïÇÝ í»­ñ³·­ñ»É µ³ñ¹ áõ µ³­Õ³¹­ñ³­Ù³ë ÙÇ Íñ³·­ñÇ ëï»Õ­Íáõ­ÙÁ, ³ÛÝ ¿É ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ÙÇ Íñ³·­ñÇ, áñÝ Çñ Ù»ç Ý»­ñ³­éáõÙ ¿ ¶Éá­µ³­É³ó­Ù³Ý ÙÛáõë á­Éáñï­Ý»­ñÁ ¨ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ùdz­Ï»Ýï­ñáÝ Ï³­é³­í³­ñáõ­ÙÁ, ³Û­ëÇÝùݪ ×Çßï ¨ ×Çßï ³ÛÝ, ÇÝ­ãÝ ³Ù­ñ³·ñ­í³Í ¿ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñáõÙ: ²Ûë ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç-·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí۳Ý-Íñ³·­ñÇ ÑÕÏí³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ, ϳë­Ï³­Í»­ÉÇ áõ ³­ÝÇ­ñ³­Ï³­Ý³­Ý³­ÉÇ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇ Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝ ¨ Ýñµ³­·áõÛÝë ùá­Õ³ñÏ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ, ѳÛï­ÝÇ Íñ³·­ñÇ Ñ»ï Ýñ³ ѳ­ ñ³­½³­ïáõíÛáõ­ÝÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ ³Ûë ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ëï»ÕÍ­í»É ¿ ѽáñ ϳ­éáõÛó­Ý»ñ áõ­Ý»­óáÕ ÙÇ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý »ñ­Ï³­ñ³Ù­Û³ áõ ѳ­Ù³­Ï³ñ·­í³Í ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ: ÆëÏ Ð³­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ÑÇ٭ݳ¹­ñáõ­ÙÁ زÎ-Ç Ð³Ýӭݳ­Åá­Õá­íÁ ݳ­Ë³­·³­Ñ³Í ïÇÏ­Ýá­çÁ í»­ ñ³·­ñ»­Éáí, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ ó³Ý­Ï³­ó»É »Ý ïå³­íá­ñáõíÛáõÝ ëï»Õ­Í»É, áñ ³Ûë ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç-Íñ³·­ñÇ ë³Õ٭ݳ­íá­ñáõ­ÙÁ, ÍÝáõÝ­¹Á, ßñç³­ ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹Ý»­ÉÁ ³Ù­µáÕ­çá­íÇÝ Ø²Î-Ç ·áñÍÝ ¿: 71

Àëï §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ë³Ñ­Ù³­ÝáõÙ­Ý»­ñǪ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÙÇç¨ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÁ µ³ßË­í»­Éáõ »Ý ³ñ­¹³ñ áõ ѳ­í³­ë³ñ, ³ñ­Ù³­ï³­ËÇÉ »Ý ³ñ­í»­Éáõ ³Õ­ù³­ïáõíÛáõÝÝ áõ ëá­íÁ, í»­ ñ³ó­í»­Éáõ ¿ ³Õ­ù³ï­Ý»­ñÇ ¨ ѳ­ñáõëï­Ý»­ñÇ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ª ³Õ­ù³ï áõ ѳ­ñáõëï »ñÏñ­Ý»­ñÇ ÙÇç¨ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ Ï۳ݭùÇ á­ñ³­ÏÇ ï³ñ­ µ»­ñáõíÛáõ­ÝÁ: ܳ¨ª å»ïù ¿ ³­ñ³­·á­ñ»Ý µ³­í³­ñ³ñ­í»Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ å³­Ñ³Ýç­ÙáõÝù­Ý»ñ, ÇÝã­åÇ­ëÇù »Ýª Ù³­ùáõñ çáõ­ñÁ, ѳ­Ù³­å³­ï³ë­ Ë³Ý Ï³­ó³­ñ³­ÝÁ, ¿­Ý»ñ­·Ç³Ý, ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³­Ýáõ­ÙÁ, ëÝÝ¹Ç ³Ýí­ï³Ý­·áõíÛáõ­ÝÁ, ϻݭ볭µ³­Ý³­Ï³Ý µ³½­Ù³­½³­ÝáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³­ Ýáõ­ÙÁ ¨ ³ÛÉÝ: ÆÝã­å»ë ݳ¨ª ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ å»ïù ¿ ³­å³­Ñáí­íÇ ³ñ­¹³ñ áõ µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ ÏÛ³Ýù ¨ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ³­ÝÁݹ­Ñ³ï ³×, á­ñÁ ãÇ Ë³Ë­ï»­Éáõ ÙÇÝ㨠³ÛÅÙ å³Ñ­å³Ý­í³Í µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÁ, ÇëÏ ù³Û­ù³Û­í³Í áõ ³­í»ñ­í³Í ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­í»Ý: ºí »­ñ³­½»­ÉÇ ³ÛÉ Ñ³­í³ë­ïáõÙ­Ý»ñ: ²Ûë­ï»Õ ݳ¨ Ýß»Ýù, áñ 27 ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇó µ³Õ­Ï³­ó³Í èÇá­ÛÇ Ðé㳭ϳ·­ñÇ ³­é³­çÇÝ ëϽµáõÝ­ùÁ í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ Ù³ñ­¹áõ Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñÇÝ. §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ï»Ýï­ñáÝ Ñ³Ý­¹Ç­ë³­óáÕ Ù³ñ­¹Á Ç­ñ³­íáõÝù áõ­ÝÇ µÝáõÃ­Û³Ý Ñ»ï Ý»ñ­ ¹³ß­Ý³Ï, ³­éáÕç ¨ µ»Õ٭ݳ­íáñ Ï۳ݭùǦ: ²­Ñ³ ³Ûë­åÇ­ëÇ í³é áõ ßɳ­óáõ­óÇã ߻߭ﳹñ­Ù³Ùµ ¿ ³ë­å³­ñ»½ ѳݭí»É §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á: ²Ûë ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ÏÝù³­Ñ³Û­ñÁ, ÉÇ­ÝÇ ¹³ ËÙµ³­íá­ñáõ٠û ϳ½­ Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ, ÷³ë­ïá­ñ»Ý ÙÇ Ñ³ñ­í³­Íáí, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, Éáõ­ ÍáõÙ ¿ ѳ­½³­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ³éç¨ Í³­é³­ó³Í ³Ý­Éáõ­Í»­ÉÇ ËݹǭñÁª Ëáë­ï³­ÝáõÙ ¿ ó³Ý­Ï³­ÉÇÝ áõ »ñ¨³­Ï³­Û³­Ï³­ ÝÁ ¹³ñÓ­Ý»É Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ: àõ­ñ»ÙÝ, ¹Ûáõ­ñ³­Ñ³­í³ï å»­ï³­Ï³Ý ³Û­ñ»­ñÇÝ ÙÝáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ë»­÷³­Ï³Ý »ñÏ­ñÇ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ, û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ, å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Á, ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ, ÏñÃáõíÛáõ­ÝÁ, ³­éáÕ­ç³­å³­ÑáõíÛáõ­ÝÁ, Ùß³­ÏáõÛ­ÃÁ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, »ñÏ­ñÇ ïÝï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ, ϳñ·Ý áõ ϳ­Ýá­ÝÁ »Ý­Ã³ñ­Ï»É ù³­ñá½­íáÕ Ñ³­ Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ ¨ ... ëå³­ë»É »ñ¨³­Ï³­Û³­Ï³Ý »ñ­ç³­ÝÇÏ ³­å³­·³­ÛÇÝ: ºí Ñ»Ýó ³Û¹­å»ë ¿É »­Õ³í: §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ Ù³­ïáõ­ó»­ Éáõ ³­é³­çÇÝ ù³Û­ÉÁ ßéݹ³­ÉÇó ¿ñ: º­Ã» زÎ-Ç ³Ý­¹³Ù »ñÏñ­Ý»­ñÇ 1992 72

Ãí³­Ï³­ÝÇÝ èÇá ¹» ij­Ý»Û­ñá­ÛÇ Ñ³­Ù³­Åá­Õá­íáõÙ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ðé㳭ϳ­·ÇñÝ ³Ý­í»­ñ³­å³­Ñá­ñ»Ý ÁÝ­¹áõ­Ý»­óÇÝ 179 »ñÏñ­Ý»ñ, ³­å³ ¹ñ³­ÝÇó ï³­ëÁ ï³­ñÇ ³Ýóª Úá­Ñ³Ý­Ý»ë­µáõñ­·Ç ѳ­Ù³­Åá­Õá­íáõÙ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ë³Ý­¹³­í³­éáõíÛáõÝÝ ¿°É ³­í»­ÉÇ Ù»Í ¿ñ: ²Ûë­ï»Õ ³ñ­¹»Ý 193 »ñÏñ­Ý»ñ (22 ѳ­½³ñ å³ï­íÇ­ñ³Ï­Ý»ñ), ÝáõÛÝ ³Ý­í»­ñ³­å³­Ñáõí۳ٵ í»­ñ³­Ñ³ë­ï³­ï»­óÇÝ Ç­ñ»Ýó ѳ­í³­ï³ñ­ ÙáõíÛáõ­ÝÁ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ (·áñ­ÍÁݭó­óÇÝ Ùdz­ó³Ý ÙÇ ß³ñù »ñÏñ­Ý»ñ, á­ñáÝù èÇá ¹» ij­Ý»Û­ñá­ÛáõÙ ï»­ÕÇ áõ­Ý»­ ó³Í ÑÇ٭ݳ­¹Çñ ѳ­Ù³­Åá­Õá­íÇ ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»­ñÇÝ ã¿ÇÝ Ù³ë­Ý³Ï­ó»É ¨ ã¿ÇÝ áñ­¹»·­ñ»É ³Ûë ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·áí ϳ­é³­í³ñ­í»­Éáõ å³ñ­ï³­íá­ ñáõíÛáõ­ÝÁ): §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ¹ñáõÛíݻ­ñÇ ßáõñç Ëáñ­Ñ»­ÉÁ µÝ³­Ï³­Ý³­µ³ñ ³é­Ï³­ËáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³É ѳñ­ó»­ñÁ: ú­ñǭݳÏ, ³ñ¹­Ûá±ù ­í»­ñÁ Ãí³ñÏ­í³Í ·³Û­Ã³Ï­ÕÇã Ëáë­ïáõÙ­Ý»ñÝ áõ ѳ­í³ë­ïáõÙ­Ý»ñÝ ³­å³­Ñáí­í³Í »Ý ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý, ÝÛáõ­Ã³­ï»Ë­Ýǭϳ­Ï³Ý, ýǭݳݭ ë³ïݭﻭ볭ϳÝ, ï»Ë­Ýá­É᭷dz­Ï³Ý, Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ¨ ³ÛÉ ³ÝÑ­ñ³­ Å»ßï ÑÇÙ­ù»­ñáí: ܳ¨ª Ç­ñá±ù ­·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý ÏÝù³­Ñ³Û­ñ»­ñÁ Ùï³­Ñá·­í³Í »Ý ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý µ³­ñ»­Ï»­óáõí۳Ý, ³Ýí­ï³Ý­ ·áõÃ­Û³Ý ¨ ³­å³­·³­ÛÇ ËݹÇñ­Ý»­ñáí, û± Ýñ³Ýù ³°ÛÉ Ýå³­ï³Ï »Ý Ñ»­ ï³åÝ­¹áõÙ: ºí, ûñ¨ë, ³­Ù»­Ý³·É­Ë³­íá­ñÁª û ³Ûë DZÝã ѭݳñ­ùáí ¿, áñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ùdzݭ·³­ÙÇó ½Ù³ÛÉ­í»ó áõ ÁÝ­¹áõ­Ý»ó ³Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á, »ñµ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÙÇç¨ ³Ûë­åÇ­ ëÇ Ñ³­Ù»­ñ³ß­ËáõíÛáõÝ ¨ ÝáõÛÝ ËݹñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ³Ûë­åÇ­ëÇ µ¨»é­í³­ ÍáõíÛáõÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý å³ï­Ùáõí۳ÝÝ ³Ý­Í³­Ýáà ¿: ÜÙ³Ý Ç­ñ³­íÇ­ ׳­ÏÇ Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ ³­Ï³­Ý³­ï»ë ÉÇ­Ý»É, û­ñǭݳÏ, ѳ­Ù»ñ­·³ë­ñ³Ñ­Ý»­ñáõÙ, »ñµ Éáõ­ë³­íáñ, å³Û­Í³é áõ Ùá­·³­Ï³Ý Ù»­Õ»­¹ÇÝ ³Ù­µáÕ­çá­íÇÝ Ïɳ­ÝáõÙ ¨ Çñ »ï¨Çó ¿ ï³­ÝáõÙ Ý»ñ­Ï³­Ý»­ñÇÝ Ï³Ù »ñ­Ï³­ÃÇ Ë³ñï­í³Í­ùÁª Ù³·­ÝÇ­ë³­Ï³Ý ¹³ß­ïáõÙ: ºí ³ñ¹­Ûá±ù­ ³ß­Ë³ñÑÝ ³Ûë­ù³Ý Ñ»ßï ϳ­ é³­í³­ñ»­ÉÇ ¿ ¹³ñ­Ó»É: гۭﳭñ³ñ­í³Í Ç­¹»³É­Ý»­ñÇ áõ ¹ñ³Ýó ѳë­Ý»­Éáõ Ç­ñ³­Ï³Ý Ñݳ­ ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­éáõ­Ùáí, ݳË, í»ñó­Ý»Ýù §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ¹ñáõÛíݻ­ñÇó, û­ñǭݳÏ, ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ³ñ­ï³¹­ ñ³Ý­ùÇ ³­ÝÁݹ­Ñ³ï ³­×Á ¨ µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ å³Ñ­å³­Ýáõí 73

ÛáõÝÝ áõ ù³Û­ù³Û­í³Í-³­í»ñ­í³Í­Ý»­ñÇ í»­ñ³­Ï³Ý·­Ýáõ­ÙÁ ¨ ÷áñ­Ó»Ýù ѳë­Ï³­Ý³É, û áñ­ù³­Ýá±í­¿ Ñݳ­ñ³­íáñ ³­å³­Ñá­í»É ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ ÛÇÝ ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÇ ³­ÝÁݹ­Ñ³ï ³­×Á ¨ Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï å³Ñ­å³­Ý»É ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ ³­Ý³­Õ³ñï µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÁ ¨ í»­ñ³­ ϳݷ­Ý»É íݳë­í³Í­Ý»ñÝ áõ ³­í»ñ­í³Í­Ý»­ñÁ, »ñµ Áëï ³Û¹ ѳ­Û»­ó³­ ϳñ­·Ç, ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý í»­ñ³ó­Ù³Ý ¨ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ µ³­ ñ»­Ï»­óÇÏ ÏÛ³Ýù ³­å³­Ñá­í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ Ï峭ѳÝç­íÇ 8-10 ³Ý­·³Ù Ù»­Í³ó­Ý»É ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÁ: лÝó Ç­ñ»Ýóª Ñ»­Õǭݳ­Ï³­íáñ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ïí۳ɭݻ­ñáí, ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç ó³­Ù³­ùÇ ï³­ñ³Í­ùÁ, ãѳ߭í³Í ë³é­ó³­Ï³­É³Í ¨ Ù»ñ­Ï³­ó³Í­Ý»­ñÁ, ϳ½­ÙáõÙ ¿ 13494471 ù³é.ÏÙ, á­ñÇ ÙdzÛÝ 27 ïá­ÏáëÝ ¿ ãíݳë­í³Í, ÇëÏ Ù³ë­Ý³­ÏÇ ¨ ³Ù­µáÕ­çá­ íÇÝ Ë³Ëï­í³Í ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÁ ϳ½­ÙáõÙ »Ý ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­Ý³­ µ³ñ 36,7 ¨ 36,3 ïá­Ïáë (2000 Ãí³­Ï³­ÝÇ ïí۳ɭݻ­ñáí): ÜáõÛ­ÝÇëÏ ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÇ 2000 Ãí³­Ï³­ÝÇ Í³­í³É­Ý»­ñÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ, »ñµ ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ßÝãÇ Ñ³ß­íáí ï³­ñ»­Ï³Ý í»­ñ³Ù­ß³Ï­íáõÙ ¿ñ 53-55 ïáݭݳ ÑáõÙù (6,5 ÙÉñ¹ µ­Ý³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ñ³ß­íáíª 350 ÙÉñ¹ ­ïáݭݳ, çáõ­ñÁ ãѳ߭í³Í), ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ Áݹ­É³ÛÝ­íáõÙ ¿ ³­Ý³­ å³­ï³­óáõ­ÙÁ, Ýí³­½áõÙ »Ý Ùß³­Ïá­íÇ µ³­ñ»­µ»ñ Ñá­Õ»­ñÁ ¨ ËÙ»­Éáõ áõ á­éá·­Ù³Ý çñÇ å³­ß³ñ­Ý»­ñÁ, ¹»­åÇ ëå³­éáõÙ »Ý ·ÝáõÙ ãí»­ñ³­Ï³Ý·Ý­ íáÕ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÁ, ³Õ­ù³­ï³­ÝáõÙ ¿ µáõ­ë³­Ï»Ý­¹³­Ý³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÁ: ØdzÛÝ å»ïù ¿ »ñ¨³­Ï³­Û»É, û ÇÝã Ïáñ­Í³­Ý³­ñ³ñ áõ ³Ý­¹³é­Ý³­ÉÇ Ñ»ï¨³Ýù­Ý»­ñÇ Ïµ»­ñÇ Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ ùÁ ÙÇÝ㨠10 ³Ý­·³Ù Ù»­Í³ó­Ý»­ÉÁ: ²Û¹ å³­ñ³­·³­ÛáõÙª Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ßÝãÇ Ñ³ß­íáí ï³­ñ»­Ï³Ý í»­ñ³Ù­ß³Ï­íáÕ ÑáõÙ­ùÁ Ïϳ½­ÙÇ Ùáï 540 ïáݭݳ, ÇëÏ 6,5 ÙÉñ¹ µ­Ý³Ï­ãÇ Ñ³ß­íáí, ï³­ñ»­Ï³Ýª 3,5 ïñÇ­ÉÇáÝ ïáݭݳ: ¸Åí³ñ ¿ å³ï­Ï»­ñ³ó­Ý»É, û µÝû·­ï³­·áñÍ­Ù³Ý ³­é³­ ç³ñÏ­íáÕ Í³­í³É­Ý»­ñÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ ÇÝã ï»ëù Ïáõ­Ý»­Ý³ ºñÏ­ñ³­ ·áõÝ­¹Á, ³Ý­·³Ù ï³ëÝ­Û³Ï ï³­ñÇ­Ý»ñ Ñ»­ïá: ²Û­ëáõ­Ñ³Ý­¹»ñÓ, §Î³­ ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ÏÝù³­Ñ³Û­ñ»­ñÁ ѳ­í³ë­ïáõÙ »Ý, û å³Ñ­å³Ý­í»­Éáõ »Ý ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç ãÙÇ­ç³Ùï­í³Í ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÁ, ÇëÏ ù³Û­ù³Û­í³Í-³­í»ñ­í³Í­Ý»ñÝ ¿É í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­í»­Éáõ »Ý: ÀÝ­¹áõ­Ý»Ýù, áñ ùÝݳñÏ­íáÕ Ñ³­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ýϳï­Ù³Ùµ ³Ýíë­ ï³­ÑáõíÛáõ­ÝÁ ÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í ã¿ ¨ ÷áñ­Ó»Ýù ×ßï»É-ѳë­Ï³­Ý³É, û 74

§Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ·Ý ÁÝ­¹áõ­Ý»­Éáõ ³­é³­çÇÝ ï³­ëÁ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ ÇÝã­ù³­Ýá±í­ ¿ µ³ñÓ­ñ³­ó»É Ï۳ݭùÇ µ³­ñ»­Ï»­óáõíÛáõÝÝ áõ Ñáõ­ë³­ÉÇáõíÛáõ­ÝÁ ¨ DZÝã­ ³­é³­çÁݭóó ϳ µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ å³Ñ­å³Ý­Ù³Ý ³ë­å³­ñ»­½áõÙ: ò³­íáù, ѳ­Ï³­é³Ï Ëáë­ïáõÙ­Ý»­ñÇÝ, ³Û¹ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Ã»° Ï۳ݭùÇ á­ñ³­ÏÇ µ³­ñ»­É³í­Ù³Ý, û° µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ å³Ñ­å³­Ýáõí Û³Ý á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ áã ÙdzÛÝ ³­é³­çÁݭóó ãϳ, ³Ûɨ Éáõñç Ñ»­ïÁÝ­Ã³ó ¿ ·ñ³Ýó­í»É: ú­ñǭݳÏ, Áëï زÎ-Ç ïí۳ɭݻ­ñǪ ³Õ­ù³ï­Ý»­ñÇ ÃÇíÝ ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ, ·É˳­íá­ñ³­å»ë ½³ñ­·³­óáÕ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ å³Ñ­ å³­ÝáõÙ ¿ Çñ ѳ­ñ³­×áõ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: º­Ã» 1985 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ³Õ­ù³ï­Ý»­ ñÇ ÃÇ­íÁ ϳ½­ÙáõÙ ¿ñ 1 ÙÉñ¹ 51 ÙÉÝ, ÇëÏ 1990 Ãí³­Ï³­ÝÇݪ 1 ÙÉñ¹ 133 ÙÉÝ, ³­å³ 1996 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ¹³ ³ñ­¹»Ý ѳ­ë»É ¿ñ 1 ÙÉñ¹ 300 ÙÉÝ ­Ù³ñ­¹áõ: 1999 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ³Õ­ù³ï­Ý»­ñÇ ÃÇ­íÁ 1992-Ç Ñ³­Ù»­Ù³­ ïáõí۳ٵ ³­×»É ¿ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 400 ÙÇ­ÉÇá­Ýáí: Àëï ÝáõÛÝ ³Õµ­Ûáõ­ñÇ, ½³ñ­·³­ó³Í »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ÝáõÛÝ­å»ë ³­×áõÙ ¿ ³Õ­ù³ï­Ý»­ñÇ ÃÇ­íÁ: ²Û¹ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý 19-40 ïá­Ïá­ëÇ Ñ³­Ù³ñ ï³­ñ»ó­ï³­ñÇ µ³­ ñ»­Ï»­óáõíÛáõÝÝ ³Ý­ÏáõÙ ¿ ³å­ñáõÙ: 1970-2000 Ãí³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ ÙÇç¨ ÁÝ­Ï³Í Å³­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³­Íáõ٠ͳۭñ³­Ñ»Õ ³Õ­ù³ï »ñÏñ­Ý»­ñÇ ÃÇ­ íÁ 30-Çó ѳ­ë»É ¿ 50-Ç: §¶»á-2000¦-Ç ïí۳ɭݻ­ñáí, 1990-³­Ï³Ý Ãí³­Ï³Ý­Ý»­ñÇÝ ³­é³­ í»É ³Ï­ïÇ­í³­ó»É »Ý µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ ù³Û­ù³Û­Ù³Ý ·áñ­ÍÁÝ­ óó­Ý»­ñÁ, ÇÝãÝ ³­í»­ÉÇ ¿ Ëá­ñ³ó­ÝáõÙ ³Õ­ù³ï áõ ѳ­ñáõëï µÝ³Ï­ãáõí Û³Ý »­Ï³­Ùáõï­Ý»­ñÇ ÙÇç¨ »­Õ³Í ˽áõ­ÙÁ: γݭ˳­ï»ë­íáõÙ ¿, áñ ³Û¹ ˽áõ­ÙÁ ·³­ÉÇù ÙÇ ù³­ÝÇ ï³ë­Ý³Ù­Û³Ï­Ý»­ñáõÙ Ïß³­ñáõ­Ý³­ÏÇ Ù»­Í³­Ý³É: º­Ã» 1975 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ Ù»Ï ßÝãÇÝ Ñ³ë­ÝáÕ Ùß³­Ïá­íÇ Ñá­Õ³­ï³­ñ³Í­ùÁ ϳ½­ÙáõÙ ¿ñ 0,38, 1990-Çݪ 0,28, ³­å³ 1995-Çݪ 0,24 ѳ: 1990-1995 Ãí³­Ï³Ý­Ý»­ñÇÝ ³Õ­ù³ï »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ áãÝ­ã³ó­ í»É ¿ 65 ÙÉÝ ­Ñ³ ³Ý­ï³é (ѳ­ñáõëï »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ, ³Û¹ ÝáõÛÝ ï³­ñÇ­ Ý»­ñÇÝ, ³Ý­ï³­é³­Í³ÍÏ ï³­ñ³ÍùÝ ³­í»­É³­ó»É ¿ 9 ÙÉÝ ­Ñ»Ï­ï³­ñáí): ²Ï­ïÇ­íá­ñ»Ý Ù»­Í³­ÝáõÙ ¿ µÝ³­Ï³Ý ¨ Ù³ñ­¹³­ÍÇÝ ³­Õ»ï­Ý»­ñÇ ÃÇ­íÁ: ú­ñǭݳÏ, 1990-1996 Ãí³­Ï³Ý­Ý»­ñÇÝ »­Õ³­Ý³­Ï³­ÛÇÝ »ñ¨áõÛíݻ­ñÇ Ñ»ï ϳå­í³Í ïÝï»­ë³­Ï³Ý íݳ­ëÁ ϳ½­Ù»É ¿ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 200 ÙÉñ¹ ­¹á­É³ñ, á­ñÁ ãáñë ³Ý­·³Ù ·»­ñ³­½³Ý­óáõÙ ¿ ݳËáñ¹ ÙÇ ù³­ÝÇ ï³ë­ ݳ٭۳ϭݻ­ñÇ íݳë­Ý»­ñÇÝ: 75

²ÛÅÙ ÷áñ­Ó»Ýù ï»ë­Ý»É, û ³Û¹ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ ÇÝã­åÇ­ëÇ §Ï³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ³å­ñ»ó Ýá­ñ³Ý­Ï³Ë г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõí Ûáõ­ÝÁ: ÆÝ­ãå»ë Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ ³­í»­ÉÇ å³ñ½ áõ ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¹³ñ­Ó³í, ³Ý­Ï³­ËáõÃ­Û³Ý Ñ»Ýó ³­é³­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇó »ñ­ÏÇ­ñÁ ëÏë»É ¿ ϳ­é³­ í³ñ­í»É §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ¹ñáõÛíݻ­ñáí: 1992 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ, ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ áõ í³ñ­Ï»ñ ëﳭݳ­Éáõ ¨ Ù»½ ѳ­Ù³ñ ѳÛï­ÝÇ áõ ³Ý­Ñ³Ûï ³ÛÉ Ýå³­ï³Ï­ Ý»­ñáí, í³­í»­ñ³ó­ñ»ó ݳ¨ г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ¨ Ýñ³Ý ÏÇó ³ÛÉ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ëï»ÕÍ­í³Í, §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ë³Ñ­Ù³­ÝáõÙ­Ý»­ñÁ Ï۳ݭùÇ Ïá­ãáÕ §ì³­ßÇÝ·­ ïáÝ­Û³Ý ÏáÝ­ë»Ý­ëáõ­ëÁ¦ (ѳ­Ù³­Ó³Û­Ý³­·Ç­ñÁ): ²Û¹ г­Ù³­Ó³Û­Ý³­·ÇñÝ ³­é³­ç³ñ­ÏáõÙ ¿ ßá­Ï³­ÛÇÝ Ã»­ñ³­ådz­ÛÇ ÙÇ­çá­óáí §³­éáÕ­ç³ó­Ý»É¦ ÃáõÛÉ ¨ Ýá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñÇ ïÝï»­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ѻ勉­µ³ñ ¨, ³Û¹ г­Ù³­Ó³Û­Ý³­·Ç­ñÁ í³­í»­ñ³ó­ñ³Í å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ Õ»­Ï³­ í³ñ­í»Ý г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ³é¨ïñÇ §µ³­ñ»­÷á˭ٳݦ 10 ѳÝÓ­ ݳ­ñ³­ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñáí-å³ï­íÇ­ñ³Ý­Ý»­ñáí: ²­Ñ³ ³Û¹ ù³Û­ù³­ÛáõÙ áõ Ù³Ñ ë÷éáÕ å³ïíÇñ³ÝÝ»ñÇó ÙÇ ù³­ÝÇ­ëÁ. å»ïù ¿ Ýí³­½»ó­Ý»É Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ Ñ³ï­Ï³ó­í»­ÉÇù ѳ­í»­É³í­×³ñ­Ý»­ñÁ (¹á­ï³­ódz­Ý»­ñÁ), å»ïù ¿ ÁÝ­¹áõÝ­íÇ û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³ Ý»ñ¹ñ­ Ù³­ÝÁ Ëó­ÝáÕ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ, ³­Ù»Ý Ï»ñå å»ïù ¿ Ëñ³­Ëáõë­íÇ ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­Ýáñ­Ñáõ­ÙÁ, å»ïù ¿ Ýí³­½»ó­Ý»É å»­ï³­Ï³Ý Ï³ñ­·³­íá­ñáõ­ÙÁª ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý å»­ï³­ Ï³Ý Ï³ñ­·³­íáñ­Ù³­ÝÁ å»ïù ¿ í»ñç ïñíÇ (Ì. Ã. Äåëÿãèí, Ìèðîâîé êðèçèñ, îá­ùàÿ òåîðèÿ ãë­îáàëè­çàöèè, Ìîñêâà, 2003, ñòð. 260-261): ºí ³Ûë­å»ë, »ñÏ­ñáõÙ í³ñ­íáÕ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨, Áݹ­ ѳݭñ³­å»ë, ê³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ, û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ, ïÝï»ë­³í³ñ­Ù³Ý ϳñ­·Á, Ùá­ï³­Ï³ ¨ Ñ»­é³­íáñ Íñ³·­ñ»­ñÁ ѳñ­Ù³­ñ»ó­í»É »Ý ·É˳­ íá­ñ³­å»ë ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ ¨ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí۳­ÝÁ: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ ³é ³Û­ëûñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ãÇ Ñ³­Ù³ñ­Ó³Ï­íáõÙ, û­ñǭݳÏ, ïÝï»­ë³­Ï³Ý ·áñ­ Íáõ­Ý»áõí۳ٵ ½µ³Õ­í»É, ù³Ý­½Ç ³Û¹ Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇó ½ñÏí³Í ¿: ²Ûë ³­Ù»­ÝÇó ³Ý­ï»Õ­Û³Ï ¿ñ áã ÙdzÛÝ ÐÐ µ­Ý³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ, ³Ûɨ û­ñ»Ýë­¹Çñ ¨ ·áñ­Í³­¹Çñ Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ å³ß­ïáÝ ½µ³­Õ»ó­ñ³Í 76

³ÛÝ ³Ý­ÓÇÝù, á­ñáÝù Áݹ·ñÏ­í³Í ã¿ÇÝ Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý Ïáõ­ë³Ï­óáõÃ­Û³Ý ß³ñ­ù»­ñáõÙ (ݳ¨ ãÇ Ï³­ñ»­ÉÇ åݹ»É, áñ »ñÏ­ñÇ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝáÕ Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÁ ÉÇá­íÇÝ Ñ³ë­Ï³­ÝáõÙ áõ ÁÙµé­ÝáõÙ ¿ÇÝ ³Û¹ ³Ý­Í³­Ýáà áõ µ³ñ¹ µÝ³­·³­í³­éÁ ¨ »ñ­ÏÇ­ñÁ Ñá­Å³­ñ³­Ï³Ù ï³­ÝáõÙ ¿ÇÝ ¹»­åÇ ù³Û­ù³­ÛáõÙ: Æ­ñ³­Ï³­ÝáõÙ, ϳ­ï³ñ­í³Í Ñ»­Õ³­÷á­ ËáõíÛáõ­ÝÇó Ñ»­ïá ëï»ÕÍ­í³Í Ç­ñ³­íǭ׳­ÏáõÙ ùã»­ñÇÝ ¿ñ ïñí³Í ×Çßï í×Çé ϳ­Û³ó­Ý»­ÉÁ, û­ñǭݳÏ, Ýٳݭí»É ´»­É³­éáõ­ëÇ ³­é³ç­Ýáñ­¹ÇÝ): ²Ý­Ï³­ËáõÃ­Û³Ý ³­é³­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ, »ñµ ¹»é¨ë ­·áñ­ÍáõÙ ¿ÇÝ ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ØÇáõÃ­Û³Ý û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ, Ù³ï­Ý³­óáõÛó ³ñ­í³Í û­ñǭݳ­ ˳˭ïáõÙ­Ý»­ñÇÝ Çß­ËáÕ í³ñ­ã³­Ï³ñ­·Ç å³­ñ³·­ÉáõË­Ý»ñÝ áõ á­ñáß å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»ñ å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ÇÝ, û ëá­í»­ï³­Ï³Ý µéݳ­å»­ ïáõÃ­Û³Ý û­ñ»Ýù­Ý»ñÝ û­ñ»Ýù ã»Ý, ßáõ­ïáí ÏÁÝ­¹áõ­Ý»Ýù Ù»ñ ë»­÷³­Ï³Ý û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ ¨ ϳñ· áõ ϳ­ÝáÝ Ïѳë­ï³­ï»Ýù: Üáñ û­ñ»Ýù­Ý»ñ ÁÝ­¹áõ­ Ý»­Éáõó Ñ»­ïá Ýñ³Ýù ³ñ­¹»Ý ³­ëáõÙ ¿Çݪ É³í »Ýù ³­ÝáõÙ, Ù»Ýù »Ýù Ñ³Õ­Ã»É ¨ Ù»ñ áõ­½³Í Ó¨áí ¿É ÏÕ»­Ï³­í³­ñ»Ýù: ÐÐ ­¶»­ñ³­·áõÛÝ ËáñÑñ­ ¹Ç å³ï­·³­Ù³­íáñ, Çß­ËáÕ Ïáõ­ë³Ï­óáõÃ­Û³Ý (ÐÐÞ) ³Ï­ïÇí ·áñ­ÍÇã, µÝ³­å³Ñ­å³­ÝÇ Ù»Í Ñéã³Ï í³­Û»­ÉáÕ Ê³­ãÇÏ êï³Ù­µáÉó­Û³ÝÝ ³­é³­ ç³ñ­ÏáõÙ ¿ñ å³é­É³­Ù»Ý­ï³­Ï³Ý ׳­Ý³­å³ñ­Ñáí µ³­ó»É µá­Éáñ µ³Ý­ï»­ ñÇ ¹éÝ»­ñÁ, ³ÛÝ ÑÇ٭ݳ­íáñ­Ù³Ùµ, áñ §³Ý­Ï³­Ë³­ó³Í г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ãå»ïù ¿ ϳ­É³­Ý³­íáñ­Ý»ñ Éǭݻݦ, ÝáõÛÝ Ïáõ­ë³Ï­óáõíÛáõ­ÝÇó å³ï­·³­ Ù³­íáñ ¸³­íÇà ì³ñ­¹³Ý­Û³­ÝÁ ·ïÝáõÙ ¿ñ, áñ å»ïù ¿ óñ»É ¶Ç­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­Ï³­¹»­ÙdzÝ, ÇëÏ »­Ã» ¹ñ³­Ýáí Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ í³­ï³­Ý³, ³Û¹ ¹»å­ùáõÙª Ýá­ñÁ Ïëï»Õ­Í»Ýù: ì³ñ­ã³­å»ï ì³½­·»Ý س­ÝáõÏ­Û³­ÝÁ ѳۭ ï³­ñ³­ñáõÙ ¿ñ, áñ »ñÏ­ñáõÙ å»ïù ¿ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ ëï»ÕÍ­ íÇ, áñ­å»ë­½Ç µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ùáï 3%-Á ѳñë­ï³­Ý³, á­ñÁ ¨ å»ïù ¿ ³­å³­Ñá­íÇ 97%-Ç ³å­ñáõë­ïÁ: лñ­Ã³­Ï³Ý í³ñ­ã³­å»ï Ðñ³Ýï ´³·­ñ³ï­Û³­ÝÁ ѳۭﳭñ³­ñáõÙ ¿ñ, û г­Û³ë­ï³­ÝÁ ·Ç­ïáõí۳ٵ ãå»ïù ¿ ½µ³Õ­íÇ, ÇëÏ áõ­ëáõ٠ϳ­ñáÕ »Ý ëï³­Ý³É ÙdzÛÝ áõݨáñ­Ý»­ñÇ ½³­í³Ï­Ý»­ñÁ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ³­é³­çÇÝ Ý³­Ë³­·³Ñ ȨáÝ î»ñ-ä»ï­ñáë­Û³­ÝÁ ѳ­Ùá­½áõÙ ¿ñ, û å³ñ­ï³­¹Çñ ã¿, áñ Ù»ñ »ñ­ÏÇ­ñÁ ê³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõÝ áõ­Ý»­Ý³, ÇëÏ Ù»ñ å³ßï­å³Ý­í³­Íáõí ÛáõÝÝ ¿É Ù»ñ ³Ý­å³ßï­å³Ý­í³­ÍáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¿: ܳ¨ å»ïù ¿ ³ë­íÇ, áñ ³Ûë ݳ­Ë³­·³­ÑÇ Ç߭˳­Ý³­í³­ñáõÃ­Û³Ý û­ñáù ¿ñ, áñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõÝÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»ó §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­ ·áí Õ»­Ï³­í³ñ­í»­ÉÁ ¨ í³­í»­ñ³ó­ñ»ó, Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÇ µÝá­ñá߭ٳٵª 77

¶Éá­µ³­É³ó­Ù³Ý ³éç¨ »ñÏ­ñÇ ¹³ñ­å³ë­Ý»­ñÁ µ³­óáÕ, »ñ­ÏÇ­ñÁ ϳ½­Ù³­ ù³Ý­¹áÕ ì³­ßÇÝ·­ïáÝ­Û³Ý Ñ³­Ù³­Ó³Û­Ý³­·Ç­ñÁ: ÖÇßï ¿, ϳ­É³­Ý³­í³Û­ñ»­ñÁ ãí»­ñ³ó­í»­óÇÝ, 볭ϳÛÝ ùñ»³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇÝ ³­Ý³ñ­·»É ·áñ­Í»­Éáõ ׳­Ý³­å³ñÑ ïñí»ó: Ødz­Å³­Ù³­ ݳÏ, µ³­ñ»­÷á­ËáõÙ­Ý»­ñÇ ³Ý­í³Ý ï³Ï í»­ñ³ó­í»­óÇÝ ÑëÏá­ÕáõÃ­Û³Ý áõ í»­ñ³ÑëÏ­Ù³Ý ·É˳­íáñ ѳݭ·áõÛó­Ý»­ñÁ, Ëá­ñ³ó­í»­óÇÝ áõ ͳ­í³É­ í»­óÇÝ ³­Ýû­ñǭݳ­Ï³­ÝáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ ³Ý­å³ï­Å»­ÉÇáõíÛáõ­ÝÁ: γ½­Ù³­ Ï»ñå­í»ó ³ÛÝ­å»ë, áñ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ù»ç Çñ ÇëÏ ·É˳­íáñ Ñ»­Ý³ë­Ûáõ­ Ý»­ñǪ ê³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõÃ­Û³Ý ¨ µá­Éáñ Ù³­Ï³ñ­¹³Ï­Ý»­ñáõ٠ϳ­ï³ñ­íáÕ ÁÝï­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ³Ý­ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝ áõ ½½í³Ýù ë»ñ­ ٳݭíÇ: àõé­×³ó­í»ó å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Á, ÇëÏ Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÁ ·ñ»­Ã» ÉÇá­íÇÝ Ù»­Ïáõ­ë³­ó³Ý Åá­Õáíñ­¹Çó ¨ µ³­ó³­ ѳÛï ³Ý­ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝ áõ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ³Ýù óáõ­ó³­µ»­ñ»­óÇÝ Ýñ³ Ýϳï­Ù³Ùµ, ÇÝ­ãÁ ¹³ñ­Ó»É ¿ ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­Ï³Ý: ²Ý­Ï³­ËáõÃ­Û³Ý Ñ»Ýó ³­é³­çÇÝ ßñç³­ÝáõÙ ³ß­Ë³­ï³­í³ñ­ÓÁ ¹³ñ­Ó³í ½áõï Ó¨³­Ï³Ý ¨ ¹ñ³ Ñ»ï ٻϭï»Õ ³­½³ï ³ñ­Ó³Ï­í»­óÇÝ Ñ³­óÇ ¨ ³ÛÉ ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ ·Ý»­ ñÁ, ÏïñáõÏ µ³ñÓ­ñ³ó­í»­óÇÝ Í³­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³ñ­Å»ù­Ý»­ñÁ, ³­é³­ í»É ͳ­í³É­í»ó ϳ­ß³­é³­Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ: ²­Ù»Ý ÇÝã ³ñ­í»ó µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ÙÇ­çÇÝ Ë³­íÁ í»­ñ³ó­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ, ·áñ­ÍÁݭó­óÁ ß³­ñáõ­Ý³Ï­íáõÙ ¿: Ðá­ÕÇ ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­ÝáñÑ­Ù³­ÝÁ ½áõ­·³­Ñ»éª ³­í»ñ­í»­óÇÝ ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ï»­ ë³­Ï³Ý ï»Ë­Ýǭϳ­ÛÇ, ë»ñ٭ݳ­ÛÇÝ áõ Ëݳ٭ùÇ ¨ Ï»Ý­ë³­Ï³Ý Ï³ñ¨áñ ³ÛÉ µ³­½³­Ý»­ñÁ, ¹ñ³ Ñ»ï ٻϭï»Õ Ý»ñÏñ­í»­óÇÝ ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ï»­ë³­Ï³Ý µáõÛ­ë»­ñÇ Ï³ë­Ï³­Í»­ÉÇ ë»ñ­Ù»ñ, Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³­Ï»­óÇÝ Ñá­ÕÇ ³ß­Ë³­ï³­íá­ñÇÝ á­éá­·»­Éáõ çñÇó û·ï­í»­Éáõ Çñ µÝ³­Ï³Ý-µÝ³­ ïáõñ Ç­ñ³­íáõÝ­ùÁ (³ÛÅÙ çáõ­ñÁ û­ñ»Ýë¹­ñá­ñ»Ý ³å­ñ³Ýù ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ Ñ»Ýó µÝáõÃ­Û³Ý ·ñÏáõÙ): ²­Ï³­¹»­Ùdz­Ï³Ý, µáõ­Ñ³­Ï³Ý ¨ ×Ûáõ­Õ³­ÛÇÝ ÇÝë­ïÇ­ïáõï­Ý»­ñÇ ·Ç­ï³­Ï³Ý Ëáñ­Ñáõñ¹­Ý»­ñÇ ýáõÝÏ­óÇ³Ý ÷³ë­ïá­ ñ»Ý ѳÓÝ­í»ó ÷áË­í³ñ­ã³­å»ï ²ñ­Ù»­Ý³Ï Ô³­½³ñ­Û³­ÝÇ ·É˳­íá­ñ³Í »é­Û³­ÏÇÝ (»­ñ»ù »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹ ·Ç­ï³ß­Ë³­ïáÕ­Ý»ñ): ²­í»­ÉÇݪ ÏïñáõÏ Ýí³­½»ó­ñÇÝ ¶Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­Ï³­¹»­Ùdz­ÛÇ Ý³­Ë³­·³­Ñáõí۳­ÝÁ ¨ ³­Ï³­¹»­Ùdz­Ï³Ý 42 ·Ç­ï³­Ñ»­ï³­½á­ï³­Ï³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõï­Ý»­ñÇÝ ¨ ÏÇó ÙÛáõë ·Ç­ï³­Ï³Ý Ñ³ë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ Ñ³ï­Ï³ó­íáÕ ·áõ­Ù³ñ­ Ý»­ñÁ: ²ñ¹­ÛáõÝùÝ ³Ï­Ý³­éáõ ¿ª ϳñ× Å³­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³­ÍáõÙ ³Ý­¹³­ Ù³­ÉáõÛÍ ¹³ñ­Ó³í Ù»Í Ñéã³Ï áõ­Ý»­óáÕ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïÁ: ê»­÷³­Ï³­ ݳ߭ÝáñÑ­Ù³Ý ³Ý­í³Ý ï³Ï Ïá­Õáåï­í»ó áõ ÷á­ßdz­ó³í ³½­·³­ÛÇÝ áõ­ 78

Ý»ó­í³Í­ùÁ: г­Ûáó É»½­íÇ Ýϳï­Ù³Ùµ áã ѳñ­·³­ÉÇó í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù Ó¨³­íáñ­í»ó ³Ý­·³Ù å»­ï³­Ï³Ý Ù³­Ï³ñ­¹³­Ïáí: ¸åñá­óÇ §µ³­ñ»­ ÷á­ËÇ­ãǦ (²­ßáï ´É»­Û³Ý) ç³Ýù»ñáí. §³Û­ÉÁÝï­ñ³Ý­ù³­ÛÇÝ áõ­ëáõ­óáõÙ¦ ³Ý­í³Ý ï³Ï ¹åñáó Ý»ñ­Ëáõ­Å»­óÇÝ µáõÝ Ù³Ý­Ï³­í³ñ­Åáõí۳­ÝÁ ¨ Ù»ñ ³­í³Ý­¹áõÛíݻ­ñÇÝ û­ï³ñ áõ ËÇëï íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ ¨ Ù»­Ãá¹­Ý»ñ: ²Û­ëûñ ¹åñá­óÁ ³Ý­Ñ³­Ù»­Ù³ï ³­í»­ÉÇ í³ï íǭ׳­ÏáõÙ ¿, ù³Ý Ýßí³Í ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ ¿ñ. ³ÛÅÙ ¹åñá­óÁ Ïñá­Ý³­Ï³­Ý³ó­í»É ¿, û­ï³­ñ³­É»­½áõ ¹åñáó­Ý»ñ »Ý µ³ó­í»É, ³­Ýá­ñ³Ï áõ ß÷áà ³­é³­ç³ó­ÝáÕ ¹³­ë³·ñ­ù»­ñáí »Ý ¹³­ë³­í³Ý­¹áõÙ, ³­ÝÁݹ­Ñ³ï ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ ñáí ÷áñ­ÓáõÙ »Ý Ç­Ù³ë­ï³½ñ­Ï»É ¹åñáóÝ áõ áõ­ëáõ­ÙÁ: è³­¹Çá-Ñ»­éáõë­ ï³­ï»­ëáõíÛáõÝÝ áõ Ù³­Ùáõ­ÉÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ¹³ñ­Ó»É »Ý Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ù»ç Ï»Ý­ë³­Ï³Ý ß³ï ËݹÇñ­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ³­Ýá­ñá­ßáõíÛáõÝ, Ñáõ­ 볭ѳ­ïáõíÛáõÝ, ³Ý­ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ϳ­ÛáõÝ ëÃñ»­ë³­ ÛÇÝ íÇ­×³Ï ë»ñ­Ù³­Ý»­Éáõ, ³½­·Çó, ³½­·³­ÛÇÝ µ³ñ­ù»­ñÇó ¨ ë»­÷³­Ï³Ý µÝ³ß­Ë³ñ­ÑÇó û­ï³­ñ»­Éáõ ·áñ­ÍáÝ­Ý»ñ: Ì˳­Ëá­ïÇ ¨ ³É­Ïá­Ñá­É³­ÛÇÝ ËÙÇãù­Ý»­ñÇ û­ñ»Ýë¹­ñá­ñ»Ý §ÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í¦ ·á­í³½¹­Ý»­ñÇ ¨ ³ÛÉ ·áñ­ÍáÝ­Ý»­ñÇ §ßÝáñ­ÑÇí¦, ÍËáõÙ »Ý ѳ­Ù³ñ­Û³ µá­Éá­ñÁ (ݳ¨ª ³Ý­ã³­ ÷³­Ñ³ë­Ý»ñÝ áõ ϳ­Ý³Ûù): ²ñ­¹»Ý ëá­íá­ñ³­Ï³Ý ¿ ¹³é­ÝáõÙ ¹åñáó­Ý»­ ñáõÙ, áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ, ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýáó­Ý»­ñáõÙ, ѳݭñ³­ÛÇÝ ïñ³Ýë­åáñ­ïáõÙ (í³­ñáñ¹­Ý»­ñÁ) ¨ ³ñ­·»É­í³Í ³ÛÉ í³Û­ñ»­ ñáõÙ ÍË»­ÉÁ: âݳ­Û³Í ³ÛÝ µ³­ÝÇÝ, áñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõí Ûáõ­ÝÇó ³ñ­ï³­·³Õà ¿ ϳ­ï³ñ­í»É, ÇëÏ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý µÝ³­Ï³Ý ³×Ý ¿É Ýí³­½»É ¿, ³Û­¹áõ­Ñ³Ý­¹»ñÓ, ÍÝáõÝ­¹Á ÷³ë­ïá­ñ»Ý ãÇ Ëñ³­Ëáõë­íáõÙ: ú­ñǭݳÏ, »­Ã» 1000 µÝ³Ï­ãÇ Ñ³ß­íáí 1915 Ã. µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý µÝ³­ Ï³Ý ³­×Á ϳ½­Ù»É ¿ 22,4, 1926 Ã.ª 39, 1955 Ã.ª 30, 1985 Ã.ª 18,2 Ù³ñ¹, ³­å³ 2000 Ã. µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý µÝ³­Ï³Ý ³­×Á ϳ½­Ù»É ¿ ÁÝ­¹³­ Ù»­ÝÁ 2,7 Ù³ñ¹: ÜáõÛÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ, ¹³ñÓ­Û³É 1000 µÝ³Ï­ãÇ Ñ³ß­íáí, ÍÝ»­ÉÇáõíÛáõ­ÝÁ ϳ½­Ù»É ¿, ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­Ý³­µ³ñª 46,3, 56, 38, 24 ¨ 9,3 Ù³ñ¹: ö³ë­ïá­ñ»Ý, 2000 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ 1915-Ç Ñ³­Ù»­Ù³­ïáõí Û³Ùµ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý µÝ³­Ï³Ý ³­×Á Ýí³­½»É ¿ 8,3, ÇëÏ ÍÝ»­ÉÇáõíÛáõ­ÝÁª 4 ³Ý­·³Ù: ÜáõÛ­ÝÇëÏ µÝ³­Ï³Ý ³­×Ç ¨ ÍÝ»­ÉÇáõÃ­Û³Ý ³Ûë­åÇ­ëÇ ÏïñáõÏ áõ ³­Õ»­ï³­ÉÇ ³ÝÏ­Ù³Ý å³­ñ³­·³­Ûáõ٠ѳݭñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ Ç­ñ³­Ï³­ ݳó­íáõÙ ¿ñ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ åɳ­Ý³­íá­ñáõÙ, ³Û­ëÇÝùݪ ½ñá­Û³­Ï³Ý ³­×Ç ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ: ´Ý³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ³­×Ç Ï³ÝË­Ù³ÝÝ áõÕÕ­í³Í ù³ÛÉ Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ ѳ­Ù³­ñ»É ÐÐ ­Ý³­Ë³­·³­ÑÇ Ñ³ë­ï³­ï³Íª γ­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý 79

2001 Ã. Ù³ñ­ïÇ 30-Ç ÃÇí 255 á­ñá­ßáõ­ÙÁ, áñ­ï»Õ ³ë­íáõÙ ¿. §2001 Ã. ѳ­Ù³í­×³­ñÇ ëϽµáõÝ­ùáí ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýá­ó³­ÛÇÝ Ù³Ý­Ï³­µ³ñ­Ó³­·Ç­Ý»­ Ïá­É᭷dz­Ï³Ý µáõŭѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ ÍÝݹ³­ µ»­ñáõÃ­Û³Ý µÅßϳ­Ï³Ý û·­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ ëå³­ë³ñÏ­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ µÝ³Ï­ ãáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó í׳ñ­íáÕ ·áõ­Ù³­ñÁª ÐÐ ­Ù³ñ­½»­ñáõÙ 10 ѳ­½³ñ, ºñ¨³­ÝáõÙª 15 ѳ­½³ñ ¹ñ³Ù¦: ÖÇßï ¿, ³Û¹ á­ñá­ßáõ­ÙÁ Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ ³Ý­í³­í»ñ ׳­Ý³ã­í»ó ·É˳­íá­ñ³­å»ë §²­Ý³­ÑÇï¦ Ù³Û­ñáõÃ­Û³Ý ÑÇÙ­ ݳ¹­ñ³Ù ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ç³Ý­ù»­ñáí, 볭ϳÛÝ Ï³ñ¨áñÝ ³ÛÝ ¿, û Ù»ñ Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»ñÝ ÇÝã í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù áõ­Ý»Ý Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç áõ Ýñ³ ³­å³­·³­ÛÇ Ýϳï­Ù³Ùµ: Âí³ñ­Ï³Í ù³Û­ù³­ÛÇã ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ß³­ï»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó Áݭϳɭ íáõÙ »Ý ǵñ¨ ÙdzÛÝ Ù»ñ Ù»Õ­ùáí ëï»ÕÍ­í³Í ³Ý­Ï³­é³­í³­ñ»­ÉÇ Ç­ñ³­ íǭ׳­ÏÇ ³ñ¹­ÛáõÝù: 곭ϳÛÝ å»ïù ¿ ѳë­Ï³­Ý³Ýù, áñ ³ñ­Ñ»ë­ï³­ ϳ­Ýá­ñ»Ý ëï»ÕÍ­í³Í ³Û¹ ù³á­ëÁ ÙdzÛÝ Ù»½ ѳ­Ù³ñ ¿ ù³áë, ÇëÏ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ Ñ³­Ù³ñ ³ÛÝ Ï³­é³­í³­ñ»­ÉÇ ¨ Ýå³­ï³­ÏÇÝ Ñ³ë­Ý»­Éáõ ÙÇ­çáó ¿: ØÇ­±Ã» ù³á­ë³­ÛÇÝ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ µ³ñ­¹³­·áõÛÝ ¨ µ³½­Ù³­ µ³­Õ³¹­ñ³­Ù³ë ѳ­Ù³­Ï³ñ­·áõÙ (µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»ñ, Ùß³­ÏáõÛÃ, ëá­ódzÉ-ïÝï»­ë³­Ï³Ý ¨ Ï۳ݭùÇ ÙÛáõë µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»ñ) ï»­ÕÇ áõ­Ý»­ óáÕ ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÁ ϳ­ñáÕ »Ý áõ­Ý»­Ý³É ËÇëï ÁÝï­ñá­Õ³­Ï³Ý áõÕÕ­ í³­ÍáõíÛáõÝ, ³ÛÝ ¿Éª ÙdzÛÝ ¹»­åÇ ù³Û­ù³­ÛáõÙÝ áõ Ïá­ñáõë­ïÁ: ¸³­í³­¹Çñ áõ­ÅÁ, ǭѳñ­Ï», Ù»ñ ÇëÏ Ù³ë­Ý³Ï­óáõí۳ٵ, ÷áñÓáõÙ ¿ Ï³Ý­Ë»É Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç µÝ³­Ï³Ý ³­×Á, Ýñ³Ý ¹³ñÓ­Ý»É Ï³­Ù³­ ½áõñÏ, Ùá­¹»­É³­íáñ­í³Íª ϳݭ˳­ï»­ë»­ÉÇ í³ñ­ù³·­Íáí, ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùáõÙ ¨ Ý»­ñ³½­·³­ÛÇÝ ËݹÇñ­Ý»­ñáõÙ ·Åïí³Í áõ å³­é³Ïï­í³Í, ׳Ùå­ñáõ­ ϳ­ÛÇÝ ïñ³­Ù³¹­ñáõí۳ٵ ï³­ñ³Ý­óÇÏ Ù³ñ­¹³­½³Ý·­í³Í, ³Û­ëÇÝùݪ ë»­÷³­Ï³Ý Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇó ½áõñÏ, ³­å³½­·³­ÛÇÝ ¨ ³­Ý³­éáÕç ѳ­ë³­ ñ³­ÏáõíÛáõÝ Ï³Ùª §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·áí ϳݭ˳­ ï»ë­íáÕ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ù³­Õ³­ù³­óÇ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ¨ ²ñ­ó³­Ëáõ٠ͳ­í³­ÉáõÝ ù³Û­ù³­ÛÇ㠳߭˳­ï³Ýù »Ý ϳ­ï³­ñáõÙ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¨ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: Æ­ñá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ Ñ³Û Åá­ Õáíñ­¹Ç ÑÇÙ­ù»­ñÇ ù³Û­ù³­ÛáõÙÝ Çñ ¹³­Å³­Ýáõí۳ٵ ½·³­ÉÇá­ñ»Ý ï³ñ­ µ»ñ­íáõÙ ¿ Ù»ñ ï³­ñ³­Í³ßñ­ç³­ÝÇ Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ýá­Ý³­ÛÇ­ÝÇó: ²­ë³­ÍÁ ÑÇ٭ݳ­íá­ñáÕ á­ñáß ù³Õ­í³Íù­Ý»ñ. §Ð³­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ÷³ë­ïá­ñ»Ý Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ 306-ñ¹Á §º­Ñá­í³­ÛÇ íϳ¦ ³­Õ³Ý­¹Ç Ñ»ï¨áñ¹ ¿: ¾°É­ 80

³­í»­ÉÇ ³­Õ»­ï³­ÉÇ ¿ å³ï­Ï»­ñÁ ²ñ­ó³­ËáõÙ, áñ­ï»Õ ³­Õ³Ý­¹³­íáñ ¿ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ... 40-ñ¹Á: г­Ù»­Ù³­ïáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ µ³­í³­Ï³Ý ¿ ³­ë»É, áñ û­ñǭݳÏ, ²¹ñ­µ»­ç³­ÝáõÙ ÁÝ­¹³­Ù»­ÝÁ 870 §º­Ñá­í³­ÛÇ íϳ¦ ϳ, ϳ٠³Û¹ ³­Õ³Ý­¹Ç Ñ»ï¨áñ¹ ¿ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ 10000-ñ¹Á¦ (§Ð³­Ûáó ³ß­Ë³ñѦ, 09.11.2010 Ã.): §Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ ïáõíÛáõ­ÝáõÙ å³ß­ïá­Ý³­å»ë ·ñ³Ýó­í³Í ¿ 64 ³­Õ³Ý¹ ¨ ·áñ­ÍáõÙ »Ý ³­í»­ÉÇ ù³Ý 100 áã å³ß­ïá­Ý³­Ï³Ý Ïñá­Ý³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõí ÛáõÝ­Ý»ñ: ²Û­ëûñ­í³ ¹ñáõí۳ٵ ³­Õ³Ý¹­Ý»­ñÇ ³Ý­¹³Ù »Ý 350 ѳ­½³ñ Ù³ñ¹, Ýñ³Ý­óÇó 100 ѳ­½³­ñÁª ³­å³­Ï³­éáõ­óá­Õ³­Ï³Ý ³­Õ³Ý¹­Ý»­ ñÇ: èáõë åñá­ý»­ëáñ ²­É»ù­ë³Ý¹ñ ¸íáñ­ÏÇ­ÝÁ Ýᯐ ¿, áñ èáõ­ë³ë­ï³­ ÝáõÙ Ùáï 600-800 ѳ­½³ñ Ù³ñ¹ ³­Õ³Ý­¹³­íáñ ¿, å³ß­ïá­Ý³­Ï³Ý ·ñ³Ýó­í³Í ³­Õ³Ý¹­Ý»­ñÇ ÃÇ­íÁ 80 ¿¦ (§Ð³­Û³ë­ï³Ý¦. ¿­É»Ïï­ñá­Ý³­ ÛÇÝ Éñ³­·Çñ, ÃÇí 702, 15.11.2010 Ã.): ²­í»­ñ³­ÍáõíÛáõÝ Ï۳ݭùÇ µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ: ²Ûë ËݹñáõÙ ï»­Õ³­ Ï³Ý Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÇ Ñ³Ý­¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­ í³Í ¿ áã ÙdzÛÝ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ å³Û­Ù³­Ý³·­ñ»­ñÇ í³­í»­ñ³ó­Ù³Ùµ, ³ÛÉ Ý³¨, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ Ýñ³­Ýáí, áñ Ùßï³­å»ë Ñá­ëáÕ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ ñÁ, ³ñ­ï³­·³Õ­ÃÇ Ñ»ï ٻϭï»Õ, ½ëåáõÙ »Ý ѳ­í³­Ý³­Ï³Ý ëá­ódz­ ɳ­Ï³Ý å³ÛíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ³Û­ëÇÝùݪ ϳݭËáõÙ »Ý, û­ñǭݳÏ, Ç߭˳­Ý³­ ÷á­ËáõíÛáõ­ÝÁ: ºí ³Ûë ÙÃÝá­Éáñ­ïáõÙ ïÇ­ñáõÙ ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­ ϳñ­·ÇÝ µÝá­ñáߪ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ÑÉáõ-Ñݳ­½³Ý­¹áõíÛáõ­ÝÁ ¨ å»­ïáõí Û³Ý áõ Åá­Õáíñ­¹Ç Ýϳï­Ù³Ùµ Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÇ ³Ý­ï³ñ­µ»­ñáõí ÛáõÝÝ áõ ù³ñ ÉéáõíÛáõ­ÝÁ: ²Ûë­ï»Õ, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, Ý峭ﳭϳ­Ñ³ñ­ Ù³ñ ¿ í»ñ­ÑÇ­ß»É ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ Ñ³Ý­·áõ­ó³­ÛÇÝ ÝÏñïáõÙ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁª §ú­ï³ñ­Ý»­ñáõ áñ­¹Ç­Ý»­ñÁ ùáõ å³­ñÇëå­Ý»ñ¹ åÇ­ïÇ ßÇ­Ý»Ý: àõ ³­ÝáÝó ó­·³­íáñ­Ý»­ñÁ ù»­½Ç ͳ­é³­Ûáõ­ÃÇõÝ åÇ­ïÇ Á­Ý»Ý¦, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ³Û¹ ÝáõÛÝ ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇó ϳ­ï³­ñ»É Ñ»ï¨Û³É ٻ筵»­ñáõ­ÙÁ. §º­·Çå­ ï³­óÇ­Ý»­ñÁ åÇ­ïÇ ·ñ·é»Ù »­·Çå­ï³­óÇ­Ý»­ñáõÝ ¹¿Ù: ²­Ù¿Ý Ù¿­ÏÁ Çñ »Õ­µû­ñÁ Ñ»ï »õ ³­Ù¿Ý Ù¿­ÏÁ Çñ ÁÝ­Ï»­ñÇÝ Ñ»ï, ù³­Õ³ù ù³­Õ³­ùÇ Ñ»ï áõ ó­·³­õá­ñáõ­ÃÇõÝ Ã³­·³­õá­ñáõ­Ã»³Ý Ñ»ï å³­ï»­ñ³½Ù åÇ­ïÇ Á­Ý¿: º­·Çå­ïá­ëÇ á­·ÇÝ Çñ Ý»ñ­ëÇ­¹ÇÝ åÇ­ïÇ Ýáõ³­ÕÇ »õ »ë ³­Ýáñ Ëáñ­Ñáõñ­ ¹Á åÇ­ïÇ óñáõ»Ù: ²­ÝáÝù Ïáõé­ù»­ñáõ, ϳ­Ë³ñ¹­Ý»­ñáõ, íÑáõÏ­Ý»­ñáõ áõ Ýß³­Ý³­·¿ï­Ý»­ñáõ åÇ­ïÇ Ñ³ñó­Ý»Ý¦ ( º­ë³­Û»³Û. 19:2-3): 81

Èáõ­ë³­íáñ Ý»ñ­Ï³ áõ ³­å³­·³ Ëáë­ï³­óáÕ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ ãíëï³­Ñ»­ÉáõÝ Éáõñç ÑÇÙù ¿ ï³­ÉÇë ݳ¨ ³ÛÝ ³ÏݭѳÛï ÷³ë­ïÁ-Ç­ñá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ, áñ, û­ñǭݳÏ, ³Ûë ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ¹ñáõÛíݻ­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ëï»ÕÍ­í³Í Ùá­¹»­É³­ÛÇÝ û­ñ»Ýù­Ý»ñÝ ³ñ­¹»Ý ßáõñç ùë³Ý ï³­ñÇ ¿ å³ñ­ï³¹ñ­í³Í »Ý, ûñÇݳÏ, Üá­ñ³Ý­ Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ: ´³­óÇ ³ÛÝ, áñ ³Ûë û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ Ýßí³Í »ñÏñ­Ý»­ ñáõ٠׳­Ý³­å³ñÑ »Ý ѳñ­Ã»É Ïá­éáõå­ódz­ÛÇ, Åá­Õáíñ­¹Ç áõ å»­ïáõí Û³Ý áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ ÙÇ ù³­ÝÇ ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ µ³­ÅÇÝ ¹³ñÓ­Ý»­Éáõ, ³Ûɨ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ ³­ñ³· ëå³é­Ù³Ý ¨ µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ É³Û­Ý³­Í³­í³É ³­í»ñ­Ù³Ý áõ áãÝ­ã³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ: ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ èÇá ¹» ij­Ý»Û­ñá­ÛÇ Ðé㳭ϳ·­ñÇ ³­Ù»­Ý³·É­Ë³­íáñ ¹ñáõÛíݻ­ñÇó Ù»ÏÁ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ Ëݳ­Ûá­Õ³­µ³ñ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙÝ áõ µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõíÛáõÝÝ ¿: §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á Üá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñÝ»­ñáõÙ èÇá ¹» ij­Ý»Û­ñá­ÛÇ Ðé㳭ϳ­·Ç­ñÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»­ÉÇë Ëáë­ï³­ÝáõÙ ¿ÇÝ, áñ ¹ñ³ Ù»ç ³Ù­ñ³·ñ­í³Í ¹ñáõÛíݻ­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý Ù»­Ë³­ Ýǽ٭ݻ­ñÁ ѳ­ë³­ñ³­Ïáõí۳­ÝÁ ÏÝ»ñ­Ï³­Û³ó­í»Ý Ùáï ³­å³­·³­ÛáõÙ: 곭ϳÛÝ Ðé㳭ϳ·­ñÇ ÁÝ­¹áõ­Ýáõ­ÙÇó 10 ï³­ñÇ Ñ»­ïá ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹ñí³Í, û­ñǭݳÏ, Üá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ·Ý ³ñ­Ù³­ï³­íá­ñ»­ÉáõÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÷³ë­ï³­ ÃáõÕ­ÃÁ (Ïðåäëîæåíèÿ ïî ïåðåõîäó ê Óñòîé÷èâîìó Ðàçâèòèþ ñòðàí îõâà÷åí­íûõ äåÿòåëüíîñòüþ ðåãèî­íàëü­íûõ ýêîëîãè÷åñêèõ öåíòðîâ, 2002) ÝáõÛÝ­å»ë ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ÙÝáõÙ ¿ áñ­å»ë ѳۭﳭ ñ³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Åá­Õá­í³­Íáõ: ²Ûë ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃÇó ù³Õ­í³Íù­Ý»ñ µ»­ñ»­Éáí ÷áñ­Ó»Ýù ѳë­Ï³­Ý³É, û ³ñ¹­Ûá±ù­ ³Û¹­ï»Õ ³­é³­ç³ñÏ­íáÕ Ù»­Ë³­Ýǽ٭ݻ­ñáí Ñݳ­ñ³­íáñ ¿ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ¹³ñÓ­Ý»É §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ë³Ñ­Ù³­ÝáõÙ­Ý»­ñÁ ¨ ѳë­Ý»É Ëáë­ï³­ ó³Í »ñ­ç³­ÝÇÏ Ý»ñ­Ï³­ÛÇÝ áõ ³­å³­·³­ÛÇÝ: ö³ë­ï³ÃÕ­ÃÇ §²­é³ç­Ýáñ­¹áÕ ëϽµáõÝù­Ý»ñ¦ µ³Å­ÝáõÙ ·ñí³Í ¿. §Ð»ï¨»­Éáí ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ å³Û­Ù³­Ý³·­ñ»­ñÇ á­·áõÝ ¨ ï³­éÇÝ, ²­é³­ç³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ëáõÛÝ ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃáõÙ, γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ 82

óáõ­ÙÁ ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿ ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ùá­¹»É, á­ñÁ Ý峭ﳭϳáõÕÕ­í³Í ¿ª ³Ý­¹³é­Ý³­ ÉÇ íݳë ãå³ï­×³­é»­Éáí ϻݭëá­Éáñ­ïÇݪ Ý»ñ­Ï³ ¨ ³­å³­·³ ë»­ñáõݹ­Ý»­ñÇ Ï۳ݭùÇ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý 峭ѳÝç­Ý»­ñÇ µ³­í³­ñ³­ ñáõÙ: ²­é³Ýӭݳ­ÏÇ Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ ¿ ïñíáõ٠ѳ­ë³­ñ³­Ï³Û­Ýáõí Û³Ý ¨ µÝáõÃ­Û³Ý Ñ³­í³­ë³­ñ³Ïß­éáõí۳­ÝÁ: γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ³Ý­óáõ­ÙÁ ݳ­Ë³­ï»­ëáõÙ ¿ ÙÇ ³Ù­µáÕç ß³ñù ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇ ·áñͭݳ­ Ï³Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõÙ.

- Ç Ñ³­Ï³¹­ñáõíÛáõÝ ëå³­éá­Õ³­Ï³Ý Ùá­¹»­ÉÇ í³ñ­í»­É³Ó¨Ç, Ý»­ñ³é­ Û³É µÝ³­Ï³Ý µ³­ñÇù­Ý»­ñÇ áõ å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ í³ï­ÝáÕ ß³­Ñ³­·áñÍ­Ù³Ý, áñ­¹»·­ñ»É Ù³ñ­¹³­ëÇ­ñ³­Ï³Ý Ñá·¨áñ ³ñ­Å»ù­Ý»­ñÇ ³­é³ç­ÝáõíÛáõÝ, - ëá­ódz­É³­Ï³Ý ѳ­Ù³­·áñ­Í³Ï­óáõíÛáõÝ ¨ µÝ³Ï­ãáõí۳­ÝÁ ¿­Ïá­ É᭷dz­Ï³Ý ϳñ¨áñ ¨ ³ÛÉ á­ñá­ßáõÙ­Ý»ñ ÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉáõÝ Ý»ñ·­ñ³­íáõÙ, ³­å³­Ï»Ýï­ñáÝ ï»­Õ»­Ï³ï­íáõÃ­Û³Ý Ñ³­ë³­ñ³­Ï³Û­ÝáõíÛáõÝ ëï»Õ­ÍáÕ Ñ³­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ­éáõÛó­Ý»­ñÇ áõ­Å»­Õ³­óáõÙ, - ϳݭËÇã ¨ ݳ­Ë³½­·áõ­ß³­Ï³Ý ÙÇ­çáó­Ý»ñ Ó»é­Ý³ñ­Ï»­Éáõ Ýå³­ï³­ ϳáõÕÕ­í³Íª ëïñ³­ï»­·Ç³­Ï³Ý ϳ­é³­í³­ñáõ٠ϳݭ˳­ï»­ëáÕ Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõï­Ý»­ñÇ Ï³­Û³­óáõÙ, - ѳ­í³­ë³ñ ¨ ³ñ­¹³ñ Ù³ë­Ý³Ï­óáõíÛáõÝ. µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇÝ, ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý Ï³­åÇ­ï³­ÉÇ ßáõ­Ï³­ÛÇÝ, ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó ï»Ë­Ýá­Éá­ ·Ç³­Ý»­ñÇÝ, ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÇÝ, - ÏÛ³Ýù ³­å³­Ñá­íáÕ ¨ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ï³­ñ³Í­ù³­ÛÇÝ Ï³­é³­ í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ Ñ³ñ­Ù³­ñ»­óáõ­ÙÁ µÝ³­Ï³Ý ϳ­éáõó­ í³Íù­Ý»­ñÇÝ, Üá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ¿­Ïá­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­Ù³Ý ¨ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ï۳ݭùÁ Éáõñç µ³­ñ»­É³­í»­ÉáõÝ ï³­ÝáÕ Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­ Ù³Ý Ùá­¹»­ÉÇÝ ³Ýó­Ý»­ÉÁ Ïñ»­Éáõ ¿ »ñ­Ï³­ñ³­Å³Ù­Ï»ï µÝáõÛÃ: γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ 峭ѳݭçáõÙ ¿ ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç í»­ñ³­Ï³­ éáõ­óáõÙ µá­Éáñ Ù³­Ï³ñ­¹³Ï­Ý»­ñáõÙ. ëÏë³Í ï»­Õ³­Ï³­ÝÇó ÙÇÝ㨠廭 ﳭϳ­ÝÁ ¨ ÙÇç­å»­ï³­Ï³­ÝÁ: ȳñ­í³Í ¨ Ý峭ﳭϳë­É³ó ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇ ßÝáñ­ÑÇí ³ñ­¹»Ý 2015 Ã. Ïѳ­çáÕ­íÇ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ÏñÃáõÃ­Û³Ý áõ ¹³ë­ïdz­ñ³­Ïáõí Û³Ý Ù»ç Áݹ·ñ­Ï»É µá­Éáñ Ý峭ﳭϳ­ÛÇÝ ËÙµ»­ñÁ, ÇëÏ ½³Ý·­ í³­Í³­ÛÇÝ Éñ³ï­í³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇÝ Áݹ·ñ­Ï»É §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ù³­ñá½­Ù³Ý Ù»ç, 83

ï³­ñ³­Í»É ¿­Ãǭϳ­Ï³Ý Ýáñ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»ñ, ³Ù­ñ³åÝ­¹»É áã ϳ­é³­í³­ñ³­Ï³Ý ¨ áã å»­ï³­Ï³Ý (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.) µÝ³­ å³Ñ­å³­Ý³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ¦ (¿ç 3-4): ܳË, ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ å³Û­Ù³­Ý³·­ñ»­ñÇ á­·áõÝ ¨ ï³­éÇÝ Ñ»ï¨»­ÉÁ å»ïù ¿ ѳë­Ï³ó­íǪ ãËá­ãÁÝ­¹á­ï»É ³ß­Ë³ñ­ÑÁ Ù»Ï Ï»Ýï­ñá­ÝÇó ϳ­ é³­í³­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ϳ­éáõÛó ëï»Õ­Í»­ÉáõÝ: γñ­ ÍáõÙ »Ù, ³Û¹­å»ë å»ïù ¿ ѳë­Ï³­Ý³É, ù³Ý­½Ç ³­Ï³­Ý³­ï»ë »Ýù, áñ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ å³Û­Ù³­Ý³·­ñ»­ñÇ ï³­éÁ ¨ á­·ÇÝ ³ñ­¹»Ý ï³ë­Ý³Ù­Û³Ï­ Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ѳñ­Ù³­ñ»ó­íáõÙ »Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ùdz­Ï»Ýï­ñáÝ Ï³­é³­í³­ñáõÙ ëï»Õ­Í»­ÉáõÝ: ²Û¹ ÝáõÛÝ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ïáã­í³Í å³Û­Ù³­Ý³·­ñ»­ñÇ å³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùáí áõ ×Ýßٳٵª ÷³ë­ïá­ ñ»Ý ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇ ï³­éÇÝ áõ á­·áõÝ »Ý ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­Ý»ó­ íáõÙ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ û­ñ»Ýù­ Ý»­ñÁ, ÇëÏ ³ÛÅÙ ¿É, ½³ñ­·³­óáõÙ­Ý»­ñÇó å³ñ­½á­ñáß Ñ³ë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ Ù»Í Ñ³­í³­Ý³­Ï³­Ýáõí۳ٵ ëï»ÕÍ­í»­Éáõ »Ý Ù³Ûñ­ó³­Ù³ù­Ý»­ñÇ ¨ ³­å³ª ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõÝ áõ û­ñ»Ýù­Ý»ñ: ܳ¨ ѳñó ¿ ³­é³­ç³­ÝáõÙ, û ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý ³­é³­ ç³ñÏ­íáÕ Ù³Ý­ñ³­Ï»ñ­ïáõÙ (Ùá­¹»­ÉáõÙ), ÇÝ­ãá±õ­¿ ³­é³Ýӭݳ­ÏÇ Ýß³­Ý³­ ÏáõíÛáõÝ ïñíáõÙ ³­å³­Ï»Ýï­ñáÝ ï»­Õ»­Ï³ï­íáõÃ­Û³Ý Ñ³­ë³­ñ³­Ïáõí ÛáõÝ ëï»Õ­ÍáÕ Ñ³­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ­éáõÛó­Ý»­ñÇÝ ¨ áã ϳ­é³­í³­ñ³­Ï³Ý áõ áã å»­ï³­Ï³Ý Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ­Å»­Õ³ó­Ù³­ÝÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ï³­ñ³Í­ù³­ÛÇÝ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÁ µÝ³­Ï³Ý ϳ­ éáõó­í³Íù­Ý»­ñÇÝ Ñ³ñ­Ù³­ñ»ó­Ý»­ÉáõÝ: ²Ûë­ï»Õ íëï³­Ñá­ñ»Ý ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ åɳ­Ý³­íáñ­í³Í áõ ϳݭ˳­ï»ë­íáÕ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ ·É˳­íáñ Ýå³­ï³­ÏÁª å»­ï³­Ï³Ý Ï»Ýï­ñá­Ý³­ÓÇ· ϳ­é³­í³­ñáõ­ ÙÁ Ï»Ýï­ñá­Ý³­ËáõÛë ¨ å»­ïáõÃ­Û³Ý ¹»­ñÁ »ñÏ­ñáñ­¹³­Ï³Ý ¹³ñÓ­Ý»ÉÝ ¿, å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ÷á­ßdzó­Ý»ÉÝ ¿, ¨ Ç í»ñ­ç᪠³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ ³­ë³­ÍÁ í»­ñ³ó­Ý»ÉÝ ¿: ÆëÏ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ÏñÃáõÃ­Û³Ý ï³­ñ³Í­Ù³Ý ¨ ¿­Ãǭϳ­Ï³Ý Ýáñ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñÇ Ó¨³­íáñ­Ù³Ý å³ïñ­í³­Ïáíª ³­í³Ý­ ¹³­Ï³Ý ÏñÃáõÃ­Û³Ý ù³Û­ù³­ÛáõÙÝ áõ ³Û­É³­ë»­ñáõÙÝ ¿: ²ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ýß»É, áñ »ñµ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ÏñÃáõíÛáõÝ Ñ³ë­Ï³­ óáõíÛáõ­ÝÁ Ýáñ ¿ñ ¹ñí»É ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç, Ù³ñ­¹ÇÏ ëÇ­ñáí ¿ÇÝ ÁÝ­ ¹áõ­ÝáõÙ ³Û¹ ·³­Õ³­÷³­ñÁ, ù³Ý­½Ç ¹ñ³ ï³Ï áñ¨¿ ͳ­ÍáõÏ Ï³Ù íï³Ý­ ·³­íáñ µ³Ý ã¿ÇÝ ÷ÝïñáõÙ ¨, µÝ³­Ï³­Ý³­µ³ñ, ϳñ­ÍáõÙ ¿ÇÝ, áñ áõ­ 84

ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ Éñ³­óáõ­óÇã ¹³­ë³­í³Ý¹­í»­Éáõ »Ý ݳ¨ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ³­é³ñ­Ï³­ÛÇÝ ³éÝã­íáÕ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ËݹÇñ­Ý»­ ñÁ: 곭ϳÛÝ ·áñ­ÍÁݭó­óÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹Ý»­Éáõó Ñ»­ïá ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ÏñÃáõíÛáõÝ ³­ë»­Éáí ³ñ­¹»Ý ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿ ÙÇ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ÏñÃáõíÛáõÝ, á­ñÁ å»ïù ¿ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ѳ­Ùá­½Ç, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ ó³­Ï³ñ­·áí ϳ­é³­í³ñ­í»­ÉÁ å³ñ­ï³­¹Çñ ¿ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ, ³ÛÝ å³ïñ­í³­Ïáí, áñ ǵñ ³Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ·Ý ³­å³­Ñá­í»­ Éáõ ¿ µ³Õ­Ó³­ÉÇ áõ »ñ­ç³­ÝÇÏ ÏÛ³Ýù ¨ ³Ý­÷á­Ë³­ñÇ­Ý»­ÉÇ ¿ áõ ³Û­ÉÁÝï­ ñ³Ýù ãáõ­ÝÇ: л勉­µ³ñ, ³Û­ëûñ­í³ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñáíª ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ÏñÃáõíÛáõÝ ³­ë»­Éáí å»ïù ¿ ѳë­Ï³ó­íÇ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ ³Ý­¹»Ù, Ñá­ñÇÝ­í³Í ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñáí ϳ­é³­í³ñ­íáÕª §³ß­Ë³ñ­ÑÇ ù³­Õ³­ ù³­óǦ ¹³ñÓ­ÝáÕ ÏñÃáõíÛáõÝ: ²Ûë ·³ñ­ß»­ÉÇ íÇ­ñáõëÝ ³ñ­¹»Ý ëÏë»É ¿ ·áñ­Í»É: ú­ñǭݳÏ, 2010 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ññ³­å³­ñ³Ï­í»ó г­Û³ë­ï³­ ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ³ÛÝ ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇ ó³Ý­ÏÁ, á­ñáÝù Ç­ñ»Ýó §³ß­Ë³ñ­ÑÇ ù³­Õ³­ù³­óǦ »Ý ѳ­Ù³­ñáõÙ, ÷³ë­ïá­ñ»Ý Ññ³­Å³ñ­í»É »Ý Ñ³Û ÉÇ­Ý»­Éáõó: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ ùÝݳñÏ­íáÕ ÷³ë­ï³ÃÕ­Ãáõ٠ѳ­ ×³Ë ¿ ß»ßï­íáõÙ ³ÛÝ ÙÇï­ùÁ, û γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³ñ­ Ý»­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ ϳ˭í³Í ¿ ·É˳­íá­ñ³­å»ë µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ßñç³­ÝáõÙ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÇ ï³­ñ³Í­Ù³Ý ѳ­çá­ÕáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇó: г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç å³­ï³ë­Ë³­Ý³­ïáõ λÝï­ñáÝÝ ³Ûë ËݹñáõÙ ·áñͭݳ­Ï³Ý Éáõñç ù³Û­É»ñ ¿ ϳ­ï³­ñ»É: Þáõñç »ñ­Ïáõ ï³ë­Ý³Ù­Û³Ï ¿, ëï»ÕÍ­í»É ¿ §ÎñÃáõíÛáõÝ Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ¦ ϳ­éáõÛ­óÁ (èÇá ¹» ij­Ý»Û­ñá­ÛÇ ¶³­·³Ã­Ý³­Åá­Õá­íÇ ÷³ë­ï³Ãխû­ñáõÙ ³ÛÝ Ïáã­ íáõÙ ¿ñ §¾­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ÏñÃáõíÛáõݦ), á­ñÁ زÎ-Ç Ñá­í³­Ýáõ Ý»ñ­ùá »­Õ³Í ѳ­Ù³ñ­Û³ µá­Éáñ »ñÏñ­Ý»­ñáõ٠ϳ½­Ù³­íá­ñ³Í ѳ­Ù³­å³­ï³ë­ Ë³Ý Ñ³­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí Ç­ñ³­Ï³­ ݳó­ÝáõÙ ¿ ³Ûë ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý ù³­ñá½­ãáõíÛáõ­ÝÁ: ²ÛÝ, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ßñ糭ݳϭݻ­ñáõÙ ù³­ñá½­íáÕ §ÏñÃáõíÛáõ­ÝÁ¦ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ Ïïñ³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ï³ñ­µ»ñ­ íáõÙ ¿ ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý ÏñÃáõíÛáõÝ ³­ë³Í ѳë­Ï³­óáõíÛáõ­ÝÇó, ·É˳­íá­ ñ³­å»ë ³ñ­ï³­óáÉ­íáõÙ »Ý ËݹñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÏáÝ­ý»­ñ³Ýë­Ý»­ñáõÙª å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ¨ ³Ï­ïÇ­íÇëï­Ý»­ñÇ µ³­Ý³­íáñ Ëáë­ùáõÙ ¨ ³­é³Ý­ÓÇÝ Ññ³­å³­ñ³­ÏáõÙ­Ý»­ñáõÙ: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí áõ­ß³·­ñ³í ¿ ³Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­ ·Ç ³Ï­ïÇ­íÇëï­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÇ (è. ²­É»ë­Ï»­ñáí)ª §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý 85

·Ç­ï³­Ï³Ý ÑÇÙù»­ñÁ ¨ ·áñͭݳ­Ï³Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý áõ­ÕÇ­Ý»­ñÁ¦ Ñá¹­ í³­ÍÁ, á­ñÁ 2003 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ÎǨáõ٠ϳ­Û³­ó³Í г­Ù³»í­ñá­å³­Ï³Ý »ñÏñ­Ý»­ñÇ ¾­Ïá­ýá­ñáõ­ÙÇ å³ß­ïá­Ý³­Ï³Ý ÷³ë­ï³Ãխû­ñÇ Ñ»ï µ³­ ųݭí»ó Ù³ë­Ý³­ÏÇó­Ý»­ñÇÝ: Ðá¹­í³­ÍáõÙ Ù³ë­Ý³­íá­ñ³­å»ë ³ë­íáõÙ ¿. §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ËݹÇñ­Ý»­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý ·É˳­íáñ ¹Åí³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó »Ý í»­ñ³­Ï³­éáõ­óáõ­ÙÁ ¨ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ù»ç ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ù³­Õ³­ù³­óáõ ϳ٠¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ¿­Ãǭϳ­ÛÇ Ùï³­ Í»­É³­Ï»ñ­åÇ Ó¨³­íá­ñáõ­ÙÁ: Ðñ³­å³­ñ³Ï­Ù³Ý Ýå³­ï³ÏÝ ¿ª µ³­ ó³­Ñ³Û­ï»É ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ¿­Ãǭϳ­ÛÇ á­ñáß ³­é³Ýӭݳ­Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÁª ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ù³­Õ³­ù³­óáõ Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÇ Ó¨³­íáñ­Ù³Ý »Ý­Ã³­ ï»ùë­ïáí: ²Û­ëûñ ϳñ­ÍÇù­Ý»­ñÇ Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ µ»­ñáõÙ ¿ ³ÛÝ Ñ³­Ùá½­Ù³Ý, áñ Ý»Õ Ù³ë­Ý³­·Ç­ï³­óáõ­ÙÁ Ù³ñ­¹áõÝ ½ñÏáõÙ ¿ µÝáõÃ­Û³Ý ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÇ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­Ï³Ý ѳë­Ï³­óáõ­ÙÇó, Ëá­ãÁÝ­¹á­ïáõÙ ¿ Ù³ñ­¹áõ Ý»ñ­¹³ß­Ý³Ï áõ µ³½­Ù³­ÏáÕ­Ù³­ÝÇ ½³ñ­·³­Ý³­ÉáõÝ, ÇÝ­ãÁ ³­é³Ýӭݳ­ÏÇ Ï³ñ¨áñ ¿ ·Éá­µ³­É³ó­Ù³Ý ³ÛÅÙ­Û³Ý ·áñ­ÍÁݭó­óáõÙ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.)¦: г­Ï³µ­Ý³­Ï³Ý áõ ѳ­Ï³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ³Ûë­åÇ­ëÇ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáÕ­Ý»­ñÁ áã ÙdzÛÝ Ð³­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ë³Ñ­Ù³­ÝáõÙ­Ý»ñÇÝ ³Ý­Ï»Õ­Íá­ñ»Ý ѳ­í³­ï³­óáÕ­Ý»ñÝ »Ý, ³ÛÉ Ý³¨ ϳ­ñáÕ »Ý ÉÇ­Ý»É å³ï­í»ñ ϳ­ï³­ñáÕ­Ý»ñ: ²ñ¹­Ûá±ù ­å³­ï³­Ñ³­Ï³Ý ¿ñ, áñ ³Ûë Ñá¹­ í³­ÍÁ å³ß­ïá­Ý³­å»ë µ³­Å³Ý­í»ó ¾­Ïá­ýá­ñáõ­ÙÇ Ù³ë­Ý³­ÏÇó­Ý»­ñÇÝ, »ñµ Ïïñ³­Ï³­Ý³­å»ë ³ñ­·»É­í»ó ÝáõÛÝ­å»ë ùÝݳñÏ­Ù³Ý ³ñ­Å³­ÝÇ ÙÇ ß³ñù ÝÛáõ­Ã»­ñÇ ï³­ñ³­Íáõ­ÙÁ: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ Ý»Õ Ù³ë­Ý³­·Ç­ï³­óáõ­ÙÁ áã û Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë ¿ Ù»ñÅ­í»­Éáõ, ³ÛÉ, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, ß³­Ñ³·ñ­·Çé áõ­ÅÁ Ó·ï»­Éáõ ¿ ³ÛÝ ¹³ñÓ­Ý»É áñ­å»ë ³ñ­ïáݭ۳ɭݻ­ñÇ Ù»­Ý³ß­ÝáñÑ: ²Û­ëûñ ³ñ­¹»Ý ³ß­Ë³ñ­ ÑáõÙ Ï³Ý µ³ñÓ­ñ³­·áõÛÝ áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ, áñ­ï»Õ áõë­Ù³Ý í³ñ­ÓÁ ï³­ñ»­Ï³Ý ï³ëÝ­Û³Ï Ñ³­½³­ñ³­íáñ ²ØÜ ¹á­É³ñ ¿ ϳ½­ÙáõÙ: Ø»Ýù ³ñ­¹»Ý ³­Ï³­Ý³­ï»ë »Ýù, áñ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­ åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÙÇ­ç³Ù­ïáõí۳ٵ, û­ñǭݳÏ, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ û­ñ»Ýù­Ý»ñ áõ »Ý­Ã³û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý ³Ï­ï»ñ »Ý ÁÝ­¹áõÝ­íáõÙ ¨ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ »Ý ëï»ÕÍ­íáõÙ, áñ ³Õ­ù³ï ¨ ãù³­íáñ ˳­í»ñÝ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ½ñÏíáõÙ »Ý ݳ¨ Ý»Õ Ù³ë­Ý³­·Ç­ 86

ï³­Ï³Ý ÏñÃáõíÛáõÝ ëﳭݳ­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÇó, ÇÝ­ãÁ ÷³ë­ïá­ ñ»Ý ѳ­Ù³­ÑáõÝã ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·áõÙ ³é­Ï³ ³ÛÝ ¹ñáõÛ­ÃÇÝ, áñ µÝ³­Ï³Ý µá­Éáñ å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ å»ïù ¿ ë³Ñ­Ù³Ý­ íÇ µÝû·­ï³­·áñÍ­Ù³Ý í׳ñ­Ý»ñ, ѳñ­Ï»ñÝ áõ í³ñ­Ó»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ µá­Éáñ ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ ·Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ß³ï µ³ñÓñ ÉÇ­Ý»Ý ¨ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­Éáñ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ¹ñ³Ýù å»ïù ¿ ѳ­í³­ë³ñ­í»Ý (ºñ¨³­ÝÇ Ù»ï­ ñá­åá­ÉÇ­ï»­ÝÇÝ 18 ÙÉÝ­ ²ØÜ ¹á­É³ñ í³ñÏ ï³­Éáõ г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ Ý³­Ë³­å³Û­Ù³Ý­Ý»ñÇó Ù»­ÏÁ 볭ϳ·­ÝÇ ÏñÏݳ­ÏÇ µ³ñÓ­ñ³­ óáõÙÝ ¿ñ, á­ñÁ ¨ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ¹³ñ­Ó³í): 곭ϳÛÝ ãÇ ³ë­íáõÙ, áñ ³Û¹ ¹»å­ùáõÙ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­Éáñ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ³ß­Ë³­ï³­í³ñ­Ó»ñÝ áõ Ýå³ëï­Ý»­ñÁ ÝáõÛÝ­å»ë å»ïù ¿ ѳ­í³­ë³ñ ÉÇ­Ý»Ý: ä»ïù ¿ Ýϳ­ ïÇ áõ­Ý»­Ý³É, áñ ³ÛÅ٠ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ï³­åÇ­ï³­ÉÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ Ïáõ­ï³Ï­íáõÙ ¿ ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï Ãíáí ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ Ùáï: º­Ã» ³Ûë ³­ñ³­ï³­íáñ ·áñ­ÍÁݭó­óÁ ãϳ­ë»ó­íÇ, ³­å³ Ùáï ³­å³­·³­ÛáõÙ ³Õ­ ù³ï ¨ ãù³­íáñ ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ ½³­í³Ï­Ý»ñÝ, ÇÝã­å»ë ³ñ­¹»Ý ³ë­í»É ¿, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë ϽñÏí»Ý ÏñÃáõíÛáõÝ, Ù³­Ý³­í³Ý¹ µ³ñÓ­ñ³­·áõÛÝ ÏñÃáõíÛáõÝ ëﳭݳ­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÇó: Üá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ùÝݳñÏ­íáÕ ÷³ë­ï³ÃÕ­ ÃÇó ëïáñ¨ ٻ筵»­ñáõ­ÙÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ý»­ïÁ ³­é³­çÇÝ Ñ»ñ­ÃÇÝ áõÕÕ­í³Í ¿ å»­ï³­Ï³Ý Ï»Ýï­ñá­Ý³­ÓÇ· ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý ¹»Ù. §Üá­ñ³Ý­Ï³Ë å»­ïáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇ ³Ý­Ï³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý µ³½­Ù³­ÃÇí ³ñ­ï³­óá­ÉáõÙ­Ý»­ñÁ Ù³ï­Ý³­óáõÛó »Ý ³­Ýáõ٠ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý ׷ݳ­Å³­Ù³­ÛÇÝ íǭ׳­ÏÁ, ù³Ý­½Ç å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõï­Ý»­ñÁ ѳ­ë³­ñ³­Ï³­ Ï³Ý ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÇ íñ³ ÃáõÛÉ Ý峭ﳭϳáõÕÕ­í³Í ³½­¹»­óáõí ÛáõÝ »Ý ·áñ­ÍáõÙ: àõ­ñ»ÙÝ, ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ µá­Éáñ Ù³­Ï³ñ­¹³Ï­Ý»­ñáõÙ ÏïñáõÏ ³Ï­ïÇ­í³ó­Ý»É ÇÝù­Ý³­Ï³½­Ù³­íá­ñáõ­ÙÁ: ÆÝù­Ý³­Ï³½­Ù³­íáñ­ Ù³Ý ·É˳­íáñ ·áñ­Íá­ÝÁ »ñ­ç³­ÝÇÏ ³­å³­·³­ÛÇ Ï»ñ­å³­ñÇ ëï»Õ­ ÍáõÙÝ ¿: Æ ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝ Ï»Ýï­ñá­Ý³­ó³Í ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý, ÇÝù­Ý³­Ï³½­Ù³­íáñ­Ù³Ý ϳ­é³­í³­ñáõ­ÙÁ ÏÓ¨³­íá­ñÇ »ñ­ç³­ ÝÇÏ ³­å³­·³: ²Û¹ ¹»å­ùáõÙ, á­ñá­ßáõÙ­Ý»ñ ϳ­Û³ó­Ý»­Éáõ å³­ ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõÃ­Û³Ý ÙÇ Ù³­ëÁ ÷á­Ë³Ýó­í»­Éáõ ¿ ͳۭñ³­Ù³­ ë»­ñÇÝ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.): ²Û¹­åÇ­ëÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³­ÝÝ ³­ç³Ï­ ó»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ëï»Õ­Í»É µ³­í³­ñ³ñ Édz­½á­ñáõíÛáõÝ­ 87

Ý»­ñáí ûÅï­í³Í ÙÇç­ë»Ï­ïá­ñ³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·áÕ Ñ³­ïáõÏ Ï³­éáõÛó­ Ý»ñ: êϽµÝ³­Ï³Ý ßñç³­ÝáõÙ Ýñ³Ýó Ç­ñ³­í³­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ϳ­ñáÕ ¿ ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï­í»É ï»­Õ»­Ï³ï­íáõí۳ٵ, ϳݭ˳­·áõ­ß³Ï­Ù³Ùµ ¨ åɳ­Ý³­íáñ­Ù³Ùµ¦ (¿ç 12): Àݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ³Ûë ù³Õ­í³Í­ùáõÙ µ»ñ­í³Í ¹ñáõÛíݻ­ñÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ѳ­Ù³­ñ»É áïÝÓ­·áõíÛáõÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»Ù ϳ٠áñ­å»ë å»­ ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ Ñ»­Õ³ßñ­çáõ٠ϳ­ï³­ñ»­Éáõ Íñ³­·Çñ: ÆÝã­å»ë ï»ë­ ÝáõÙ »Ýù, ·É˳­íáñ Ýå³­ï³ÏÝ ¿ª ù³Ý­¹»É å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­ Ù³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ³é­Ï³ ϳ­éáõÛó­Ý»­ñÁ ¨ Ç­ñ»Ýó Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ýª Ýáñ ϳ­éáõÛó­Ý»ñ ëï»Õ­Í»É: ú­ñǭݳÏ, µá­Éáñ Ù³­Ï³ñ­¹³Ï­Ý»­ñáõÙ ÇÝù­Ý³­Ï³½­Ù³­íá­ñáõ­ÙÁ ÏïñáõÏ ³Ï­ïÇ­í³ó­Ý»­ÉÁ å³ñ­½á­ñáß Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿ µáÛ­Ïá­ï»É ³é­Ï³ å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­ Ù³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç µá­Éáñ ϳ­éáõÛó­Ý»­ñÁ: ÆëÏ ³­é³­ç³ñÏ­íáÕ ÇÝù­Ý³­ ϳ½­Ù³­íá­ñáõÙÝ ¿É, ³ÏݭѳÛï ¿, áñ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»­Éáõ ¿ ÑÇå­Ýá­ëÇ áõ ˳­µ»áõÃ­Û³Ý ÙÇ­çá­óáíª ³Ûë­å»ë Ïáã­í³Í, »ñ­ç³­ÝÇÏ ³­å³­·³­ÛÇ ¨ ³ÛÉ Ëáë­ïáõÙ­Ý»­ñáí: ´³­ó³ñ­Ó³­Ïá­ñ»Ý ÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í ã¿ ³ÛÝ, û Ç ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝ Ï»Ýï­ñá­Ý³­ó³Í ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý, ÇÝù­Ý³­Ï³½­Ù³­íáñ­ Ù³Ý Ï³­é³­í³­ñáõ­ÙÁ ÏÓ¨³­íá­ñÇ »ñ­ç³­ÝÇÏ ³­å³­·³: г­Ï³­é³­ÏÁ, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ ³Û¹ ¹»å­ùáõÙ ù³á­ëÇ ³­é³­ç³­óáõ­ÙÁ ß³ï ³­í»­ ÉÇ Ñ³­í³­Ý³­Ï³Ý ¿, ù³Ý ù³­ñá½­íáÕ É³­í³­ï»­ë³­Ï³Ý ѳ­í³ë­ïáõ­ÙÁ: ÆÝã­å»ë ³Ûë, ³ÛÝ­å»ë ¿É §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ í»­ ñ³­µ»­ñáÕ ÙÛáõë ÷³ë­ï³Ãխû­ñáõÙ ÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í í»ñ­Éáõ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý ÙdzÛÝ í»­ñ³Ù­µ³ñÓ Ñ³Û­ï³­ñ³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ »Ýù ѳݭ ¹Ç­åáõÙ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ѳ­Ù³ñ­Ó³Ï­í»É »Ý ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹Ý»É ÙÇ ÷³ë­ï³­ÃáõÕÃ-ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ·, á­ñÁ ³­í»­ÉÇ ßáõï Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­ Ù³ ¿ ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ, ù³Ý Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ³­é³­çÁݭó­óÇ Ñáõ­ë³­ÉÇ áõ­ÕǪ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõÝ, ÇÝã­å»ë Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ ¿: ¼³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ å»­ï³­Ï³Ý ³Û­ñ»­ñÁ ѻ߭ïáõí۳ٵ »Ý ѳ­í³­ïáõÙ, áñ ëï»ÕÍ­í»­ÉÇù ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­ ϳñ·Ý ǵñ í»­ñ³ó­Ý»­Éáõ ¿ ³Û­ëûñ­í³ µá­Éáñ û­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ¨ »ñ­ç³­ ÝÇÏ Ý»ñ­Ï³­ÛÇ áõ »ñ­ç³­ÝÇÏ ³­å³­·³­ÛÇ Ñ³­Ù³ñ ëï»Õ­Í»­Éáõ ¿ ³Ýßñ­ ç»­ÉÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ: гñ­Ï³í, Ñ»é­íÇó, ³­é³Ýó ³Û¹ ÷³Ï á­Éáñ­ïáõÙ ß÷áõÙ­Ý»ñ áõ­Ý»­Ý³­Éáõ, Ñ»Ý­í»­Éáí ÙdzÛÝ ³­é³Ý­ÓÇÝ Ññ³­å³­ñ³­ÏáõÙ­Ý»­ ñÇ íñ³, ß³ï ¹Åí³ñ ¿ Ñëï³Ï »½­ñ³­Ñ³Ý­·áõÙ­Ý»ñ ³­Ý»É, 볭ϳÛÝ ÙÇ 88

ѳñ­óáõ٠ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ѳ­Ù³ñ­Ó³­ÏáõíÛáõÝ óáõ­ó³­µ»­ñ»É áõ »½­ñ³­Ï³ó­Ý»É, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á Ùß³­Ï»­Éáõó áõ ßñ糭ݳ­ éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹Ý»­Éáõó ³­é³ç ³Û¹ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý å³­ï³ë­ ˳­Ý³­ïáõ ³Ý­ÓÇÝù ѳ­í³­Ý³­µ³ñ íëï³Ñ »Ý »­Õ»É, áñ Ç­ñ»Ýó Íñ³­ ·Ç­ñÁ ÏÁÝ­¹áõÝ­íÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ß³ï ¨ ß³ï å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó: ¶áõ­ó» Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³­Éáí ³ÛÝ Ñ³Ý­·³­Ù³Ý­ùÁ, áñ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅǪ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, ͳ­ÍáõÏ §½³­í³Ï­Ý»­ñÇó¦ á­Ù³Ýù ß³ï »ñÏñ­Ý»­ñÇ å»­ï³­Ï³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·»­ñáõÙ å³ß­ïáÝ »Ý ½µ³­Õ»ó­ÝáõÙ: ܳ¨ ϳñ»ÉÇ ¿ »Ýó¹ñ»É, áñ ëÇáÝǽÙÇ Ï³ñ¨áñ ϳéáõÛóÝ»ñÇó, ûñÇݳÏ, Ù³­ëá­Ý³­Ï³Ý ûí۳ϭݻ­ñÁ ϳ°Ù Ç­ñ»Ýó ϳ¹­ñ»ñÝ »Ý ËóÏáõÙ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·áõÙ, ϳ°Ù ³Ûɨ³ÛÉ »­Õ³­ ݳϭݻ­ñáí ³Û¹­ï»Õ »­Õ³Í­Ý»­ñÇ íñ³ ³½­¹»­óáõÃ­Û³Ý Éͳϭݻ­ñÇ »Ý ïÇ­ ñ³­å»­ïáõÙ: §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ϳ½­ÙáÕ­Ý»­ñÇÝ áõ ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹ÝáÕ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­í³­Ý³­µ³ñ á·¨á­ñ»É ¿ ݳ¨ ³ÛÝ å³ï­Ù³­Ï³Ý Ç­ñá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ, áñ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 2000 ï³­ñÇ ³­é³ç Ññ»³­Ï³­Ýáõí۳Ý-Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­Ýáõí۳Ý-ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Ï³½­Ù³Í ¨ Åá­Õá­ íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ å³ñ­ï³¹­ñ³Í Ïñá­ÝÇ ÙÇ­çá­óáí ϳ­ñá­Õ³­ó»É »Ý ¨ ³é ³Û­ ëûñ ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ »Ý Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ÙÇ Ù»Í ½³Ý·­í³­ÍÇ ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­ µ³ñ ͳ­é³­Û»ó­Ý»É ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý ·áñ­ÍÇÝ: ö³ë­ï³ÃÕ­ÃÇ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ·»­ñ³­Ï³­ ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ µ³Å­ÝáõÙ ³ë­íáõÙ ¿. §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³ÝÝ ³Ýó­Ý»­ÉÁ 峭ѳݭçáõÙ ¿ á­ñá­ß³­ÏÇ ·»­ñ³­Ï³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»ñ: Üá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ ñÇ ËݹÇñ­Ý»­ñÇ ³­Ý³­ÉÇ­½Á ÃáõÛÉ ¿ ï³­ÉÇë ¹»­åÇ Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³ÝÝ ³Ýó­Ý»­Éáõ ·áñ­ÍÁݭó­óáõÙ ³­é³Ýӭݳó­Ý»É ÙÇ ß³ñù ·»­ñ³­Ï³­ÛáõíÛáõÝ­ Ý»ñ.

- г­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ¨ µÝáõÃ­Û³Ý ÙÇç¨ Ñ³ß­í»Ï­ßÇé ѳë­ï³­ ï»­Éáõ, µ³ñÓñ ϳñ­·Ç Ï۳ݭùÇ á­ñ³Ï, ˳Ëï­í³Í ¿­Ïá­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·»­ ñÁ í»­ñ³­Ï³Ý·­Ý»­Éáõ ¨ å³Ñ­å³­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ëï»Õ­Í»É ëá­ódzÉ-ù³­ Õ³­ù³­Ï³Ý, ïÝï»­ë³­Ï³Ý ¨ ï»­Õ»­Ï³ï­í³­Ï³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ: - Øß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ³­í³Ý­¹áõÛíݻ­ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõíÛáõÝ ¨ ѳñë­ï³­óáõÙ: - ´Ý³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý ³­å³­Ñá­íáõÙ, Ý»­ñ³é­Û³Éª Ýñ³ áõ­Ý»­ó³Í µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý í»­ñ³ñ­ï³¹­ñáõíÛáõÝ: 89

- Þñ糭ϳ µÝ³­Ï³Ý ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõíÛáõÝ, Ý»­ñ³é­Û³É Ñá­ ÕÇ µ»ñ­ñÇáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³­ÝáõÙ, ϻݭ¹³­ÝÇ µÝáõÃ­Û³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ ã³­ ÷³­íáñ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ, ϻݭ볭µ³­Ý³­Ï³Ý ï³­ñ³­ï»­ë³Ï­Ý»­ñÇ å³Ñ­ å³­ÝáõíÛáõÝ: -γݭ˳ñ­·»­É»É ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ³Ý­¹³é­Ý³­ÉÇ ÷á­÷á­Ëáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ²Ûë ·»­ñ³­Ï³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ Ñ³ë­Ý»­ÉÁ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ·áñͭݳ­Ï³­ ÝáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»É Ñ»ï¨Û³É Ó¨»­ñáíª ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ Ó¨³­íá­ñáõÙ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.), ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõ­ ïÇ ³Ù­ñ³åÝ­¹áõÙ, ïÝï»ë­³í³ñ­Ù³Ý ϳñ­·Ç ϳ­ï³­ñ»­É³­·áñ­ÍáõÙ, ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý ¿­Ïá­Éá­·³­óáõÙ, ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ï»­ëáõÃ­Û³Ý ¿­Ïá­Éá­·³­ óáõÙ, Ï۳ݭùÇ á­ñ³­ÏÇ É³­í³­óáõÙ, µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ í»­ñ³­ ϳݷ­ÝáõÙ¦ (¿ç 10-11): àõÕ­Õ³­ÏÇ Ññ³­ß³­ÉÇ ¿ª µ³ñÓñ ϳñ­·Ç Ï۳ݭùÇ á­ñ³Ï, µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý ³­å³­Ñá­íáõÙ, ßñ糭ϳ µÝ³­Ï³Ý ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ, Ñá­ÕÇ µ»ñ­ñÇáõí۳Ý, ϻݭ볭µ³­Ý³­Ï³Ý ï³­ñ³­ï»­ë³Ï­Ý»­ñÇ, Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ³­í³Ý­¹áõÛíݻ­ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõíÛáõÝ, µÝáõÃ­Û³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ ã³­÷³­ íáñ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ, ˳Ëï­í³Í ¿­Ïá­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ í»­ñ³­Ï³Ý·­ÝáõÙ, ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ³Ý­¹³é­Ý³­ÉÇ ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ï³Ý­Ë³ñ­·»­ ÉáõÙ: ê³ ³ÛÝ ¿, ÇÝã »­ñ³­½áõÙ »Ý µá­Éáñ ³½­·»­ñÁ: 곭ϳÛÝ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇ ¨ ¹ñ³Ýó ѳë­Ý»­Éáõ Ù»­ ˳­Ýǽ٭ݻ­ñÇ Ñ³­Ù³¹­ñáõ­ÙÇó ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ, ݳË, ³Ûë ·³Û­Ã³Ï­ ÕÇã ·»­ñ³­Ï³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³Ý­Ñ³­ë³­Ý»­ÉÇ »Ý ¨, ³­å³, ³Û¹ г­Û»­ó³­ ϳñ­·Á ëï»Õ­Í»É »Ý áã û µÝáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ Ñáõ­ë³­ÉÇ áõ µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ ÏÛ³Ýù ³­å³­Ñá­í»­Éáõ, ³ÛÉ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ·»­Õ»­óÇÏ Ëáë­ïáõÙ­Ý»­ñáí Ùá­Éá­ñ»ó­Ý»Éáí ¨ ó­Ï³ñ­ ¹Á ·ó»Éáí Ç­ñ»Ýó áõ­½³­ÍÇÝ Ñ³ëÝ»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: ²Ûë ËݹÇñ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ Ëáñ­Ñ»­ÉÇë, ³­Ï³­Ù³ Ùï³­µ»­ñáõÙ »Ù ³ÛÝ ½³­í»ß­ïÁ, »ñµ ÁÝï­ ñáÕ­Ý»­ñÇ Ñ»ï ѳݭ¹Ç­å³Í ù³­Õ³­ù³­å»­ïÇ Ã»Ï­Ý³­ÍáõÝ Ëáë­ï³­ÝáõÙ ¿ ÁÝïñ­í»­Éáõó Ñ»­ïá ù³­Õ³­ùÁ ѳ­ïáÕ ·»­ïÇ íñ³ ϳ­Ùáõñç ϳ­éáõ­ ó»É: ¸³Ñ­ÉÇ­×Çó ÑÝã³Í ³ÛÝ ³­é³ñ­Ïáõí۳­ÝÁ, û ù³­Õ³­ùáõÙ ·»ï ãϳ, ׳ñ­åÇÏ Ã»Ï­Ý³­ÍáõÝ å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿, áñ Ý³Ë ù³­Õ³­ùÇ ÙÇ­çáí ·»ï ϳÝó­Ï³ó­ÝÇ: ÂáÕ­Ý»Ýù ½³­í»ß­ïÁ ¨ ѳ­ÏÇñ× Ëáëù ³­ë»Ýù ù³Õ­ í³Í­ùáõÙ Ýßí³Í ·»­ñ³­Ï³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ÙÇ ù³­ÝÇ­ëÇ Ù³­ëÇÝ: 90

øÝݳñÏ­íáÕ ÷³ë­ï³­ÃáõÕ­ÃÁ ϳ½­ÙáÕ­Ý»­ñÇÝ Ï³ñ­Í»ë ³­Ù»Ý¨ÇÝ ãÇ Ñ»­ï³ùñù­ñáõÙ ³ÛÝ, áñ ÝáõÛÝ ¿­çáõÙ ½»­ï»­Õ»É »Ý ÙÇÙ­Û³Ýó ѳ­Ï³­ ëáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ: ú­ñǭݳÏ, ÇÝ­ãá±õ­ ¿ ·»­ñ³­Ï³ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ Åá­ Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ³­í³Ý­¹áõÛíݻ­ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõíÛáõÝÝ áõ ѳñë­ï³­óáõ­ÙÁ, »ñµ ¹ñ³Ý ѳë­Ý»ÉÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»­Éáõ ¿, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ Ó¨³­íáñ­Ù³Ùµ, ÇÝ­ãÁ Áëï §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç, Ýß³­Ý³­ÏáõÙ ¿, ³Û¹ ÝáõÛÝ Ð³­Û»­ó³­ ϳñ­·Ç ¹ñáõÛíݻ­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ýª Ýáñ Ùï³­Íá­ÕáõÃ­Û³Ý Ýϳ­ ñ³­·Çñ áõ­Ý»­óáÕ ¨ Ýáñ Ùß³­ÏáõÛà ÏñáÕ Ù³ñ­¹áõ ëï»Õ­ÍáõÙ: ²Û­ëÇÝùݪ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ³­í³Ý­¹áõÛíݻ­ñÇ í»­ñ³­óáõÙ ¨ Ù»Ï Ï³­éáõÛ­óÇ ×³­ß³­Ïáíª Ýá­ñÇ ëï»Õ­ÍáõÙ: º­Ã» Ýå³­ï³ÏÝ ³Û¹ ¿, ³­å³ DZÝã­ Ç­Ù³ëï áõ­ÝÇ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ³­í³Ý­¹áõÛíݻ­ñÇ å³Ñ­å³­Ýáõí۳Ý, ³­é³­í»É ¨ëª ѳñë­ï³ó­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ Ëá­ë»­ÉÁ: ¶áõ­ ó» ³Ûë­ï»Õ Ùß³­ÏáõÛíݻ­ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõíÛáõÝ ³­ë»­Éáí ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ñ³­½³­ñ³­íáñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ùß³­ÏáõÛíݻ­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ ñáÕ ÝÛáõ­Ã»ñÝ ³­í»­ñÇã áõ­ÅÇ ³ñ­ËÇ­íáõÙ å³­Ñ»­ÉÁ, áñ­å»ë­½Ç, ³­ë»Ýù, ëÇá­ÝÇëï­Ý»­ñÇ Å³­é³Ý­·áñ¹­Ý»­ñÁ Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñ»Ý ¨ Ñå³ñ­ï³­Ý³Ý-Ññ×í»Ý, û ï»­ë»ù, ÇÝã Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»ñ áõ Ùß³­ÏáõÛí Ý»ñ »Ý áãÝ­ã³ó­ñ»É, ³ÛÝ ¿Éª Ñ»Ýó ³Û¹ ÝáõÛÝ Ùß³­ÏáõÛíݻ­ñÁ ëï»Õ­ÍáÕÏñáÕ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³­Ó³Û­Ýáõí۳ٵ áõ Ó»é­ùáí: ö³ë­ï³ÃÕ­ÃáõÙ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ¨ µÝáõÃ­Û³Ý ÙÇç¨ Ñ³ß­í»Ï­ßÇé ѳë­ï³­ï»­ÉÁ ¨ áõ­Ý»­ó³Í µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý í»­ñ³ñ­ï³¹­ñáõíÛáõÝ Ãáõۭɳï­ñ»­ÉÁ ß³ï ËݹÇñ­ Ý»ñ ¿ å³ñ­½³­µ³­ÝáõÙ: ØÇÝã ³Ûë, ï³­ñ³­Ïáõ­ë³Ýù ¿ñ ³­é³­ç³ó­ÝáõÙ èÇá ¹» ij­Ý»Û­ñá­ÛÇ Ðé㳭ϳ·­ñáõÙ ³é­Ï³ª µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, íݳë­í³Í ¨ ³­í»ñ­í³Í µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­ ·»­ñÇ í»­ñ³­Ï³Ý·­Ýáõ­ÙÁ, Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ïª ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý í»­ñ³­óáõ­ ÙÁ ¨ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ ÏÛ³Ýù ³­å³­Ñá­í»­ÉÁ: ²ÛÅÙ ³ñ­¹»Ý ϳñ­Í»ë ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿ ¹³é­ÝáõÙ, áñ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÁ ѳ­í³­Ý³­µ³ñ Ïå³Ñ­å³Ý­í»Ý, µ³Ûóª µ³­ ½áõÙ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ áãÝ­ã³ó­Ù³Ý ÙÇ­çá­óáí, ÇëÏ ¹ñ³Ý ѳë­Ý»­Éáõ ׳­Ý³­å³ñ­ÑÁ, ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ³ñ­¹»Ý ѳñíí³Í ¿ ¨ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ íáõÙ ¿, û­ñǭݳÏ, ³Õ­ù³­ïáõíÛáõ­ÝÁ ͳ­í³­É»­Éáõ, Ëá­ñ³ó­Ý»­Éáõ ¨ ³Ýßñ­ ç»­ÉÇ ¹³ñÓ­Ý»­Éáõ, ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï (Éá­Ï³É, ï»­Õ³­ÛÇÝ) å³­ï»­ñ³½Ù­Ý»­ ñÇ, íï³Ý­·³­íáñ ëÝݹ³Ù­Ã»ñ­ùÇ áõ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ, ÍÝ»­ÉÇáõÃ­Û³Ý 91

ϳÝË­Ù³Ý, Ñá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý áõ ·»á­ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý å³­ï»­ñ³½Ù­Ý»­ñÇ ¨ ³ÛÉ ÙÇ­çáó­Ý»­ñáí: ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³­Ýáõí Û³­ÝÁª áõ­Ý»­ó³Í µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáÕ í»­ ñ³ñ­ï³¹­ñáõí۳­ÝÁ ¨ ѳ­ë³­ñ³­Ï³Û­ÝáõÃ­Û³Ý áõ µÝáõÃ­Û³Ý Ñ³­í³­ë³­ ñ³Ïß­éáõí۳­ÝÁ, ³­å³ ëñ³Ýó å³­ï³ë­Ë³Ý-å³ñ­½³­µ³­Ýáõ­ÙÁ Ù³ë­ Ý³­ÏÇá­ñ»Ý ï³­ÉÇë ¿ ùÝݳñÏ­íáÕ ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃÇ §Î۳ݭùÇ á­ñ³­ÏÇ µ³­ñ»­É³­íáõ­ÙÁ¦ µ³Å­ÝÇó µ»ñ­í³Í Ñ»ï¨Û³É ٻ筵»­ñáõ­ÙÁ. §ØÇ ËáõÙµ »ñÏñ­Ý»ñ, á­ñáÝó µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ãí³­ù³­Ý³­ÏÁ ·»­ñ³­½³Ý­ó»­Éáí ³­é³ç ¿ ³Ýó­ÝáõÙ å³­ñ»­ÝÇ ³ñ­ï³¹­ñáõÃ­Û³Ý ¨ ³­é³­çÇÝ ³ÝÑ­ñ³­Å»ß­ïáõÃ­Û³Ý ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ ³­×Çó, å»ïù ¿ ³Ï­ïÇ­í³ó­Ý»Ý Åá­Õáíñ­¹³·­ñ³­Ï³Ý ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁª ѳ߭íÇ ³é­Ý»­Éáí γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñÁ: ÆÝã­å»ë óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë ѳ­Ù³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ÷áñ­ÓÁ, µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ³­×Ç Ýí³­½»­óáõ­ÙÁ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.) µ»­ñáõÙ ¿ Ýñ³ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý µ³­ñ»­É³í­Ù³Ý¦ (¿ç 21): ²Ûë­ï»Õ ³ñ­¹»Ý å³ñ½ ¿ ¹³é­ÝáõÙ, áñ Áëï §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Çª §µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ³­éáÕ­ç³­Ï³Ý íǭ׳­ÏÇ µ³­ñ»­É³­íáõÙ¦ ³­ë³­ÍÁ å»ïù ¿ ѳë­Ï³ó­íǪ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ãí³­ù³­Ý³­ÏÇ Ýí³­½»­ óáõÙ: ºí ³­Ñ³ å³ñ½ ¿ ¹³é­ÝáõÙ, û г­Û»­ó³­Ï³ñ­·áõÙ ÇÝ­ãá±õ­¿ µÝ³Ï­ ãáõÃ­Û³Ý ³­éáÕ­ç³­Ï³Ý íǭ׳­ÏÇ µ³­ñ»­É³­íáõ­ÙÁ ·»­ñ³­Ï³ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ: ²Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÷³ë­ï³Ãխû­ñÇó Ù»­Ïáõ٠ݳ¨ ³ë­íáõÙ ¿, áñ ÍÝ»­ÉÇáõÃ­Û³Ý Ýí³­½áõ­ÙÁ ³­éáÕ­çáõÃ­Û³Ý ¨ Ï۳ݭùÇ á­ñ³­ÏÇ µ³­ñ»­É³í­Ù³Ý »­ñ³ß­ËÇù ¿: ´Ý³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ãí³­ù³­Ý³­ÏÇ Ïñ׳­ïáõÙ ¨ ÍÝ»­ÉÇáõÃ­Û³Ý Ýí³­½áõÙ, ³­Ñ³ û ÇÝã­å»ë å»ïù ¿ ѳë­Ï³ó­íÇ ù³Õ­ í³Í­ùáõÙ ³ñ­ï³­óáÉ­í³Í ·»­ñ³­Ï³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁª µ³ñÓñ ϳñ­ ·Ç Ï۳ݭùÇ á­ñ³­ÏÇ ³­å³­Ñá­íáõ­ÙÁ: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí ËÇëï áõ­ß³·­ñ³í ¿ §²Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý ¹»Ù å³Û­ù³­ñÇ ¨ë ­Ù»Ï »­Õ³­Ý³Ï¦ Ññ³­å³­ñ³­Ïáõ­ÙÇó µ»ñ­í³Í Ñ»ï¨Û³É ù³Õ­í³Í­ùÁ. §Ø³ñ­¹áõ Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñÇ Ñ³Ýӭݳ­Åá­ Õá­íÇ ïí۳ɭݻ­ñáí, 1995-2000 ÃÃ., áñ­å»ë ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý ¹»Ù å³Û­ù³­ñÇ ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ ä»­ñáõÇ ³Õ­ù³ï ßñç³Ý­Ý»­ñáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»É ¿ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ½³Ý·­í³­Í³­ÛÇÝ ëï»­ñÇ­ÉÇ­½³­ óáõÙ: ²É­µ»ñ­ïá üáõ­ËÇ­Ùá­ñÇÇ (³Û¹ ų­Ù³­Ý³Ï ä»­ñáõÇ Ý³­Ë³­·³Ñ) ÃáõÛÉï­íáõí۳ٵ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í³Í §Ï³­Ù³­íáñ ѳ­Ï³­µ»Õ٭ݳ­íáñ­ Ù³Ý íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõíÛáõݦ Íñ³·­ñÇÝ ëïÇå­í³Í Ù³ë­Ý³Ï­ó»É »Ý 320 ѳ­½³ñ ·Ûáõ­Õ³­Ï³Ý ϳ­Ý³Ûù: êï»­ñÇ­ÉÇ­½³­ódz­ÛÇ ³­é³­í»­ÉáõíÛáõÝ­Ý»­ 92

ñÁ ·á­í³½¹­íáõÙ ¿ÇÝ Ãéáõ­óÇÏ­Ý»­ñÇ, åɳ­Ï³ï­Ý»­ñÇ ¨ é³­¹Çá­Ñ³Û­ï³­ ñ³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí, á­ñáÝ­óáí å»­ñáõ³­óÇ Ï³­Ý³Ýó Ëáë­ï³­ ÝáõÙ ¿ÇÝ §»ñ­ç³Ý­ÏáõíÛáõÝ ¨ µ³­ñ»­Ï»­óáõíÛáõݦ: ... гÝӭݳ­Åá­Õá­íÁ ·ïÝáõÙ ¿, áñ ½³Ý·­í³­Í³­ÛÇÝ ëï»­ñÇ­ÉÇ­½³­ódz­ÛÇ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ ÝÁ ³­é³Ý­ÓÇÝ ßñç³Ý­Ý»­ñáõÙ Åá­Õáíñ­¹³·­ñ³­Ï³Ý ׷ݳ­Å³Ù ¿ ³­é³­ ç³ó­ñ»Éª Çñ Ñ»ï µ»­ñ»­Éáí ïÝï»­ë³­Ï³Ý ³Ý­ÏáõÙ¦ (§¶á­Éáë ²ñ­Ù»­ ÝÇǦ, 30.10.2003 Ã.): ä»­ñáõÇ Ý³­Ë³­·³­ÑÁ, ëáõÛÝ ëïáñ ù³Û­ÉÁ ϳ­ï³­ñ»­Éáí, ѳ­í³­Ý³­ µ³ñ ³­å³­Ñá­í»É ¿ Çñ ³Ýӭݳ­Ï³Ý Ï۳ݭùÇ ³Ýí­ï³Ý­·áõíÛáõ­ÝÁ, ·áõ­ ó» ëïñϳ­µ³ñ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³­Éáí ݳ¨ ³ÛÝ, áñ ¹ñ³­ÝÇó ï³­ñÇ­Ý»ñ ³­é³ç Æ­ï³­Édz­ÛÇ í³ñ­ã³­å»­ïÁ Ññ³­Å³ñ­í»ó Çñ »ñÏ­ñáõÙ §ÁÝ­ï³­ÝÇ­ ùÇ åɳ­Ý³­íá­ñáõÙ¦, Ç­Ù³ª §½ñá­Û³­Ï³Ý ³­×Ǧ Íñ³­·Çñ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ Ý»­Éáõó, á­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ¨ª ¹³­Å³­Ýá­ñ»Ý ëå³Ý­í»ó: ²­Ñ³ û ³Û¹ Ù³­ëÇÝ ÇÝã ¿ ·ñáõÙ æáÝ Îá­É»­Ù³­ÝÁ. §Æ­ï³­Édz­ÛÇ Ñ³Ý­·áõó­Û³É í³ñ­ã³­å»ï ²É­ ¹á Øá­ñáÝ ³ÛÝ ³­é³ç­Ýáñ¹­Ý»­ñÇó ¿ñ, áí ѳݭ¹»ë »­Ï³í §½ñá­Û³­Ï³Ý ³­×Ǧ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ Çñ »ñÏ­ñáõÙ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ïñ׳ï­Ù³Ý ¹»Ù, ÇÝ­ãáí ݳ ³­é³­ç³ó­ñ»ó §Ðéá­ÙÇ ³­ÏáõÙ­µÇ¦ ½³Û­ñáõÛ­ÃÁ, á­ñÇÝ §ú­ÉÇÙ­ådz­Ï³Ý­Ý»­ñÁ¦ ѳÝӭݳ­ñ³­ñ»É ¿ÇÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»É ³Û¹ ù³­ Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: 1982 Ãí³­Ï³­ÝÇ Ýá­Û»Ù­µ»­ñÇ 10-ÇÝ Øá­ñá­ÛÇ Ùáï ÁÝ­Ï»­ñÁ ¹³­ï³­ñ³­ÝáõÙ íϳ­ÛáõíÛáõÝ ïí»ó, áñ ݳ˭ÏÇÝ í³ñ­ã³­å»­ ïÇÝ ëå³é­Ý³­ó»É ¿ ³ñ­ï³­ùÇÝ ·áñ­Íáó ³­·³­íá­ñ³­Ï³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõ­ ïÇ (RIIA) ·áñ­Í³­Ï³­ÉÁ, á­ñÁ ݳ¨ ѳݭ¹Ç­ë³­ó»É ¿ 300-Ç Ïá­ÙÇ­ï»Ç ³Ý­¹³Ù, Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ï ÉÇ­Ý»­Éáí ²ØÜ-Ç å»ï­ù³ñ­ïáõ­Õ³ñ: ìϳ­ÛÇ ³­ë³Í Ù³ñ­¹Á лݭñÇ øÇ­ëÇÝ­ç»ñÝ ¿ñ: 1978 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ §Î³ñ­ÙÇñ­ Ý»­ñÇ µñÇ­·³­¹Ç¦ ï»­éá­ñÇëï­Ý»ñÝ ³é¨³Ý­·»­óÇÝ í³ñ­ã³­å»ï Øá­ ñá­ÛÇÝ ¨ ·³­½³­Ý³­µ³ñ ëå³­Ý»­óÇÝ: ¸³­ï³­í³­ñáõÃ­Û³Ý Áݭóó­ùáõÙ §Î³ñ­ÙÇñ­Ý»­ñÇ µñÇ­·³­¹Ç¦ ÙÇ ù³­ÝÇ ³Ý­¹³Ù­Ý»ñ íϳ­ÛáõíÛáõÝ ïí»­ óÇÝ, áñ Ç­ñ»Ýù Ç­Ù³­ó»É »Ý, áñ Øá­ñá­ÛÇ ëå³­ÝáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³­Ïáí ϳ½Ù­í³Í ¹³­í³¹­ñáõí۳­ÝÁ Ù³ë­Ý³Ï­ó»É »Ý ²ØÜ-Ç å³ß­ïá­Ý³­ï³ñ ³Ý­ÓÇÝù: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ øÇ­ëÇÝ­ç»­ñÁ Øá­ñá­ÛÇÝ ëå³é­Ý³­Éáí áã û ²ØÜ-Ç ³ñ­ï³­ùÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ ¿ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ñ»É, ³ÛÉ, ³­í»­ÉÇ ßáõï, ·áñ­Í»É ¿ 300-Ç Ïá­ÙÇ­ï»Ç ³ñ­ï³­ùÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ ÝáõÃ­Û³Ý ëïá­ñ³­µ³­Å³­ÝáõÙ §Ðéá­ÙÇ ³­ÏáõÙ­µÇ¦ Ññ³­Ñ³Ý­·áí¦ (Джон Колеман, Êîìèòåò 300, Òàé­íû ìèðîâîãî ï­ðàâèòåëüñò­âà, Ìîñêâà, 2000, ñ. 13-14): Îá­É»­Ù³­ÝÁ ÝáõÛÝ ·ñùáõÙ ·ñáõÙ ¿, áñ Øá­ñá­ÛÇ ëå³­ 93

Ýáõí۳ٵ ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ ¿ÇÝ Æ­ï³­Édz­ÛÇÝ ½ñÏ»É ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõí Ûáõ­ÝÇó ¨ ½·³­ÉÇá­ñ»Ý Ïñ׳­ï»É Ýñ³ µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ: ²½­·³­ÛÇÝ å»­ ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Õ»­Ï³­í³ñ­Ý»­ñÇ íñ³ ³ñ­ï³­ùÇÝ áõ­ÅÇ ³½­¹»­óáõÃ­Û³Ý ³­éáõ­Ùáí, ï»­ÕÇÝ ¿ Ñ»ï¨Û³É ٻ筵»­ñáõ­ÙÁ. §²ØÜ Ý³­Ë³­·³Ñ æáÝ ø»­ Ý»­¹ÇÝ, ëå³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó ï³­ëÝ ûñ ³­é³ç Îá­ÉáõÙ­µÇ³­ÛÇ Ñ³­Ù³É­ë³­ñ³­ ÝáõÙ »­ÉáõÛà áõ­Ý»­Ý³­Éáí, ³­ë»É ¿. §Ü³­Ë³­·³­Ñ³­Ï³Ý å³ß­ïáÝÝ ³­é ³Û­ëûñ û·­ï³­·áñÍ­í»É ¨ û·­ï³­·áñÍ­íáõÙ ¿ ³­Ù»­ñÇÏ­Û³Ý Åá­Õáíñ­¹Ç Ýϳï­Ù³Ùµ ¹³­í³¹­ñáõíÛáõÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­å»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí (Áݹ·­ÍáõÙÁª Ð.ê.), ¨ ÙÇÝã ³Û¹ å³ß­ïá­ÝÇó Ñ»­é³­ ݳ­ÉÁ »ë å³ñ­ï³­íáñ »Ù ï»­Õ»­Ï³ó­Ý»É ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇÝ Ç­ñ»Ýó Ç­ñ³­Ï³Ý íǭ׳­ÏÇ Ù³­ëÇݦ, ³Û¹­å»ë ¿É ãѳëó­Ý»­Éáí áñ¨¿ µ³Ý ï»­ Õ»­Ï³ó­Ý»É ϳ٠µ³­ó³­Ñ³Û­ï»É: ÂáÕ­Ý»­Éáí ²ØÜ ëå³Ý­í³Í ݳ­Ë³­ ·³­ÑÇ ÏáÕ­ÙÇó ³Ï­Ý³ñÏ­í³Í ¹³­í³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ù»­Ë³­Ýǽ­ÙÇ å³ñ­½³­ µ³­ÝáõÙÝ ³­é³Ý­ÓÇÝ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáÕ­Ý»­ñÇÝ, ³ñ­Ó³­Ý³·­ñ»Ýù ÙdzÛÝ, áñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ·»ñÑ­½áñ ¨ Åá­Õáíñ­¹³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ûñ­ñ³Ý­Ý»­ñÇó ѳ­ Ù³ñ­íáÕ »ñÏ­ñÇ É»­·Ç­ïÇ٠ݳ­Ë³­·³ÑÝ ³Ûë »­ÉáõÛ­Ãáí ѳ­í³ë­ï»É ¿ Çß­ ˳­ÝáõÃ­Û³Ý í»­ñ³ÑëÏ­Ù³Ý ³­Ý»ñ¨áõÛà ٻ­Ë³­Ýǽ­ÙÇ ³é­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ¦ (²½·, 14.05.2008 Ã.): سñ¹­ÏáõíÛáõÝÝ ³Ý­ÑÇ­ß»­ÉÇ Å³­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñÇó ÇÝã-áñ Ï»ñå ϳñ­ ·³­íá­ñ»É ¿ ÍÝ»­ÉÇáõíÛáõ­ÝÁ. Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ÁÝ­ï³­ÝÇù ³Ûë ѳñ­óÁ Éáõ­ Í»É ¿ »É­Ý»­Éáí ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý ÷áñ­ÓÇó ¨ Çñ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó: 곭ϳÛÝ ³Û­ëûñ ³Û¹ ËݹñÇ Ñ³Ýӭݳ­Ï³­ï³ñ ¿ Ý»ñ­Ï³­Û³­ÝáõÙ ÙÇ áõÅ, á­ñÁ »É­Ý»­Éáí Çñ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³­Ý»­ñÇó, ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç µÝ³­Ï³Ý å³­ ß³ñ­Ý»ñÝ Çñ ë»­÷³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ ¿ ѳ­Ù³­ñáõÙ ¨ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ïÇ­ñ³­Ï³É ¹³é­Ý³­Éáõ ÑÇ­í³Ý­¹³­·ÇÝ ÝÏñïáõÙ­Ý»ñ áõ­ÝÇ: Üá­ñÇó ³Ý¹­ñ³­¹³é­Ý³­Éáí §ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ åɳ­Ý³­íá­ñáõÙ¦ Íñ³­ ·ñÇÝ, ó³­íáí Ýß»Ýù, áñ §½ñá­Û³­Ï³Ý ³­×Ǧ ³Û¹ Íñ³­·Ç­ñÁ, ¹ñ³­ ٳ߭ÝáñÑ­Ý»­ñÇ áõ­Õ»Ï­óáõí۳ٵ ³­é³Ýó áñ¨¿ Ëá­ãÁÝ­¹á­ïÇ, ÝáõÛ­ÝÇëÏ ·á­í³½¹­Ý»­ñÇ áõ­Õ»Ï­óáõí۳ٵ, Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»ó г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙª ³­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³­ ϳñ­·áõÙ: §ÀÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ åɳ­Ý³­íáñ­Ù³Ý¦ Ñ»ï ٻϭï»Õ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»ó ݳ¨ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý Ï³­ë»ó­Ù³Ý Íñ³·Ç­ñÁ: ²Ûë »ñ­Ïáõ Íñ³·­ñ»­ñÁ Ù»ñ­Å»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ½áÑ­ í»ó гۭñ»­ÝÇ­ùÇ Ýϳï­Ù³Ùµ å³ñï­ùÇ ·Ç­ï³Ïó­Ù³Ý ï»ñ Æ­ï³­Édz­ 94

ÛÇ »ñ­ç³Ý­Ï³­ÑÇ­ß³­ï³Ï í³ñ­ã³­å»­ïÁ: ²Ûë ËݹñáõÙ ïñ³­Ù³·­Íá­ñ»Ý ѳ­Ï³­é³Ï Ùá­ï»ó­Ù³Ý ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ Ù»ñ »ñÏ­ñÇ å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»ñÝ ³­í»­ñÇã áõ­ÅÇ Ëáë­Ý³Ï ѳݭ¹Ç­ë³­óáÕ Ï³Ù ÇÝã-ÇÝã å³ï­×³é­Ý»­ñáí Ýñ³ å³ï­í»­ñÁ ϳ­ï³­ñáÕ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó Ù»­¹³É­Ý»­ñÇ áõ ·á­í»ëï­Ý»­ñÇ »Ý ³ñ­Å³­Ý³­ÝáõÙ: Üá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÝáõÛÝ ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃÇ Ù»ç ϳñ­¹áõÙ »Ýù. §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ ÝÛáõ­Ã³­Ï³Ý µ³­½³ ëï»Õ­Í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ, ѳ­ÝáõÝ µÝ³­Ï³Ý µ³­ñÇù­Ý»­ñÇ áõ å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ ã³­ñ³­ß³­ÑáõÙ­Ý»­ñÇ ¹»Ù å³Û­ù³­ñÇ ¨ ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ï³ñ­µ»ñ ß»ñ­ ï»­ñÇÝ ³½­·³­ÛÇÝ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇó û·ï­í»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ëï»Õ­ Í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ »­ñ³ß­Ë³­íáñ­íáõÙ ¿ ë³Ñ­Ù³­Ý»É µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ û·­ï³­·áñÍ­Ù³Ý í³ñÓ, ѳ߭íÇ ³é­Ý»­Éáí Ýñ³Ýó Ç­ñ³­Ï³Ý ³ñ­Å»ù­ Ý»­ñÁ (é»Ý­ï³í­×³ñ­Ý»ñ): è»Ý­ï³í­×³ñ­Ý»­ñÁ ÏÝå³ë­ï»Ý µÝáõÃ­Û³Ý µ³­ñÇù­Ý»­ñÇ ïÝû­ñÇÝ­Ù³Ý Ñ³ñ­óáõÙ ³ñ­¹³­ñáõíÛáõÝ Ñ³ë­ï³­ï»É, ÇÝ­ ãÁ Ýå³ë­ï³­íáñ ÏÉÇ­ÝÇ ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý í»­ñ³ó­Ù³Ý ¨ ëá­ódz­É³­Ï³Ý ï³ñ­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ Ù»Õ­Ù»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ: ´á­Éáñ µÝû·­ï³­·áñ­ÍáÕ­Ý»­ñÇ íñ³ å»ïù ¿ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í³Í ÉÇ­ÝÇ é»Ý­ï³­ÛÇÝ í׳ñ­Ý»­ñÇ ³ë­ïǭ׳­ ݳ­Ï³Ý ï³­ñ³­Íáõ­ÙÁ: ¸ñ³ Ñ»ï ٻϭï»Õ, ëÏë»­Éáõ ¿ ·áñ­Í»É γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý µÝ³­·³­í³­éáõÙ ÙÇ­çá­ó³­éáõÙ­Ý»­ñÁ Ëó­ÝáÕ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­ ·Á¦ (¿ç 15-17): ²Ûë­ï»Õ ݳ¨ ³ë­íáõÙ ¿, áñ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ »ñÏ­ñáõÙ å»ïù ¿ é»Ý­ï³­ÛÇÝ í׳­ñáõÙ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ û­ñ»Ýù­Ý»ñ ÁÝ­¹áõÝ­í»Ý: лñ­Ã³­Ï³Ý ãÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í ѳۭﳭñ³­ñáõíÛáõÝ ¿ ³ÛÝ ¹ñáõÛ­ÃÁ, û ǵñ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ ã³­ñ³­ß³­ÑáõÙ­Ý»­ñÇ ¹»Ù å³Û­ù³­ñÇ ¨ ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ï³ñ­µ»ñ ß»ñ­ï»­ñÇÝ ³½­·³­ÛÇÝ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇó û·ï­ í»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ëï»Õ­Í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ¿ ë³Ñ­Ù³Ý­í»­Éáõ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ û·­ï³­·áñÍ­Ù³Ý í³ñ­ÓÁ: г­Ï³­é³­ÏÁ, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ·áñ­ÍáÕ Ï³ñ­·Çó »É­Ý»­Éáí, íëï³­Ñá­ñ»Ý ϳ­ ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ é»Ý­ï³í­×³ñ­Ý»ñ ë³Ñ­Ù³­Ý»­Éáí, ³½­·³­ÛÇÝ-å»­ï³­ Ï³Ý áõ­Ý»ó­í³ÍùÝ ³ñ­¹»Ý µ³­ÅÇÝ ¿ ¹³é­ÝáõÙ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ³Ý¹­ ñ³½­·³­ÛÇÝ á­ñáß ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, Ç­Ù³ª ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ: ú­ñǭݳÏ, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ·áñ­ÍáÕ ÝáõÛÝ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç 峭ѳÝç­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ÁÝ­¹áõÝ­ í³Í û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ë³Ñ­Ù³­ÝáõÙ­Ý»­ñáí, ³­é³Ý­ÓÇÝ ³Ý­Ñ³ï­Ý»ñ ϳ٠95

ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ, ëﳭݳ­Éáí µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ û·­ï³­·áñÍ­ Ù³Ý-ß³­Ñ³­·áñÍ­Ù³Ý ÃáõÛÉï­íáõíÛáõÝ (çñ³­ÛÇÝ ûµ­Û»Ïï, ѳݭù³­í³Û­ ñ»ñ ¨ ³ÛÉÝ), ÙÇ ãÝãÇÝ ·áõ­Ù³ñ »Ý Ùáõ­ÍáõÙ áñ­å»ë é»Ý­ï³í­×³ñ ¨ ÷³ë­ïá­ñ»Ý ¹³é­ÝáõÙ ³Û¹ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ Ç­ñ³­Ï³Ý ï»­ñ»­ñÁ: Æ í»ñ­çá, å»­ïáõí۳­ÝÁ, Ç­Ù³ª Åá­Õáíñ­¹ÇÝ, µ³­ÅÇÝ »Ý ѳë­ÝáõÙ, û­ñÇ­ ݳÏ, ß³­Ñ³­·áñ­Í³Í ѳݭù»­ñÇ Ëá­éáã­Ý»ñÝ áõ ó­÷áÝ­Ý»­ñÁ: ä³ñ½ ¿, áñ ³Ûë å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ Ñݳ­ñ³­íáñ ã¿, áñ ³Õ­ù³­ïáõíÛáõ­ÝÁ Ù»ÕÙ­íÇ Ï³Ù í»­ñ³­Ý³: г­Ï³­é³­ÏÁ, µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»ñÝ ³Ý¹­ñ³½­·³­ÛÇÝ ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ ¨ ï»­ÕÇ ½á­ñ»Õ­Ý»­ñÇÝ Ñ³ÝÓ­Ý»­Éáí, Åá­Õá­íáõñ­¹Á ÷³ë­ïá­ñ»Ý Ïáñó­ÝáõÙ ¿ Çñ ·É˳­íáñ Ñ»­Ý³­ñ³­ÝÁ, ¹ñ³ Ñ»ï ٻϭï»Õ, û­ñǭݳÏ, ÇÝ­ï»Ý­ëÇí ѳݭù³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ, ëïÇå­í³Í ¿ ³å­ñ»É ³ñ­¹»Ý íï³Ý­·³­íáñ ÝÛáõ­Ã»­ñáí ³Õ­ïáï­í³Í ÙÇ­ç³­í³Û­ñáõÙ, áõñ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï­í»­Éáõ »Ý »ñÏ­ñ³­ ·áñ­Íáõí۳ٵ ½µ³Õ­í»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ´Ý³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ é»Ý­ï³í­×³ñ ë³Ñ­Ù³­Ý»­ÉÁ ÙdzÛÝ Ýßí³­Íáí ãÇ ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï­íáõÙ: ø³Õ­í³Í­ùáõÙ »­Õ³Í ³ÛÝ ë³Ñ­Ù³­ Ýáõ­ÙÁ, áñ µá­Éáñ µÝû·­ï³­·áñ­ÍáÕ­Ý»­ñÇ íñ³ å»ïù ¿ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í³Í ÉÇ­ÝÇ é»Ý­ï³­ÛÇÝ í׳ñ­Ý»­ñÇ ³ë­ïǭ׳­Ý³­Ï³Ý ï³­ñ³­Íáõ­ÙÁ, ³ñ­¹»Ý óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ ·áñ­ÍÁݭó­óÇ Í³­í³­ÉáõÙ­Ý»­ñÁ ¹³é­Ý³­Éáõ »Ý ͳÛñ ³ë­ïÇ­×³Ý íï³Ý­·³­íáñ: ú­ñǭݳÏ, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõí Û³Ý Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ 1993 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ÇÝù­Ý³­ÃÇé­Ý»­ñÇó û·ï­í»­ Éáõ ѳ­Ù³ñ û­¹Ç í³ñÓ ë³Ñ­Ù³­Ý»ó (Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ÃéÇã­ùÇݪ 10 ѳ­ ½³ñ ¹ñ³Ù), á­ñÁ Ïáã­íáõÙ ¿ñ §û­¹Ç ѳñϦ, 볭ϳÛÝ »ñµ ¹Å·á­Ñáõí ÛáõÝ­Ý»ñ »­Õ³Ý, ³Û¹ ·áõ­Ù³­ñÁ ѳ­í»É­í»ó ïáÙ­ëÇ ³ñ­Å»­ùÇÝ: ä³ñ½ ¿, áñ ¹³ Ù³ñ­¹áõ ßÝã³Í ϳ٠Ýñ³ ѳ­Ù³ñ û·­ï³­·áñ­Í³Í û­¹Ç í³ñ­Ó³­ í׳ñÝ ¿, á­ñÁ ëϽµÝ³­Ï³Ý ÷áõ­ÉáõÙ ³ÛÉ Ï»ñå ¿ Ó¨³­Ï»ñå­íáõÙ, ÙÇÝ㨠ٳñ­¹ÇÏ ¹ñ³ Ñ»ï Ïѳñ­Ù³ñ­í»Ý, ÇÝã­å»ë ݳ¨ª ÙÇÝ㨠ǭñ³­Ï³­Ý³­Ý³ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ »ñÏ­ñáõÙ é»Ý­ï³­ÛÇÝ í׳­ñáõÙ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ÁÝ­¹áõ­Ýáõ­ÙÁ, á­ñÇó Ñ»­ïá ³ñ­¹»Ý Ï·áñ­Í³¹ñ­íÇ û­ñ»Ý­ùÇ áõ­ÅÁª å³ñ­ ï³¹­ñ³Ý­ùÁ: ²Ûë­ï»Õ Ý峭ﳭϳ­Ñ³ñ­Ù³ñ ¿ Ýá­ñÇó ٻ筵»­ñ»É Âá­Ù³ë ØÛáõÝ­ó»­ñÇ ³ÛÝ íñ¹áí­ÙáõÝ­ùÁ, áñ µá­Éáñ ³­ñ³­ñ³Í­Ý»­ñÁª Óáõ­ÏÁ çñáõÙ, Ãéãáõ­ÝÁ »ñÏÝ­ùáõÙ, ë»­÷³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ »Ý ¹³ñ­Ó»É£ 곭ϳÛÝ ØÛáõÝ­ó»­ñÁ ¹Åí³ñ û ϳ­ñá­Õ³­Ý³ñ »ñ¨³­Ï³­Û»É, áñ Ç­ñ»­ÝÇó ßáõñç Ù»­Ïáõ­Ï»ë ¹³ñ Ñ»­ïá, ÝáõÛÝ ß³­Ñ³­¹Ç­ï³­Ï³Ý ¨ ³­é³­í»É ½³½­ñ»­ÉÇ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñáí. çáõ­ñÁ µÝáõÃ­Û³Ý ·ñÏáõÙ ³ñ­¹»Ý ³å­ñ³Ýù ¿ ѳ­Ù³ñ­í»­Éáõ, ¨ ÷áñ­Ó»­Éáõ 96

»Ý Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ³Ý­Ñ³­ïÇÝ å³ñ­ï³¹­ñ»É, áñ­å»ë­½Ç Çñ ßÝã³Í û­¹Ç ѳ­Ù³ñ ¿É ѳñÏ í׳­ñÇ: ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ù³Õ­í³Í­ùáõÙ Ýßí³Íª γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­ Ù³ñ ÝÛáõ­Ã³­Ï³Ý µ³­½³ ëï»Õ­Í»­ÉáõÝ, ³­å³ ³Û¹ ÝÛáõ­Ã³­Ï³Ý µ³­½³Ý, ³Û¹ ÃíáõÙª ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÁ, ÷áñ­ÓáõÙ »Ý µ³­ÅÇÝ ¹³ñÓ­Ý»É ÙdzÛÝ ÙÇ ¿Ã­Ýá­ëÇ: ²Ûë ³­éáõ­Ùáíª Ññ»³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÑáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ-ëÇá­Ýǽ­ÙÁ ³ñ­¹»Ý ÙÇ ù³­ÝÇ Ñ³­½³­ñ³Ù­Û³Ï ¿, ÇÝã å³­ï»­ñ³½Ù ¿ ѳۭﳭñ³­ñ»É ѳ­Ýáõñ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ: ºí ¹Åí³ñ ã¿ ·áõ­ß³­Ï»É, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç 峭ѳÝç­Ý»­ ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ëï»ÕÍ­í»­ÉÇù ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ·Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇÝ ¿ ÉÇ­Ý»­Éáõ, ÇÝã­åÇ­ëÇÝ ³ñ­¹»Ý í³­Õáõó ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ ëïí»­ñ³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõÝÝ ¿, á­ñÁ Ó·ïáõÙ ¿ ѳë­Ý»É Ýñ³Ý, áñ­å»ë­½Ç ϳ­ñá­Õ³­Ý³ ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ϳ­é³­í³­ñ»É Ù»Ï Ï»Ýï­ñá­ÝÇó: ²ÛÅÙ, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, ÙÝáõÙ ¿ ÇÝã-áñ ÙÇ å³ïñ­í³­Ïáí ³Û¹ ͳ­ÍáõÏ Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõÝÝ ³Ý¹ñ­Ïáõ­ÉÇ­ëÇó ѳ­Ý»É, û­ñǭݳ­Ï³­Ý³ó­Ý»É ¨ Ñëï³­Ï»ó­Ý»É, û áñ ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇÝ Ï³Ù ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇÝ ¿ í»­ñ³­ å³Ñ­íáõÙ Õ»­Ï³­í³­ñ»É ³Û¹ ϳ­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ: ºí »­Ã» í»ñ­çÇÝë Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ¹³é­Ý³, ³Û­ëÇÝùݪ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ñ»­Õ³ßñ­çáõ٠ϳ­ï³ñ­íÇ, ³­å³ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ·Ý Çñ ÑÇ٭ݳ­ Ï³Ý ·áñ­ÍÁ ϳ­ï³­ñ³Í ÏÉÇ­ÝÇ: ¶áõ­ó»¨ ¹ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá ßñ糭ݳ­éáõí Û³Ý Ù»ç ¹ñíÇ, ³­ë»Ýù, §Ï³­ÛáõÝ Ñ³Ý­¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý áõ ϳ­ÛáõÝ Ñ³Ù­µ»­ñáõí۳ݦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ· Ñ»ñ­Ã³­Ï³Ý å³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÁ: ij­Ù³­Ý³­ÏÇÝ ëÇá­ÝÇëï­Ý»­ñÁ ÷áñ­Ó»É »Ý ³Ûë Ýå³­ï³­ÏÇÝ Ñ³ë­ Ý»É ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ù»Ï ³Ý­Ñ³­ïÇ ÙÇ­çá­óáí: лï¨á­Õ³­Ï³Ý ·á­í³½­¹Ç ¨ ³ÛÉ ÙÇ­çáó­Ý»­ñáí ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ×³­Ý³­ãáõÙ ëï³­ó³Í ëÇá­ÝÇëïýÇ­½Ç­Ïáë ²É­µ»ñï ¾ÛÝß­ï»Û­ÝÁ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõÝ ëï»Õ­Í»­ÉÁ ѳ­Ù³­ñ»É ¿ ÷ñϳ­ñ³ñª ǵñ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­ Ù³ñ: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí ݳ ·ñ»É ¿. §ú­ñǭݳ­Ï³Ý ÑÇÙ­ùáí ëï»ÕÍ­ í³Í ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ å»ïù ¿ Çñ íñ³ í»ñó­ÝÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­Éáñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ ×³­Ï³­ï³·­ñ»­ñÇ å³­ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõíÛáõ­ÝÁ: Üñ³ Ñëï³Ï Ó¨³­íá­ñ³Í ë³Ñ­ Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ å»ïù ¿ Ñá­Å³­ñ³­Ï³Ù ÁÝ­¹áõ­Ý»Ý µá­Éáñ ³½­·³­ÛÇÝ Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ï³­ é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ å»ïù ¿ ϳ­ñá­Õ³­Ý³ ϳñ­·³­íá­ñ»É Åá­Õá­ íáõñ¹­Ý»­ñÇ ÙÇç¨ »­Õ³Í µ³­ËáõÙ­Ý»­ñÁ: ²­Ñ³ û ÇÝ­ãáõ, ݳ áõ­ÅÇ 97

ϳ­ñÇù áõ­ÝÇ, ù³Ý­½Ç ÝáõÛ­ÝÇëÏ É³­í³­·áõÛÝ ¹³­ï³­ñ³­ÝÁ Ïáñó­ÝáõÙ ¿ Çñ ³­Ù»Ý ϳñ­·Ç Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, »­Ã» ãáõ­ÝÇ å³­ïÇŠϳ­Û³ó­Ý»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ: ´³­ñá­Û³­Ï³Ý Ñ»­Õǭݳ­ÏáõíÛáõÝÝ ³ñ­¹»Ý ãÇ Ï³­ ñáÕ Ë³­Õ³­ÕáõÃ­Û³Ý »­ñ³ß­ËÇù ÉÇ­Ý»É: àõ­ÅÁ, á­ñÇ Ù³­ëÇÝ Ëáë­íáõÙ ¿, ¹³ é³½­Ù³­Ï³Ý áõÅÝ ¿, á­ñÁ å»ïù ¿ ß³ñ­ÅáõÝ ·áñ­ÍÇ ¨ ³­ñ³· ÙÇ­ç³Ù­ïáõí۳ٵ ϳݭËÇ áñ¨¿ »ñÏ­ñÇ å³­ï»­ñ³½­ÙÇ Ù»ç ÙïÝ»­ÉÁ: ºí ѳ­ÝáõÝ ¹ñ³, Ù³ë­Ý³­ÏÇó å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ å³ï­ñ³ëï ÉÇ­Ý»Ý í׳­ñ»­Éáõ á­ñáß ·Çݪ Ç­ñ»Ýó ½ÇÝ­í³Í áõ­Å»­ ñÁ å»ïù ¿ »Ý­Ã³ñ­Ï»Ý í»­ñ³½­·³­ÛÇÝ Ï³­é³­í³­ñáõí۳­ÝÁ¦ (В. Бояринцев, Еврейские и русские ученые, мифы и реальность, Москва, 2001, с. 47-48): Üá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ ³Ýó­Ý»­Éáõ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Íñ³·­ñáõÙ ¾ÛÝß­ï»Û­ÝÇ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý »­ñ³­½³Ý­ùÁ Ù³ñ٭ݳ­íáñ­í»É, Ï»ñ­å³­ñ³­Ý³­íáñ­í»É ¿ Ñ»ï¨Û³É Ó¨³­ Ï»ñå­Ù³Ý Ù»çª §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Ùá­¹»­ÉÇÝ Ñ³ë­Ý»­Éáõ Ç­ñ³­ Ï³Ý ³­é³­çÁݭó­óÁ ѳ­ë³­Ý»­ÉÇ ÏÉÇ­ÝÇ ÙdzÛÝ Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ ÛÇÝ ³Ù­µáÕç ѳݭñáõÛ­ÃÇ É³í ѳ­Ù³­Ï³ñ·­í³Í áõ åɳ­Ý³­íáñ­ í³Í ·áñ­Íáõ­Ý»áõí۳ٵ¦: ²Ûë ÷³ë­ï³ÃÕ­Ãáõ٠ݳ¨ 峭ѳÝç­íáõÙ ¿, áñ µá­Éáñ »ñÏñ­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ÁÝ­¹áõ­Ý»Ý §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ Ëó­ÝáÕ ÙÇ­çá­ó³­éáõÙ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç Ù³­ëÇݦ û­ñ»Ýù ¨ áñ­¹»­ ·ñ»Ý γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Ùá­¹»­ÉÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë˳ݪ ·Éá­µ³­ ɳó­Ù³Ý ·áñ­Í»­É³­Ï»ñå, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ¹ñ³­Ù³­Ï³Ý ÝíÇ­ñ³ï­íáõí ÛáõÝ­Ý»ñ (¹á­ï³­ódz­Ý»ñ) 峭ѳݭçáÕ á­Éáñï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ Ùß³­Ï»Ý ÇÝù­Ý³­ýǭݳݭ볭íáñ­Ù³Ý ³Ýó­Ý»­Éáõ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ: ö³ë­ï³­ÃáõÕÃÝ ³Ù­÷á÷­íáõÙ ¿ Ñ»ï¨Û³É Ñáñ­¹áñ-˳µ­Ï³Ý­ ùáí. §Üá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ñ³­ë³­ñ³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ϳ­é³­í³­ñ³­ Ï³Ý ßñ糭ݳϭݻ­ñÁ ÇÝã­ù³Ý ßáõï ÁÝï­ñáõíÛáõÝ Ï³­ï³­ñ»Ý γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý áõ­ÕÇÝ ÁÝï­ñ»­Éáõ û·­ïÇÝ, ³Û¹­ù³Ý ùÇã ÏÉÇ­Ý»Ý Ñ³­Ù³­ ϳñ·­í³Í ׷ݳ­Å³­Ù»­ñÇ, Ù³ñ­¹³­ÍÇÝ ³­Õ»ï­Ý»­ñÇ ³­é³­ç³ó­Ù³Ý éÇë­ ÏÇ ¨ µÝ³­Ï³Ý ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ³Ý­¹³é­Ý³­ÉÇ ù³Û­ù³­ÛÇã ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÇ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­í³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ¦: Üá­ñÇó ÝáõÛÝ »ñ·Ý ¿ »ñ·­íáõÙª ÑÇ٭ݳ­íá­ñáõ­ÙÇó ½áõñÏ Ëáë­ïáõÙ­ Ý»ñ, Ùdz­Å³­Ù³­Ý³Ïª ß³­Ñ³·ñ·­éáõíÛáõÝ áõ ëå³é­Ý³­ÉÇù, ÇÝ­ãÁ ѳ­Ù»­ 98

Ù³­ï»­ÉÇ ¿ ³ÛÝ µ³­ÝÇ Ñ»ï, »ñµ ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇ­ÙáõÙ ÷ñÏí»­Éáõ ¨ ³ÛÝ­ï»Õ ѳ­í»ñ­Åá­ñ»Ý µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ ÏÛ³Ýù áõ­Ý»­Ý³­Éáõ Ëáë­ïáõ­Ùáí áõ ëå³é­ ݳ­ÉÇ­ùáí å³ñ­ï³¹­ñáõÙ »Ý ѳ­í³­ï³É ù³­ñá½­íáÕ, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, ·»ñµ­Ý³­Ï³Ý áõ­ÅÇÝ: 곭ϳÛÝ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­ ·áí ³ñ­¹»Ý Ç­ñ³­Ï³Ýª ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ »Ý »­ñ³ß­Ë³­íá­ñáõÙ Ïáñë­ïÇó ÷ñÏí»­ÉÁ ¨ µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ áõ Ñáõ­ë³­ÉÇ Ï۳ݭùáí ³å­ñ»­ÉÁ: ö³ë­ ïá­ñ»Ý, Üá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñÇó 峭ѳݭçáõÙ »Ý ÙdzÛÝ »Ý­Ã³ñÏ­í»É ³Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ¹ñáõÛíݻ­ñÇÝ, á­ñÇó Ñ»­ïá ³Û¹ »ñÏñ­Ý»­ñÁ ǵñ ѳ­Ù³ñ­Û³ ³­å³­Ñá­í³·ñ­í³Í ÏÉÇ­Ý»Ý ×·Ý³­Å³­Ù»­ñÇó ¨ Ïáñë­ï³­µ»ñ ³ÛÉ »ñ¨áõÛíݻ­ñÇó: ²Ûë­åÇ­ëÇ Ëáë­ïáõÙ-ѳ­í³ë­ïáõ­ÙÝ»­ñÁ ï»­ÕÇÝ »Ý ÙdzÛÝ Ï³­Ë³ñ­¹³­Ï³Ý Ñ»­ùdzíݻ­ñáõÙ ¨ ½³­í»ßï­Ý»­ñáõÙ, »ñµ ϳ­ ˳ñ­¹³­Ï³Ý Óá­ÕÇ­Ïáí ϳ٠áõÕ­Õ³­ÏÇ ó³Ý­Ïáõí۳ٵ, û­ñǭݳÏ, Ùá­Í³­ ÏÁ ÷ÇÕ ¿ ¹³é­ÝáõÙ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ³­Ù»Ý ÇÝã Ç­ñ³­Ï³­Ý³­Ý³­ÉÇ ¿: ´³­ó³­Ñ³Ûï áõ­ïá­ådzÝ-˳µ­Ï³Ý­ùÁ Ù³­ïáõó­íáõÙ ¿ áñ­å»ë Ç­ñ³­ ϳ­Ý³Ý³­ÉǪ Ï۳ݭùÇ Ïáã­í»­ÉÇù µ³­ñÇù, ³ÛÝ ¿Éª ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­Éáñ »ñÏñ­ Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ï³ñ­·³­íǭ׳­Ïáí: ºí ÇÝã­å»ë §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ÙÛáõë ÷³ë­ï³Ãխû­ñáõÙ, ³Ûë­ ï»Õ ÝáõÛÝ­å»ë »ñ¨³­Ï³­Û³­Ï³Ý »ñ­ç³Ý­ÏáõíÛáõÝ ù³­ñá­½»­Éáí ѳ­Ùá­½áõÙ »Ý, áñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ÷ñÏáõíÛáõ­ÝÁ ǵñ ϳ­ñáÕ ¿ »­ñ³ß­Ë³­íáñ­í»É ÙdzÛÝ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ùdz­Ï»Ýï­ñáÝ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ëï»Õͭٳٵ: ²Û­ëûñ, »ñµ ·É˳­íá­ñ³­å»ë ³Õ­ù³ï »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõÃ­Û³Ý ¹»ñ ¿ ϳ­ï³­ñáõÙ, ³­é³­ í»É å³ñ­ï³¹­ñ³­Ï³Ý ¿ ¹³é­ÝáõÙ ÁÙµé­Ý»É-ѳë­Ï³­Ý³É ¹ñ³ Ýå³­ï³­ ÏÁ: ²Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ù»ç ³ñ­ï³­óáÉ­í³Í ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇ µáõÝ Ýå³­ï³­ÏÁ µ³­ó³­Ñ³Û­ï»­ÉáõÝ Ï³­ñáÕ ¿ Ù»­Í³­å»ë Ýå³ë­ï»É ³ÛÝ, áñ ëñ³ ¹ñáõÛíݻ­ñÁ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñ»­ÉÇë, ½áõ­·³­Ñ»­é³­µ³ñ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇñ­ í»Ý ݳ¨ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí۳Ý-Íñ³·­ñÇ ¹ñáõÛíݻ­ñÁ: ºí »­Ã» áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáÕ­Ý»­ñÁ ѳ­Ùá½­í»Ý, áñ ³Û¹ »ñ­Ïáõ ·³­Õ³­÷³­ ñ³­Ëá­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ýå³­ï³Ï­Ý»ñÁ ÝáõÛÝÝ »Ý, ³­å³ ³ñ­¹»Ý Ýñ³Ýó ѳ­Ù³ñ å³ñ½ Ϲ³é­Ý³, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇ í»­ñ³Ù­ß³Ï­í³Í-Ùá­¹»é­Ý³ó­í³Í, ų­Ù³­Ý³­Ï³­ ÏÇó ßáõÝã áõ á­·Ç ïí³Í ³ñ­ï³­óá­ÉáõÙÝ ¿: ²Ûë å³­ñ³­·³­Ûáõ٠ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ Ù»ñ û­ñ»­ñáõÙ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³­·Ç­ñÁ ùá­Õ³ñÏ­í³Í ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ³Ý­í³Ý ï³Ï: 99

