Doodle magazine by Kelly

Doodle INSPIRATIE OPDOEN Logo’s, patronen en meer INTERVIEW

“Inspiratie door een gat in sok” - Nellie Keijzer

GRAPHIC DESIGN Geschiedenis, heden & toekomst

Doodle magazine

Hi lezer,

Vo o

Hier is die dan, de eerste uitgave van het leukste graphic design magazine Doodle! Voor de beginnende creatievelingen onder ons een zeer inspirerend blad met onder andere: interviews met graphic designers, die tips geven en vertellen over hun proces, onderzoeken over geschiedenis en toekomst van graphic design en leuke how to make tutorials om bijvoorbeeld je eigen patronen of pop-up te maken. Hopelijk houden jullie ook een beetje van kleur, want ik ben er namelijk dol op! Ik kan nooit kiezen welke kleuren ik wil, dus neem ik maar alle kleuren van de regenboog! Hierbij komt natuurlijk wel de uitdaging om het niet al te druk te maken. Oja en natuurlijk doodles, die mogen niet vergeten worden. Het is bovenal zelfs de naam van het magazine. Als ik genoeg tijd krijg zou ik de hele wereld onder tekenen. Helaas heb ik daar niet altijd de tijd voor, want ik moest natuurlijk dit magazine maken. En pfoee wat een opgaven was dit! Toen ik hieraan begon dacht ik: “leuk een

magazine maken, dat moet te doen zijn toch?” De opdrachten vond ik leuk om te doen, maar ik had soms wel het idee dat ik er iets te lang mee bezig was. Toen het einde in zicht kwam en er toch echt gestart moest worden aan het magazine heb ik soms schreeuwend en inspiratieloos achter mijn laptop gezeten. “Hoe krijg ik in vredesnaam een goed magazine in twee weken?!” Een vriend bracht mij op het idee om naar de bibliotheek te gaan. Op naar de inspiratie in de bieb! Het kijken naar super veel magazines heeft mij onwijs veel geholpen en vol inspiratie ben ik toen aan dit blad begonnen. Het was een proces van vallen en opstaan en daardoor heb ik een heleboel nieuwe dingen geleerd ook met dank aan William, Diederik en Paul. De 3 docenten die professioneel en energiek over hun onderwerpen vertelden. Veel leesplezier en laat je inspireren!

Doodle magazine

Inh

INTERVIEWS

Nellie Keijzer 12 Mooijman & Mittelberg 30 Michelle waghterveld 40 Niek & Ronals 52 Jutta Raith 64 Frank suyker 78

HOW TO MAKE Patronen Dynamic identities Pop-ups Modulaire sjabloon letters

10 38 50 82

e ag M

n aa Cy

t le

o ig

w au Bl

Inhoudsopgaven

A a je

n ra

G l

WORKSHOPS Infographic Grids en typografie Generative design Digitaliseren tekeningen

17 24 60 76

ONDERZOEKEN Historie van Grafisch vormgeving Ontwikkeling digitaal grafisch design Ontwikkeling tijdschriften Verschil tussen drukken en printen Tijdschriften door de jaren heen Verandereing digitale wereld

44 EXCURSIES Dutch Giraffe Stedelijk museum Amsterdam Inspiratie Athenaem 06 20 34 46 56 72

18 44 70

ADVERTENTIES* Covers Regenboog AR poster

23 69 83

Doodle magazine

Historie van grafisch vormgeving Onderzoek door groep E Afbeeldingen verkregen door groep E

Onderzoek

e kern van het vak grafisch vormgeving, is het overbrengen van informatie en gaat terug tot de tijd van de eerste afbeeldingen in de vorm van grottekeningen. Wanneer we explicieter op het vakgebied grafisch vormgeving richten kom je uit op vroege beelden van teksten in combinatie met afbeeldingen. Deze vroege versies van grafisch vormgeving werden gemaakt op kleitabletten, papyrus, in steen gehouden en later op papier om boeken mee te maken. Er is een groot verschil in de manier waarop grafisch vormgeving toegepast werd vergeleken met nu is, omdat er altijd gezocht werd naar een betere en efficiëntere manier om grafisch vorm te geven. Voordat we uitkwamen op onze huidige situatie waar het vormgeven vaak met de computer wordt gedaan zijn er al vele soorten andere toepassingen aan vooraf gegaan.

GRAPHIC DESIGN

systeem van sociaal erkende

Graphic design is het maken

gewoontes bij het maken van

van een visuele uiting door mid-

deze uitingen. Ze maakten ge-

del van, maar niet gelimiteerd

bruik van consistente symbolen

tot, het gebruik van typografie,

wat de basis is van communi-

fotografie en illustraties. De

catie. Dit zorgde rond 10.000

term ‘graphic design’ werd voor

v.C. voor de ontwikkeling voor

het eerst genoemd in het arti-

het protoschrift, een voorloper

kel “New Kind of Printing Calls

van het schrift. Rond 3000 v.C.

for New Design” door William

werden meer gespecialiseer-

Addison Dwiggins in 1922.

de gereedschappen gemaakt

Dwiggins was een van de meest

voor

invloedrijke boek designers van

en het maken van tekeningen

de twintige en dertige jaren.

op verschillende ondergronden

snijwerk,

graveringen

1922 Dwiggins benoemd “Graphic design”

het maken van visuele uitingen

Hoewel in 1922 de term

vergemakkelijkten.

het schrift voor communicatie met kenmerkende grafische lettervormen en stijlen. Ze lichtten belangrijke informatie in deze

1276

LITERATUUR

graphic design begonnen is.

In de periode van Classicisme

De grondslag van graphic de-

van 700 v.C. tot 400 n.C. vormt

sign ligt 35.000 jaar v.C. in

graphic design een belangrijk

communicatie uitingen zoals

onderdeel van literatuur. Litera-

grotschilderingen. Prehistorische

tuur werd meer dan alleen het

kunstenaars deelden een vi-

herkennen van letters en woor-

sueel vocabulaire. Dit geeft

den, er werd rekening gehouden

aan dat ze werkten binnen een

met de sociale en fysieke setting

communicatie uit om het effect van hun uitingen te versterken. Deze strategie wordt hedendaags nog steeds gebruikt in

Papier kwam

graphic design.

naar Europa

INDUSTRIËLE REVOLUTIE In 105 n.C. werd door een Chinese

overheidsambtenaar

het papier uitgevonden. In 1276 kwam papier ook naar Europa, in het Italiaanse dorp

1799

Frabriano werd een papiermolen gebouwd. Na de komst van papier in Europa ging graphic design onder andere

Louis-Nicolas

door een enorme ontwikkeling

ontwikkelt de lang-

doordat in 1799 Louis-Nicolas

zeefpapiermachine

Robert een langzeefpapierma-

tijdens de Industriële Revolutie

chine ontwikkelde waardoor papier in grote hoeveelheden kon worden geproduceerd. Daarnaast maakte Fredrich Koenig

‘graphic design’ voor het eerst genoemd werd, is dit niet waar

van een tekst. De Griekse en Romaanse culturen gebruikten

zoals klei, steen en hout wat PREHISTORIE

in 1810 een stoomdrukpers

1810

die ervoor zorgde dat er 400 afdrukken per uur gemaakt konden worden. Deze uitvindingen zorgde voor een groei in graphic design doordat de printcapaci-