²ß­Ë³ñ­ÑÇ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ³Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ñ³å­ ×»å ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙÝ ³­é³ÛÅÙ ¹Åí³ñ µ³­ó³ï­ñ»­ÉÇ ¿: ²Ûë­ï»Õ ·áõ­ó» á­ñá­ ß³­ÏÇ ¹»ñ ¿ ϳ­ï³­ñáõÙ ³ÛÝ, áñ ó­·³­íá­ñ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÁ ÏïñáõÏ Ýí³­½»É »Ý, ÇëÏ ·áñ­ÍáÕ Ã³­·³­íáñ­Ý»­ñÇ ¹»ñÝ ¿É Édzñ­Å»ù ã¿: ²ÏݭѳÛï ¿, áñ Åá­Õáíñ­¹Ç-»ñÏ­ñÇ-å»­ïáõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ ÁÝï­ñáõí Û³Ùµ (ѳ­×³Ëª ÁÝï­ñáõÃ­Û³Ý ³ñ¹­ÛáõÝ­ùÁ ϻխͻ­Éáí) »ñÏ­ñÇ ³­é³­çÇÝ ¹»Ùù ¹³ñ­Ó³­ÍÇ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝùÝ ³ñ­Ù³­ï³­å»ë ï³ñ­µ»ñ ¿, ù³Ý ³Û¹ Ëݹñáõ٠ó­·³­íá­ñÇ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝùÝ ¿: ij­é³Ý­·³­µ³ñ ÷á­Ë³Ýó­ íáÕ Ï³ñ­·áí Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³­ë³Í ·³­Ñ³­Ï³ÉÝ Ç­ñ»Ý ³Û¹ »ñÏ­ñÇ ï»ñÝ ¿ ѳ­Ù³­ñáõÙ ¨ ³­Ù»Ý ϳñ­·Ç ç³Ýù ¿ ó­÷áõÙ »ñ­ÏÇñÝ Çñ ų­ é³Ý­·áñ­¹ÇÝ Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë µ³ñ­íáù íǭ׳­Ïáõ٠ѳÝÓ­Ý»­Éáõ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ Ùï³­Ñá· ¿ ݳ˭ÏÇ­Ýáõ٠ó­·³­íá­ñ³Í Çñ ѳۭñ»­ñÇ Ñ³Ù­µ³íÝ áõ ÑÇ­ß³­ï³­ÏÁ ã³­ñ³­ï³­íá­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ÐÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ³Ûë­åÇ­ëÇ ÙÇ­ ç³­í³Û­ñáõÙ ¿É ÏñÃíáõÙ áõ ¹³ë­ïdz­ñ³Ï­íáõÙ ¿ ³­å³­·³ ó­·³­íá­ñÁ (ó³­íáù, ³ÛÅ٠ó­·³­íáñ­Ý»ñÁ ³ñ¹»Ý ãáõ­Ý»Ý ³ÛÝ ¹»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ¹³ »­Õ»É ¿ ¹³­ë³­Ï³Ý ó­·³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Å³­Ù³­Ý³Ï): ³­·³­íá­ñ³­ ½áõñϪ ݳ­Ë³­·³­Ñ³­Ï³Ý å»­ïáõÃ­Û³Ý ³­é³­çÇÝ ¹»Ù­ùÁ Ñá­·»­µ³­Ýá­ñ»Ý Ù»Ï ³ÛÉ íǭ׳­ÏáõÙ ¿: ä»­ïáõíÛáõÝ Ï³­é³­í³­ñ»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí ã¿, áñ ϳñ­·³­íáñ­í³Í ¿ »­Õ»É Ýñ³ ëï³­ó³Í ÏñÃáõíÛáõÝÝ áõ ¹³ë­ïdz­ñ³­ ÏáõíÛáõ­ÝÁ: γ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ ÑÇ٭ݳ­Ï³­Ýáõ٠ݳ­Ë³­·³Ñ ÁÝïñ­í»­ Éáõó Ñ»­ïá ÙdzÛÝ Ý³ ëïÇå­í³Í ¿ ÉÇ­Ýáõ٠ͳ­Ýá­Ã³­Ý³É å»­ïáõíÛáõÝ Ï³­é³­í³­ñ»­Éáõ ϳñ· áõ ϳ­Ýá­ÝÇÝ: 곭ϳÛÝ ³Ûë ËݹǭñÁ Ëá­ñáõí Û³Ùµ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñ»­Éáõ-ѳë­Ï³­Ý³­Éáõ ׳­Ý³­å³ñ­ÑÁ Ýñ³ ѳ­Ù³ñ ѳ­Ù³ñ­Û³ ÷³Ï ¿, ³ÛÝ å³ñ½ å³ï­×³­éáí, áñ Ññ³­ï³å Éáõ­Íáõ٠峭ѳݭçáÕ ³­Ù»­Ýûñ­Û³ Ù³Ýñ áõ Ù»Í µ³½­Ù³µ­ÝáõÛà Ñá·­ë»­ñÁ, ÇÝã­ å»ë ݳ¨ ³Ýӭݳ­å»ë ïÝï»­ë³­Ï³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõí۳ٵª Ó»é­Ý»­ñ»­ óáõí۳ٵ ½µ³Õ­í»­ÉÁ ËÉáõÙ »Ý Ýñ³ ³Ù­µáÕç ų­Ù³­Ý³­ÏÁ: ºí ÙdzÛÝ Ç­ñ»Ý µ³­ÅÇÝ Ñ³­ë³Í ų­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³­ÍÇ ³­í³ñï­Ù³Ý ÷áõ­ÉáõÙ, »ñµ ݳ ³ñ­¹»Ý ëÏëáõÙ ¿ å»­ïáõÃ­Û³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý á­ñáß Ñ³ñ­ó»­ ñáõÙ ÏáÕÙ­Ýá­ñáß­í»É, Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý Õ»ÏÝ ³ñ­¹»Ý ѳÝÓ­ÝáõÙ ¿ Ýá­ñÁÝ­ ïÇñ ݳ­Ë³­·³­ÑÇÝ: л­ï³ùñ­ùÇñ ¿ Ç­Ù³­Ý³É, û ÇÝã­å»±ë ¨ ÇÝ­ãá±õ­ ³ñ­Å»½ñÏ­í»ó Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ³­Ù»­Ý³­Ù»Í Ýí³­×áõÙ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁª ó­ ·³­íá­ñ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Á (³ÛÝ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ¹»­åÇ í»­ñ³­óáõÙÝ ¿ ·ÝáõÙ), á­ñÇ ³é­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõ٠ûñ¨ë­ ³Ýѭݳñ ÏÉÇ­ Ý»ÇÝ Ñ³­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ×³­Ï³­ï³·­ñÇ Ñ»ï ³ÛÅÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ 100

íáÕ Ïáñ­Í³­Ý³­ñ³ñ ˳­Õ»­ñÁ: ¶áõ­ó» ó­·³­íá­ñáõÃ­Û³Ý í»­ñ³­óáõÙÝ ¿É ϳݭ˳í Íñ³·ñ­í³Í ¿ »­Õ»É: º­Ã» ³Ûë í³ñ­Ï³ÍÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»Ýù, ³­å³ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÁ ÁÝï­ñ»É ¿ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ ÝÁ ïÇ­ñ»­Éáõ ³­Ù»­Ý³­Ñáõ­ë³­ÉÇ ×³­Ý³­å³ñ­ÑÁ: ⿱ áñ áã­Ë³­ñÇ Ñá­ï»­ñÇÝ ïÇ­ñ³­Ý³­Éáõ ¨ Ýñ³Ýó Ñ»ï Áëï ó³Ý­ÏáõÃ­Û³Ý í³ñ­í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ Ý³Ë å»ïù ¿ í»­ñ³ó­Ý»É Ñá­íÇí­Ý»­ñÇÝ: ìëï³­Ñá­ñ»Ý ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ, û­ñǭݳÏ, ÃáõÛÉ ¨ Ýá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñÇ ïÝï»­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ßá­Ï³­ÛÇÝ Ã»­ñ³­ådz­ÛÇ ÙÇ­çá­óáí ³­éáÕ­ç³ó­Ý»­Éáõ, Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ ³Û¹ ïÝï»­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ϳ½­Ù³­Éáõ­Í»­ Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí ëï»ÕÍ­í³Í, í»­ñÁ ÑÇ­ß³­ï³Ï­í³Í §ì³­ßÇÝ·­ïáÝ­ Û³Ý ÏáÝ­ë»Ý­ëáõ­ëÁ¦ ¹³­ë³­Ï³Ý ó­·³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³é­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ ÝáõÛÝ­å»ë ÏÙݳñ áñ­å»ë Ù»­é»­É³­ÍÇÝ ÙÇ ÝÏñïáõÙ: ²Û¹ á±ñ ­Ã³­·³­íá­ñÁ Ïѳ­Ù³­Ó³Û­Ý»ñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ ó³­Ï³ñ­·Ç ßñ糭ݳϭݻ­ñáõ٠ϳ½Ù­í³Í г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ³é¨ïñÇ §µ³­ñ»­÷á˭ٳݦ ѳÝӭݳ­ñ³­ñ³­Ï³Ý­Ý»­ñáí-å³ï­íÇ­ñ³Ý­Ý»­ñáí Õ»­ ϳ­í³ñ­í»É, ³Û­ëÇÝùݪ ϳݭ˳í ѳ­Ù³­Ó³ÛÝ ÉÇ­Ý»ñ Çñ ÇëÏ å»­ïáõí Û³Ý Ï³½­Ù³­ù³Ý¹­Ù³ÝÁ:

§Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­Ýáõ٠г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ 2002 Ãí³­ ϳ­ÝÇ Ñáõ­ÉÇ­ëÇ 25-Ç ÃÇí 1102-² á­ñá߭ٳٵ ëï»Õ­Í»ó г­Û³ë­ï³­ ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ³½­·³­ÛÇÝ Ëáñ­Ñáõñ¹: ÜáõÛÝ á­ñá߭ٳٵ ÐÐ µ­Ý³­å³Ñ­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñÇÝ Ñ³Ýӭݳ­ ñ³ñ­í»É ¿ ³Ûë ÊáñÑñ­¹Ç ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»­ñÁ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­å»­Éáõ Ýå³­ ï³­Ïáí Ó¨³­íá­ñ»É γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ: γ­ é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ³Ûë á­ñáß­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ ÑÇÙù ¿ ѳݭ¹Ç­ë³­ó»É §Î³­ÛáõÝ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý (Õ»­Ï³­í³ñª γ­ñÇ­Ý» ¸³­Ýǻɭ۳Ý) ÏáÕ­ÙÇó ϳ½­Ù³Í §èÇá+10 ²½­·³­ ÛÇÝ ·Ý³­Ñ³ï­Ù³Ý ½»­ÏáõÛ­óÁ¦ (ºñ¨³Ý, 2002 Ã.): ²Ûë ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃáõÙ ³ñ­ï³­óáÉ­í³Í »Ý §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ¹ñáõÛíݻñÝ áõ ¹ñ³Ýó ѳë­Ý»­Éáõ Ù»­Ë³­Ýǽ٭ݻ­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ г­Û³ë­ï³­ÝÇ 101

гݭñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ³Û¹ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç 峭ѳÝç­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­ å³­ï³ë­Ë³Ý ϳ­ï³ñ­í³Í ¨ ϳ­ï³ñ­í»­ÉÇù §µ³­ñ»­÷á­ËáõÙ­Ý»­ñÁ¦: ¼»­ÏáõÛ­óÁ ëÏëíáõÙ ¿ ·³Û­Ã³Ï­ÕÇ㪠³­Ëáñ­Å³Ï ·ñ·éáÕ Ñ³­í³ë­ïáõ­ Ùáí. §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ÁÝ­¹áõ­Ýáõ­ÙÁ Ïû·­ÝÇ ½³ñ­·³­óáÕ »ñÏñ­Ý»­ñÇݪ Ëáõ­ë³­÷»­Éáõ ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ËݹÇñ­ Ý»­ñÇ ³­å³­Ñáí­Ù³Ý ¨ Ñ»­ï³­·³ í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­Ù³Ý ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ͳ˭ ë»ñ ϳ­ï³­ñ»­Éáõó, ÙÇ­çáó­Ý»ñ Ëݳ­Û»­Éáí ³­å³­·³ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­ Ù³ñ¦ (¿ç 5): ø³Õ­í³Í­ùÇó å³ñ½ ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ½³ñ­·³­óáÕ (ÃáõÛÉ, ³Õ­ ù³ï) »ñÏñ­Ý»­ñÇ ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ á­Éáñ­ïáõ٠峭ѳÝç­íáÕ Í³Ë­ ë»ñÝ Çµñ Çñ íñ³ ¿ í»ñó­Ý»­Éáõ ÇÝã-áñ ÙÇ Ï³­éáõÛó, áñ­å»ë­½Ç Ýñ³Ýù ³Ûë­ï»Õ ïÝï»­ë³Í ·áõ­Ù³ñ­Ý»ñÝ áõÕ­Õ»Ý Ç­ñ»Ýó »ñÏñ­Ý»­ñÇ ³ÛÉ ËݹÇñ­ Ý»­ñÇ ÉáõÍ­Ù³­ÝÁ: ö³ë­ïá­ñ»Ý ¹ñ³Ë­ï³­ÛÇÝ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ »Ý Ëáë­ï³ó­ íáõÙ: γ­ñÇ­ùÇ Ù»ç ·ïÝíáÕ Ï³Ù, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ³Û¹ á±ñ ­å»­ïáõíÛáõ­ ÝÁ ÏÑñ³­Å³ñ­íÇ ³Ûë­åÇ­ëÇ ·³Ý­ÓÇó: 곭ϳÛÝ å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿ ¨ ¹Åí³ñ ã¿ ³­å³­óáõ­ó»É, áñ ¹³ ÙdzÛÝ Ëáë­ïáõÙ ¿ ¨ áõ­ñÇß á­ãÇÝã: ²Ûë­ï»Õ, µÝ³­ ϳ­Ý³­µ³ñ, ѳñó ¿ ³­é³­ç³­ÝáõÙ, û 峭ѳÝç­íáÕ ·áõ­Ù³ñ­Ý»ñÝ Ç±Ýã­ ³Õµ­Ûáõñ­Ý»ñÇó »Ý Ñá­ë»­Éáõ, DZÝ㠭ͳ­í³É­Ý»­ñÇ »Ý ѳë­Ý»­Éáõ, ¹ñ³Ýù ³Û¹ á±ñ ­Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝÝ ¿ ѳï­Ï³ó­Ý»­Éáõ ¨ ³Û¹ DZÝã­³­Ý³­ë»­ÉÇ Ñ³ñë­ ïáõÃ­Û³Ý ï»ñ ¿ ³Û¹ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ-ϳ­éáõÛ­óÁ: ú­ñǭݳÏ, ß³ï ÷áùñ ï³­ñ³Íù áõ­Ý»­óáÕ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ËݹÇñ­Ý»­ñÇÝ å³ï­ß³× Éáõ­ÍáõÙ ï³­Éáõ ѳ­Ù³ñ ï³­ñ»­Ï³Ý Ï峭ѳÝç­íÇ ï³ëÝ­Û³Ï ÙÇ­Édzñ­¹³­íáñ ¹á­É³­ñÇ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»ñ, »ñµ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á áñ­¹»·­ñ³Í ½³ñ­·³­óáÕ »ñÏñ­ Ý»­ñÇ ÃÇ­íÁ ·»­ñ³­½³Ý­óáõÙ ¿ 170-Á: ØdzÛÝ å»ïù ¿ ѳ߭í»É, û ³Û¹ »ñÏñ­Ý»­ñÁ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ ï³­ñÇ ù³­ÝDZ ïñÇ­ÉÇáÝ ¹á­É³­ñÇ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»ñ »Ý 峭ѳݭ续Éáõ Ç­ñ»Ýó ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ËݹÇñ­Ý»­ñÁ Éáõ­Í»­Éáõ ѳ­ Ù³ñ: Üå³­ï³­ÏÁ å³ñ½ áõ ³Ï­Ý³­éáõ ¿: Þ³­Ñ³·ñ­·Çé áõ­ÅÁ ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ ¿ ·³Û­Ã³Ï­ÕÇã, 볭ϳÛÝ ·áñͭݳ­Ï³­ÝáõÙ ³­ÝÇ­ñ³­Ï³­Ý³­Ý³­ÉÇ Ëáë­ïáõÙ­ Ý»­ñáí »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ Ùá­Éá­ñ»ó­Ý»É ¨ Ý»ñ­ù³­ß»É ³Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç á­Éáñ­ ïÁ, á­ñÇó Ñ»­ïá ³ñ­¹»Ý Ëáë­ïáõÙ­Ý»­ñÁ ãϳ­ï³­ñ»­ÉÁ Ùßï³­å»ë ³ñ­¹³­ ñ³ó­Ý»É, û­ñǭݳÏ, §Å³­Ù³­Ý³­Ï³­íáñ ¹Åí³­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ¦, §³Ý­óáõ­Ù³­ ÛÇÝ ÷áõɦ ¨ ÝÙ³Ý ³ÛÉ Ñá­ñÇÝ­í³Íù­Ý»­ñáí: ¼³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ ³Ûë ³ÏÝ­ ѳÛï ˳µ­Ï³ÝùÝ Çñ ³ñ­Å³­ÝÇ ·Ý³­Ñ³­ï³­Ï³­ÝÁ ãÇ ëï³­ÝáõÙ: ²Ý­·³Ù 102

í»­ñÁ µ»ñ­í³Í ù³Õ­í³Í­ùÇ Ù³Ý­ñ³½­ÝÇÝ áõ µ³½­Ù³­ÏáÕ­Ù³­ÝÇ í»ñ­Éáõ­ ÍáõíÛáõÝÝ ³ñ­¹»Ý ÇëÏ µ³­í³­ñ³ñ ¿, áñ­å»ë­½Ç µ³­ó³­Ñ³Ûï­íÇ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ³­ÝÇ­ñ³­Ï³­Ý³­Ý³­ÉÇ, ßÇÝ­Íáõ ¨ Ï»ÕÍ ÉÇ­Ý»­ ÉÁ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý (ÇÝã­å»ë ¨ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ »ñÏ­ ñÇ) Õ»­Ï³­í³­ñÁ å»ïù ¿ ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý ϳÙù ¹ñë¨á­ñÇ ¨ å³ñ­ï³¹ñ­ íáÕ ¹ñáõÛíݻ­ñÁ ãÁÝ­¹áõ­ÝÇ áñ­å»ë Ïñá­Ý³­Ï³Ý ³ÝùÝ­Ý»­ÉÇ ¹á·­Ù³­Ý»ñ ¨ ϳݭËÇ ³Û¹ íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý Í³­í³­Éáõ­ÙÁ: øÝݳñÏ­íáÕ ¼»­ÏáõÛ­óáõ٠г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ·á­í³­µ³Ý­íáõÙ ¿ áñ­å»ë §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ë³Ñ­Ù³­ÝáõÙ­Ý»­ñÁ µ³­ñ»­ËÇÕ× Ï³­ï³­ñá­ÕÇ. §²­å³­Ñáí­í»É »Ý á­ñá­ß³­ ÏÇ Ñ³­çá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»ñ ÐÐ ­Ý»ñ¹­ñáõ­Ù³­ÛÇÝ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ µ³­ñ»­É³í­Ù³Ý ³ë­å³­ñ»­½áõÙ, ÇÝ­ãÁ Ïáã­í³Í ¿ Ýå³ë­ï»É Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»­ñÇ Ëñ³­Ëáõë­ Ù³­ÝÁ: ÐÐ ­Ù»Í ³­é³­çÁÝ­Ã³ó ¿ ·ñ³Ýó­í»É ³é¨ïñ³­ÛÇÝ é»­ÅÇ­ÙÇ ³­½³­ ﳭϳ­Ý³ó­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ: ²ÛÅ٠г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ³é¨ïñ³­ÛÇÝ é»­ÅÇ­ÙÁ ѳݭ¹Ç­ë³­ÝáõÙ ¿ ²äÐ »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ù»ç ³­Ù»­Ý³³­ ½³­ï³­Ï³Ý­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ¦ (¿ç 7): ²ÛÝ­å»ë ¿ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ, áñ ǵñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõí Ûáõ­ÝáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í³Í áõ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ Ý»ñ¹­ñáõ­Ù³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­ ϳ­ÝáõíÛáõÝÝ áõ ³é¨ïñÇ ³­½³­ï³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ µËáõÙ »Ý г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ß³­Ñ»­ñÇó, »ñµ ³Û¹ »ñ­ÏáõëÝ ¿É Ù»ñ »ñÏ­ñÇ Ñ³­Ù³ñ Ïáñ­Í³­Ý³­ñ³ñ ѻ勉Ýù­Ý»ñ áõ­Ý»­ó³Ý áõ ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ »Ý áõ­Ý»­Ý³É (г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó í³­í»­ñ³ó­í³Í í³­ßÇÝ·­ ïáÝ­Û³Ý Ñ³­Ù³­Ó³Û­Ý³·­ñÇ å³­Ñ³Ýç­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ³ÛÝ ¿, áñ å»ïù ¿ ÁÝ­¹áõÝ­íÇ û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³ Ý»ñ¹ñ­Ù³­ÝÁ Ëó­ÝáÕ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ: ÐÇ­ß»Ýù, áñ ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ ÐÐ ­Ý³­Ë³­·³Ñ è. øá­ã³ñ­Û³­ÝÁ ѳ­×³Ë ¿ñ ëå³é­ÝáõÙ, áñ û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»­ñÇÝ Ëá­ãÁÝ­¹á­ïáÕ­Ý»­ñÁ Ïå³ïÅ­í»Ý): ú­ñǭݳÏ, Ý»ñ¹­ñáõ­Ù³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý å³ñ­ ï³¹­ñ³Ý­ùáí ¿ñ, áñ Åá­Õáíñ­¹Ç-å»­ïáõÃ­Û³Ý áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ, ѳ­Ù³ñ­Û³ ÓñÇ Ñ³ÛïÝ­í»ó ÷áù­ñ³­ÃÇí Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ó»é­ùáõÙ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ, ³Ý­Í³­Ýáà ÉÇ­Ý»­Éáí ³Ûë ËݹñÇÝ ¨ ѳ­í³­ï³­Éáí áõ íëï³­Ñ»­Éáí å»­ï³­Ï³Ý ù³­ñá½­ãáõí۳­ÝÁ, ÑáõÛë ¿ñ ÷³Û­÷³­ÛáõÙ, áñ ³Û¹ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ßÝáñ­ÑÇí ¹»­åÇ »ñÏ­ñÇ ïÝï»­ëáõíÛáõÝ ÏÑá­ëÇ û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³ ϳ­åÇ­ï³­ÉÁ, á­ñÁ ¨ Ͻ³ñ­·³ó­ÝÇ 103

Ù»ñ »ñ­ÏÇ­ñÁ: سñ­¹ÇÏ ã·Ç­ï»ÇÝ áõ ã¿ÇÝ Ï³­ñáÕ å³ï­Ï»­ñ³ó­Ý»É, áñ ³Û¹ ÝáõÛÝ Ý»ñ¹­ñáõ­Ù³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí۳ٵ å»ïù ¿ Ïá­Õáåï­íÇ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ: ú­ñǭݳÏ, ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó ß³­Ñ³­·áñÍ­íáÕ áõ ß³­Ñáõ­Ã³­µ»ñ ¼³Ý­·»­½áõ­ñÇ åÕÝÓ³­Ùá­Éǵ­¹»­Ý³­ÛÇÝ ·áñ­Í³­ñ³­ÝÁ í³­×³é­í»ó 132 ÙÉÝ ­¹á­É³­ñáí (ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ÃÇí 583-² á­ñá­ßáõÙ, 09.12.2004 Ã.), »ñµ å³ß­ïá­Ý³­Ï³Ý íǭ׳­Ï³·­ñáõí Û³Ý ïí۳ɭݻ­ñáí, Ñ»Ýó ³­é³­çÇÝ ï³ñ­í³ (2005) Áݭóó­ùáõÙ ³Û¹ ·áñ­Í³­ñ³­ÝÇ ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÁ ϳ½­Ù»É ¿ 87,048 ÙÉñ¹ ¹­ñ³Ù, ÇëÏ Ù³­ ùáõñ ß³­ÑáõÛ­ÃÁª ѳ­Ù³ñ­Û³ ³ÛÝ­ù³Ý, ÇÝã­ù³­Ýáí ·Ýí»É ¿ ·áñ­Í³­ñ³­ÝÁ: 2006 Ãí³­Ï³­ÝÇ ÑáõÝ­í³ñ-ë»å­ï»Ù­µ»ñ ³­ÙÇë­Ý»­ñÇÝ ·áñ­Í³­ñ³­ÝÇ ë»­ ÷³­Ï³­Ý³­ï»­ñ»­ñÇ ëï³­ó³Í ½áõï ß³­ÑáõÛ­ÃÁ ϳ½­Ù»É ¿ 120 ÙÉÝ ­¹á­É³ñ (Äåëîâîé ýêñïðåññ, 15.12.2006 ã., N 47 (704)): ÜáõÛÝ Ñ³ß­í³ñ­Ïáí ø³­ç³­ñ³­ÝÇ åÕÝÓ³­Ùá­Éǵ­¹»­Ý³­ÛÇÝ ·áñ­Í³­ñ³­ÝÇ ³Û¹ ÝáõÛÝ ï³ñ­í³ Ù³­ùáõñ ß³­ÑáõÛ­ÃÁ Ïϳ½­ÙÇ 160 ÙÉÝ ­¹á­É³ñ (2006 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ·áñ­Í³­ ñ³­ÝÁ í»­ñ³Ù­ß³­Ï»É ¿ 7,5-8 ÙÉÝ ­ïáݭݳ ѳݭù³­ù³ñ, ³ÛÅÙª 2011 Ã. ·áñ­Í³­ñ³­ÝáõÙ í»­ñ³Ù­ß³Ï­íáÕ Ñ³Ý­ù³­ù³­ñÁ ϳ½­ÙáõÙ ¿ 15,5-16 ÙÉÝ ­ïáݭݳ, ѻ勉­µ³ñª ï³­ñ»­Ï³Ý Ù³­ùáõñ ß³­ÑáõÛ­ÃÁ Ïϳ½­ÙÇ Ùáï 320 ÙÉÝ ­¹á­É³ñ, Ùá­ï³­Ï³ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Ý³­Ë³­ï»ë­íáõÙ ¿ í»­ñ³Ù­ß³Ï­íáÕ Ñ³Ý­ù³­ù³­ñÇ ï³­ñ»­Ï³Ý ͳ­í³­ÉÁ ѳëó­Ý»É ݳ˪ 20, ³­å³ª 35 ÙÉÝ ­ïáݭݳ­ÛÇ (Äåëîâîé ýêñïðåññ, 28.04.2007 ã., 07.09.2007, N 33 (739)), í»ñ­çÇ­ÝÇ ¹»å­ùáõÙ, ÝáõÛÝ Ñ³ß­í³ñ­Ïáí, ï³­ñ»­Ï³Ý Ù³­ùáõñ ß³­ÑáõÛ­ÃÁ, ³­Ù»Ý ϳñ­·Ç ѳñ­Ï»­ñÁ ѳݭí³Í, Ïϳ½­ÙÇ ³­í»­ÉÇ ù³Ý 700 ÙÉÝ­ ²ØÜ ¹á­É³ñ, ëñ³Ý å»ïù ¿ ³í»É³óíÇ Ý³¨ í»ñçÇÝ ï³ñÇÝ»ñÇÝ åÕÝÓÇ ¨ ÙáÉǵ¹»ÝÇ ·Ý»ñÇ ÏïñáõÏ µ³ñÓñ³óáõÙÇó ³é³ç³ó³Í ѳí»ÉÛ³É ß³ÑáõÛÃÁ): ܳ¨ å»ïù ¿ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³É, áñ Ýßí³Í 132 ÙÉÝ ­¹á­É³­ñÁ ë»­÷³­Ï³­Ý³­ï»­ñÁ í׳­ñ»É ¿ ·áñ­Í³­ñ³­ÝÁ ß³­Ñ³­·áñ­Í»­Éáõó Ù»Ï ï³­ñÇ ³Ýó, ÇÝãÝ ³Ù­ñ³·ñ­í³Í ¿ ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ÃÇí 583-² á­ñáß­Ù³Ý Ù»ç (§3. ê³Ñ­Ù³­Ý»É å³Û­Ù³­Ý³·­ñÇ ·Ç­ÝÁª 132 ÙÉÝ­ ²ØÜ-Ç ¹á­É³ñ... 4. ä³Û­Ù³­Ý³·­ñÇ ·Ç­ÝÁ ·Ýáñ¹­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó å»ïù ¿ í׳ñ­íÇ Ñ»ï¨Û³É ų٭ϻï­Ý»­ñáõÙª ³) ³éÝ­í³½Ý 40-45 ÙÉÝ­²ØÜ-Ç ¹á­É³­ñÁª ÙÇÝ㨠2004 Ãí³­Ï³­ÝÇ ¹»Ï­ï»Ù­µ»­ñÇ 31-Á. µ) Ùݳ­ó³Í 87-92 ÙÉÝ­ ²ØÜ-Ç ¹á­É³­ ñÇ í׳­ñáõÙ­Ý»ñÝ ëÏëíáõÙ »Ý 2005 Ãí³­Ï³­ÝÇ Ñáõ­ÉÇ­ëÇ 1-Çóª ÷á˭ѳ­ Ù³­Ó³Û­Ý»ó­í³Í ų­Ù³­Ý³­Ï³­óáõÛ­óáí: ì׳­ñáõÙ­Ý»­ñÇ í»ñç­Ý³­Å³Ù­Ï»ï ¿ ë³Ñ­Ù³Ý­íáõÙ 2005 Ãí³­Ï³­ÝÇ ¹»Ï­ï»Ù­µ»­ñÇ 31-Á...¦): ö³ë­ïá­ñ»Ý, ÙÇ­Édzñ­¹³­íáñ ¹á­É³­ñÇ ³ñ­Å»ù áõ­Ý»­óáÕ ·áñ­Í³­ñ³­ÝÁ ·Ýí»É ¿ ³Û¹ ÝáõÛÝ 104

·áñ­Í³­ñ³­ÝÇ Ù»Ï ï³ñ­í³ ß³­ÑáõÛ­ÃÇ 82 ïá­Ïá­ëáí, ³ÛÝ ¿É í׳ñ­í»É ¿ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ·áñ­Í³­ñ³­ÝÇó ëï³­ó³Í ³Û¹ ï³ñ­í³ ß³­ÑáõÛ­ÃÇó: ²­Ñ³ ¨ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³ Ý»ñ¹­ñáõÙ­ Ý»­ñÇ §û·­ï³­Ï³­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦: ºí ë³ »­½³­ÏÇ û­ñÇ­Ý³Ï ã¿: ²­å³­å»­ï³­ ϳ­Ý³ó­í³Í á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ ¨ ûµ­Û»Ïï­Ý»­ñáõÙ ³Û­É³­½³Ý »­Õ³­Ý³Ï­Ý»­ñáí ÉñÇí ãÇ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ ëï³­ó³Í ß³­ÑáõÛ­ÃÁ, ÇëÏ Ñ³­×³Ë ¿Éª Ç­ñ³­Ï³­ ÝáõÙ ß³­Ñáõ­Ã³­µ»ñ Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ëݳÝÏ »Ý Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ, áñ­å»ë­½Ç ë»­÷³­Ï³­Ý³­ï»­ñ»­ñÁ ùÇã ѳñÏ í׳­ñ»Ý ϳ٠Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­ å»ë ѳñÏ ãí׳­ñ»Ý, ÇÝã­å»ë ݳ¨ª û·ï­í»Ý ³Ûɨ³ÛÉ ³ñ­ïá­ÝáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇó: êñ³Ý å»ïù ¿ ѳ­í»É­íÇ Ý³¨ ³ÛÝ, áñ, û­ñǭݳÏ, ѳݭù³ñ¹­ Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïáõÙ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»ñ ϳ­ï³­ñáÕ­Ý»­ñÁª ѳݭù»­ñÇÝ ïÇ­ñ³­ó³Í­Ý»ñÁ, û­ñ»Ýë¹­ñá­ñ»Ý ³ñ­ïáÝ­í³Í »Ý Ç­ñ»Ýó ³ñ­ï³¹­ñ³Í ó­÷áÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ѳñ­Ï»ñ ãí׳­ñ»É: ÜáõÛÝ Ý»ñ¹­ñáõ­Ù³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí۳ٵª çñÇ, ³é¨ïñÇ, ·Ûáõ­ Õ³ïÝ­ï»­ëáõí۳Ý, ϳ­åÇ, ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ, ѳݭù³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõí Û³Ý, ïñ³Ýë­åáñ­ïÇ, ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý ¨ ³ÛÉ á­Éáñï­Ý»­ñÇó ³­é³­ ç³­ó³Í ß³­ÑáõÛ­ÃÇÝ ³ñ­¹»Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ïÇ­ñ³­ÝáõÙ »Ý Ý»ñ¹­ñáÕ­ Ý»­ñÁ: ²Û¹ ·áõ­Ù³ñ­Ý»­ñÇó, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ, µ³­ÅÇÝ ¿ ѳë­Ýáõ٠ݳ¨ á­ñáß å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ, ѳ­Ï³­é³Ï å³­ñ³­·³­ÛáõÙ ¹Åí³ñ û Åá­Õáíñ­ ¹Ç-å»­ïáõÃ­Û³Ý áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇ Ïá­Õá­åáõ­ïÁ ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­Ï³Ý ÉÇ­Ý»ñ áõ ãϳ­ë»ó­í»ñ: ²Û­ëÇÝùݪ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ Ý»ñ¹­ ñáõ­Ù³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ³­ë»­Éáí å»ïù ¿ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ Ñ³ë­ Ï³ó­íǪ û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³ §Ý»ñ¹­ñáÕ­Ý»­ñǦ ¨ ï»­Õ³­Ï³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ ñÇ ÏáÕ­ÙÇóª Åá­Õáíñ­¹Ç áõÝ»ó­í³Í­ùÇ Ïá­Õá­åáõï û­ñÁ ó»­ñ»­Ïáí, û­ñ»Ý­ ùáí ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í ϳñ­·áí: ²Ûë ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ»ï¨³Ý­ùáí û­ñ»­óûñ ³­é³­í»É ¹³­ï³ñÏ­íáõÙ ¿ å»­ï³­Ï³Ý ·³Ý­Ó³­ñ³­ÝÁ ¨ ³ñ­¹»Ý ³ÏݭѳÛï ¿, áñ ³Ý­·³Ù ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñá­ñ»Ý å»­ïáõÃ­Û³Ý µ³­ó³­éÇÏ ë»­÷³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ Ñ³­Ù³ñ­íáÕ á­Éáñï­Ý»­ñÁ, å»­ï³­Ï³Ý ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ ëÕáõÃ­Û³Ý å³ï­×³­éáí, ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ Ïëݳݭϳ­Ý³Ý, Ïù³Û­ù³Û­ í»Ý ¨ ³­å³ Ïë»­÷³­Ï³­Ý³ß­ÝáñÑ­í»Ý: ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃáõÙ ·á­í³­µ³Ý­í³Í ³­Ù»­Ý³³­½³­ ï³­Ï³Ý ³é¨ïñ³­ÛÇÝ é»­ÅÇ­ÙÇÝ, ³­å³ ³Ûë­ï»Õ Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÇ ï»­ñ»­ ñÇÝ ÉÇáõ­ÉÇ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ¿ ÁÝ­Ó»é­í³Í ³å­ñ³Ý­ùÇ ·Ý»­ñÇ Ñ³ñ­ óáõÙ Ç­ñ»Ýó ϳ٭ùÁ û­É³¹­ñ»É ¨ ·»ñ­ß³­ÑáõÛà ëﳭݳÉ, ÇëÏ µÝ³Ï­ ãáõÃ­Û³Ý Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõíÛáõÝÁ, á­ñÁ ÝáõÛÝ ³­í»­ñÇã áõ­ÅÇ Ï³½­Ù³Í ëó»­ 105

ݳ­ñáí ϳñ× Å³­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³­Íáõ٠ѳÛïÝ­í»ó ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý áõ ãù³­íá­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç, ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ½ñÏíáõÙ ¿ ³Ý­·³Ù Ï»Ý­ë³­Ï³Ý Ï³­ñÇù­Ý»ñÝ ³­å³­Ñá­íáÕ ³å­ñ³Ýù­Ý»ñ ·Ý»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÇó: 2011 Ãí³­Ï³­ÝÇ Ù³ñ­ïÇÝ ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ѳۭﳭñ³­ñ»ó, áñ å»ïù ¿ ϳ­ë»ó­íÇ á­ñáß ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ ·Ý»­ñÇ ÏïñáõÏ µ³ñÓ­ñ³­óáõ­ ÙÁ: êñ³Ý ³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë ѳ­çáñ­¹»ó ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ³ñ­ÅáõÛ­ÃÇ ÑÇÙ­ ݳ¹­ñ³­ÙÇ (زÐ) ³ÛÝ óáõó­ÙáõÝ­ùÁ, û å»ïù ¿ ѳ­í³­ï³­ñÇÙ ÙÝ³É ·Ý»­ñÇ ³­½³­ï³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³­ñÇÝ, ÇëÏ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ñ³­ Ù³ñ ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ Ù³ï­ã»­ÉÇáõíÛáõ­ÝÁ å»ïù ¿ ³­å³­Ñáí­íÇ Ù»Ï ³ÛÉ ×³­Ý³­å³ñ­Ñáí: ²Ûë­åÇ­ëÇ óáõó­ÙáõÝù ïíáÕ Ø²Ð-Ç å³ß­ïáÝ­Û³Ý, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ áõ­½áõÙ ¿ñ ѳë­Ï³ó­Ý»É, û Ýáñ í³ñ­Ï»ñ í»ñó­ñ»ù, áñ­ å»ë­½Ç ϳ­ñá­Õ³­Ý³ù óݭϳ­ó³Í ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÁ ·Ý»É: ºí Áݹ­Ñ³Ý­ ñ³­å»ë, Ç í»ñ­çá, á±õÙ ­ß³­Ñ»­ñÇÝ ¿ ͳ­é³­ÛáõÙ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõí۳Ý, ³é¨ïñÇ ¨ ÙÛáõë á­Éáñï­Ý»­ñÇ ³­½³­ï³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ: êáõÛÝ Ñ³ñ­óÇ å³­ ï³ë­Ë³Ý ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ѳ­Ù³­ñ»É ³ÛÝ, áñ ³Ûë ·³­Õ³­÷³­ñÇ ï³­ñ³Í­ ٳٵ ëÏǽµ ¹ñí»ó Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇ ÏïñáõÏ áõ ³­Õ»­ ï³­ÉÇ µ¨»­é³ó­Ù³­ÝÁ: ܳ¨ ³Ûë ·áñ­Í»­É³­Ï»ñåÝ ¿, áñ, ûñǭݳÏ, ³Ý­ ѳ· áõ ³Ý­å³ï­Ï³é ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇÝ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ïí»ó ù³­ Ù»É áõ Ïɳ­Ý»É µ³­½áõÙ »ñÏñ­Ý»ñÇ ³ß­Ë³­ï³­íá­ñáõÃ­Û³Ý ëï³ó­í³Í­ùÁ (º­Ñá­í³­ÛÇ å³ï­·³Ù­Ý»­ñÁ Æë­ñ³­Û»­ÉÇݪ §øáõ ¹éÝ»ñ¹ ÙÇßï µ³ó åÇ­ïÇ ÁɭɳÝ, óá­ñ»Ï áõ ·Ç­ß»ñ åÇ­ïÇ ã·á­óáõÇÝ, áñ­å¿ë­½Ç ù»­½Ç Ïñ»Ý ³½­·»­ ñáõÝ ëï³­óáõ³Í­ùÁ¦ ϳ٠§²½­·»­ñáõÝ Ï³­ÃÁ åÇ­ïÇ ÍÍ»ë, ó­·³­õáñ­ Ý»­ñáõÝ ëïÇÝ­ùÁ åÇ­ïÇ ÍÍ»ë¦ (º­ë³Û 60:11, 16)): ä»ïù ¿ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³É, áñ, û­ñǭݳÏ, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ á­Éáñï­ Ý»­ñÇ ¨ Ëá­ßáñ ûµ­Û»Ïï­Ý»­ñÇ ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­ÝáñÑ­Ù³Ý Áݭóó­ùáõÙ ØÇ­ ç³½­·³­ÛÇÝ ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, û­ñǭݳÏ, г­ ٳ߭˳ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ Ï³ñ­ÍÇ­ùÁ áõ­Ý»­ó»É ¿ í×éá­ñáß Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõݪ û áí­ù»ñ å»ïù ¿ ÉÇ­Ý»Ý ¹ñ³Ýó ë»­÷³­Ï³­Ý³­ï»­ñ»­ñÁ: øÝݳñÏ­íáÕ ÷³ë­ï³ÃÕ­Ãáõ٠ݳ¨ ³ë­íáõÙ ¿, áñ §Ù»ñ »ñÏ­ñÇ ïÝﻭ볭ϳÝ, ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ¨ ëá­ódz­É³­Ï³Ý ³ñ­¹³­ñáõÃ­Û³Ý ï³ñ­ñ»­ñÇ ÷á˭ϳ­å³Ïó­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ Ç Ñ³Ûï ¿ µ»­ñáõÙ Ýáñ Ùï³­ Í»­É³­Ï»ñ­åÇ ¨ Ýáñ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ å³­Ñ³Ýç, á­ñÁ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ Ïëï»Õ­ÍÇ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ³­å³­·³, »ñµ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­ë³­ñ³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¨ µÝáõíÛáõ­ÝÁ Ïѳ­Ù³­·á­Û³ï¨»Ý ÷á­Ë³­¹³ñÓ ß³­Ñ»­ñáí ¨ áñ­ï»Õ ãù³­ 106

íá­ñáõÃ­Û³Ý ¨ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ ³Ý˭ݳ ã³­ñ³­ß³­Ñáõ­ÙÁ ÏÓ·ïÇ Ýí³­½³­·áõÛ­ÝǦ: ²Ûë­ï»Õ µ³­é³­óÇá­ñ»Ý ÏñÏÝíáõÙ ¿ ³ÛÝ Ë³µ­Ï³Ý­ùÁ, ÇÝãÝ ³é­Ï³ ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ÑÇ٭ݳ¹­ñáõÛí Ý»­ñáõÙ ¨ Üá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÷³ë­ï³Ãխû­ñáõÙ, ÙdzÛÝ ³ÛÝ ï³ñ­µ»­ñáõí۳ٵ, áñ èÇá ¹» ij­Ý»Û­ñá­ÛÇ Ðé㳭ϳ·­ñáõÙ Ëáë­íáõÙ ¿ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÇ ÷á­÷áË­Ù³Ý, Üá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃáõÙª ³Û¹ »ñÏñ­ Ý»­ñÇ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÇ ÷á­÷áË­Ù³Ý, ÇëÏ Ð³­Û³ë­ï³­ ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõí۳­ÝÁ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃáõÙª Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÇ ÷á­÷áË­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ: êï³ó­íáõÙ ¿, áñ Ù³ñ­¹ÇÏ å»ïù ¿ Ññ³­Å³ñ­í»Ý ѳ­½³­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ Ó¨³­íáñ­í³Í Ç­ñ»Ýó Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÇó ¨ Ñݳ­½³Ý­¹á­ñ»Ý »Ý­Ã³ñÏ­í»Ý ÇÝã-áñ ÙÇ áõ­ÅÇ ¨ ¹³ ¿É ǵñ ÏÉÇ­ÝÇ, ³Ûë­å»ë Ïáã­í³Í, Ýáñ Ùï³­Í»­É³­Ï»ñå Ó»éù µ»­ñ»­ÉÁ, áñÝ ¿É ǵñ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ Ïëï»Õ­ÍÇ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ³­å³­·³, »ñµ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­ë³­ñ³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¨ µÝáõíÛáõ­ÝÁ Ïѳ­Ù³­·á­Û³ï¨»Ý ÷á­Ë³­¹³ñÓ ß³­Ñ»­ñáí: àãÝ­ãáí ã»­ñ³ß­Ë³­íáñ­íáÕ áõ ãÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í Ëáë­ïáõÙ­Ý»ñ: ²Ûë­åÇ­ëÇ Ëáë­ïáõÙ­Ý»­ñÇ Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ ѳݭ¹Ç­å»É ÙdzÛÝ ùÝÝáõÃ­Û³Ý ã»Ý­Ã³ñÏ­íáÕ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³­Ý»­ñáõÙ: ä»ïù ¿ ³ë­íÇ, áñ í»­ñÁ Ýßí³Í »­ñ»ù ÷³ë­ï³Ãխû­ñáõÙ ¿É ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ ³ñ­ï³­ ѳۭﻭÉÇë Áݹ·Í­í³Í »Ý ͳÛñ ³ë­ïǭ׳­ÝÇ Ñ³­Ù³ñ­Ó³­ÏáõíÛáõÝÝ áõ ³Ý­å³­ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõíÛáõ­ÝÁ, Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ýϳï­Ù³Ùµ Ñ»·­Ý³ÝùÝ áõ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ³Ý­ùÁ, ËÕ×Ç áõ å³ï­Ï³­é³Ý­ùÇ µ³­ó³­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ: ¼»­ÏáõÛ­óÇ 63-ñ¹­ ¿­çáõ٠ϳñ­¹áõÙ »Ýù. §§èÇá +10¦ å³ï­Ù³­Ï³Ý ų­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³­Íáõ٠г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»É »Ý µ³­ñ»­ ÷á­ËáõÙ­Ý»ñ ·ñ»­Ã» µá­Éáñ µÝ³­·³­í³é­Ý»­ñáõÙª ϳ­ï³­ñ»­É³­·áñÍ­í»É ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý û­ñ»Ýë¹­ñáõíÛáõ­ÝÁª ѳ­Ù³­ÑáõÝã ¹³ñÓ­Ý»­Éáí γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇݦ: Æ­ñáù, Ýßí³Í ų­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­í³­Íáõ٠г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­ å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ Ï۳ݭùÇ µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»­ñÁ »Ý­Ã³ñÏ­í»­óÇÝ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ÙÇ­ç³Ù­ïáõí۳­ÝÁ, ¨ ¹ñ³­Ýáí û­É³¹ñ­ í³Í §µ³­ñ»­÷á­ËáõÙ­Ý»­ñǦ ѻ勉ݭùáí »ñ­ÏÇ­ñÁ ѳÛïÝ­í»ó ³­Õ»­ ï³­ÉÇ Ç­ñ³­íǭ׳­ÏáõÙ: ú­ñǭݳÏ, Ù»ñ »ñÏ­ñÇ û­ñ»Ýë¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­ÑáõÝã ¹³ñÓ­Ý»­ÉÁ µ»­ñ»ó Ýñ³Ý, 107

áñ û­ñ»­óûñ ³­é³­í»É ³Õ­ù³­ï³­ÝáõÙ ¨ Çñ ¹»­ñÁ Ïáñó­ÝáõÙ ¿ å»­ïáõí Ûáõ­ÝÁ, ·Ç­ß³ï­ãá­ñ»Ý Ïá­Õáåï­íáõÙ ¨ »ñÏ­ñÇó ³ñ­ï³ÙÕ­íáõÙ »Ý µÝ³­ Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÁ, ³­í»ñ­íáõÙ áõ ϳ­ÛáõÝ ³Õ­ïáï­íáõÙ »Ý Ñá­Õ³­ï³­ ñ³Íù­Ý»­ñÁ, ·»­ñÇß­ËáõÙ ¿ ë³Ý­Ó³ñ­Ó³Ï ßáõ­Ï³Ý, ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ ¨ ͳ­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ·Ý»­ñÁ û­ñ»­óûñ µ³ñÓ­ñ³­ÝáõÙ »Ý, ³­é³Ý­ÓÇÝ ÁÝ­ ï³­ÝÇù­Ý»ñ, ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³, ïÇ­ñ³­ó»É »Ý Åá­Õáíñ­¹Ç áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇÝ, ÇëÏ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ѳÛïÝ­í»É ¿ ³Õ­ù³­ïáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¨ ÷³ë­ïá­ñ»Ý ½ñÏí»É å»­ï³­Ï³Ý ³­ç³Ï­óáõíÛáõ­ ÝÇó: §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ¹ñáõÛíݻ­ñÇÝ Ñ³­Ù³­ÑáõÝã ÁÝ­¹áõÝ­í³Í û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇó ÙÇ ù³­ÝÇ­ëÇ Ù³­ëÇÝ ÏËáë­íÇ ¹ñ³­Ù³­ßÝáñÑ­ Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ µ³Å­ÝáõÙ: ú­ñǭݳÏ, çñ³­ÛÇÝ Ýáñ û­ñ»Ýë­·Çñù ÁÝ­ ¹áõ­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá ³Õ­ù³ï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ï»­ëáõÃ­Û³Ý á­ñáß á­Éáñï­Ý»ñ ³ñ­¹»Ý ¹³ñ­Ó»É »Ý áã ß³­Ñáõ­Ã³­µ»ñ... ÜáõÛÝ ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃÇó µ»­ñ»Ýù Ù»Ï ³ÛÉ ù³Õ­í³Íù. §Î³­ÛáõÝ ïÝï»­ ë³­Ï³Ý ³­×Ç ³­å³­Ñáí­Ù³Ý ï»­ë³ÝÏ­Ûáõ­ÝÇó, ²é¨ïñÇ Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõí۳ÝÝ ³Ý­¹³­Ù³Ï­óáõÃ­Û³Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ ÏÝå³ë­ïÇ ïÝï»­ë³­Ï³Ý Ï³Ý­Ë³­ï»­ë»­ÉÇ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ¨ Ý»ñ¹­ñáõÙ­ Ý»­ñÇ µ³­ñ»Ý­å³ëï ¹³ß­ïÇ Ó¨³­íáñ­Ù³­ÝÁ¦ (¿ç 29): ²é¨ïñÇ Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõí۳ÝÝ ³Ý­¹³­Ù³Ï­ó»­ÉÁ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ÝÙ³Ý »ñÏ­ñÇÝ ã¿ñ ϳ­ñáÕ ³­å³­ Ñá­í»É ïÝï»­ë³­Ï³Ý Ï³­ÛáõÝ ³×: ÆëÏ »­Ã» ³× ¿É ·ñ³Ýó­íáõÙ ¿, ³­å³ ¹³ áã û ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ï»­ëáõí۳Ý, ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý ¨ ÙÛáõë á­Éáñï­ Ý»­ñÇ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ³ñ¹­ÛáõÝù ¿, ³ÛÉ í³ñ­Ï»­ñáí ùá­Õ³ñÏ­í³Í ³× ¿, ³Û­ëÇÝùݪ Ï»ÕÍ ³× ¿: ²Û¹ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõí۳ÝÝ ³Ý­¹³­Ù³Ï­ó»­Éáí, Ù»Ýù áõ­Ý»­ó³Ýù ³½­·³­ÛÇÝ ßáõ­Ï³­ÛÇ ù³Û­ù³­ÛáõÙ, ï»­Õ³­Ï³Ý ³ñ­ï³¹­ ñ³Ý­ùÇ ³Ý­ÏáõÙ, ·Ý³­·á­Û³ó­Ù³Ý ³Ý­í»­ñ³Ñë­Ï»­ÉÇáõíÛáõÝ ¨ ³ñ­ï³¹­ ñáõÃ­Û³Ý áõ ßáõ­Ï³­ÛÇ Ïáñë­ï³­µ»ñ ³­½³­ï³­Ï³­Ý³­óáõÙ: ²Û¹ ϳ½­Ù³­ Ï»ñ­åáõí۳ÝÝ ³Ý­¹³­Ù³Ï­ó»ÉÝ ¿ñ, áñ ²Ý¹­ñ³½­·³­ÛÇÝ (ïñ³Ýë­Ý³­óÇ᭠ݳÉ) ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¨ ï»­ÕÇ Ï»­Õ»­ùÇã å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ¹³ñ­Ó³í ÙÇ Ûáõ­ñ³­Ñ³­ ïáõÏ ¹ñ³Ëïª Ñ»ß­ïáõí۳ٵ ·»ñ­ß³­ÑáõÛà ëﳭݳ­Éáõ ³Õµ­Ûáõñ: §èÇá+10 ²½­·³­ÛÇÝ ·Ý³­Ñ³ï­Ù³Ý ½»­ÏáõÛó¦-áõ٠ݳ­Ë³Ýß­íáõÙ ¿ ݳ¨ å»­ï³­Ï³Ý Ïñó­Ï³Ý ѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý 108

ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç Ñ»­ï³­·³ ³­å³­å»­ï³­Ï³­Ý³­óáõÙ, ¹åñá­óÇ Ï³­é³­ í³ñ­Ù³Ý ¹»­ÙáÏ­ñ³­ï³­óáõÙ ¨ ³Ý­óáõÙ ¹åñá­ó³­Ï³Ý Ëáñ­Ñáõñ¹­Ý»­ ñáí ϳ­é³­í³ñ­Ù³­ÝÁ ¨ Ïñó­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ϳ­ÛáõÝ ¿­íáÉ­Ûáõ­óÇáÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ¨ ³ÛÉÝ: §Ð³­ÝáõÝ Ï³­ÛáõÝ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý¦ ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ¨ §ÐÐ ­Ñ³­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ²½­·³­ÛÇÝ ËáñÑñ­¹Ç¦ Ññ³­ï³­ñ³­Ï³Í ·ñù»­ñÇó Ù»­ÏáõÙ, §Ðá·¨áñÙß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ Ï۳ݭùÁ ¨ ³ß­Ë³ñ­Ñ³­Û³ó­ùÁ, ÏñÃáõíÛáõÝÝ áõ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý á­Éáñ­ïáõÙ ·Ç­ï³­Ï³Ý ³­å³­Ñá­íáõ­ÙÁ¦ µ³Å­ÝáõÙ ³ë­íáõÙ ¿. §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ³Ûë ï»­ë³­Ï»­ïÁ Ý³Ë ¨ ³­é³ç »Ý­Ã³¹­ñáõÙ ¿ª ... ­Åá­Õáíñ­¹Ç â³­÷³­íá­ñáõÃ­Û³Ý Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ ¨ ¿­Ïá­É᭷dz­å»ë ÏáÕÙ­Ýá­ñáß­í³Í Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÇ Ó¨³­íá­ñáõÙ, γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Ýå³­ï³­Ïáí ÏñÃáõíÛáõ­ÝÁ ³­å³­Ñá­íáÕ Édzñ­Å»ù ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ Ó¨³­íá­ñáõÙ, ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç á­ñ³Ï­Û³É ·Ç­ï³­Ï³Ý ³­å³­Ñá­íáõÙ: ºñÏ­ñáñ¹ ϳñ¨áñ ù³Û­ÉÁ, áñ ϳ­ñáÕ ¿ Ýå³ë­ï»É γ­ ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇ ³ñ­Ù³­ï³­íáñ­Ù³­ÝÁ, ¹³ ·Ç­ï³­ Ï³Ý ÑÇ٭ݳ­íá­ñáõ­Ùáí ѳݭ¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ³½­·³­ ÛÇÝ-³­í³Ý­¹³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ í»­ñ³­Ï³Ý·­ÝáõÙÝ ¿... ²Û¹ ·áñ­ÍÁݭó­óáõ٠ѳ­ïáõÏ ¹»ñ ϳ­ñáÕ ¿ ˳­Õ³É ѳۭϳ­Ï³Ý Ùß³­ ÏáõÛ­ÃÇ Ñ³­Ù³ñ ÑÇÙù ѳݭ¹Ç­ë³­óáÕ ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ÑÇÙ­ ݳ­Ï³Ý ¹ñáõÛíݻ­ñÇ ¨ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇ áõ ³ß­Ë³ñ­Ñ³­Û³ó­ùÇ ÙÇç¨ Ï³­åÇ Ñ³ë­ï³­ ïáõ­ÙÁ: ... ­Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇ Ñ»ï ѳ­Ù³­ ÑáõÝã Ùï³­Í»­É³­Ï³ñ­·Ç Ó¨³­íáñ­Ù³Ý Ù»ç Ï»Ýï­ñá­Ý³­Ï³Ý ¹»­ñÁ å³ï­Ï³­ÝáõÙ ¿ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ Ý峭ﳭϳáõÕÕ­í³Í ýáñ­Ù³É ¨ áã ýáñ­Ù³É ÏñÃáõÃ­Û³Ý áõ ¹³ë­ïdz­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·ÇÝ... г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ³Û¹ Ç­Ù³ë­ ïáí ½·³­ÉÇ ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõÝ ¿ ͳ­í³É­í³Í: 1994 Ãí³­Ï³­ÝÇó ºñ¨³­ ÝÇ å»­ï³­Ï³Ý Ñ³­Ù³É­ë³­ñ³­ÝáõÙ, ³­í»­ÉÇ áõß ¨ ³ÛÉ ´àôÐ-»­ ñáõÙ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ γ­é³­í³ñ­Ù³Ý ³­Ï³­¹»­Ùdz­ÛáõÙ ³Ûë ϳ٠³ÛÝ Í³­í³­Éáí ¹³­ë³­í³Ý¹­íáõÙ ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­ Û»­ó³­Ï³ñ·¦ ¹³­ëÁݭó­óÁ: UNDP ¨ USAID û­Å³Ý­¹³­Ïáõí۳ٵ Ññ³­ï³­ñ³Ï­í³Í »Ý áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý Ó»é­Ý³ñÏ­Ý»ñ ´àôÐ-»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, èÇá­ÛáõÙ ºñÏ­ñÇ ì»­Ñ³­Åá­Õá­íÇ Ù³­ëÇÝ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõ­ÝÁ Áݹ·ñÏ­í³Í 109

¿ ݳ¨ á­ñáß ¹åñá­ó³­Ï³Ý ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ñÇ ¨ áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý Ó»é­Ý³ñÏ­Ý»­ñÇ Ù»ç: ... ­¶áñ­ÍÁݭó­óÁ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ï»­Õ³­÷á­ Ë»É å»­ï³­Ï³Ý Ù³­Ï³ñ­¹³Ï, ³Û­ëÇÝùݪ Ùß³­Ï»É §ÎñÃáõíÛáõÝ Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ¦ å»­ï³­Ï³Ý Íñ³­·Çñ, áñ­ï»Õ ³­é³­çÇÝ ÷áõ­ Éáõ٠ϳ­ñáÕ ¿ ݳ­Ë³­ï»ë­í»É. »ñÏ­ñÇ ´àôÐ-»­ñÇ µá­Éáñ ý³­ÏáõÉ­ ï»ï­Ý»­ñáõÙ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ·¦ Ïáõñ­ ëÇ ¹³­ë³­í³Ý­¹áõÙ: §ÎñÃáõíÛáõÝ Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ¦ Íñ³·­ñ»­ñÇ Ñ³Ý­·áõ­ó³­ÛÇÝ ï³ññÝ ¿ ѳݭ¹Ç­ë³­ÝáõÙ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ÏñÃáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ¹³ë­ïdz­ñ³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ... γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­ Û»­ó³­Ï³ñ­·áõÙ ³­é³Ýӭݳ­Ñ³­ïáõÏ ï»Õ ¿ ·ñ³­íáõÙ Ýñ³ á­ñ³Ï­Û³É ·Ç­ï³­Ï³Ý ³­å³­Ñáí­Ù³Ý ÑÇ٭ݳËÝ­¹Ç­ñÁ... ä»ïù ¿ ³­ë»É, áñ г­Û³ë­ ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ³Û¹­åÇ­ëÇ Ùá­ï»­óáõ­ÙÁ, ³­í»­ÉÇ ×Çßïª ·Ç­ï³­Ï³Ý áõÕ­ÕáõíÛáõ­ÝÁ, ½³ñ­·³­ÝáõÙ ¿ µ³­í³­Ï³Ý ѳ­çá­ Õáõí۳ٵ: ä³ßï­å³Ý­í»É »Ý ÙÇ ù³­ÝÇ Ã»Ï­Ý³­Íáõ³­Ï³Ý ¨ ¹áÏ­ïá­ñ³­Ï³Ý ³­ï»­Ý³­Ëá­ëáõíÛáõÝ­Ý»ñ, áõ­ë³­ÝáÕ­Ý»­ñÁ ϳ­ ï³­ñáõÙ »Ý ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ¹Çå­Éá­Ù³­ÛÇÝ ³ß­Ë³­ï³Ýù­ Ý»ñ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.) ...¦ (г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ·, ºñ¨³Ý, 2002 Ã., ¿ç 34-38): ²Ûë ù³Õ­í³Í­ùÇó å³ñ­½á­ñáß Ñ³ë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ Íñ³·ñ­í³Í ¿ ѳ­ Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ï۳ݭùáõÙ ÑÇÙ­Ýá­íÇÝ ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»ñ ϳ­ï³­ ñ»­Éáí ëï»Õ­Í»É Çñ Ùï³­Íá­Õáõí۳ٵ áõ ·áñ­Í»­É³­Ï»ñ­åáí ³Û­ëûñ­í³ Ù³ñ­¹áõó ÏïñáõÏ ï³ñ­µ»ñ­íáÕ Ýáñ Ù³ñ¹­ÏáõíÛáõݪ Ýáñ Ù³ñ¹: ø³­ÝÇ áñ í»­ñÁ ù³Õ­í³Í­ùÁ µ»ñ­í³Í ¿ ÙÇ ·ñùÇó, á­ñÇ Ýå³­ï³­ÏÁ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ¹ñáõÛíݻ­ñÁ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­ å»­ïáõíÛáõ­Ýáõ٠ﻭճۭݳó­Ý»ÉÝ ¿, ³­å³, µÝ³­Ï³­Ý³­µ³ñ ß³­ï»­ñÇÝ ÏÑ»­ï³ùñù­ñÇ Ç­Ù³­Ý³É, û §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ϳ­Õ³­å³­ñáí ëï»ÕÍ­í»­ÉÇù Ýáñ Ñ³Û Åá­Õá­íáõñ­¹Áª Ýáñ ѳ­ÛÁ DZÝã­ ³ß­Ë³ñ­Ñ³­Û³óù, Ñá­·»­Ï»ñï­í³Íù, Ó·ïáõÙ­Ý»ñ áõ Ýå³­ï³Ï­Ý»ñ ¿ áõ­Ý»­Ý³­Éáõ ϳ٠·Ç­ï³Ï­ó»­Éá±õ­ ¿ Çñ ³½­·³­ÛÇÝ å³ï­Ï³­Ý»­ÉáõíÛáõ­ÝÁ, Ëá­ë»­Éá±õ­ ¿ ѳ­Û»­ñ»Ý: ÆÝã­å»ë Ïѳ­Ùá½­íÇ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ áõ­ëáõ٭ݳ­ ëÇ­ñáÕ, г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç á­·ÇÝ Ù»ñ­ÅáõÙ ¿ ³½­·³­ÛÇ­ÝÁ, ѻ勉­µ³ñ ¨ Ñáõ­ë³¹­ñáÕ áñ¨¿ µ³Ý ãÇ »ñ¨áõÙ, ÙÝáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ³­Ù»Ý ϳñ­·Ç ç³Ýù ó­÷»­Éáí ϳ­ë»ó­Ý»É ³Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ³­é³­çÁݭó­óÁ ¨ ßñ糭ݳ­ éáõíÛáõ­ÝÇó ѳ­Ý»É: Àݹ­Ñ³­Ýáõñ ³é­Ù³Ùµ, ϳݭ˳­ï»ë­íáõÙ ¿ ³ß­Ë³ñ­ 110

ÑÇ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ-¿Ã­Ýáë­Ý»­ñÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÁݭϳɭٳÝ, Ùï³­Íá­ÕáõÃ­Û³Ý áõ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ Ù»ñ­Ó»­óáõÙ-Ùdz­Óáõ­ÉáõÙ ¨ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­Éáñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ¹³ë­ïdz­ñ³­Ï»É ÝáõÛÝ ³ß­Ë³ñ­ÑÁݭϳɭٳٵ ¨ ÝáõÛÝ Ñá­·»­µ³­Ýáõí Û³Ùµ, ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿ª µ³­óÇ §ÁÝïñ­Û³É¦ Åá­Õáíñ­¹Çó: 곭ϳÛÝ ëñ³­ ÝÇó ³­Ù»Ý¨ÇÝ ãÇ µËáõÙ, áñ, ³Ûë­å»ë Ïáã­í³Í, §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­ ٳݦ ÏñÃáõÃ­Û³Ý áõ ¹³ë­ïdz­ñ³Ï­ã³­Ï³Ý ï»Ë­Ýá­É᭷dz­Ý»­ñáõÙ ÏÝ»­ ñ³é­í»Ý-Ïû·­ï³­·áñÍ­í»Ý ݳ¨ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­Ïáõ­ÃÛ³Ý ÏáÕ­ÙÇó Ó»éù µ»ñ­í³Í ɳ­í³­·áõÛÝ Ýí³­×áõÙ­Ý»­ñÁ: Àݹ­Ñ³­Ï³­é³­ÏÁ, ½³ñ­·³­óáõÙ­ Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ ÏÇ­ñ³é­í»­Éáõ »Ý ÏñÃáõÃ­Û³Ý áõ ¹³ë­ïdz­ ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ »­Õ³­Ý³Ï­Ý»ñ, áñ ¹ñ³Ýó »Ý­Ã³ñÏ­í³Í Ù³ñ­ ¹ÇÏ ÑÉáõ-Ñݳ­½³Ý¹ ͳ­é³­Û»Ý §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹ÝáÕ áõ­ÅÇÝ: º­Ã» §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç å³­ñ³·­ÉáõË áõ­ÅÁ Ùï³­Ñá·­í³Í ¿ Åá­Õáíñ­¹Ç â³­÷³­íá­ñáõÃ­Û³Ý Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ Ó¨³­íáñ­ ٳٵ, ÇÝ­ãÁ ݳ¨ å»ïù ¿ í»­ñ³­µ»ñ­»ñ, û­ñǭݳÏ, µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ ñÇ ã³­÷³­íáñ ß³­Ñ³­·áñÍ­Ù³­ÝÁ, ³­å³ ÇÝ­ãá±õ­³Û¹ ÝáõÛÝ Ð³­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ë³Ñ­Ù³­ÝáõÙ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­Ý»ó­í³Í г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­ å»­ïáõÃ­Û³Ý û­ñ»Ýù­Ý»­ñáí »ñÏ­ñÇ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÁ ·Ç­ß³ï­ãá­ñ»Ý »Ý ß³­Ñ³­·áñÍ­íáõÙ ¨ ³­ñ³­·á­ñ»Ý ·ÝáõÙ ¹»­åÇ ëå³­éáõÙ: ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ³ÛÝ Ã»­½ÇÝ, û ·Ç­ï³­Ï³Ý ÑÇ٭ݳ­íá­ñáõ­Ùáí ѳݭ¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ³½­·³­ÛÇÝ-³­í³Ý­¹³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­ ·»­ñÇ í»­ñ³­Ï³Ý·­Ýáõ­ÙÁ ϳ­ñáÕ ¿ Ýå³ë­ï»É γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇ ³ñ­Ù³­ï³­íáñ­Ù³­ÝÁ, ³­å³ ³Ûë­ï»Õ »Ã» §·Ç­ï³­Ï³Ý ÑÇ٭ݳ­íá­ñáõ­Ùáí¦ Ñ³Ý­¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ÷á­Ë³­ñ»Ý ·ñí³Í ÉÇ­ Ý»ñ §Ïñá­Ý³­Ï³Ý ÑÇ٭ݳ­íá­ñáõ­Ùáí¦ Ñ³Ý­¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ, ³ñ­ ¹»Ý ³Û¹ å³­ñ³­·³­ÛáõÙ ³­é³ñ­Ï»­Éáõ ³­éÇà ã¿ñ ÉÇ­ÝÇ, ù³Ý­½Ç г­Ûáó ³½­·³­ÛÇÝ ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÁ ³ñ­¹»Ý ѳñ­Ûáõ­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ¿, ÇÝã ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­µ³ñ »Ý­Ã³­Ï³ »Ý ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇÝ Ñ³ñ­Ù³­ ñ»ó­í³Í Ïñá­ÝÇÝ, ¨ Ñ³Û Åá­Õá­íáõñ­¹Á ãÇ Ï³­ñá­Õ³­ÝáõÙ ¹áõñë ·³É ³Û¹ ó­Ï³ñ­¹Çó áõ ³­é³ÛÅÙ Ñݳ­½³Ý¹­íáõÙ ¿ ϳ­ï³ñ­í³Í µéÝáõí۳­ÝÁ ¨, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, Ù³ë­Ý³­ÏÇó ¿ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³­·ÇñÝ Ç Ï³­ï³ñ ³­Í»­Éáõ ·áñ­ÍÇÝ: Ø»Í Ñ³­í³­Ý³­Ï³­Ýáõí۳ٵ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­Ï³ó­Ý»É, áñ ݳ¨ ³Ûë­åÇ­ëÇ Ñ³­çá­ÕáõíÛáõÝÝ ¿ íëï³­ÑáõíÛáõÝ Ý»ñßÝ­ã»É §Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ·¦ ·ñùÇ Ñ»­ 111

Õǭݳϭݻ­ñÇÝ, áñ ·ñ»É »Ý, û ѳۭϳ­Ï³Ý Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ Ñ³­Ù³ñ ÑÇÙù ѳݭ¹Ç­ë³­óáÕ ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ¹ñáõÛíݻ­ñÇ ¨ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇ áõ ³ß­Ë³ñ­Ñ³­Û³ó­ùÇ ÙÇç¨ Ï³­åÇ Ñ³ë­ï³­ïáõ­ÙÁ ϳ­ñáÕ ¿ Ýå³ë­ï»É γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇ ³ñ­Ù³­ï³­íáñ­Ù³­ÝÁ: ØdzÛÝ ÙÝáõÙ ¿ ѳñó­Ý»É, û ³Û¹ á­ñá±Ýù­»Ý ѳۭϳ­Ï³Ý Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ Ñ³­Ù³ñ ÑÇÙù ѳݭ¹Ç­ë³­óáÕ ùñÇë­ ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ¹ñáõÛíݻ­ñÁ, »ñµ ѳۭϳ­Ï³Ý Ç­ñ³­Ï³Ý Ùß³­ ÏáõÛ­ÃÇ ÑÇÙ­ùÁ гۭϳ­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ ¿, á­ñÇÝ µ³­ó³ñ­Ó³­Ïá­ñ»Ý û­ï³ñ áõ Ãßݳ­ÙÇ ¿ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ: øñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ¹ñáõÛí Ý»­ñÁ ϳ­ñáÕ »Ý ÙdzÛÝ ÑÇÙù ѳݭ¹Ç­ë³­Ý³É Àݹ­Ñ³­Ýáõñ Ñáõ­¹³­Û³­ Ï³Ý Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ Ñ³­Ù³ñ: ºí, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, ѳۭϳ­Ï³Ý Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ Ñ³­Ù³ñ ÇÝã­å»±ë ­Ï³­ñáÕ »Ý ÑÇÙù ѳݭ¹Ç­ë³­Ý³É ݳ­Ñ³Ý­çÇ, Ïáñë­ïÇ, ٳѭí³Ý, ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇ­ÙÇÝ ³­å³­íÇ­Ý»­Éáõ ¹ñáõÛíݻ­ñÁ, á­ñáÝù ѳ­ïáõÏ ëï»ÕÍ­í»É »Ý ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý Ýå³­ï³­Ïáí: ²­Ñ³ ³Û¹ ¹ñáõÛíݻ­ñÇó ÙÇ ù³­ÝÇ­ëÁª ³Õ­ù³­ïáõíÛáõÝ, Ëá­Ý³ñ­ÑáõÙ, ³ß­Ë³­ ï³Ý­ùÇ Ù»ñ­ÅáõÙ, ë»ñ áõ ѳݭ¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ Ãßݳ­Ùáõ ÝÏ³ï­ Ù³Ùµ, ³Ý­Ñ³Ý­¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ Ñ³­ñ³­½³ï-³ñ­Ûáõ­Ý³­ÏÇó­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ, óÙ³Ñ Ïáõ­ëáõíÛáõÝ, Ï۳ݭùÇ »ñÏ­ñáñ­¹³­Ï³­Ý³­óáõÙ, ³­Ù»Ý ϳñ­·Ç ½ñϳÝù áõ ï³­é³­å³Ýù Ïñ»É, áñ­å»ë­½Ç Ù»é­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇ­ÙáõÙ µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ áõ »ñ­ç³­ÝÇÏ ÏÛ³Ýù ³­å³­Ñáí­íÇ, Ñݳ­ ñ³­íá­ñÇÝë ßáõï Ù³­Ñ³­Ý³É, ٳѭí³Ý ÷³­é³­µ³­ÝáõÙ: ø³Õ­í³Í­ùáõÙ ³é­Ï³ ³ÛÝ ·á­í»ë­ïÁ, û г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ ïáõíÛáõ­Ýáõ٠γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·Ç­ï³­Ï³Ý áõÕ­ÕáõíÛáõ­ÝÁ ѳ­çá­ Õáõí۳ٵ ¿ ½³ñ­·³­Ýáõ٠ϳ٠³ÛÝ, áñ µ³ñÓ­ñ³­·áõÛÝ áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ γ­é³­í³ñ­Ù³Ý ³­Ï³­¹»­ Ùdz­ÛáõÙ ¹³­ë³­í³Ý¹­íáõÙ ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ·¦ ¹³­ëÁݭó­óÁ, ѳ­Ùá½­í³Í »Ýù, áñ ϳñ­Å³­Ý³­Ý³ ³ÛÝ ×³­Ï³­ï³­ ·ñÇÝ, ÇÝ­ãÇÝ ³ñ­Å³­Ý³­ó³í ï³ë­Ý³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ¹³­ë³­í³Ý¹­ íáÕ §¶Ç­ï³­Ï³Ý Ïá­Ùáõ­Ýǽ٦ ³­é³ñ­Ï³Ý, á­ñÇ í»­ñ³­µ»ñ­Û³É ÝáõÛÝ­å»ë å³ßï­å³Ý­í»É »Ý ѳ­½³­ñ³­íáñ ûϭݳ­Íáõ³­Ï³Ý áõ ¹áÏ­ïá­ñ³­Ï³Ý ³­ï»­Ý³­Ëá­ëáõíÛáõÝ­Ý»ñ, ÙÇ­ÉÇá­Ý³­íáñ ïå³­ù³­Ý³­Ïáí ·ñù»ñ »Ý Ññ³­ï³­ñ³Ï­í»É... àõ­ß³·­ñ³í ¿ ݳ¨ Ñ»ï¨Û³­ÉÁ. §Ðñ³­ï³­ñ³Ï­í»É »Ý ³­í»­ÉÇ ù³Ý 10 ·Çñù ¨ µñáß­Ûáõñª ÝíÇñ­í³Í γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý û­Ù³­ÛÇÝ (³Û¹ 112

Ãíáõ٠ݳ¨ áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý Ó»é­Ý³ñÏ µ³ñÓ­ñ³­·áõÛÝ áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ), Ù߳ϭí»É ¿ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ߭í³ñÏ­Ù³Ý Ñ³­Ù³Ã­íÇ ï³ñ­µ»­ñ³Ï, á­ñÁ ÏÇ­ñ³é­íáõÙ ¿ å³ß­ïá­Ý³­ Ï³Ý íǭ׳­Ï³·­ñáõíÛáõ­ÝáõÙ: §101 áõ­ÕÇ ¹»­åÇ Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ÙñóáõÛ­ÃÇ ßñ糭ݳϭݻ­ñáõÙ 2001 Ã. ³å­ñÇ­ÉÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñå­í³Í Éñ³·­ñáÕ­Ý»­ñÇ ÙñóáõÛ­ÃÁ, á­ñÁ ÝíÇñ­í³Í ¿ñ γ­ ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý û­Ù³­ïǭϳ­ÛÇÝ, ѳë­ï³­ï»ó ³ÛÝ Ù»Í ³Ï­ïÇ­ íáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÁ ͳ­í³­É»É »Ý ½³Ý·­í³­Í³­ÛÇÝ Éñ³ï­í³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ ïíÛ³É Ñ³ñ­óÇ ßáõñç: ÆëÏ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ åɳ­Ï³ï­Ý»­ñÇ ÙñóáõÛ­ÃÁ, á­ñÁ ÝíÇñ­í³Í ¿ñ §ú­ñ³­Ï³ñ· 21-Çݦ, ÏñÏÇÝ ³­å³­óáõ­ó»ó »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹ ë»ñÝ­¹Ç Ù»ç Ù»Í Ñ»­ï³ùñù­ñáõíÛáõ­ÝÁ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇ ¨ ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­ ݳó­Ù³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ (Áݹ·­Íáõ­ÙÁª Ð.ê.) ¦ (ÝáõÛÝ ï»­ÕáõÙ, ¿ç 9): ²ñ¹­Ûá±ù ­ÍÇ­Í³Õ Ñ³­ñáõ­ó»­Éáõó ½³ï ³ÛÉ Ï»ñå ϳ­ñáÕ ¿ Áݭϳɭí»É ³ÛÝ, áñ ǵñ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ åɳ­Ï³ï­Ý»­ñÇ ÙñóáõÛ­ÃÁ ÏñÏÇÝ ³­å³­óáõ­ ó»É ¿ ùÝݳñÏ­íáÕ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí۳Ý, Ç­Ù³ª §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ýϳï­Ù³Ùµ »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹ ë»ñÝ­¹Ç Ñ»­ï³ùñù­ ñáõíÛáõ­ÝÁ: ö³ë­ïá­ñ»Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ù³á­ë³­ÛÇÝ ¨ ³Ý­Ï³­é³­í³­ñ»­ÉÇ Ç­ñ³­íÇ­×³Ï ¿ ëï»ÕÍ­í»É, áñ ³­é³Ý­ÓÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»ñ ѳ­ Ù³ñ­Ó³Ï­íáõÙ »Ý µ³ñ­¹³­·áõÛÝ ¨ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ×³­Ï³­ï³­·Ç­ñÁ ϳݭ Ëá­ñá­ßáÕ ËݹÇñÁ Ù³­ïáõ­ó»É ³­½³ï á­×áí, ³­é³Ýó ÑÇ٭ݳ­íáñ­Ù³Ý áõ å³­ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõí۳Ý: §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ù³­ñá­½Çã­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³ñ­Ó³Ï áõ íëï³Ñ ·áñ­Í»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ¿ ³­å³­Ñá­íáõ٠ݳ¨ ³ÛÝ, áñ, ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­ å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ û­ñ»Ýë¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ í»­ñ³Ó¨í³Í ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç íï³Ý­·³­ÍÇݪ ù³Û­ù³­ÛáõÙ ¨ ³­í»­ñáõÙ Ù³ï­ Ý³Ý­ßáÕ ¹ñáõÛíݻ­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ¨ ³­Ù»Ý ÇÝã ³ñ­íáõÙ ¿, áñ Ñ³Û Ù³ñ­¹áõ ѳ­Ù³ñ ³Ûë ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·áí ·áñ­Í»É- ³å­ñ»­ÉÁ ¹³é­Ý³ å³ñ­ï³¹ñ­í³Í ϻݭ볭ϻñå: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­ Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ³ñ­Ù³­ï³­íá­ñáõÙÝ áõ ͳ­í³­ÉáõÙÝ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ñ³­çá­Õáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¿ ѳ­ë»É, áñ زÎ-Ç Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ϳۭù¿­çáõÙ ÐЭ-áõÙ ·áñ­ÍáÕ §Î³­ÛáõÝ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­ Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ¿ áñ­å»ë û­ñǭݳ­ Ï»­ÉÇ: ²Ûë ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý Õ»­Ï³­í³ñ γ­ñÇ­Ý» 113

¸³­Ýǻɭ۳­ÝÁ ¨ Ýñ³ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý Ù»ç Áݹ·ñÏ­í³Í­Ý»­ñÇó áõ Ýñ³Ý ³­ç³Ï­óáÕ­Ý»­ñÇó ß³­ï»­ñÁ áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ ñáõÙ ¹Çñù áõ ·Ç­ï³­Ï³Ý ïÇï­Õáë­Ý»ñ áõ­Ý»Ý, ǭѳñ­Ï», ·É˳­íá­ñ³­ å»ë §Ïáá­å»­ñ³­ïÇí¦ ³­Ï³­¹»­Ùdz­Ý»­ñÇ (å»ïù ã¿ ½³ñ­Ù³­Ý³É, »­Ã» Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ å³ñ½­íÇ, áñ ëñ³Ýó ³Û¹­åÇ­ëÇ Ïá­ãáõÙ­Ý»ñ ßÝáñ­ÑáÕ Ï³­éáõÛó­Ý»­ñÇ Ù»ç »­Õ»É »Ý ݳ¨, û­ñǭݳÏ, Ù³­ëá­Ý³­Ï³Ý ûí۳ϭݻñ): ²Ûë ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý Õ»­Ï³­í³­ñÁ ïÇ­ñ³­å»­ ïáõÙ ¿ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ñ»ï ³ß­Ë³­ï»­Éáõ ³ñ­í»ë­ïÇÝ: ¼³Ý·­í³­Í³­ÛÇÝ Éñ³ï­í³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇÝ ïí³Í Çñ ѳñ­ó³½­ñáõÛó-»­ÉáõÛíݻ­ñáõ٠ݳ §Î³­ ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ù³­ëÇÝ ß³ï ùÇã ¿ Ëá­ëáõÙ. ÑÇÙ­ ݳ­Ï³Ý û­Ù³Ý ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ å³hå³­ÝáõÃ­Û³Ý ËݹÇñ­Ý»ñÝ »Ý, ÇÝã­å»ë ݳ¨ª ³ëï­í³­Í³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: ú­ñǭݳÏ, í»ñ­ç»ñë Ññ³­ å³­ñ³Ï­í³Í ѳñ­ó³½­ñáõÛ­óáõÙ, å³­ï³ë­Ë³­Ý»­Éáí ³ÛÝ Ñ³ñ­óÇÝ, û ÇÝ­ãá±õ ½­µ³Õ­í»­óÇù µÝáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³ñ­ó»­ñáí, ݳ å³­ ï³ë­Ë³­Ý»É ¿. §... ´³Ûó Ù»Ï ³ÛÉ »ñ¨áõÛà ﻭÕÇ áõ­Ý»­ó³í ÇÝÓ Ñ»ï. íÇ­ñ³­Ñ³­ïáõÃ­Û³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï ÏÉÇ­Ýǭϳ­Ï³Ý Ù³Ñ ³å­ñ»­óÇ ¨ §·Ý³­óÇ áõ í»­ñ³­¹³ñ­Ó³¦ ³ÛÝ ³ß­Ë³ñ­ÑÇó: ºí ³Û¹ ËݹÇñÝ §³ÛÝ­ï»Õ¦ ¹ñ»­óÇÝ ÇÙ ³éç¨: ¸ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá ׳­Ý³­å³ñÑÝ ³­ë»ë Ùdzݭ·³­ÙÇó µ³ó­í»ó¦: ²ÛÝ Ñ³ñ­óÇÝ, û ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ ãå»±ïù­ ¿ ѳ­Ï³¹­ñ»É Ïñá­ ÝÇÝ, ݳ å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿. §ºë ѳ­Ùá½­í³Í »Ù, áñ 21-ñ¹ ­¹³­ñáõÙ å»ïù ¿ Ù»ñ­Ó»­Ý³Ý: à­ñáí­Ñ»ï¨ ß³ï áõ ß³ï ѳñ­ó»ñ, áñ ·Ç­ïáõíÛáõ­ ÝÁ ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ Ù»ñ­Å»É ¿, ³Û­ëûñ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ ¿: ºñµ Ëá­ëáõÙ »Ù ·Çï­ Ý³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ Ñ»ï, ß³ï ѳ­×³Ë »Ù Éë»É, û ³­Ùáà ¿, áñ ·Ç­ïáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇ ¹áÏ­ïá­ñÁ Ëá­ëÇ Ñ³­í³­ïÇ Ù³­ëÇÝ: ´³Ûó Ù»Í ·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­Ýáõ٠ѳݭ·»É »Ý ²ëï­Íá ·³­Õ³­÷³­ñÇÝ, 㿱: à­ñáí­Ñ»ï¨ »­Ã» µ³ñÓ­ñ³­ÝáõÙ »ë, ³­å³ áõ­½»ë-ãáõ­½»ë ï»ë­ÝáõÙ »ë ϳ­åÁ: ÆëÏ »ñµ Ëá­ë»É »Ù Ïñá­ÝÇ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ñ»ï, ³­ë»É »Ýª ïñí³Í ¿ ѳ­í³­ïÁ, å»ïù ¿ ÁÝ­¹áõ­Ý»ë, ¨ª í»ñç, ãå»ïù ¿ ÷áñ­Ó»ë µ³­ó³ï­ñ»É: 곭ϳÛÝ 21-ñ¹ ­¹³­ñÇ Ù³ñ­¹áõ ѳ­Ù³ñ ¹Åí³ñ ¿ ãѳë­Ï³­Ý³­Éáí ѳ­í³­ï³­ÉÁ: àõë­ïÇ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ϳ­Ùáõñ­çÁ Ïñá­ÝÇ ¨ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý ÙÇ稦: г­Ï³­ ·Ç­ï³­Ï³Ý áõ ѳ­Ï³µ­Ý³­Ï³Ý, Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇó ß»­ÕáÕ, Ùá­Éá­ñ»ó­ÝáÕ, §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ï³­éÇÝ áõ á­·áõÝ Ñ³­Ù³­ÑáõÝã ³Ûë ٻϭݳ­µ³­ÝáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³­í³ñ­ï»Ýù Ýñ³Ý áõÕÕ­í³Í ³ÛÝ Ñ³ñ­óÇ å³­ï³ë­Ë³­Ýáí, û ³Ý­Ñ³­ïÁ ϳ­ñá±Õ­¿ ÇÝã-áñ µ³Ý ÷ñÏ»É. §Î³ñ­ÍáõÙ »Ùª ϳ­ñáÕ ¿: ´³Ûó ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ϳå áõ­ÝÇ ´³ñÓñ­Û³­ÉÇ Ñ»ï: 114

ºñµ ÇÝ­ýáñ­Ù³­óÇáÝ ¹³ß­ïÁ Ýñ³ ѳ­Ù³ñ µ³ó ¿ ¨ ëï³­ÝáõÙ ¿ ¿­Ý»ñ­ ·»­ïÇÏ Ñ½áñ ³­ç³Ï­óáõíÛáõݦ,- ³­ëáõÙ ¿ ϻݭ볭µ³­Ý³­Ï³Ý ·Ç­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ã»Ï­Ý³­Íáõ, ³ß­Ë³ñ­Ñ³·­ñ³­Ï³Ý ·Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹áÏ­ïáñ, åñá­ý»­ëáñ, ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ³­Ï³­¹»­Ùdz­ÛÇ ³­Ï³­¹»­ÙÇ­ Ïáë, زÎ-Ç ÷áñ­Ó³­·»ï, §Ð³­ÝáõÝ Ï³­ÛáõÝ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ³­ëá­ódz­ódz­ÛÇ Ý³­Ë³­·³Ñ, γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ²½­·³­ÛÇÝ ËáñÑñ­¹Ç ݳ­Ë³­·³Ñ, µÝ³­å³Ñ­å³Ý γ­ñÇ­Ý» ¸³­Ýǻɭ۳­ÝÁ: ²Ûë ѳñ­ó³½­ñáõÛ­ óáõ٠ݳ ݳ¨ ³­ëáõÙ ¿. §Ø»­½³­ÝáõÙ ³é­Ï³ ¿ ³ÛÝ Ùá­ï»­óáõ­ÙÁ, áñ í³ï Ù³ñ­¹Á É³í ¿­Ïá­Éá· ÉÇ­Ý»É ãÇ Ï³­ñáÕ: º­Ã» ¹áõ µ³­ñáõíÛáõÝ »ë ù³­ñá­½áõ٠ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇ, µáõÛ­ë»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ, ³­é³­í»É ¨ë ­Ù³ñ¹-Ù³ñ¹ ѳ­ ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ å»ïù ¿ µ³­ñá­Û³­Ï³Ý (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.) ÉÇ­Ý»ë¦ (§Ð³­Û³óù¦, 11.03.2011 Ã.): ܳË, ³Û¹ á±í ­Ï³­ñáÕ ¿ ѳë­ï³­ï»É, û Ù»Í ·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­Ýáõ٠ѳݭ·»É »Ý ³ëï­Íá ·³­Õ³­÷³­ñÇÝ: Ø»Í ·Çï­Ý³­Ï³Ý­ Ý»­ñÁ ã»Ý ϳ­ñáÕ Ñ³Ý­·»É ³ëï­Íá ·³­Õ³­÷³­ñÇÝ: ²ëï­Íá ·³­Õ³­÷³­ñÁ Ù³ñ­¹áõ »ñ¨³­Ï³­ÛáõÃ­Û³Ý ³ñ­·³­ëÇù ¿: ²ÛÉ Ñ³ñó ¿ Ïñá­Ý³­Ï³Ý å³ñ­ ï³¹­ñ³Ý­ùÇ áõ­ÅÁ: ²Ûë å³­ñ³­·³­Ûáõ٠ݳ¨ ·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ ëïÇå­ í³Í »Ý ³­é»ñ¨áõÛà ÁÝ­¹áõ­Ý»É ïíÛ³É ÙÇ­ç³­í³Û­ñáõÙ å³ßï­íáÕ ³ëï­Íá §·á­ÛáõíÛáõ­ÝÁ¦, ÇÝ­ãáí Ïáñë­ïÇó ÷ñÏáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó ÏÛ³ÝùÝ áõ ëï»Õ­ ͳ­·áñ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ: г­Ï³­é³Ï å³­ñ³­·³­ÛáõÙ å³ßï­å³Ý­í³Í ã»Ý û° Ù»­ÏÁ ¨ û° ÙÛáõ­ëÁ: ÐÇ­ß»Ýù, û­ñǭݳÏ, ÇÝÏ­íÇ­½Ç­ódz­ÛÇ Ë³­ñáõÛÏ­Ý»­ñÇ íñ³ Ïǽ­í³Í ·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»­ñÇÝ, ÇëÏ Ð³­Ûáó ²ß­Ë³ñ­ÑáõÙ øñÇë­ïá­ ëÇÝ Ù»ñ­ÅáÕ­Ý»­ñÇÝ áõ г­Ûáó ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý ѳ­í³ï­ùÇ Ñ»ï¨áñ¹­ Ý»­ñÇÝ ëå³é­ÝáõÙ ¿ñ áï­ù»­ñÇ çÉ»­ñÇ Ñ³­ïáõÙÝ áõ µá­ñá­ï³­Ýá­óáõÙ µÝ³­Ï»ó­Ý»­ÉÁ: ÆëÏ Ù»ñ û­ñ»­ñáõÙ, ³ëï­Í᪠ǭٳ ³½­·áõí۳ٵ Ññ»³ øñÇë­ïá­ëÇ Ù³­ëÇÝ å³ß­ïá­Ý³­Ï³­ÝÇó ߻խí³Í áñ¨¿ ϳñ­ÍÇù ѳÛï­ ÝáÕÝ ³ñ­¹»Ý ÇëÏ ¹³é­ÝáõÙ ¿ ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ÃÇ­ñ³Ë: àã ÙdzÛÝ ·Çï­Ý³­Ï³­ÝÁ, ³Ûɨ ó³Ý­Ï³­ó³Í µ³­Ý³­Ï³Ý ³Ý­Ñ³ï Ñݳ­ñ³­íáñ ã¿, áñ ËݹǭñÁ ùÝÝÇ-í»ñ­Éáõ­ÍÇ ¨ ѳݭ·Ç ³ëï­Íá ·³­Õ³­÷³­ñÇÝ: ²Ýѭݳñ ¿, áñ Ç­ñ³­Ï³Ý ·Çï­Ý³­Ï³­ÝÁ ¹³­ï³ñ­Ï³­å³ßï ÉÇ­ÝÇ: ÆëÏ å³ï­í»ñ ϳ­ï³­ñáÕ í³ñ­Óáõ ·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ß³ï ѳ­×³Ë ·Ç­ï³­ Ï³Ý µ³ñÓñ ³ë­ïǭ׳ݭݻ­ñÇ Ñ³ë­ÝáõÙ »Ý ݳ¨ ³Ûɨ³ÛÉ ×³­Ý³­å³ñÑ­ Ý»­ñáí, ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ³é­Ï³ »Ý ѳ­Ù³ñ­Û³ µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ ¨ ³­é³Ýó ÑÕ×Ç Ë³Û­ÃÇ ¨ ³ñ­Å³­Ý³­å³ï­íáõÃ­Û³Ý ·Ç­ï³Ïó­Ù³Ý, ³­ëáõÙ 115

áõ ³­ÝáõÙ »Ý ³ÛÝ, ÇÝã ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ »Ý: ܳ¨ å³­ï³ë­Ë³Ý­Ý»­ñÇó Ñ³ë­ Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ çñµ³­Å³Ý ¿ ¹ñíáõ٠ٳѭϳ­Ý³­óáõ­Ý»­ñÇë ¨ §µ³ñÓ­ ñ³­ó³Í¦, ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ ßÝáñÑ Ó»éù µ»­ñ³Í ûͭ۳ɭݻ­ñÇ ÙÇç¨: ú­ñÇ­ ݳÏ, ÇÝã­åÇ­ëÇ Ñ³­Ù³ñ­Ó³­ÏáõíÛáõݪ §á­ñáí­Ñ»ï¨ »­Ã» µ³ñÓ­ñ³­ÝáõÙ »ë, ³­å³ áõ­½»ë-ãáõ­½»ë ï»ë­ÝáõÙ »ë ϳ­åÁ¦: ²­Ñ³ û ÇÝã­å»ë »Ý ³ñ­Å»½ñÏ­íáõÙ ·Ç­ï³­Ï³Ý ³ë­ïǭ׳ݭݻñÝ áõ Ïá­ãáõÙ­Ý»­ñÁ: ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ ³ÛÝ åݹٳ­ÝÁ, û »­Ã» ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ ß³ï áõ ß³ï ѳñ­ó»ñ ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ Ù»ñ­Å»É ¿, ³­å³ ³Û­ëûñ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ ¿, ¹³ ³­Ù»Ý¨ÇÝ ãÇ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ, û ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ ѳßï­íáõÙ ¿ Ïñá­ÝÇ Ñ»ï: ´á­Éáñ ³ÛÝ Ñ³ñ­ó»­ñÁ, á­ñáÝù ïíÛ³É å³­ÑÇÝ Ñݳ­ñ³­íáñ ãÇ »­Õ»É ·Ç­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ÑÇ٭ݳ­íá­ñ»É áõ ³­å³­óáõ­ó»Éª Ù»ñÅ­í»É »Ý, 볭ϳÛÝ ·Ç­ï³­Ï³Ý ë³ñ­ù³­íá­ñáõÙ­Ý»­ñÇ, Ù»­Ãá¹­Ý»­ñÇ áõ Ùá­ï»­óáõÙ­Ý»­ñÇ Ï³­ ï³­ñ»­É³­·áñÍ­Ù³Ý ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ, »­Ã» ¹ñ³Ýù ÑÇ٭ݳ­íáñ­í»É »Ý, ³­å³ ÁÝ­¹áõÝ­í»É »Ý: Îñá­ÝÁ ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÇó í»ñ ¹³­ëá­ÕÁ ÃáÕ ÝßÇ Ã»­Ïáõ½ ÙÇ û­ñǭݳÏ, »ñµ ³ëï­í³­Í³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ·Ç­ï³­Ï³Ý áñ¨¿ ÷³ëï ¿ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ»É ¨ ·Ç­ïáõíÛáõÝÝ ¿É ³ÛÝ Ù»ñ­Å»É ¨ ³­å³ ѳë­ï³­ï»É ¿: гÛï­ÝÇ ¿, áñ ³ëï­í³­Í³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ïñá­ÝÇ ÑÇÙùÝ áõ Ñ»­Ý³­ñ³ÝÝ ¿, ÇëÏ Ïñá­ÝÁ ÏáõÛñ ѳ­í³ïù ¿, áñ­ï»Õ ïñ³­Ù³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ å³­ñ³å ¿ áõ ³ù­ëáñ­í³Í, ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ·Ç­ïáõíÛáõ­ÝÁ µÝáõÃ­Û³Ý Ù»ç ·á­Ûáõí ÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ »ñ¨áõÛíݻ­ñÇ, û­ñǭݳ­ã³­÷áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³Ûï­Ý³­µ»ñ­Ù³Ý áõ ³­å³­óáõó­Ù³Ý ¨ ïñ³­Ù³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý á­Éáñï ¿, ѻ勉­µ³ñ, ³­ÝÇ­ Ù³ëï ¿ Ïñá­ÝÇ ¨ ·Ç­ïáõÃ­Û³Ý Ñ³ß­ï»ó­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ Ëá­ë»­ÉÁ: ¸ñ³Ýù ÙÇÙ­Û³Ýó Ù»ñ­ÅáÕ áõ ÙÇÙ­Û³Ýó Ãßݳ­ÙÇ á­Éáñï­Ý»ñ »Ý: ºí, Áݹ­Ñ³Ý­ ñ³­å»ë, ³ñ¹­Ûá±ù­Ç­Ù³ëï áõ­ÝÇ Éáõñç ÁÝ­¹áõ­Ý»É ³ÛÝ Ù³ñ­¹áõ ³­ë³­ÍÁ ¨ Ýñ³ Ñ»ï µ³­Ý³­í»­×Ç Ù»ç ÙïÝ»É, áí ѳ­í³ë­ïáõÙ ¿, û ǵñ ·Ý³­ó»É ¿ ³ÛÝ ³ß­Ë³ñ­ÑÁª Ç­Ù³ ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇÙ ¨ í»­ñ³­¹³ñ­Ó»É ¿ ³ÛÝ ³ß­Ë³ñ­ÑÇó, á­ñÇ ³­Ý»­ÉÇùÝ ¿É ³ÛÝ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ-³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇ­ÙáõÙ »Ý ϳݭËá­ñá­ß»É ¨ ³­å³, áí ǵñ ϳå áõ­ÝÇ, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, ´³ñÓñ­Û³­ÉÇ Ñ»ï: ²Ûë­ï»Õ ͳÛñ ³ë­ïÇ­×³Ý Ï³ñ¨áñ ¿ ѳë­Ï³­Ý³É-Ç­Ù³­Ý³É-×ßï»É, û ³Û¹ á±ñ ­µ³ñÓñ­Û³­ÉÇ Ù³­ëÇÝ ¿ Ëáë­ùÁ, ù³Ý­½Ç Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ Åá­Õá­íáõñ¹ áõ­ ÝÇ Çñ ´³ñÓñ­Û³­ÉÁ, ³Û­ëÇÝùݪ µ³ñÓñ­Û³É­Ý»­ñÁ ѳ­½³­ñ³­íáñ »Ý: ú­ñÇ­ ݳÏ, »­Ã» ´³ñÓñ­Û³­ÉÁ г­Ûáó ²­ñ³­ñÇã ²ñ-²­ñ³­Ù³½¹Ý ¿ »­Õ»É, ³­å³ å»ïù ¿ ѳë­Ï³ó­íÇ, áñ Î. ¸³­Ýǻɭ۳­ÝÇ ³éç¨ ËݹÇñ ¿ ¹ñí»É Ù³­ ùáõñ å³Ñ­å³­Ý»É Ñá­ÕÁ, û­¹Á, çáõ­ñÁ, ëÇ­ñ»É ѳ­ñ³­½³ï­Ý»­ñÇÝ ¨ ³­ï»É Ãßݳ­ÙÇ­Ý»­ñÇÝ, г­Ûáó ³½·Ý áõ гۭñ»­ÝÇ­ùÁ å³Ñ­å³­Ý»É, ³­é³­ç³­¹»Ù 116

áõ µ³ñ­·³­í³× ¹³ñÓ­Ý»É: º­Ã» Î. ¸³­Ýǻɭ۳­ÝÁ ѳݭ¹Ç­å»É ¿ Ññ»³­Ý»­ ñÇ ³½­·³­ÛÇÝ ³ëï­í³Í º­Ñá­í³­ÛÇÝ, ³­å³ Ýñ³ ³éç¨ ¹ñí³Í Ëݹǭ ñÁ å»ïù ¿ áñ ѳ­Û»­ñÇë ѳ­Ù³ñ ß³ï Ùé³ÛÉ áõ Ïáñ­Í³­Ý³­ñ³ñ ÉÇ­ÝÇ: àñ­å»ë ѳ­Û³ë­ï³Ý­óáõª ݳ å»ïù ¿ ϳñ­·³¹­ñáõíÛáõÝ ëﳭݳñ, û ³­ç³Ï­óÇ ³Û¹ »ñÏ­ñÇ ù³Û­ù³Û­Ù³­ÝÁ ¨ ³­å³ª Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹ÇÝ å»ïù ¿ ½á­Ñ³­µ»­ñ»É ѳ­ÝáõÝ Æë­ñ³­Û»­ÉÇ µ³ñ­·³­í³×­Ù³Ý, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ³­Ý»É ³ÛÝ ³­Ù»­ÝÁ, ÇÝ­ãÁ ٳݭñ³½­ÝÇÝ ß³­ñ³¹ñ­í³Í ¿ ÐÇÝ áõ Üáñ Ïﳭϳ­ ñ³Ý­Ý»­ñáõÙ ¨ Ýå³ë­ï»É §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ѳխ óñ­ß³­íÇÝ: º­Ã» ݳ ѳݭ¹Ç­å»É ¿ º­Ñá­í³­ÛÇ áñ­¹Ç ÏÇ­ë³ëï­í³Í Ññ»³ øñÇë­ïá­ëÇÝ, ³­å³ Ýñ³ ³éç¨ ¹ñí³Í ËݹǭñÁ å»ïù ¿ áõ­Ý»­Ý³ ÝáõÛÝ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ, ÇÝã ³­é³­ç³ñ­Ï»É ¿ º­Ñá­í³Ý: ÆëÏ »­Ã» øñÇë­ ïá­ëÁª ´³ñÓñ­Û³­ÉÁ, Ýñ³Ý Éñ³­óáõ­óÇã ϳñ­·³¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ ¿ ³­ñ»É, ³­å³ ³ÛÝ Ï³­ñáÕ ¿ Ùá­ï³­íá­ñ³­å»ë Ñ»ï¨Û³É µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ áõ­Ý»­Ý³Éª »­Ã» ¹áõ ã»ë ëÇ­ñáõÙ Ç٠ѳÛñ º­Ñá­í³­ÛÇÝ, ³­å³ »ë ¿É ù»½ ã»Ù ëÇ­ñÇ, ù³­ñá­½Çñ, áñ Ù³ñ­¹Á å»ïù ¿ ³­ïÇ µÝáõíÛáõ­ÝÁ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­ å»ë, ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý-Ç­ñ³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÁ, Ññ³­Å³ñ­íÇ ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇó, ³Õ­ù³ï ³å­ñÇ, ÉÇ­ÝÇ Ñ»½ áõ Ëá­Ý³ñÑ, ³­ïÇ Ñ³­ñ³­½³ï­Ý»­ñÇÝ, ëÇ­ñÇ Ãßݳ­ÙÇ­Ý»­ñÇÝ, Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë ßáõï Ù³­Ñ³­Ý³, áñ­å»ë­½Ç Ù»é­Ý»­Éáõó Ñ»­ïá ³ñ­Å³­Ý³­Ý³ ÇÙ ¨ ÇÙ Ñáñ ³ñ­ù³­Ûáõí۳­ÝÁ: ƭѳñ­Ï», ¹Åí³ñ ¿ ·áõ­ß³­Ï»É, û §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­ ϳñ­·Á Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ å³ñ­ï³¹­ñ»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ ï»Ë­Ýá­É᭷dz­Ý»­ñÇ áõ »­Õ³­Ý³Ï­Ý»­ñÇ ³­é³ç­ÝáõÃ­Û³Ý ÇÝã ·»­ñ³­Ï³­ÛáõíÛáõÝ Ï³, 볭ϳÛÝ ¹ñ³Ý­óÇó Ù»­ÏÁ ó³Û­ïáõÝ »ñ¨áõÙ ¿, áñ г­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ѳ­Ù³½­·»ëï »Ý Ñ³·ó­Ý»­Éáõª г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á Ïñá­Ý³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáõ »Ý ¨, ¹ñ³Ý ½áõ­·³­Ñ»é, ³­Ù»Ý ç³Ýù áõ ÙÇ­çáó ãËݳ­Û»­Éáí, Ù³ñ¹­Ï³Ýó ¹³ñÓ­Ý»­Éáõ »Ý ³­é³­í»É ëÝá­ïdz­å³ßï: ƭѳñ­Ï», ³Ýѭݳñ ¿ µá­Éá­ ñÇÝ ëÝá­ïdz­å³ßï ¹³ñÓ­Ý»É, 볭ϳÛÝ Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ÙÃÝá­Éáñ­ïáõÙ §³Ýѭݳ­½³Ý¹­Ý»­ñÇݦ ϳ­é³­í³­ñ»­Éáõ »Ý ëÝá­ïdz­å³ß­ï³­Ï³Ý-Ïñ᭠ݳ­Ï³Ý ˳­ñ³­½³­ÝÇ ÙÇ­çá­óáí (г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ Ïñá­Ý³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ ɳۭÝá­ñ»Ý ͳ­í³É­íáõÙ ¿ Ï۳ݭùÇ µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»­ ñáõÙ ¨ ³ñ­¹»Ý ³ÛÝ ³ë­ïǭ׳­ÝÇ ¿ ѳ­ë»É, áñ ÝáõÛ­ÝÇëÏ ¹Åí³ñ ¿ Ïé³­ Ñ»É, û Ù»ñ å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ Ïñá­Ý³­Ï³±Ý­¿, û± ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ): ø³Õ­í³Í­ùáõÙ ³é­Ï³ ³ÛÝ ÙÇï­ùÁ, áñ Ù³ñ­¹Á å»ïù ¿ µ³­ñá­Û³­Ï³Ý ÉÇ­ÝÇ, ѳñ­Ï³í ùÝÝáõÃ­Û³Ý ï»­ÕÇù ãÇ ï³­ÉÇë, 볭ϳÛÝ 2011 Ãí³­Ï³­ ÝÇ Ñáõ­ÝÇ­ëÇ 19-ÇÝ Î³­ñÇ­Ý» ¸³­Ýǻɭ۳­ÝÁ Ñ»­éáõë­ï³­Ñ³ñ­ó³½­ñáõÛ­óáõÙ 117

(§²ñ­Ù»­Ýdz¦ Ñ»­éáõë­ï³³­ÉÇù) ³­ë³ó, û µ³­Ý³­Ï³Ý Ù³ñ­¹áõÝ å»ïù ¿ ÷á­Ë³­ñÇ­ÝÇ µ³­ñá­Û³­Ï³Ý Ù³ñ­¹Á, ÇÝãÝ ³ÝÑ­ñ³­Å»ß­ïáõíÛáõÝ ¿ ³­é³­ ç³ó­Ýáõ٠ѳñó­Ý»É, û Ýñ³ ѳ­Ù³ñ DZÝãÝ­¿ Ù³ñ­¹áõ µ³­ñá­Û³­Ï³­Ýáõí Û³Ý ÑÇÙ­ùÁ ¨ ³ñ¹­Ûá±ù ݳ ѳ­í³­ïáõÙ ¿, áñ µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó Ñ»­éáõ µ³­ñá­Û³­Ï³Ý Ù³ñ¹ ϳ­ñáÕ ¿ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­Ý³É: ⿱ áñ µ³­Ý³­Ï³­ ÝáõÃ­Û³Ý íñ³ ãÑÇÙÝ­í³Í µ³­ñá­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ³­Ýá­ñáß, ÷á­÷áË­íáÕ áõ ÷ËñáõÝ ¨ ïñ³­Ù³­µ³­Ýáõí۳­ÝÁ ã»Ý­Ã³ñÏ­íáÕ µ³­ñá­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ¿: ÐÇ­ß»Ýù ´. êåÇ­Ýá­½³­ÛÇ ³ÛÝ Ëáë­ù»­ñÁ, û §ÖßÙ³ñ­ïáõÃ­Û³Ý ³­ÏáõÝ­ ùÁ µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ ¿¦ ϳ٠§Ø»­Í³­·áõÛÝ ÉáõÛë ¨ ³ëï­í³­Í³­ÛÇÝ å³ñ·¨ µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ÷áñ­ÓáõÙ »Ý »Ý­Ã³ñ­Ï»É ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ Ù»­é³Í ï³­é»­ñÇݦ: º­Ï»­Õ»­óáõ å³­ñ³­·³­ÛáõÙª å³ñ½ áõ ѳë­Ï³­Ý³­ ÉÇ ¿ª §³­ß³­Ï»ñ­ïÁ å»ïù ¿ ÙdzÛÝ ÉëÇ Ëñ³­ïá­ÕÇÝ ¨ ¹Ûáõ­ñ³­Ñ³­í³ï ÉÇ­ÝǦ, ݳ¨ »­Ï»­Õ»­ó³­Ï³Ý ѳۭñ»­ñÇ åݹٳٵª µ³­Ý³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ 볭ﳭݳ­ÛÇ í»ñ­çÇÝ åáé­ÝÇÏÝ ¿ ¨ å»ïù ¿ Ïáï­ñ»É µ³­Ý³­Ï³­Ýáõí Û³Ý íÇ­½Á: º­Ï»­Õ»­óÇÝ ÙÝáõÙ ¿ áñ­å»ë »­Ï»­Õ»­óÇ ¨ Ýñ³­ÝÇó ³ÛÉ µ³Ý å»ïù 㿠峭ѳݭç»É, ù³Ý­½Ç ݳ ³Ý­Ã³­ùáõÛó ѳۭﳭñ³­ñáõÙ ¿, áñ å»ïù ¿ Ññ³­Å³ñ­í»É Ç­ñ³­Ï³Ý-ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇó ¨ Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùáõÙ Ó·ï»É Ùá­ï³­Éáõï ٳѭí³Ý ¨ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ í³ñ­ù³­·ÇÍ áõ­Ý»­ ݳÉ, áñ ³­å³­Ñáí­íÇ ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇ­ÙáõÙ ïñÇ­Éá­Ý³­íáñ ï³­ñÇ­Ý»ñ áõ­ñ³Ë áõ µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ ÏÛ³Ýù í³­Û»­É»­ÉÁ: ä³ñ½ 㿱, áñ ³Ûë­åÇ­ëÇ ù³­ñá½­ãáõí Ûáõ­ÝÁ Ãßݳ­Ù³Ýù ¿ Ï۳ݭùÇ Ýϳï­Ù³Ùµ: ÆÝã­å»ë ï»ë­ÝáõÙ »Ýù, »­Ï»­ Õ»­óáõó ¹áõñë ¿É Ñ³­Ù³ñ­Û³ ÝáõÛÝ ÑÇ­í³Ý­¹³­·ÇÝ áõ Ï۳ݭùÇ ÑÇÙ­ù»­ñÁ ù³Û­ù³­ÛáÕ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñÝ »Ý ù³­ñá½­íáõÙ: ²Ûë ËݹñáõÙ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý Ù»­Õ³­íáñ­Ý»­ñÁ áã û íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇ ù³­ñá­½Çã­Ý»ñÝ »Ý, ³ÛÉ, ³­é³­çÇÝ Ñ»ñ­ÃÇÝ, Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý ³­é³­çÇÝ ¹»Ù­ù»­ñÁ, á­ñáÝó ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý Ñ»ï¨³Ý­ùáí »ñÏ­ñáõÙ ëï»ÕÍ­í»É ¿ ÙÇ Ç­ñ³­íǭ׳Ï, »ñµ µÝ³Ï­ãáõíÛáõÝÝ ³Ý­å³ßï­å³Ý ¿ û° ëá­ódz­É³­Ï³Ý, û° Ñá­·»­µ³­ ݳ­Ï³Ý ëå³é­Ý³­ÉÇù­Ý»­ñÇó: ÂíáõÙ ¿, û ß³­ï»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ×ßï»­Éáõ ϳ­ñÇù áõ­ÝÇ ù³Õ­í³Í­ùáõÙ µ»ñ­í³Í Ñ»ï¨Û³É ÙÇï­ùÁª §¶Ý³­óÇ áõ í»­ñ³­¹³ñ­Ó³¦ ³ÛÝ ³ß­Ë³ñ­ÑÇó: ºí ³Û¹ ËݹÇñÝ §³ÛÝ­ï»Õ¦ ¹ñ»­óÇÝ ÇÙ ³éç¨: ¸ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá ׳­Ý³­ å³ñÑÝ ³­ë»ë Ùdzݭ·³­ÙÇó µ³ó­í»ó¦: ²Ûë­ï»Õ ·É˳­íáñ ³­Ýá­ñá­ßáõí Ûáõ­ÝÁ í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ §³Û¹ ËݹñÇݦ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáõí۳­ÝÁ, ù³Ý­½Ç ѳñó ¿ ³­é³­ç³­ÝáõÙ, û ³ÛÝ­ï»Õ Ýñ³ ³éç¨ ¹ñí³Í ËݹǭñÁ »­Õ»É ¿ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³±ÝÁ, û± §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á, ³ÛÝ 118

Ç­Ù³ë­ïáí, áñ ëñ³Ýó µáõÝ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÁ ÙÇÙ­Û³Ýó ѳ­Ï³­ëáõÙ »Ý: ÆëÏ ³ÛÝ, áñ ¹ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá ׳­Ý³­å³ñ­ÑÁ µ³ó­í»É ¿, ÃíáõÙ ¿ µ³­ó³ï­ ñáõÃ­Û³Ý Ï³­ñÇù ãϳ, ù³Ý­½Ç å³ñ½ áõ ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿ª »­Ã» Ï³Ý ß³­ ñáõ­Ý³­Ï³­Ï³Ý ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ, ³­å³ ׳­Ý³­å³ñÑÝ ³ñ­¹»Ý µ³ó ¿: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­ Û»­ó³­Ï³ñ­·Á Ù»Í Ñ³­çá­Õáõí۳ٵ ï³­ñ³­ÍáÕ Î³­ñÇ­Ý» ¸³­Ýǻɭ۳­ÝÁ ѳ­×³Ë Ëá­ëáõÙ ¿ ³½­·Ç §ß³­Ñ»­ñÇó¦, ³­ë³­ÍÁ Ùßï³­å»ë ѳ­Ù»­Ù»­ Éáí Ñáõ­½³­Ï³Ý ³ñ­ï³­Ñ³Û­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí: ܳ ϳ­ñá­Õ³­ó»É ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ï³­ñ³­ÍáÕ ÙÇ ·áñ­ÍáõÝ ÃÇÙ Ó¨³­íá­ñ»É: ²Û¹ ÃÇ­ÙÁ ³­é³Ýӭݳ­ÝáõÙ ¿ ݳ¨ Çñ ³Ý­Ñ³Ý­¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­Ýáõí۳ٵ: ú­ñǭݳÏ, ËݹñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ùÝݳñ­ÏáõÙ­Ý»­ñáõÙ »ñÏ­ñáñ¹ ϳñ­ÍÇù ѳÛï­Ý»ÉÝ ³Ýѭݳñ ¿, ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ Åá­Õáíñ­¹³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÝ ³Ûë ѳ­Û»­ ó³­Ï³ñ­·Ç ѳۭﳭñ³ñ­íáÕ ·É˳­íáñ µ³­Õ³¹­ñÇã­Ý»­ñÇó ¿: ú­ñǭݳÏ, 2004 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ¶Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³½­·³­ÛÇÝ ³­Ï³­¹»­Ùdz­Ûáõ٠ϳ½­ Ù³­Ï»ñå­í³Í ë»­Ùǭݳ­ñáõÙ ãÃáõۭɳïñ­í»ó γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý í»­ ñ³­µ»ñ­Û³É ùÝݳ­¹³­ï³­Ï³Ý Ùá­ï»­óáõÙ áõ­Ý»­óá­ÕÇ »­ÉáõÛ­ÃÁ: ä³ï­×³­ é³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ñ»ï¨Û³ÉÝ ¿ñ, û ¹áõ ѳ­Ï³­é³Ï ϳñ­ÍÇù áõ­Ý»ë ¨ ùá »­ÉáõÛ­Ãáí Ïϳ½­Ù³­Éáõ­Í»ë Ù»ñ ÙÇ­çá­ó³­éáõ­ÙÁ: ÂÇ­ÙÇ Ý»ñ­Ï³ ³Ý­¹³Ù­Ý»­ ñÁ (Ùáï 60 Ñá­·Ç) ÉÇá­íÇÝ Ñ³­Ù»­ñ³ß­ËáõíÛáõÝ óáõ­ó³­µ»­ñ»­óÇÝ Ç­ñ»Ýó ³­é³ç­Ýáñ­¹ÇÝ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó ϳ½­Ù³­Ï»ñå­í³Í §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ÇÝë­ïÇ­ïáõ­óÇá­Ý³É ѳ­Ù³­ ϳñ­·Ç ½³ñ­·³ó­Ù³Ý¦-Á ÝíÇñ­í³Í §ÏÉáñ 뻭ճݦ Ïáã­í³Í ÙÇ­çá­ ó³é­Ù³­ÝÁ, Ýßí³Í ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç í»­ñ³­µ»ñ­Û³É ÙÇ³Ï ùÝݳ­¹³­ï³­ Ï³Ý »­ÉáõÛ­ÃÁ áã û Ñ»ñù­í»ó ÷³ë­ï»­ñáí, ³ÛÉ ÷áñÓ ³ñ­í»ó áõÕ­Õ³­ÏÇ í³ñ­Ï³­µ»­Ï»É »­ÉáõÛà áõ­Ý»­óá­ÕÇÝ: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí, ÙÇ ù³Õ­í³Íù µ»­ñ»Ýù §²½·¦ Éñ³·­ñÇó. §Î³­Ý³ã­Ý»­ñÇ ÙÇáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­·³­ÑÁ ѳ­í³­ï³­ ñÇÙ Ùݳó γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­µ³­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³Ý­¹»å Çñ Ù»ñ­Åá­Õ³­Ï³Ý ¹Çñ­ùá­ñáß­Ù³­ÝÁª §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Û»­ó³­ ϳñ­·Á ·Ç­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í ã¿ ¨ ³­í»­ÉÇ ßáõï áõ­ïá­ådz ¿ ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ, ³ÛÝ Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ¹³­í³¹­ñáõíÛáõÝ ¿ ¨ áõÕÕ­í³Í ¿ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ¹»Ù¦: øÝݳñÏ­Ù³­ÝÁ Ý»ñ­Ï³ ¿ñ á­Éáñ­ ïÇ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÷áñ­Ó³­·»ï س­ñǭݳ ´³Ë­Ýá­í³Ý, á­ñÁ γ­Ý³ã­ 119

Ý»­ñÇ ÙÇáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­·³­ÑÇ »­ÉáõÛ­ÃÇó Ñ»­ïá ³­ë³ó. §ºë ѳ­Ù³­Ó³ÛÝ ã»Ù, áñ ¹³ áõ­ïá­ådz ¿, ¹³ Ñëϳ­Û³­Ï³Ý, ³ñ­ÛáõÝ áõ ç³Ýù 峭ѳݭ çáÕ ³ß­Ë³­ï³Ýù ¿: г­Ïᵠ곭ݳ­ë³ñ­Û³­ÝÁ µÝ³­å³Ñ­å³­Ýáõí۳ÝÝ ³Ù­µáÕ­çáõí۳ٵ ÝíÇñ­í³Í Ù³ë­Ý³­·»ï ¿, µ³Ûó ݳ ÇÝÓ ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ ¿ ËáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ³ñï­·áñͭݳ­Ë³­ñ³ñ ²Ý¹­ñ»Û ¶ñá­ÙÇ­Ïá­ÛÇÝ, á­ñÇÝ §ÙÇëïñ ÝÛ»ï¦ ¿ÇÝ ³Ý­í³­ÝáõÙ, á­ñáí­Ñ»ï¨ µá­Éáñ ϳñ­·Ç ³­é³­ç³ñÏ­ Ý»­ñÇÝ ³­ëáõÙ ¿ñ á㪠ѳë­ï³ï Ùݳ­Éáí áõ åݹ»­Éáí Çñ ϳñ­ÍÇ­ùÁ¦ ...¦ (§²½·¦, 23.11.2006): ²Ûë­ï»Õ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ýß»É, áñ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÷áñ­Ó³­·»ï, ²ØÜ-Ç ù³­Õ³­ù³­óÇ Ø³­ñǭݳ ´³Ë­Ýá­í³Ý ¨ г­Û³ë­ï³­ ÝÇ Ï³­Ý³ã­Ý»­ñÇ ÙÇáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­·³­ÑÁ ÙÇÝã ³Û¹ ÙÇÙ­Û³Ýó ã»Ý ׳­Ý³­ ã»É-ѳݭ¹Ç­å»É, ѻ勉­µ³ñ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ݳ¨ ϳñ­Í»É, áñ ß³­Ñ³·ñ­·Çé ÏáÕ­ÙÁ Ýñ³Ý Ñáõ­ß»É ¿, û ÇÝã å»ïù ¿ ³­ëÇ: ì»­ñÁ µ»ñ­í³Í ÷³ë­ï»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ï»­Õ³Û­ ݳó­ÝáÕ Ñ³­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÁ Ñëϳ­Û³­Í³­í³É ³ß­Ë³­ï³Ýù ¿ ϳ­ï³­ñ»É, 볭ϳÛÝ ¹³ áã ÙdzÛÝ ³Û¹ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­ åáõÃ­Û³Ý Õ»­Ï³­í³­ñÇ ³­Ýáõ­ñ³­Ý³­ÉÇ ï³­Õ³Ý­¹Ç ßÝáñ­ÑÇí ¿, ³ÛÉ ³Ûë­ ï»Õ í×éá­ñáß ¹»ñ ¿ ϳ­ï³­ñáõÙ ³ñ­ï³­ùÇÝ ÙÇ­ç³Ù­ïáõíÛáõÝÝ Çñ ù³­ Õ³­ù³­Ï³Ý áõ ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý Éͳϭݻ­ñáí: ú­ñǭݳÏ, º²ÐÎ ºñ¨³Ý­ Û³Ý ·ñ³­ë»Ý­Û³­ÏÇ Õ»­Ï³­í³ñ ìɳ­¹Ç­ÙÇñ äñÛ³­ËÇÝÝ ³Ûë ³­éáõ­Ùáí ·ñáõÙ ¿. §º²ÐÎ ºñ¨³Ý­Û³Ý ·ñ³­ë»Ý­Û³­ÏÁ Ç­ñ³­Ï³­ ݳó­ÝáõÙ ¿ Íñ³·­ñ»ñ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·ñ»­Ã» µá­Éáñ áõÕ­ ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí (Áݹ·­Íáõ­ÙÁª Ð.ê.): г­½³­ñ³Ù­Û³Ï­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ ÙÇÙ­Û³Ýó Ñ»ñ­Ã³­÷á­ËáÕ ù³­Õ³­ù³Ïñ­ÃáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ß³ñ­ùÁ ... ·³­Õ³­ ÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ áã ÙÇ Ï»ñå ã»Ý ³½­¹»É å³ñ½, ëá­íá­ñ³­Ï³Ý Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ³ñ­Å»ù­Ý»­ñÇ íñ³, á­ñáÝù ·Ý³­Ñ³ï­ í»É »Ý û° ³ÛÝ Å³­Ù³­Ý³Ï, û° ïÇ»­½»­ñ³­Ï³Ý ï»Ë­Ýá­É᭷dz­Ý»­ñÇ Ù»ñ ¹³­ñáõÙª µ³­ñáõí۳Ý, ϳ­ñ»Ï­ó³Ý­ùÇ, ÙÇÙ­Û³Ýó Ýϳï­Ù³Ùµ ѳñ­·³Ý­ ùÇ, ³ÛÉ Ï»ñå ³­ë³Íª γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý µ³­ñá­Û³­Ï³Ý ÑÇÙ­ùÇ íñ³, ³­é³Ýó á­ñÇ ãϳ ¨ ³é­Ñ³­ë³­ñ³Ï ãÇ Ï³­ñáÕ ÉÇ­Ý»É ³­å³­·³¦ (γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ï»­ëáõíÛáõÝÝ áõ åñ³Ï­ïǭϳÝ, ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÷áñ­ÓÁ ¨ ÐÐ ËÝ­¹Çñ­Ý»­ñÁ, ºñ¨³Ý, 2005 Ã., ¿ç 18): г­Ù³ñ­Û³ ÝáõÛÝÝ ¿ ѳë­ï³­ïáõ٠г­Û³ë­ï³­Ýáõ٠زÎ-Ç Ùßï³­ Ï³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·áÕ ¨ زÎ-Ç ¼³ñ­·³ó­Ù³Ý Íñ³·­ñÇ Ùßï³­ 120

Ï³Ý Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇã Èǽ ¶ñ³Ý­¹»Ý. §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙÝ ³Û­ëûñ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ³­Ù»­Ý³­Ï³ñ¨áñ û­Ù³­Ý»­ñÇó ¿ ¨ å»ïù ¿ ÉÇ­ÝÇ ³Û¹­åÇ­ëÇÝ, ù³­ÝÇ áñ »­Ã» Ù»Ýùª »ñÏ­ñÇ Ý»ñ­ëáõÙ ¨ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏáõÙ ãáõñ­í³·­Í»Ýù, û ÇÝã­å»ë ³­å³­Ñá­í»É µá­Éáñ Ù³ñ¹­ ϳÝó µ³­ñ»­Ï»­óáõíÛáõ­ÝÁ ³­é³Ýó ù³Û­ù³­Û»­Éáõ ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÁ, ³­å³ Ù»Ýù Ïϳݷ­Ý»Ýù ³ÝÙ­Ëǭóñ ³­å³­·³­ÛÇ ³éç¨... ê³ ß³ï Ù»Í û­ñ³­Ï³ñ· ¿, ¨ ÙÇ µ³Ý, áñ »ë Ñå³ñï »Ù Ñ³Û­ï³­ñ³­ñ»É, ¹³ ³ÛÝ ¿, áñ زÎ-Á ëï³ÝÓ­Ý»É ¿ ϳ­ï³­ñ»É ³Ûë å³ñ­ï³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ áÕç ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ: ²Ûë­ï»Õª г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ, زÎ-Ç ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý ãáñë ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý á­Éáñï­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ µÝ³­å³Ñ­å³­ÝáõíÛáõÝÝ ¿... Ø»Ýù ³­ç³Ï­óáõÙ »Ýù γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ³½­·³­ÛÇÝ Ýá­ñ³ë­ï»ÕÍ ËáñÑñ­¹ÇÝ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ³ÛÝ ËáñÑñ­¹³­ñ³­Ý³­Ï³Ý ݳ­Ë³­ Ó»é­Ýáõí۳­ÝÁ, á­ñÇ Ýå³­ï³ÏÝ ¿ Ëó­Ý»É γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­ Ù³Ý ·áñ­ÍÁݭó­óÁ, û·­ÝáõÙ »Ýù »ñÏ­ñÇ Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ²½­·³­ÛÇÝ é³½­Ù³­í³­ñáõÃ­Û³Ý Ù߳ϭٳ­ÝÁ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.)¦ (γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ï»­ëáõíÛáõÝÝ áõ åñ³Ï­ïǭϳÝ, ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÷áñ­ÓÁ ¨ ÐÐ ËÝ­¹Çñ­Ý»­ñÁ, ºñ¨³Ý, 2005 Ã., ¿ç 20-21): ÜáõÛÝ ³Õµ­Ûáõ­ñÇó ï»­Õ»­Ï³­ÝáõÙ »Ýù, áñ, û­ñǭݳÏ, ¶Éá­µ³É ¿­Ïá­ É᭷dz­Ï³Ý ýáÝ­¹Á, á­ñÁ ß³­ï»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿ áñ­å»ë ³­é³ç­Ý³­Ñ»ñà Éáõ­Íáõ٠峭ѳݭçáÕ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ËݹÇñ­Ý»­ñÇÝ ³­ç³Ï­óáÕ Ï³­éáõÛó, 볭ϳÛÝ å³ñ½­íáõÙ ¿, áñ ¹³ ëï»ÕÍ­í»É ¿ Ñ»Ýó §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ ³­ç³Ï­ó»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí: ز¼Ì/¶¾ü §²½­·³­ÛÇÝ Ñ½á­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÇÝù­Ý³·­Ý³­Ñ³­ ïáõÙ ·Éá­µ³É ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ¦ Íñ³·­ñÇ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­ ·áÕ ¸Ç³­Ý³ г­ñáõíÛáõÝ­Û³­ÝÁ ³­ëáõÙ ¿. §1992 Ã. èÇá ¹» ij­ ݻۭñá­ÛÇ ·³­·³­Ãݳ­Åá­Õá­íáõÙ, áñ­å»ë γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ³­å³­ Ñáí­Ù³Ý Ù»­Ë³­ÝǽÙ, زÏ-Ç ³Ý­¹³Ù »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ, ³ÛÉ Ñ³ñ­ó»­ñÇ ß³ñ­ ùáõÙ, ùÝݳñÏ­Ù³Ý ¨ ëïá­ñ³·ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í»­óÇÝ Ý³¨ µÝ³­å³Ñ­å³­Ý³­Ï³Ý ÏáÝ­í»Ý­ódz­Ý»­ñÇ ÷³ë­ï³Ãխû­ñÁ: ... г­Û³ë­ ï³­ÝÁ, áñ­å»ë ÏáÝ­í»Ý­ódz­Ý»­ñÇ ÏáÕÙ »ñ­ÏÇñ, áõ­ÝÇ ÙÇ ß³ñù å³ñ­ï³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ, á­ñáÝ­óÇó ³­Ù»­Ý³­Ï³ñ¨á­ñÁ ÏáÝ­ í»Ý­ódz­Ý»­ñÇ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇ ¨ ËݹÇñ­Ý»­ñÇ ÇÝ­ï»·­ñáõÙÝ ¿ »ñÏ­ñÇ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý åɳݭݻ­ñáõÙ, ³­å³­Ñá­í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ »ñÏ­ñÇ Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ... 2001 Ã. ¶Éá­µ³É ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ýáÝ­¹Á, á­ñÁ ³Û¹ ÏáÝ­í»Ý­ódz­Ý»­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ 121

ëï»ÕÍ­í³Í ѳ­ïáõÏ ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý Ù»­Ë³­Ýǽ٠¿ (Áݹ·­Íáõ­ÙÁª Ð.ê.)¦ (¿ç 75-77): §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ѳ­Ù³ñ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ¹³ñ­å³ë­Ý»­ñÁ µ³ó »Ý áã ÙdzÛÝ ³ÛÝ å³ï­ ׳­éáí, áñ ³ñ­ï³­ùÇÝ Ã»­É³¹­ñ³Ýù ϳ, ³Ûɨ ³ÛÝ ³­éáõ­Ùáí, áñ ³Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç í»­ñ³­µ»ñ­Û³É Ç­ñ»Ýó ·ñ³­íáñ ѳ­í³ë­ïáõÙ­Ý»ñÝ »Ý ѳÛï­Ý»É ѳñ­Ûáõ­ñ³­íáñ Ùï³­íá­ñ³­Ï³Ý­Ý»ñ, å»­ï³­Ï³Ý áõ ù³­Õ³­ù³­ Ï³Ý ·áñ­ÍÇã­Ý»ñ: ´»­ñ»Ýù ¹ñ³Ý­óÇó ÙÇ ù³­ÝÇ­ëÇ Ï³ñ­ÍÇù­Ý»­ñÁ: ¶³­·ÇÏ Ð³­ñáõíÛáõÝ­Û³Ý, ÐÐ ­ê³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñ³­Ï³Ý ¹³­ï³­ ñ³­ÝÇ Ý³­Ë³­·³Ñ, §ÐÐ ­ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñ³­Ï³Ý Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇ Ï»Ýï­ñá­ÝǦ ïÝû­ñ»Ý. §Ødz٭ïáõíÛáõÝ ÏÉÇ­ÝÇ Ï³ñ­Í»É, û γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ËݹǭñÁ Ñ»Ýó ³Û­ëûñ ¿ ³­é³­ç³­ó»É, á­ñáí­Ñ»ï¨ Ù³ñ¹­ ϳ­ÛÇÝ Ñ³Ý­ñáõíÛáõÝÝ Ç ëϽµ³­Ý» ï³­ñ³µ­ÝáõÛà Өáí ³éÝã­í»É ¿ ³Ûë ËݹñÇÝ: ²ëï­í³­Í³ßÝã­Û³Ý Ýϳ­ñ³·­ñáõ­Ùáí, »ñµ ³Ûɨë ÷ñ­ÏáõÃ­Û³Ý ³ÛÉ ¹áõé ãϳñª çñÑ»­Õ»Õ, ëá­¹áÙ-·á­Ùáñ ¨ ³ÛÉÝ, Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ý»ñ­¹³ß­ Ý³Ï ¨ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ÇÝã-áñ ׳­Ý³­å³ñÑ óáõÛó ï³­Éáõ, ëó­ ÷áõÃ­Û³Ý Ïáã ¿ñ ³ñ­íáõÙ¦ (γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñ³­Ï³Ý »­ñ³ß­ËÇù­Ý»­ñÁ, ºñ¨³Ý, 2005 Ã., ¿ç 21): îÇ·­ñ³Ý Âá­ñáë­Û³Ý, ÐЭ ²Ä ݳ­Ë³­·³­ÑÇ ï»­Õ³­Ï³É. §Î³­ ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ËݹÇñ­Ý»­ñÁ, áñ­å»ë ѳ­Ù³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ÑÇ٭ݳËÝ­ ¹Çñ, ³­Ù»­Ý³áõÕ­Õ³­ÏÇ ³éÝ­ãáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ ù³­Õ³­ù³­ Ï³Ý Ï۳ݭùÇ ³­Ù»­Ý³³ñ­¹Ç³­Ï³Ý ·áñ­ÍÁݭó­óǪ ê³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñ³­Ï³Ý ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ·áñ­ÍÁݭó­óÇ Ñ»ï: Àݹ á­ñáõÙ, ³­é³­í»É ϳñ¨á­ ñÁ áã û ³ÛÝ ¿, û §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ï»ñ­ÙÇ­ÝÁ ϳñ­Ó³­Ý³·ñ­íÇ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñ³­Ï³Ý ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ý³­Ë³·­ÍáõÙ, ³ÛÉ ³ÛÝ, û ÷á­÷áË­íáÕ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ ϳ­å³­Ñá­íÇ Ç­ñ³­Ï³Ý ë³Ñ­Ù³­ ݳ¹­ñ³­Ï³Ý »­ñ³ß­ËÇù­Ý»­ñÁ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ¦ (ÝáõÛÝ ï»­ÕáõÙ, ¿ç 48): ì³½­·»Ý س­ÝáõÏ­Û³Ý, ÐЭ²Ä å³ï­·³­Ù³­íáñ. §Ä³­Ù³­Ý³­Ï³­ ÏÇó ѳ­ë³­ñ³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ÑÇ­ñ³­íÇ Ï³­ñ»­ÉÇ ¿ á­ñ³­Ï»É áñ­å»ë ëå³­éáÕ Ñ³­ë³­ñ³­ÏáõíÛáõÝ Çñ µá­Éáñ ¹ñë¨á­ñáõÙ­Ý»­ñáí, ѳï­Ï³­å»ë ³ñ­Å»­ù³­ 122

ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·áí... ¼áõ­·³­Ñ»é ³­×áõÙ ¿ ³Ý­Ñ³Ý·ë­ïáõíÛáõ­ÝÁ Ùá­Éá­ñ³­ ÏáõÙ ëï»ÕÍ­í³Í ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÇ, µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ ëå³é­Ù³Ý í»­ñ³­µ»ñ­Û³É: лｭѻ­ï» ³Ï­Ý³­éáõ ¿ ¹³é­ÝáõÙ ëå³é­Ù³Ý Ùá­¹»É­Ý»­ñÇ ÷á­÷áË­Ù³Ý, ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ³ñ­Å»­ù³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç í»­ñ³­÷áË­Ù³Ý ³ÝÑ­ñ³­Å»ß­ïáõíÛáõ­ÝÁ: ø³­Õ³­ù³Ïñ­ÃáõíÛáõ­ÝÁ ÷áñ­ÓáõÙ ¿ ù³Û­É»ñ ϳ­ï³­ñ»É ³Û¹ áõÕ­Õáõí۳ٵ: Ødz­Å³­Ù³­Ý³Ï, Ýáñ å³Û­Ù³Ý­ Ý»­ñáõÙ Ó¨³­íáñ­í»É ¿ ÙÇ Ýáñ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù µÝ³­Ï³Ý é»­ëáõñë­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ, ѳ­Ù³­Ó³ÛÝ á­ñÇ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ »ñÏ­ñÇ µÝ³­Ï³Ý é»­ ëáõñë­Ý»­ñÁ áã ÙdzÛÝ Ç­ñ»ÝÝ »Ý, ³Ûɨ å³ï­Ï³­ÝáõÙ »Ý áÕç Ù³ñ¹­Ïáõí Û³­ÝÁ... ²Ûë ¹»å­ùáõÙ »ñÏ­ñÇ ëáõ­í»­ñ»­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ϳñ­Í»ë, ݳ­Ñ³Ý­çáõÙ ¿ ѳ­Ù³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ß³­Ñ»­ñÇ ³éç¨: ºí ¹³ ÉñÇí ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, ù³­ÝÇ áñ Ù³ñ¹­ÏáõíÛáõ­ÝÁ Ó·ïáõÙ ¿ Ëáõ­ë³­÷»É ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ׷ݳ­Å³­ÙÇó¦ (γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ï»­ëáõíÛáõÝÝ áõ åñ³Ï­ïǭϳÝ, ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÷áñ­ÓÁ ¨ ÐÐ ËÝ­¹Çñ­Ý»­ñÁ, ºñ¨³Ý, 2005 Ã., ¿ç 111): ¶³­·ÇÏ ØË»­Û³Ý, ÐЭ ²Ä ëá­ódz­É³­Ï³Ý, ³­éáÕ­ç³­å³­ ÑáõÃ­Û³Ý ¨ µÝáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³ñ­ó»­ñÇ Ùßï³­Ï³Ý Ñ³Ýӭݳ­Åá­Õá­íÇ Ý³­Ë³­·³Ñ. §ºñÏ­ñÇ Ï³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ÑÇÙ­ ݳ­Ï³Ý ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ³Ù­ñ³·ñ­í»Ý ÇÝã­å»ë ÐÐ ­ê³Ñ­Ù³­ ݳ¹­ñáõÃ­Û³Ý Ù»ç, ³ÛÝ­å»ë ¿É ï³ñ­µ»ñ á­Éáñï­Ý»­ñÁ ϳñ­·³­íá­ñáÕ ÐЭ û­ñ»Ýù­Ý»­ñáõÙ... Ø»Ýù ѳݭ¹Ç­å»É »Ýù زÎ-Ç Ùßï³­Ï³Ý Ñ³­ Ù³­Ï³ñ­·áÕ ïÇ­ÏÇÝ Èǽ ¶ñ³Ý­¹»Ç Ñ»ï: гݭ¹Çå­Ù³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ùÝݳñÏ­íáÕ ËݹÇñ­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý áõÕ­Õáõí۳ٵ Ù»ñ »ñÏ­ñáõÙ Ñ»­ï³­·³ ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»ñÝ ¿ÇÝ, á­ñÇÝ å³ï­ñ³ëï ¿ ³­ç³Ï­ó»É زÎ-Ç ¼³ñ­·³ó­Ù³Ý Ìñ³­·Ç­ñÁ: ¶Ç­ï³Ï­ó»­Éáí ³Ûë ËݹñÇ Ï³ñ¨á­ñáõíÛáõ­ÝÁª Çñ Ñ»ñ­ÃÇÝ Ñ³Ýӭݳ­Åá­Õá­íÁ å³ï­ñ³ëï ¿ Éáõñç ³ß­Ë³­ï³Ýù­Ý»ñ ݳ­Ë³­Ó»é­Ý»É Ù»ñ ѳÝӭݳ­Åá­Õá­íÇÝ ³éÝã­íáÕ û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý ¹³ß­ïÇ Ï³­ï³­ñ»­É³­·áñÍ­Ù³Ý ¨ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­ Ù³Ý ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇ Ý»­ñ³é­Ù³Ý áõ ³Ù­ñ³åݹ­Ù³Ý áõÕ­Õáõí۳ٵ: ²Ûë å³­ÑÇÝ Ñ³Ýӭݳ­Åá­Õá­íÇ Ý³­Ë³­Ó»é­Ýáõí۳ٵ ÐЭ²Ä-áõÙ ëï»ÕÍ­íáõÙ ¿ ÙÇç­Ñ³Ýӭݳ­Åá­Õá­í³­ÛÇÝ ÙÇçËÙ­µ³Ï­ó³­ÛÇÝ ËáñÑñ­¹³­ñ³­Ý³­Ï³Ý ËáõÙµ, á­ñÁ Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ Ïϳ½­Ù³­Ï»ñ­åÇ ³ß­Ë³­ï³Ý­ù³­ÛÇÝ Ñ³Ý­ ¹Ç­åáõÙ­Ý»ñ ¨ ùÝݳñ­ÏáõÙ­Ý»ñ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇ ·áñͭݳ­Ï³Ý ÏÇ­ñ³é­Ù³Ý í»­ñ³­µ»ñ­Û³É¦ (ÝáõÛÝ ï»­ÕáõÙ, ¿ç 23): 123

Øݳ­ó³­Ï³Ý ä»ï­ñáë­Û³Ý, ÐЭ ²Ä ëá­ódz­É³­Ï³Ý, ³­éáÕ­ç³­ å³­ÑáõÃ­Û³Ý ¨ µÝáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ³ñ­ó»­ñÇ Ùßï³­ Ï³Ý Ñ³Ýӭݳ­Åá­Õá­íÇ Ý³­Ë³­·³­ÑÇ ï»­Õ³­Ï³É. §èÇá ¹» ij­Ý»Û­ ñá­ÛáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í... ú­ñ³­Ï³ñ· 21-Ç ³­é³Ý­ÓÇÝ ¹ñáõÛíݻ­ñÁ å»ïù ¿ Ý»­ñ³é­í»Ý ¨ û·­ï³­·áñÍ­í»Ý ³ñ­¹»Ý ÇëÏ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ ¨ Ñ³ï­ Ï³­å»ë Ýáñ Ù߳ϭíáÕ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ Ý³­Ë³·­Í»­ñáõÙ... γ­ñ»­ÉÇ ¿ ÷³ë­ ï»É, áñ í»ñ­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Ð³­Û³ë­ï³­ÝáõÙ á­Éáñ­ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­ ϳ­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ó¨³­íáñ­Ù³Ý ¨ Ùß³Ï­Ù³Ý Áݭóó­ùáõ٠ѳ߭íÇ »Ý ³éÝ­íáõÙ ú­ñ³­Ï³ñ· 21-Ç ëá­ódz­É³­Ï³Ý, ³­éáÕ­ç³­å³­Ñáõí۳Ý, ïÝï»­ ë³­Ï³Ý ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ³­é³Ý­ÓÇÝ Ùá­ï»­óáõÙ­Ý»­ñÁ... ´Ý³­å³Ñ­å³­Ýáõí Û³Ý ¨ µÝ³­Ï³Ý é»­ëáõñë­Ý»­ñÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý á­Éáñ­ïÁ ϳñ­·³­íá­ñáÕ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇó ÙÇ ù³­ÝÇ­ëÁ Ñëï³Ï ³Ù­ñ³·­ñáõÙ »Ý ú­ñ³­Ï³ñ· 21-Ç áõ Úá­Ñ³Ý­Ý»ë­µáõñ­·Ç Ñé㳭ϳ·­ñ»­ñÇ ¹ñáõÛíݻ­ñÁ: ¸ñ³Ý­óÇó ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ »Ù Ýß»É. ÐÐ æ­ñ³­ÛÇÝ û­ñ»Ýë­·Çñ­ùÁ... ³­÷áÝ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ û­ñ»Ý­ùÁ... ²Ý­ï³­é³­ÛÇÝ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ Ý³­Ë³­·Ç­ÍÁ...¦ (ÝáõÛÝ ï»­ÕáõÙ, ¿ç 65-72): лñ­ÙÇ­Ý» ܳխ¹³É­Û³Ý, ÐЭ ²Ä å³ï­·³­Ù³­íáñ. §Î³­ÛáõÝ ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý ¨ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï »Ý ïÝï»­ ë³­Ï³Ý ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ï³ñ­¹Ç­Ý³É µÝáõÛ­ÃÇ ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»ñ: ¸ñ³Ýó Ù³­ëÇÝ Ù³Ý­ñ³­Ù³ëÝ ¨ µ³ñÓñ åñá­ý»­ëÇá­Ý³­Éǽ­ÙÇ Ù³­Ï³ñ­ ¹³­Ïáí ³ë­í³Í ¿ §ÐÐ ­Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·áõÙ¦, á­ñÇ Ñ»­ÕǭݳϭݻñÝ »Ý, Áëï Çë, Ù»ñ ѳݭñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ³­Ù»­Ý³­Ñ»­Õǭݳ­ ϳ­íáñ Ù³ë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÁ ¨ á­ñÇ Ñ³­Ù³ñ áõ­½áõÙ »Ù ·á­Ñáõ­Ý³­ÏáõÃ­Û³Ý ¨ Ëá­ñÇÝ ßÝáñ­Ñ³­Ï³­ÉáõÃ­Û³Ý Ëáëù ³­ë»É ÇÝã­å»ë Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÇÝ, ³ÛÝ­ å»ë ¿É §Ð³­ÝáõÝ Ï³­ÛáõÝ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý¦ ³­ëá­ódz­ódz­ÛÇÝ, ¨ áã ϳ­é³­í³­ñ³­Ï³Ý ³½­·³­ÛÇÝ ËáñÑñ­¹Çݦ (ÝáõÛÝ ï»­ÕáõÙ, ¿ç 97): ²­ñ³Ù ¶. ê³ñ·ë­Û³Ý, ÐЭ²Ä å³ï­·³­Ù³­íáñ. §Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ Ñ³Ý­ñáõíÛáõ­ÝÁ, áñ­å»ë Ýáñ ¹á­ÙǭݳÝïª ³ß­Ë³ñ­Ñ³­÷á­Ëáõí Û³Ý ·³­Õ³­÷³­ñÇ ÁÝ­¹áõÝ­Ù³Ý, ·Éá­µ³É ÑÇ٭ݳËÝ­¹Çñ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³­Ùá­Éá­ ñ³­Ï³­ÛÇÝ Ñ³Ý­·áõ­ó³­ÉáõÍ­Ù³Ý Ñ³­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ùß³Ï­Ù³Ý Ý³­Ë³­ß»­ÙÇÝ ¿: γ°Ù Ù»Ýù Ï·Ç­ï³Ï­ó»Ýù, áñ Ù»ñ Ñá­Õ³­·áõÝ­¹Á ѳ­ÙÁݹ­Ñ³­Ýáõñ ϳ­ó³­ñ³Ý ¿ áõ 峭ѳÝç­íáõÙ ¿ ³Ý­Ñ³­å³Õ Ó¨³­Ï»ñ­å»É ¨ ϻݭ볭 ·áñ­Í»É í³ñ­ù³·­ÍÇ Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÁ, ϳ°Ù ù³­Õ³­ù³Ïñ­Ãáõí Û³Ý í»­ñ»É­ùÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý ÏѳÛïÝ­í»Ýù ù³­Õ³­ù³Ïñ­ÃáõÃ­Û³Ý Ù³ñ­Ù³Ý 124

íǭ׳­ÏáõÙ... ØÇ Ëáë­ùáí, ·Éá­µ³É ÑÇ٭ݳ­Ñ³ñ­ó»­ñÇ ÉáõÍ­Ù³Ý Ñ³­Û»­ó³­ ϳñ­·Ç Ùß³­ÏáõÙÝ ³Û­ÉÁÝï­ñ³Ýù ãáõ­ÝÇ... Þ³ñÅ­Ù³Ý Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ å»ïù ¿ ÉÇ­ÝÇ Ñ³­Ù³­Ùá­Éá­ñ³­Ï³­ÛÇÝ åñᵭɻ٭ݻ­ñÇ Ù³­ëáí µá­Éáñ »ñÏñ­Ý»­ñÇ û­ñ»Ýë¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÝÙ³­Ý³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ, ³­é³Ýó Ýñ³Ýó Ý»ñ­ùÇÝ ·áñ­Í»­ñÇ Ù»ç Ý»ñ­Ëáõ­Å»­Éáõ ÷áñ­ÓÇ... Þ³ñÅ­Ù³Ý Ùdzë­Ý³­Ï³Ý ëϽµáõÝùÁ å»ïù ¿ ÉÇ­ÝÇ µá­Éáñ ÁÝï­ñáÕ­Ý»­ñÇÝ Ïá㪠ÏáÕÙ ùí»³ñ­Ï»É ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý ³ÛÝ ·áñ­ÍÇã­Ý»­ñÇ û·­ïÇÝ, á­ñáÝù Ïå³ñ­ï³­íáñ­í»Ý Ç­ñ³­·áñ­Í»É §·Éá­µ³É ÏáÝ­ë»Ý­ëáõ­ëǦ ¹ñáõÛíݻ­ñÁ... Þ³ñ­Åáõ­ÙÁ ϳ­å³­ Ñá­íÇ ½³Ý·­í³­Í³Û­ÝáõíÛáõÝ, Ç ßÝáñ­ÑÇí Ñ»­éáõë­ï³­ï»­ëáõÃ­Û³Ý ¨ Ù³­ Ùáõ­ÉÇ Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ó³Ý­óÇ: Ø»Ýù å»ïù ¿ Ïáã ³­Ý»Ýù ³ñ­í»ë­ ïÇ, ·ñ³­Ï³­Ýáõí۳Ý, Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ Ù³ñ¹­Ï³Ýóª ëï»Õ­Í»É ·Éá­µ³É ѳ­ Ù³­Ó³Û­ÝáõÃ­Û³Ý ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ ù³­ñá­½áÕ ï³­Õ³Ý­¹³­íáñ ëï»Õ­Í³­ ·áñ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»ñ¦ (ÝáõÛÝ ï»­ÕáõÙ, ¿ç 113-118): ²Ç­¹³ Æë­Ïá­Û³Ý, ºäÐ-Ç ø³­Õ³­ù³­ódz­Ï³Ý ¹³­ï³­í³­ ñáõÃ­Û³Ý ³Ù­µÇá­ÝÇ í³­ñÇã, úñ­Ñáõ­ëÇ ÎáÝ­í»Ý­ódz­ÛÇ Ñ³­Ù³­ ϳñ­·á­ÕÁ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ. §Ødz­Å³­Ù³­Ý³Ï ·Éá­µ³­ÉÇ­½³­ódz­ÛÇ ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»ñÝ ³Ý­Ñ³­ïÇ, ѳ­ë³­ñ³­Ïáõí۳Ý, Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ³éç¨ µ³­óáõÙ »Ý ³Ýó­Û³­ÉáõÙ ³Ý­Ñ³Ûï Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ, ÁÝ­Ó»­éáõÙ »Ý ѳ­Ù³­ï»Õ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ëϽµáõÝ­ùá­ñ»Ý Ýáñ ÙÇ­çáó­Ý»ñª ѳ­ ÝáõÝ Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ³ñ­Å»ù­Ý»­ñÇ å³ßï­å³­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­ Ù³Ý ³­å³­Ñáí­Ù³Ý¦ (γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñ³­Ï³Ý »­ñ³ß­ËÇù­Ý»­ñÁ, ºñ¨³Ý, 2005 Ã., ¿ç 53): Üá­ñ³ г­Ïáµ­Û³Ý, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ï³­Ý³Ýó ѳݭñ³­å»­ï³­ Ï³Ý ËáñÑñ­¹Ç ݳ­Ë³­·³Ñ. §ÎؼР­ù³­ñá½­ãáõÃ­Û³Ý ¨ Éáµ­µÇë­ï³­ Ï³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ùdz­íá­ñ»É áã ϳ­é³­ í³­ñ³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¨ ½³Ý·­í³­Í³­ÛÇÝ Éñ³ï­íáõÃ­Û³Ý ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ ç³Ý­ù»­ñÁª г­Û³ë­ï³­ÝÇ Î³­ÛáõÝ ¼³ñ­·³ó­Ù³Ý г­Û»­ó³­ ϳñ­·Ç ¨ Ìñ³·­ñÇ Ù߳ϭٳÝ, Ýñ³ ³ë­ïǭ׳­Ý³­Ï³Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý Ýå³­ï³­Ïáí: Ø»ñ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÁ ÑÇ٭ݳ­¹Çñ Ïá­É»Ï­ïÇí-³Ý­ ¹³­ÙÇ Ï³ñ­·³­íǭ׳­Ïáí Ùï»É ¿ §Ð³­ÝáõÝ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ Ñ³­ë³­ñ³­Ïáõí Û³Ý Ï³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý¦ ²­ëá­ódz­ódz­ÛÇ Ï³½­ÙÇ Ù»çª ·Ç­ï³Ï­ó»­Éáí Ýñ³ ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý ³Ù­µáÕç ϳñ¨á­ñáõíÛáõÝÝ áõ ³ÛÅ­Ù»³­Ï³­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ¦ (г­Û³ë­ï³­ÝÁ γ­ÛáõÝ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Û»­ó³­ 125

ϳñ­·Ç ï»­ë³ÝÏ­Ûáõ­ÝÇó, г­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ·Ý³­Ñ³­ï³­Ï³­ÝÁ, ºñ¨³Ý, 1999 Ã., ¿ç 14): Üßí³Í ·ñùáõÙª §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ·³­Õ³­÷³ñ­ Ý»­ñÇ ÁÝ­¹áõÝ­Ù³Ý ¨ ë³­ï³ñ­Ù³Ý å³ï­ñ³ë­ï³­Ï³­ÙáõíÛáõÝ »Ý ѳÛï­ Ý»É Ý³¨ §²Ý¹­ñ»Û 곭˳­ñá­íÇ ³Ý­í³Ý ѳۭϳ­Ï³Ý Ç­ñ³­í³­å³ßï­ å³Ý ýáÝ­¹Á¦, §ÐÇ٭ݳ­ñ³ñ ·Ç­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³Û­Ï³­Ï³Ý Ï»Ýï­ñá­ ÝÁ¦, §Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ µáõ­ë³­µ³­Ý³­Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦, §¶ÃáõíÛáõݦ Ð³Û µ³­ñ»­·áñ­Í³­Ï³Ý ÙÇáõíÛáõ­ÝÁ, §Ð³Û­Ï³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­Ñ³·­ñ³­Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦, §èáõ­ë³ë­ï³­ÝÇ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ³­Ï³­¹»­Ùdz­ÛÇ Ñ³Û­ ϳ­Ï³Ý µ³­Å³Ý­ÙáõÝ­ùÁ¦, §Ð³Û­ý»ñ­Ù»ñ¦ ³­ëá­ódz­ódzÝ, §²­Ý³­ÑÇï¦ µ³­ñ»­·áñ­Í³­Ï³Ý ÙÇáõíÛáõ­ÝÁ, §¼³ñ­ÃáÝù-89¦ µ³­ñ»­·áñ­Í³­Ï³Ý ÙÇáõíÛáõ­ÝÁ, §Äá­Õáíñ­¹³­í³­ñ³­Ï³Ý ù³­Õ³­ù³­·Ç­ï³­Ï³Ý ÙÇáõíÛáõ­ ÝÁ¦, §¶»­ñ³­·áõÛÝ Ëáñ­Ñáõñ¹¦ å³ï­·³­Ù³­íá­ñ³­Ï³Ý ³­ÏáõÙ­µÁ, §Ê³­ ½»ñ¦ Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ýáÝ­¹Á, §Ð³Û ϳ­Ý³Ýó ¹³­ßÇÝ­ùÁ¦, §ÎÇÝ ÁÝï­ ñáÕ­Ý»­ñÇ ÉÇ­·³Ý¦, §Ð³Û ϳ­Ý³Ýó ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ ÝÁ¦, §º­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹³­Ï³Ý ³­Ï³­¹»­Ùdzݦ, §Ø³Û­ñáõÃ­Û³Ý Ñ³Ý­ñ³­ å»­ï³­Ï³Ý ýáÝ­¹Á¦, §Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ É»­Ñ»­ñÇ ÁÝ­Ï»­ñ³Ï­óáõíÛáõ­ÝÁ¦, §Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ íǭ׳­Ï³·­ñ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ·­ã³­ÛÇÝ ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦, §º²ÐÎ ßñ糭ݳϭݻ­ñáõÙ Ù³ñ­¹áõ Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñÇ å³ßï­å³­ÝáõÃ­Û³Ý ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÏáÝ·­ñ»­ëÁ¦, §èáõ­ëdz¦ ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ, §Ð³­Û³ë­ï³­ ÝÇ Åáõé­Ý³­ÉÇëï­Ý»­ñÇ ÙÇáõíÛáõ­ÝÁ¦, §àõ­ë³­Ýá­Õ³­Ï³Ý ·Ç­ï³­Ï³Ý ÁÝ­ Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ¦, §Àݹ­¹»Ù Ç­ñ³­í³­Ï³Ý ϳ­Ù³­Û³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ýáÝ­¹Á¦ ¨ µ³­½áõÙ ³ÛÉ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»ñ: ²Ûë­ï»Õ Ýßí³Í ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ÙdzÛÝ Ø³Û­ñáõÃ­Û³Ý Ñ³Ý­ñ³­å»­ï³­Ï³Ý ýáÝ¹Ý ¿, áñ ݳ¨ á­ñáß Ùï³­Ñá­·áõíÛáõÝ ¿ ¹ñë¨á­ ñáõÙ. §Î³­ÛáõÝ Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ·Á »Ý­Ã³¹­ ñáõÙ ¿ ٳݭϳͭÝáõÃ­Û³Ý Ï³ñ­·³­íá­ñáõÙ, Ýå³­ï³Ï áõ­Ý»­Ý³­Éáí ϳݭ Ë»É ³Ý­í»­ñ³Ñë­Ï»­ÉÇ Åá­Õáíñ­¹³·­ñ³­Ï³Ý §å³ÛíÛáõ­Ý³Ý­Ù³Ý¦ ³­×Á ¨ ѳë­Ý»É ų­Ù³­Ý³­Ï³­ÏÇó Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏáõÙ ºñÏ­ñÇ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ï³­Ûáõ­ ݳó­Ù³­ÝÁ: 곭ϳÛÝ, Ù»ñ ϳñ­ÍÇ­ùáí, ³Û¹­åÇ­ëÇ Ùá­ï»­óáõ­ÙÁ ãÇ Ï³­ ñ»­ÉÇ µ³­ó³ñ­Ó³­Ï³ó­Ý»É: ²ÛÝ ³ñ­¹³­ñ³­óÇ ¿ µ³½­Ù³­ù³­Ý³Ï, ϳ­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáÕ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, µ³Ûó ³­ÝÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇ ¿ ³Ý­Ñ»­ ï³ó­Ù³Ý íï³Ý­·Ç ³­é³ç ϳݷ­Ý³Í ÷áùñ (÷áù­ñ³­ù³­Ý³Ï) Åá­Õá­ íáõñ¹­Ý»­ñÇݦ (ÝáõÛÝ ï»­ÕáõÙ, ¿ç 69): 126