Fredrich ontwierp

teit omhoog ging en daarnaast

de stoomdrukpers

de prijzen voor printen omlaag waardoor het beschikbaar werd voor een veel groter publiek.u

Doodle magazine

GRAFISCH VORMGEVING DOOR

mate verpakte producten verkopen,

DE EEUWEN HEEN

maar werden ook folders en prospec

De oudste voorbeelden van grafisch

tussen met reclame populair.

vormgeving, waarbij meerdere opTYPOGRAFIE

lagen werden gemaakt dateren uit de 15de eeuw. In de 15de eeuw

Typografie onderging door de

begon men met het vervaardigen

jaren heen ook vele ontwikkelin-

van houtsneden en gravures. Zo

gen. In 1470 zette Nicolas Jenson,

is er een Duits gegraveerd kaart-

een van de grootste typografie

spel uit het jaar 1445 bewaard

ontwerpers in de geschiedenis, een nieuwe standaard voor Roman

gebleven en enkele houten blok-

Type die eeuwenlang gebruikt werd.

boeken. Deze blokboeken werden gemaakt door de afbeelding en tekst

Claude Garamond (1480-1561) was

uit hetzelfde blok hout te snijden. Dit

een Franse letterontwerper die meer gestructureerde en rechtopstaande

moest per pagina apart gebeuren waarna er afdrukken van gemaakt konden

vormgeving door de komst van de li-

lettertypes ontwierp dan de op hand-

worden. Deze houtsneden gingen ech-

thografie en andere druktechnieken.

schrift lijkende lettertypes die in die tijd

ter niet lang mee waardoor er maar een

De lithografie maakte het mogelijk om

gebruikelijk waren. In 1779 gebruik-

beperkt aantal oplagen mee gemaakt

afbeeldingen in grote oplage in kleur af

te John Soane sans serif kapitalen op

konden worden. Hierbij ging de kwali-

te drukken. Bij het afdrukken van litho-

een afbeelding voor het British Senate

teit ook per afdruk achteruit. Aan het

grafieën bleef de kwaliteit van het beeld

House. Dit is het eerst bekende voor-

begin van de 16de eeuw werd grafisch

vaak ook goed bewaard. Daarnaast was

beeld van het gebruik van sans serif let-

vormgeving steeds groter. Zo begon

er de komst van de mechanische snelpers,

ters. In 1816 kwam het eerste boek uit

men met het bedrukken van de eerste

die de langzamere handpers verving.

waar een sans-serif font in voorkwam.

verpakking labels voor bijvoorbeeld

Dit maakte de productie van grafisch

Vanaf toen werd sans-serif breed ge-

sigaren dozen. Later in de 17de eeuw

vormgeving op grote schaal mogelijk.

bruikt in de typografie.

werd het eerste papiergeld in omloop

Hierdoor ging men in toenemende

gebracht, gevolgd door de eerste ge-

FOTOGRAFIE

drukte kranten. Dit werd mogelijk door

Toen in 1825 door Joseph Nicéphore

de opkomst van de drukpers. De druk-

Niépce de eerste foto werd genomen

pers was een handmatig werktuig dat

kregen graphic designers een nieuw

werd gebruikt om afbeeldingen en

bouwsteen tot hun beschikking die

teksten in oplage te vermenigvul-

zij konden gebruiken in hun ont-

digen. Het gebruik van de druk-

werpen. Dit nieuwe communi-

pers was echter nog lang niet

catiemiddel werd veel gebruikt

optimaal omdat de letters die

door kranten en adverteerders

de teksten vormden allemaal

om hun producten aan te prijzen.

apart in een mal gelegd moesten worden door zogenaamde letter leggers.

EEN APARTE DISCIPLINE Tot de 20e eeuw werden de taken

In de 19de eeuw kwam er een grote

van drukker, typograaf, schrijver, gra-

ontwikkeling op het gebied van grafisch

ficus en ontwerper vaak nog door één

Onderzoek

persoon uitgevoerd. Vaak waren dit

en veel massa geproduceerde produc-

Kelmcott Press produceerde Morris 53

kunstenaars, architecten of typografen

ten stelden niet veel voor. De Arts &

boeken van topkwaliteit. Hij inspireer-

die dit werk allemaal zelf deden. Pas

Crafts beweging begon als reactie op

de boeken typografie ontwerpers om

na de tweede wereldoorlog werd gra-

de slechte esthetische kwaliteit van de

te werken met particuliere drukkerijen

fisch vormgeving een aparte discipline

industriële revolutie. Arts & Crafts was

omdat die meer open stonden voor ex-

met een eigen specifieke opleiding. En

ook een socialistische hervormings-

perimenten. De Arts & Crafts beweging

zo ontstond er ook voor het eerst een

beweging die artiesten, architecten,

promootte niet een bepaalde stijl, maar

belangenvereniging, namelijk de GVN

ontwerpers, schrijvers en ambachtslie-

je zag wel dat natuur en de simpliciteit

(Grafisch

Nederland).

den omarmde. Volgelingen van de Arts

van vormen benadrukt werd.

Doordat er steeds meer waarde werd

en Crafts beweging streden tegen het

Vormgevers

gehecht aan een aantrekkelijk maar ook

ART NOUVEAU

opvallend uiterlijk van verschillende

1890-1914

drukwerken werd grafisch vormgeving

Art Nouveau wordt gezien als de eer-

steeds belangrijker. Hierdoor begon-

ste ‘moderne’ stijl. Het was de eerste keer dat design werd gepromoot door

nen bedrijven en andere instellingen

middel van massa communicatie

met het laten ontwerpen van symbolen en logo´s om zo een eigen

én de eerste zelfbewuste poging

imago te krijgen en zichzelf her-

door de westerse cultuur om

kenbaar te maken. De 20e eeuw

iets nieuws te creëren, terwijl

kende dus een keerpunt voor

het ironisch gezien voortkwam

grafisch vormgeving waarin het

uit de Arts & Crafts beweging.

is veranderd in de discipline die

De overgang van de ene eeuw op de ander was een tijdperk van in-

we nu nog kennen.