²­é³Ý­ÓÇÝ ½ñáõÛó­Ý»­ñÇó ³ÛÝ ïå³­íá­ñáõíÛáõÝÝ ¿ ëï»ÕÍ­íáõÙ, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ù³­ëÇÝ Ç­ñ»Ýó ϳñ­ÍÇ­ùÁ ѳÛï­ÝáÕ­Ý»­ñÇ Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ áã û Ëá­ñ³­ÝáõÙ ¿ г­Û»­ó³­Ï³ñ­ ·Ç µáõÝ µá­í³Ý­¹³­ÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç, ³ÛÉ ÑÇÙù ¿ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ §Ï³­Ûáõݦ ¨ §½³ñ­·³­óáõÙ¦ µ³­é»­ñÁ ¨ ѳ­Ù³­ñáõÙ ¿, áñ ¹ñ³Ýó Ýϳï­Ù³Ùµ ÅËïá­Õ³­Ï³Ý í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ µ³­ñá­Û³­Ï³Ý ã¿: гñ­Ï³í, Ï³Ý Ý³¨ ³Ûɨ³ÛÉ Ýå³­ï³Ï­Ý»ñ Ñ»­ï³åÝ­¹áÕ­Ý»ñ: Æñ ÑÇ٭ݳ½ñ­Ïáõí۳ٵ áõ í»­ñ³Ù­µ³ñÓ Ù»­Í³Ù­ïáõí۳ٵ áõ­ß³­ ·ñ³í ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹áõÃ­Û³Ý áõ­Õ»ñ­ÓÁ Úá­Ñ³Ý­Ý»ë­µáõñ­ ·áõ٠ϳ­Û³­Ý³­ÉÇù γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ¶³­·³Ã­ ݳ­Åá­Õá­íÇÝ. §Ø»Ýùª 48 »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹­Ý»ñë, 40 ï³ñ­µ»ñ ѳ­ë³­ñ³­ ϳ­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹³­Ï³Ý ϳ­éáõÛó­Ý»­ñÇ, áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Édz­½áñ­í³Í Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­ óÇã­Ý»ñ... Ùdz­ÝáõÙ »Ýù γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý г­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ ¶³­·³­Ãݳ­Åá­Õá­íÇ Ý³­Ë³­å³ï­ñ³ë­ï³­Ï³Ý ·áñ­ÍÁÝ­ ó­óÇÝ ¨ ëáõÛÝ áõ­Õ»ñ­Óáí Ñéã³­ÏáõÙ »Ýù Ù»ñ ѳ­Ù³­Ó³Û­Ýáõí Ûáõ­ÝÁ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇÝ ¨ ѳۭﳭñ³­ñáõÙ »Ýù Ù»ñ å³ï­ñ³ë­ï³­Ï³­ÙáõíÛáõ­ÝÁ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Ï»ñï­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ... Ðéã³­ÏáõÙ »Ýù, áñ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ áù, ³Ý­Ï³Ë Çñ µÝ³Ï­Ù³Ý í³Û­ñÇó, ëá­ódz­É³­Ï³Ý, 뻭鳭ϳÝ, ³½­·³­ ÛÇÝ, Ïñá­Ý³­Ï³Ý å³ï­Ï³­Ý»­ÉáõíÛáõ­ÝÇó, Ç­ñ³­íáõÝù áõ­ÝÇ ¨ å»ïù ¿ Ý»ñ·­ñ³í­íÇ áõ Çñ ï»­ÕÁ ·ïÝÇ Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Ï»ñï­ Ù³Ý Ñ³­ÙÁݹ­Ñ³­Ýáõñ ·áñ­ÍÁݭó­óáõÙ: Ðéã³­ÏáõÙ »Ýù Ù»ñ å³­ ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõíÛáõÝÝ áõ å³ï­ñ³ë­ï³­Ï³­ÙáõíÛáõ­ÝÁ ëáõÛÝ ·áñ­ÍáõÙ ¨ ³Û¹ Ýå³­ï³­Ïáí ÏáÝÏ­ñ»ï ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõÝ Í³­í³­ÉáõÙ Ñ»ï¨Û³É á­Éáñï­Ý»­ñáõÙª µÝ³­å³Ñ­å³­ÝáõíÛáõÝ ¨ ëá­ódz­É³­Ï³Ý ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇ Ñ³ë­ï³­ïáõÙ, ù³­Õ³­ù³­ódz­Ï³Ý ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý Ï³­Û³­óáõÙ, Ù³ñ­ ¹áõ Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñÇ å³ßï­å³­ÝáõíÛáõÝ, ³½­·³­ÛÇÝ ÇÝù­Ý³­ïÇ­åáõÃ­Û³Ý å³Ñ­å³­ÝáõÙ...¦ (§Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ ¨ »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹áõÃ­Û³Ý ¹»­ ñÁ¦, ºñ¨³Ý, 2002 Ã., ¿ç 24): ²Ûë­ï»Õ ³­ÝÇ­Ù³ëï ¿ áñ¨¿ µ³­ó³ï­ñáõíÛáõÝ ï³É, ÙdzÛÝ ÙÝáõÙ ¿ ·áõ­ó» Ëݹñ»É ëáõÛÝ áõ­Õ»ñ­ÓÁ ϳ½­Ùá­ÕÇÝ, áñ ÃáõÛÉ ï³, ·á­Ý» ë³Ñ­Ù³­ ݳ­÷³Ï Ãíáí Ù³ñ­¹ÇÏ Ç­ñ³­íáõÝù áõ­Ý»­Ý³Ý ãÝ»ñ·­ñ³í­í»É ¨ Ç­ñ»Ýó 127

ï»­ÕÁ ã·ïÝ»É Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Ï»ñï­Ù³Ý ѳ­ÙÁݹ­Ñ³­Ýáõñ ·áñ­ ÍÁݭó­óáõÙ: л·­Ý³Ý­ùÁ ÃáÕ­Ý»­Éáí, å»ïù ¿ ó³í áõ ³÷­ëá­ë³Ýù ѳÛï­Ý»É, áñ »­ñÇ­ï³­ë³ñ­¹áõí۳ÝÁ Ý»ñ­ù³­ßáõÙ »Ý Ýñ³Ýó ѳ­Ù³ñ ùÇã ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¨ Ç­ñ»Ýó ß³­Ñ»­ñÇÝ Ñ³­Ï³­ëáÕ ÙÇ á­Éáñï: ä³ñ­½Çó ¿É å³ñ½ ¿, áñ Ñ³Û »­ñÇ­ï³­ë³ñ¹­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³·ñ­íáÕ áõ­ Õ»ñ­ÓÁ, á­ñÇ ï³éÝ áõ á­·ÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí۳­ÝÁ, ·ñ»É ¿ ËݹñÇÝ É³­ í³­ï»Õ­Û³Ï Ù»­ÏÁ: ²Ûë­ï»Õ Ý峭ﳭϳ­Ñ³ñ­Ù³ñ ¿ ÙÇ ù³Õ­í³Íù µ»­ñ»É زÎ-Ç Ñá­í³­ Ýáõ ï³Ï ·ïÝíáÕ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñǪ Úá­Ñ³Ý­Ý»ë­µáõñ­·áõÙ ï»­ÕÇ áõ­ Ý»­ó³Í ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ·³­·³Ã­Ý³­Åá­Õá­íÇ (Ù³ë­Ý³Ï­óáõÙ ¿ÇÝ 193 »ñÏñ­Ý»­ñÇ 22 ѳ­½³ñ å³ï­íÇ­ñ³Ï­Ý»ñ) Ðé㳭ϳ·­ñÇó, áñ­ï»Õ Ù³ë­ Ý³­íá­ñ³­å»ë ³ë­íáõÙ ¿. §Ø»Ýù, ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ý»ñ­Ï³­ Û³­óáõ­óÇã­Ý»ñë, áñ 2002 Ã. ë»å­ï»Ù­µ»­ñÇ 2-Çó 4-Á ѳ­í³ù­í»É »Ýù Úá­Ñ³Ý­Ý»ë­µáõñ­·áõÙ (г­ñ³­í³­ÛÇÝ ²ý­ñǭϳ) γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ßáõñç µ³ñÓñ Ù³­Ï³ñ­¹³­Ïáí ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ñ³Ý­¹Çå­Ù³­ÝÁ, Ýá­ ñÇó ѳë­ï³­ïáõÙ »Ýù Ù»ñ ÝíÇñ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ: Ø»Ýù ѳۭﳭñ³­ñáõÙ »Ýù Ù³ñ­¹³­ëÇ­ñ³­Ï³Ý, ³ñ­¹³ñ ¨ Ñá­·³­ï³ñ ·Éá­µ³É ѳ­ë³­ñ³­ÏáõíÛáõÝ Ï³­éáõ­ó»­Éáõ Ù»ñ ÝíÇñ­í³­ÍáõÃ­Û³Ý Ù³­ ëÇÝ... ´³ñÓñ Ù³­Ï³ñ­¹³­Ïáí Ù»ñ ѳݭ¹Çå­Ù³Ý ëϽµáõÙ ³Ù­µáÕç

³ß­Ë³ñ­ÑÇ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÁ å³ñ½ áõ ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ µ³­ é»­ñáí ¹Ç­Ù»­óÇÝ Ù»½ ³ÛÝ Ù³­ëÇÝ, áñ ³­å³­·³Ý å³ï­Ï³­ÝáõÙ ¿ Ç­ñ»Ýó, ¨ ³Û¹ å³ï­×³­éáí Ù»½ Ïáã ³­ñ»­óÇÝ ³­Ý»É ³ÛÝ­å»ë,

áñ Ù»ñ ç³Ý­ù»­ñÇ ßÝáñ­ÑÇí Ç­ñ»Ýù ų­é³Ý­·»Ý ÙÇ ³ß­Ë³ñÑ, áñÝ ³­½³ï ¿ ³Õ­ù³­ïáõí۳ٵ, ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ¹»·­ñ³­¹³­ódz­Ûáí ¨ áã ϳ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Ùá­¹»É­Ý»­ñáí å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í ëïá­ñ³­óáõÙ­ Ý»­ñÇó ¨ Ë³Û­ï³­é³­ÏáõíÛáõ­ÝÇó... Ø»Ýù å»ïù ¿ ³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë ½µ³Õ­ í»Ýù Ýáñ, ³­í»­ÉÇ Éáõ­ë³­íáñ, Ù»ñ ÑáõÛ­ë»­ñÁ Ù³ñ٭ݳ­íá­ñáÕ ³­å³­·³­ÛÇ Ï³­éáõó­Ù³Ùµ: ºÉ­Ý»­Éáí ¹ñ³­ÝÇó, Ù»Ýù å³­ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõíÛáõÝ »Ýù ëï³ÝÓ­ÝáõÙ áõ­Å»­Õ³ó­Ý»­Éáõ ¨ ³Ù­ñ³åÝ­¹»­Éáõ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ÷á˭ϳ­å³Ïó­í³Í ¨ Ù»­ÏÁ ÙÛáõ­ëÇÝ Ý»­óáõÏ Ñ³Ý­¹Ç­ë³­óáÕ ÑÇÙ­ù»­ñÁª ïÝï»­ë³­Ï³Ý ½³ñ­·³­óáõÙ, ëá­ódz­É³­Ï³Ý ½³ñ­·³­óáõÙ ¨ ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõíÛáõÝ... Ø»Ýù áÕ­çáõ­ÝáõÙ áõ ³­ç³Ï­óáõÙ »Ýù ³­í»­ÉÇ áõ­Å»Õ ï³­ñ³­Í³ßñ­ç³­Ý³­ÛÇÝ ËÙµ³­íá­ñáõÙ­Ý»­ñÇ ¨ ÙÇáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ó¨³­íá­ñáõ­ÙÁ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.)... Ø»Ýù 128

å³ßï­å³­ÝáõÙ »Ýù Ødz­íáñ­í³Í ²½­·»­ñÇ Î³½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ³­é³­ ç³­ï³ñ ¹»­ñÁ áñ­å»ë ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ³­Ù»­Ý³áõ­ÝÇ­í»ñ­ë³É ¨ Ý»ñ­Ï³­Û³­ óáõó­ã³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ, á­ñÁ áõ­ÝÇ É³­í³­·áõÛÝ Ñݳ­ñ³­íá­ ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³ÝÝ ³­ç³Ï­ó»­Éáõ ѳ­Ù³ñ¦: ²­Ñ³ ³Ûë­åÇ­ëÇÝ ¿ زÎ-Ç Ñá­í³­Ýáõ Ý»ñ­ùá ·ïÝíáÕ ßáõñç 200 å»­ ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ï³ñ­·³­íÇ­×³Ï áõ­Ý»­óáÕ ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃÇ §ÑÇ٭ݳ­íá­ñáõ­ÙÁ¦, á­ñÁ ѳ­ñÇñ ¿ ÙdzÛÝ Ù³Ý­Ï³­å³ñ­ ﻽­Ý»­ñáõÙ ½³­í»ß­ï³­ÉÇ Ñ»­ùdzíݻñ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»­Éáõ å³­ñ³­·³­ÛáõÙ: ä³ï­Ï»­ñ³ó­ÝáõÙ »ù, å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Õ»­Ï³­í³ñ­Ý»ñÝ áõ ï³ëÝ­Û³Ï Ñ³­½³­ñ³­íáñ å»­ï³­Ï³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»ñ, Ñëϳ­Û³­Í³­í³É ýǭݳÝë­ Ý»ñ ͳ˭뻭Éáí ÝÙ³Ý Ñé㳭ϳ·­ñ»ñ »Ý í³­í»­ñ³ó­ÝáõÙ: ²Û¹, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, Ù³ñ­¹³­ëÇ­ñ³­Ï³Ý, ³ñ­¹³ñ ¨ Ñá­·³­ï³ñ ·Éá­µ³É ѳ­ë³­ñ³­ ÏáõíÛáõÝ Ï³­éáõ­ó»­ÉáõÝ ÝíÇñ­í³Í­Ý»­ñÇÝ Çµñ ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÇ »­ñ»­ ˳­Ý»­ñÁ å³ñ½ áõ ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ µ³­é»­ñáí ¹Ç­Ù»É »Ý, û ³­å³­·³Ý å³ï­Ï³­ÝáõÙ ¿ Ç­ñ»Ýóª »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ, ¨ ³Û¹ ÝíÇñ­Û³É­Ý»ñÝ ¿É Ñ³ë­ Ï³­ó»É »Ý »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ å³ñ½ áõ ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ³­ë³­ÍÁ ¨ á­ñá­ß»É »Ý ëï»Õ­Í»É Ùdz­Ï»Ýï­ñáÝ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ùµ ·Éá­µ³É ѳ­ë³­ñ³­ÏáõíÛáõÝ ¨ áã ϳ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Ùá­¹»É­Ý»­ñáí å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í ëïá­ñ³­óáõÙ­ Ý»­ñÇó ¨ Ë³Û­ï³­é³­ÏáõíÛáõ­ÝÇó ½»ñÍ ³ß­Ë³ñÑ áõ ѳÝÓ­Ý»É ³ß­Ë³ñ­ ÑÇ µá­Éáñ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇÝ: سñ¹­Ïáõí۳ÝÝ, ǵñ, ˳ۭﳭ鳭ÏáõíÛáõ­ÝÇó ÷ñÏáÕ ³Ûë ÑÇ٭ݳ­½áõñÏ áõ ³Ý­å³ï­Ï³é ÷³ë­ï³­ÃáõÕÃÝ ³ñ­¹»Ý ÇëÏ Ë³Û­ï³­é³­ÏáõíÛáõÝ ¿: 곭ϳÛÝ ù³Õ­í³Í­ùáõÙ µ»ñ­í³Í µ³­ó³­ ѳÛï ëáõïÝ áõ ϻխÍÇùÝ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ »ñÏñ­Ý»ñÝ ÁÝ­¹áõ­Ý»É »Ý ³Ý­í»­ ñ³­å³­Ñá­ñ»Ý: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, ³Û¹ á±ñ ­å»­ïáõÃ­Û³Ý ³­é³ç­Ýáñ­¹Áª ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ÷ñÏáõÃ­Û³Ý Ï»ÕÍ ÑáõÛ­ë»­ñáí ˳µ­í³Í áõ ³Û¹ ÷ñÏáõíÛáõÝÝ ³ñ­¹»Ý ѳ­Ù³ñ­Û³ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ Ñ³­Ù³­ñáÕ ÙÇ­ç³­í³Û­ñáõÙ, Ïѳ­ Ù³ñ­Ó³Ï­í»ñ ³­ë»É, û­ñǭݳÏ, û ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÇ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ ³­Ýáõ­ÝÇó ³Û¹ DZÝã­»ù ѳۭﳭñ³­ñáõÙ, ¹áõù ³Û¹ »±ñµ ­Ñ³ëó­ñÇù Ëá­ë»É ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÇ »­ñ»­Ë³­Ý»­ñÇ Ñ»ï ϳ٠Ýñ³Ýù DZÝã­ »Ý ѳë­Ï³­ ÝáõÙ ³Û¹ µ³ñ­¹³­·áõÛÝ ËݹñÇó, ³­Ùáà ¿, Ó»½ Éáõñç å³­Ñ»ù, ½ëå»ù Ó»ñ ³­Ëáñ­Å³­ÏÁ, á±í­ ¿ Ó»½ Ç­ñ³­íáõÝù ïí»É Ù³ñ¹­Ï³Ýó ÃÛáõ­ñÇ­Ù³­ óáõÃ­Û³Ý Ù»ç ·ó»É, Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ×³­Ï³­ï³·­ñÇ Ñ»ï Ë³Õ ³­Ý»É: ä»ïù ¿ ³ë­íÇ, áñ زÎ-Ç Ñá­í³­Ýáõ Ý»ñ­ùá Ýßí³Í Ðé㳭ϳ·­ñÇ ï³­ñ³­ÍáõÙÝ, ³ñ­¹»Ý ÇëÏ, Ñ»­Õǭݳ­Ï³½ñ­ÏáõÙ ¿ ³Û¹ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­ 129

åáõí۳­ÝÁ, ¨ 峭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ زÎ-Ç Ýϳ­ïٳٵ Ù³ñ¹­Ï³Ýó íëï³­ÑáõíÛáõÝÝ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ Ýí³­½áõÙ ¿: زÎ-Á áã û ßñ糭ݳ­ éáõÃ­Û³Ý Ù»ç å»ïù ¿ ¹Ý»ñ ³Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á, ³ÛÉ, ³­Ù»Ý ϳñ­·Ç ç³Ýù ó­÷»­Éáí, å»ïù ¿ ßáõ­ï³­÷áõà ϳݭ˻ñ Ýñ³ ï³­ñ³­Íáõ­ÙÁ: زÎ-Ç ÏáÕ­ÙÇó §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ï³­ñ³­Íáõ­ÙÁ íëï³­ÑáõíÛáõÝ ¿ ï³­ÉÇë ³­ë»­Éáõ, áñ ³ÛÅ٠زÎ-Á ³ñ­¹»Ý Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ ݳó­í»É ¿: ÐÇ­ß»Ýù, áñ 35 ï³­ñÇ ³­é³ç ÝáõÛÝ Ø²Î-Á ¹³­ï³­å³ñ­ï»ó ëÇá­Ýǽ­ÙÁ, µÝáõ­Ã³·­ñ»­Éáí ³ÛÝ áñ­å»ë §é³­ëǽ­ÙÇ ¨ é³­ë³­Û³­Ï³Ý Ëïñ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ó¨¦: §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇ ßÇÝ­Íáõ ÉÇ­Ý»ÉÝ ³ñ­¹»Ý ÇëÏ å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿ Ýñ³ å³ß­ïá­Ý³­Ï³Ý, ³Ûë­å»ë ³Ý­í³Ý­í³Í, §ÑÇ٭ݳ­ñ³ñ¦ ÷³ë­ï³Ãխû­ñÇó: 곭ϳÛÝ ¹³ ³­Ù»Ý¨ÇÝ ãÇ Ë³Ý­·³­ñáõÙ, áñ ÙÇÙ­Û³Ýó ѳ­çáñ­¹áÕ Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ÏáÝ­ý»­ ñ³Ýë­Ý»­ñáõÙ áõ ·³­·³Ã­Ý³­Åá­Õáí­Ý»­ñáõÙ Ùßï³­å»ë ÝßíÇ, û Ýá­ñÇó ѳë­ï³­ïáõÙ »Ýù Ù»ñ ÝíÇñ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ:

ÎÇ¨Ç ÏáÝý»ñ³ÝëÁ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ ÝíÇñ­í³Í ºí­ñá­å³­Ï³Ý »ñÏñ­Ý»­ñÇ ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³ñ­Ý»­ñÇ 5-ñ¹ ­ÏáÝ­ý»­ñ³Ý­ëÁ ¨ ¹ñ³Ý ½áõ­·³­Ñ»é г­Ù³»í­ñá­å³­Ï³Ý ¾­Ïá­ýá­ ñáõ­ÙÁ ï»­ÕÇ áõ­Ý»­ó³Ý 2003 Ãí³­Ï³­ÝÇ Ù³­ÛÇ­ëÇÝ, ÎǨ ù³­Õ³­ùáõÙ: ÎáÝ­ý»­ñ³Ý­ëÇ 77 ¹ñáõÛíݻ­ñÇó µ³Õ­Ï³­ó³Í гۭﳭñ³­ñáõíÛáõ­ ÝáõÙ Ù³ë­Ý³­íá­ñ³­å»ë ³ë­íáõÙ ¿. §Ø»Ýù, 51 »ñÏñ­Ý»­ñÇ ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ Ý³­Ë³­ñ³ñ­Ý»ñë ¨ å³ï­íÇ­ñ³­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Õ»­Ï³­í³ñ­ Ý»ñë, Áݹ·­ÍáõÙ »Ýù §Þñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÁ ºí­ñá­å³­ÛÇ Ñ³­Ù³ñ¦ ·áñ­ÍÁݭó­óÇ Ï³ñ¨á­ñáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÁ ѳݭ¹Ç­ë³­ÝáõÙ ¿ ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­ í³Û­ñÇ å³Ñ­å³­Ýáõí۳­ÝÁ ¨ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ ³­ç³Ï­ó»­Éáõ ·áñ­ ÍÇù: ... Ø»Ýù áÕ­çáõ­ÝáõÙ »Ýù γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý í»­ñ³­µ»ñ­Û³É г­ ٳ߭˳ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ñ³Ý­¹Çå­Ù³Ý (Úá­Ñ³Ý­Ý»ë­µáõñ·, 2002 Ã.) ÁÝ­¹áõ­Ý³Í á­ñá­ßáõ­ÙÁ ¨ Ù»½ íñ³ å³ñ­ï³­íá­ñáõíÛáõÝ »Ýù í»ñó­ÝáõÙ ³Û¹ á­ñá­ ßáõ­ÙÁ ϳ­ï³ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ... Ø»Ýù ÝßáõÙ »Ýù, áñ ݳ­Ë³­ñ³ñ­Ý»­ñÇ 130

ÏáÝ­ý»­ñ³Ýë­Ý»­ñÇ Ý³­Ë³­å³ï­ñ³ë­ï»­ÉÁ Ýå³ë­ï»É ¿ ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­ í³Û­ñÇ å³Ñ­å³­Ýáõí۳­ÝÁ ¨ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³­ÝÁ ³­ç³Ï­óáÕ ¨ Ç­ñ³­ í³­µ³­Ýá­ñ»Ý å³ñ­ï³­íá­ñ»ó­ÝáÕ ÙÇ ³Ù­µáÕç ß³ñù ÷³ë­ï³Ãխû­ñÇ Ù߳ϭٳ­ÝÁ: ... γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ Ù³ë­Ý³­íá­ñ³­å»ë å»ïù ¿ Ë½Ç ïÝï»­ë³­Ï³Ý ³­×Ç ¨ ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ù³Û­ù³Û­Ù³Ý ÙÇç¨ »­Õ³Í ϳ­åÁ ¨ å»ïù ¿ ³­ç³Ï­óÇ Ã»° ïÝï»­ë³­Ï³Ý ³­×ÇÝ, û° ßñ糭ϳ ÙÇ­ ç³­í³Û­ñÇ å³Ñ­å³­Ýáõí۳­ÝÁ: ... Ø»Ýù ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ »Ýù, áñ ÏñÃáõíÛáõ­ ÝÁ ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ ϳñ¨áñ ·áñ­ÍÇù­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿... Ø»Ýù µá­Éáñ »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ Ïáã »Ýù ³­Ýáõ٠γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ ÇÝ­ï»·­ñ»É Ïñó­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç µá­Éáñ Ù³­Ï³ñ­¹³Ï­Ý»­ñáõÙª ݳ­Ë³¹å­ñá­ó³­Ï³­ÝÇó ÙÇÝ㨠µ³ñÓ­ñ³­ ·áõÛÝ ÏñÃáõíÛáõ­ÝÁ, Ý»­ñ³é­Û³É áã ýáñ­Ù³É ÏñÃáõíÛáõ­ÝÁ ¨ áã ϳ½­Ù³­ Ï»ñå­í³Í ë»Ï­ïá­ñÇ ÏñÃáõíÛáõ­ÝÁ, ³ÛÝ Ýå³­ï³­Ïáí, áñ ÏñÃáõíÛáõ­ÝÁ ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ¹³é­Ý³ ...¦: §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ëݹñáí ÙÇÙ­Û³Ýó ѳ­çáñ­ ¹áÕ Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³ñÓñ ϳñ­·Ç ѳݭ¹Ç­åáõÙ­Ý»­ñÁ í»­ñ³­Ñ³ë­ ï³­ïáõÙ »Ý ݳ˭ÏÇ­ÝáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í Ñé㳭ϳ·­ñ»ñÝ áõ Ýáñ å³ñ­ï³­ íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñ ëï³ÝÓ­ÝáõÙ: Àݭóó­ùáõÙ Ó¨³­íáñ­íáõÙ ¿ ³Ûë г­Û»­ ó³­Ï³ñ­·Ç û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý-Ç­ñ³­í³­Ï³Ý ÑÇÙ­ù»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ¹ñ³Ý ½áõ­·³­Ñ»é ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ¹³ß­Ý³·­ñ»­ñáõÙ (ÏáÝ­í»Ý­ódz­Ý»­ñáõÙ) Ý»­ ñ³ñÏ­íáõÙ »Ý §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ëϽµáõÝù­Ý»­ñÁ: ä»ïù ¿ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³É, áñ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ¹³ß­Ý³·­ñ»­ñÁ ·»­ñ³­Ï³ »Ý ²½­·³­ÛÇÝ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ÝáõÛÝ ·³­Õ³­÷³ñ­ Ý»­ñÁ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ û­É³¹ñ­íáõÙ-å³ñ­ï³¹ñ­íáõÙ »Ý, ³­é³­çÇÝ Ñ³­ Û³ó­ùÇó ÙÇÙ­Û³Ýó Ñ»ï ϳå ãáõ­Ý»­óáÕ, 볭ϳÛÝ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ Ù»Ï áõ­ÅÇ Íñ³·­ñÇÝ Ñ³­Ù³­ÑáõÝã »ñ­Ïáõ áõ­ÕÇ­Ý»­ñáí (2012 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ´ñ³­½Ç­ Édz­ÛáõÙ ï»­ÕÇ ¿ áõ­Ý»­Ý³­Éáõ §èÇá +20¦ زÎ-Ç ÏáÝ­ý»­ñ³Ý­ëÁ, á­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ùÝݳñÏ­í»­Éáõ »Ý §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç á­Éáñ­ïáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í á­ñá­ßáõÙ­Ý»­ñÇ Ï³­ï³ñ­Ù³Ý Áݭóó­ùÁ, ¿­Ïá­Ýá­Ùǭϳ­ÛÇ ¿­Ïá­É᭷dz­óáõ٠ϳ٠ϳ­Ý³ã ¿­Ïá­Ýá­Ùǭϳ ËݹÇñ­Ý»­ñÁ: Ðáõ­ë³Ýù, áñ ϳ­Û³­Ý³­ÉÇù ÏáÝ­ý»­ñ³Ý­ëáõÙ á­ñáß å»­ ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇã­Ý»ñ µ³­ó³­Ñ³Û­ïá­ñ»Ý ÏËá­ë»Ý §Î³­ ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·áõÙ ³ñ­ï³­óáÉ­í³Í ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ÝÏñïáõÙ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ, ¨ ³Û¹ ÏáÝ­ý»­ñ³Ý­ëÁ Ϲ³é­Ý³ ßñç³­¹³ñ­Ó³­ 131

ÛÇݪ ³Ûë ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ׳­Ý³­å³ñ­ÑÁ ÷³­Ï»­Éáõ ¨ ³ÛÝ å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý ³Õ­µ³­í³Û­ñÁ Ý»­ï»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ): ÎǨáõÙ ³Ýó­Ï³ó­íáÕ ÎáÝ­ý»­ñ³Ý­ëáõÙ, µ³­óÇ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ Ðé㳭ϳ·­ñÇó, ݳ¨ í³­í»­ñ³ó­Ù³Ý ¿ÇÝ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÙÇ ß³ñù ѳ­Ù³­Ó³Û­Ý³·­ñ»ñ: »° Ðéã³­ ϳ·­ñÇ ¨ û° г­Ù³­Ó³Û­Ý³·­ñ»­ñÇ ³­é³­çÇÝ í³­í»­ñ³ó­ÝáÕ ÑÇÝ· »ñÏñ­ Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõÝÝ ¿ñ (ì³­í»­ñ³ó­í³Í ÷³ë­ï³Ãխû­ñÇó ¿ §²Ý¹ñ­ë³Ñ­Ù³­Ý³­ÛÇÝ Ñáë­ù³ç­ñ»­ñÇÝ-ϻխï³ç­ñ»­ ñÇݦ í»­ñ³­µ»­ñáÕ Ñ³­Ù³­Ó³Û­Ý³­·Ç­ñÁ, á­ñÁ Ù³ë ¿ ϳ½­ÙáõÙ §²Ý¹ñ­ ë³Ñ­Ù³­Ý³­ÛÇÝ çñ»ñ¦ ѳ­Ù³­Ó³Û­Ý³·­ñÇÝ: гÛï­ÝÇ å³ï­×³é­Ý»­ñáí г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ãÇ í³­í»­ñ³ó­ÝáõÙ í»ñ­çÇÝ Ñ³­Ù³­ ӳۭݳ­·Ç­ñÁ, 볭ϳÛÝ Ï»Õ­ï³ç­ñ»­ñÇ Ñ³ñ­óáõÙ Çñ ѳ­Ù³­Ó³Û­ÝáõíÛáõ­ ÝÁ ï³­Éáí, Ù³ë­Ý³­ÏÇá­ñ»Ý ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ ¿ Ù»½ ѳ­Ù³ñ áã Ýå³ë­ï³­íáñ §²Ý¹ñ­ë³Ñ­Ù³­Ý³­ÛÇÝ çñ»­ñǦ ѳ­Ù³­Ó³Û­Ý³­·Ç­ñÁ): ²Ûë »ñÏñ­Ý»­ñÁ ÎáÝ­ ý»­ñ³Ý­ëÁ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáÕ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ·á­í»ë­ïÇ áõ áë­Ï» Ù»­¹³É­Ý»­ ñÇ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ å³ñ·¨Ý»­ñÇ ³ñ­Å³­Ý³­ó³Ý (Ëáë­ íáõÙ ¿ñ ³ÛÝ Ù³­ëÇÝ, áñ ëïá­ñ³·­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ݳ­Ëû­ñáù Ëáë­ï³­ó»É ¿ÇÝ ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý ¨ ï»Ë­Ýǭϳ­Ï³Ý û­Å³Ý­¹³­ÏáõíÛáõÝ): ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ å»­ï³­Ï³Ý ³­í³Ý­¹áõÛíݻñ áõ­Ý»­óáÕ ¨ ÇÝù­ÝÇß­Ë³Ý á­ñáß »ñÏñ­ Ý»ñ ѳۭﳭñ³­ñ»­óÇÝ, áñ ³Û¹ ѳ­Ù³­Ó³Û­Ý³·­ñ»­ñÁ Ïëïá­ñ³·­ñ»Ý Ñ»­ ï³­·³­ÛáõÙª ÷³ë­ï³Ãխû­ñÁ ѳݭ·³­Ù³­Ý³­ÉÇó áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñ»­Éáõó Ñ»­ïá: ú­ñǭݳÏ, èáõ­ë³ë­ï³­ÝÁ å³ï­×³­é³­µ³­Ý»ó, áñ í³­í»­ñ³ó­í»­ ÉÇù ÷³ë­ï³Ãխû­ñÁ Ý³Ë å»ïù ¿ óñ·­Ù³Ý­í»Ý éáõ­ë»­ñ»Ý, ù³Ý­½Ç ³Ý·­É»­ñ»Ý ï³ñ­µ»­ñ³­ÏÁ (û­ñÇ­·Ç­Ý³­ÉÁ) û¨ ϳ­ï³ñ­Û³É ¿, 볭ϳÛÝ ³ÛÝ èáõ­ë³ë­ï³­ÝÇ Ñ³­Ù³ñ ãÇ Ï³­ñáÕ ÉÇ­Ý»É Ù»­Ãá­¹³­Ï³Ý-Ýáñ­Ù³­ïÇ­í³­ÛÇÝ ÷³ë­ï³­ÃáõÕÃ, ѻ勉­µ³ñ, Ýßí³Í ÷³ë­ï³Ãխû­ñÁ óñ·­Ù³­Ý»­Éáõó ¨ µ³½­Ù³­ÏáÕ­Ù³­ÝÇ ùÝݳñ­Ï»­Éáõó Ñ»­ïá ÙdzÛÝ Ñݳ­ñ³­íáñ ÏÉÇ­ÝÇ Ñ³­ Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý á­ñá­ßáõ٠ϳ­Û³ó­Ý»É: ´³­óÇ ëñ³­ÝÇó, èáõ­ë³ë­ï³­ÝÇ ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñÁ ÙÇÝã ³Û¹ ³ñ­¹»Ý ѳۭﳭñ³­ñ»É ¿ñ, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ͳ­í³­ÉáõÝ á­Éáñï ¿, ³ÛÝ Áݹ·ñ­ÏáõÙ ¿ »ñÏ­ñÇ Ç­ñ³­íáõÝ­ùÁ, ïÝï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ, Ùß³­ ÏáõÛ­ÃÁ ¨, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë, »ñÏ­ñÇ µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»­ñÁ, ѻ勉­µ³ñ ³Û¹ ËݹñÇ ùÝݳñ­Ïáõ­ÙÁ ¨ ¹ñ³ í»­ñ³­µ»ñ­Û³É á­ñá­ßáõ٠ϳ­Û³ó­Ý»­ÉÁ å»ïù ¿ »ñÏ­ñÇ Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý Ù»­Ù³ß­Ýá­ñÑÁ ÉÇ­ÝÇ, ³ÛÉ áã û ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñáõí۳Ý: 132

ØÇ­ÝÇëïñ­Ý»­ñÇ ÎáÝ­ý»­ñ³Ý­ëÇÝ ½áõ­·³­Ñ»é Áݭó­óáÕ Ð³­Ù³»í­ñá­ å³­Ï³Ý ¿­Ïá­ýá­ñáõ­ÙÁ ·áñͭݳ­Ï³­Ýáõ٠ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­ åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇã­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ÷áñ­ÓÇ ÷á­Ë³­Ý³Ï­Ù³Ý, ѳ߭í»ï­íáõíÛáõÝ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­Ý»­Éáõ ¨ Ýáñ ѳÝӭݳ­ñ³­ñ³­Ï³­ÝÝ»ñ ëﳭݳ­Éáõ ÙÇ­çá­ó³­éáõÙ ¿ñ: ²Û¹­ï»­ÕÇ µ³½­Ù³­ÃÇí »­ÉáõÛíݻ­ñÇó µ»­ ñ»Ýù á­ñáß ù³Õ­í³Íù­Ý»ñ: Ø. êÇ­Éǭݳ (...). §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ù³­ñá½­í»Ý Ýñµá­ñ»Ý áõ Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³­Ýá­ñ»Ý: ä»ïù ¿ Ç­Ù³­Ý³É, áñ áõ­ÕÇÕ, Ïáßï ³½­¹»­óáõíÛáõÝÝ ³­é³­ç³ó­Ý»­Éáõ ¿ ѳ­Ï³½­¹»­óáõíÛáõÝ: ²­ÝÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇ ¿ í»­×Ç Ù»ç ÙïÝ»­ÉÁ ϳ٠г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ·³­Õ³­÷³ñ­ Ý»­ñÁ ãѳë­Ï³­óáÕ­Ý»­ñÇÝ ëáõñ ùÝݳ­¹³­ïáõÃ­Û³Ý »Ý­Ã³ñ­Ï»­ÉÁ: ¾­Ïá­ É᭷dz­Ï³Ý ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ÇÝ­ï»·­ñáõ­ÙÁ µ³ñ¹ ËݹÇñ ¿: ÆÝã­ å»±ë ÇÝ­ï»·­ñ»É ï³ñ­µ»ñ á­Éáñï­Ý»ñ, ÇÝã­å»±ë­ û·­ï³­·áñ­Í»É ßáõ­Ï³­ Û³­Ï³Ý Éͳϭݻ­ñÁ ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý µ³­ñ»­÷á­ËáõÙ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, ÝáõÛ­ÝÁ ¨ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõí۳Ý, ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ, ³é¨ïñÇ, ïñ³Ýë­åáñ­ïÇ, Éáõ­ë³­íá­ñáõí۳Ý, Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ ³­éáõ­Ùáí: ¾­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ù³­Õ³­ù³­Ï³­ ÝáõÃ­Û³Ý ÇÝ­ï»·­ñáõ­ÙÁ ÃíáõÙ ¿ û ß³ï ¹Åí³ñ Éáõ­Íáõ٠峭ѳݭçáÕ ËݹÇñ ¿, 볭ϳÛÝ ³ÛÝ ³ñ­¹»Ý Áݭóó­ùÇ Ù»ç ¿, ÇÝ­ãÁ Ýå³ë­ïáõÙ ¿ ßáõ­Ï³­ÛÇ ³­½³­ï³­Ï³­Ý³ó­Ù³­ÝÁ: ¾­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí Û³Ý ÇÝ­ï»·­ñáõÙª å»ïù ¿ ѳë­Ï³­Ý³É ϳå Þñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ¨ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ÙÇç¨: г­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Þñ糭ϳ ÙÇ­ç³­ í³Û­ñÇ ×³­Ï³­ï³­·Ç­ñÁ ϳå­í³Í ¿ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Ñ»ï. ÏÉÇ­ÝÇ ³­é³­çÁݭóó γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý á­Éáñ­ïáõÙ, áõ­ñ»ÙÝ ÏÉÇ­ÝÇ ¨ ³­é³­ çÁݭóó Þñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ ËݹÇñ­Ý»­ñáõÙ: ²Ûë ³­Ù»­ÝÁ å»ïù ¿ ѳëó­íÇ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ·Ç­ï³Ï­óáõí۳­ÝÁ: ¾­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ù³­Õ³­ù³­ ϳ­ÝáõÃ­Û³Ý ÇÝ­ï»·­ñáõ­ÙÁ å»ïù ¿ Ý»­ñ³­éÇ Ý³¨ Ñá·¨áñ ë»Ï­ïá­ñÁ. ³­é³Ýó »­Ï»­Õ»­óáõ ¹Åí³ñ ¿ Éáõñç ѳ­çá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»ñ ³Ïݭϳ­É»É: ²Ûë­ ï»Õ å»ïù ¿ Ç­ñ»Ýó ѳ­Ù»­ñ³ß­ËáõíÛáõ­ÝÁ óáõ­ó³­µ»­ñ»Ý µá­Éáñ ï»­ë³­ ÏÇ ¹³­í³­Ý³Ý­ùÇ Ï³­éáõÛó­Ý»­ñÁ: ¾­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ÇÝ­ï»·­ñáõ­ÙÁ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ å»ïù ¿ µ³­ñ»­÷á­Ë»É ÆÝë­ ïÇ­ïáõï­Ý»­ñÁ: ²Ûë ËݹñáõÙ í×éá­ñáß ¹»ñ Ïáõ­Ý»­Ý³ ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇóª Þñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Û­ñÇ å³Ñ­å³­ ÝáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³ñ­Ý»­ñÇ ¨ γ­é³­í³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ íñ³ ·áñ­Í³­ ¹ñ»­ÉÇù ×Ýßáõ­ÙÁ¦: ²Ûë »­ÉáõÛ­ÃÇó Ñ»­ïá Âáõñ­ùdz­ÛÇ Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇ­ãÁ 133

³­é³­ç³ñ­Ï»ó ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇݪ ϳ鳭 í³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ ½áõ­·³­Ñ»é ·áñ­Í»­Éáõ ³­é³Ý­ÓÇÝ ýáõÝÏ­ódz ï³É: øñÇë âÁñã (ANPED-Ç å³ß­ïáÝ­Û³, ³Ûë ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÁ ëï»ÕÍ­í»É ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ï³­ñ³Í­Ù³ÝÝ áõ ³ñ­Ù³­ï³­íáñ­Ù³ÝÝ ³­ç³Ï­ó»­Éáõ ѳ­Ù³ñ): ܳ Ù³ëݳíáñ³å»ë ³ë³óª §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ï³­ñ³Í­í»Ý ³½­·³­ÛÇÝ É»½­íáí ¨ ³½­·³­ÛÇÝ ÷áñ­Ó³­·»ï­Ý»­ ñÇ ÙÇ­çá­óáí: ܳË, ¹³ ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ ³­í»­ÉÇ Ù³ï­ã»­ ÉÇ ¿ ¨ ³­å³, ¹³ ß³ï ³­í»­ÉÇ íëï³­ÑáõíÛáõÝ Ý»ñßÝ­ãáÕ Ó¨ ¿, ù³Ý ³ÛÝ, »­Ã» ³Û¹ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ ù³­ñá­½»Ý û­ï³ñ­Ý»­ñÁ û­ï³ñ É»½­íáí: ø³­ñá½­ãáõíÛáõ­ÝÁ å»ïù ¿ ³ÛÝ­å»ë ï³ñ­íÇ, áñ ѳݭñáõÛ­ÃÁ íëï³­ ÑÇ Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇÝ ¨ ¹ñ³Ýó Ù»ç ï»ë­ÝÇ Çñ ³­å³­·³Ý: ä»ïù ¿ ³­é³Ýӭݳ­ÏÇ áõ­ß³¹­ñáõíÛáõÝ ¹³ñÓ­Ý»É Éñ³·­ñáÕ­ Ý»­ñÇ, »­Ï»­Õ»­óáõ ¨ ëá­ódz­É³­Ï³Ý ËÙµ»­ñÇ Ý»ñ·­ñ³í­Ù³Ý íñ³: γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇ ï³­ñ³Í­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ ¹Åí³ñ ¿ ·ïÝ»É ³­í»­ÉÇ Ñ½áñ áõ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï ·áñ­ÍÇù, ù³Ý Éñ³ï­í³­ÙÇ­çáó­Ý»ñÝ »Ý: Èñ³·­ñáÕ­Ý»­ñÇó ¿ Ï³Ë­í³Í, û γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ ñÁ ÇÝã­å»ë ÏÁݭϳɭí»Ý ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ñ³Ý­ñáõÛ­ÃÇ ÏáÕ­ÙÇó: º­Ã» Éñ³ï­í³­ÙÇ­çáó­Ý»ñÝ áõ »­Ï»­Õ»­óÇÝ Ý»ñ·­ñ³í­í»Ý γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·áñ­ÍÁݭó­óáõÙ, ³­å³ ëñ³ ÁݭóóùÝ ³Ý­Ï³­ë»­ÉÇ Ï¹³é­Ý³: î. سɭÏá­í³ (àõÏ­ñ³Ç­Ý³).- ²ñ¨ÙïÛ³Ý àõÏ­ñ³Ç­Ý³­ÛáõÙ Ù»Ýù Éñ³­·ñáÕ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Íñ³·­ñáí ë»­Ùǭݳñ­Ý»ñ »Ýù ϳ½­Ù³­Ï»ñ­å»É: Ø»Ýù ½³ñ­Ù³­ó³Í »Ýù, û Éñ³·­ñáÕ­Ý»­ñÁ DZÝã­ á·¨á­ñáõí۳ٵ »Ý ÁÝ­¹áõ­Ýáõ٠γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ ñÁ ¨ ·»­Õ³ñ­í»ë­ï³­Ï³Ý ÇÝã­åÇ­ëÇ Ó¨³­Ï»ñ­åáõÙ »Ý ï³­ÉÇë ¹ñ³Ýó: γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ Ñ»ßï ¿ ï³­ñ³­Í»É ݳ¨ ³ÛÉ ×³­Ý³­å³ñÑ­Ý»­ñáí, µ³Ûó Ýá­ñÇó »Ù ÏñÏÝáõÙ, áñ ³Ûë ËݹñáõÙ ³­Ù»­ ݳ·É­Ë³­íá­ñÁ Éñ³·­ñáÕ­Ý»­ñÇÝ Ý³­Ë³­å³ï­ñ³ë­ï»ÉÝ ¿: º­Ã» Ýñ³Ýù Ñ»­ï³ùñù­ñáõíÛáõÝ óáõ­ó³­µ»­ñ»Ý ¹»­åÇ Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõ­ÙÁ, ³­å³ ¹ñ³­ÝÇó Ñ»­ïá ß³ï ¨ ß³ï ѳñ­ó»ñ ɳ­í³­·áõÛÝ Éáõ­ÍáõÙ ÏëﳭݳÝ: êÉá­í³­Ïdz­ÛÇ Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇã.- êï³ó­í³Í ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ ñáí 250 Ñá­·Ç Ù³ñ½­í»É »Ý γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇ ï³­ñ³Í­Ù³Ý µÝ³­·³­í³­éáõÙ: ´³­ñ»­µ³Ë­ï³­µ³ñ, ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­ Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ Ù»ñ »ñÏ­ñÇ Ñ³­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ áõ ï»­Õ³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ ³­í»­ÉÇ ß³ï ýǭݳݭ볭 134

Ï³Ý û·­ÝáõíÛáõÝ »Ý ï³­ÉÇë, ù³Ý Ï»Ýï­ñá­Ý³­Ï³Ý Ç߭˳­Ýáõí۳­ÝÁ: John Hontelez (EEB, PPCC, ºí­ñá­å³­Ï³Ý ¿­Ïá­ýáÝ­¹Ç ݳ­ ˳­·³Ñ).- ÎǨáõÙ ï»­ÕÇ áõ­Ý»­Ý³­ÉÇù ݳ­Ë³­ñ³ñ­Ý»­ñÇ ÏáÝ­ý»­ñ³Ý­ëÁ å»ïù ¿ Áݭó­Ý³ Úá­Ñ³­Ýݻ뭵áõñ­·Ç á­·áí: Ø»ñ ýá­ñáõ­ÙáõÙ ß³­ï»­ ñÇ »­ÉáõÛÃÝ»­ñÇó ³ÛÝ ïå³­íá­ñáõíÛáõÝÝ ¿ ëï»ÕÍ­íáõÙ, áñ Ýñ³Ýù ã»Ý ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ å³ñ½ ³ñ­ï³­Ñ³Ûï­í»É, Ç­ñ»Ýó ϳñ­ÍÇ­ùÁ ϳñ­Í»ë óùó­ ÝáõÙ »Ý, ë³ Ç±Ýã Ë³Õ ¿: Þ³­ñáõ­Ý³­Ï³­µ³ñ Ñëϳ­Û³­Ï³Ý ÙÇ­çáó­Ý»ñ »Ýù ͳ˭ëáõÙ, 볭ϳÛÝ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùÁ ëå³­ë»­ÉÇ­ùÇó ß³ï å³­Ï³ë ¿¦: º­ÉáõÛíݻ­ñáõ٠ѳ­×³Ë Ëáë­íáõÙ ¿ñ Ï»Ýï­ñá­Ý³­ÓÇ· Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý ³­å³­Ï»Ýï­ñá­Ý³ó­Ù³Ý, ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹»­ñÇ µ³ñÓ­ñ³ó­Ù³Ý ¨ Ýñ³Ýó ϳ­ñá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù»­Í³ó­Ù³Ý, Ù³ë­ Ý³­íáñ ë»Ï­ïá­ñÇ Ñ½á­ñ³ó­Ù³Ý, ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ÏñÃáõíÛáõ­ÝÁ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ Í³­é³­Û»ó­Ý»­Éáõ, µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»­ñÇ ³­½³­ï³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ: ú­ñǭݳÏ, ³ë­í»ó, áñ ¿­Ý»ñ­·»­ïǭϳ­ÛÇ ßáõ­Ï³­ÛÇ ³­½³­ï³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ ǵñ µÝ³Ï­ãáõí۳­ÝÁ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ Ïï³ ³­í»­ÉÇ Ù³ï­ã»­ÉÇá­ñ»Ý û·ï­í»É ¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇó... г­Û³ë­ï³­ÝÇ Î³­Ý³ã­Ý»­ñÇ ÙÇáõÃ­Û³Ý Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõ­óÇ­ãÁ ¾­Ïá­ýá­ ñáõ­ÙáõÙ áõ­Ý»­ó³Í Çñ »­ÉáõÛ­ÃáõÙ Ù³ë­Ý³­íá­ñ³­å»ë ³­ë³ó, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á, ÉÇ­Ý»­Éáí ·Ç­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ãÑÇ٭ݳ­íáñ­ í³Í ÙÇ áõ­ïá­ådz­Ï³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõÝ, ³Û­¹áõ­Ñ³Ý­¹»ñÓ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ ¿ áñ­å»ë Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ³­å³­·³Ý »­ñ³ß­Ë³­íá­ñáÕ Ñáõ­ë³­ÉÇ áõ­ÕÇ: ²ÛÝ ïå³­íá­ñáõíÛáõÝÝ ¿ ëï»ÕÍ­íáõÙ, áñ ³Û¹ ѳ­Û»­ó³­ ϳñ­·Á ëï»ÕÍ­í»É ¿ áã û ³ß­Ë³ñ­ÑÇ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³­ï»Õ ç³Ý­ù»­ñáí áõ ó³Ý­Ïáõí۳ٵ, ³ÛÉ, ûñ¨ë, ÙdzÛÝ ß³­Ñ³·ñ­·Çé ÙÇ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý Ñ³­Û»­óá­Õáõí۳ٵ: ܳ¨ Ýß»ó, áñ ÇÝã­å»ë ³Ûë ¾­Ïá­ýá­ñáõ­ÙáõÙ, ³ÛÝ­å»ë ¿É ݳ˭ÏÇ­ÝáõÙ ³Ýó­Ï³ó­í³Í ÏáÝ­ý»­ñ³Ýë­Ý»­ ñáõÙ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ù³­ëÇÝ µ³­óÇ ·á­í»ë­ïÇó, ³ÛÉ Ëáëù ãÇ ÑÝãáõÙ, ÇëÏ ï³ñ­µ»ñ »ñÏñ­Ý»­ñÇó »­Ï³Í Ù³ë­Ý³­ÏÇó­Ý»­ñÇ »­ÉáõÛíݻñÝ ¿É áã û ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç µá­í³Ý­¹³­Ïáõí۳ÝÝ »Ý í»­ñ³­ µ»ñ­áõÙ, ³ÛÉ Ï³ñ­Í»ë ëï³­ó³Í ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ Ñ³ß­í»ï­íáõíÛáõÝ­ Ý»ñ »Ý ¨ ÙÇï­í³Í »Ý Ýáñ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ ëﳭݳ­ÉáõÝ: ²Ûë »­ÉáõÛ­ÃÇó Ñ»­ïá, Áݹ­ÙÇç­Ù³­ÝÁ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Î³­Ý³ã­Ý»­ñÇ ÙÇáõí Û³Ý Ý»ñ­Ï³­Û³­óáõó­ãÇÝ Ùá­ï»­ó³í ÎÇ¨Ç Ñ³­Ù³É­ë³­ñ³­ÝÇ áõÏ­ñ³Ç­Ý³­óDZ, û± éáõë ÙÇ åñá­ý»­ëáñ ¨ ³­ë³ó, áñ ³Ûë ¹³Ñ­ÉÇ­×áõÙ ËݹǭñÁ Ç­½áõñ »ù 135

Ñáõ½­ÙáõÝ­ùáí Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ, ÙDZû ã»ù Ýϳ­ïáõÙ, áñ Ý»ñ­Ï³ ·ïÝíáÕ­ Ý»­ñÇ ³ã­ù»­ñÇÝ ·ñÇí­Ý³-Ý»ñ »Ý ¹ñí³Í: ²­å³ å³ñ­½³­µ³­Ý»ó, áñ ų­ Ù³­Ý³­ÏÇÝ Ç­ñ»Ýù ѳݭ·áõó­Û³­ÉÇÝ Ã³­Õ»­Éáõó ³­é³ç, Ýñ³ ³ã­ù»­ñÇ íñ³ ï³­ëÁ Ïá­å»­Ï³­Ýáó­Ý»ñª Ù»­ï³­Õ³¹­ñ³Ù­Ý»ñ »Ý ¹ñ»É... г­Ù³»í­ñá­å³­Ï³Ý ¾­Ïá­ýá­ñáõ­ÙÇ ¨ §Þñ糭ϳ ÙÇ­ç³­í³Ûñª ºí­ ñá­å³­ÛÇ Ñ³­Ù³ñ¦ г­Ù³»í­ñá­å³­Ï³Ý ݳ­Ë³­ñ³­ñ³­Ï³Ý 5-ñ¹ ÎáÝ­ ý»­ñ³Ý­ëÇ Ù³ë­Ý³­ÏÇó­Ý»­ñÇÝ µ³­Å³Ý­í»ó г­Û³ë­ï³­ÝÇ Î³­Ý³ã­Ý»­ñÇ ÙÇáõÃ­Û³Ý Ñ»ï¨Û³É Ïá­ãÁ (³Ý·­É»­ñ»Ý ¨ éáõ­ë»­ñ»Ý). §¸Ç­Ù»­Éáí Ó»½, Ù»ñ Ùï³­Ñá­·áõíÛáõÝÝ áõ ï³·­Ý³åÝ »Ýù ³ñ­ï³­ ѳۭïáõÙ ³ÛÝ Ï³­å³Ï­óáõí۳ٵ, áñ á­ñáß Ýáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇ ÁÝ­ ¹áõ­ÝáõÙÝ áõ ï³­ñ³­Íáõ­ÙÁ ¨ ·áñͭݳ­Ï³Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ ϳ­ï³ñ­ íáõÙ »Ý ³­é³Ýó Éáõñç áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ: Üßí³Í Ýáñ ·³­Õ³­ ÷³ñ­Ý»­ñÇó ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á: ²ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³É, áñ µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ, »­½³­ÏÇ µ³­ó³­ éáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí, §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ù³­ëÇÝ Áݹ­ ѳݭñ³­å»ë å³ï­Ï»­ñ³­óáõÙ ãáõ­ÝÇ ¨ ÷³ë­ïá­ñ»Ý û­ï³ñ­í³Í ¿ ׳­Ï³­ ï³·­ñ³­Ï³Ý ³Û¹ ·áñ­ÍÁݭó­óáõÙ á­ñá­ßáõÙ­Ý»ñ ÁÝ­¹áõ­Ý»­Éáõ ·áñ­ÍÇó: Ø»Ýù ·ïÝáõÙ »Ýù, áñ 1992 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ èÇá ¹» ij­Ý»Û­ñá­ÛáõÙ ÁÝ­ ¹áõÝ­í³Í §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á å»ïù ¿ ¿­Ïá­É᭷dz­ Ï³Ý ÷áñ­Ó³ùÝ­ÝáõÃ­Û³Ý »Ý­Ã³ñÏ­íÇ: ²­ë³­ÍÁ ÑÇ٭ݳ­íá­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ Ýß»Ýù.

1. §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·áí ³­é³­ç³ñÏ­íáÕ ·³­Õ³­ ÷³ñ­Ý»­ñÁ ѳ­Ï³­ëáõÃ­Û³Ý Ù»ç »Ý ³Û¹ ÇëÏ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÇÝ Ñ³ë­Ý»­ Éáõ Ù»­Ë³­Ýǽ٭ݻ­ñÇ Ñ»ï: 2. §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ·Ç­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ÑÇ٭ݳ­ íáñ­í³Í ã¿ ¨ ³­í»­ÉÇ ßáõï áõ­ïá­ådz ¿ ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ: 3. §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á áã ÙdzÛÝ ãÇ ³ñ­ï³­Ñ³Û­ ïáõ٠ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ß³­Ñ»­ñÁ, ³Ûɨ áõÕÕ­í³Í ¿ Ýñ³ ¹»Ù¦: ²Ûë ÷³ë­ï³­ÃáõÕ­ÃÁ ܳ­Ë³­ñ³ñ­Ý»­ñÇ ÏáÝ­ý»­ñ³Ý­ëÇ ¨ ¾­Ïá­ýá­ñáõ­ ÙÇ Ù³ë­Ý³­ÏÇó­Ý»­ñÇÝ µ³­Å³­Ý»­ÉÁ Ù»Í ç³Ý­ù»ñ 峭ѳݭç»ó: ÖÇßï ¿, ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ϳ­éáõÛó­Ý»­ñÁ Ãáõۭɳï­ñ»­óÇÝ Ù³ë­Ý³­ÏÇó­Ý»­ñÇ ÃíÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃÇ µ³½­Ù³­óáõ­ÙÁ, 볭ϳÛÝ Ñ»­ ïá ³Ûɨ³ÛÉ ³­éÇíݻñ ¿ÇÝ ÷ÝïñáõÙ, áñ­å»ë­½Ç ³ÛÝ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë ãï³­ñ³Í­íÇ: 136

ÎÇ¨Ç ÎáÝ­ý»­ñ³Ý­ëÇó Ñ»­ïá ºñ¨³­Ýáõ٠ϳ½­Ù³­Ï»ñå­í»ó (08.06.2003) §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ùÝݳñ­ÏáõÙ: س­Ùáõ­ÉÇ Ññ³­å³­ñ³­ÏáõÙ­Ý»­ñÇó Çñ ÏáÕ٭ݳ­Ï³­Éáõí۳ٵ áõ ÷³ë­ï»­ñÇ Ý»Ý­·³­÷á˭ٳٵ ³­é³Ýӭݳ­ÝáõÙ ¿ ÈÇ­ÉÇà ²­ñáõïã­Û³­ÝÇ §Обсудили устойчивое развитие концепции устойчивого развития¦ Ñá¹­í³­ÍÁ, áñ­ï»Õ Ù³ë­Ý³­íá­ñ³­å»ë ³ë­íáõÙ ¿. §10 июня в Союзе писателей Армении состоялось обсуждение проблем экологии и градостроения, организованное Союзом зеленых Армении. ... Речь идет о неприятии §зелеными¦ Армении разработанной европейскими учеными, в том числе нобелевскими лауреатами, так называемой Концепции устойчивого развития. ... Интерес в зале по поводу истоков подобных глобальных происков г-н Санасарян посоветовал удовлетворить внимательным прочтением Библии. ... Но из зала, как назло полном атеистов, прозвучала просьба об°яснить все-таки, чем грозит Концепция устойчивого развития конкретно Армении. На что возмущенный тупостью аудитории оратор заявил, что эта программа не что иное, как ветвь глобализации, что само по себе зло, а Армения со своей инивидуальностью должна всячески отстаивать свое право быть таковой. А если конкретнее, то все, что в Концепции положительно, на самом деле – отрицательно и наоборот. На вопрос, можно ли ознакомиться с этим §чудовищным¦ документом, был получен ответ, что он состоит из множества томов и вообще там черт ногу сломает. Вот, собственно, это впечатление об осведомленности армянских §зеленых¦ в Концепции и создалось. ... организованное Союзом собрание больше смахивало на отчет за полученный грант¦ (Áݹ·­ÍáõÙ­Ý»­ñÁª Ð.ê.) (Голос Армении, 12.06.2003 г.).

Üá­ñáõíÛáõÝ ã¿ ³ÛÝ ÷³ë­ïÁ, »ñµ Éñ³·­ñáÕ­Ý»­ñÁ »ñ­µ»ÙÝ ËݹǭñÁ áã ûµ­Û»Ï­ïÇí, ÝáõÛ­ÝÇëÏ ã³ñ Ùï³Û­Ýáõí۳ٵ »Ý ٻϭݳ­µ³­ÝáõÙª û·­ ï³­·áñ­Í»­Éáí ϻխͳ­ñ³­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ëáõ­ïÁ: ²Û¹­åÇ­ëÇ ·áñ­Í»­É³­Ï»ñ­åÇ Ñ³Ý­¹Ç­åáõÙ »Ýù ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ å³­ï»­ñ³½­ÙáÕ »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ï³Ù Ñ³­ ϳ­¹Çñ Ïáõ­ë³Ï­óáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ å³­ñ³­·³­ÛáõÙ: 곭ϳÛÝ Ýßí³Í ÙÇ­çá­ ó³é­Ù³Ý Ù³ë­Ý³­ÏÇó­Ý»­ñÁ (á­ñáÝó ÃíáõÙª ׳­Ý³ã­í³Í ·Çï­Ý³­Ï³Ý­ 137

Ý»ñ, ·ñáÕ­Ý»ñ, ³ñ­í»ë­ï³­·»ï­Ý»ñ), ϳñ­¹³­Éáí Éñ³·­ñáÕ È. ²­ñáõïã­ Û³­ÝÇ Ñá¹­í³­ÍÁ, ѳ­Ùá½­í»­óÇÝ, áñ ÝáõÛÝ ³Ý­Ù³­ùáõñ »­Õ³­Ý³­ÏÁ ÏÇ­ ñ³é­í»É ¿ ݳ¨ Ýßí³Í ÙÇ­çá­ó³é­Ù³Ý ٻϭݳ­µ³Ý­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ (³Û¹ Ñá¹­í³­ÍÇÝ ·ñí»ó å³­ï³ë­Ë³Ý, 볭ϳÛÝ Ã»ñ­ÃÇ ·É˳­íáñ ËÙµ³­·Ç­ ñÁ Ïïñ³­Ï³­Ý³­å»ë Ù»ñ­Å»ó ¹ñ³ Ññ³­å³­ñ³­Ïáõ­ÙÁ): Ðá¹­í³­ÍÇó ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ Éñ³·­ñá­ÕÇÝ ½³Û­ñ³ó­ñ»É ¿ ³ÛÝ, áñ ÇÝã-áñ §Ï³­Ý³ã­Ý»ñ¦ ѳ­Ù³ñ­Ó³Ï­í»É »Ý ãíëï³­Ñ»É ÙÇ Ð³­Û»­ó³­Ï³ñ­ ·Ç, á­ñÁ ǵñ Ùß³­Ï»É »Ý »í­ñá­å³­Ï³Ý ·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»ñÝ áõ Ýá­µ»É­Û³Ý Ùñó³­Ý³­ÏÇ ¹³÷­Ý»­ÏÇñ­Ý»­ñÁ: ȳí, ÁÝ­¹áõ­Ý»Ýù ݳ ×Çßï ¿, 볭ϳÛÝ, ³ñ¹­Ûá±ù­»í­ñá­å³­Ï³Ý µá­Éáñ ·Çï­Ý³­Ï³Ý­Ý»ñÝ áõ Ýá­µ»É­Û³Ý Ùñó³­Ý³­ ÏÇ µá­Éáñ ¹³÷­Ý»­ÏÇñ­Ý»­ñÁ µ³­ó³ñ­Ó³­Ï³­å»ë û­ñǭݳ­íáñ Ù³ñ­¹ÇÏ »Ý ¨ Ýñ³Ýó Ù»ç ãϳ ͳ­Ëáõ ϳ٠ùÝݳñÏ­íáÕ ËݹñáõÙ ß³­Ñ³·ñ­·Çé. å³ñ½ ³­ë³Íª û­ñǭݳÏ, ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ϳ­éáõÛó­Ý»­ñáõÙ Áݹ·ñÏ­í³Í áñ¨¿ Ù»­ÏÁ: Ðá¹­í³­ÍáõÙ û·­ï³­·áñÍ­í»É »Ý í³ñ­Ï³­µ»Ï­Ù³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ÙÇ­çáó­ Ý»­ñÁª ÷³ë­ï»­ñÇ ³­Õ³­í³­ÕáõÙ, ϻխÍÇù, ëáõï, Ñ»·­Ý³Ýù, ͳÕñ áõ ͳ­ ݳÏ: ÆëÏ É³­í³­·áõÛÝ Ñá­ñÇÝ­í³Í ëáõ­ïÁ ·áõ­ó» ѳ­Ù³ñ­íÇ ³ÛÝ, áñ ǵñ µ³­Ý³­Ëá­ëÁ ³­ë»É ¿ª §²ÛÝ ³­Ù»­ÝÁ, ÇÝã г­Û»­ó³­Ï³ñ­·áõÙ ¹ñ³­Ï³Ý ¿, Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙª µ³­ó³­ë³­Ï³Ý ¿ ¨ Áݹ­Ñ³­Ï³­é³­ÏÁ¦, ϳ٠§²ÛÝ­ï»Õ ë³­ ï³­Ý³Ý Çñ áï­ùÁ ÏÏáï­ñǦ: º­Ã» ³Ûë ³­éáõ­Ùáí Éñ³·­ñá­ÕÇ Ñ³ë­ó»ÇÝ ³Ý­å³­ïÇí Ëáëù ³ë­í»ñ, ϳñ­ÍáõÙ »Ýù Ýñ³ ѳ­Ù³ñ áñ¨¿ ³ñ­Å»ù ã¿ñ áõ­Ý»­Ý³, ù³Ý­½Ç Ñá¹­í³­ÍÇó å³ñ½ ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ³ñ­Å³­Ý³­ å³ï­íáõíÛáõÝÝ áõ å³ï­Ï³­é³Ý­ùÁ Ýñ³ ѳ­Ù³ñ ³ñ­Å»­½áõñÏ »Ý: Æ­ñ»Ý í»­ñ³·­ñ»­Éáí г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ·Ç­ï³­ÏÇ ¨ ¹³Ñ­ÉÇ­×áõÙ ·ïÝíáÕ µá­Éáñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ùïù»­ñÇ ·áõ­ß³­ÏÇ ýáõÝÏ­ódzÝ, ݳ ·ñáõÙ ¿, áñ ǵñ ¹³Ñ­ÉÇ­×Á ³Û¹­å»ë ¿É ãѳë­Ï³­ó³í, û ³Û¹ ÇÝã íï³Ý­·Ç Ù³­ëÇÝ ¿ Ëáë­ùÁ: ºí Ùá­é³­Ý³­Éáí ËÇÕ×Ý áõ å³ï­Ï³­é³Ý­ùÁ, »½­ñ³­Ñ³Ý­·áõÙ ¿. §²­Ñ³ ¨, Áëï ¿áõí۳Ý, г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Çݪ §Ï³­Ý³ã­Ý»­ñǦ ɳ­í³­ï»Õ­ Û³­ÏáõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ ³Ûë­åÇ­ëÇ ïå³­íá­ñáõíÛáõÝ ëï»ÕÍ­í»ó¦: ÆëÏ ³ÛÝ, áñ Éñ³·­ñá­ÕÁ ·ñáõÙ ¿, û г­Û³ë­ï³­ÝÇ Î³­Ý³ã­Ý»­ñÇ ÙÇáõÃ­Û³Ý Åá­ Õá­íÁ ³­í»­ÉÇ ß³ï ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ ¿ñ ëï³­ó³Í ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­ÑÇ Ñ³ß­í»ï­ íáõíÛáõÝ, ³­å³ ɳí ÏÉÇ­Ý»ñ, »­Ã» ݳ ·á­Ý» Ýß»ñ ѳ­í³­Ý³­Ï³Ý ¹ñ³­ ٳ߭ÝáñÑ ïíáÕ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ³­Ýáõ­ÝÁ: л­ï³ùñ­ùÇñ ¿, ³Û¹ á±ñ ­Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÁ ϳ­ñáÕ ¿ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ ï³É §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ù³­ëÇÝ µ³­ó³­ë³­Ï³Ý ϳ٠ùÝݳ­¹³­ï³­Ï³Ý 138

ϳñ­ÍÇù áõ­Ý»­óáÕ­Ý»­ñÇÝ: гñ­Ï³í, ß³ï ɳí ÏÉÇ­Ý»ñ, »­Ã» ³Û¹­åÇ­ëÇ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­Ý³ñ ϳ٠ëï»ÕÍ­í»ñ: ºñµ §Î³­ ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ï³­ñ³Í­Ù³Ý áõ ³ñ­Ù³­ï³­íáñ­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ ѳï­Ï³ó­ÝáÕ µ³­ó³­Ñ³Ûï áõ ùá­Õ³ñÏ­í³Í ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ½³ï ëï»ÕÍ­í»ó, û­ñǭݳÏ, ¶Éá­µ³É ¿­Ïá­Éá­ ·Ç³­Ï³Ý ýáÝ­¹Á áñ­å»ë §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ ýÇ­ ݳݭ볭íá­ñáÕ Ù»­Ë³­ÝǽÙ: سñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ×³­Ï³­ï³·­ñÇ Ñ³­Ù³ñ í×éá­ñáß Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ Ð³­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ³éÝ­ãáõí۳ٵ Ùdz­ÏáÕ­Ù³­ÝÇ áõ ³Ý­½Ç­çáõÙ ¹Çñù ·ñ³­í»­Éáõ ¨ ³Û¹ ËݹñÇ í»­ñ³­µ»ñ­Û³É ùÝݳ­¹³­ï³­Ï³Ý ϳñ­ÍÇù ѳÛï­ÝáÕ­Ý»­ñÇÝ ³­Ù»Ý ·Ýáí í³ñ­Ï³­µ»­Ï»­Éáõ Ó·ïáõ­ÙÁ ѳ­í³­Ý³­µ³ñ å³Û­Ù³­Ý³­íáñ­í³Í ¿ Ýñ³­Ýáí, áñ û° Éñ³·­ñá­ÕÁ ¨ û° ûñ­ÃÇ ËÙµ³·­ ñáõíÛáõ­ÝÁ ËݹñáõÙ ß³­Ñ³·ñ­·Çé »Ý »­Õ»É: âÇ µ³­ó³é­íáõÙ, áñ ѳ­í³­ ݳ­µ³ñ å³ï­í»ñ ¿ ϳ­ï³ñ­í»É: ²Û¹­å»ë Ùï³­Í»­Éáõ ÑÇÙù ϳ: ØÇÝã ³Ûë ïÑ³× ÙÇ­ç³­¹»­åÁ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Î³­Ý³ã­Ý»­ñÇ ÙÇáõÃ­Û³Ý ÙÇ­çá­ó³­ éáõÙ­Ý»­ñÁ µ³­ñ»ËÕ­×á­ñ»Ý ٻϭݳ­µ³­ÝáõÙ ¿ñ §¶á­Éáë ²ñ­Ù»­ÝÇǦ ûñ­ ÃÇ ³ñ­Ñ»ë­ï³­í³ñÅ Éñ³·­ñáÕ èáõ­½³­Ýݳ ´Ç­ß³ñ­Û³­ÝÁ: Üßí³Í û­ñÁ ¹³Ñ­ÉÇ­×áõÙ ï»ë­Ý»­Éáí Ýñ³Ý, ѳ­Ùá½­í³Í ¿Ç, áñ ûµ­Û»Ï­ïÇí Ñá¹­í³Í ¿ ·ñí»­Éáõ, 볭ϳÛÝ ÝÇë­ïÇ ³­í³ñ­ïÇÝ ï»­Õ»­Ï³­ó³, áñ ÙÇ­çá­ó³é­Ù³­ÝÁ Ý»ñ­Ï³ »Ý »­Õ»É ³Û¹ ûñ­ÃÇ ¨ë­»­ñ»ù Éñ³·­ñáÕ­Ý»ñ, ¨ Ñá¹­í³­ÍÁ ·ñ»­Éáõ ¿ Ù»Ï áõ­ñÇ­ßÁ: л­ï³­·³­Ûáõ٠ݳ¨ ï»­Õ»­Ï³­ó³Ýù, áñ Ñá¹­í³­ÍÁ ·ñí»É ¿ ÑÇÝ· Ñá­·³­Ýáó ËÙµÇ ÏáÕ­ÙÇó:

* * *

²Ù­÷á­÷»­Éáí ¨ Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë Ç ÙÇ µ»­ñ»­Éáí ³Ûë µ³­ÅÇ­ÝÁ, Ýß»Ýù, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ÑÇÙ­ùáõÙ ¹ñí³Íª ³ñ­ï³¹­ ñ³Ý­ùÇ ³­ÝÁݹ­Ñ³ï ³­×Á ¨ µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ å³Ñ­å³­Ýáõí ÛáõÝÝ áõ í»­ñ³­Ï³Ý·­Ýáõ­ÙÁ, Ù³ï­Ý³Ýß­íáÕ µÝû·­ï³­·áñÍ­Ù³Ý Í³­ í³É­Ý»­ñÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ, ³Ý­Ñ³­Ù³­ï»­Õ»­ÉÇ »Ý, ³Û­ëÇÝùݪ γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý ·É˳­íáñ ³­é³Ýó­ùÁ ³­Ùáñý, ѻխѻ­ÕáõÏ áõ ßÇÝ­Íáõ ¿: ÜÛáõ­ÃÇ í»ñ­Éáõ­ÍáõíÛáõ­ÝÁ ÃáõÛÉ ¿ ï³­ÉÇë ³­ë»É, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á Ñ»ñ­Ã³­Ï³Ý ÙÇ Ë³µ­Ï³Ýù ¿ ¨ ÑÇ­ß»ó­ÝáõÙ ¿ ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ Ïá­Ùáõ­Ýǽ­ÙÇ Ï³­éáõó­Ù³Ý é³½­Ù³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ: º°í Ïá­ 139

Ùáõ­Ýǽ­ÙÇ, ¨° §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ ëáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÑÇÙ­ùáõÙ ÝáõÛÝ Ç­¹»³É­Ý»ñÝ »Ýª ³ñ­¹³­ñáõíÛáõÝ, ѳ­í³­ ë³­ñáõíÛáõÝ, µ³­ñ»­Ï»­óáõíÛáõÝ, Ù³ñ­¹áõ Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñÇ áõ ³­½³­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­å³­Ñá­íáõÙ, µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï áõ ã³­ ÷³­íáñ û·­ï³­·áñ­ÍáõÙ, µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ å³Ñ­å³­ÝáõíÛáõÝ ¨ ³ÛÉÝ: гÛï­ÝÇ ¿, áñ Ïá­Ùáõ­Ýǽ­ÙÇ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ í»ñó­í³Í »Ý äɳ­ ïá­ÝÇ ³ß­Ë³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó, áõñ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ ¿ êáÏ­ñ³­ï»­ëÇ Ñ»·­ ݳ­Ï³Ý í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝùÝ Ç­¹»³­É³­Ï³Ý-»ñ¨³­Ï³­Û³­Ï³Ý å»­ïáõÃ­Û³Ý Ñ³Ý­¹»å: º­Ã» Ïá­Ùáõ­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ϳñ­·³­Ëá­ëÁ Ù»Ï ³­é³Ý­ÓÇÝ í»ñó­ ñ³Í »ñÏ­ñáõÙ Ïá­Ùáõ­Ýǽ­ÙÇ Ï³­éáõ­óáõÙÝ ¿ñ, ³­å³ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á »­ñ³ß­Ë³­íá­ñáõÙ ¿ ³Û¹­åÇ­ëÇ §µ³Õ­Ó³­ÉǦ ѳ­ ë³­ñ³­Ï³ñ· ëï»Õ­Í»É ³Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Áݹ·ñϭٳٵ, ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿ª Çñ Ùdz­Ï»Ýï­ñáÝ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ùµ: ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ áã ÙdzÛÝ ù³­ñá½­íáõÙ, ³Ûɨ ·áñͭݳ­Ï³Ý Éáõñç ³ß­Ë³­ï³Ýù ¿ñ ϳ­ï³ñ­íáõÙ ØÇáõÃ­Û³Ý Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ù»ñ­Ó»ó­Ù³Ý, Ç­Ù³ª ³½­·³­ÛÇÝ É»­½áõ­Ý»­ñÇ, ³½­·³­ ÛÇÝ Ùß³­ÏáõÛíݻ­ñÇ, ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ùÇ, ³½­·³­ÛÇÝ ëá­íá­ñáõÛíݻ­ñÇ ÓáõÉ­Ù³Ý ¨ µ³­ñá­Û³¿­Ãǭϳ­Ï³Ý Ýáñ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»­ñáí áõ ³ß­Ë³ñ­Ñ³­ Û³ó­ùáí §ëá­í»­ï³­Ï³Ý Ýáñ Ù³ñ­¹áõ¦ª Ïáë­Ùá­åá­ÉÇï-ٳݭÏáõñ­ïÇ ëï»ÕÍ­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ: ²Û¹ ѳ­ë³­ñ³­Ï³ñ­·Ç ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ, µ³­ñ»­µ³Ë­ ï³­µ³ñ, ѳ­Ï³­é³Ï Íñ³·­ñ³­ÍÇ, ÙdzÛÝ Ù³ë­Ý³­ÏÇá­ñ»Ý ù³Û­ù³Û­í»­ óÇÝ ¨ í»­ñ³­ó³Ý ³Ý­Ñ³ï­Ý»­ñÇ ³Ýӭݳ­Ï³Ý ¨ ³½­·³­ÛÇÝ ³ñ­Å³­Ý³­ å³ï­íáõÃ­Û³Ý ·Ç­ï³Ïó­Ù³Ý Áݭϳ­ÉáõÙÁ, ³½­·³­ÛÇÝ ëá­íá­ñáõÛíݻñÝ áõ ³½­·³­å³Ñ­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Ç­Ùáõ­ÝÇ­ï»­ïÁ, Ù³ñ­¹áõª ë»­÷³­Ï³Ý ݳ­Ë³­ Ó»é­ÝáõíÛáõÝ ¹ñë¨á­ñ»­Éáõ áõ­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁ: ܳ¨ ѳÛï­ÝÇ ¿, áñ Ïá­Ùáõ­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ѳ­ë³­ñ³­Ï³ñ­·Ç Íñ³·­ ñáõÙÝ áõ Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ ϳ­ï³­ñ»É ¿ ÝáõÛÝ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÁ, ³ÛÝ áõ­ÅÁ, á­ñÁ ³ÛÅÙ ¿É ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ ¿ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á å³ñ­ï³¹­ñ»É: ²Ûë­ï»Õ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ Ýß»É, áñ Ïá­Ùáõ­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ѳ­ë³­ñ³­Ï³ñ­·Á, µ³­ñ»­µ³Ë­ï³­µ³ñ, ų­ Ù³­Ý³­ÏÇÝ, ßÝáñ­ÑÇí Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý á­ñáß ¹»Ù­ù»­ñÇ, ß»Õ­í»­Éáí Çñ ÑÇÙ­ ݳ­Ï³Ý Ýå³­ï³­ÏÇó, ëÏë»ó Õ»­Ï³­í³ñ­í»É ݳ¨ Ù³ë­ë³­Û³­Ï³­Ý³ó­ í³Í Íñ³·­ñáí, ³ÛÉ áã ÙdzÛÝ ¹ñ³ ï³Ï ùá­Õ³ñÏ­í³Í ¹³­í³¹­ñáõí Û³Ùµ, ÇÝ­ãÁ Éáõñç Ëá­ãÁÝ­¹áï ¹³ñ­Ó³í Ñ»Ýó Çñ ëï»Õ­Íá­ÕǪ ¹³­í³­¹Çñ 140

áõ­ÅÇ Ñ³­Ù³ñ: ²Û¹ »Ý íϳ­ÛáõÙ ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ØÇáõÃ­Û³Ý 70 ï³­ñÇ­Ý»­ñÇ ½·³­ÉÇ Ó»éù­µ»­ñáõÙ­Ý»­ñÁ Éáõ­ë³­íá­ñáõí۳Ý, ·Ç­ïáõí۳Ý, ³­éáÕ­ç³­å³­ Ñáõí۳Ý, ëá­ódz­É³­Ï³Ý ¨ ³ÛÉ á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ: §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·áí ݳ­Ë³­ï»ë­íáõÙ ¿ ÝáõÛÝ­ å»ë ϳݭ˳í Íñ³·ñ­í³Í í³ñ­ù³·­Íáí §Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ýáñ Ù³ñ¹¦ ëï»Õ­Í»Éª ëáëÏ ³ÛÝ ï³ñ­µ»­ñáõí۳ٵ, áñ »­Ã» §Ïá­Ùáõ­Ýǽ­ÙÇ Ýáñ Ù³ñ­¹Á¦ª Óáõ­É³­Íá Åá­Õá­íáõñ­¹Á, ³Û¹ ØÇáõÃ­Û³Ý ÉÇÇ­ñ³í ù³­Õ³­ ù³­óÇÝ ¿ñ ÉÇ­Ý»­Éáõ ¨ Ýñ³ áãÝ­ã³ó­Ù³Ý Ù³­ëÇÝ áñ¨¿ ³Ï­Ý³ñÏ ãϳñ, ³­å³ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ϳ­Õ³­å³­ñáí ëï»ÕÍ­ í³Í §Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ýáñ Ù³ñ­¹áõݦ ³ÛÉ ×³­Ï³­ï³­·Çñ ¿ ëå³ë­ íáõÙ: ´³­í³­ñ³ñ ï»­ë³­Ý»­ÉÇ ¿, áñ áõñ­í³·Í­íáÕ Ùá­¹»­ÉÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ Ù³Ý å³­ñ³­·³­ÛáõÙ §Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ýáñ Ù³ñ­¹Á¦, Çñ íñ³ ¹ñí³Í å³ñ­ï³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ ³­í³ñ­ï»­Éáõó Ñ»­ïá, áãÝ­ã³ó­í»­Éáõ ¿, ÇÝã­å»ë ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãÇ µá­í³Ý­¹³­ÏáõíÛáõÝÝ ¿ Ñáõ­ßáõÙª ÙÇ ºñÏ­ñ³­·áõݹ, ÙÇ Åá­Õá­íáõñ¹, ³­í»­ÉÇ ×Çßïª ÙÇ ¿Ã­Ýáë: ²Û­ëÇÝùݪ ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç íñ³ å»ïù ¿ ÉÇ­ÝÇ ÙdzÛÝ ÙÇ Åá­Õá­íáõñ¹, ÇëÏ »­Ã» áõ­ñÇß Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇó ¿É å³Ñ­å³Ý­í»Ý, ³­å³, Áëï ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãǪ ëïñáõÏ-ͳ­é³­ÛÇ Ï³ñ­ ·³­íǭ׳­Ïáí: ²­Ñ³ ³Ûë­åÇ­ëÇ Ýå³­ï³Ï ¿ Ñ»­ï³åÝ­¹áõÙ Ññ»³­Ý»­ñÇ ¨ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇë ëáõñµ ·ñùáõÙª ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ³Ù­ñ³·ñ­í³Í ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³­·Ç­ñÁ: §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á áñ­å»ë Ù»Ï-»­½³­ÏÇ áõ­ÅÇ Ýå³­ï³­ÏÇÝ Í³­é³­ÛáÕ ·áñ­ÍÇùª å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿ ݳ¨ Ñ»ï¨Û³­ÉÇó: Àëï ³Û¹ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç, ѳ­Ù³ÛÝ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ ïÝï»­ 볭ϳÝ, ëá­ódz­É³­Ï³Ý ¨ Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ³­éáõÙ­Ý»­ñáí å»ïù ¿ ¹³é­Ý³ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­Ï³Ý ÙÇ ûñ­·³­Ýǽ٠áõ ϳ­é³­í³ñ­íÇ ÝáõÛÝ Ï»Ýï­ñá­ÝÇó, 볭ϳÛÝ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ å³ñ­ï³¹ñ­íáõÙ ¿ å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý, µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ, Ùß³­Ïáõ­Ã³­Éáõ­ë³­íáñ­ã³­ ϳÝ, ³­é³Õ­ç³­å³­Ñáõí۳Ý, ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ ¨ Ï۳ݭùÇ ÙÛáõë á­Éáñï­Ý»­ ñáõÙ Ó»éù ù³­ß»É Ï»Ýï­ñá­Ý³­ÓÇ· ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇó: ÆÝ­ãÇó ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­Ý»É ³ÛÝ Ñ»ï¨áõíÛáõ­ÝÁ, áñ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ»ï Ñ»ñ­Ã³­Ï³Ý ³Ý­·³Ù Ë³Õ ³­ÝáÕ áõ­ÅÁ ÷³ë­ïá­ñ»Ý ³­ëáõÙ ¿ª ïí»ù ÇÝÓ Ñ³­ÙÁݹ­Ñ³­Ýáõñ ù³áë, áñ­å»ë­½Ç ³ÛÝ Ï³­ñá­Õ³­Ý³Ù ϳ­é³­í³­ñ»É Ù»Ï Ï»Ýï­ñá­ÝÇó ¨ Ç٠׳­ß³­Ïáí: ØÇÝã­¹»é, ïñ³­Ù³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ïñ³­Ù³·­Íá­ñ»Ý ѳ­ ϳ­é³ÏÝ ¿ Ñáõ­ßáõÙª µ³½­Ù³­µ³­Õ³¹­ñ³­Ù³ë áõ µ³ñ­¹³­·áõÛÝ Ñ³­Ù³­ ϳñ­·»­ñÇ Ñ³­Ù³Ï­óáõíÛáõ­ÝÁ ÝáõÛÝ Íñ³·­ñáí áõ ÝáõÛÝ Ï»Ýï­ñá­ÝÇó 141

Õ»­Ï³­í³­ñ»­Éáõ ѳ­Ù³ñ, ݳË, ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿, áñ ³Û¹ ѳ­Ù³Ï­óáõí Ûáõ­ÝÁ ϳ½­ÙáÕ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­Ûáõñ µ³­Õ³¹­ñ³­Ù³­ëáõÙ ÉÇ­ÝÇ Ï»Ýï­ñá­Ý³­ ÓÇ· Ñëï³Ï ϳ­é³­í³­ñáõÙ: ²Ûë ϳñ­·Ç ѳñ­ó»ñÝ Ç­ñ»Ýó Ñ»ñ­ÃÇÝ µ»­ ñáõÙ »Ý ³ÛÝ Ñ³­Ùá½­Ù³Ý, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ëï»ÕÍ­í»É ¿ áã û ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­Éáñ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ó³Ý­Ïáõí۳ٵ áõ ݳ­Ë³­Ó»é­Ýáõí۳ٵ, ³Ûɪ í³­ñ³­·áõÛ­ñÇ »ï¨áõÙ ·áñ­ÍáÕ áõ­ÅÇ ÏáÕ­ ÙÇó ¨ Çñ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý: г­Ù³­Ùá­Éá­ñ³­Ï³­ÛÇÝ ½³ñ­·³­óáõÙ­Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ÃíÇ Ýí³­½»ó­Ù³Ý ׳­Ý³­å³ñÑ­Ý»­ñÇó »Ýª µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ³­×Ç Ï³Ý­Ëáõ­ÙÁ (ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÇ åɳ­Ý³­íá­ñáõÙ, ½ñá­Û³­ Ï³Ý ³×), å³­ï»­ñ³½Ù­Ý»­ñÁ, ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý ³­Õ»ï­Ý»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ëá­íÇ, ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, ѳ­Ù³­×³­ñ³Ï­Ý»­ñÇ ï³­ñ³­Íáõ­ÙÁ: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, ͳ­í³­ÉáõÝ Ï³Ù Ñ³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ å³­ï»­ñ³½Ù­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ÃíÇ Ýí³­½»­óáõ­ÙÁ Ñáõ­ë³­ÉÇ ã¿, ù³Ý­½Ç ¹ñ³Ýù ϳ­ñáÕ »Ý ¹³é­Ý³É ³Ý­Ï³­é³­í³­ñ»­ÉÇ, ÇëÏ ÙÇ­çáõ­Ï³­ÛÇÝ ¨ ϻݭ볭µ³­ ݳ­Ï³Ý ½»Ý­ù»­ñÇ ³é­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ ¹Åí³ñ û »­ñ³ß­Ë³­íá­ñ»Ý ٳѭí³Ý ׳ñ­ï³­ñ³­å»­ïǪ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ ¨, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, ÁÝïñ­Û³É Åá­ Õáíñ­¹Ç ³Ýí­ï³Ý­·áõíÛáõ­ÝÁ: ÆëÏ ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï áõ ·»á­ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý å³­ï»­ñ³½Ù­Ý»­ñÇ (³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý »ñÏ­ñ³­ß³ñÅ ¨ ³ÛÉÝ), ëá­íÇ, íï³Ý­ ·³­íáñ ëÝݹ³Ù­Ã»ñ­ùÇ áõ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ, ÑÇ­í³Ý­¹áõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ï³­ ñ³Í­Ù³Ý, µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ½ñá­Û³­Ï³Ý ³­×Ç ¨ ¹ñ³Ýó ѳ­ñ³­ÏÇó ³ÛÉ Ù»­ Ãá¹­Ý»­ñÇ û·­Ýáõí۳ٵ Ýå³­ï³­ÏÇÝ Ñ³ë­Ý»­ÉÁ ß³ï ³­í»­ÉÇ Ñáõ­ë³­ÉÇ, ³­Ý³Õ­ÙáõÏ, ³ÝÝ­Ï³ï ¿ ÉÇ­Ý»­Éáõ ¨ ×ßï³­·áõÛÝë ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­Ý»­Éáõ ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ù»­Ãá­¹³­µ³­Ýáõí۳­ÝÁ: γݭ˳­ï»ë­íáÕ ·Éá­µ³É ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñáõÙ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ÷áË­ í»­Éáõ »Ý ³Û­ëûñ ³ñ­¹»Ý Áݭó­óáÕ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Í³­í³É­Ý»­ñÁ: êñ³Ýù ¹³é­Ý³­Éáõ »Ý ³­é³­í»É Áݹ·ñ­ÏáõÝ: ú­ñǭݳÏ, ÇÝã­å»ë ³ÛÅÙ ¿, ѳñ¨³Ý »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ å³­ï»­ñ³½­ÙÇ Ù»ç Ý»ñ­ù³­ß»­Éáõó Ñ»­ïá, Ýñ³Ýó ½»Ýù áõ ½Ç­Ý³Ù­Ã»ñù ¿ ÝíÇñ­í»­Éáõ ¨ í³­×³é­í»­Éáõ, ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ë³­Õ³­ Õ³­ñ³ñ ½áñ­ù»ñÝ ³­å³­Ñá­í»­Éáõ »Ý §ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï¦ å³­ï»­ñ³½Ù­Ý»­ ñÇ Ñ³­ñ³­µáñ­µá­ùáõíÛáõ­ÝÁ, µ³Ûó ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ Ñ³­Ù³ñª áã Ýå³­ï³­ ϳ­Ñ³ñ­Ù³ñ í³Û­ñ»ñ ¹ñ³Ýó ãï³­ñ³Í­í»­ÉÁ, µÝ³­Ï³Ý áõ ³ñ­Ñ»ë­ï³­ Ï³Ý »ñÏ­ñ³­ß³ñ­Å»­ñÇ ¨ ³ÛÉ ³­Õ»ï­Ý»­ñÇ ¹»å­ùáõÙ ³Û¹ ï³­ñ³Íù­Ý»ñ »Ý Ñá­ë»­Éáõ íݳ­ë³­Ï³ñ ëÝݹ³Ù­Ã»ñù áõ ¹»­Õ³­ÙÇ­çáó­Ý»ñ, íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ áõ µ³ñ­ù»ñ, µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ñá­·»­µ³­Ý³­Ï³Ý ÁÝÏ×­í³­ 142

ÍáõíÛáõÝÝ ³­å³­Ñá­íáÕ ù³­ñá½­ãáõíÛáõÝ áõ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»ñ, Ýí³­½»ó­ í»­Éáõ »Ý ³ß­Ë³­ï³­ï»­Õ»­ñÁ ¨ ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ ³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÁ, ³­í»­ÉÇ »Ý µ³ñÓ­ñ³ó­Ý»­Éáõ ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ áõ ͳ­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ·Ý»­ñÁ, å³Û­ ٳݭݻñ »Ý ëï»ÕÍ­í»­Éáõ ³­Ý³­å³­ï³­ó³Í ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÇ Áݹ­É³ÛÝ­Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ, µ»ñ­ù³ï­íáõÃ­Û³Ý µ³ñÓ­ñ³ó­Ù³Ý å³ïñ­í³­Ïáí ï³­ñ³­Í»­Éáõ »Ý ·»Ý­Ù᭹ǭýǭϳó­í³Í ¨ áã åÇ­ï³­ÝÇ ë»ñ­Ù»ñ... §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ³Û­ëûñ­í³ ï»­ñ»­ñÁ ç³­ÝáõÙ »Ý ³­å³­óáõ­ó»É, û ³ÛÝ Çµñ Ù߳ϭí»É áõ ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¿ ¹ñí»É ݳ¨ ¶Éá­µ³­É³ó­Ù³Ý ³­í»­ñÇã ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ ϳݭ˻­Éáõ ¨ ³Õ­ù³ï »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ Ïáñ­Í³­Ýáõ­ÙÇó ÷ñÏ»­Éáõ ³­é³­ù»­Éáõí۳ٵ, Ýß»­Éáí ݳ¨, áñ ½³ñ­·³­ó³Í »ñÏñ­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó ·»­ñÇ߭˳­ÝáõíÛáõ­ÝÁ å³Ñ­å³­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ Ëá­ãÁÝ­¹á­ïáõÙ »Ý §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ͳ­ í³É­Ù³­ÝÁ: ÞÇÝ­Íáõ ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ¨ ¶Éá­µ³­É³ó­Ù³Ý ÙÇç¨ Ñ³­Ï³­Ù³ñ­ïáõíÛáõÝ á­ñá­Ý»­ÉÁ: г­Ï³­é³­ÏÁ, ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ ¶Éá­µ³­É³­óáõ­ÙÁ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç µ³­Õ³¹­ñ³­ Ù³ëÝ ¿: ä³ñ½ 㿱, áñ ³Û¹ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ѳխóñ­ß³­íÇ Ñ³­Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç ϳ­é³­í³­ñáõÙÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»É Ù»Ï Ï»Ýï­ñá­ÝÇó, á­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ¿ áõ­Ý»­Ý³É ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõÝ, ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ å³é­É³­Ù»Ýï, ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõÝ, ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³­Ý³Ï, ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ ¹³­ï³­ñ³Ý, ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ßáõ­Ï³, ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³ÝÏ, ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ »­Ï»­Õ»­óÇ... á­ñáÝù ³ÛÅÙ, ûñ¨ë, Ç­ñ»Ýó ³­í³ñï­Ù³Ý ÷áõ­ÉáõÙ »Ý: ²Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ñ»ï ûñ¨ë ­ÑáõÛ­ë»ñ »Ý ϳ­åáõÙ ³Õ­ù³ï ¨ ³ñ­ï³­ùÇÝ Í³Ýñ å³ñï­ù»­ñÇ ï³Ï ÁÝ­Ï³Í »ñÏñ­Ý»­ñÁ, »ñµ ÷³ë­ï»­ ñÇ Ñ³­Ù³¹­ñáõíÛáõ­ÝÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ ¨ ³Ý­Ñ³ï­ Ý»­ñÇÝ å³ñï­ù»­ñÇ ï³Ï ·óáÕ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ ÝáõÙ »Ý­Ã³­Ï³ »Ý ³ÛÝ ÝáõÛÝ áõ­ÅÇÝ, á­ñÁ ¨ ϳ½­Ù»É áõ ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¿ ¹ñ»É §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á: ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ÝÏ³ï­ Ù³Ùµ ½³ñ­·³­ó³Í »ñÏñ­Ý»­ñÇ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÇÝ, ³­å³ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ Ýñ³Ýù, å³ñ½ ¿, áñ ѳë­Ï³­ÝáõÙ »Ý, û ¹³ ÇÝã ¿ Ç­ñ»­ ÝÇó Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ, ݳ¨ ³ÛÝ, áñ ³Û¹ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­ å»ë Ù»ñ­ÅáõÙ ¿ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ·á­ÛáõíÛáõ­ÝÁ: 곭ϳÛÝ 143

¹Åí³ñ ¿ ³­ë»É, û Ýñ³Ýù ÇÝã­ù³­Ýáí Ïϳ­ñá­Õ³­Ý³Ý Ëá­ãÁÝ­¹á­ï»É ³Û¹ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ͳ­í³É­Ù³­ÝÁ, ù³Ý­½Ç, ÇÝã­å»ë ٻϭݳµ³­ÝáõÙ »Ý ß³ï áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáÕ­Ý»ñ, ³ñ­¹»Ý Ýϳï­íáõÙ ¿, áñ ³Û¹ »ñÏñ­Ý»­ñÇó ß³ï»ñÇ å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÁ µ³­Õ»Õ­í³Í »Ý ³­í»­ñÇã áõ­ÅÇ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñáí áõ ϳ­ï³­ñ³­Íáõ­Ý»­ñáí, ÇÝãå»ë ݳ¨, ³Û¹ ÝáõÛÝ Ñ½áñ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ í³­í»­ñ³ó­ñ»É »Ý ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ³ÛÝ­ åÇ­ëÇ ¹³ß­Ý³·­ñ»ñ, á­ñáÝó ß³ï ¹ñáõÛíݻñ ѳ­Ù³­ÑáõÝã »Ý §Î³ÛáõÝ ½³ñ·³óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ, ÇëÏ Ýñ³Ýó ë³Ñ­Ù³­ ݳ¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ ï³ë­Ý³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ѳñ­ Ù³­ñ»ó­í»É áõ ³ÛÅÙ ¿É ѳñ­Ù³­ñ»ó­íáõÙ »Ý ëÇá­Ýǽ­ÙÇ ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇÝ: ä»ïù ¿ Ýß»É, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ »½­ñÁ (ï»ñ­ÙÇÝ) ß³ï ѳ­ çáÕ ¿ ÁÝïñ­í³Í, ³ÛÝ ³­éáõ­Ùáí, áñ §Ï³­Ûáõݦ ¨ §½³ñ­·³­óáõÙ¦ µ³­ é»­ñÁ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ù»ç Ñáõ­ë³­ÉÇ áõ µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ Ï۳ݭùÇ å³ï­ñ³Ýù »Ý ëï»Õ­ÍáõÙ: ÆÝã­å»ë û­ñǭݳÏ, Ññ³­ß³­ÉÇ ¿ ÁÝïñ­í³Í §²­½³­ïáõíÛáõݦ é³­¹Çá­Ï³­Û³­ÝÇ ³Ý­í³­Ýáõ­ÙÁ, ݳ¨ ³ÛÝ, áñ ѳ­Û³­ßáõÝã Ù»­Õ»­¹áõ áõ­ ջϭóáõí۳ٵ ù³Û­ù³­ÛáõÙ ¿ г­Ûáó ³½­·³­ÛÇÝ ÑÇÙ­ù»­ñÁ: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, »­Ã» ·áñ­ÍÁݭó­óÁ ¹ñí³Í ¿ ϳ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ÑÇÙ­ù»­ñÇ íñ³, ³­å³ ³ÛÝ å»ïù ¿ Çñ ³­í³ñ­ïÇÝ Ñ³ë­ÝÇ Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë ùÇã Ëá­ãÁÝ­ ¹áï­Ý»­ñáí ¨ ³­Ý³Õ­ÙáõÏ, Ù³­Ý³­í³Ý¹ áñ ¹³­í³­¹Çñ Íñ³·­ñÇ é³½­ Ù³­í³­ñáõíÛáõÝÝ áõ Ù³ñ­ï³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ »Ý ǵñ¨ Ç í»­ñáõëï û­É³¹ñ­í³Í. §²­ÝáÝó (³½­·»­ñÇ) ³­ÝáõÝ­Ý»­ñÁ »ñÏÝ­ùÇ ï³­ Ï¿Ý áãÝ­ã³­óáõñ, µ³Ûó ½³­ÝáÝù å¿ïù ã¿ Ù»­Ï¿Ý ѳïó­Ý»ë¦: ²ëï­í³­ ͳßÝ­ãÇ Ù»Ï ³ÛÉ ·ñùáõÙ ³Û¹ ϳñ­·³¹­ñáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³­ÏÁ Ñëï³­Ï»ó­ íáõÙ ¿. §²­ÝáÝù ùáõ ³é­ç»­õ¿¹ Ù»Ï ï³­ñáõ³Ý Ù¿ç åÇ­ïÇ ãíéÝï»Ù, áñ ãÁÉ­É³Û Ã¿ »ñ­ÏÇ­ñÁ ³­Ù³­Û³­Ý³ áõ ¹³ß­ïÇÝ ·³­½³Ý­Ý»­ñÁ ß³ï­Ý³Ý: ¼³­ÝáÝù ùáõ ³é­ç»­õ¿¹ ϳ­Ù³ó ϳ­Ù³ó åÇ­ïÇ íéÝï»Ù, ÙÇÝ­ã»õ áñ ¹áõÝ µ³½­Ù³­Ý³ë áõ »ñ­ÏÇ­ñÁ ų­é³Ý­·»ë¦ (º­ÉÇó 23:29-30): ²Ûë­ï»Õ ²ëï­ í³­Í³­ßáõÝ­ãÁ ·ñáÕ ëÇá­ÝÇëï Ñ»­Õǭݳϭݻ­ñÁ ѳ­í³­Ý³­µ³ñ Ýϳ­ïÇ »Ý áõ­Ý»­ó»É ݳ¨ ³ÛÝ, áñ ³­å³­Ñáí­íÇ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³­Ý³Õ­ÙáõÏ áõ ³Ý­ß»Õ Áݭóó­ùÁ ¨ áñ­å»ë­½Ç µ³­ó³­Ñ³Û­ïá­ñ»Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­íáÕ ëå³Ý­¹Á ³­å³­·³ ½á­Ñ»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ã·Ç­ï³Ïó­íÇ ¨ ãϳÝË­íÇ: γ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ 20-ñ¹ ­¹³­ñ³ëϽ­µÇÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í³Í г­ Ûáó Ø»Í º­Õ»é­ÝÁ ¨ ÝáõÛÝ ¹³­ñ³­í»ñ­çÇ í»ñ­çÇÝ ï³ë­Ý³Ù­Û³­ÏáõÙ Ù»ñ гݭñ³­å»­ïáõíÛáõ­Ýáõ٠ϳ­ï³ñ­í³Í ³­í»­ñ³­ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ Ñ»­éáõ 144

ã»Ý ùÝݳñÏ­íáÕ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý ßñ糭ݳϭݻ­ñÇó: º­Õ»é­ÝÁ Íñ³·­ñáÕ áÑ­Ù³­ÏÁ Âáõñ­ùdz­ÛÇ ï»­Õ³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³Ý­ ·³Ù µ³ñÓ­ñ³ë­ïÇ­×³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇÝ ³Û¹ ѳñ­óÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ Ññ³­Ù³Ý­Ý»ñÝ áõ ϳñ­·³¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ͳͭϳ·ñ­í³Í ¿ áõ­Õ³ñÏ»É, ¨ Ýñ³Ýù ÙdzÛÝ Ïá­ïá­ñ³­ÍÁ ëÏë»­ÉÇë ëï³­ó³Í §µ³­Ý³­ÉÇáí¦ »Ý ϳ­ ñá­Õ³­ó»É ϳñ­¹³É ³Û¹ ϳñ­·³¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ò»­Õ³ë­å³­Ýáõí۳­ÝÁ í»­ñ³­µ»­ñáÕ Ù»Ï ³ÛÉ ¹ñí³· ¨ë, á­ñÁ, ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ÙÇÝã ûñë Çñ ³ñ­Å³­ÝÇ ·Ý³­Ñ³­ï³­Ï³­ÝÁ ãÇ ëï³­ó»É. ѳ­í³ë­ïÇ ³Õµ­Ûáõñ­Ý»ñÝ áõ º­Õ»é­ÝÇó ÷ñÏí³Í­Ý»­ñÁ íϳ­ÛáõÙ »Ý, áñ Âáõñ­ùdz­ÛáõÙ ¶»ñ­Ù³­Ýdz­ÛÇ ¹Ç­í³­Ý³­·»ï­Ý»­ñÁ, ëå³­Û³­Ï³½­ÙÁ ¨ ÝáõÛ­ÝÇëÏ á­ñáß Ñá·¨á­ñ³­Ï³Ý­ Ý»ñ, ѳ­Û»­ñÇ ï»­Õ³­Ñ³Ý­Ù³Ý ¨ Ïá­ïá­ñ³Í­Ý»­ñÇ Ý³­Ë³­ß»­ÙÇÝ ¨ ÁÝ­ óó­ùáõÙ, ѳ­Û»­ñÇÝ Ñáñ­¹á­ñ»É »Ý ³Ý­í»­ñ³­å³­Ñá­ñ»Ý ϳ­ï³­ñ»É Ãáõñ­ ù³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ å³­Ñ³Ýç­Ý»­ñÁª ѳÝÓ­Ý»É ½»Ý­ùÁ (»ñµ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ, ½»Ýù ѳ­Ù³ñ­Û³ ãϳñ), ï»­Õ³­Ñ³Ý­í»É ³­é³Ýó áñ¨¿ ¹Ç­Ù³¹­ñáõÃ­Û³Ý ¨ ÙdzÛÝ ³Û¹ ¹»å­ùáõÙ, ǵñ¨ û ϳ­å³­Ñáí­í»ñ ѳ­ Û»­ñÇ Ï۳ݭùÇ áõ ·áõÛ­ùÇ ³Ý­Ó»éÝÙ­Ë»­ÉÇáõíÛáõ­ÝÁ, ÇëÏ á­ñáß Å³­Ù³­Ý³Ï ³Ýó, Ýñ³Ýù ǵñ Ïí»­ñ³­¹³é­Ý³­ÛÇÝ Ç­ñ»Ýó µÝ³­Ï³­í³Û­ñ»­ñÁ: ÆÝã­å»±ë ãѳ­í³­ï³­ÛÇÝ, û­ñǭݳÏ, ·»ñ­Ù³­Ý³­óÇ­Ý»­ñÇÝ, á­ñáÝù áã ÙdzÛÝ ùñÇë­ ïáÝ­Û³-ѳ­í³­ï³­ÏÇó ¿ÇÝ, ³Ûɨ ù³­Õ³­ù³­ÏÇñà Åá­Õáíñ­¹Ç ѳ٭µ³í áõ­Ý»ÇÝ: ºí áã 峭ϳë ϳñ¨áñ Ù»Ï ³ÛÉ Ñ³Ý­·³­Ù³Ýù: Üñ³Ýó ó³­ í³Ï­óÇ ¨ ·Ã³ëñ­ïÇ ³ñ­ï³­ùÇÝ ¹ñë¨á­ñáõÙ­Ý»­ñÁ, å³ñ½ ¿, áñ ÷³­ñ³­ ïáõÙ ¿ÇÝ Ùdz­ÙÇï ѳ­Û»­ñÇ Ï³ë­Ï³Í­Ý»­ñÁ, ³­é³­í»É ¨ë, áñ Ýñ³Ýó Ï»ó­í³Í­ùÁ, ѳ­·áõë­ïÁ, Ëá­ë»­Éáõ á­×Á ß³­Ñ»­Ï³­Ýá­ñ»Ý ï³ñ­µ»ñ­í»É ¿ Ãáõñ­ù³­Ï³­ÝÇó: ²Û­ëûñ ³ñ­¹»Ý µá­Éá­ñÁ ·Ç­ï»Ý, û ÇÝã ϳ­ï³ñ­í»ó: ܳ¨ª ³ñ¹­Ûá±ù ­ÝáõÛÝ Ï³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·ÇÝ ãÇ Ñ³­Ù³­ å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ³ÛÝ, áñ г­Ûáó ò»­Õ³ë­å³­ÝáõÃ­Û³Ý ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙÝ áõ ¹ñ³ Ù³­ëÇÝ ×Çßï ï»­Õ»­Ï³ï­íáõíÛáõ­ÝÁ, ÇÝã­å»ë ¹ñ³ Ç­ñ³­Ï³Ý³ó­ Ù³Ý Áݭóó­ùáõÙ, ³ÛÝ­å»ë ¿É ¹ñ³­ÝÇó Ñ»­ï᪠ÙÇÝ㨠ûñë Ñ»ï¨á­Õ³­ ϳ­Ýá­ñ»Ý ݻݭ·³­÷áË­íáõÙ áõ Ëá­ãÁÝ­¹áï­íáõÙ ¿: ºí ¹³ 峭ﳭѳ­ Ï³Ý ã¿: г­Ûáó ò»­Õ³ë­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Íñ³·ñ­Ù³ÝÁ, ϳ½­Ù³­Ï»ñå­Ù³ÝÁ, Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³ÝÁ, ϳ­ï³ñ­í³­ÍÇ ÏáÍÏ­Ù³ÝÝ áõ ݻݭ·³­÷áË­Ù³ÝÁ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÷³ë­ï³Ãխû­ñÇ-ÝÛáõ­Ã»­ñÇ Áݭû­ñóáõ­ÙÁ ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ·³ñ­ß³­Ñá­ïáõí۳ٵ ѳ­·»­ó³Í ÙÃÝá­Éáñï ¿ ëï»Õ­ÍáõÙ: γ­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý Íñ³­·Ç­ñÁ ·Ç­ï³­Ï³Ý í»ñ­Éáõ­ÍáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, ·Ç­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í Éáõ­ÍáõÙ­Ý»­ñÇ ÷á­Ë³­ñ»Ý ù³­ñá­½áõÙ145

Ù³­ïáõ­óáõÙ ¿ ßá­ß³­÷»­ÉÇ Ï»ñ­å³­ñ³Ý­ùÇó ½áõñϪ ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ѳ­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÙÇ Ñ³­Ù³­Ï³ñ· ¨ »ñ¨³­Ï³­Û³­Ï³Ý »ñ­ç³­ÝÇÏ Ï۳ݭùÇ áõ­ïá­ådz­Ï³Ý ѳ­í³ë­ïáõÙ­Ý»ñ: ä³ñ­½Çó ¿É å³ñ½ ¿, áñ ³Û¹ г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ÏÝù³­Ñ³Û­ñ»­ñÁ ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç »Ý ¹ñ»É Ù³ñ¹­ ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ »ñÏ­ñ³­ÛÇÝ ¹ñ³Ë­ïÇ ù³­ñá½­ãáõíÛáõ­ÝÁ, áñ­å»ë­½Ç ˳­µ»áõí۳ٵ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ Ùá­Éá­ñ»ó­Ý»Ý, ß»­Õ»Ý µÝ³­Ï³Ý Áݭóó­ ùÇó ¨ ïÇ­ñ³­Ý³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇÝ: Þ³­ï»­ñÇÝ ¿ ѳÛï­ÝÇ, áñ ï³ëÝ­Û³Ï ¹³­ñ»ñ ³­é³ç ÝáõÛÝ ëÇá­Ýǽ­ÙÁ ѳ­Ù³ñ­Ó³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­ó³í ëï»Õ­Í»É Çñ ÇëÏ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý ÏñáÝ­Ý»ñ (Áݹ­Ñ³­Ýáõñ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ, Ç­Ù³ª Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ, ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝ, Çë­É³Ù) ¨ ϳ­ñá­Õ³­ó³í ¹ñ³Ýù ï³­ñ³­Í»É ѳñ­Ûáõ­ñ³­íáñ Åá­Õá­íáõñ¹­ Ý»­ñÇ Ù»ç ¨ ³Û¹ ÏñáÝ­Ý»­ñÁ Ýñ³Ýó ѳ­Ù³ñ ¹³ñÓ­Ý»É µ³­ñá­Û³¿­ÃÇ­ ϳ­Ï³Ý ã³­÷³­ÝÇß, ÇÝ­ãÁ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ ¿ ëï»Õ­Í»É ³Û¹ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ ñÇÝ, ·É˳­íá­ñ³­å»ë ùñÇë­ïá­Ý»áõÃ­Û³Ý ÙÇ­çá­óáí, ¹³­ñ»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï ³ß­Ë³­ï»ó­Ý»É ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý û·­ïÇÝ: ²ÛÅÙ ¿Éª Ïñá­Ý³­Ï³­ÝÇÝ ½áõ­·³­Ñ»é, Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ Ù³­ïáõó­íáõÙ ¿ ÝáõÛÝ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý-ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý Ýå³­ï³­ÏÇÝ Í³­é³­ÛáÕ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ³Ý­í³Ùµ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõÝ-Íñ³­·Ç­ ñÁ, á­ñÝ ³ñ­¹»Ý Ý»­ñ³­é»­Éáõ ¿ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁª ³Ý­Ï³Ë Ïñ᭠ݳ­Ï³Ý å³ï­Ï³­Ý»­ÉáõíÛáõ­ÝÇó: ¼³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇ ½áõ­·³­¹Ç­åáõíÛáõÝ. 19-ñ¹ ­¹³­ñÇ 90-³­Ï³Ý­Ý»­ñÇÝ Â»á­¹áñ лñó­ÉÁ ëï»Õ­Í»ó ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý ëÇá­Ýǽ­ÙÁ, ÇÝãÝ ³­é³í»É µ³ñÓñ Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏÇ Ñ³ëó­ñ»ó ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ϳ­éáõÛó­Ý»­ñÇ Ï³½­ Ù³­Ï»ñå­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÝ áõ ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ, ÇëÏ ¹ñ³­ÝÇó 100 ï³­ñÇ ³Ýó, 20-ñ¹ ­¹³­ñÇ 90-³­Ï³Ý­Ý»­ñÇÝ, Ù»Ï ³ÛÉ Ñ»ñóÉ Ï³Ù Ñ»ñóÉ­Ý»ñ ëï»Õ­Í»­óÇÝ ¨ ³­Ù»­Ý³­µ³ñÓñ Ù³­Ï³ñ­¹³­Ïáí ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹ñ»­óÇÝ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á: ²Û­ëûñ­í³ ½³ñ­·³­óáõÙ­Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ ³­Ù»Ý ÇÝã ³ñ­íáõÙ ¿ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ãí³­ù³­Ý³­ÏÇ Ýí³­½»ó­Ù³Ýª §áõ­ïáÕ µ»­ñ³Ý­Ý»­ñÇ ÷³Ï­Ù³Ý¦ ¨ ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»ñÝ áõ ÙÛáõë ѳñë­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÁ §ÁÝïñ­Û³É¦ ³½­·ÇÝ Ù³­ïáõ­ó»­Éáõ ¨ áõ­ñÇß Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇó ËÉ³Í ³Û¹ ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ »ñ­Ï³­ñ³­Å³Ù­Ï»ï ß³­Ñ³­·áñ­Í»­ÉáõÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ ëï»Õ­Í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí èÇá­ÛÇ Ðé㳭ϳ·­ñÇ ³­é³­çÇÝ ëϽµáõÝ­ùÁ (§Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­ 146

Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ï»Ýï­ñáÝ Ñ³Ý­¹Ç­ë³­óáÕ Ù³ñ­¹Á Ç­ñ³­íáõÝù áõ­ÝÇ µÝáõí Û³Ý Ñ»ï Ý»ñ­¹³ß­Ý³Ï, ³­éáÕç ¨ µ»Õ٭ݳ­íáñ Ï۳ݭùǦ) Éñçá­ñ»Ý í»ñ­ Éáõ­Í»­Éáõ ϳ­ñÇù áõ­ÝÇ, áñ­å»ë­½Ç ѳë­Ï³ó­íÇ, û û­ñǭݳÏ, г­Û»­ó³­ ϳñ­·Ç Ï»Ýï­ñáÝ Ñ³Ý­¹Ç­ë³­óáÕ Ù³ñ¹ ³­ë³­ÍÁ í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ µá­Éáñ Ù³ñ¹­Ï³±Ýó, û± áã (å»ïù ¿ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³É, áñ Ññ»³­Ý»­ñÇ û­ñ»Ýù­ Ý»­ñÇ ·ñùáõÙª ³ɭÙáõ­¹áõÙ, Ù³ñ­¹Á ÙdzÛÝ Ññ»³Ý ¿, ÇëÏ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ÙÛáõë Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»ñÝ ³Ý­í³Ý­íáõÙ »Ý, û­ñǭݳÏ, ³­ÏáõÙ­Ý»ñ, ³Û­ëÇÝùݪ áã Ññ»³­Ý»ñ): ºí, Áݹ­Ñ³Ý­ñ³å»ë, ãݳ­Û³Í ³ÛÝ µ³­ÝÇÝ, áñ §Î³­ ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ¹ñáõÛíݻ­ñáõÙ Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ß»ßï­íáõÙ ¿, áñ ³­Ù»Ý ÇÝã ³ñ­í»­Éáõ ¿ ѳ­ÝáõÝ ³Ù­µáÕç Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý µ³­ñ»­Ï»­óáõÃ­Û³Ý ¨ Ýñ³ ³­å³­·³­ÛÇ, 볭ϳÛÝ ³ÛÝ­ï»Õ ãÇ »ñ¨áõÙ á°ã ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý µ³­ñ»­Ï»­óáõíÛáõ­ÝÁ ¨ á°ã ¿É Ýñ³ ³­å³­·³Ý: ö³ë­ï»­ñÇ Ñ³­Ù³¹­ñáõíÛáõ­ÝÇó ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ëï»ÕÍ­í»É ¿ ѳ­Ï³¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³ñ­Ñ»ë­ ï³­Ï³Ý ÙdzѭÛáõë­Ù³Ùµ, 볭ϳÛÝ Ñ³­Ù»Ù­í»É-å³­ñáõñ­í»É ¿ ³ÛÝ­åÇ­ ëÇ µ³Õ­Ó³­ÉÇ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñáí áõ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñáí, áñ Ù³ñ­¹ÇÏ ã»Ý ѳ­Ù³ñ­Ó³Ï­íáõÙ ¹ñ³Ýù Éñçá­ñ»Ý ùÝÝ»É Ï³Ù Ï³ë­Ï³­ÍÇ ï³Ï ¹Ý»É ¨ ϳñ­Í»ë ³ÛÝ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ¹á·­Ù³ ¿ ¹³ñ­Ó»É Ñ»Ýó Çñ ë»ñ٭ݳ­íáñ­Ù³Ý å³­ÑÇó: γë­Ï³­ÍÇó í»ñ ¿, áñ ³Ûë г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ëï»ÕÍ­í»É ¿ ѳ­ Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ ÃÛáõ­ñÇ­Ù³­óáõÃ­Û³Ý Ù»ç ·ó»­Éáõ ¨ Ýñ³Ý Çñ µÝ³­ Ï³Ý Áݭóó­ùÇó ß»­Õ»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí: §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ µ³­ñ»­Ï»­ óÇÏ ÏÛ³Ýù ¿ Ëáë­ï³­ÝáõÙ ³Û¹ Ùá­¹»­ÉÇÝ ³Ýó­Ý»­Éáõ í»ñ­çÇÝ ÷áõ­ÉáõÙª Ýß»­Éáí, áñ ³­é³­çÇÝ (³Ý­óáõ­Ù³­ÛÇÝ) ÷áõ­ÉáõÙ µ³­ñ»­÷áË­Ù³Ý Íñ³­ ·ñ»ñÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­ÉÇë, ϳ­ñáÕ »Ý ÉÇ­Ý»É Ïá­ñáõëï­Ý»ñ, ÝáõÛ­ÝÇëÏ Ï۳ݭùÇ á­ñ³­ÏÇ Å³­Ù³­Ý³­Ï³­íáñ í³­ï³­óáõÙ: 곭ϳÛÝ, ³­Ýá­ñáß ¿ ÙÝáõÙ ³ÛÝ Ñ³ñ­óÁ, û ³Û¹ §³Ý­óáõ­Ù³­ÛÇݦ ÷áõ­ÉÁ ù³­ÝDZ ï³ë­Ý³Ù­ Û³Ï Ï³Ù Ñ³ñ­Ûáõ­ñ³Ù­Û³Ï ¿ 層­Éáõ: ØÇ µ³Ý, ûñ¨ë, ·áõ­ß³­Ï»­ÉÇ ¿, áñ §³Ý­óáõ­Ù³­ÛÇݦ »ñ­Ï³­ñ³ï¨ ÷áõ­ÉáõÙ ³ñ­¹»Ý í×éí»­Éáõ ¿ Ù³ñ¹­ ÏáõÃ­Û³Ý ×³­Ï³­ï³­·Ç­ñÁ, ù³Ý­½Ç ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µÝ³Ï­ãáõí۳­ÝÁ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç Ñ»­Õ»­Õ³­ïÇ Ù»ç Ý»ñ­ù³­ß»­Éáõó Ñ»­ïá, Ù³ñ¹­ÏáõíÛáõ­ÝÁ ¹Åí³ñ û ϳ­ñá­Õ³­Ý³ ѻ߭ïáõí۳ٵ ¹áõñë åñÍÝ»É ëÇá­Ýǽ­ÙÇ-Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ×Ç­ñ³Ý­Ý»­ñÇó: ´Ý³­Ï³­Ý³­µ³ñ, ѳñó ¿ ³­é³­ç³­ÝáõÙ, û å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ·Ý ÇÝã­å»ë ¿ ѻ߭ïáõí۳ٵ Ý»ñ­ 147

ó­÷³Ý­óáõÙ, ÁÝ­¹áõÝ­íáõÙ, ³ñ­Ù³­ï³­íáñ­íáõÙ áõ ½³ñ­·³­ÝáõÙ: ²Ûë­ï»Õ ûñ¨ë í×­éá­ñáß ·áñ­ÍáÝ­Ý»­ñÇó »Ý, »ñµ, û­ñǭݳÏ, å»­ïáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³­ å³­ï³ë­Ë³Ý å³ß­ïáݭ۳ݻ­ñÇ ß³ñ­ùáõÙ Ï³Ý áã µ³­ÝÇ­Ù³ó, ³ß­Ë³ñ­ ÑÇ í³ñù áõ µ³ñ­ùÇó ³Ý­ï»Õ­Û³Ï­Ý»ñ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ïíÛ³É Åá­Õáíñ­¹ÇÝ µÝá­ñáß ³­ÝáõÝ-³½­·³­Ý³Ý áõ­Ý»­óáÕ Í³­ÍáõÏ ëÇá­ÝÇëï­Ý»ñ: ²é­Ï³ ÷³ë­ï»­ñÇ µ³Õ­¹³­ïáõ­ÙÁ Ç­ñ³­íáõÝù ¿ ï³­ÉÇë »½­ñ³­Ï³ó­Ý»­ Éáõ, áñ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý ¨ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ÏñáÝ­Ý»­ñÁ ëÇá­ÝÇëï­Ý»­ñÇÝ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ïí»­óÇÝ ëï»Õ­Í»É Ïñá­Ý³­Ï³Ý ϳÛë­ñáõíÛáõÝ: ²ÛÅÙ ¿É, ¹ñ³Ý ѳ­í»É­Û³É, Ýñ³Ýù Ó·ïáõÙ »Ý §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ ó³­Ï³ñ­·Ç ÙÇ­çá­óáí ëï»Õ­Í»É ëÇá­Ý³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ Ï³Ûë­ñáõíÛáõݪ ³ñ­¹»Ý ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Áݹ·ñϭٳٵ: îñ³­Ù³­µ³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ñáõ­ßáõÙ ¿, áñ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ ó³­Ï³ñ­·Á Ùáï ³­å³­·³­ÛáõÙ Çñ ³ñ­Å³­ÝÇ ·Ý³­Ñ³­ï³­Ï³­ÝÁ Ïëﳭݳ áõ ÏÙ»ñÅ­íÇ, 볭ϳÛÝ ¹³ å»ïù ¿ ³ñ­íÇ Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë ϳñ× Å³­Ù³­ ݳ­Ï³­Ñ³ï­í³­ÍáõÙ, ù³­ÝÇ ¹»é ³Û¹ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á, ³Ûëå»ë ³ë³Í, ÏñáÝ ã»Ý ¹³ñÓ­ñ»É, á­ñÇó Ñ»­ïá ³Û¹ г­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á ãÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÁ, ¹ñ³­ÝÇó Ññ³­Å³ñ­í»­ÉÁ Ϲ³é­Ý³ ³Ýѭݳñ:

148

ºë ³É ³ÛÝåÇëÇ ûñ¿ÝùÝ»ñ ïáõÇ ³ÝáÝóª áñ û·ï³Ï³ñ ã¿ÇÝ áõ ³ÛÝåÇëÇ Ï³ñ·³¹ñáõÃÇõÝ»ñª áñáÝóÙáí ã¿ÇÝ Ïñݳñ ³åñÇÉ: ²ëïí³Í³ßÝãÇó

¸ð²Ø²ÞÜàðÐܺð ²ß­Ë³ñ­ÑÇ ß³ï »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ѳï­Ï³ó­íáÕ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñáí Íñ³·­ñ»­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³­ óáõ­ÙÁ ëá­íá­ñ³­Ï³Ý »ñ¨áõÛà ¿, 볭ϳÛÝ ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ØÇáõÃ­Û³Ý ïñáÑ­ Ù³Ý Ñ»ï¨³Ý­ùáí ³Ý­Ï³­ËáõíÛáõÝ Ó»éù µ»­ñ³Í »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ³Û¹­åÇ­ëÇ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÁ Ýá­ñáõíÛáõÝ »Ý, ù³Ý­½Ç ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý û­ñáù ¹ñ³Ýù ÁݭϳɭíáõÙ ¿ÇÝ áñ­å»ë »ñÏ­ñÇ Ý»ñ­ùÇÝ áõ ³ñ­ï³­ùÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí۳­ÝÁ ÙÇ­ç³Ù­ïáÕ ·áñ­ÍÇù, ѻ勉­µ³ñ ¨ Ëáëù ³Ý­·³Ù ã¿ñ ϳ­ñáÕ ÉÇ­Ý»É ¹ñëÇó ѳï­Ï³ó­íáÕ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ: ²ÛÅ٠ϳ­ñÇ­ùÇ Ù»ç ѳÛïÝ­í³Í ¨ ÇÝù­ÝÇß­Ë³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ÷áñ­ÓÇ å³­Ï³­ëáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ, û­ñǭݳÏ, г­Û³ë­ï³­ ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ, ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ ëﳭݳ­ÉÁ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ¿ Ù»Í Ýí³­×áõÙ: Ødz­Å³­Ù³­Ý³Ï, 廭ﳭϳ­Ýá­ñ»Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ù³­ñá½­ ãáõíÛáõÝ ¿ ï³ñ­íáõÙ, áñ µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­ÑÁ Ýáõۭݳó­ÝáõÙ ¿ Ýí»­ñÇ Ñ»ï ¨ Ù»Í ³Ï­Ý³­Í³Ýù ¿ ï³­ÍáõÙ ¹ñ³ ѳï­Ï³ó­Ýá­ÕÇ ÝÏ³ï­ Ù³Ùµ: Æ­ñáù, ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ, ³Û­ëÇÝùݪ ¹ñ³­Ù³­Ï³Ý ÝíÇ­ñ³ï­íáõíÛáõÝ Ñ³ï­Ï³ó­Ýá­ÕÁ Çñ ïí³Í ·áõ­Ù³­ñÁ Ñ»ï ãÇ å³­Ñ³Ý­çáõÙ, ³Û¹ ·áõ­Ù³­ñÁ ï³­ÉÇë ¿ ³Ý­Ñ³­ïáõÛó, 볭ϳÛÝ Ç­ñ³­Ï³­Ýáõ٠ѳ­ïáõ­óáõ­ÙÁ ß³ï ͳÝñ ¿ ÉÇ­ÝáõÙ, ù³Ý­½Ç, ÇÝã­å»ë óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë ÷áñ­ÓÁ, ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ ѳï­Ï³ó­ÝáÕ­Ý»­ñÁ ϳ­ñá­Õ³­ÝáõÙ »Ý, Ç­ñ»Ýó Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­ å³­ï³ë­Ë³Ý, áõÕ­Õáñ­¹»É ïíÛ³É »ñÏ­ñÇ û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý-Ç­ñ³­í³­Ï³Ý, ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý, ïÝﻭ볭ϳÝ, ëá­ódz­É³­Ï³Ý ¨ ÙÛáõë á­Éáñï­Ý»­ñÁ: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­Ýáõ٠ѳ­½³­ñ³­íáñ ¹ñ³­Ù³­ ßÝáñÑ­Ý»ñ »Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»Éª ÙÇ­ÉÇá­Ý³­íá­ñÇó ÙÇÝ㨠ѳñ­Ûáõ­ñ³­íáñ ¹á­É³ñ ͳ­í³É­Ý»­ñáí: ¸ñ³Ýù ïñí»É »Ý å»­ï³­Ï³Ý Ï³­éáõÛó­Ý»­ñÇÝ, ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ, ³­é³Ý­ÓÇÝ ³Ý­Ñ³ï­Ý»­ ñÇÝ: Ø»ñ »ñÏ­ñáõÙ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ »Ý ѳï­Ï³ó­ñ»É áõ ß³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ »Ý ѳï­Ï³ó­Ý»É г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ, ¶Éá­µ³É ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý 149

ýáÝ­¹Á, ºí­ñ³­ëdz ¨ î³­ëÇë (ºí­ñá¿Û¹) ÑÇ٭ݳ¹­ñ³Ù­Ý»­ñÁ, ²ØÜ-Ç ¼³ñ­·³ó­Ù³Ý ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ·áñ­Í³­Ï³­ÉáõíÛáõ­ÝÁ-USAID ¨ µ³­½áõÙ ³ÛÉ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»ñ: âݳ­Û³Í Ç­ñ»Ýó µ³½­Ù³­½³­Ýáõí۳ÝÝ áõ ˳ۭﳵ­Õ»­ïáõí۳ÝÁ, ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ ѳï­Ï³ó­ÝáÕ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ å³­Ñ³Ýç­Ý»­ñÁ ½³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇá­ñ»Ý ÝáõÛÝÝ »Ý: Üñ³Ýù áõÕ­Õ³­ÏÇ Ï³Ù ³­ÝáõÕ­Õ³­ÏÇ å³­Ñ³Ý­çáõÙ »Ý û­ñ»Ýë¹­ñ³­ Ï³Ý §µ³­ñ»­÷á­ËáõÙ­Ý»ñ¦, å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ³­å³­Ï»Ýï­ñá­Ý³­óáõÙ, å»­ïáõÃ­Û³Ý ¹»­ñÇ Ãáõ­É³­óáõÙ, ϳ­é³­í³­ñáõí Û³­ÝÁ ïÝï»­ë³­Ï³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõ­ÝÇó ½ñÏáõÙ, µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»­ñÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ ³­å³­Ï»Ýï­ñá­Ý³­óáõÙ, ïÝï»­ëáõí Û³Ý áõ ßáõ­Ï³­ÛÇ ³­½³­ï³­Ï³­Ý³­óáõÙ, å»­ï³­Ï³Ý ·áõÛ­ùÇ-áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇ ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­Ýáñ­ÑáõÙ, Ù³­Ñ³­å³ï­ÅÇ í»­ñ³­óáõÙ, ËÕ×Ç ³­½³­ïáõí ÛáõÝ, »ñÏ­ñÇ Ïñá­Ý³­Ï³­Ý³­óáõÙ ¨ ³ÛÉÝ: ì»ñ­çÇÝ ù볭ݳ٭۳­Ïáõ٠г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í³Í ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ ÷áñ­ÓÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ ¹ñ³­ ٳ߭Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ Íñ³·­ñ»ñ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­ÉÇë ÷³ë­ïá­ñ»Ý ϳ­ï³ñ­íáõÙ ¿ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñá­ÕÇ, çñÇ, ÁÝ­¹»ñ­ùÇ, ³Ý­ï³é­Ý»­ñÇ, µáõ­ë³­Ï»Ý­ ¹³­Ý³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ¨ ÙÛáõë µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ, Ç­ñ³­í³û­ñ»Ýë¹­ ñ³­Ï³Ý áõ å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ, ·Ç­ïáõí۳Ý, ÏñÃáõí۳Ý, Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ ¨ ³ÛÉ á­Éáñï­Ý»­ñÇ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý Ãí³­ù³­Ý³­ÏÇ ¨ Ýñ³ Ý»­ñáõ­ÅÇ, ëá­íá­ñáõÛíݻ­ñÇ, µ³­ñá­Û³­Ñá­·»­µ³­Ý³­ Ï³Ý ³­é³Ýӭݳ­Ñ³ï­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, ݳ­Ë³­ëÇ­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, Ýå³­ ï³Ï­Ý»­ñÇ, »­ñ³­½³Ýù­Ý»­ñÇ ·áõÛ­ù³·­ñáõÙ, ×Çßï ÏÉÇ­ÝÇ ³­ë»Éª Ëáõ­½³ñ­ ÏáõíÛáõÝ: ܳ¨ª Ýßí³Í á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ Ý»ñ­ÙáõÍ­íáõÙ ¨ ÑÇ٭ݳ­íáñ­íáõÙ ¿ å»­ïáõÃ­Û³Ý áõ Åá­Õáíñ­¹Ç ß³­Ñ»­ñÇÝ Ñ³­Ï³­ëáÕ, 볭ϳÛÝ ØÇ­ç³½­ ·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­ ˳­ÝáÕ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ: ¸ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáí, å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ »Ý ëï»Õ­ÍáõÙ áõÕ­Õáñ­¹»­Éáõ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ïÝï»­ë³­ ϳÝ, ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý ¨ Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ½³ñ­·³­óáõÙ­Ý»­ñÁ, ³Û¹ »ñÏñ­ Ý»­ñáõÙ íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ ï³­ñ³­ÍáÕ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ý»ñ­Ã³­÷³Ý­óáõÙÝ áõ ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ: ¸ñ³­Ù³­ßÝáñÑ­Ý»ñ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáõ ·É˳­íáñ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇó »Ý ݳ¨ Ù³ñ¹­Ï³Ýó Ùï³­Í»­É³­Ï»ñ­åÇ Ù»ç ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ Ï³­ï³­ñ»­ÉÁ, Ù³ñ­¹áõÝ ³½­·³­ ÛÇÝ ³­í³Ý­¹áõÛíݻ­ñÇó, ³½­·Çó, ѳۭñ»­ÝÇ­ùÇó û­ï³­ñ»­ÉÁ, 廭ﳭϳ­ 150

ÝáõÃ­Û³Ý ·Ç­ï³Ï­óáõ­ÙÇó ½ñÏ»­ÉÁ: гñ­Ï³í, Ï³Ý Ý³¨ û·­ï³­Ï³ñ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ, ³­é³Ý­ÓÇÝ ¹»å­ù»­ñáõÙ ¹ñ³Ýù ÙÇç­å»­ï³­Ï³Ý »Ý ¨ ·É˳­íá­ñ³­å»ëª Ý»­ñ³½­·³­ÛÇÝ: ¸ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ Íñ³·­ñ»ñ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­ÉÇë 峭ﳭѳ­Ï³Ý ϳ٠³Ýíë­ï³­Ñ»­ÉÇ ÷áñ­Ó³­·»ï­Ý»ñÁ, ³Ý­Ï³Ë ·Ç­ï»­ÉÇù­Ý»­ñÇó, ¹áõñë »Ý ÙÕíáõÙ ¨ ÙÝáõÙ »Ý ÙdzÛÝ å³ï­íÇ­ñ³­ïáõÇ Ñ³­Ù³ñ ѳ­í³­ï³­ñÇÙ­ Ý»ñÝ áõ ÑÉáõ-Ñݳ­½³Ý¹­Ý»­ñÁ: ²Ûë­åÇ­ëÇ ÷áñ­Ó³­·»ï­Ý»­ñáí ëï»Õ­Í³Í ËÙµ»­ñÁ, ÇÝã­å»ë Ùá­ñ»­Ë³­å³ñ­ë»ñ, ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ ÙÇ Íñ³·­ ñÇó ³ÝóÝáõÙ »Ý Ù»Ï ³ÛÉ Íñ³­·ñÇ: ²Ûë ÷áñ­Ó³­·»ï­Ý»ñÁ, ³Ý­Ï³Ë Ù³ë­Ý³­·Ç­ï³­Ï³Ý ϳ­ñá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó áõ ϳ­ï³­ñ³Í ³ß­Ë³­ï³Ý­ ùÇ á­ñ³­ÏÇó, ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ å³ß­ïáÝ­Û³­ Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó Ùßï³­å»ë ·á­í³­µ³Ý­íáõÙ »Ý áñ­å»ë ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ³­Ù»­ ݳ­µ³ñÓñ ϳñ­·Ç ÷áñ­Ó³­·»ï­Ý»ñ, ÇëÏ Ýñ³Ýó ϳ­ï³­ñ³Í ³ß­Ë³­ ï³ÝùÝ ¿Éª µ³ñÓ­ñ³­Ï³ñ·, û­ñǭݳ­Ï»­ÉÇ áõ ³Ý·­Ý³­Ñ³­ï»­ÉÇ: 곭ϳÛÝ ¹³ ³ë­íáõÙ ¿ ÙdzÛÝ ³­é»ñ¨áõÛÃ, Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ ³½­·³­ÛÇÝ ÷áñ­Ó³­·»ïÙ³ë­Ý³­·»ï­Ý»­ñÁ Ýñ³Ýó ѳ­Ù³ñ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ»­ÉÇ »Ý, û­ñǭݳÏ, ¹ñ³­ ٳ߭Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ Íñ³·­ñ»­ñáõÙ Áݹ·ñÏ­í³Í ï»­Õ³­Ï³Ý ÷áñ­Ó³­·»ï­Ý»­ ñÇÝ, ѳï­Ï³ó­í³Í ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ ·áõ­Ù³ñ­Ý»­ñÇó, ëá­íá­ñ³­µ³ñ ÙdzÛÝ ÷ßñ³ÝùÝ ¿ ѳë­ÝáõÙ: ¸ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñáí Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í³Í Íñ³·­ñ»­ñÇ µá­í³Ý­¹³­Ïáõí Û³­ÝÁ ͳ­Ýáà áñ¨¿ ³ÝÓ ¹Åí³ñ û ãÝϳ­ïÇ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­ Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ýǭݳÝë­Ý»­ñáí Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í³Í ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ ñÇ íï³Ý­·³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÁ: ¸ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñÝ »Ý, áñ ³­å³½­·³­ÛÇÝ Ï³Ù áã ÷áñ­Ó³­éáõ Õ»­Ï³­í³ñ­Ý»ñ áõ­Ý»­óáÕ »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ Ñ»ß­ïáõí Û³Ùµ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ á­Éáñï »Ý Ý»ñ­ù³­ßáõÙ: ¸ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñÝ »Ý, áñ ³­Ù»Ý ϳñ­·Ç íï³Ý­·³­íáñ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³éç¨ µ³­óáõÙ »Ý »ñÏ­ñÇ ¹³ñ­å³ë­Ý»­ñÁ: ²ÛÅÙ ³ñ­¹»Ý ß³­ï»ñÝ »Ý ѳë­Ï³­ÝáõÙ, áñ »­Ã» ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ áñ¨¿ á­Éáñ­ïáõÙ ¹ñ³­ ٳ߭ÝáñÑ­Ý»ñ »Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝáõÙ, ³­å³ ßáõ­ïáí ³Û¹­ï»Õ í³ñ­Ï³­ ÛÇÝ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»ñ »Ý ϳ­ï³ñ­í»­Éáõ: ܳ¨ ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿ ¹³ñ­Ó»É, áñ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ »­Õ³­Ý³Ï ëï»Õ­ÍáÕ Ñ»­Õǭݳ­Ï³­íáñ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­ Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ÝáõÛÝ Ýå³­ï³ÏÝ »Ý Ñ»­ï³åÝ­ ¹áõÙ, ÇÝ­ãÇó ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ »½­ñ³­Ï³ó­Ý»É, áñ Ýñ³Ýù, ϳ­Ù³ û ³­Ï³­Ù³, ÝáõÛÝ áõ­ÅÇÝ »Ý ͳ­é³­ÛáõÙ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­ åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ѳï­Ï³ó­íáÕ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÁ ÃÇ­ñ³Ë 151

ѳݭ¹Ç­ë³­óáÕ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·»­ ñÁ ù³Û­ù³­Û»­Éáõ, ³Û­É³­½³Ý íï³Ý­·³­íáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ Ý»ñ­Ùáõ­Í»­Éáõ Ñ»ï ٻϭï»Õ ݳ¨ í³ñ­Ï»­ñÇ ³éç¨Çó Áݭó­óáÕ Ñ»­ï³­ËáõÛ½­Ý»ñÝ áõ ³­å³­·³ í³ñ­Ï³­éáõ­Ý»­ñÇ ³­Ëáñ­Å³­ÏÁ ·ñ·éáÕ­Ý»ñÝ »Ý: ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ßáõñç »ñ­Ïáõ ï³ë­Ý³Ù­Û³Ï ¿, ÇÝã г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­ Ù³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á µ³­ñ»­÷á­Ë»­Éáõ, ϳ­ß³­é³­Ï»­ñáõíÛáõ­ÝÁ, Ïá­éáõå­ ódzÝ, ëá­ódz­É³­Ï³Ý ɳñ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ í»­ñ³ó­Ý»­Éáõ, ïÝï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ ³­Ùáõñ ÑÇÙ­ù»­ñÇ íñ³ ¹Ý»­Éáõ, ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ µ³­ñ»­É³­ í»­Éáõ, µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»ñÝ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï ϳ­é³­í³­ñ»­Éáõ, ·Ç­ïáõí ÛáõÝÝ áõ ÏñÃáõíÛáõ­ÝÁ ½³ñ­·³ó­Ý»­Éáõ ¨ ³ÛÉ å³ïñ­í³Ï­Ý»­ñáí ¹ñ³­ ٳ߭ÝáñÑ­Ý»ñ »Ý ѳï­Ï³ó­ÝáõÙ: êϽµÝ³­Ï³Ý ßñç³­ÝáõÙ Ýñ³Ýù ¹ñ³­ ٳ߭ÝáñÑ­Ý»­ñÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­Ýáõ٠ѳï­Ï³ó­ÝáõÙ ¿ÇÝ Ñ³­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇݪ Ýå³­ï³Ï áõ­Ý»­Ý³­Éáí ëñ³Ýó û·­Ýáõí Û³Ùµ ÙÇ­ç³Ù­ï»É å»­ï³­Ï³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ á­ñá­ßáõÙ­Ý»ñ ϳ­Û³ó­ Ý»­Éáõ ·áñ­ÍÇÝ: 곭ϳÛÝ Ï³ñ× Å³­Ù³­Ý³Ï ³Ýó, Ýñ³Ýù µ³Ë­ïá­ñáß ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÁ ëÏë»­óÇÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»É ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ¨ Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý ÙÛáõë ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñáõÙ: г­í³­Ý³­µ³ñ, ¹³ ϳ­ï³ñ­ í»ó ³ÛÝ µ³­ÝÇó Ñ»­ïá, »ñµ Ýñ³Ýù ѳ­Ùá½­í»­óÇÝ, áñ å»­ï³­Ï³Ý Ï³­ éáõÛó­Ý»­ñÁ ÃáõÛÉ »Ý, ÇëÏ å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÁ, ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ í³ñù áõ µ³ñ­ùÇó ³Ý­ï»Õ­Û³Ï ÉÇ­Ý»­Éáí, ³½­·³­ÛÇÝ Ñá·­ë»­ñáí ³ÛÝ­ù³Ý ¿É ï³ñ­í³Í ã»Ý, ѻ勉­µ³ñ, Ýå³­ï³­ÏÇÝ Ñ³ë­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ÇÝ­ãá±õ­ »ñ­Ï³ñ áõ ùÇã ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­í»ï ׳­Ý³­å³ñÑ ³Ýó­Ý»É, »ñµ ³Ý­ÙÇ­ç³­å»ë ϳ­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý ¨ Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý ÙÛáõë ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñáõÙ ³ß­Ë³­ ï»­ÉÁ áñ¨¿ ¹Åí³­ñáõíÛáõÝ ãÇ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ: Þáõñç ùë³Ý ï³­ñÇ ¿, ÇÝã ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÁ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ ß³­ñáõ­ ݳ­Ï³­µ³ñ ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ Íñ³·­ñ»ñ »Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝáõÙ: ²ÛÅÙ Ù»Ýù ³­Ù»­Ýáõ­ñ»ù ³­Ï³­Ý³­ï»ë »Ýù ³Û¹ ¹­ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ ù³Û­ù³­ ÛÇ㠳߭˳­ï³Ý­ùÇ Ñ»ï¨³Ýù­Ý»­ñÇÝ: ú­ñǭݳÏ, ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­ Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ѳï­Ï³ó­í³Í ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñáí áõ Ýñ³Ýó û­É³¹­ñ³Ý­ùáí, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ·áñ­Í³­¹Çñ ¨ û­ñ»Ýë­¹Çñ Ç߭˳­ÝáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ û­ñ»Ýù­Ý»ñ »Ý ϳ½­ÙáõÙ ¨ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ, á­ñáÝù ÷³ë­ïá­ñ»Ý ׳­Ý³­å³ñÑ »Ý ѳñ­Ãáõ٠ѳ­Ù³­Åá­ Õáíñ­¹³­Ï³Ý áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇ Ïá­Õá­åáõ­ïÇ ¨ å»­ïáõÃ­Û³Ý áõ Åá­Õáíñ­¹Ç 152

³Õ­ù³­ï³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ, ³ÛÝ ¿É ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ³Õ­ù³­ï³­óáõÙ, á­ñÁ ·áõ­ó»¨ ³Ýßñ­ç»­ÉÇ ¹³é­Ý³: êïáñ¨ ѳÏÇñ× ÏËáë­íÇ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í³Í ÙdzÛÝ ÙÇ ù³­ÝÇ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ: 1. ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ѳï­Ï³ó­í³Í ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñáí áõ í³ñ­Ï»­ñáí §µ³­ñ»­÷áË­í»ó¦ ÐÐ ­¹³­ï³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Á: êï»ÕÍ­í»ó »­é³ë­ïÇ­×³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ·, µ³­ñ»­Ï³ñ·­ í»­óÇÝ áõ ϳ­Ñ³­íáñ­í»­óÇÝ ¹³­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ ß»Ý­ù»­ñÁ, ¹³­ï³­íáñ­Ý»ñÝ áõ ¹³­ï³Ç­ñ³­í³­Ï³Ý á­Éáñ­ïÇ ÙÛáõë ͳ­é³­ÛáÕ­Ý»­ñÁ ѳ­Ù»­Ù³­ï³­µ³ñ ß³ï µ³ñÓñ ³ß­Ë³­ï³­í³ñÓ áõ Ýå³ëï »Ý ëï³­ÝáõÙ: ²Ûë ³­Ù»­ÝÁ ϳ­ ï³­ñ»­ÉÇë ù³­ñá½­íáõÙ ¿ñ, áñ »ñÏ­ñáõÙ Ïϳ­Û³­Ý³ ³Ý­Ï³Ë ¹³­ï³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ· ¨ Ç­ñ³­Ï³Ý ³ñ­¹³­ñ³­¹³­ïáõíÛáõÝ, Ïí»­ñ³­Ý³Ý ϳ­ß³­é³­ Ï»­ñáõíÛáõÝÝ áõ Ïá­éáõå­ódzÝ: 곭ϳÛÝ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ å³ñ½­í»ó ¹ñ³Ýó ¹³­ï³ñÏ Ëáë­ïáõÙ­Ý»ñ ÉÇ­Ý»­ÉÁ: ²Û­ëûñ ÐÐ ­ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»­ñÇ, µ³­ó³­ éáõí۳ٵ å»­ï³­Ï³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ¨ ѳ­ñáõëï­Ý»­ñÇ, Ç­ñ³­íáõÝ­ ùÇ å³ßï­å³Ý­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ áÕ­µ³­ÉÇ íǭ׳­ÏáõÙ ¿: ²ñ­¹³­ñáõí۳ÝÝ áõ ïñ³­Ù³­µ³­Ýáõí۳­ÝÁ ѳ­Ï³­é³Ï ϳ­Û³­ó³Í ¹³­ï³­Ï³Ý í×Çé­Ý»ñÝ ³ñ­ ¹»Ý ëá­íá­ñ³­Ï³Ý »Ý ¹³ñ­Ó»É: ìǭ׳ÏÝ ³­é³­í»É í³­ï³­ó³í, »ñµ ÝáõÛÝ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñáí Ï۳ݭùÇ Ïáã­í»ó §Ð³­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý ¨ å»­ ïáõÃ­Û³Ý Ï³­ñÇù­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ë»­÷³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý û­ï³ñ­Ù³Ý Ù³­ëÇݦ ÐЭû­ñ»Ý­ùÁ (³Ûë û­ñ»Ý­ùÇ Ý³­Ë³­·Ç­ÍÁ, ÇÝã­å»ë í»ñ­çÇÝ 1617 ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í ÙÛáõë û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ Ý³­Ë³­·Í»­ñÁ, ÝáõÛÝ­å»ë ¹ñëÇó Ý»ñ­ÙáõÍ­í³Í Ùá­¹»­É³­ÛÇÝ Ý³­Ë³­·ÇÍ ¿ »­Õ»É, á­ñÁ óñ·­Ù³Ý­í»É ¿ ѳ­Û»­ñ»Ý ¨ ﻭճۭݳó­í»É): ÐÐ ­µ³ñÓ­ñ³ë­ïÇ­×³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÁ, ϳ­Ù³­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ¹ñë¨á­ñ»­Éáí, ѳ­ë³­ñ³­ÏáõÃ­Û³Ý áõ å»­ïáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ áã ß³­Ñ»­Ï³Ý ¨ ÝáõÛ­ÝÇëÏ íݳ­ë³­µ»ñ ݳ­Ë³·­Í»­ñÁ ѳ­×³Ë ³ñ­¹»Ý Ñéã³­ÏáõÙ »Ý áñ­å»ë µ³­ó³­éÇϪ ·»­ñ³­Ï³ ѳݭñ³­ÛÇÝ ß³Ñ, »ñµ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ ¹ñ³Ýù ß³­Ñ»­Ï³Ý »Ý ÙdzÛÝ Ù»Ï Ï³Ù ÙÇ ù³­ÝÇ ÁÝ­ï³­ÝÇù­ Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: Ø»ñ »ñÏ­ñáõÙ ³Û¹­åÇ­ëÇ ¹»å­ù»­ñÁ µ³­½áõÙ »Ý: ú­ñǭݳ­Ï, ÐÐ ­Ï³­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý 2007 Ãí³­Ï³­ÝÇ ÃÇí 1278-Ü ¨ 1279-Ü­á­ñá­ßáõÙ­Ý»­ñáí Ãáõۭɳïñ­í»É ¿ ß³­Ñ³­·áñ­Í»É §Â»­Õáõï¦ Ñ³Ý­ ù³­í³Û­ñÁ ¨ ³ÛÝ Ñ³­Ù³ñ­í»É ¿ µ³­ó³­éÇϪ ·»­ñ³­Ï³ ѳݭñ³­ÛÇÝ ß³Ñ: ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ³Ûë ѳݭù³­í³Û­ñÇ Ý³­Ë³­·Ç­ÍÁ ѳ­Ï³­ëáõÙ ¿ ÐÐ ­ÙÇ ß³ñù û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇÝ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ³ÛÝ ÏÇ­ë³ï ¿. ѳݭù³­í³Û­ñÇ 153

ß³­Ñ³­·áñÍ­Ù³Ý á­ñáß µ³­Õ³¹­ñÇã­Ý»ñ ѳ߭í³ñÏ­í³Í »Ý 28,5 ï³ñ­í³ ѳ­Ù³ñ, ÙÇÝã­¹»é Ñá­Õ»­ñÇÝ, çñ³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇÝ, µáõ­ë³­Ï³Ý áõ ϻݭ¹³­Ý³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇÝ Ñ³ëó­í»­ÉÇù íݳë­Ý»­ñÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í »Ý ÙdzÛÝ 8 ï³ñ­í³ ѳ߭íáí: гݭù³­í³Û­ñÇ Ý³­Ë³·­ÍáõÙ ³­Ý»ñ¨³­ ϳ­Û»­ÉÇ ó³Íñ »Ý ·Ý³­Ñ³­ï»É å»­ïáõÃ­Û³Ý áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ: ú­ñǭݳÏ, ³Ý­ï³­é³­ÛÇÝ ï³­ñ³Í­ùÇ 1 ùÙ­-Ç áãÝ­ã³ó­Ù³Ý íݳ­ëÁ ·Ý³­Ñ³­ï»É »Ý 2,8 ¹ñ³Ù, ÇëÏ ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý É׳­ÏÇ Ñ³­Ù³ñ ѳï­Ï³ó­í³Í ï³­ ñ³Í­ùÇ 1 ùÙ­-Áª 0,8 ¹ñ³Ù, 36 ëÙ ­Ïá×­ÕÇ ïñ³­Ù³·­Íáí ï³Ý­Ó»­ÝÇݪ 1 ѳ­½³ñ ¹ñ³Ù: Àëï ܳ­Ë³·­ÍÇ ï»ùë­ïǪ ѳï­í»­Éáõ ¿ 127 ѳ­½³ñ ͳé, ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ³Û¹ ÝáõÛÝ ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃÇ ³Õ­Ûáõ­ë³Ï­Ý»­ñÇ Ñ³ß­í³ñÏ­Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ ѳï­í»­ÉÇù ͳ­é»­ñÁ 170 ѳ­½³ñ 883 »Ý: гï­í»­ÉÇù 53 ѳ­½³ñ 333 ËÝÓá­ñ»­ÝÇ­Ý»­ñÇó 43 ѳ­½³ñ 333-Á 26 ëÙ ï­ñ³­Ù³·­Íáí Ïá×Õ áõ­Ý»­óáÕ Í³­é»ñ »Ý, á­ñáÝó ѳ­ïáõ­ ÙÇó ³­é³­ç³­Ý³­ÉÇù ïÝï»­ë³­Ï³Ý íݳ­ëÁ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ»É »Ý 585 ÙÉÝ ¹­ñ³Ù, ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ íݳ­ëÁª ÝáõÛÝ Ñ³ß­í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ·áñ­Í³Ï­óáí, ϳ½­ÙáõÙ ¿ 867 ÙÉÝ ¹­ñ³Ù ¨ ³ÛÉÝ: îÝï»­ë³­Ï³Ý íݳ­ëÁ ·Ý³­Ñ³­ï»­ÉÇë ݳ¨ ³Ý­ï»­ë»É »Ý áãÝ­ã³ó­í»­ÉÇù Ùáï 2 ÙÉÝ 1-8 ï³­ñ»­Ï³Ý Ù³­ï³­Õ³­ ïÇ Í³­é»ñ, á­ñáÝó ѳëó­í»­ÉÇù íݳ­ëÁ, Áëï ÝáõÛÝ Ýáñ­Ù³­ïÇ­í³­ÛÇÝ ÷³ë­ï³Ãխû­ñÇ, Ïϳ½­ÙÇ Ùáï 9 ÙÉñ¹ ¹­ñ³Ù: ìݳ­ëÇ ·Ý³­Ñ³­ïáõÙ ãÇ Ï³­ï³ñ­í»É ݳ¨ ѳñ­Ûáõñ ѳ­½³­ñ³­íáñ Ã÷»­ñÇ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ª ¹»­Õ³­µáõÛ­ë»­ñÇ, áõ­ï»­ÉÇ ¨ ѳ­ï³åï­Õ³­ïáõ µáõÛ­ë»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: Àëï ܳ­Ë³·­ÍÇ, ˳Ëï­í»­ÉÇù ¨ ³­í»ñ­í»­ÉÇù ï³­ñ³Íù­Ý»­ñáõÙ ³é­Ï³ »Ý ÃéãáõÝ­Ý»­ñÇ 86 ¨ ϳíݳ­ëáõÝ­Ý»­ñÇ 55 ï»­ë³Ï­Ý»ñ, á­ñáÝ­óÇó ß³­ï»­ñÁ ·ñ³Ýó­í³Í »Ý γñ­ÙÇñ ·ñùáõÙ: îÝï»­ë³­Ï³Ý íݳ­ëÇ ·Ý³­Ñ³­ïáõ­ÙÇó ³Ûë ³­Ù»­ÝÁ ¹áõñë ¿ Ùݳ­ó»É: λݭ¹³­Ý³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇÝ Ñ³ëó­í»­ÉÇù íݳ­ëÁ ѳ߭í³ñÏ­í³Í ¿ ÙdzÛÝ Ë³­Ã³ñ­í»­ÉÇù ¨ ³­í»ñ­í»­ÉÇù É»é­Ý³­ ÛÇÝ ·»­ï»­ñáõÙ ï³­ñ»­Ï³Ý áñë­íáÕ ÓÏݳ­ï»­ë³Ï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, ³ÛÝ ¿É ÁÝ­¹³­Ù»­ÝÁ 175 ѳ­½³ñ ¹ñ³Ù: ܳ­Ë³·­ÍáõÙ í»­ñ³Ù­ß³Ï­í»­ÉÇù 5,45 ÙÉÝ ­ïáݭݳ ѳݭù³­ù³­ñáõÙ ³ñ­Í³­ÃÇ å³­ñáõ­Ý³­ÏáõíÛáõ­ÝÁª 568, ÇëÏ é»­ÝÇáõ­ÙÇ­ÝÁª 681 ³Ý­·³Ù å³­Ï³ë »Ý Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ»É ¨ ³ÛÉÝ: ö³ë­ïá­ ñ»Ý, ³Ûë ܳ­Ë³·­Íáí Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»­Éáõ ¿ å»­ï³­Ï³Ý ·áõÛ­ùÇ Ïá­Õá­ åáõï ¨ µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ, ³Û¹ ÃíáõÙª ³Ý­ï³­é³­ÛÇÝ µ³­ñ»­ µ»ñ ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÇ ³­í»­ñáõÙ, Ãáõ­Ý³­íá­ñáõÙ, ³­Ù³­Û³­óáõÙ, áãÝ­ã³­óáõÙ: ²Ûëáõѳݹ»ñÓ, ߳ѳ·ñ·Çé ÏáÕÙÁ ¹ñ³Ù³ßÝáñѳÛÇÝ Íñ³­·ñ»­ ñáí ù³ñá½ãáõÃÛáõÝ ¿ Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ, áñ ǵñ »ÕáõïÇ Ñ³Ýù³­ 154

í³ÛñÇ ß³Ñ³·áñÍáõÙÁ ûñÇÝ³Ï³Ý ¿ ¨ µËáõÙ ¿ г۳ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³­ å»ïáõÃÛ³Ý ß³Ñ»ñÇó: »­Õáõ­ïÇ Ñ³Ý­ù³­í³Û­ñÇ Ü³­Ë³·­ÍÇ Ñ»ï ϳå­í³Í í»­ñÁ µ»ñ­í³Í ³­Õ³­Õ³­ÏáÕ ÷³ë­ï»­ñÁ Ññ³­å³­ñ³Ï­í»É »Ý Ù³­Ùáõ­ÉáõÙ, Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í»É »Ý µÝ³­å³Ñ­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Ý³­Ë³­ñ³­ñÇÝ, í³ñ­ã³­å»­ïÇÝ, ݳ­Ë³­·³­ ÑÇÝ: 곭ϳÛÝ... ³­å³ñ¹­ÛáõÝ: ¶áñ­ÍÁݭó­óÁ Ñáõ­ßáõÙ ¿, áñ ³Ûë­ï»Õ Çß­ ËáõÙ »Ý Ïá­éáõå­óÇ³Ý áõ Ñá­í³­Ý³­íáñ­ãáõíÛáõ­ÝÁ: ²­ë³­ÍÁ ѳë­ï³­ïáÕ Éñ³­óáõ­óÇã ÷³ëïª 2010 Ã. Ù³ñ­ïÇ 23-ÇÝ §Â»­Õáõï¦ Ñ³Ý­ù³­í³Û­ ñÇ Íñ³·­ñÇ ¹»Ù Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ѳۭóÁ ÐÐ ­í³ñ­ã³­Ï³Ý ¹³­ï³­ñ³­ÝÁ Ù»ñ­Å»ó (¹³­ï³­íáñª ². ØÇñ­½á­Û³Ý)ª ³­é³Ýó áñ¨¿ ùÝݳñÏ­Ù³Ý: ²Ûë ³Õ»ï³ÉÇ ûñÇݳÏÁ µ»ñí»ó ÙdzÛÝ ³ÛÝ Ýå³ï³Ïáí, áñå»ë½Ç óáõÛó ïñíÇ Ã» ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ÇÝã­å»ë ¿ ·áñ­ÍáõÙ ÐÐ ­Ñ³ñ­ ϳ­ïáõ­Ý»­ñÇ ÙÇ­çáó­Ý»­ñáí ¨ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ѳï­Ï³ó­í³Í ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñáí áõ í³ñ­Ï»­ñáí §µ³­ñ»­ ÷áË­í³Í¦ ÐÐ ¹ ­ ³­ï³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Á: 2. г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñáí ϳ½Ù­í³Í ÁÝ­¹»ñ­ ùÇ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ Ý³­Ë³­·Ç­ÍÁ 2002 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ í³­í»­ñ³ó­í»ó ÐЭ ²½­·³­ÛÇÝ Åá­Õá­íáõÙ: ²Û¹ û­ñ»Ýë·ñ­ùáí ѳݭù³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáÕ­Ý»­ñÁª ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ³Ý¹­ñ³½­·³­ÛÇÝ (ïñ³Ýë­Ý³­óÇá­Ý³É) ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÁ, ³ñ­ïáÝ­í³Í »Ý Ç­ñ»Ýó ³ñ­ï³¹­ñ³Í ó­÷áÝ­Ý»­ñÁ ßñ糭ϳ ÙÇ­ç³­ í³Û­ñáõÙ ï»­Õ³¹­ñ»­Éáõ ¹Ç­Ù³ó å»­ïáõí۳­ÝÁ ѳñÏ ãí׳­ñ»É: 2011 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñáí ÁÝ­ ¹»ñ­ùÇ Ýáñ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ Ý³­Ë³­·ÇÍ ¿ Ù߳ϭí»É, á­ñÇ Ù»ç ѳݭù³ñ¹­ Ûáõ­Ý³­µ»­ñ³­Ï³Ý ó­÷áÝ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ áõ­ÕÇÕ Ëáëù ãϳ, ¹ñ³Ýù Ý»ñ­ ϳ­Û³ó­íáõÙ »Ý áñ­å»ë §Éó³­ÏáõÛ­ï»ñ¦: ²Û­ëÇÝùݪ ѳݭù³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ ñ³­Ï³Ý ó­÷áÝ­Ý»­ñÁ ùá­Õ³ñÏ­í³Í »Ý §Éó³­ÏáõÛ­ï»ñ¦ ³Ý­í³Ý ï³Ï: Üå³­ï³­ÏÁ å³ñ½ ¿: Þ³­Ñ³·ñ­·Çé ÏáÕ­ÙÁ ç³Ýù ¿ ó÷­íáõÙ, áñ ³Û¹ ó­÷áÝ­Ý»­ñÁ áñ¨¿ û­ñ»Ý­ùáõÙ ã³ñ­ï³­óáÉ­í»Ý, áñ­å»ë­½Ç Ýßí³Í ѳñ­ Ï»­ñÁ Ñ»­ï³­·³­ÛáõÙ ÝáõÛÝ­å»ë ãí׳ñ­í»Ý: ÆëÏ ¹ñ³Ýù Ù»Í ·áõ­Ù³ñ­ Ý»ñ »Ý: ú­ñǭݳÏ, ¼³Ý­·»­½áõ­ñÇ åÕÝÓ³­Ùá­Éǵ­¹»­Ý³­ÛÇÝ ·áñ­Í³­ñ³­ÝÁ ï³­ñ»­Ï³Ý í»­ñ³Ù­ß³­ÏáõÙ ¿ ßáõñç 16 ÙÉÝ ­ïáݭݳ ѳݭù³­ù³ñ, á­ñÇ Ñ»ï¨³Ý­ùáí ³­é³­ç³­ÝáõÙ ¿ Ùáï 15,8 ÙÉÝ ­ïáݭݳ ÙdzÛÝ åá­ã³Ýù: ²Ûë ѳݭù³­ù³­ñÇ Ñ³Ý­ù³­Ñ³Ý­Ù³Ý Áݭóó­ùáõ٠ݳ¨ ³­é³­ç³­ÝáõÙ »Ý 155