novatie. Zo werden de auto, telefoon, KUNSTSTROMINGEN

elektriciteit en de wolkenkrabber ge-

Vanaf 1760 zijn er verschillende kunst-

ïntroduceerd. Steden breidden uit, het

stromingen geweest die het vak van grafische vormgeving hebben beïnvloed. De verschillende kunststromingen hebben ervoor gezorgd dat de samenleving constant met iets nieuws geconfronteerd werd met als gevolg dat het vak grafisch vormgeven steeds verder evolueerde. De Arts & Crafts beweging en Art Nouveau hebben een groot effect gehad op deze ontwikkeling. ARTS & CRAFTS BEWEGING 1870-1900 De industriële revolutie deed het vormgeven niet goed. De kwaliteit van boeken typografie ontwerp nam af

commerciële systeem omdat ze geloofden dat het werk erdoor vervreemd raakte en het een enorme afstand creëerde tussen de ontwerper en de fabrikant. De beweging wilde aandacht creëren voor ontwerp en pleitte voor terugkeer van de handenarbeid. De idealen van de Arts & Crafts beweging werden in Amerika verspreid door de journalistiek en kranten. Het hoofd van de beweging was William Morris, een ontwerper, fotograaf, typograaf, drukker en uitgever. Ze vroegen aandacht voor eerlijkheid in gebruik en afkomst van materialen en individuele uitingen van ontwerpers. Met zijn kleine printbedrijf

nationalisme groeide, over religie werd gediscussieerd en de rol van vrouwen veranderde. Art Nouveau, de nieuwe kunst, reflecteerde deze transformaties in een uitbundige stijl die natuur, schoonheid en optimisme benadrukte. Een van de middelen waarmee Art Nouveau het grote publiek bereikte was de poster. Het werd gebruikt om producten en entertainment te promoten in de late 19e eeuw. Door printtechnieken als de meerkleurige lithografie was het mogelijk om een grotere reeks aan kleurtonen te gebruiken, wat schilders tot dat medium trok.p

Doodle magazine

How to make..

Eerst ga je op onderzoek uit en maak je van alles waar texture en ritme in zit foto’s. Uit deze foto’s kies je daarna een aantal interessante beelden,

om stukjes uit de halen of hele voorwerpen vrijstaand te maken.

Als je leuke voorwerpen hebt gevonden pak je papier en een potlood, pen, stift, krijtje, verf of iets anders leuks. Daarmee teken je de vorm uit

de foto na. Dit herhaal je een aantal keer op je blaadje en tada er ontstaat een patroon.

3 4 5

Bij patronen moet je er wel op letten dat dit heel verschillend kan zijn. Tot heel onopvallend zoals een print op je tas of heel opvallen dat je de her-

haling erin ziet. Op papier kan het natuurlijk altijd een beetje scheef gaan, omdat het handmatig is. Dit kun je ook oplossen het in te scannen en over te trek-

ken op de computer. Als je uiteindelijk je patroon hebt overgetrokken kun je hier met illustrator makkelijk een patroon van maken. Dit doe je door

Object-> pattern->make. Dan verschijnt er een vierkantje waar je je plaatje in kan zetten. Draai, spiegel en kantel je plaatje een beetje en je ziet dit meteen eromheen verschijnen als groot pratroon.

Dit sla je op als patroon en nu kun je dit ook in figuren gebruiken. Ik heb zelf een bubbel patroon gemaakt, dat terug te vinden is op de

onderzoekspagina’s. Dit heb ik gedaan door verf met zeep te mengen en hierin te blazen met een rietje.

Patronen

How to make

Doodle magazine

Interview

Nellie Keijzer Geïnterviewd door: Kelly, Alna, Quyhn Fotografie door: Kelly

“ Denk buiten de kaders. Inspiratie komt niet alleen uit mensen die hetzelfde doen”

Nellie Keijzer is 3 jaar art director bij Acato en heeft hiervoor de aan de Hogeschool van de kunsten in Utrecht gestudeerd. We hebben verschillende dingen aan haar gevraagd over design processen en opdrachten die zijn heeft gedaan en leuk of minder leuk vond. De eerste vraag was hoe ze haar dag start? Hoe start je jouw dag? “Maakt niet zoveel uit met wat voor soort project, maar elke dag begin ik met kijken wat er die dag gedaan moet worden, dus maak een lijstje, of in mijn hoofd of ik schrijf het letterlijk op wat er allemaal moet gebeuren. Belletjes die ik moet plegen. Dingen die ik nog moet doen. Het is vaak niet 1 project waar ik aan werk, er zijn 4 a 5 dingen waar ik tegelijkertijd aan werk. Het loopt door elkaar heen. Maar allereerst natuurlijk koffie!”

Doodle magazine

LS JE EEN NIEUW PROJECT KRIJGT, HOE BEGIN JE DAAR MEE? Als er een vraag binnenkomt, ga ik er eerst achter

komen wat de echte vraag is, het doel van het gevraagde. Het is de vraag achter de vraag achterhalen. Hoe klein de vraag dan ook, dat is altijd wel wat je moet doen. Op deze manier kun je een goed antwoord geven dat van nut kan zijn. WELKE PROJECT HEB JE UITGEKOZEN WELKE JE INTERESSANTS VOND OM AAN GEWERKT TE HEBBEN? Er zijn niet zozeer projecten die ik leuker of interessanter vind dan andere, maar ik heb nu even een project genomen die vorig jaar binnen kwam. Bij dit project heeft de klant erg veel durf gehad om dingen echt helemaal om te gooien. Een compleet nieuwe identiteit voor Chess-ix, wat nu dus Ximedes heet. Over het algemeen merk je bij bedrijven, zodra er een nieuwe huisstijl komt, nieuwe naam of nieuwe logo, dat dit eigenlijk altijd een bepaalde weerstand oproept. Mensen zijn nu eenmaal gewend aan de huidige huisstijl en alles wat nieuw is doet een beetje pijn, dit is bewezen door Psychologisch onderzoek. Het nieuwe voorstel is altijd even wennen, ze moeten het laten bezinken en na 2 weken is de reactie vaak anders dan de eerste dag. Ga er niet van uit dat je iedereen mee kan krijgen vooral niet bij opdrachten van grote bedrijven. Als je verhaal klopt, dan is het wel verkoopbaar. Het concept achter de opdracht moet kloppen, zodat men het ook kan be-

Nellie met haar afstudeer project- foto door Kelly

argumenteren. Je concept moet kloppen, maar moet er ook gewoon lekker uitzien. Het gevoel mag ook bediend worden, maar het moet wel kloppen, rationaliseren, dat maakt een ontwerp goed. ALS JE ALLES CONCREET HEBT EN HELDER IS WAT DE HUISSTIJL MOET ZIJN, WAT GA JE DAN DOEN? We beginnen met het voorbereiden van een presentatie. Een concept in stappen uitleggen, mooie platen waarbij je de klant kan verleiden. Je verhaal moet kloppen en visueel moet je het aantrekkelijk maken. Een goede presentatie is het halve werk, het kan je verhaal maken of breken. Daarna volgt de finetuning. Je gaat vaak 1 op 1 de detail en praktische zaken verfijnen.

Interview

Belangrijk om de ontwerpen niet te braaf

die je aan de opdracht kan werken. Ander-

vraagstuk. Ook kun je kijken naar wat con-

te maken. Altijd een stapje verder gaan,

zijds worden er onder hoge druk ook toffe

currenten doen. Vaak zijn de eerste ideeën

dan kun je altijd weer even terug. Maar als

dingen gemaakt. Soms beetje dubbel, hoe-

redelijk cliché. Als je een nachtje hebt ge-

je braaf binnen de lijntjes kleurt, dan is het

veel tijd je krijgt en hoeveel tijd je neemt.

slapen, of zelfs in de nacht, komen goede

moeilijk om daar nog iets tofs (uitdagend)

Daarnaast zijn opdrachtgevers die den-

ideeën, welke dan even opgeschreven moe-

mee te doen. Beetje prikkelen, hoe ver kan

ken dat alles moet kloppen binnen hun

ten worden. Dat nachtje slapen heb je soms

ik gaan, niet altijd luisteren naar wat ze vra-

denkkader ook wel lastig. Soms klopt het

echt nodig om dingen beter te maken. Eer-

gen, maar net even verder gaan. Je hebt iets

niet helemaal, maar is het wel iconisch en

dere onderzoeken en gemaakte zaken zie ik

nodig om het tegen af te zetten.

aantrekkelijk (appealing). Vaak kan ik de

als onderdeel van het proces. Dit gooi je niet

opdrachtgevers overtuigen, maar soms

zomaar weg om opnieuw te beginnen, maar

HOE VAAK BESPREEK JE PROJECTEN

kan het wel lastig zijn. Soms is kort door de

gebruik je om van a naar b te komen.