Ùáï 16 ÙÉÝ ­ïáݭݳ ³ÛÉ Ã³­÷áÝ­Ý»ñ: Üß»Ýù, áñ ³Û¹ ·áñ­Í³­ñ³­ÝÁ ÙdzÛÝ åá­ã³Ý­ùÇ Ñ³­Ù³ñ, áñ­å»ë ³­é³­çÇÝ ¹³­ëÇ íï³Ý­·³­íá­ñáõí Û³Ý Ã³­÷áݪ å»­ïáõí۳­ÝÁ å»ïù ¿ ï³­ñ»­Ï³Ý í׳­ñ»ñ 760 ÙÉñ¹ ¹­ñ³Ù, 볭ϳÛÝ áã ÙÇ ¹ñ³Ù ãÇ í׳­ñáõÙ: ú­ñ»Ýë¹­ñá­ñ»Ý ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í ³Û¹ ϳñ­·Á ׳­Ý³­å³ñÑ ¿ ѳñ­Ãáõ٠ݳ¨ û·­ï³­Ï³ñ ѳ­Ý³­Íá­Ý»­ñÇ ß³ï ó³Íñ å³­ñáõ­Ý³­Ïáõí۳ٵ ѳݭù³­í³Û­ñ»­ñÇ ß³­Ñ³­·áñÍ­Ù³Ý Ñ³­ Ù³ñ, ÇÝãÝ ³Ïݭѳۭïá­ñ»Ý ϵ»­ñÇ ÷á˭ϳ­å³Ïó­í³Í ³­Õ»­ï³­ÉÇ áõ Ïáñ­Í³­Ý³­ñ³ñ Ñ»ï¨Û³É »ñ¨áõÛíݻ­ñǪ û·­ï³­Ï³ñ ѳ­Ý³­Íá­Ý»­ñÇ å³­ ß³ñ­Ý»­ñÇ ³­ñ³· ëå³é­Ù³Ý, µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ É³Û­Ý³­Í³­í³É ³­í»ñ­Ù³Ý, çñ³­·á­Û³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ ³Õ­ïáï­Ù³Ý ¨ í»­ñ³ó­ Ù³Ý, í³­ñ»­É³­Ñá­Õ»­ñÇ, ³Ý­ï³é­Ý»­ñÇ, ³Û­·Ç­Ý»­ñÇ, ³­ñá­ï³­í³Û­ñ»­ñÇ Ïáñë­ïÇ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ å³Ñ­å³Ý­í³Í ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÇ ³Õ­ïáï­Ù³Ý ¨ ³­Ýû·­ï³­·áñ­Í»­ÉÇ ¹³é­Ý³­ÉáõÝ, ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý »ñÏ­ñ³­·áñ­ÍáõÃ­Û³Ý ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ Ùßﳭϳ­ÛáõÝ ³ß­Ë³­ï³­ï»­Õ»­ñÇ Ýí³­½»ó­Ù³Ý ¨ í»­ñ³ó­Ù³Ý, ·Ûáõ­Õ³ïÝ­ï»­ë³­Ï³Ý Ùûñ­ùÇ á­ñ³­Ï³­Ï³Ý ѳï­Ï³­ÝÇß­ Ý»­ñÇ í³­ï³ó­Ù³Ý, ³ñ­ï³¹­ñ³­Ï³Ý ͳ­í³É­Ý»­ñÇ Ýí³­½»ó­Ù³Ý ¨ ³ÛÉÝ: ÜáõÛÝ í³ñ­Ï³¹­ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ ù³­Õ³ù­³Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ³­í»­ñÇã ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõ٠ѳݭù³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõí۳ٵ ½µ³Õ­ íáÕ­Ý»ñÝ ³­é³ÛÅÙ ³ñ­ïáÝ­í³Í »Ý å»­ïáõí۳­ÝÁ ãí׳­ñ»É ݳ¨ Ç­ñ»Ýó ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý Ñ»ï¨³Ý­ùáí ÐÐ ïÝ­ï»­ëáõí۳­ÝÁ ѳëó­ñ³Í íݳ­ ëÁ: º­Ã» ³ÛÅÙ ·áñ­ÍáÕ Ñ³ñ­Ûáõ­ñ³­íáñ ѳݭù³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý ûµ­ Û»Ïï­Ý»­ñÁ (Ù»­ï³­Õ³­ÛÇÝ 18 ¨ áã Ù»­ï³­Õ³­ÛÇÝ 479) ѳñ­Ï³­ÛÇÝ ¹³ßï µ»ñ­í»Ý, ³­å³ ýÇ­Ý³Ý­ë³­Ï³Ý Ù»Í Ñáë­ù»ñ ÏÉÇ­Ý»Ý ¹»­åÇ ÐÐ ­å»­ ï³­Ï³Ý µÛáõ­ç», ѻ勉­µ³ñ ¨, ÏïñáõÏ Ïµ³­ñ»­É³í­íÇ Ï۳ݭùÇ á­ñ³­ ÏÁ: 곭ϳÛÝ ó³Ý­Ï³­ÉÇÇÝ Ñ³ë­Ý»­Éáõ ׳­Ý³­å³ñÑÝ ³­é³ÛÅÙ ÷³Ï ¿, ù³Ý­½Ç í³ñ­Ï³¹­ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ã»­É³¹­ñ³Ý­ ùáí û­ñ»Ýë¹­ñá­ñ»Ý ·»­ñ³­Ï³ ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ ³­é³Ý­ÓÇÝ ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ ß³ÑÁ: ÜáõÛÝ í³ñ­Ï³¹­ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý å³ï­ ׳­éáí ¿, áñ Ù»ñ å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ½ñÏí³Í ¿ Çñ ÇëÏ ÁÝ­¹»ñ­ùÇ Ñ³ñë­ ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ß³­Ñ³­·áñ­Í»­Éáõ Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇó: ÐЭÁÝ­¹»ñ­ùÇ Ýáñ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ Ý³­Ë³­·Ç­ÍÁ ϳ½­Ù»­Éáõ Ýå³­ï³­Ïáí, г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ 1,2 ÙÉÝ ­¹á­É³ñ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ ¿ ѳï­Ï³ó­ ñ»É, ÇëÏ ÙÇÝã ³Û¹ Éñ³ï­í³­ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ ѳÛï­Ý»­óÇÝ, áñ г­Ù³ß­Ë³ñ­ ѳ­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ 20 ÙÉÝ ­¹á­É³ñ ¿ ѳï­Ï³ó­ñ»É ÁÝ­¹»ñ­ùÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ û­ñ»ÝùÝ áõ Ýáñ­Ù³­ïÇ­í³­ÛÇÝ ÷³ë­ï³Ãխû­ñÁ ϳ­ï³­ñ»­É³­·áñ­Í»­Éáõ 156

ѳ­Ù³ñ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ ñ³­å»­ïáõí۳­ÝÁ Ýá­ñ³­Ýáñ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ áõ í³ñ­Ï»ñ ï³­Éáí, û­ñ»Ýù­Ý»­ñáõÙ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ¹ñáõÛíݻñ ¿ Ùáõ­ÍáõÙ, á­ñáÝù µ»­ñáõÙ »Ý å»­ ïáõÃ­Û³Ý áõ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ³Õ­ù³­ï³ó­Ù³­ÝÁ, ѻ勉­µ³ñ ¨ª í»ñó­ñ³Í í³ñ­Ï»­ñÁ Ù³­ñ»­Éáõ ³Ýѭݳ­ñÇ­Ýáõí۳­ÝÁ: 3. г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ¨ ³ÛÉ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­ åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñáí ϳ½Ù­í»É ¿ §ê¨³­Ý³ É×Ç ¿­Ïá­Éá­ ·Ç³­Ï³Ý ѳ­í³­ë³­ñ³Ïß­éáõÃ­Û³Ý í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­Ù³Ý Íñ³­·Ç­ ñÁ¦: ²Ûë Ìñ³·­ñáõ٠ݳ­Ë³Ýß­í³Í ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó »Ýª ꨳ­Ý³ É×Ç í»­ñ³­µ»ñ­Û³É ѳ­Ù³­ÉÇñ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ, ꨳ­Ý³ É×Ç Ñ³ÝÓ­ ݳ­Åá­Õá­íÇ ÑÇÙ­ÝáõÙ, ϻݭ볭µ³½­Ù³­½³­ÝáõÃ­Û³Ý åɳݭݻ­ñÇ ëï»Õ­ ÍáõÙ, µÝ³­å³Ñ­å³­Ý³­Ï³Ý ÏñÃáõÃ­Û³Ý ù³­ñá­½³ñ­ß³í ¨ ³ÛÉÝ: ²Ûë Íñ³·­ñáõÙ Ç­ñ³­Ï³Ý ïí۳ɭݻ­ñÁ áã ×Çßï û·­ï³­·áñ­Í»­Éáõ ¨ ÏáÕ٭ݳ­ Ï³É Ñ³ß­í³ñÏ­Ý»ñ ϳ­ï³­ñ»­Éáõ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ É×Ç Ù³­Ï³ñ­¹³­ÏÁ ÙÇÝ㨠Íá­íÇ Ù³­Ï»ñ¨áõÛ­ÃÇ 1903,5 Ù ­ÝÇß µ³ñÓ­ñ³ó­Ý»­ÉÁ Ý峭ﳭϳ­Ñ³ñ­ Ù³ñ ¿ ѳ­Ù³ñ­íáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»É 45-50 ï³­ñÇ­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ: ÜáõÛÝ Ñá­ñÇÝ­í³Í ïí۳ɭݻ­ñáí ³­é³­ç³ñÏ­íáõÙ ¿ ³­í³ñ­ïÇÝ ãѳëó­Ý»É à­ñá­ï³­ÝÇ Ãáõ­Ý»­ÉÇ ßǭݳ­ñ³­ñáõíÛáõ­ÝÁª ³ÛÝ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ ¿ áñ­å»ë íݳ­ë³­µ»ñ. §à­ñá­ï³­ÝÇ Ãáõ­Ý»­ÉÇ ßǭݳ­ñ³­ñáõÃ­Û³Ý ³­í³ñï­ Ù³Ý Ùï³Ñ­Õ³­óáõ­ÙÇó å»ïù ¿ Ó»éù ù³­ß»É¦: ÜáõÛÝ Ìñ³·­ñáõ٠ꨳ­Ý³ É×Ç ³­é³÷Ý­Û³ ï³­ñ³Íù­Ý»­ñáõÙ ÙdzÛÝ ½µá­ë³ßñ­çáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³­Ïáí ϳ­éáõó­í»­ÉÇù ѳݷñ­í³Ý­Ý»­ñÇ Ñ³­ Ù³ñ 1,7 ÙÉñ¹ ­¹á­É³­ñÇ í³ñÏ ¿ ϳݭ˳­ï»ë­íáõÙ, 볭ϳÛÝ Ù»ñÅ­íáõÙ ¿ Ùá­ï³­íá­ñ³­å»ë 10 ÙÉÝ ­¹á­É³ñ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ÙÇ­çáó­Ý»­ñáí ²ñ­÷³-ê¨³Ý çñ³­ï³ñ Ãáõ­Ý»­ÉÇ Ýá­ñá­·áõ­ÙÁ: ä³ñ­½á­ñáß Ñ³ë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ÝáõÛ­ ÝÇëÏ ²ñ­÷³ ·»­ïÇ çñÇ ï»­Õ³­÷á­Ëáõ­ÙÁ ꨳ­Ý³ ÉÇת ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ Ñ³ï­Ï³ó­ÝáÕ­Ý»­ñÇ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ ãÇ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ: ¶áõ­ó» ë³ ¿ å³ï­×³­éÁ, áñ 2004 Ãí³Ï³ÝÇÝ à­ñá­ï³­ÝÇ Ãáõ­Ý»­ÉÁ ß³­Ñ³­ ·áñÍ­Ù³Ý Ñ³ÝÓÝ­í»ó, µ³Ûó ÙdzÛÝ Å³­å³­í»­ÝÁ Ïïñ»­Éáí: ²é ³Û­ëûñ Ãáõ­Ý»­ÉÁ áã ÙÇ ûñ ãÇ ß³­Ñ³­·áñÍ­í»É: 4. 2000 Ã. г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ¨ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ³ÛÉ Ï³½­Ù³­ Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ѳï­Ï³ó­í³Í ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­ÑÇ ßñ糭ݳ­ Ïáõ٠ϳ½Ù­í³Í ꨳ­Ý³ É×Ç Ù³­ëÇÝ û­ñ»Ý­ùÇ Ý³­Ë³­·Ç­ÍÁ, á­ñÁ ¹ñëÇó 157

Ý»ñ­ÙáõÍ­í³Í ¨ ÐЭ-áõÙ ³Ý·­É»­ñ»­ÝÇó ѳ­Û»­ñ»Ý óñ·­Ù³Ý­í³Í ÙÇ ÝÛáõà ¿ñ, Çñ Éáõñç û­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáí ѳݭ¹»ñÓ 2001 Ã. ˳ݭ¹³­í³­éáõí Û³Ùµ ÁÝ­¹áõÝ­í»ó ÐЭ ²½­·³­ÛÇÝ Åá­Õá­íÇ ÏáÕ­ÙÇó ¨ ¹³ñ­Ó³íª û­ñ»Ýù §ê¨³­Ý³ É×Ç Ù³­ëÇݦ: ÐÐ ­Ý³­Ë³­·³ÑÝ ³­é³Ýó áñ¨¿ ¹Ç­ïá­Õáõí Û³Ý í³­í»­ñ³ó­ñ»ó ³Ûë û­ñ»Ý­ùÁ, »ñµ ëñ³ ³­é³Ý­ÓÇÝ Ñá¹­í³Í­Ý»ñ, µ³­éÇë µáõÝ Ç­Ù³ë­ïáí, ³Ý­Ñ³ë­Ï³­Ý³­ÉÇ »Ý áõ ³Ý­Ñ»­Ã»Ã, ѻ勉­µ³ñ ¨ª ³Ýѭݳñ ¿ ¹ñ³Ýó ÏÇ­ñ³ñ­Ïáõ­ÙÁ: ²Ûë û­ñ»Ý­ùÇ Ï³­Û³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ, USAID ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝÁ, Çñ Ñ»ñ­ÃÇÝ, ³­í»­ÉÇ ù³Ý Ù»Ï ÙÇ­ÉÇáÝ ¹á­É³ñ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ ¿ ѳï­Ï³ó­ñ»É: ²­Ñ³ û ÇÝã­å»ë »Ý ͳËë­íáõÙ ²ØÜ-Ç ÎáÝ·­ñ»­ëÇ ÏáÕ­ÙÇó г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõí۳­ÝÁ Ñ³ï­ Ï³ó­í³Í §û·­Ýáõí۳ݦ ·áõ­Ù³ñ­Ý»­ñÁ: øÝݳñÏ­íáÕ û­ñ»Ý­ùáõÙ å³ñ­ï³¹ñ­íáõÙ ¿ ɳÛÝ Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñáí ³Ý­Ï³Ë Ñ³Ýӭݳ­Åá­Õá­íÇ ëï»Õ­Íáõ­ÙÁ, á­ñÇÝ Ñ³ÝÓÝ­íáõÙ ¿ ¨° ·Ç­ï³­ ϳÝ, ¨° ÷áñ­Ó³­·Ç­ï³­Ï³Ý Ñ»­ï³­½á­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ ϳ­ï³­ñ»­ÉÁ, ¨° ¹ñ³Ýó ÷áñ­Ó³ùÝ­ÝáõÃ­Û³Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ѳ­Ù³½­ ·³­ÛÇÝ Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ ¨ ÑÇ٭ݳ­ñ³ñ Éáõ­ÍáõÙ­Ý»ñ 峭ѳݭ çáÕ ËݹǭñÁ ѳÝÓÝ­íáõÙ ¿ ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ïÝû­ñÇÝ­Ù³­ÝÁ, »ñµ ³­í»­ÉÇ Ý峭ﳭϳ­Ñ³ñ­Ù³ñ ¿, áñ ·Ç­ï³­Ï³Ý ³Û¹ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÁ É×Ç Ñ»ï ϳå­í³Íª å»­ï³­Ï³Ý å³ï­í»ñ­Ý»ñ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ÝÇ, ÇÝã­å»ë ݳ˭ÏÇ­ÝáõÙ ¿ñ: ÆëÏ Ð³Ýӭݳ­Åá­Õá­íÇ Ñáñ­ çáñç­íáÕ ³Ý­Ï³­ËáõíÛáõÝÝ ³ñ¹­Ûáù ãDZ Ýß³­Ý³­ÏáõÙª Ï³Ë­í³­ÍáõíÛáõÝ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ ¨ í³ñ­Ï»ñ ѳï­Ï³ó­ÝáÕ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­ åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó©©© ¸ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ áõ­Õ»Ï­óáõí۳ٵ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í û­ñ»Ýù­Ý»ñÝ áõ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ¹³ß­Ý³·­ñ»ñÝ »Ý å³ï­×³éÝ ³ÛÝ µ³­ÝÇ, áñ ³­é³Ý­ ÓÇÝ Ù³ñ­¹ÇÏ Ñ³­Ù³ñ­Ó³Ï­íáõÙ »Ý ùÝݳñÏ­Ù³Ý ³­é³ñ­Ï³ ¹³ñÓ­Ý»É ê¨³­Ý³ É×Ç ÝáõÛ­ÝÇëÏ ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­ÝáñÑ­Ù³Ý Ñ³ñ­óÁ: Æ߭˳­Ý³­Ï³Ý ³­é³­çÇÝ ¹»Ù­ù»­ñÁ ѳ­í³­Ý³­µ³ñ Ïí³­×³­é»Ý Åá­Õáíñ­¹Ç-å»­ïáõÃ­Û³Ý í»ñ­çÇÝ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ, »­Ã» г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ã»Õ­ Û³É ãѳ­Ù³­ñÇ Çñ ÏáÕ­ÙÇó í³­í»­ñ³ó­ñ³Í ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ á­ñáß å³Û­Ù³­ ݳ­·ñ»ñ, û­ñǭݳÏ, §ì³­ßÇÝ·­ïáÝ­Û³Ý ÏáÝ­ë»Ý­ëáõ­ëÁ¦ ¨ ãÑñ³­Å³ñ­íÇ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇó áõ í³ñ­Ï»­ñÇó ¨ ÙÇ­çáó­Ý»ñ ãÓ»é­Ý³ñ­ÏÇ á­Éáñï­ Ý»­ñÇ áõ é³½­Ù³­í³­ñ³­Ï³Ý Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ ûµ­Û»Ïï­Ý»­ñÇ ³½­·³Û­Ý³ó­Ù³Ý áõÕ­Õáõí۳ٵ: 158

5. ¸ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ áõ í³ñ­Ï»ñ ëﳭݳ­Éáõ ѳ­Ù³ñ ׳­Ý³­å³ñÑ µ³­óáÕ, 볭ϳÛÝ »ñÏ­ñÇ ïÝï»­ëáõíÛáõ­ÝÁ ϳ½­Ù³­ù³Ý­¹áÕ §ì³­ßÇÝ·­ ïáÝ­Û³Ý ÏáÝ­ë»Ý­ëáõë¦ Ïáã­í³Í ÷³ë­ï³ÃÕ­ÃÇ í³­í»­ñ³­óáõÙÝ Çñ Ñ»ñ­ ÃÇÝ ³ñ­¹»Ý ϳ­ï³­ñ»É ¿ Çñ ë¨ ·áñ­ÍÁ: γ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ Ùáï »ñ­ Ïáõ ï³ë­Ý³Ù­Û³Ï­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõ٠ѳ­Ù³ñ­Û³ ϳ½­Ù³­ÉáõÍ­í³Í ¿ å»­ ï³­Ï³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á, ³Ý­Ñ»­é³Ý­Ï³ñ Ç­ñ³­íǭ׳­ÏáõÙ »Ý ѳÛïÝ­í»É ïÝﻭ볭ϳÝ, Ùß³­Ïáõ­Ã³­ÛÇÝ ¨ ÙÛáõë á­Éáñï­Ý»­ñÁ: ̳Ýñ ϳ­óáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¿ ѳÛïÝ­í»É ݳ¨ ÐЭ ³Ý­ï³­é³­ÛÇÝ á­Éáñ­ïÁ: ²Ûë­ï»Õ í³ñ­íáÕ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÇó (ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ³­å³­Ï»Ýï­ ñá­Ý³­óáõÙ ¨ ³­å³­å»­ï³­Ï³­Ý³­óáõÙ, µÛáõ­ç»­ï³­ÛÇÝ Ñ³ï­Ï³­óáõÙ­Ý»­ñÇ Ýí³­½»­óáõÙ, û­ï³­ñ»ñÏñ­Û³ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­ Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ѳï­Ï³ó­í»­ÉÇù ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ Ñ³ß­íÇÝ ³­å³­·³ Íñ³·­ñ»ñ ϳ½­Ù»­ÉÁ ¨ ³ÛÉÝ) å³ñ½ ѳë­Ï³ó­íáõÙ ¿, áñ ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­ÝáñÑ­Ù³Ý ³­ÉÇ­ùÁ ѳë­Ý»­Éáõ ¿ ݳ¨ ÐЭ ³Ý­ï³é­ Ý»­ñÇÝ: г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ áõ í³ñ­Ï»­ñÇ áõ­Õ»Ï­óáõí۳ٵ §Ð³­Û³Ý­ï³é¦ å»­ï³­Ï³Ý Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõ­ÝÁ 1998 Ã. í»­ñ³Í­í»ó å»­ï³­Ï³Ý ÷³Ï µ³Å­Ý»­ïÇ­ñ³­Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõí۳Ý, ÇÝã­ å»ë ݳ¨ Ù³ë­Ý³­íáñ­»óí»­óÇÝ ³Ý­ï³éïÝ­ï»­ëáõí۳­ÝÁ å³ï­Ï³Ý ³ñ­ï³­¹ñ³­Ï³Ý Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ, ß³­ñáõ­Ý³­Ï³­Ï³Ý ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ áõ í³ñ­Ï»ñ ѳï­Ï³ó­Ý»­Éáí, ÷³ë­ïá­ñ»Ý ¹³ñ­Ó»É ¿ ÐЭ ³Ý­ï³­é³­ ÛÇÝ á­Éáñ­ïÇ Ç­ñ³­Ï³Ý ï»­ñÁ: ²Ûë µ³Ý­ÏÇ Ã»­É³¹­ñ³Ý­ùáí ÁÝ­¹áõÝ­í»ó ³Ý­ï³­é³­ÛÇÝ Ýáñ û­ñ»Ýë­·Çñù (2005 Ã.), Áëï á­ñǪ ÐЭ³Ý­ï³é­ Ý»­ñÁ ¹³ñ­Ó³Ý ݳ¨ ³ñ¹­Ûáõ­Ý³­·áñ­Í³­Ï³Ý Ýß³­Ý³­Ïáõí۳Ý, ÇÝã­å»ë ݳ¨ å»­ï³­Ï³Ý ³Ý­ï³é­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ ѳÝÓÝ­í»Ý ѳ­Ù³ÛÝ­ù³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³­ÝÁ: ä»­ï³­Ï³Ý ³Ý­ï³é­Ý»­ñÇ Ï³­é³­í³­ñáõ­ÙÁ ѳ­Ù³ÛÝù­Ý»­ñÇÝ Ñ³ÝÓ­Ý»­ÉÁ, ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, áÕ­çáõ­ ÝáõÙ ¿ Ñ»Ýó §Ð³­Û³Ý­ï³­éǦ Õ»­Ï³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ, ³ÛÝ å³ï­×³­é³­µ³­ Ýáõí۳ٵ, áñ ³Û¹ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõ٠г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇó ¨ ³ÛÉ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ ÏëﳭݳÝ: ²ÛÅÙ §Ð³­ ۳ݭﳭéÁ¦ ³­Ý»­É³­Ý»­ÉÇ íǭ׳­ÏáõÙ ¿. ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ Ýí³­½áõÙ »Ý å»­ï³­Ï³Ý Ñ³ï­Ï³­óáõÙ­Ý»­ñÁ: ú­ñǭݳÏ, 2011 Ã. å»ïµ­Ûáõ­ç»Çó ýÇ­ ݳݭ볭íá­ñí»É ¿ ³Ý­ï³­éÇ å³Ñ­å³­ÝáõÃ­Û³Ý Í³Ë­ë»­ñÇ ÙdzÛÝ 72 ïá­ Ïá­ëÁ, ÇëÏ ³Ý­ï³é­í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ á­ãÇÝã ãÇ Ñ³ï­Ï³ó­í»É: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ³Ý­ï³­é³­ÛÇÝ á­Éáñ­ïÁ ÙÕíáõÙ ¿ ¹»­åÇ ÇÝù­Ý³­ýǭݳݭ볭 159

íáñáõÙ, ³Û­ëÇÝùݪ ³Ý­ï³­éÁ ѳ­ï»É, áñ­å»ë­½Ç ³Ý­ï³­éÁ å³Ñ­å³Ý­ íÇ: àÕ­µ»ñ­·³­Ï³Ý Ç­ñ³­íǭ׳Ï, á­ñÇÝ ³Ïݭѳۭïá­ñ»Ý ѳ­çáñ­¹»­Éáõ ¿ í³ï­Ã³­ñÁª ³Ý­ï³é­Ý»­ñÇ ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­Ýáñ­Ñáõ­ÙÁ: ²­ëí³­ÍÇÝ å»ïù ¿ ѳ­í»­É»É ݳ¨ ³ÛÝ, áñ ÁÝ­¹»ñ­ùÇ Ýáñ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ Ý³­Ë³·­Íáí, á­ñÝ ÁÝ­¹áõÝ­í»É ¿ ³­é³­çÇÝ Áݭûñó­Ù³Ùµ, ³Ý­ï³é­Ý»­ñáõÙ Ãáõۭɳï­ñíáõÙ ¿ ѳݭù³ñ¹­Ûáõ­Ý³­µ»­ñáõÃ­Û³Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ: 6. г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñáí Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»­ óÇÝ §ÐÐ ç­ñ³­ÛÇÝ å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­å³ñ­÷³Ï Íñ³­ ·Ç­ñÁ¦ ¨ ³ÛÉ Ý³­Ë³·­Í»ñ, á­ñáÝ­óáõ٠ݳ­Ë³Ýß­í»ó ݳ¨ çñ³­ÛÇÝ Ýáñ û­ñ»Ýë­·Çñù ëï»Õ­Í»­Éáõ ³ÝÑ­ñ³­Å»ß­ïáõíÛáõ­ÝÁ: г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ ¨ USAID ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ¹ñ³­ ٳ߭ÝáñÑ­Ý»­ñáí 2001 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ï³½Ù­í»ó ÐÐ ç­ñ³­ÛÇÝ Ýáñ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ Ý³­Ë³­·Ç­ÍÁ, á­ñÇ Ñ³­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý ÉëáõÙ­Ý»­ñÇ Å³­Ù³­ Ý³Ï (25.04.2002) USAID ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý å³ß­ïáÝ­Û³ Ø. ´áÛ­ ¹Á Çñ »­ÉáõÛ­ÃáõÙ ³­ë³ó, áñ г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í»­ÉÇù çñ³­ ÛÇÝ Ýáñ û­ñ»Ýë­·Çñ­ùÁ ¹³é­Ý³­Éáõ ¿ ã³­÷³­ÝÇߪ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ÙÛáõë û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ í»­ñ³Ù­ß³­Ï»­Éáõ ¨ Ýáñ û­ñ»Ýù­Ý»ñ ÁÝ­¹áõ­Ý»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ÆëÏ ÝáõÛÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó ÐÐ ç­ñ³­ÛÇÝ Ýáñ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ Ü³­Ë³·­ÍÇ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·áÕ Ø. æáÝë­Ã»¹Ý Çñ Ñ»ñ­ÃÇÝ ³­ë³ó, áñ §æñ³­ÛÇÝ Ýáñ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ ùÝݳñÏ­ íáÕ Ý³­Ë³­·Ç­ÍÁ ³ñ¹­ÛáõÝù ¿ USAID ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ ÙÇó ýǭݳݭ볭íáñ­Ù³Ý: Ø»Ýù ó³Ý­Ï³­ÝáõÙ »Ýù ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­Û»­ó³­Ï³ñ­·»­ñÁ ¹Ý»É ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­Û»­ó³­Ï³ñ­·»­ñÇ Ù»ç, ¨ ³Ûë ܳ­Ë³·­ÍáõÙ ³ñ­ï³­óáÉ­í³Í ¹ñáõÛíݻ­ñÁ µËáõÙ »Ý ÙÇ­ ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ëϽµáõÝù­Ý»­ñÇó: Ø»Ýù Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ »Ýù ëï»Õ­ÍáõÙ: г­Û³ë­ï³­ÝáõÙ Ù»Ýù å»ïù ¿ ÏÇ­ñ³­é»Ýù ³ß­Ë³ñ­ÑÇ É³­í³­·áõÛÝ ÷áñ­ÓÁ: ²Ûë û­ñ»Ýë­ ·Çñ­ùÁ, ÑáõÛë áõ­Ý»Ýù, Ϲ³é­Ý³ Ùá­¹»­É³­ÛÇÝ ÇÝã­å»ë г­Û³ë­ ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ Ó¨³­÷áË­Ù³Ý, ³ÛÝ­ å»ë ¿É ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í»­ÉÇù çñ³­ÛÇÝ û­ñ»Ýë·ñ­ù»­ñÇ Ñ³­ Ù³ñ¦: ÆÝã­å»ë å³ñ½ ³ë­íáõÙ ¿, û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ Ý³­Ë³·­ÍáõÙ ³é­Ï³ û° ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ, û° ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï ýǭݳÝë­Ý»­ñÁ ¹ñëÇó »Ý §Ñá­ ë»É¦: æñ³­ÛÇÝ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á ¹»­åÇ ³­å³­å»­ï³­Ï³­Ý³­óáõÙ ï³­ÝáÕ, 160

çáõñÝ ³å­ñ³Ýù ѳ­Ù³­ñáÕ, çñ³­ÛÇÝ á­Éáñ­ïáõÙ ß³­ÑáõÛà ѻ­ï³åÝ­¹áÕ ¹ñáõÛíݻñ å³­ñáõ­Ý³­ÏáÕ Ü³­Ë³­·Ç­ÍÁ í³­í»­ñ³ó­í»ó ²½­·³­ÛÇÝ Åá­Õá­ íÇ ³ñ­ï³­Ñ»ñà ÝÇë­ïáõÙ (04.06.2002 Ã.): г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ çñ³­ÛÇÝ Ýáñ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ ÁÝ­¹áõݭٳٵ, çáõ­ñÁ ³ñ­¹»Ý µÝáõÃ­Û³Ý ·ñÏáõÙ ³å­ñ³Ýù ¹³ñ­Ó³í ¨ Ùï³í ßñ糭ݳ­éáõ ³å­ñ³Ýù­Ý»­ñÇ ó³ÝÏ, ¨ áñ­å»ë ѻ勉Ýùª Ïïñ³­ ϳ­Ý³­å»ë ÷áË­í»ó çñÇó û·ï­í»­Éáõ Ù³ñ­¹áõ Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇ Ï³ñ­·Á: гÛï­ÝÇ ¿, áñ çáõ­ñÁ µÝáõÃ­Û³Ý µ³­ñÇù ¿ ¨ Çñ Ýß³­Ý³­Ïáõí۳ٵ Ù³ñ­¹áõ ѳ­Ù³ñ, ÃÃí³Í­ÝÇó Ñ»­ïá, ·ñ³­íáõÙ ¿ »ñÏ­ñáñ¹ ï»­ÕÁ: æñÇó û·ï­í»­Éáõ Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇ ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï­Ù³Ý ³­éáõ­Ùáí, ³Ûë û­ñ»Ýë­·Çñ­ ùÁ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý å³ï­ÙáõÃ­Û³Ý Ù»ç Çñ ݳ­Ë³­¹»­åÁ ãáõ­ÝÇ, ù³Ý­ ½Ç ³­é³­çÇÝ ³Ý­·³ÙÝ ¿, áñ ÷áñ­ÓáõÙ »Ý µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ½³Ý·­í³­ÍÇÝ û­ñ»Ýë¹­ñá­ñ»Ý ½ñÏ»É çñÇó û·ï­í»­Éáõ Çñ µÝ³­ïáõñ Ç­ñ³­ íáõÝ­ùÇó, ÇÝ­ãÁ µ³­ó³­Ñ³Ûï áïÝÓ­·áõíÛáõÝ ¿ ݳ¨ Ù³ñ­¹áõ ³å­ñ»­Éáõ Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇ Ýϳï­Ù³Ùµ: æñ³­ÛÇÝ Ýáñ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ µ³­ó³­ë³­Ï³Ý ѻ勉Ýù­Ý»ñÝ ³ñ­¹»Ý ³Ï­Ý³­éáõ »Ý: ú­ñǭݳÏ, ³Ûë û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ ÁÝ­¹áõÝ­Ù³Ý Å³­Ù³­Ý³Ï (2002 Ã.) ºñ¨³Ý ù³­Õ³­ùáõÙ 1 ËÙ ç­ñÇ í³ñ­ÓÁ-볭ϳ­·Ç­ÝÁ ϳ½­ÙáõÙ ¿ñ 56 ¹ñ³Ù, 2011 Ã. ³ÛÝ Ï³½­ÙáõÙ ¿ 170 ¹ñ³Ù: Þ³­ÑáõÛà ѻ­ï³åÝ­¹áÕ ßáõ­Ï³­Û³­Ï³Ý ѳ­ñ³­µ»­ñáõíÛáõ­ÝÁ ·áñ­ÍáõÙ ¿ ݳ¨ á­éá·­Ù³Ý çñÇ á­Éáñ­ ïáõÙ: ²ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙª Ñá­Õ³­ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÁ ã»Ý Ù߳ϭíáõÙ, Ù»­Í³­ó»É »Ý ³­Ý³­å³ï ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÁ: ÐÐ ç­ñ³­ÛÇÝ Ýáñ û­ñ»Ýë¹­ñáõÃ­Û³Ý ÁÝ­¹áõݭٳٵª çñÇ á­Éáñ­ïáõÙ Ñ»­ Õ³ßñ­çáõ٠ϳ­ï³ñ­í»ó: ò³­í³­ÉÇ ¨ ³­Ùá­Ã³­µ»ñ ¿, áñ å³ï­íÇ­ñ³­ïáõÝ ³Ûë ³Ý­·³Ù ¿É Ù»ñ гݭñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ û·­ï³­·áñÍ­»ó áñ­å»ë ÷áñ­ Ó³­ñ³­ñ³­Ï³Ý µ³­½³: ÆÝã­å»ë çñ³­ÛÇÝ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇ, ³ÛÝ­å»ë ¿É í»ñ­ çÇÝ Ù»­Ïáõ­Ï»ë ï³ë­Ý³Ù­Û³­Ïáõ٠г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í³Í û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ï³éÝ áõ á­·ÇÝ ÉÇá­íÇÝ Ñ³ñ­Ù³­ñ»ó­í³Í »Ý Ññ»³­Ý»­ñÇ ¨ ùñÇë­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ³ëï­í³Í ѳ­Ù³ñ­íáÕ º­Ñá­í³­ÛÇ ×³­ß³­ ÏÇÝ: àñ­å»ë §³­Ù»­Ý³­Ï³­ñáÕ¦ª ݳ Ñå³ñ­ï³­ó»É ¿. §ºë ³É ³ÛÝ­åÇ­ëÇ û­ñ¿Ýù­Ý»ñ ïáõÇ ³­ÝáÝóª áñ û·­ï³­Ï³ñ ã¿ÇÝ áõ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ï³ñ­·³­ ¹ñáõ­ÃÇõ­ÝÝ»ñª á­ñáÝó­Ùáí ã¿ÇÝ Ïñݳñ ³å­ñÇɦ (º­½»­ÏÇ¿É, 20:25):

161

* * *

¸ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñÝ »Ý ³ÛÝ ·É˳­íáñ Éͳϭݻ­ñÁ, áñ г­Û³ë­ï³­ ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ Ùáõïù ·áñ­Í»ó ³Û­ÉÁÝï­ñ³Ý­ù³­ÛÇÝ ÏñÃáõí Ûáõ­ÝÁ (ûñÇݳÏ, ßï³Û­Ý»ñ­Û³Ý ¹åñáó­Ý»ñáõÙ ³­é³­çÇ­ÝÇó í»­ó»­ñáñ¹ ¹³­ë³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ µá­Éáñ ³­é³ñ­Ï³­Ý»­ñÁ ¹³­ë³­í³Ý­¹áõÙ ¿ ÝáõÛÝ áõ­ëáõ­ óÇ­ãÁ, ÇëÏ ÏñÃáõÃ­Û³Ý ÑÇÙ­ùÁ ¹ñí³Í ¿ Ïñá­ÝÇ íñ³), Ù»Ï ³Ý­Ñ³­ïÇ ëï»Õ­Í³Í-ϳ½­Ù³Í, ·áõ­ó»¨ ¹ñëÇó Ý»ñ­ÙáõÍ­í³Í Ùá­¹»­É³­ÛÇÝ ¹³­ë³­ ·Çñ­ùÁ óñ·­Ù³­Ý³Í-ﻭճۭݳó­í³Í ¹³­ë³­·ñù»­ñáí ¹³­ë³­í³Ý­¹áõ­ ÙÁ, Ñ»Ýó ³­é³­çÇÝ ¹³­ë³­ñ³­ÝÇó »ñ­Ïáõ-»­ñ»ù û­ï³ñ É»­½áõ­Ý»­ñÇ ¨ ãáñ­ ñáñ¹ ¹³­ë³­ñ³­ÝÇó Ïñá­ÝÇ ¹³­ë³­í³Ý­¹áõ­ÙÁ, û­ï³­ñ³­É»­½áõ ¹åñáó­Ý»­ ñÇ ÑÇÙ­Ýáõ­ÙÁ, áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ³­å³­Ï»Ýï­ñá­Ý³­óáõ­ÙÁ, áõ­ëáõó­ãÇ ¹»­ñÇ Ýí³­½»­óáõ­ÙÁ, ÏñÃáõÃ­Û³Ý µÝ³­·³­í³­éáõÙ ß³­ñáõ­Ý³­ ϳ­µ³ñ ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»ñ ϳ­ï³­ñ»­ÉÁ ¨ ³ÛÉ ³­ÝÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉÇ Ï³ñ· áõ ϳ­ÝáÝ­Ý»­ñÇ Ñ³ë­ï³­ïáõ­ÙÁ: γ­ñ»­ÉÇ ¿ »Ý­Ã³¹­ñ»É, áñ ·Ç­ï³­Ï³­Ýá­ ñ»Ý ÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í ¹³­ë³­Ï³Ý ÏñÃáõÃ­Û³Ý ÷á­Ë³­ñ»Ý Ýá­ñÇ ÏÇ­ñ³é­ Ù³Ý ·É˳­íáñ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇó Ù»ÏÝ ¿É ³ÛÝ ¿, áñ ¹åñá­ó³­Ï³Ý­Ý»­ñÇ ÙïùáõÙ ù³á­ë³­ÛÇÝ Ç­ñ³­íÇ­×³Ï ëï»ÕÍ­íÇ, áñ­å»ë­½Ç Ýñ³Ýù ãϳ­ñá­ Õ³­Ý³Ý Édzñ­Å»­ùá­ñ»Ý ϳ­é³­í³­ñ»É ë»­÷³­Ï³Ý Ï۳ݭùÁ ¨ Ëá­ñáõí Û³Ùµ ã·Ç­ï³Ï­ó»Ý Ç­ñ»Ýó ³­ñ³­ÍÇ µáõÝ ¿áõíÛáõÝÝ áõ Ýå³­ï³­ÏÁ: ÜáõÛÝ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí ¿, áñ Ïñá­Ý³­Ï³­Ý³ó­íáõÙ ¿ ³­éáÕ­ç³­å³­ ÑáõíÛáõ­ÝÁ: ú­ñǭݳÏ, ³­éáÕ­ç³­å³­ÑáõÃ­Û³Ý á­Éáñ­ïáõÙ µ³­ñ»­÷á­ËáõÙ­ Ý»­ñÇ Ýå³­ï³­Ïáí г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ í³ñ­Ï»­ñÇÝ ½áõ­·³­Ñ»é ѳï­Ï³ó­í³Í ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñáí ³­éáխ糭峭ѳ­Ï³Ý Ï»Ýï­ñáÝ­ Ý»ñÝ áõ ³ÛÉ Ñ³ë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³Ý­í³Ý­í»­óÇÝ ëáõñµ ¶ñÇ­·áñ Éáõ­ ë³­íáñ­ãÇ, ÏáõÛë س­ñdz٠³ëï­í³­Í³Í­ÝÇ ¨ Ïñá­Ý³­Ï³Ý ³ÛÉ ëñµ»­ñÇ ³­ÝáõÝ­Ý»­ñáí, ÑÇ­í³Ý­¹³­Ýáó­Ý»­ñÇÝ ÏÇó Ù³­ïáõé­Ý»ñ ϳ­éáõó­í»­óÇÝ, ÇëÏ µÅßϳ­Ï³Ý ÏÝÇ­ùÇ íñ³ª û­ÓÇÝ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ÷á­Ë³­ñÇ­ÝáõÙ ¿ ˳­ãÁ: ¶áñ­ÍÁݭó­óÁ ß³­ñáõ­Ý³Ï­íáõÙ ¿: ¸ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí ¿, áñ, û­ñǭݳÏ, ³½­·³­ÛÇÝ Ù³ñ­½³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·áõÙ ³ÛÉ »ñÏñ­Ý»­ ñÇó ·Ýí³Í Ù³ñ­½ÇÏ­Ý»­ñÇ ¨ Ù³ñ­½Çã­Ý»­ñÇ ³é­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ ϳñ­Í»ë ¹³é­ÝáõÙ ¿ ëá­íá­ñ³­Ï³Ý »ñ¨áõÛÃ, ³ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ³Ûë å³­ñ³­·³­ ÛáõÙ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ³ñ­Å»½ñÏ­íáõÙ ¿ ³½­·³­ÛÇ­ÝÇ ·Ç­ï³Ï­óáõ­ÙÁ: ¶áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ ¹­ñ³­Ù³ß­ÝáñÑÝ»ñÝ ³ÛÝ ·É˳­íáñ Ù»­Ë³­Ýǽ٭ݻ­ñÇó »Ý, áñáÝó ÙÇ­çá­óáí ÷á­÷á­ËáõÃ­Û³Ý »Ý »Ý­Ã³ñÏ­íáõÙ ÅáÕáíáõñ¹Ý»ñÇ ­ëá­íá­ñáõÛíݻ­ñÁ, µ³ñ­ù»­ñÁ, å»­ïáõí 162

ÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ý»ñ­ùÇÝ áõ ³ñ­ï³­ùÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, Ïñá­Ý³­Ï³Ý ϳñ­·Á ¨ ³ÛÉÝ: ö³ëïáñ»Ý, ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ ³­ë»­Éáí ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ѳë­Ï³­Ý³Éª ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ Ùdz­Ï»Ýï­ñáÝ Ï³­é³­í³ñ­ Ù³Ý Ñ³ë­Ý»­Éáõ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ: ú­ñǭݳÏ, í»­ñÁ ³ñ­Í³ñÍ­í³Í í³ñ­Ï³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­ ϳñ­·Ç ¹ñáõÛíݻñÝ ³ß­Ë³ñ­Ñáí Ù»Ï ï³­ñ³­Í»­Éáõ, ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ ³­í»­ñÇã áõ­ÅÇ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí۳­ÝÁ ѳñ­ Ù³­ñ»ó­Ý»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ Çñ ³­é³Ýӭݳ­Ñ³­ïáõÏ ¨ ³Ý­÷á­Ë³­ñÇ­Ý»­ÉÇ ¹»ñÝ ¿ ϳ­ï³­ñáõÙ ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ: ìëï³Ñáñ»Ý ϳñ»ÉÇ ¿ ³ë»É, áñ »­Ã» ãÉÇ­Ý»ÇÝ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÁ, ³­å³ ã¿ñ ÉÇ­ÝÇ í³ñ­Ï»­ñÇ ³Ñ­é»­ÉÇ Í³­í³­Éáõ­ÙÁ ¨, ·É˳­íá­ñ³­å»ë, §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­ óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ³­ñ³­·Áݭóó ï³­ñ³­Íáõ­ÙÁ: ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó, ûñÇݳÏ, Ýáñ³ÝÏ³Ë å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­ñ³Í ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ Ñ»ï¨³Ý­ùáí ëï»ÕÍ­í³Í Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ ¹ñ³­Ù³­ ßÝáñ­ÑÁ ÷³ë­ïá­ñ»Ý ϳ­ß³éù ¿, ³ÛÝ ¿É ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ï³­ß³éù, á­ñÁ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ ¿ ï³­ÉÇë ãÝãÇÝ ·áõ­Ù³ñ­Ý»ñ ѳï­Ï³ó­Ý»­Éáíª ïíÛ³É å»­ïáõíÛáõ­ÝÇó Ñëϳ­Û³­Ï³Ý ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñ Ïáñ­½»É, ÇÝã­å»ë ݳ¨ Çñ û­É³¹­ñ³Ý­ùÇÝ »Ý­Ã³ñ­Ï»É Ýñ³ Ý»ñ­ùÇÝ áõ ³ñ­ï³­ùÇÝ ù³­Õ³­ù³­ ϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý áõÕÕ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ: ²Ûë µ³Å­ÝáõÙ ß³ï ѳ­ÏÇñ× Ëáë­í»ó Ù»ñ »ñÏ­ñáõÙ ÙdzÛÝ ÙÇ ù³­ ÝÇ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ÁÝ­¹áõÝ­Ù³Ý Ñ»ï ϳå­í³Í ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇÝ, »ñµ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ, û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ Ó¨³­÷áË­Ù³Ý ¨ Ýáñ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ÁÝ­¹áõÝ­Ù³Ý ³­éáõ­Ùáí, ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ Ñ³ñ­Ûáõ­ ñ³­íáñ Íñ³·­ñ»ñ »Ý Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­í»É: ºí ³Û¹ û­ñ»Ýù­Ý»­ñáõ٠ϳñ­ÙÇñ û­ÉÇ å»ë ³Ýó­ÝáõÙ ¿ Åá­Õáíñ­¹Ç áõ å»­ïáõÃ­Û³Ý ß³­ÑÇ »ñÏ­ñáñ­¹³­ ϳ­Ý³­óáõ­ÙÁ, ¨ ѳ­×³Ë ¿Éª Åá­Õáíñ­¹Ç Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñÇ Ïá­åÇï áï­ Ý³­Ñ³­ñáõ­ÙÁ, 볭ϳÛÝ ³­é³Ý­ÓÇÝ ³Ý­Ñ³ï­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñª »ñ­ÏÇ­ñÁ Ïá­ Õáå­ï»­Éáõ ɳÛÝ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÁ: ¶áñ­ÍÁݭó­óÁ ß³­ñáõ­Ý³Ï­íáõÙ ¿: ¼³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇ ¿, áñ ³Ûë ³­í»­ñÇã ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ϳ­ï³ñ­íáõÙ »Ý µ³­ó³­Ñ³Ûï, ÇëÏ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ¹»é¨ë ­ã»Ý ϳ­ë»ó­íáõÙ û­ñ»Ýù­Ý»­ñáõÙ ÷á­÷á­ËáõíÛáõÝ­Ý»ñ ϳ­ï³­ñ»­ÉáõÝ ¨ Ýáñ û­ñ»Ýù­Ý»ñ ÁÝ­¹áõ­Ý»­ÉáõÝ áõÕÕ­í³Íª ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñÁ: 163

Üñ³Ýù ѳ­ë³Ý ³Ý­ÙÇï­Ý»­ñÇ »ñ­ÏÇ­ñÁ, á­ñáÝù ³­Ù»Ý ÇÝã í³­×³­é»É ¿ÇÝ: гۭϳ­Ï³Ý Ñ»­ùdz­ÃÇó

亭îàôÂ­Ú²Ü ¸º­ðÆ Âàô­È²­òàô­ØÀ Þ³­ï»ñÝ »Ý ½³ñ­Ù³­ó³Í, û ÇÝ­ãáõ Ïá­Ùáõ­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ·³­Õ³­ ÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý ÑÇÙ­ùáõÙ ¹ñí³Í, ùÝݳ­¹³­ïáõÃ­Û³Ý ã¹Ç­Ù³­óáÕ ¨ ³Ý­Ñ»­Ã»Ã ¹ñáõÛíݻ­ñÁª §å»­ïáõÃ­Û³Ý ¹»­ñÇ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ Ãáõ­É³­ óáõ­ÙÁ¦ ¨ §å»­ïáõíÛáõÝ Ñ³ë­Ï³­óáõÃ­Û³Ý í»­ñ³­óáõ­ÙÁ¦, ³ÛÅÙ ¿É áñ­ ¹»·­ñ»É »Ý Ïá­Ùáõ­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ѳ­ë³­ñ³­Ï³ñ­·Ç »ñ¹í­Û³É Ãßݳ­ÙÇ Ñ³­ Ù³ñ­íáÕ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³­ Ýá­ñ»Ý å³ñ­ï³¹­ñáõÙ »Ý ݳ¨ ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ØÇáõÃ­Û³Ý ïñá­Ñáõ­ÙÇó ³­é³­ç³­ó³Í Ýá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ (³Û¹ ÝáõÛÝ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»­ñÁ å³ñ­ï³¹­ñáõÙ »Ý ݳ¨ ÙÛáõë å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ, 볭ϳÛÝ Ýá­ñ³Ý­ Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñÇ å³­ñ³­·³­ÛáõÙ ¹³ ³­é³­í»É íï³Ý­·³­íáñ ¿, ù³Ý­½Ç Ýñ³Ýù ¹»é¨ë ­ã»Ý Ï»ñ­ï»É Ç­ñ»Ýó 廭ﳭϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ): ´Ý³­Ï³­Ý³­ µ³ñ ѳñó ¿ ³­é³­ç³­ÝáõÙ, û ³Û¹ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³ñ¹­ Ûá±ù ­Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ áõ Ñáõ­ë³­ÉÇ Ï۳ݭùÇ å³Û­ ٳݭݻñ ëï»Õ­Í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ »Ý ç³Ýù ó­÷áõÙ, û± Ýñ³Ýù ³ÛÉ Ý­å³­ ï³Ï »Ý Ñ»­ï³åÝ­¹áõÙ: ØÇ å³Ñ ÁÝ­¹áõ­Ý»Ýù, û ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­Éáñ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ù³­ ñá½­íáÕ å³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ý, ³­å³­Ï»Ýï­ñá­Ý³ó­ ñ»É »Ý å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Á ¨ ÙÛáõë á­Éáñï­Ý»­ ñÁ, ë»­÷³­Ï³­Ý³ß­Ýáñ­Ñ»É-í³­×³­é»É »Ý Ç­ñ»Ýó ËÙ»­Éáõ ¨ á­éá·­Ù³Ý çñÇ Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÁ, ¿­Ý»ñ­·³­Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Á, ϳ­åÇ áõ ѳ­Õáñ­¹³Ï­óáõÃ­Û³Ý ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ, ³Ý­ï³é­Ý»­ñÁ, ÁÝ­¹»ñ­ùÇ å³­ß³ñ­Ý»ñÝ áõ µÝ³­Ï³Ý ³ÛÉ Ñ³ñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ¨ µá­Éáñ á­Éáñï­Ý»ñÁ, ýáÝ­¹»ñÝ áõ ûµ­Û»Ïï­Ý»­ñÁ: ²Ûë »Ý­Ã³¹­ñ»­ÉÇ Ç­ñ³­íǭ׳ÏÁª áõ­Å»Õ û­ñ»Ýù­Ý»ñ ¨ ¹ñ³Ýó ÏÇ­ñ³ñÏ­ Ù³Ý Ñ³­Ù³ñ Édzñ­Å»ù å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ áõ­Ý»­óáÕ, ϳ­ß³­é³­Ï»­ñáõíÛáõ­ ÝÁ Ù»ñ­ÅáÕ »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ »­Ã» ëϽµÝ³­Ï³Ý ßñç³­ÝáõÙ ·áõ­ó»¨ ³Ýí­ï³Ý· Ãí³, 볭ϳÛÝ ³Õ­ù³ï áõ ³ñ­ï³­ùÇÝ áõ­ÅÇ Ã»­É³¹­ñ³Ý­ùáí ϳ­é³­í³ñ­íáÕ »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ, û­ñǭݳÏ, å»­ï³­Ï³Ý áõ­Ý»ó­í³Í­ ùÁ í³­×³­é»­Éáõó Ñ»­ïá, ÇÝã­å»ë ³ñ­¹»Ý óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë ݳ¨ Ùá­ïÇÏ 164

³Ýó­Û³­ÉÇ ÷áñ­ÓÁ, ³­ñ³­·á­ñ»Ý ù³Û­ù³Û­íáõÙ »Ý ³Û¹ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÑÇÙ­ù»­ñÁ, ¨ µÝ³Ï­ãáõíÛáõ­ÝÁ ÑÇ٭ݳ­Ï³­Ýáõ٠ѳÛïÝ­íáõÙ ¿ ³Õ­ù³­ïáõí Û³Ý Ù»ç ¨ ³­Ýû·­Ý³­Ï³Ý íǭ׳­ÏáõÙ: §Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ Üáñ ϳñ­·»ñ¦ Ï»ñ­ï»­Éáõ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ ëáõí۳ٵª ç³Ýù áõ ÙÇ­çáó­Ý»ñ ã»Ý Ëݳۭíáõ٠ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ ѳ­Ùá­½»­Éáõ, áñ ǵñ ÙdzÛÝ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³ë­ïǭ׳­Ý³­ µ³ñ Ãáõ­É³ó­Ù³Ùµ Ýñ³Ýó ÙÇç¨ »Õ³Í ë³ÑÙ³ÝÝ»ñÇ í»ñ³óٳٵ, ¨ ³­å³, ÁݹѳÝñ³å»ë, å»ïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ í»­ñ³ó­Ù³Ùµ Ñݳ­ñ³­ íáñ ÏÉÇ­ÝÇ ëï»Õ­Í»É µá­Éáñ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ß³­Ñ»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ ÝáÕ Ùdz­Ï»Ýï­ñáÝ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ·, á­ñÁ ǵñ ³ñ­¹³ñ áõ û­å»­ñ³­ïÇí Ïϳ­é³­í³­ñÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÁ, Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ ÏÓ»ñ­µ³­½³­ïÇ ÙÇ­ç¿Ã­Ýǭϳ­Ï³Ý µ³­ËáõÙ­Ý»­ñÇó áõ å³­ï»­ñ³½Ù­Ý»­ñÇó ¨ ³­Ù»­Ýáõ­ñ»ù Ïëï»Õ­ÍÇ Ñ³Ý­¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ÙÃÝá­Éáñï: ²ÛÅÙ µá­Éá­ñÇÝ ¿ ѳÛï­ÝÇ, áñ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáÕ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõí Û³Ùµ ³Ý­·³Ù å»­ïáõÃ­Û³Ý ¹»­ñÇ Ãáõ­É³­óáõ­ÙÁ µ³­ó³­Ñ³Ûï ˳µ­Ï³Ýù áõ á­ñá­·³Ûà ¿, ¨ »­Ã» ³ß­Ë³ñ­ÑÇ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ѳ­í³­ï³Ý ¹ñ³Ý áõ áñ­¹»·­ñ»Ý ³Û¹ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõÝ-·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ, ³­å³ ³Ïݭѳۭïá­ñ»Ý ÏѳÛïÝ­í»Ý ٳѭí³Ý ó­Ï³ñ­¹áõÙ ¨ ϽñÏí»Ý Ç­ñ»Ýó Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ ·á­ÛáõíÛáõÝÝ ³­å³­Ñá­í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ³Ý­·³Ù ³ñ­¹³ñ å³Û­ù³ñ ÙÕ»­Éáõ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõ­ÝÇó: ÆÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ å»­ï³­Ï³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ¹»­ñÇ ³ë­ïǭ׳­Ý³­ Ï³Ý Ãáõ­É³ó­Ù³­ÝÁ, ³­å³ Ù»ñ ºñÏ­ñÇ û­ñǭݳ­Ïáí ϳ­ñáÕ »Ýù Ñ³ë­ ï³­ï»É, áñ ¹ñëÇó û­É³¹ñ­íáÕ ù³­Õ³­ù³­Ï³­Ýáõí۳ٵ Õ»­Ï³­í³ñ­íáÕ ¨ ÏÇ­ë³­¹³­ï³ñÏ ·³Ý­Ó³­ñ³­Ýáí å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ ÙdzÛÝ ³Ý­í³Ùµ ¿ å»­ ïáõíÛáõÝ Ïáã­íáõÙ: ²Û¹­åÇ­ëÇ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ³Ý­Ñ»­Ã»­ÃáõíÛáõÝ ¿ Ëá­ë»É µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ Ï۳ݭùÇ, Ù³ñ­¹áõ Ç­ñ³­íáõÝù­Ý»­ñÇ, Åá­Õáíñ­¹³­í³­ñáõí Û³Ý, ³­½³ï Ù³­Ùáõ­ÉÇ, ³½­·³­ÛÇÝ ³Ýí­ï³Ý­·áõÃ­Û³Ý Ù³­ëÇÝ: Ü»ñϳÛáõÙë ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ïÝï»­ë³­Ï³Ý áõ ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý ³­éáõ­ Ùáí Ï³Ë­Û³É »ñÏñ­Ý»­ñÁ ϳ½­ÙáõÙ »Ý ³­í»­ÉÇ ù³Ý 90%-Á: Üñ³Ýóª å»­ïáõÃ­Û³Ý Ï³ñ­·³­íÇ­×³Ï áõ­Ý»­Ý³­ÉÁ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇݪ ëÇá­Ýǽ­ÙÇÝ, ³­é³ÛÅÙ ß³­Ñ»­Ï³Ý ¿ª ѽáñ »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ ù³­ñá½­íáÕ ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ ëáõÃ­Û³Ý ÉÍÇ ï³Ï ÉÇá­íÇÝ µ»­ñ»­Éáõ ¨ ³­å³ í»ñç­Ý³­Ï³­Ý³­å»ë ù³Û­ ù³­Û»­Éáõ ѳ­Ù³ñ: ²Ûë­å»ë, ¹Åí³ñ ã¿ å³ï­Ï»­ñ³ó­Ý»É, û í³ñ­Ï»­ñáí áõ ³Ûë­å»ë Ïáã­í³Í, Ù³ñ­¹³­ëÇ­ñ³­Ï³Ý û·­Ýáõí۳ٵ ·á­Û³ï¨áÕ »ñÏñ­ Ý»­ñÁ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ µ³ñÓñ ³ï­Û³Ý­Ý»­ñáõÙ ÇÝã­åÇ­ëÇ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù 165

Ϲñë¨á­ñ»Ý Ç­ñ»Ýó ¹á­Ýáñ­Ý»­ñÇ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ñ³Í ѳñ­ó»­ñÇ ùÝݳñÏ­ Ù³ÝÝ áõ ùí»³ñÏ­Ù³­ÝÁ: ä³ñ­½Çó ¿É å³ñ½ ¿, áñ Ï»­ñ³Ï­ñá­ÕÇ (¹ñ³­ ٳ߭ÝáñÑ­Ý»ñ áõ í³ñ­Ï»ñ ѳï­Ï³ó­Ýá­ÕÇ) ׳­ß³­Ïáí ùí»³ñ­ÏáõÃ­Û³Ý ¹ñí³Í ó³Ý­Ï³­ó³Í ѳñó ÏѳխÃÇ Ó³Û­Ý»­ñÇ ×ÝßáÕ Ù»­Í³­Ù³ë­Ýáõí Û³Ùµ, ù³Ý­½Ç, ÇÝã­å»ë ³ñ­¹»Ý Ýßí»É ¿, ùí»³ñ­ÏáõÃ­Û³Ý Ù³ë­Ý³­ÏÇó­ Ý»­ñÇ ³Û¹ ×ÝßáÕ Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, í³ñ­Ï»ñ áõ ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ ëﳭݳ­Éáí ѳݭ¹»ñÓ, ËáñÑñ­¹³­Åá­Õáí­Ý»­ñÇÝ ¨ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ïáã­ í³Í ÙÛáõë ÙÇ­çá­ó³­éáõÙ­Ý»­ñÇÝ Ù³ë­Ý³Ï­óáõÙ »Ý ÝáõÛÝ áõ­ÅÇ ¹ñ³­Ù³­ Ï³Ý ÙÇ­çáó­Ý»­ñáí, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í Áݭͳ­Ý»­ñáí: ²Û­ëÇÝùݪ ·áñ­Íá­ ÕáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¿ ¹ñí³Í §û­ñ»Ý­ùáí ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í ϳñ­·áí, Ó³Û­Ý»­ñÇ å³ñ½ Ù»­Í³­Ù³ë­Ýáõí۳ٵ¦ Ï»ÕÍ û­ñǭݳ­å³ß­ïáõíÛáõ­ÝÁ: ²Ï­Ý³­éáõ ¿, áñ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ³­å³­Ï»Ýï­ñá­Ý³­óáõ­ÙÁ, å»­ïáõí۳Ý-Åá­Õáíñ­¹Ç áõ­Ý»ó­í³Í­ùÇ í³­ ׳é­ùÁ, ³Û­ëÇÝùݪ Åá­Õáíñ­¹Ç áõ å»­ïáõÃ­Û³Ý ³ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³Ý ³Õ­ù³­ ï³­óáõ­ÙÁ ׳­Ý³­å³ñÑ ¿ ѳñ­ÃáõÙ Ïáñ­Í³­Ý³­ñ³ñ µ³­½áõÙ ·áñ­ ÍÁݭóó­Ý»­ñÇ ½³ñ­·³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ, ³Û¹ ÃíáõÙª ³½­·³­ÛÇÝ É»½­íÇ, ³½­·³­ÛÇÝ µ³­Ý³­ÏÇ, ³½­·³­ÛÇÝ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ, ³½­·³­ÛÇÝ ëá­íá­ñáõÛíݻ­ ñÇ ù³Û­ù³Û­Ù³Ý áõ í»­ñ³ó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ: ²Ûë­ï»Õ å»ïù ¿ ѳ­ïáõÏ Ýß»É, áñ ÙdzÛÝ ³½­·³­ÛÇÝ É»½­íÇ ù³Û­ù³Û­Ù³Ùµ áõ í»­ñ³ó­Ù³Ùµ ³ñ­ ¹»Ý ÇëÏ Ç Ï³­ï³ñ »Ý ³Í­í»­Éáõ í»­ñÁ Ãí³ñ­Ï³Í ÙÛáõë Ïáñ­Í³­Ý³­ ñ³ñ »ñ¨áõÛíݻ­ñÁ: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ïáã­í³Í ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ã»­É³¹­ñ³Ý­ùáí ù³Û­ù³Û­íáõÙ ¿ ѳ­Ûáó ¹åñá­óÇ ÑÇÙ­ù»­ñÁ: ´³­óÇ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇó, ѳ­Ûáó É»½­íÇ áõ ¹åñá­óÇ Ýϳï­Ù³Ùµ ³Ý­Ñ³Ý­¹áõñ­Åá­Õ³­Ï³Ý í»­ ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù ¿ Ýϳï­íáõ٠ݳ¨ ³­é³Ý­ÓÇÝ ËÙµ³­íá­ñáõÙ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ ÙÇóª Ñ»Ýó г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ: ²Ûë­å»ë, ³Ûɨ³ÛÉ ×³­Ý³­å³ñÑ­Ý»­ñáí ѳ­Ûáó ³­ÝáõÝ-³½­·³­ÝáõÝ Ó»éù µ»­ñ³Í ¨ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç Ýϳï­Ù³Ùµ áã µ³ñ­Û³ó³­Ï³Ù ï³ñ­ñÁ, ǵñ ³½­·³­ëÇ­ ñ³­Ï³Ý-ѳۭñ»­Ý³­ëÇ­ñ³­Ï³Ý, ѳ­Û³­å³Ñ­å³Ý ÙÕáõÙ­Ý»­ñÇó ¹ñ¹í³Í, ³­Ù»Ý ³­éÇ­Ãáí Ëá­ãÁÝ­¹á­ïáõÙ ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ Ýáõ٠ѳ­Ûáó É»½­íÇ ¹Çñ­ù»­ñÇ ³Ù­ñ³åݹ­Ù³­ÝÁ, ѳ­Ûáó ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý áõÕ­Õ³·­ñáõÃ­Û³Ý í»­ñ³­Ï³Ý·Ý­Ù³­ÝÁ, ¹åñáó­Ý»­ñáõÙ ¨ µ³ñÓ­ñ³­·áõÛÝ áõ­ëáõ٭ݳ­Ï³Ý ѳë­ï³­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ ·ñ³­µ³­ñÇ ¹³­ë³­í³Ý¹­Ù³­ ÝÁ, ѳ­Ï³­é³­ÏÁª ³­Ù»Ý ϳñ­·Ç Ï»ÕÍ ÑÇ٭ݳ­íá­ñáõÙ­Ý»ñ µ»­ñ»­Éáí, Ýå³ë­ïáõÙ ¿ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ û­ï³­ñ³­É»­½áõ 166

¹åñáó­Ý»­ñÇ ÑÇÙÝ­Ù³­ÝÁ, ¹åñáó­Ý»­ñáõÙ Ïñá­ÝÇ ¹³­ë³­í³Ý¹­Ù³­ÝÁ ¨ ٳݭϳ­í³ñ­Åáõí۳­ÝÁ Ëáñà ³ÛÉ Ù»­Ãá¹­Ý»­ñÇ ÏÇ­ñ³é­Ù³­ÝÁ: ¼³ñ­·³­óáõÙ­Ý»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ, ûñǭݳÏ, ³½­·³­ÛÇÝ µ³­Ý³Ï­ Ý»­ñÇ í»­ñ³­óáõ­ÙÁ ¹»é ãÇ Ýß³­Ý³­ÏáõÙ, û Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë ³ß­Ë³ñ­ ÑáõÙ µ³­Ý³­ÏÇ ·³­Õ³­÷³­ñÁ í»­ñ³­Ý³­Éáõ ¿: îÇ­ñ³­Ï³­ÉÇ, Ç­Ù³ª ëÇá­Ýǽ­ ÙÇ Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­å³­ï³ë­Ë³Ýª ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ §Ï³ñ·¦ áõ §Ï³­Ýáݦ ѳë­ï³­ï»­ÉáõÝ ³ÝÑ­ñ³­Å»ßï µ³­Ý³Ï ÏÉÇ­ÝÇ, 볭ϳÛÝ Ñ³­ í³­Ý³­Ï³Ý µ³­Ý³­ÏÁ ÉÇ­Ý»­Éáõ ¿ ÙÇ³Ï µ³­Ý³ÏÝ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ¨, ãݳ­Û³Í áõ­Ý»­Ý³­ÉÇù Çñ å³ï­ÅÇã, ¿Ã­Ýǭϳ­Ï³Ý ½ïÙ³Ý, ¿Ã­Ýáë­Ý»­ñÇ áãÝ­ã³ó­ Ù³Ý ýáõÝÏ­ódz­ÛÇÝ, ѳ­í³­Ý³­µ³ñ Ïáã­í»­Éáõ ¿, ³­ë»Ýù, §²ñ­¹³­ñáõí Û³Ý µ³­Ý³Ï¦ ϳ٠§ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç ÷ñÏáõÃ­Û³Ý µ³­Ý³Ï¦, á­ñÁ ûñ¨ë ­Õ»­Ï³­í³­ñÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ³­Ù»­Ý³­Ñ³­ñáõëï (å³ñ½ ¿, áñ ³Û¹ áõ­ÅÇ Ëáë­ Ý³Ï) Ù³ñ­¹Áª ÁÝ­ï³­ÝÇ­ùÁ: ºí »­Ã» ³Ûë­ï»Õ Ýϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³Ýù ݳ¨ ÇÝ­ýáñ­Ù³­ïǭϳ­ÛÇ áõ ·»­Ý³­ÛÇÝ Ó¨³­÷áË­Ù³Ý ³Ý­ë³Ñ­Ù³Ý Ñݳ­ñ³­íá­ ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ¨ ³ÛÝ, áñ ³ñ­¹»Ý ѳÛï­ÝÇ ¿ Ù³ñ­¹áõ ·»­Ý»­ïǭϳ­Ï³Ý ù³ñ­ï»­½Á ¨ Ó·ïáõÙ »Ý ѳ­Ù³­ñ³­Ï³­É»É ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç µá­Éáñ µÝ³­ ÏÇã­Ý»­ñÇÝ (÷³ë­ïá­ñ»Ý ÑëÏá­ÕáõíÛáõÝ ¿ ë³Ñ­Ù³Ý­í»­Éáõ Ûáõ­ñ³­ù³Ýã­ Ûáõñ ³Ý­Ñ³­ïÇ Ýϳï­Ù³Ùµ), ³­å³ ѳë­Ï³­Ý³­ÉÇ Ï¹³é­Ý³, û ÇÝã ³­Õ»­ï³­ÉÇ Ñ»ï¨³Ýù­Ý»ñ ϳ­ñáÕ ¿ áõ­Ý»­Ý³É ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ Ù»Ï Ï»Ýï­ñá­ÝÇó Õ»­Ï³­í³­ñ»­ÉÁ, ³ÛÝ ¿É ÙÇ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ Ï³­éáõÛ­óÇ ÏáÕ­ ÙÇó, á­ñÇ Ýå³­ï³­ÏÁ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý Ù»­Í³­Ù³ë­ÝáõÃ­Û³Ý áãÝ­ã³­óáõÙÝ ¿: ú­ñǭݳÏ, Ù³ñ­¹áõÝ Ñ³­Ù³­ñ³­Ï³­É»­Éáõó Ñ»­ïá, ³é­Ï³ ï»Ë­Ýǭϳ­ÛÇ, ·É˳­íá­ñ³­å»ë ÇÝ­ýáñ­Ù³­ïǭϳ­ÛÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáõÙ ºñÏ­ñ³·Ý­¹Ç ³­Ù»Ý ÙÇ ³Ý­Ñ³­ïÇ Ù³­ëÇÝ ï»­Õ»­ÏáõíÛáõÝ ëﳭݳ­Éáõ û­å»­ñ³­ïÇ­íáõíÛáõ­ÝÁ ϳ­ñáÕ ¿ ѳ­½³­ñ³­íáñ ³Ý­·³Ù Ù»Í ÉÇ­Ý»É, ù³Ý ³­ë»Ýù, ³­Ù»Ý ÙÇ ¹³­ï³­å³ñï­Û³­ÉÇ Ù³­ëÇÝ Ï³­ñáÕ ¿ÇÝ ï»­Õ»­Ïáõí ÛáõÝ ëï³­Ý³É Ùáï 50 ï³ñ­í³ í³­Õ»­ÙáõÃ­Û³Ý áñ¨¿ µ³Ý­ïáõ٠ϳ٠ѳ­Ù³­Ï»Ýï­ñá­Ý³ó­Ù³Ý ׳٭µ³­ñáõÙ: Ìñ³·ñ­í³Í Ï۳ݭùÇ ³­éáõ­Ùáí å»ïù ¿ ³­ÝÇ­Í»É Ï»Ý­¹³­Ý³­µ³­Ý³­Ï³Ý ³Û­·áõ ëï»ÕÍ­Ù³Ý ·³­Õ³­÷³­ ñÁ, áñ­ï»Õ ϻݭ¹³­ÝÇ­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ ϻݭ볭ϳݪ çñÇ, ³­½³­ïáõí۳Ý, ëÝݹ³Ù­Ã»ñ­ùÇ, ë»ñÝ­¹³ï­íáõÃ­Û³Ý ¨ ³ÛÉ Ñ³ñ­ó»­ñÁ Íñ³·ñ­í³Í »Ý ϳ­é³­í³­ñáÕ-Ëݳ­Ùá­ÕÇ ÏáÕ­ÙÇó: ²ñ­¹»Ý ³Ý­ó»É »Ý ³ÛÝ Å³­Ù³­Ý³Ï­Ý»­ñÁ, »ñµ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ï³­ Ï³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ­·Ç ù³Û­ù³Û­Ù³Ý, ³½­·³­ÛÇÝ µ³­Ý³­ÏÇ Ï³½­Ù³­ÉáõÍ­ Ù³Ý, ³½­·³­ÛÇÝ É»½­íÇ, ³½­·³­ÛÇÝ Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ, ³½­·³­ÛÇÝ ÇÝù­Ý³­·Ç­ 167

ï³Ï­óáõí۳Ý, ³½­·³­ÛÇÝ Ñ³­í³ï­ùÇ ¨ ³½­·³­ÛÇÝ ³ÛÉ ³ñ­Å»ù­Ý»­ñÇ áãÝã³ó­Ù³ÝÝ áõÕÕ­í³Í ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ ϳ­ï³ñ­íáõÙ ¿ÇÝ áã µ³­ó³­Ñ³Ûï: ²Û­ëûñ ³ñ­¹»Ý ѳÛï­ÝÇ »Ý ³ÛÝ ³Ý­ÓÇÝù áõ Ýñ³Ýó »Ý­ ó­Ï³ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝó ¹ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ Íñ³·­ ñ»­ñáí ¨ í³ñ­Ï³­ÛÇÝ Ý³­Ë³­å³Û­Ù³Ý­Ý»­ñáí ù³áë ¿ ëï»ÕÍ­íáõÙ »ñÏñ­Ý»­ñÇ-å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ û­ñ»Ýë¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ, å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñáõÙ, ѳ­ë³­ñ³­Ï³­Ï³Ý Ï۳ݭùáõÙ ¨ í»­ñÁ Ãí³ñ­Ï³Í á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ, 볭ϳÛÝ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ù³áë, á­ñÇ å³Û­ ٳݭݻ­ñáõÙ Ñݳ­ñ³­íáñ ÉÇ­ÝÇ µÝ³Ï­ãáõí۳­ÝÁ ͳ­é³­Û»ó­Ý»É ëÇá­Ýǽ­ ÙÇ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý ·áñ­ÍÇÝ ¨ ïÇ­ñ³­Ý³É Ýñ³Ýó µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇÝ ¨ ëï³ó­í³Í­ùÇÝ: гÛï­ÝÇ ¿ ݳ¨ ³ÛÝ áõ­ÅÁ, á­ñÇÝ ³ÏÝѳÛïáñ»Ý »Ý­Ã³­Ï³ »Ý Ýßí³Í ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»ñÁ: ²Û­ ëûñ ѳÛï­ÝÇ »Ý ݳ¨ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³ÛÝ å³ß­ïáÝ­ Û³­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñ áõ í³ñ­Ï»ñ ëﳭݳ­Éáõ ѳ­Ù³ñ (ѳñ­Ï³í, ³Ûë­ï»Õ ϳ­ñáÕ »Ý ÉÇ­Ý»É ³ÛÉ ³½­¹³Ï­Ý»ñ) ·áñ­Í³ñ­ùÇ Ù»ç »Ý Ùï»É ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ Ñ»ï: 곭ϳÛÝ á­ãÇÝã ãÇ ÷áË­íáõÙ. ³Ýó­Û³­ÉÇ å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇÝ ·á­Ý» ù³­Õ³­ù³­Ï³Ý ·Ý³­Ñ³­ï³­Ï³Ý ãÇ ïñíáõÙ, ³Û­ëûñ­í³ å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÁ í³­Û»­ÉáõÙ »Ý Ç­ñ»Ýó ³­Ãáé­Ý»­ñÁ: ÆëÏ ÇÝã í»­ñ³­µ»­ñáõÙ ¿ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ-Ù³ñ¹­Ï³Ýó, ³­å³ Ýñ³Ýó ѳ­Ù³ñ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ »Ý ëï»Õ­Í»É, áñ ûñ¨ë Ý­ñ³Ýù Ç­ñ»Ýó Ï۳ݭ ùÇ ï»­ñÁ ã»Ý ½·áõÙ, ÇëÏ »­Ã» ³­é³Ý­ÓÇÝ åáéíÏáõÙ­Ý»ñ »Ý ÉÇ­ÝáõÙ, ³­å³ ¹ñ³Ýù ÑÇ٭ݳ­Ï³­Ýáõ٠ϳ­ï³ñ­íáõÙ ¿ ³ñ­ï³­ùÇÝ áõ­ÅÇ ¹ñ³­ ٳ߭ÝáñÑ­Ý»­ñáí-û­É³¹­ñ³Ý­ùáí: ²Ûë §Ý»ñ­Ï³å­Ý³­ÏáõÙ¦, ûñ¨ë, ÏÇ­ë³­É»­·³É ¿ ÙÝáõÙ ÙdzÛÝ íï³Ý­ ·³­íáñ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ ù³­ñá­½áÕ ¨ ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõÝ Í³­í³­ÉáÕ Ñ³Ûï­ ÝÇ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ, û­ñǭݳϪ º­Ñá­í³­ÛÇ íϳ­Ý»­ñÇÝ ýÇ­ ݳݭ볭íá­ñá­ÕÁ, 볭ϳÛÝ Ó»­é³·­ñÇ ÝáõÛ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ Ñáõ­ßáõÙ ¿, áñ ³Û¹ áõÕ­Õáõí۳ٵ Ñá­ëáÕ ýǭݳÝë­Ý»ñÝ áõ ÝÛáõ­Ã³­Ï³Ý ÙÇ­çáó­Ý»­ñÁ µËáõÙ »Ý ÝáõÛÝ ³Õµ­Ûáõ­ñÇó, áñ­ï»­ÕÇó áñ µËáõÙ »Ý ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñÝ áõ í³ñ­Ï»­ñÁ: ²Ûë­åÇ­ëÇ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ áã µ³­ó³­Ñ³Ûï ýÇ­ ݳݭ볭íá­ñ»­ÉÁ, ûñ¨ë, ϳ­ñáÕ ¿ ϳå­í³Í ÉÇ­Ý»É ³ÛÝ Ñ³Ý­·³­Ù³Ý­ ùÇ Ñ»ï, áñ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇÝ ¹»é ÉÇá­íÇÝ ãÇ Ñ³­çáÕ­í»É ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÏáÝ­í»Ý­ódz­Ý»­ñáõÙ ³Ù­ñ³·­ñ»É Ýñ³Ýó ÏáÕ­ÙÇó ù³­ñá½­íáÕ ¹Ç­í³­ÛÇÝ ¹ñáõÛíݻ­ñÁª û­ñǭݳÏ, Ññ³­Å³ñ­í»É ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇó, ½Çݭͳ­é³­ÛáõíÛáõ­ ÝÇó, ë»­÷³­Ï³Ý ³Ý­ÓÇ ÅËïáõÙ ¨ ³ÛÉÝ: 168