MET ANDERE MENSEN IN HET BE-

bocht handig om keuzes te maken, zodat

DRIJF?

de essentie overblijft. Iedereen te vriend

HEB JE WEL EENS ONTWERPEN GE-

Ligt helemaal aan de opdracht. Het grappige

houden zorgt ervoor dat je een grijs be-

MAAKT WAAR JE ZELF NIET HELEMAAL

is wel dat er een herstructurering van het

drijf wordt. Je kan niet iedereen ‘pleasen’, je

ACHTER STOND?

hele bedrijf is geweest, waarin we veel meer

moet soms een weg inslaan en dan komt de

Gebeurt wel, vooral als je met politiek te

in teams gaan werken. Overleg zal meer

gewenning vanzelf wel.

maken krijgt, bij een bedrijf dat bepaalde keuzes hieromtrent maakt. Altijd overwe-

gaan plaatsvinden dan er tot op heden is geweest. Over het algemeen heb ik wel een sparringpartner, dit zijn vaak degene die de opdrachtgever gesproken hebben, als ik dat zelf niet gedaan heb. Of je vraagt gewoon even je buurman/vrouw voor het 2e oog of feedback.

“ Je kunt niet altijd iedereen pleasen” BEN JE WEL EENS HELEMAAL OPNIEUW BEGONNEN?

WAT IS HET LASTIGSTE ONDERDEEL TIJDENS DE START VAN EEN PROJECT? Vaak zijn dat de budgetten, oftewel de tijd Nellie bezig met project Xfoto door Kelly

Nee eigenlijk nooit. Ik begin altijd onderzoekend. Vaak op onderwerp onderzoek doen, googelen, lezen over het onderwerp, om mezelf meer te verdiepen in de klant en het

ging maken: ‘u vraagt, wij draaien’, maar dat voelt niet altijd of het een meerwaarde heeft. Het is geen ideale wereld waar je een prachtplaatje kan afleveren. Het is over het algemeen meer een uitzondering. Ook dit heeft weer met presenteren en overtuiging te maken en het concept helder hebben.u

Doodle magazine

WAT VIND JIJ DE BELANGRIJKSTE

en beter. Behoefte worden duurzaam en

strak is. Situaties waarin je met die 2 schrif-

ASPECTEN TIJDENS HET ONTWERPEN?

tastbaar waardoor ik het idee heb dat gra-

ten moet werken, die allebei in hetzelfde

Ik zie het meer als een geheel, conceptvor-

fisch ontwerp niet geheel zal verdwijnen.

lettertype staan. Aan de hand hiervan zijn

ming is echter een belangrijk onderdeel van

Wellicht andere omvang als 10 jaar geleden,

er meerdere zij-projecten uitgerold. Puur

ontwerpen. Ook is het belangrijk af en toe

dat is nu al merkbaar. Het digitale en hard-

uit eigen nieuwsgierigheid geboren. Niet uit

niet te veel binnen je programmaatje te blij-

copy zal samensmelten op een of andere

hoger doel, maar juist heel klein. Voorbeeld

ven, juist even iets anders doen, lezen, hard-

manier. Voorbeeld, Instagram als digitaal

El-Hema in Arabische cultuur.

lopen. Even letterlijk uit je routine stappen.

platform, maar ik heb behoefte aan om deze

Fysiek even afstand nemen van het beeld-

uit te printen. Wat in de pixel zit, tastbaar te

HEB JE NOG TIPS VOOR PERSONEN

scherm, maakt dat je even afstand neemt

maken, krijgt deze een andere waarde. Con-

DIE ALS GRAPHIC DESIGNER WILLEN

van het onderwerp, zodat je er weer van

nectie zal meer worden gemaakt. Net als 3D

BEGINNEN?

een andere perspectief naar kan kijken.

printen, zijn ook pixels die je gaat uitprinten.

Programma’s heb je snel geleerd, dit is niet

Essentieel, niet in 1 dag van begin tot eind

Meer krijs bestuif, het is niet of-of, maar

de essentie. Wees nieuwsgierig. Probeer

een opdracht afronden.

meer gemengd.

zoveel mogelijk te weten en zien. Blijf op de hoogte van trends en zorg dat je bij eve-

WAT INSPIREERT JOU OM TE KOMEN

nementen en lezingen aanwezig bent. Zo

TOT CREATIEVE OPLOSSINGEN?

breed mogelijk. Niks is gek.

Echt de meest ‘lullige’ dingen. Dagelijks kleine dingetjes. Niet zozeer door ande-

HEB JE NOG TIPS VOOR ONS VOOR

re ontwerpen of kunstenaars, maar eer-

HET MAKEN VAN EEN MAGAZINE?

der door een gat in m’n sok, een lekkende

Print het uit eens in de zoveel tijd en kijk

kraan of een kindje die wat grappigs zegt.

of het leesbaar is. Probeer niet alles vol te

Opletten en kijken de hele dag door. Alles

stoppen met informatie, maar geef ook

kan namelijk inspiratie zijn. Dingen waarin

lucht aan dingen. Letters en afbeeldingen,

je het niet verwacht kunnen juist leuk zijn

El hema- bijproject Nellie

om mee te nemen in een ontwerp. Het con-

kijk naar het geheel hoe het eruit ziet, naar de spread en niet alleen de kolommen. Zorg

cept denken, niet alleen maar dingen mooi

HEB JE ZELF NOG IETS INSPIRERENDS

voor voldoende afwisseling in de opbouw,

maken, maar ook het waarom, conceptont-

TE VERTELLEN?

maar behoudt een heldere grid, maar vari-

wikkeling te vergroten. Kleine dingen groot

Denk buiten de kaders. Inspiratie komt niet

eer binnen dit grid. Dan draag je zorg voor

maken. Dagelijkse dingen die iedereen her-

alleen uit mensen die hetzelfde doen, maar

herkenbaarheid met voldoende afwisseling,

kent, daar juist iets mee doen. Het hoeft niet

misschien juist wel uit mensen die hele an-

de lezer blijft hierdoor geboeid.p

iets groots te zijn, misschien juist wel iets

dere dingen doen, uit andere disciplines.

kleins. Herkenbaar en uit eigen ervaring.

Kijk naar dingen met verwondering, alsof je

Storytelling, het gaat niet om het product te

deze voor het eerst ziet, dan kun je grappige

verkopen, maar het waarom. Wat is je pas-

dingen ontdekken. Observeer mensen en

sie, echte verhalen. Het menselijke eraan

situaties.

geven, spreekt tot de verbeelding. HEB JE NOG LEUKE WEETJES OVER WAT IS JOUW VISIE OP DE GRAFISCHE

JEZELF?

WERELD, WAT VERWACHT JIJ DAT ER

Mijn afstuderen is mijn leukste project ge-

IN DE TOEKOMST GAAT GEBEUREN?

weest. Het onmogelijke op de hals gehaald

De ontwikkeling gaan supersnel, waar we

om een font te gaan ontwerpen in het

eerst 10 jaar over deden is nu in 1 jaar re-

Arabisch en Latijn. Waarbij het Arabisch ge-

aliseerbaar. Dingen kunnen groter, sneller

bruik maakt van het sierlijk en het Latijn juist

Soort

Stappen in het design proces van Nellie

Briefing

To Do lijstje Deskresearch/ inspiratie

Concepten Presentatie

Uitwerking Puntjes op de i zetten

Feedback

LIVE

Doodle magazine

Dutch

Excursie

utchGiraffe is een creatief digitaal bureau gespecialiseerd in interactieve online magazines, websites & Design met focus op user experience. Ze zijn gevestigd in het creatieve hart van Den Haag; de Caballero fabriek. Hierin zijn zo’n 110 creatieve bedrijven gevestigd. Zo ook DutchGiraffe. Daar ging onze eerste excursie met de klas heen.

Giraffe In 1953 liet een Egyptische Lauren

van daar naar accountlead gegaan en toen

guide zien, waarin stond hoe je lettertypes

sigaretten-fabrikant een nieuwe fabriek

naar salesmanager. Hij gaf ons als tip dat je

en kleuren moet toepassen, maar bv. ook

neerzetten op het terrein de Binckhorst.

gewoon moet doen wat je leuk vindt en dat

spacing en indelingen van content blok-

Om zo Caballero’s te fabriceren. Tot dat in

moet volhouden, dan kom je er wel.

ken. Hij vertelde ons daarbij dat hij altijd

1995 de volledige productie verhuisde naar

Hij liet ons voorbeelden zien van projec-

in Indesign begint en het dan zo makkelijk

Zevenaar. De fabriek werd daarna door de

ten die DutchGiraffe heeft gedaan. Een

in het andere programma kan zetten. Het

gemeente Den Haag her ontwikkeld tot een

voorbeeld hiervan van een magazine voor

programma hebben ze deels zelfgemaakt en

bijzonder bedrijfsverzamelgebouw.

Emmie Cheese. Je kon hierbij door de

momenteel zijn ze bezig om nieuwe verbe-

Dit werd in 2006 geopend. Gemeente Den

hoofdbladen navigeren en naar beneden

terde plug-ins ervoor te schrijven.

Haag wilde van de fabriek het Creatieve

scrollen om ergens dieper op in te gaan. Ik

hart van Den Haag maken. Zo mogen alleen

vond het er zelf heel apart uitzien en niet

ONLINE MAGAZINES

creatieve bedrijven zich vestigen in dit bij-

echt zoals het idee van een magazine.

In een online magazine kun je meer dan je

zondere bedrijvencomplex.

Ze hebben met dit magazine meegedaan om

verwacht. Je kan er linkjes toevoegen om

De bedrijven moeten zich in de creatieve en

een award te winnen, maar ze zagen op dat

zo makkelijk door te verwijzen naar bij-

innovatieve sector vallen en aanvullend zijn

moment dat de mens misschien nog niet he-

voorbeeld een onderzoek of Facebookpa-

aan de huidige bedrijven in de Caballero fa-

lemaal klaar was voor dit soort magazines.

gina. Maar het kan meer zijn dan dat, het

briek. De bedrijven zijn vooral werkzaam in

Toch is dit waar Dutchgiraffe onderschei-

hele tijdschrift kan interactief worden. Er

Architectuur, fotografie, internet, ICT, De-

dend in wilt zijn.

kunnen pop ups tevoorschijn komen, blokken kunnen open- en dichtvouwen en er

sign, Communicatie en games. EIGEN PROGRAMMA

kunnen animaties en video’s afgespeeld

DUTCHGIRAFFE

Een collega van Don gaf ons een kleine blik

worden waardoor het tijdschrift tot leven

Eén van deze bedrijven is DutchGiraffe.

op het programma waarin DutchGiraffe

komt. Een online magazine is weliswaar

Een bedrijf dat zich focust op Online, in-

werkt. Het is een soort Wordpress, maar

een soort website dus je moet op dezelfde

teractieve magazines en net iets meer de

dan voor online tijdschriften. Hij liet ons

dingen letten als bij het maken van een web-

nek uitsteekt voor hun klanten. Vandaar de

zien hoe het programma eruitzag en hoe

site, maar dan ook met de eisen van maga-

naam Dutchgiraffe. We werden rondgeleid

dit aan de achterkant werkte. Ook liet hij

zine design. Kortom er is veel mogelijk in de

door Don Croes, hij heeft ook een soortge-

een paar voorbeelden zien van tijdschriften

wereld van online magazines. En dat maakt

lijke CMD-opleiding gedaan aan de Haagse

die met het programma waren gemaakt.

DutchGiraffe.p

Hogeschool. Hij begon als designer, maar is

Als laatste liet hij ons een soort beginners-

Doodle magazine

Ontwikkeling in digitaal grafisch design Onderzoek door groep C Foto - bureau Daan

Onderzoek

aren geleden, voordat de wereld werd overspoeld met schermen in alle vormen en maten, was de belangrijkste manier van communiceren voor bedrijven het gebruik van geprint materiaal. Computers waren er wel, maar werden eigenlijk alleen voor persoonlijke doeleinden gebruikt.

1980 Drastische

ontwikkeling in digitale computer hardware en

besteed aan een overzichtelijke

software

van afbeeldingen, tekst en kleur

Bedrijven waren dan ook zwaar

verwege 1990 was de transitie

afhankelijk van geprint materi-

naar digitaal grafisch design zo

aal om hun merk te promoten.

goed als compleet.

Hoewel dit in die tijd effectief

Doordat designers zelf in de

de gebruiker gestuurd worden

was, zaten hier wel veel nadelen

hand hadden hoe ze gebruik

om bijvoorbeeld iets aan te

aan. Allereerst was het erg duur

maakte van de nieuwe ontwerp-

schaffen.

en daarnaast was het lastig om

programmaâ&#x20AC;&#x2122;s, ontstond er een

Hoewel er veel is veranderd

dit materiaal op een grote schaal

periode van experimenteren.

te verspreiden. Tot smartpho-

Ontwerpers maakte massaal

nes en tablets verschenen en de

gebruik

meeste obstakels verdwenen.

lettertypes en layouts. Tekst en

Tijdens de periode van 1980

afbeeldingen werden op elkaar

en het begin van de 21e eeuw veranderde

design

drastisch door ontwikkelingen

verschillende groottes in een

in digitale computer hardware

ontwerp verwerkt. Deze digi-

den van entertainment en om te

en software. Er kwamen revo-

tale revolutie in grafisch design

overtuigen. u

lutionaire ontwerpprogrammaâ&#x20AC;&#x2122;s

werd al snel opgevolgd door het

op de markt, zoals MacPaint van

internet en e-commerce.