Ò¨³­íáñ­íáÕ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇ ·áñ­ÍÁݭó­óáõÙ ¹Åí³ñ ¿ ãÝϳ­ï»É ³ÛÝ, áñ µ³½­Ù³­ÃÇí ãÑÇ٭ݳ­íáñ­í³Í áõ ϳë­Ï³­Í»­ÉÇ ¨ ÝáõÛ­ ÝÇëÏ µ³­ó³­Ñ³Ûï íï³Ý­·³­µ»ñ ¹ñáõÛíݻñ å³­ñáõ­Ý³­ÏáÕ ØÇ­ç³½­ ·³­ÛÇÝ ÏáÝ­í»Ý­ódz­Ý»­ñÁ ÷áñ­ÓáõÙ »Ý ¹³ñÓ­Ý»É §Ñ³­Ù³­Ù³ñ¹­Ï³­ÛÇÝ û­ñ»Ýë­·Çñù¦: ²Û¹­åÇ­ëÇ û­ñ»Ýë·ñ­ùǪ åáÕ­å³ï­Û³ ×Ç­åá­ïÇ ·»­ñ³­Ï³­ ÛáõÃ­Û³Ý ¹»å­ùáõ٠ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ »Ý­Ã³¹­ñ»É, áñ íï³Ý­·³­íáñ ½³ñ­·³­óáõÙ­ Ý»­ñÇ ³­ñ³­·áõíÛáõ­ÝÁ ÏïñáõÏ ÏÙ»­Í³­Ý³: º­Ã» ·áñ­ÍÁݭó­óÁ ãϳ­ë»ó­ íÇ, ³­å³ Ñ»­éáõ ã¿ ³ÛÝ û­ñÁ, »ñµ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ë³Ñ­ Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ û­ñ»Ýë·ñ­ù»­ñÁ ÙdzÛÝ »Ý­Ã³û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý ÷³ë­ï³Ãխû­ñÇ ³ñ­Å»ù Ïáõ­Ý»­Ý³Ý, ÇëÏ Ñ»ï³·³ÛáõÙ Ç­ñ»Ýó ¹»­ñÁ Áݹ­Ñ³Ý­ñ³­å»ë ÏÏáñó­Ý»Ýª Ç­ñ»Ýó ï»­ÕÁ ½Ç­ç»­Éáí ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ ÏáÕ­ÙÇó ëï»ÕÍ­í»­ÉÇù, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ ë³Ñ­Ù³­ ݳ¹­ñáõí۳­ÝÁ ¨ ѳ­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ û­ñ»Ýë·ñ­ùÇÝ: ¸Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý ê³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõ­ÝáõÙ ¨ µá­Éáñ û­ñ»Ýù­Ý»­ñáõÙ ³ñ­¹»Ý ³Ù­ñ³·ñ­í³Í ¿ Ñ»ï¨Û³É ¹ñáõÛ­ÃÁ. §º­Ã» ÙÇ­ ç³½­·³­ÛÇÝ å³Û­Ù³­Ý³·­ñ»­ñáí ë³Ñ­Ù³Ý­í³Í »Ý ³ÛÉ Ï³­ÝáÝ­Ý»ñ, ù³Ý å³­ñáõ­Ý³­ÏáõÙ ¿ ëáõÛÝ û­ñ»Ýë­·Çñ­ùÁ, ³­å³ ÏÇ­ñ³é­íáõÙ ¿ ÙÇ­ç³½­·³­ ÛÇÝ å³Û­Ù³­Ý³­·Ç­ñÁ¦: ²Û­ëÇÝùݪ ³Û­ëûñ ÇëÏ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ·»­ñ³­Ï³ ¿ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ, Ç­Ù³ª ëÇá­Ý³­Ï³Ý Ç­ñ³­íáõÝ­ùÁ: ¼³ñ­·³­óáõÙ­Ý»ñÝ ³ñ­¹»Ý óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³ñ Ù»Ï Áݹ­Ñ³­Ýáõñ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõÝ ¨ û­ñ»Ýë­·Çñù (û­ñ»Ýù­Ý»ñ) ëï»Õ­Í»­Éáõ ׳­Ý³­å³ñ­ÑÇÝ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÁ å»­ïáõíÛáõÝ­ Ý»­ñÇ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ ¨ û­ñ»Ýù­Ý»­ñáõÙ Çñ ß³­Ñ»­ñÇó µËáÕ ¹ñáõÛíݻñ Ý»­ñ³ñ­Ï»­Éáõó µ³­óÇ, Ý³Ë Ïëï»Õ­ÍÇ, ³­ë»Ýù, Ù³Ûñó³­ Ù³ù­Ý»­ñÇ Ï³Ù ÝÙ³­Ý³­ïÇå ³Ý­í³­ÝáõÙ­Ý»­ñáí ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõÝ­ Ý»ñ ¨ û­ñ»Ýù­Ý»ñ: ê»­÷³­Ï³Ý ß³­Ñ»­ñÇÝ Ñ³­ÏáïÝ ËݹÇñ­Ý»­ñáõÙ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõí ÛáõÝ­Ý»­ñÇ óáõ­ó³­µ»­ñ³Í ÑÉáõ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ, ûñ¨ë, ѳë­Ï³ó­íÇ, »­Ã» ѳ߭íÇ ³é­Ý»Ýù ³ÛÝ Ç­ñá­ÕáõíÛáõ­ÝÁ, áñ á­ñáß ³Ý­Ñ³ï­Ý»ñ ³Ñ­é»­ÉÇ ÙÇ­çáó­Ý»­ñÇ »Ý ïÇ­ñáõÙ: §¶»á-2000¦ г߭í»ï­íáõíÛáõ­ÝáõÙ ³ë­íáõÙ ¿, áñ ·Éá­µ³É ·áñ­ÍÁݭóó­Ý»­ñÇ Ý»ñ­ùÇÝ ßáõ­Ï³­Û³­Ï³Ý ·áñ­Í³­éáõÛíݻ­ ñáõÙ 1996 Ã. Ù³ë­Ý³­íáñ Ý»ñ¹­ñáõÙ­Ý»­ñÁ ϳ½­Ù»É »Ý 350 ïñÇ­ÉÇáÝ ¹á­É³ñ, »ñµ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÝáõÛÝ ï³ñ­í³ å»­ï³­Ï³Ý ë»Ï­ïá­ñÇ Ý»ñ­ùÇÝ Ñ³­Ù³­Ë³éÝ ³ñ¹­ÛáõÝ­ùÁ ϳ½­Ù»É ¿ ÁÝ­¹³­Ù»­ÝÁ Ùáï 30 ïñÇ­ÉÇáÝ ¹á­É³ñ: ä³ñ½ 㿱, áñ ѳ­Ù³­Ùá­Éá­ñ³­Ï³­ÛÇÝ ·áñ­ÍÁݭóó­ 169

Ý»­ñáõÙ áõ ½³ñ­·³­óáõÙ­Ý»­ñáõ٠˳­ÕÇ Ï³­ÝáÝ­Ý»­ñÁ û­É³¹­ñ»­Éáõ »Ý áã û å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ³Ûɪ ÷á­Õ³­ï»ñ ³Ý­Ñ³ï­Ý»­ñÁ (ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÁ), ³­é³­í»É ¨ë, »ñµ Ýñ³Ýù ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ ÝáõÛÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝÝ »Ý Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ ¨ µéáõÝóù »Ý ϳ½­ÙáõÙ: ²Û¹ ѳ­Ù³ËÙµ­í³Í ÁÝ­ ï³­ÝÇù­Ý»­ñÁ Ïáõ­ï³­Ï³Í ϳ­åÇ­ï³­ÉÇ-ýǭݳÝë­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí ѳ­ Ù³ñ­Û³ ïÇ­ñ³­ó»É »Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µá­Éáñ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ù³­Õ³­ù³­ Ï³Ý Éͳϭݻ­ñÇÝ ¨ Ó·ïáõÙ »Ý ³­é³­í»É ͳ­í³­ÉáõÝ ¹³ñÓ­Ý»É Ç­ñ»Ýó ³½­¹»­óáõíÛáõ­ÝÁ: ²ÛÅÙ ³ñ­¹»Ý Ýñ³Ýù ϳݭËá­ñá­ßáõÙ »Ý Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ³­å³­·³Ý ¨ ³Û­¹áõ­Ñ³Ý­¹»ñÓª ÙÝáõÙ »Ý ³Ýݭϳï: Üñ³Ýó ϳ­ï³­ñ³Í ³­í»­ñÇã ·áñ­Í»­ñÁ ëá­íá­ñ³­µ³ñ í»­ñ³·ñ­íáõÙ »Ý ѽáñ »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ, Ù»ñ û­ñ»­ñáõÙª ²­Ù»­ñǭϳ­ÛÇ Ødzó­Û³É ܳ­Ñ³Ý·­Ý»­ñÇÝ: Æ­ñ»Ýó ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ·áñ­Í³­éáõÛ­ÃÁ Ïáñó­ñ³Í å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Çß­ ˳­Ý³­Ï³Ý í»ñ­Ý³­Ë³­í»­ñÁ, ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅǪ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Ó»é­ùÇÝ ·áñ­ ÍÇù áõ ˳­Õ³­ÉÇù ÉÇ­Ý»­Éáí ѳݭ¹»ñÓ, Ù»­Ë³­ÝÇ­Ïá­ñ»Ý ëï³ÝÓ­ÝáõÙ »Ý ݳ¨ Ç­ñ»Ýó ÇëÏ »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ ³Õ­ù³­ïáõíÛáõ­ÝÁ Ëá­ñ³ó­Ýá­ÕÇ ¹»­ñÁ, ù³Ý­½Ç ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý ù³Û­ù³Û­Ù³­ÝÁ ½áõ­·³­Ñ»é, û­ñ»­óûñ áõé­×³­óáÕ å»­ï³­Ï³Ý ³­å³­ñ³­ïÁ å³­Ñ»­Éáõ ¨ å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ³Ýӭݳ­Ï³Ý µ³­ñ»­Ï»­óáõíÛáõ­ÝÝ ³­å³­Ñá­í»­Éáõ ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý ³Õµ­Ûáõñ­Ý»ñÝ »Ý ÙÝáõÙ µÝ³Ï­ãáõí۳­ÝÁ ѳñë­ï³­Ñ³­ñ»­ÉÁ ¨ µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÁ ·Ç­ß³ï­ ãá­ñ»Ý Ïá­Õáå­ï»­ÉÁ, ³ñ­ï³­ùÇÝ í³ñ­Ï»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ å»­ï³­Ï³Ý Ñ³ñ­Ï»ñ ãí׳­ñ»­ÉÁ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ³Õ­ù³ï »ñÏñ­Ý»­ñÇ Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»ñÝ ³­í»­ñÇã áõ­ÅÇ Ñ³­Ù³ñ ¹³é­ÝáõÙ »Ý Éñ³­óáõ­óÇã Ñ»­ ݳ­ñ³Ýª Çñ Ýå³­ï³­ÏÇÝ Ñ³ë­Ý»­Éáõ ׳­Ý³­å³ñ­ÑÇÝ, ÇëÏ ë»­÷³­Ï³Ý Åá­Õáíñ­¹Ç ѳ­Ù³ñª å³­ïáõ­Ñ³ë: 䳭ﳭѳ­Ï³Ý ã¿, áñ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ, ³Û­ëÇÝùݪ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ Ñ³ë­ï³­ï³Í §Ï³ñ·¦ áõ §Ï³­ÝáÝ­Ý»­ñÁ¦ ɳÛÝ Ñݳ­ñ³­íá­ñáõíÛáõÝ »Ý ÁÝ­Ó»­éáõÙ, áñ Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý Éͳϭݻ­ñÇÝ ïÇ­ñ³­ó³Í á­ñáß ³Ý­Ñ³ï­Ý»ñ ÙÇ ù³­ÝÇ ï³­ ñÇ­Ý»­ñÇ Áݭóó­ùáõÙ ÙÇ­Édzñ­¹³­ï»ñ ¹³é­Ý³Ý ¨ áñ­å»ë ÏÇ­ë³ëï­í³Í­ Ý»ñª ³Ýíñ­¹áí áõ ³Ý­Ñá­·Ç µ³½­Ù»Ý Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý ·³­ÑÇÝ ¨ ï³ñ­í»Ý ³Ýӭݳ­Ï³Ý, û­ñǭݳÏ, ³é¨ïñ³­Ï³Ý ·áñ­Í»­ñáí, ÇëÏ Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý Éͳϭݻ­ñÁ Ïáñó­Ý»­Éáõó Ñ»­ï᪠峭ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõÃ­Û³Ý ã»Ý­Ã³ñÏ­ í»Ý ¨ ÃÇϭݳ­½áñ áõ­Ý»­Ý³Ý: ²½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõÙ Ç­ñ³­íÇ­ ׳ÏÝ ³­é³­í»É í³ï­Ã³­ñ³­ÝáõÙ, áÕ­µ»ñ­·³­Ï³Ý ¿ ¹³é­Ýáõ٠ݳ¨ Ýñ³­ Ýáí, áñ û­ñ»Ýë­¹Çñ, ¹³­ï³­Ï³Ý ¨ ·áñ­Í³­¹Çñ Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý Éͳϭݻ­ 170

ñÇÝ ïÇ­ñ³­ÝáõÙ »Ý ÷á­Õ³­ï»­ñ»­ñÁ ¨ ³Ýӭݳ­Ï³Ý ïÝï»­ë³­Ï³Ý ·áñ­ Íáõ­Ý»áõíÛáõÝ í³­ñáÕ­Ý»­ñÁ, á­ñáÝù ³ÛÝ­åÇ­ëÇ û­ñ»Ýù­Ý»ñ »Ý ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙ, áñ­ ³í»ÉÇ Í³­í³­ÉáõÝ ¹³éݳ Ç­ñ»Ýó ß³­ÑáõÛ­ÃÁ: ä³ñ½ ¿, áñ ÙdzÛÝ ³Ûë­åÇ­ëÇ Ï³ñ­·Ç ·á­ÛáõíÛáõÝÝ ³ñ­¹»Ý ÇëÏ ëå³é­Ý³­ÉÇù ¿ å»­ïáõÃ­Û³Ý ·á­Ûáõí۳­ÝÁ: ܳËù³Ý ÃáõÛÉ »ñÏñ­Ý»­ñÇ í»­ñ³­Ý³ÉÁ ³­í»­ñÇã áõ­ÅÁ ëñ³Ýó Ïû·­ ï³­·áñ­ÍÇ áñ­å»ë ·áñ­ÍÇù ݳ¨ ѽáñ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ ÍÝÏÇ µ»­ñ»­Éáõ ¨ áãÝ­ã³ó­Ý»­Éáõ ·áñ­ÍáõÙ, ³ÛÝ »ñÏñ­Ý»­ñÇ, á­ñáÝù, Ç­ñ»Ýó Ñ»ñ­ÃÇÝ, ßÝã³­Ñ»ÕÓ »Ý ³­ÝáõÙ ³Õ­ù³ï »ñÏñ­Ý»­ñÇÝ: г­í³­Ý³­µ³ñ ¹³ ¿ ÉÇ­Ý»­Éáõ ³Û­ëûñ­í³ ÃáõÛÉ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ í»ñ­çÇÝ §³­é³­ù»­ÉáõíÛáõ­ ÝÁ¦: ²Ûë­ï»Õ ³­Ï³­Ù³­ÛÇó ÑÇ­ßáõÙ »ë ÓÏÝáñ­ëáõÃ­Û³Ý Ù»ç ³­í³Ý­¹áõÛà ¹³ñ­Ó³Í ³ÛÝ »­Õ³­Ý³­ÏÁ, »ñµ ÓÏÝáñë­Ý»­ñÁ Ù»Í ÓÏÝ»ñ áñ­ë³­ÉÇë û·­ ï³­·áñ­ÍáõÙ »Ý ѳ­Ù»­Ù³­ï³­µ³ñ ÷áùñ ÏåãáÕ ÓÏÝ»ñ, á­ñáÝù û­ñ³­ í³ñ­ïÇÝ í»­ñ³Í­íáõÙ »Ý ÓÏݳ­åáõ­ñÇ: ÆÝã­å»ë ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ¿ ·ñí³Í. §ºñµ ¹áõÝ Ïáñ­Í³­Ý»­ÉÁ ÉÙÝóÝ»ë, ù»­½Ç åÇ­ïÇ Ïáñ­Í³­Ý»Ý¦: ²Ý­Ï³­ËáõÃ­Û³Ý ³­é³­çÇÝ ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ ïáõÃ­Û³Ý å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Á Ëáë­ïáõ٭ݳ­ÉÇó ¿ñ: ú­ñǭݳÏ, ÊáñÑñ­¹³­ñ³­ÝÁ (¶»­ñ³­·áõÛÝ Ëáñ­Ñáõñ­¹Á) û­ñ»Ýù­Ý»ñ ÁÝ­ ¹áõ­Ý»­Éáí ѳݭ¹»ñÓ, áõ­Ý»ñ ݳ¨ í»­ñ³ÑëÏ­Ù³Ý ýáõÝÏ­ódz: ÊáñÑñ­¹³­ ñ³ÝÝ ¿ñ ѳë­ï³­ïáõÙ í³ñ­ã³­å»­ïÇÝ, Ýñ³ ÏáÕ­ÙÇó Ý»ñ­Ï³­Û³ó­í³Í ϳ­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý Ï³½­ÙÁ: ´³ñÓ­ñ³ë­ïÇ­×³Ý å³ß­ïá­ÝÇ Ñ³­í³Ï­Ýáñ­¹Á ÊáñÑñ­¹³­ñ³­ÝÇ ùÝݳñÏ­Ù³ÝÝ ¿ñ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáõÙ Çñ Íñ³­·Ç­ñÁ, Ýñ³ ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇó ³­½³­ï»­Éáõ ѳñ­óÁ ÝáõÛÝ­å»ë ѳë­ï³ï­íáõÙ ¿ñ ÙdzÛÝ ÊáñÑñ­¹³­ñ³­ÝáõÙ Ýñ³ ѳ߭í»ï­íáõíÛáõ­ÝÁ Éë»­Éáõó Ñ»­ïá: ¸Åµ³Ë­ï³­ µ³ñ, ϳñ× Å³­Ù³­Ý³Ï ³Ýó, ³Ýݭϳ­ï»­ÉÇá­ñ»Ý ÷áË­í»ó å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ·áñ­Íáõ­Ý»áõÃ­Û³Ý áõÕÕ­í³­ÍáõíÛáõ­ÝÁ: ²Ûë ËݹñáõÙ, ûñ¨ë, ³­Ù»­Ý³½­·³­ÉÇ µ³­ó³­ë³­Ï³Ý ³½­¹»­óáõíÛáõÝ áõ­Ý»­ ó³í ݳ­Ë³­·³­Ñ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ëï»Õ­Íáõ­ÙÁ: ²ÛÝ ëï»ÕÍ­í»ó ÊáñÑñ­¹³­ñ³­ÝÇ, ϳ­é³­í³­ñáõí۳Ý, ¹³­ï³­Ï³Ý Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ ³ÛÉ á­Éáñï­Ý»­ñÇ á­ñáß ·áñ­Í³­éáõÛíݻ­ñÇ Ïñ׳ï­Ù³Ý ѳ߭íÇÝ: ö³ë­ïá­ñ»Ý ëï»ÕÍ­í»ó »ñÏ­ñáñ¹ ·áñ­Í³­¹Çñ Ç߭˳­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, 볭ϳÛÝ µ³­ó³ñ­ Ó³Ï áõ ³Ý­ë³Ñ­Ù³­Ý³­÷³Ï Ç߭˳­Ýáõí۳ٵ, á­ñÁ ·áñͭݳ­Ï³­ÝáõÙ Ç­ñ»Ý ¿ »Ý­Ã³ñ­Ï»É ³ÛÝ µá­Éáñ Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÁ, á­ñáÝù, Áëï ê³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõí۳Ý, å»ïù ¿ áñ ³Ý­Ï³Ë ÉÇ­Ý»Ý: êï»ÕÍ­í³Í Ç­ñ³­ 171

íǭ׳­ÏáõÙ Ó¨³­íáñ­í»É ¨ û­ñ»­óûñ ³­í»­ÉÇ ¿ ϳñÍ­ñ³­ÝáõÙ Ç߭˳­Ý³­Ï³Ý Éͳϭݻñ áõ­Ý»­óá­ÕÇ ÙÇ ³Ý­ë³­ë³Ý Ï»ñ­å³ñ, »ñµ Ýñ³ ·áñ­Í»­É³­Ï»ñ­ åÇÝ Ñ»ï¨á­ÕÁ Ïѳë­Ï³­Ý³, áñ §Ý³ ¿ å»­ïáõíÛáõ­ÝÁ¦ ¨ í»ñç: ¸ñ³ Ñ»ï ٻϭï»Õ, ݳ­Ë³­·³­Ñ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç ëï»Õ­ÍáõÙÝ ³­é³­í»É áõé­×³ó­ñ»ó ³­é³Ýó ³Û¹ ¿É áõé­×³­ó³Í å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­ Ù³­Ï³ñ­·Á (1990 Ãí³­Ï³­ÝÇ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý µÛáõ­ ç»Ç ͳ˭뻭ñáõÙ å»­ï³­Ï³Ý Í³­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Í³Ë­ë»­ñÁ ϳ½­Ù»É »Ý 1.4, ÇëÏ 1999 Ãí³­Ï³­ÝÇݪ 8,6 ïá­Ïá­ëÁ, ³Û­ëÇÝùݪ å»­ï³­Ï³Ý Í³­ é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Í³Ë­ë»­ñÁ Ù»­Í³­ó»É »Ý ³­í»­ÉÇ ù³Ý 6 ³Ý­·³Ù: 2009 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ å»­ï³­Ï³Ý Í³­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Í³Ë­ë»­ñÁ ϳ½­Ù»É »Ý ³ñ­ ¹»Ý µÛáõ­ç»Ç ͳ˭뻭ñÇ 12,2 ïá­Ïá­ëÁ: ²Û­ëÇÝùݪ Ùáï ùë³Ý ï³ñ­í³ Áݭóó­ùáõÙ å»­ï³­Ï³Ý Í³­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Í³Ë­ë»­ñÁ Ù»­Í³­ó»É »Ý 8 ³Ý­·³Ù): ºí ³Û¹ ͳÝñ µ»­éÁ ¹ñí³Í ¿ ѳñ­Ï³­ïáõ­Ý»­ñÇ áõ­ë»­ñÇÝ, »ñµ Ëá­ßáñ Ó»é­Ý³ñ­Ï³­ï»­ñ»­ñÁ, Áëï Ù³­Ùáõ­ÉÇ Ññ³­å³­ñ³­ÏáõÙ­Ý»­ñÇ, ÙÇßï ã¿, áñ ѳñ­Ï»ñ »Ý í׳­ñáõÙ: ²ñ­Ñ»ë­ï³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ù³á­ë³­ÛÇÝ íÇ­×³Ï ¿ ëï»ÕÍ­í»É »ñÏ­ñÇ û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý-Ç­ñ³­í³­Ï³Ý á­Éáñ­ïáõÙ: ²ñ­¹»Ý ëá­íá­ñ³­Ï³Ý ¿ ¹³ñ­ Ó»É ³­ñ³­ï³­íáñ áõ ѳ­Ï³­å»­ï³­Ï³Ý-ѳ­Ï³­Åá­Õáíñ­¹³­Ï³Ý ³ÛÝ ·áñ­ Í»­É³­Ï»ñ­åÁ, »ñµ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ÁÝ­¹áõÝ­í»­ÉÇù û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ Ý³­Ë³·­Í»­ñÁ ¹ñëÇó »Ý Ý»ñÏñ­íáõÙ, ÇëÏ ¹ñ³Ýó ѳ­Û»­ ñ»Ý óñ·­Ù³­Ý»­ÉÁ, ﻭճۭݳ­óáõÙÝ áõ ÁÝ­¹áõ­ÝáõÙÝ áõ­Õ»Ïó­íáõÙ ¿ ÙÇ­ ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÏáÕ­ÙÇó ѳï­Ï³ó­íáÕ ¹ñ³­Ù³­ ßÝáñÑ­Ý»­ñáí: ²­Ñ³ û ÇÝ­ãáõ, ÁÝ­¹áõÝ­íáõÙ »Ý ݳ¨ ÙÇÙ­Û³Ýó ѳ­Ï³­ëáÕ ¨ Åá­Õáíñ­¹Ç áõ å»­ïáõÃ­Û³Ý ß³­Ñ»ñÝ ³Ý­ï»­ëáÕ, 볭ϳÛÝ ³­é³Ý­ÓÇÝ ³Ý­Ñ³ï­Ý»­ñÇ ß³­ÑÇó µËáÕ, µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·»­ñÇ ù³Û­ù³Û­Ù³Ý-³­ í»ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ ÑÇÙù ͳ­é³­ÛáÕ û­ñ»Ýù­Ý»ñ: ú­ñǭݳÏ, ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ, »ñµ û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý ¹³ß­ïáõÙ ïÇ­ñáÕ ù³á­ëÁ Ýáñ ¿ñ ó÷ ³é­ÝáõÙ ¨ ¹»é¨ë­ ³Ù­µáÕ­çá­íÇÝ Áݭϳ­É»­ÉÇ ã¿ñ ïÇ­ñáÕ Ç­ñ³­íǭ׳­ÏÁ, §Ð³­Û³Ý­ ï³­éÁ¦ å»­ï³­Ï³Ý ÷³Ï µ³Å­Ý»­ïÇ­ñ³­Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ ¹³ñÓ­Ý»­Éáõ ³éÝ­ãáõí۳ٵ ¹Ç­Ù»­óÇÝù (1997 Ã.) ÐÐ ­Ý³­Ë³­·³­ÑÇݪ û­ñ»Ý­ùÁ í»­ñ³­ ϳݷ­Ý»­Éáõ ³Ïݭϳ­ÉÇ­ùáí: Üϳ­ïÇ áõ­Ý»­Ý³­Éáí ³ÛÝ Ñ³Ý­·³­Ù³Ý­ùÁ. áñ Áëï ÐÐ §²Ý­ï³­é³­ÛÇÝ û­ñ»Ýë·ñ­ùǦ (ÁÝ­¹áõÝ­í»É ¿ 1994 Ã.)ª ³Ý­ï³­ éÁ å»­ïáõÃ­Û³Ý µ³­ó³­éÇÏ ë»­÷³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ ¿, ѻ勉­µ³ñ ¨ª ³ÛÝ ãÇ Ï³­ñáÕ ÉÇ­Ý»É µ³Å­Ý»­ïÇ­ñ³­Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ: 곭ϳÛÝ å³ñ½­í»ó, áñ ÐÐ §´³Å­Ý»­ïÇ­ñ³­Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ù³­ëÇݦ û­ñ»ÝùÝ (ÁÝ­ 172

¹áõÝ­í»É ¿ 1996 Ã.) ³ÛÉ µ³Ý ¿ ë³Ñ­Ù³­ÝáõÙ, ³ÛÝ ¿ª å»­ï³­Ï³Ý µá­Éáñ Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ å»ïù ¿ í»­ñ³Í­ í»Ý µ³Å­Ý»­ïÇ­ñ³­Ï³Ý ÁÝ­Ï»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ: ä»­ïáõÃ­Û³Ý ¹»­ñÇ Ãáõ­É³ó­Ù³ÝÝ áõÕÕ­í³Í Ù»Ï ³ÛÉ û­ñÇ­Ý³Ï Ï³­ ñ»­ÉÇ ¿ ѳ­Ù³­ñ»É 2001 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ, Ødz­íáñ­í³Í ³½­·»­ñÇ Ï³½­Ù³­ Ï»ñ­åáõÃ­Û³Ý ýǭݳÝë­Ý»­ñáí ϳ½Ù­í³Í §Ð³­Û³ë­ï³­ÝáõÙ ³­Ý³­å³­ ï³ó­Ù³Ý ¹»Ù å³Û­ù³­ñÇ ·áñ­Íá­ÕáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ³½­·³­ÛÇÝ Íñ³·­ñáõÙ¦ ³­é³ç­Ý³­Ñ»ñà ËݹÇñ ѳ­Ù³ñ­íáÕ Ñ»ï¨Û³É 峭ѳÝç­Ý»­ñÁ. §ä»­ ïáõíÛáõ­ÝÁ, ëï³ÝÓ­Ý»­Éáí ÙdzÛÝ Ñ³­ÙÁݹ­Ñ³­Ýáõñ ³½­·³­ÛÇÝ Ýß³­ ݳ­ÏáõÃ­Û³Ý Ñ³ñ­ó»­ñÇ ÉáõÍ­Ù³Ý å³­ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõíÛáõ­ÝÁ, Ó»ñ­µ³­ ½³ï­íáõÙ ¿ ½áõï ï»­Õ³­Ï³Ý Ýß³­Ý³­ÏáõÃ­Û³Ý Ñá·­ë»­ñÇó ¨ ÃáÕ­ÝáõÙ ¹ñ³Ýù ѳ­Ù³ÛÝù­Ý»­ñÇݪ Ç­ñ»Ýó ë»­÷³­Ï³Ý å³­ï³ë­Ë³­Ý³ï­íáõí Û³Ùµ á­ñá­ß»­Éáõ ËݹÇñ­Ý»­ñÇ ³­é³ç­Ý³­Ñ»ñ­ÃáõíÛáõÝÝ áõ ÉáõÍ­Ù³Ý »­Õ³­ ݳϭݻ­ñÁ: ê³ ¿ Ý»ñ­Ï³­ÛÇë ϳ­é³­í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Ç µ³­ñ»­÷á­ ËáõÙ­Ý»­ñÇ ¨ ϳ­ï³­ñ»­É³­·áñÍ­Ù³Ý ÑÇ٭ݳ­Ï³Ý Ç­Ù³ë­ïÁ... سñ½­ å»­ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇ ¨ ï»­Õ³­Ï³Ý ÇÝù­Ý³­Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý Ù³ñ­ÙÇÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­ñ³­µ»­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñáõ٠ϵ³­ó³é­íÇ ÑÇ»­ñ³ñ­ËÇÏ »Ý­Ã³­Ï³­ÛáõíÛáõ­ ÝÁ, µ³­ó³­éáõí۳ٵ ѳ­Ù³ÛÝù­Ý»­ñÇÝ å»­ïáõÃ­Û³Ý ÏáÕ­ÙÇó å³ï­íÇ­ ñ³Ï­í³Í Édz­½á­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ µÝ³­·³­í³é­Ý»­ñÇó¦: ²Û¹ Íñ³·­ñáí ݳ­Ë³­ï»ë­íáõÙ ¿ ݳ¨ å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­í³ñ­Ù³Ý, ïÝï»­ëáõÃ­Û³Ý Ï³ñ­·³­íáñ­Ù³Ý ¨ ѳݭñ³­ÛÇÝ Í³­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ»­ï³­·³ ³­å³­ 廭ﳭϳ­Ý³­óáõÙ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ѳ­Ù³ÛÝù­Ý»­ñÇ Ëá­ßá­ñ³ó­Ù³Ùµ ¨ ѳ­Ù³ÛÝ­ù³­ÛÇÝ ÷áùñ Ó»é­Ý³ñ­ÏáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Éáõ­Í³ñ­Ù³Ùµª ³Û¹ áõÕ­ Õáõí۳ٵ ϳ­ï³ñ­íáÕ Í³Ë­ë»­ñÇ Ïñ׳­ïáõÙ, ÝáõÛ­ÝÁª ÏñÃáõí۳Ý, ³­éáÕ­ç³­å³­Ñáõí۳Ý, Ùß³­ÏáõÛ­ÃÇ ¨ ³ÛÉ á­Éáñï­Ý»­ñáõÙ: ²Ý­·³Ù ³Ûë ÷áùñ ٻ筵»­ñáõ­ÙÇó å³ñ½ »ñ¨áõÙ ¿, û ÇÝã íï³Ý· ¿ ëå³é­Ýáõ٠г­Ûáó 廭ﳭϳ­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ ³½­·³­ÛÇÝ Ùdzë­ÝáõÃ­Û³Ý ÑÇÙ­ ù»­ñÇÝ: ²Ïݭѳۭïá­ñ»Ý ÷áñ­ÓáõÙ »Ý ÷á­ßdzó­Ý»É å»­ï³­Ï³Ý Ï³­é³­ í³ñ­Ù³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­·Á ¨ ÙÇç­Ñ³­Ù³ÛÝ­ù³­ÛÇÝ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ѳ­Ù³ÛÝù­ Ý»­ñÇ áõ å»­ïáõÃ­Û³Ý ÙÇç¨ Ñ³­Ï³­ëáõíÛáõÝ­Ý»ñ ë»ñ­Ù³­Ý»É: ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ Ù»ñ »ñÏ­ñáõÙ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ³ñ­ïá­ÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ »Ý ѳ­ë»É, áñ ³ñ­¹»Ý ã»Ý Ýϳ­ïáõÙ ÐЭ Ç߭˳­ ÝáõÃ­Û³Ý ·á­ÛáõíÛáõ­ÝÁ: ú­ñǭݳÏ, 2001 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ Ð³­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÇ å³­ï³ë­Ë³­Ý³­ïáõ ³ß­Ë³­ï³­ÏÇó­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÁ ÐÐ ­Ñ»­éáõë­ ï³­ï»­ëáõí۳ٵ ѳۭﳭñ³­ñ»ó, áñ ³ÛÉ¨ë ­å»ïù ã¿ ³ß­Ë³­ï»É г­ 173

Û³ë­ï³­ÝÇ Ï³­ß³­é³­éáõ ϳ­é³­í³­ñáõÃ­Û³Ý Ñ»ï, ÙÇ Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõÝ, á­ñÝ Çñ ݳ­Ë³­ñ³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ ãÇ Ñ³­í³­ïáõÙ. Ù»Ýù (³Û­ëÇÝùݪ г­ ٳ߭˳ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ) ³Û­ëáõ­Ñ»ï¨ ³ß­Ë³­ï»­Éáõ »Ýù ѳ­Ù³ÛÝù­Ý»­ñÇ Ñ»ï: гë­Ï³­Ý³­ÉÇ ¿, г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ á­ñá­ß»É ¿ ³Ý­ÙÇ­ç³­ ϳ­Ýá­ñ»Ý ÙïÝ»É Ñ³Û ÁÝ­ï³­ÝÇù, áñ­å»ë­½Ç ³Ý­Ùǭ糭ϳ­Ýá­ñ»Ý-³é­ Ó»éÝ Ù³­ïáõ­óÇ ³½­·³­Ïáñ­Í³Ý ïáù­ëÇÝ å³­ñáõ­Ý³­ÏáÕ ù³Õó­ñ³­Ñ³Ù µÉÇ­ÃÁ: ºí ëñ³ ³ñ¹­ÛáõÝùÝ ³ñ­¹»Ý ß³­ï»­ñÇÝ ¿ ѳÛï­ÝÇ. ÐÐ ­µ³½­ Ù³­ÃÇí ù³­Õ³­ù³­óÇ­Ý»ñ, ãϳ­ñá­Õ³­Ý³­Éáí ϳ­ï³­ñ»É í³ñ­Ï³­ÛÇÝ å³ñ­ ï³­íá­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñÁ, ³ñ­¹»Ý ½ñÏí»É »Ý Ç­ñ»Ýó µÝ³­Ï³­ñ³Ý­Ý»­ñÇó áõ Ñá­Õ³­ï³­ñ³Íù­Ý»­ñÇó: ò³­íáù, Ù»ñ »ñÏ­ñÇ Ç߭˳­Ý³­íáñ­Ý»­ñÁ, ÇÝã­å»ë Ý»ñ­ùÇÝ ¨ ³ñ­ï³­ ùÇÝ ËݹÇñ­Ý»­ñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ Ï»Ý­ë³­Ï³Ý Ñ³ñ­ó»­ñáõÙ, ³ÛÝ­å»ë ¿É ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ ÏáÝ­í»Ý­ódz­Ý»­ñÇ í³­í»­ñ³ó­Ù³Ý ·áñ­ÍáõÙ å³ï­ß³× ÉñçáõíÛáõÝ ã»Ý ¹ñë¨á­ñáõÙ ¨ Ëá­ñ³­ÙáõË ã»Ý ÉÇ­ÝáõÙ ¹ñ³Ýó µá­í³Ý­ ¹³­ÏáõÃ­Û³Ý Ù»ç: ¸Åí³ñ ã¿ Ïé³­Ñ»É, û ÇÝ­ãÇ Ï³­ñáÕ ¿ ѳݭ·»ó­Ý»É ³Û¹­åÇ­ëÇ í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ, ³­é³­í»É ¨ë, áñ ÐÐ ­ê³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõí Ûáõ­ÝáõÙ ¨ û­ñ»Ýù­Ý»­ñáõÙ ³Ù­ñ³·ñ­í³Í ¿ ÙÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ å³Û­Ù³­Ý³·­ ñ»­ñÇ ·»­ñ³­Ï³­ÛáõíÛáõÝÝ ³½­·³­ÛÇÝ û­ñ»Ýë¹­ñáõÃ­Û³Ý Ýϳï­Ù³Ùµ: ²Ûë ¹Åµ³Ë­ïáõí۳­ÝÁ å»ïù ¿ ѳ­í»­É»É ݳ¨ ³ÛÝ, áñ ÐÐ ­Ï³­é³­ í³­ñáõíÛáõÝÝ Çñ ÇëÏ »ñÏ­ñáõÙ ½ñÏí³Í ¿ ïÝï»­ë³­Ï³Ý áñ¨¿ ·áñ­ Íáõ­Ý»áõíÛáõÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáõ Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇó: г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­ å»­ïáõí۳­ÝÁ ³Ûë Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇó ½ñÏáÕ ÷³ë­ï³Ãխû­ñÇó ¿ §ì³­ ßÇÝ·­ïáÝ­Û³Ý ÏáÝ­ë»Ý­ëáõ­ëÁ¦, á­ñÁ Ù»ñ »ñÏ­ÇñÁ í³­í»­ñ³ó­ñ»É ¿ Ùáï 17 ï³­ñÇ ³­é³ç: ²Ûë ËݹñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÷³ë­ï³Ãխû­ñÁ ¹»é¨ë ­µ³­ó³­Ñ³Ûï­í³Í ã»Ý, 볭ϳÛÝ Ù»Í Ñ³­í³­Ý³­Ï³­Ýáõí۳ٵ ϳ­ñ»­ÉÇ ¿ ³­ë»É, áñ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ¨ г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõÃ­Û³Ý å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»­ñÇ ÙÇç¨ ÏÝùí³Í å³Û­Ù³­Ý³·­ñ»­ ñáõÙ, ûñ¨ë­Ç­ñ»Ýó í×éá­ñáß ¹»ñÝ »Ý ϳ­ï³­ñ»É ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»ñÝ áõ í³ñ­Ï»­ñÁ: ä³ñ½ ¿, áñ ³Ûë­åÇ­ëÇ Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ ÙdzÛÝ Ó¨³­ ϳ­Ýá­ñ»Ý ¿ ϳ­é³­í³­ñáõíÛáõÝ Ïáã­íáõÙ, 볭ϳÛÝ ³ÛÝ ÉÇá­íÇÝ Ñ³­ Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç å³­ ѳÝç­Ý»­ñÇÝ. ÙÇÝ㨠³½­·³­ÛÇÝ Ï³­é³­í³­ñáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ í»­ñ³­óáõ­ÙÁ Ý³Ë Ýñ³Ýó ½ñÏ»É ïÝï»­ë³­Ï³Ý ·áñ­Íáõ­Ý»áõíÛáõ­ÝÇó: 1991-1998 Ãí³­Ï³Ý­Ý»­ñÇÝ, »ñµ ¹»é ÉÇá­íÇÝ ã¿ÇÝ ³­å³­å»­ï³­Ï³­Ý³ó­í»É-í³­ ׳é­í»É-÷á­ßdzó­í»É é³½­Ù³­í³­ñ³­Ï³Ý Ýß³­Ý³­ÏáõíÛáõÝ áõ­Ý»­óáÕ 174

á­Éáñï­Ý»­ñÁ, ¨ γ­é³­í³­ñáõíÛáõÝÝ ¿É ¹»é¨ë ïÝ­ï»­ë³­Ï³Ý ·áñ­Íáõ­ Ý»áõíÛáõÝ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ý»­Éáõ ³ñ­ïá­ÝáõíÛáõÝ áõ­Ý»ñ, µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ·á­Û³ï¨Ù³Ý ѳ­Ù³ñ ½·³­ÉÇ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ ëï»Õ­Í»ó ݳ¨ ÐÐ ­Ï³­é³­ í³­ñáõíÛáõ­ÝÁ. û­ñǭݳϪ ³­Ý³­å³­Ñáí ˳­íÇó ÙÇßï ã¿, áñ ·³Ý­Ó»É ¿ Ñ»­é³­Ëá­ëÇ, ¿­É»Ïï­ñ³¿­Ý»ñ­·Ç³­ÛÇ, çñÇ, µÝ³­Ï³­ñ³­ÝÇ ¨ ϻݭó³­Õ³­ ÛÇÝ ³ÛÉ Í³­é³­ÛáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ í³ñ­ÓÁ: ÖÇßï ¿, ͳÝñ µ»é ¿ ³­ñ³­ï³­íáñ å»­ï³­Ï³Ý Ñ³­Ù³­Ï³ñ· (³­í»­ ÉÇ ×Çßïª Ï³­ß³­é³­Ï»ñ-³­å³½­·³­ÛÇÝ å³ß­ïáÝ­Û³­Ý»ñ) áõ­Ý»­Ý³­ÉÁ, ë³­ ϳÛÝ Ïáñ­Í³­Ý³­ñ³ñ ¿ ¹ñ³ µ³­ó³­Ï³­ÛáõíÛáõ­ÝÁ: ²Ù­µáÕç ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ϳ­é³­í³­ñ»­ÉáõÝ Ó·ïáÕ áõÅÝ ³Û¹ ѳñ­óáõÙ ³ÛÉ Ï³ñ­ÍÇù áõ­ÝÇ: ²Ûë­å»ë, ³Û¹ ÝáõÛÝ áõ­ÅÇ, ϳ­Ù³ û ³­Ï³­Ù³, Ëáë­Ý³Ï ¹³ñ­Ó³Í ØÇ­ç³½­·³­ ÛÇÝ ½á­ñ»Õ ϳ½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ åݹáõÙ »Ý, û ³½­·³­ÛÇÝ Ùï³­ Í»­É³­Ï»ñ­åÁ ù³Õó­Ï»Õ ¿ Ù³ñ­¹áõ ûñ­·³­Ýǽ­ÙáõÙ, ÇëÏ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ ïáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³ñ­·»­É³­ÏáõÙ »Ý Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ³­é³­çÁݭó­óÁ: Üñ³Ýù ç³Ýù áõ »­é³Ý¹ ã»Ý Ëݳ­ÛáõÙ, áñ­å»ë­½Ç, ³Ûë­å»ë ³­ë³Í, §Ð³­Ù³ß­ ˳ñ­Ñ³­ÛÇÝ Ødzó­Û³É å»­ïáõíÛáõݦ ëï»ÕÍ­íÇ, Ç­Ù³ª ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ï³­ é³­í³ñ­Ù³Ý Õ»­ÏÁ ѳÝÓÝ­íÇ ëÇá­ÝÇëï­Ý»­ñÇÝ: ÆëÏ Ù³­Ñ³­ßáõÝã ³Û¹­ åÇ­ëÇ å»­ïáõíÛáõÝ ëï»Õ­Í»­Éáõ ѳ­Ù³ñ ù³Û­ù³­ÛáõÙ áõ ÷á­ßdzó­ÝáõÙ »Ý ³½­·³­ÛÇÝ ³­í³Ý­¹³­Ï³Ý å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ä»­ïáõÃ­Û³Ý ¹»­ñÇ Ãáõ­É³ó­Ù³Ý Ï³Ù í»­ñ³ó­Ù³Ý ѳñ­ó»­ñÇ ßáõñç Ëáñ­Ñ»­ÉÇë, ϳñ­ÍáõÙ »Ù, û·­ï³­Ï³ñ ÏÉÇ­ÝÇ »ñ­µ»ÙÝ í»ñ­ÑÇ­ß»É, û Çñ §²Û­Í»ñ ¨ ·³Û­É»ñ¦ ³­é³­Ïáí ÇÝã ¿ áõ­ëáõ­ó³­ÝáõÙ ì³ñ­¹³Ý ²Û­·»Ï­óÇÝ (XII-XIII ¹¹.). §Ð³­í³ù­í»­óÇÝ ³Û­Í»­ñÁ Ùdz­ëÇÝ ¨ å³ï­·³Ù áõ­Õ³ñ­Ï»­óÇÝ ·³Û­É»­ñÇ ³½­·ÇÝ ¨ ³­ë³­óÇÝ, û ÇÝ­ãáõ Ù»ñ Ù»ç ÉÇ­ÝÇ ³Ý­Ñ³ßï Ëéá­íáõíÛáõÝ, ³ÛÉ áã û ˳­Õ³­ÕáõíÛáõÝ: ºí ѳ­í³ù­í»­óÇÝ ·³Û­É»­ñÁ ¨ áõ­ñ³­Ë³­ó³Ý Ù»Í áõ­ñ³­Ëáõí۳ٵ ¨ ݳ­Ù³­Ïáí å³ï­·³Ù áõ­Õ³ñ­Ï»­óÇÝ ³Û­Í»­ñÇ ³½­·ÇÝ, ݳ¨ ³Ý­ÃÇí Áݭͳ­Ý»ñ: ºí ·ñ»­óÇÝ ³Û­Í»­ñÇÝ. §Èë»­óÇÝù Ó»ñ µ³­ ñÇ Ëáñ­Ñáõñ­¹Á ¨ ·á­Ñ³­Ý³Ùù ³ëï­ÍáÛ, áñ Ù»½ ѳ­Ù³ñ Ù»Í ËݹáõíÛáõÝ ¿ ¨ ˳­Õ³­ÕáõíÛáõÝ. ݳ¨ Ç­Ù³ó­ÝáõÙ »Ýù Ó»ñ¹ Ç­Ù³ë­ïáõí۳Ý, áñ Ñá­íÇíÝ áõ ßÝ»ñÝ »Ý å³ï­×³é ¨ ëÏǽµ Ù»ñ Ëéá­íáõÃ­Û³Ý ¨ ÏéíÇ. ¨ »­Ã» Ýñ³Ýó í»­ñ³ó­Ý»Ýù Ù»ç­ï»­ ÕÇó, ßáõ­ïáí ÉÇ­ÝÇ Ë³­Õ³­ÕáõíÛáõݦ: ºí ³Ûë Éë»­óÇÝ ³Û­Í»­ñÁ, ѳë­ï³­ï»­óÇÝ ¨ ³­ë³­óÇÝ. §Æ­ñ³­í³­óÇ »Ý ·³Û­É»­ñÁ, áñ Ù»½ ëå³­ÝáõÙ »Ý, á­ñáí­Ñ»ï¨ ßÝ»­ñÁ ¨ Ñá­íÇ­íÁ Ýñ³Ýó ѳ­É³­ÍáõÙ 175

»Ý Ù»½­ÝÇó¦: ºí ³Û­Í»­ñÁ íï³­ñ»­óÇÝ ßÝ»­ñÇÝ ¨ Ñáí­íÇÝ ¨ »ñ¹­í»­óÇÝ, áñ ѳñ­Ûáõñ ï³­ñÇ ÙÝ³Ý ³Ý­Ë³Ë­ï»­ÉÇ ëÇ­ñáí: ºí ³Û­Í»­ñÁ óñí»­óÇÝ É»é­Ý»­ñÁ ¨ ¹³ß­ï»­ñÁ ¨ ëÏë»­óÇÝ áõ­ ñ³Ë ÉÇ­Ý»É ¨ óÝÍ³É ¨ ˳­Õ³É, ³­ñ³­ÍáõÙ ¿ÇÝ É³í ³­ñáï­ Ý»­ñáõÙ, áõ­ïáõÙ ¿ÇÝ Ñ³­Ù»Õ Ëá­ï»ñ, ËÙáõÙ ¿ÇÝ å³Õ çñ»ñ ¨ ËݹáõÙ ¿ÇÝ ¨ í³½í­½áõÙ ¿Çݪ ÷³éù ï³­Éáí, áñ ѳ­ë³Ý µ³­ñÇ Å³­Ù³­Ý³­ÏÇ: ºí ·³Û­É»­ñÁ ѳ٭µ»­ñ»­óÇÝ Ñ³ñ­Ûáõñ ûñ, ³­å³ ѳ­í³ù­í»­óÇÝ ¹³ë-¹³ë ÁÝ­Ï³Ý ³Û­Í»­ñÇ íñ³ ¨ Ï»­ ñ³Ý¦:

176

²Ø­öà­öàôØ ØÇÙ­Û³Ýó ѳë­ï³­ïáÕ áõ Éñ³ó­ÝáÕ ÷³ë­ï»­ñÁ óáõÛó »Ý ï³­ÉÇë, áñ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­ÝÇ ÙÇ áõÅ-ϳ­éáõÛó, á­ñÁ Ó·ïáõÙ ¿ ïÇ­ñ³­Ý³É ³ß­Ë³ñ­ ÑÇÝ: ²Û¹ ϳ­éáõÛ­óÁ ëÇá­ÝǽÙÝ ¿, á­ñÇ ¹Åí³ñ Ëá­ó»­ÉÇáõíÛáõ­ÝÁ ÑÇ٭ݳ­ ϳ­Ýáõ٠ϳ­Û³­ÝáõÙ ¿ Ýñ³­ÝáõÙ, áñ ³ß­Ë³ñ­ÑÇÝ ïÇ­ñ»­Éáõ Çñ Íñ³­·Ç­ñÁ ÙdzѭÛáõ­ë»É-µ³­Õ»­Õ»É ¿ ¹Ç­ó³­µ³­Ýáõí۳Ý, ³­é³ë­å»É­Ý»­ñÇ, ·ñ³­Ï³­ Ýáõí۳Ý, å³ï­Ùáõí۳Ý, Ç­ñ³­íáõÝ­ùÇ á­Éáñï­Ý»­ñÇ Ñ»ï ¨ ²ëï­í³­Í³­ ßáõÝ㠳ݭí³Ùµ ¹ñ»É ¿ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³Ý áõ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³Ý ÏñáÝ­Ý»­ñÇ ÑÇÙ­ùáõÙ: Ðáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý áõë­ÙáõÝ­ùáõÙ ³Ù­ñ³·ñ­í³Í ¿ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³­·Ç­ñÁ, ÇëÏ ùñÇë­ïá­Ý»³­Ï³­ÝáõÙª ³Û¹ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý Ù»­Ë³­Ýǽ٭ݻñÝ áõ ï»Ë­Ýá­É᭷dzÝ: êÇá­ÝÇëï Ññ»³­Ý»­ñÁ Ñáõ­¹³­Û³­ ϳ­ÝáõíÛáõ­ÝÁ ëï»Õ­Í»É »Ý Ññ»³­Ý»­ñÇ, ÇëÏ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁª û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ Ñ³­Ù³ñ: Ðáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõÝÝ Çñ Ñ»ï¨áñ¹­Ý»­ñÇÝ Ñáñ­¹á­ñáõÙ-å³ñ­ï³¹­ñáõÙ ¿ª ϳñ¨á­ñ»É Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÁ, ³å­ñ»É Édzñ­Å»ù Ï۳ݭùáí, û·­Ý»É áõ ëÇ­ñ»É ÙÇÙ­Û³Ýó, ïÇ­ñ»É û­ï³ñ Åá­Õá­ íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ, Ýñ³Ýó ÑÇ٭ݳ­Ï³­ÝáõÙ áãÝ­ã³ó­Ý»É, ÇëÏ Ùݳ­ó³­ÍÇÝ û·­ ï³­·áñ­Í»É áñ­å»ë ͳ­é³ ¨ ë»­÷³­Ï³­Ý»É Ýñ³Ýó ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ: ²Û¹ Ïñá­ÝÁ Ññ»³­Ý»­ñÇ Ù»ç Ý»­ñ³ñ­ÏáõÙ ¿ ³ñ­ïáÝ­Û³­ÉÇ-ïÇ­ñá­ÕÇ-áãÝ­ ã³ó­Ýá­ÕÇ Ñá­·»­µ³­ÝáõíÛáõÝ: ²ÛÝ ¹»å­ùáõÙ, »ñµ ùñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõÝÝ Çñ Ñ»ï¨áñ¹­Ý»­ñÇÝ Ñáñ­¹á­ñáõÙ-å³ñ­ï³¹­ñáõÙ ¿ª ÉÇ­Ý»É Ñ»½ áõ Ëá­Ý³ñÑ, ³å­ñ»É ³Õ­ù³ï áõ ³­Ýáõ­ñ³Ë, Ññ³­Å³ñ­í»É ³ß­Ë³­ï³Ý­ùÇó, ëÇ­ñ»É áõ ³­ç³Ï­ó»É Ãßݳ­ÙÇ­Ý»­ñÇÝ, Ù»ñ­Å»É Ç­ñ³­Ï³Ý-ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ ÑÁ ¨ ½ñϳÝù­Ý»ñ áõ ï³­é³­å³Ýù­Ý»ñ Ïñ»­Éáí Ó·ï»É ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇ­ÙáõÙ µ³­ñ»­Ï»­óÇÏ áõ áõ­ñ³Ë §ÏÛ³Ýù¦ Ó»éù µ»­ñ»­ÉáõÝ: ²Û­ëÇÝùݪ ùñÇë­ïá­ Ý»áõÃ­Û³Ý ÙÇ­çá­óáí û­ï³ñ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ Ý»­ñ³ñÏ­íáõÙ ¿ ëïñáõ­ ÏÇ ¨ Ç­ñ³­Ï³Ý Ï۳ݭùÇó Ññ³­Å³ñ­íá­ÕÇ, ³Ý¹ñ­ßÇ­ñÇ­ÙáõÙ ë÷á­÷³Ýù ÷Ýïñá­ÕÇ Ñá­·»­µ³­ÝáõíÛáõÝ: гñ­Ûáõñ³Ù­Û³Ï­Ý»ñ ß³­ñáõ­Ý³Ï Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¨ ùñÇë­ïá­ Ý»áõÃ­Û³Ý Ñ³­Ù³­ÓáõÉ­í³Í­ùÁª Àݹ­Ñ³­Ýáõñ Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ, ͳ­é³­ÛáõÙ ¿ Ç ß³Ñ Ññ»³­Ý»­ñÇ: ²Ûë Ùdzë­ÝáõÃ­Û³Ý »ñÏ­íáñ­Û³ÏÝ ³Û­ ëûñ ï»­ë³­Ý»­ÉÇ ¿ ¹³é­Ýáõ٠ݳ¨ û­ñ»Ýë¹­ñ³­Ï³Ý á­Éáñ­ïáõÙ: Üñ³Ýù ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ß³ï »ñÏñ­Ý»­ñÇ, ·É˳­íá­ñ³­å»ë »í­ñá­å³­Ï³Ý »ñÏñ­Ý»­ ñÇ ¨ ²­Ù»­ñǭϳ­ÛÇ û­ñ»Ýù­Ý»­ñáõ٠ϳ­ñá­Õ³­ó»É »Ý Ý»­ñ³ñ­Ï»É ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³­ÝÁ Ýå³ë­ïáÕ ¹ñáõÛíݻñ ß³ï ³­í»­ÉÇ í³Õ, 177

ÇëÏ ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ØÇáõÃ­Û³Ý ÷Éáõ½­Ù³Ý ³ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙ ³Ý­Ï³­ËáõíÛáõÝ Ó»éù µ»­ñ³Í »ñÏñ­Ý»­ñÇ û­ñ»Ýù­Ý»­ñáõÙª í»ñ­çÇÝ ùë³Ý ï³­ñÇ­Ý»­ñÇÝ: ²ÛÅÙ, ÷³ë­ïá­ñ»Ý, µ³­½áõÙ »ñÏñ­Ý»­ñÇ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ, ÇÝã­å»ë ݳ¨ ØÇ­ ç³½­·³­ÛÇÝ ¹³ß­Ý³·­ñ»­ñÁ ÷³ë­ïá­ñ»Ý ¹³ñ­Ó»É »Ý ÙÇ Ñ³­Ù³­ÓáõÉ­í³Íù, á­ñÁ ÝáõÛÝ­å»ë ·áñ­ÍáõÙ ¿ Ç ß³Ñ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ: ²ëï­í³­Í³ßÝ­ãáõÙ ³Ù­ñ³·ñ­í³Í ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³­·Ç­ñÁ Ù»ñ ų­Ù³­ ݳϭݻ­ñáõÙ Çñ ³ñ­ï³­óá­ÉáõÙÝ ¿ ·ï»É §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­ Û»­ó³­Ï³ñ­·áõÙ, á­ñÁ ѳÛï­ÝÇ ¿ ݳ¨ §21 ¹³ñ¦, §Üáñ ϳñ­·»ñ¦ ¨ ³ÛÉ ³­ÝáõÝ­Ý»­ñáí: ²Û¹ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á, ÷³ë­ïá­ñ»Ý ³ëï­í³­Í³ßÝã­ Û³Ý §÷Ç­ÉÇ­ëá­÷³­ÛáõíÛáõÝݦ ¿ª Ë××í³Í Ç­ñ³­Ï³Ý ¨ Ï»ÕÍ ·Ç­ï³­Ï³Ý ïí۳ɭݻ­ñáí ¨ å³­ñáõñ­í³Í ¿­Ïá­É᭷dz­Ï³Ý ³Ýí­ï³Ý­·áõÃ­Û³Ý §ÑÇÙ­ ݳ­íáñ­Ù³Ùµ¦: §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á Ý»ñ­Ï³­Û³ó­íáõÙ ¿ áñ­å»ë Ñáõ­ë³­ÉÇ Ï۳ݭùÇ »­ñ³ß­ËÇù ¨ ³­é»ñ¨áõÛà ù³­ñá½­íáõÙ ¿ µ³­ ñ»­Ï»­óáõíÛáõÝ, ³ñ­¹³­ñáõíÛáõÝ, ѳ­í³­ë³­ñáõíÛáõÝ, å³­ï»­ñ³½Ù­Ý»­ñÇ í»­ñ³­óáõÙ, µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­Ý»­ñÇ Ëݳ­Ûá­Õ³­µ³ñ áõ µ³­Ý³­Ï³Ý û·­ ï³­·áñ­ÍáõÙ, ù³Û­ù³Û­í³Í áõ ÏÇ­ë³­ù³Û­ù³Û­í³Í µÝ³­Ï³Ý ѳ­Ù³­Ï³ñ­ ·»­ñÇ í»­ñ³­Ï³Ý·­ÝáõÙ, ÇëÏ ¹»é¨ë ³­Ý³­Õ³ñï­Ý»­ñǪ å³Ñ­å³­Ýáõí ÛáõÝ: 곭ϳÛÝ ËݹñÇÝ í»­ñ³­µ»­ñáÕ ÝÛáõ­Ã»­ñÇ áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáõíÛáõ­ÝÁ óáõÛó ¿ ï³­ÉÇë, áñ ³Ûë ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á áõ­ïá­ådz ¿ ¨ Ýñµ³­·áõÛÝë ÑÛáõë­í³Í ó­Ï³ñ¹: ¶³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõÃ­Û³Ý ·É˳­íáñ Ýå³­ï³ÏÝ ¿ª Éáõ­Í³­ñ»É ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ Ç­ñ»Ýó µ³­Ý³Ï­Ý»­ñáí áõ ÙÛáõë ϳ­éáõÛó­Ý»­ñáí, í»­ñ³ó­Ý»É å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ÙÇç¨ ·á­ÛáõíÛáõÝ áõ­Ý»­ óáÕ ë³Ñ­Ù³Ý­Ý»­ñÁ ¨ ÝáõÛÝ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõí۳ٵ áõ ÝáõÛÝ û­ñ»Ýù­Ý»­ ñáí ³ß­Ë³ñ­ÑÁ ϳ­é³­í³­ñ»É ÙÇ Ï»Ýï­ñá­ÝÇó: ²ñ¹­ÛáõÝ­ùáõÙª Ýå³­ï³­ ϳۭÝá­ñ»Ý Íñ³·ñ­í³Í ÏñÃáõí۳ٵ Ù³ñ¹­Ï³Ýó ¹³ñÓ­Ý»É Ëá­Ý³ñÑ áõ Ñ»ßï ϳ­é³­í³­ñ»­ÉÇ, Ñݳ­ñ³­íá­ñÇÝë Ýí³­½»ó­Ý»É µÝ³­Ï³Ý å³­ß³ñ­ Ý»­ñÁ ëå³­éáÕ­Ý»­ñǪ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý ù³­Ý³­ÏÁ: ²ß­Ë³ñ­ÑÇÝ ïÇ­ñ»­ÉáõÝ ¨ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Ùdz­Ï»Ýï­ñáÝ Ï³­é³­í³ñ­Ù³­ÝÁ Ó·ïáÕ áõ­ÅÁª ëÇá­ÝǽÙÁ, ³ÛÅÙ ³ñ­¹»Ý Ù³ë­Ý³­ÏÇá­ñ»Ý ѳ­ë»É ¿ ¹ñ³Ý ¨ ѳ­Ù³ñ­Û³ ³­é³Ýó Ëá­ãÁÝ­¹á­ïÇ ·ÝáõÙ ¿ ¹»­åÇ Çñ Ýå³­ï³­ÏÇ Édz­ ϳ­ï³ñ Ç­ñ³­Ï³­Ý³­óáõ­ÙÁ: ¶áñ­ÍÁݭó­óÁ áã ÙdzÛÝ Ï³­ë»ó­ÝáÕ ãϳ (³ß­Ë³ñ­ÑÇ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÁ, ¹Åµ³Ë­ï³­µ³ñ, ϳñ­Í»ë ³Ý­ï»­ëáõÙ »Ý ëå³é­Ý³­óáÕ Ç­ñ³­Ï³Ý íï³Ý­·Á ¨ ½µ³Õ­í³Í »Ý ÙÇÙ­Û³Ýó Ñ»ï §Ñ³­ßÇí­Ý»ñ Ù³ù­ñ»­Éáí¦, ÇÝ­ãÁ ¹ñ³Ë­ï³­ÛÇÝ å³Û­Ù³Ý­Ý»ñ ¿ ëï»Õ­ÍáõÙ ¹³­í³­¹Çñ áõ­ÅÇ Ñ³­Ù³ñ), ³Ûɨ ³ß­Ë³ñ­ÑáõÙ ïÝï»­ë³­Ï³Ý áõ ù³­Õ³­ 178

ù³­Ï³Ý Éͳϭݻñ áõ­Ý»­óáÕ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ ³ñ­¹»Ý ³Ý­Ã³­ ùáõÛó ³­ç³Ï­óáõÙ »Ý ³Û¹ áõ­ÅÇÝ: ú­ñǭݳÏ, г­Ù³ß­Ë³ñ­Ñ³­ÛÇÝ µ³Ý­ÏÁ ¨ ëÇá­Ýǽ­ÙÇÝ »Ý­Ã³­Ï³ ÙÛáõë ¹ñ³­Ù³ï­Ý»­ñÁ (µ³Ý­Ï»­ñÁ) µéáõÝóù ϳ½­ Ù»­Éáí, ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇó í³ß­Ë³­éáõí۳ٵ Ïáñ½­í³Í ýÇ­ ݳÝë­Ý»ñÝ áõÕ­ÕáõÙ »Ý Ñ»Ýó ³Û¹ ÝáõÛÝ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ ù³Û­ù³Û­Ù³Ý áõ ÷á­ßdzó­Ù³Ý ·áñ­ÍÇÝ: ÆëÏ Ødzó­Û³É ³½­·»­ñÇ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõ­ÝÁ, á­ñÁ 1975 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý ·³­Õ³­÷³­ñ³­Ëá­ëáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ÝáõíÛáõ­ÝÁ á­ñ³­Ï»ó áñ­å»ë ͳۭñ³­Ñ»Õ ³½­·³Û­Ý³­Ùá­Éáõí ÛáõÝ, é³­ëǽ٠áõ ßá­íÇ­ÝǽÙ, ³­å³ 1992 Ãí³­Ï³­ÝÇÝ ßñ糭ݳ­éáõÃ­Û³Ý Ù»ç ¹ñ»ó §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á, á­ñÁ áã ³ÛÉ ÇÝã ¿, ù³Ý ÝáõÛÝ ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇ Ç­ñ³­Ï³­Ý³ó­Ù³Ý ·áñ­ÍÇù: ØÇ­ç³½­·³­ ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ã»­É³¹­ñ³Ý­ùáí áõ å³ñ­ï³¹­ñ³Ý­ùáí ¿, áñ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ ë³Ñ­Ù³­Ý³¹­ñáõíÛáõÝ­Ý»ñÝ áõ û­ñ»Ýù­ Ý»­ñÁ Ñ»ï¨á­Õ³­Ï³­Ýá­ñ»Ý ѳñ­Ù³­ñ»ó­ÝáõÙ »Ý Ñáõ­¹³­Û³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý ¹ñáõÛíݻ­ñÇÝ, ³Û¹ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ ³ë­ïǭ׳­Ý³­µ³ñ ³Õ­ù³­ï³ó­ÝáõÙ »Ý ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇÝ ¨ µÝ³Ï­ãáõí۳­ÝÁ ¨ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ áõ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ áõ­Ý»ó­í³Í­ùÁ µ³­ÅÇÝ »Ý ¹³ñÓ­ÝáõÙ ³­é³Ý­ÓÇÝ ÁÝ­ ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ÙÇ ß³ñù ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ï³½­Ù³­Ï»ñ­åáõí ÛáõÝ­Ý»ñ Ç­ñ»Ýó ¹³ß­Ý³·­ñ»­ñáí, ¹ñ³­Ù³ß­ÝáñÑ­Ý»­ñáí, í³ñ­Ï»­ñáí ¨ ³Û­É³­½³Ý Éͳϭݻ­ñáí Ù³ñ¹­Ïáõí۳­ÝÁ û­É³¹­ñáõÙ-å³ñ­ï³¹­ñáõÙ »Ý ³ÛÝ­åÇ­ëÇ ·³­Õ³­÷³ñ­Ý»ñ áõ ã³­÷³­ÝÇß­Ý»ñ, á­ñáÝù Ýñ³Ý ß»­ÕáõÙ »Ý Ï۳ݭùÇ ëá­íá­ñ³­Ï³Ý Áݭóó­ùÇó ¨ ³Ïݭѳۭïá­ñ»Ý ï³­ÝáõÙ ¹»­åÇ ù³Û­ù³Û­áõÙ, ÇÝ­ãÁ ×Çßï ¨ ×Çßï ѳ­Ù³­å³­ï³ë­Ë³­ÝáõÙ ¿ ²ëï­í³­ ͳßÝ­ãáõÙ ³ñ­ï³­óáÉ­í³Í ëÇá­Ýǽ­ÙÇ Íñ³·­ñÇÝ: ÊáñÑñ­¹³­ÛÇÝ ØÇáõÃ­Û³Ý ÷Éáõ­½áõ­ÙÇó ³­é³­ç³­ó³Í Ýá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñ­Ý»­ñáõÙ, µ³­ó³­éáõí۳ٵ ´»­É³­éáõ­ëÇó, í»ñ­çÇÝ 15-20 ï³­ñÇ­ Ý»­ñÇÝ å»­ïáõÃ­Û³Ý áõ Åá­Õáíñ­¹Ç ß³­Ñ»­ñÇÝ Ñ³­Ï³­ëáÕ µ³½­Ù³­ÃÇí û­ñ»Ýù­Ý»ñ »Ý ÁÝ­¹áõÝ­í»É, 볭ϳÛÝ ³Û¹ »ñÏñ­Ý»­ñÇó áñ¨¿ Ù»­ÏáõÙ û­ñ»Ýù­Ý»ñÝ ³ÛÝ ³ë­ïǭ׳­ÝÇ Ñ³­Ï³­Åá­Õáíñ­¹³­Ï³Ý áõ ѳ­Ï³­å»­ï³­ Ï³Ý ã»Ý, ÇÝã­åÇ­ëÇÝ Ð³­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ ¿: ²Ûë­ï»Õ å»­ïáõÃ­Û³Ý áõ Åá­Õáíñ­¹Ç ß³­Ñ»­ñÇÝ Ñ³­Ï³­ëáÕ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ÁÝ­¹áõ­Ýáõ­ ÙÁ ϳ­ï³ñ­í»ó ½³ñ­Ù³­Ý³­ÉÇá­ñ»Ý ѳñà áõ ³­Ý³Õ­ÙáõÏ, ϳñ­Í»ë, û ¹³ µÝ³­Ï³­ÝáÝ ÙÇ ·áñ­ÍÁݭóó ¿ñ ¨ Ñ»Ýó ³Û¹­å»ë ¿É å»ïù ¿ ÉÇ­Ý»ñ: ²Ý­Ï³­ËáõíÛáõ­ÝÇó Ñ»­ïá, ù³ÝÇ ¹»é Ù³ñ­¹ÇÏ ï³ñ­í³Í ¿ÇÝ Ç­ñ»Ýó Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇÝ áõ Ó·ïáõÙ­Ý»­ñÇÝ Ñ³­Ù³­ÑáõÝã û­ñ»Ýù­Ý»ñ ëï»Õ­Í»­ 179

Éáõ »­ñ³½­Ý»­ñáí, ѳݭϳñÍ Ýϳ­ï»­óÇÝ, áñ ϳñ× Å³­Ù³­Ý³­Ï³­Ñ³ï­ í³­Íáõ٠ѳñ­Ûáõ­ñ³­íáñ û­ñ»Ýù­Ý»ñ »Ý ÁÝ­¹áõÝ­í»É, 볭ϳÛÝ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ û­ñ»Ýù­Ý»ñ, á­ñáÝù ³Ýѭݳñ »Ý ¹³ñÓ­Ýáõ٠г­Ûáó 廭ﳭϳ­ÝáõÃ­Û³Ý Ñ»­ï³­·³ ·á­ÛáõíÛáõ­ÝÁ ¨ ׳­Ý³­å³ñÑ »Ý ѳñ­ÃáõÙ Ñ³Û Åá­Õáíñ­¹Ç ÷á­ßdzó­Ù³Ý ѳ­Ù³ñ: Üßí³Í Ù»ñÅ»ÉÇ ³Û¹ û­ñ»Ýù­Ý»ñÝ Ç­ñ³­Ï³­Ýáõ٠ͳ­é³­ÛáõÙ »Ý ³­é³Ý­ÓÇÝ ÁÝ­ï³­ÝÇù­Ý»­ñÇ ¨ ³Û¹ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ¹Ç­Ù³­ ·Ç­ÍÁ, Ù³ñ٭ݳ­Ï³½­ÙáõíÛáõ­ÝÁ, ï³éÝ áõ á­·ÇÝ ëÇá­Ý³­Ï³Ý »Ý, ÇëÏ ï³­ñ³­½Áª ѳۭϳ­Ï³Ý: Øáí­ë»­ë³­Ï³­ÝáõÃ­Û³Ý Ýå³­ï³Ï­Ý»­ñÇó µËáÕ ³Û¹ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ ÝáõÛÝ Ï»Ýï­ñá­ÝáõÙ ëï»ÕÍ­í³Í Ùá­¹»­É³­ÛÇÝ û­ñ»Ýù­Ý»ñ »Ý, á­ñáÝù ·É˳­íá­ñ³­å»ë í³ñ­Ï³¹­ñ³­Ù³ß­Ýáñ­Ñ³­ÛÇÝ ù³­Õ³­ù³­Ï³­ Ýáõí۳ٵ å³ñ­ï³¹ñ­íáõÙ »Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇ ³½­·³­ÛÇÝ å»­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ ñÇÝ: ö³ë­ïá­ñ»Ý, ³Û­ëûñ ØÇ­ç³½­·³­ÛÇÝ Ç­ñ³­íáõÝù ³­ë»­Éáí, ÇÝã-áñ ã³­÷áí å»ïù ¿ ѳë­Ï³­Ý³É ëÇá­ÝÇë­ï³­Ï³Ý Ç­ñ³­íáõÝù: àõ­ëáõ٭ݳ­ ëÇ­ñáÕ­Ý»­ñÁ ÝßáõÙ »Ý, áñ ѳ­í³­ï³ó­Û³É ëÇá­ÝÇëï­Ý»­ñÁ ѳ­Ùá½­í³Í »Ý, áñ »ñµ øñÇë­ïá­ëÁ ·³, Ïѳ­í³­ùÇ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇ áë­ÏÇÝ áõ ³ñ­Í³­ÃÁ ¨ Ïï³ Ññ»³­Ý»­ñÇÝ: 곭ϳÛÝ ·áñͭݳ­Ï³Ý ëÇá­ ÝÇëï­Ý»­ñÁ ß³ï É³í ·Ç­ï»Ý, áñ »­ñ³­½»­ÉáõÝ ½áõ­·³­Ñ»é å»ïù ¿ ݳ¨ ·áñͭݳ­Ï³Ý ù³Û­É»ñ ϳ­ï³­ñ»É: ºí Ýñ³Ýó ÷³ë­ïá­ñ»Ý ѳ­çáÕ­í»É ¿ ϳ­ï³­ñ»É ³­Ý»ñ¨³­Ï³­Û»­ÉÇÝ. Ýñ³Ýó ÙÇ­ç³Ù­ïáõí۳ٵ ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Åá­ Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ Ç­ñ³­Ï³­ÝáõÙ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ û­ñ»Ýù­Ý»ñ »Ý Ù³­ïáõó­í»É, áñ ÙÇÝã Ø»­ëdz­ÛÇ §·³­ÉÁ¦, Ýßí³Í û­ñ»Ýù­Ý»­ñÇ ÙÇ­çá­óáí, ³ñ­¹»Ý ëÇá­ ÝÇëï­Ý»­ñÇ Ùáï »Ý ÉÇ­Ý»­Éáõ Ç­ñ»Ýó »­ñ³­½³Í ³ß­Ë³ñ­ÑÇ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ ñÇ áë­ÏÇÝ áõ ³ñ­Í³­ÃÁ: гñ­Ï³í, ¹Åí³ñ ¿ ³­ë»É, áñ ³Û¹ û­ñ»Ýù­Ý»­ñÁ ·ñ»É »Ý Ñ»Ýó ëÇá­ÝÇëï­Ý»­ñÁ, 볭ϳÛÝ ÷³ëï ¿, áñ ¹ñ³Ýù Ñáõ­¹³­ Û³­Ï³­Ý³ó­í³Í »Ý: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí ëÇá­ÝÇëï Ññ»³­Ý»­ñÁ ÉÇá­íÇÝ Ç­ñ³­ íáõÝù áõ­Ý»Ý µ³­é³­÷á­Ë»­Éáõ Ç­ñ»Ýó ³ñ­Ûáõ­Ý³ñ­µáõ ³ëï­í³Í º­Ñá­í³­ ÛÇ Ëáë­ù»­ñÁ ¨ ³­ë»É, û Ç­ñ»Ýù ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µ³­½áõÙ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ ³ÛÝ­åÇ­ëÇ û­ñ»Ýù­Ý»ñ »Ý ïí»É, á­ñáÝ­óáí ³Û¹ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÁ ãåÇ­ïÇ Ï³­ñá­Õ³­Ý³Ý ³å­ñ»É: Þ³ï áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ñáÕ­Ý»ñ ·ñáõÙ »Ý, áñ Ç߭˳­ÝáõÃ­Û³Ý Ï³Ù ÝÛáõ­ ó­Ï³Ý ѳñë­ïáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ Ñ³­ë³Í ëÇá­ÝÇëï­Ý»ñÁ ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ³­ Ï³Ý í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝù »Ý ¹ñë¨á­ñáõÙ áã Ññ»³­Ý»­ñÇ Ýϳï­Ù³Ùµ: ²Ûë­ ï»Õ ëïÇå­í³Í »Ýù ³­ë»­Éáõ, áñ ½³ñ­Ù³­Ý³­Éáõ á­ãÇÝã ãϳ: л­ï³ùñ­ ùÇñ ¿, ³ñ­¹»Ý Ýå³ë­ï³­íáñ ¹Çñ­ùÇ Ñ³­ë³Í ëÇá­ÝÇëï Ññ»³­Ý»­ñÁ ¨ Ç­ñ»Ýó Ññ»³ Ý»ñ­Ï³­Û³ó­ÝáÕ ³Û­É³½­·Ç ëÇá­ÝÇëï­Ý»ñÁ ÇÝ­ãá±õ ­å»ïù ¿ 180

óùó­Ý»Ý Ç­ñ»Ýó ³ñ­Ñ³­Ù³ñ­Ñ³­Ï³Ý í»­ñ³­µ»ñ­ÙáõÝ­ùÁ ¹»­åÇ áã Ññ»³­ Ý»­ñÁ: Üñ³Ýù ß³ï É³í ·Ç­ï»Ý, áñ Ç­ñ»Ýù ϳ­ñá­Õ³­ó»É áõ ϳ­ñá­ Õ³­ÝáõÙ »Ý Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»­ñÇÝ ÑÇ­Ù³­ñ³ó­Ý»­Éáí Ùá­Éá­ñ»ó­Ý»É ¨ Ýñ³Ýó ·Éáõ­ËÁ ÙïóÝ»É ó³Ý­Ï³­ó³Í, ÝáõÛ­ÝÇëÏ ÇÝù­Ý³­Ïáñ­Í³Ý ·³­Õ³­÷³ñ: »ñ¨ë ¹­ñ³ ³­Ù»­Ý³ï­å³­íá­ñÇã áõ í³é û­ñǭݳ­ÏÁ å»ïù ¿ ѳ­Ù³ñ­ íÇ ³ÛÝ, áñ ëÇá­ÝÇëï Ññ»³­Ý»­ñÁ Ç­ñ»Ýó ½³­í³Ï­Ý»­ñÇó Ù»­ÏÇÝ ³ëï­ í³Í »Ý ¹³ñÓ­ñ»É áõ »ñ­ÏÇÝù µ³ñÓ­ñ³ó­ñ»É ¨ ѳ­ë»É »Ý ³ÛÝ µ³­ÝÇÝ, áñ ³Û¹ ³ÏݭѳÛï ëïÇÝ Ñ³­í³­ïáõÙ »Ý µ³­½áõÙ Åá­Õá­íáõñ¹­Ý»ñ, ÇëÏ ¹ñ³Ý ѳ­Ï³¹ñ­íáÕ­Ý»­ñÇÝ »Ý­Ã³ñ­Ï»É »Ý ýÇ­½Ç­Ï³­Ï³Ý áõ µ³­ñá­Û³­Ï³Ý µéÝáõíÛáõÝ­Ý»­ñÇ: ²Ûë ³­éáõ­Ùáí, ѳñóÝ áõÕ­Õ»Ýù Ýßí³Í áõ­ëáõ٭ݳ­ëÇ­ ñáÕ­Ý»­ñÇÝ, û ßáõñç »ñ­Ïáõ ѳ­½³­ñ³Ù­Û³Ï ˳µ­í³Í ¨ ÝáõÛ­Ý Ë³µ­Ï³Ý­ ùÇÝ ³Ý­Ïáï­ñáõ٠ϳé­ã³Í Ù³ñ­¹ÇÏ ³ñ¹­Ûá±ù­³ñ­Å³­ÝÇ »Ý ѳñ­·³Ý­ùÇ: ²Ï­Ý³­éáõ ¿, áñ ëÇá­ÝÇëï­Ý»­ñÁ ų­Ù³­Ý³­ÏÇÝ, û·­ï³­·áñ­Í»­Éáí Ñáõ­ ¹³­Û³ù­ñÇë­ïá­Ý»áõíÛáõ­ÝÁ, ϳ­ñá­Õ³­ó»É »Ý Ïñá­Ý³­Ï³Ý ϳÛë­ñáõíÛáõÝ ëï»Õ­Í»Éª ³ß­Ë³ñ­ÑÇ µÝ³Ï­ãáõÃ­Û³Ý ½·³­ÉÇ ½³Ý·­í³­ÍÇ Ý»­ñ³é­Ù³Ùµ, ÇëÏ Ù»ñ û­ñ»­ñáõÙ §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Ç ÙÇ­çá­óáí ÷áñ­ÓáõÙ »Ý ëÇá­Ý³­Ï³Ý ³ß­Ë³ñ­ÑÇÏ Ï³Ûë­ñáõíÛáõÝ ëï»Õ­Í»É, ³ñ­¹»Ý ѳ­Ù³ñ­Û³ ѳ­Ù³ÛÝ Ù³ñ¹­ÏáõÃ­Û³Ý Áݹ·ñϭٳٵ:

181

´àì²Ü¸²ÎàôÂÚàôÜ

ܲ­Ê²­´²Ü ............................................................................................. 3 ²­è²­æ²­´²Ü............................................................................................. 5 ì²ðκð .............................................................................................. 22 §Î²­ÚàôÜ ¼²ð­¶²­òàôئ....................................................................... 71 §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á Üá­ñ³Ý­Ï³Ë »ñÏñÝ»­ñáõÙ........82 §Î³­ÛáõÝ ½³ñ­·³­óáõÙ¦ ѳ­Û»­ó³­Ï³ñ­·Á г­Û³ë­ï³­ÝÇ Ð³Ý­ñ³­å»­ïáõíÛáõ­ÝáõÙ...................................................................101 ÎÇ¨Ç ÏáÝý»ñ³ÝëÁ........................................................................130 ¸ð²Ø²ÞÜàðÐܺð............................................................................. 149 亭îàôÂ­Ú²Ü ¸º­ðÆ Âàô­È²­òàô­ØÀ...................................................... 164 ²Ø­öà­öàôØ......................................................................................... 177

182

в­Îà´ ²ð´²ÎÆ ê²­Ü²­ê²ð­Ú²Ü

вزβð¶ì²Ì ¸²ì²¸ðàôÂÚàôÜ АКОП АРБАКОВИЧ САНАСАРЯН

КООРДИНИРОВАННИЙ ЗАГОВОР В исследовании анализируются использование грантов, кредитов, концепции “Устойчивого развития”, международных конвенций и других влиятельных средств для приспособления государственных юридических структур и хода жизни к всемирному моноцентраль­ному управлению.

HAKOB SANASARYAN

CO-ORDINATED CONSPIRACY The study analyzes the use of grants, loans, the concept of “Sustainable development”, international conventions and other powerful tools for adjusting the governmental legal structures and public life towards monocentric worldwide administration.

êñµ³·ñÇ㪠²ñÙ»Ý³Ï Ô³½ÇÝÛ³Ý ¾ç³¹ñáõÙÁª ì³Ññ³Ù سÝáõë³çÛ³ÝÇ

îå³ù³Ý³ÏÁª 1000 ûñÇÝ³Ï îå³·ñí»É ¿ §¶²êäðÆÜî¦ êäÀ ïå³·ñ³ï³ÝÁ

184