Apple.

Dit zorgde voor een compleet

Door het gebruik van herken-

nieuwe grafisch design tak,

bare iconen van tools is ge-

waarin bedrijven massaal web-

probeerd om zo dicht mogelijk

sites op gingen zetten met het

bij de werkelijkheid te blijven,

doel om hiermee klanten te wer-

zodat ontwerpers snel gewend

ven. Op deze websites moest

konden raken aan de program-

er gebruik gemaakt worden

maâ&#x20AC;&#x2122;s en hier op eigen wijze

van vele nieuwe technieken, zo

gebruik van konden maken. Hal-

moest er veel aandacht worden

grafisch

van

ongebruikelijke

1990

navigatie en moest door middel

sinds de komst van de digitale media, zijn er ook dingen hetzelfde gebleven. Zo is het

Transitie naar

doel van grafisch ontwerp nog

geplaatst, transparant gemaakt,

digitaal grafisch

Zowel door het overbrengen

uit elkaar gehaald, en in veel

design compleet

van informatie, het herkenbaar

steeds om te communiceren.

maken van een product, het bie-

Doodle magazine

HEDEN:

Er zijn tegenwoordig veel de-

Vandaag de dag zijn de hulpmiddelen

voor

grafisch

design steeds geavanceerder. Zo zijn er

signtrends.

Waar

vroeger

skeumorphic design (zo realistisch mogelijk) de populairste trend voor

software-

ontwerp was, is dat

pakketten, zoals de

tegenwoordig veran-

Creative Cloud van

derd in flatdesign en

complete

Adobe,

waarmee

ontwerpen veel makkelijker is geworden door de vele standaard functies die in het pakket

material design deze twee trends lijken erg op elkaar maar er zitten wezenlijke verschillen tussen. Zo is material design meer een

zijn ingebouwd. Daarnaast kan de grafisch ontwerper

vervolg op flatdesign. Flat design is

zijn ideeĂŤn makkelijker digitaal maken doordat hij

zo minimalistisch mogelijk alle elementen die

niet meer afhankelijk is van een muis maar ook

niet nodig zijn worden weg gehaald en er wordt

kan kiezen voor een tekentablet.

niet meer geprobeerd om de realiteit weer te

Tegenwoordig zijn er veel meer factoren waar-

geven op je scherm. Er wordt zoals de naam al

mee rekening gehouden moet worden bij grafisch

doet denken plat gewerkt, er zit geen diepte in

design. Hoe groot moet bijvoorbeeld een ontwerp

het ontwerp. Material design is ook zo minima-

voor een beeldscherm zijn? Vroeger kon je ervan

listisch mogelijk. Alleen wordt er hierbij gekeken

uitgaan dat het op een normaal beeldscherm

naar vergrote usability voor mensen die minder

werd bekeken met een resolutie van 1024x768

ervaring hebben met interfaces, door op functio-

pixels. Maar nu zijn er verschillende systemen

nele plekken de z-as te gebruiken en diepte in het

zoals desktops, laptops, tablets, smartphones

enzovoort

waardoor er aanvullende technieken zoals CSS nodig zijn om bijvoorbeeld een website op meerdere

scherm-

formaten te kunnen tonen.

ontwerp mee te geven op een zo minimalistisch mogelijke manier.p

Covers

Bijna

4 0 % Korting

Creative bubble + de kerstspecial van Hello Amsterdam cadeau! 6x Creative bubble Special edition Hello Amsterdam

€ 17,70 € 5,95

Normaal Nu samen

€23,65 €15,00

2016

Nov - Dec . €3,95

AMSTERDAM IN WHITE Special Christmas edition

TOP 5 ICERINKS

Free iceskating in Holland

CHRISTMAS MARKET Were can I find them?

Special christmas edition

NICE WARM PLACES

Check out the finest places to get hot chocolate milk

Patronen cover gemaakt door Kelly

CHRISTMAS PRESENTS Looking for pressents? This shop you have to stop

THE GUIDE

What is goning on in Amsterdam

Kerstcover gemaakt door Kelly

Doodle magazine

Grids, kleur & typografie

rids en typografie zijn de belangrijkste dingen bij het

familie, een strak, dun en open lettertype. Voor de titels heb ik

maken van een magazine. Maar voor mij ook het aller

gekozen voor Righteous een dik en speels lettertype, wat juist

lastigste om te bedenken. Ik werkte vaak zonder grid en

tegenstrijdig is met Lato, daarom vind ik het een goede combi-

daarom is het werken met een grid voor mij nogal een blokkade. Ik

natie. Daarnaast heb ik gekozen voor een sierlijk lettertype, dat

heb geleerd dat er 4 verschillende soorten grids zijn:

helemaal afwijkt van de andere twee zodat die er juist uitspringt

1. Kolommen grid

voor de quotes.

2.Manuscript grid 3. HiĂŤrarchisch grid

KLEUR

4. Module grid

Kleuren kiezen is voor mij altijd lastig, ik vind namelijk iedere kleur

Ik vond het HiĂŤrarchisch grid er interessant uit ziet, maar vond ik

mooi. Daardoor kwam ik op het idee op thema kleur te doen en zo

iets te lastig, daarom heb ik uiteindelijk voor een kolommen grid

de regenboog door mijn magazine te laten lopen. Ik had het uit-

gekozen. Daar heb ik een video over gekeken waarin werd uitge-

eindelijk iets anders is mijn hoofd dan dat het geworden is, maar

legd met hoeveel kolommen je welk resultaat kon bereiken. Ik zat

het feit blijft: Ik hou van kleur en het is een kleurijk blad geworden p

te twijfelen tussen 5 en 12 kolommen grids. Uiteindelijk heb ik gekozen voor een 12 kolommen grid, aangezien je hiermee flexibele layouts kan maken. LETTERTYPES Met lettertypes heb ik enorm lopen stoeien en ben vaak veranderd van lettertypes. Uiteindelijk ben ik uitgekomen op de Lato

d van wie of wat de foto is en door wie

abla en nog eens bla bla om te vullen.

Workshop

tekst, die nu nog Lijnen van eenniet bekend is. De faketekst is dus een

tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet gridstructuur dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst. Gemaakt door KellyAlles wat hier staat is slechts om een indruk te geven van het grafische effect van tekst op deze plek. Wat u hier leest is een voorbeeldtekst. Deze wordt later vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst. Alles wat hier staat is slechts om een indruk te geven van het grafische effect van tekst op deze plek. Wat u hier leest is een voorbeeldtekst. Deze wordt later vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst. Alles vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst. Alles wat hier staat is slechts om een indruk te geven van het grafische effect van tekst op deze plek. Wat u hier leest is een voorbeeldtekst. Deze wordt later vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst. Alles wat hier staat is slechts om een indruk te geven van het grafische effect van tekst op deze plek. Wat u hier leest is een voorbeeldtekst. Deze wordt later vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst. Alles wat hier staat is slechts om een indruk te geven van het grafische effect van tekst op deze plek. Wat u hier leest is een voorbeeldtekst. Deze wordt later vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door.

tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst. Alles wat hier staat is slechts om een indruk te geven van het grafische effect van tekst op deze plek. Wat u hier leest is een voorbeeldtekst. Deze wordt later vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst. Alles wat hier staat is slechts om een indruk te geven van het grafische effect van tekst op deze plek. Wat u hier leest is een voorbeeldtekst. Deze wordt later vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst.

geven van het grafische effect van tekst op deze plek. Wat u hier leest is een voorbeeldtekst. Deze wordt later vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst. Alles wat hier staat is slechts om een indruk te geven van het grafische effect van tekst op deze plek. Wat u hier leest is een voorbeeldtekst. Deze wordt later vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door.

en voorbeeldtekst. Deze wordt later vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst. Alles wat hier staat is slechts om een indruk te geven van het grafische effect van tekst op deze plek. Wat u hier leest is een voorbeeldtekst. Deze wordt later vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door.

Alles vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst. Alles wat hier staat is slechts om een indruk te geven van het grafische effect van tekst op deze plek. Wat u hier leest is een voorbeeldtekst. Deze wordt later vervangen door de uiteindelijke tekst, die nu nog niet bekend is. De faketekst is dus een tekst die eigenlijk nergens over gaat. Het grappige is, dat mensen deze toch vaak lezen. Zelfs als men weet dat het om een faketekst gaat, lezen ze toch door. Dit is een faketekst. Alles wat hier staat is slechts om een indruk te

Eventuele tekst

Doodle magazine

Kleurenguide Gemaakt door Kelly

Magenta Violet

Roze

Indigo Rood

Blauw Oranje

Cyaan Geel

Aqua

Groen

Lime

Asint autem non reperspel ius iuntur?Usanihilla dolupta velique as qui arumqu init, optatiu mquassi taquati busciur emperemque voles ma quam eataspe litiam re nossumque iunt, si iur at ellupti onsequid maio. Neque eictasped quid que con pra quaeremo consequ idunto eventorem. Nam derum, verro comnient, il iligeniae sae riae nobis et iditiis eum dolent. cus ulparch iliquia del eium il modit as simintu rionsequi atem faciis volore deb to cus dolessus audantem quiam ullum doluptatem qui ut od quam aut harchit im Nam derum, verro comnient, il iligeniae saereriae nobis et iditiis eum dolent. cus ulparch iliquia del eium il modit as simintu rionsequi atem faciis volore deb to cus dolessus audantem quiam ullum doluptatem qui ut od quam aut harchit im simintu rionsequi atem faciis volore deb to cus dolessus od quam aut harchit imi Workshop

Typografie guide

Gemaakt door Kelly

Doodle magazine

Doodles

Doodle magazine

Interview

Sophie Mittelberg & William Mooijman Geïnterviewd door: Groep B Fotografie door: Groep B

“Wij experimenteren ook met het logo in verschillende vormen”

Interview met Sophie Mittelberg en William Mooijman, beiden afgestudeerd aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Oprichters van grafisch ontwerp bureau Studio Mooijman en Mittelberg. William en Sophie zaten samen in de klas op de academie in Rotterdam en er was toen al een bepaalde click. William werkte een aantal maanden bij zijn stagebureau, maar na een tijdje ontdekte hij dat hij zelf beslissingen wilde nemen. Dus kwam hij met het idee om een eigen bedrijf te beginnen en benaderde hij meteen Sophie. Zij ging akkoord en een week later kwam het bedrijf tot stand. Sophie en William verschillen wel van elkaar in hun kwaliteiten. Digitale ontwerpen zoals websites daar is William erg goed in, Sophie aan de andere kant focust zich meer op het daadwerkelijke drukwerk en het contact met klanten. Het ontwerpen zelf doen ze wel altijd samen.

Doodle magazine

illiam en Sophie hebben twee projecten gekozen die zij graag zouden willen bespreken en waar ze erg trots op zijn Ten-

der Services Group en Rescued. (Rescued staat nog niet online) “Het proces van een grafisch ontwerper begint altijd met een uitgebreid gesprek met de opdrachtgever. Hierbij proberen wij erachter te komen waar de opdrachtgever precies naar opzoek is. Welke richting wil de opdrachtgever op en wat zijn de wensen. Vervolgens bespreken wij of de opdracht past bij ons bedrijf en of wij geschikt zijn voor het project. Naast het stellen van veel vragen tijdens dit gesprek laten wij projecten uit onze portfolio zien om de opdrachtgever een beeld te geven van de mogelijkheden. Deze gesprekken zijn voor ons het allerbelangrijkst. Het budget is natuurlijk ook erg belangrijk bij het overwegen van de mogelijkheden. Het ultieme resultaat is wanneer beiden partijen tevreden zijn.” “De oprichten van Tender Services Group is opgegroeid in Benoordenhout en daar heeft zij op een basisschool gezeten die pilaren had in de vorm van uilen. Dit is haar bijgebleven dus wilde ze iets met een uil hebben. De uil was een soort symbool voor haar onderneming. Aan de hand van de gulden snede hebben wij een tekening gemaakt waaruit een logo tot stand is gekomen. De logo ontwerpen wij in verschillende variaties die wij voorleggen aan de opdrachtgever. Wij experimenteren ook met

Resued from waste to wonderful - foto door groep B

het logo in verschillende vormen, dus hoe ziet het logo er bijvoorbeeld uit op een raam of op een visitekaartje. Wij werken in rondes met de opdrachtgever, waarbij wij van te voren een planning maken voor de klant. De klant weet dan precies wanneer zij een voorstel krijgen voor een bepaald ontwerp en wanneer zij op het voorstel moeten reageren. Wat wij eigenlijk doen bij het ontwerpen van een visuele identiteit is dat wij steeds meer gaan trechteren. We beginnen erg breed met ideeën die wij zelf goed vinden en aan de hand van de feedback die de opdrachtgever geeft na elke correctieronde trechteren wij steeds meer naar het uiteindelijke ontwerp. Deze correctierondes helpen ons heel erg om tot een eindproduct te komen. Hier zie je bijvoorbeeld het

Interview

materiaal uit de eerste ronde van Rescued

den en waarom. Wij hebben erg veel aan het

te leggen aan de klant. Drukwerkdeal is een

en zoals je ziet is er van alles en nog wat

“waarom” antwoord van de klant.”

goed voorbeeld van een bedrijf waar wij vaak producten laten printen. Voor dezelf-

door elkaar.“ “Het hebben van een sterke visuele iden-

de of soms zelfs mindere kwaliteit betaal je

“Wij laten in het begin bijvoorbeeld een

titeit is erg belangrijk voor een bedrijf. Het

veel meer bij een drukkerij. Wanneer klan-

paar moodboards zien aan de opdrachtge-

draagt niet alleen bij aan de herkenbaar-

ten last minute met een wijziging komen

ver waarvan zij dan een moodboard uitkie-

heid, maar ook aan de betrouwbaarheid.

dan kunnen wij dat makkelijk regelen bij

zen. Gebaseerd op de gekozen moodboard

Een bedrijf met een goed professioneel logo

printbedrijven zonder stress. Drukkerijen

doen wij een aantal schetsvoorstellen. Van

zal betrouwbaarder over komen. Bij een

zijn nog altijd wel goed voor een mooi boek

een heleboel schetsen kiest de klant er drie

reisbureau die een logo heeft die er ama-

bijvoorbeeld.p

uit, van drie gaan we naar twee schetsen

teuristisch uitziet met het font Times New

en van twee komen we uiteindelijk bij één

Roman zal je niet snel gaan boeken.”

schets. Op deze wijze perfectioneren wij bijvoorbeeld het ontwerp van een logo. Later in het proces doen wij ook kleur voorstellen waar de klant uit kan kiezen.”

“Op deze wijze perfectioneren wij...”

“Maar bij het ontwerpen van een visuele

“Wij begonnen vroeger altijd bij drukkerijen

identiteit is het maken van een logo niet

en probeerden wij ook klanten te overtui-

genoeg. Het logo is slechts een onderdeel

gen van de drukkerijen. Echter zijn wij de

van een identiteit. Daarom ontwerpen wij

laatste tijd daarmee gestopt, omdat drukke-

ook een poster, visitekaartje of een label op

rijen erg duur zijn geworden. Om die reden

waar het logo in voorkomt. Daarbij maken

hebben wij een tijdje gewerkt met drukkerij-

wij gebruik van mock-ups. Op deze manier

en in het buitenland, echter was er toen erg

laten wij zien hoe het ontwerp kan werken

veel gedoe zoals maandenlange verzendtijd

en zo komen we er ook meteen achter wan-

en slechte communicatie. Online printers

neer een logo soms niet werkt. De klant

zijn tegenwoordig het ideale alternatief

hoort gaandeweg altijd antwoord te geven

voor drukkerijen. De kosten zijn veel min-

op de vraag of zij iets wel of niet mooi vin-

der, de opties zijn flexibel en makkelijk voor

Sophie en william vertellen over hun werk foto door groep B

Doodle magazine

Ontwikkeling van tijdschriften Onderzoek van groep F Foto door Bruna

Onderzoek

e eerste vorm van een tijdschrift ontstond in 1654. In dit jaar werd de Wekelycke Marcurius opgericht. Dit blad hield zich bezig met historische- en politieke onderwerpen, berichten over de handen en het hof. De nadruk lag voornamelijk op officiële stukken, maar ook roddel en achterklap was aanwezig. Na het ontstaan van het eerste tijdschrift volgden andere tijdschriften. Dit waren wetenschappelijke en culturele tijdschriften, zoals Boekzael van Europe. Er kwamen ook steeds meer wereld beschouwende tijdschriften, zoals De Hollandse Spectator; vrouwenbladen zoals Kabinet voor mode en Smaak (dit is de voorloper van de Libelle en Margriet); vaktijdschriften zoals de Nederlandse Leerindustrie en als laatste ook familietijdschriften zoals De Katholieke illustratie.

1850 Toegankelijke magazines

gieën is zowel voor de uitgever als voor het magazine veel veranderd. Misschien verdwijnt het magazine niet volledig, maar ontstaat er een aansluiting van technologie in combinatie met het papierwerk. In het artikel van V Oorschot en Brummerhop wordt gesuggereerd dat er over 5 jaar nog steeds tijdschriften zullen zijn. Ten eerste wordt er verteld

1974

dat het lezen van een magazine verbintenis vormt met het bepaalde merk. Met een tijdschrift creëer je een band met de lezer.

GESCHIEDENIS

aangevuld met de eerste rod-

De eerste publicatie die je enigs-

delbladen. Het eerste blad dat

zins een magazine kon noemen

door de Nederlandse pers ging,

zoals we die nu kennen was het

was het blad Story. In eerste in-

je in een papieren magazine

Duitse tijdschrift Erbauliche

stantie werd er vanuit gegaan

geen filmpjes over een bepaald

Monaths Unterredungen. Deze

dat zo’n roddelblad niet veel

onderwerp kijken, maar via de

werd uitgegeven in 1663. Hier-

voor kon stellen voor de ‘nuch-

website wel.

na werden er meer en meer ge-

tere’ Nederlanders. Maar niets

publiceerd. Er bestonden nog

bleek minder waar want de

geen computers dus alles werd

Story vloog de winkel uit. Tegen-

met de hand gedaan. Magazines

woordig heeft de Story het wel

waren toen nog echt iets voor

zwaarder gekregen.

de rijken omdat het produceren

Vroeger waren er maar zestig

erg duur was. Het distribueren

celebraties waarover ze dingen

was ook erg lastig in die tijd.

kunnen schrijven, maar tegen-

duct’.” Volgens Vader wordt de

Rond 1850 werden magazines

woordig is er zoveel informatie

toekomst van het magazine ge-

toegankelijker voor de midden-

beschikbaar dat filteren moeilij-

vormd door de samenwerking

klassen, in de 20ste eeuwen

ker wordt.

tussen journalisten en webde-

kwamen de eerste grote uitge-

Eerste roddelblad

1985 Desktoppublishing

1990

Daarnaast kan een online platform een aanvulling kunnen zijn van het magazine. Zo kun

Bij het lezen van bijvoorbeeld een interview in het magazine kunnen de lezers niet reageren op een bepaald artikelen, als het interview ‘online’ is gedaan “kun je lezers betrekken bij het maken van ‘het pro-

velopers.

Onderzoeksbureau

verijen. Dit was het grote begin

TOEKOMST

van velen tijdschriften. In 1985

Bij ‘de toekomst van het maga-

werd begonnen met het gebruik

zine’ zal je al snel denken aan een

van Desktop-Publishing en zo

volledige digitalisatie van het

rond 1990 kwamen de eerste

magazine. Er zullen geen papie-

cd-roms uit met magazines

ren en tastbare magazines meer

erop. De oplagen waren heel

komen en alles wordt gelezen

laag.

via een digitaal medium. Door

verwacht McKinsey&Company

In 1974 werden tijdschriften

de komst van nieuwe technolo-

dat de bestedingen met 1.078u

CD-roms met magazine

McKinsey&Company verwacht daarentegen dat de komende jaren de digitale media de traditionele media zullen verdrijven. In 2015 lagen de consumentenbestedingen wereldwijd nog op 35.139 miljoen dollar. In 2019

Doodle magazine

miljoen dollar zullen gaan verminderen.

hun favoriete rubriek of onderwerp.

Hij heeft het over ‘access versus owner-

Door een soort ritme te creëren weet

ship’. Dit houdt in dat niet langer het

de lezer wat hij/zij kan gaan verwachten. En wanneer je dit ritme vast

bezit van media belangrijk is, maar

kunt houden, zal de basis van de

de toegang ertoe. Ook op het gebied van adver-

volgende editie altijd vast staan.

teren in een magazine zijn de

Zo heeft niet alleen de lezer daar

inkomsten

profijt van, maar ook degene

hiervan

gedaald.

Daarnaast kun je zien dat de in-

die het tijdschrift maakt. Neem

komsten van digitale media juist

bijvoorbeeld het blad “Voetbal International”.

toenemen.

Met alleen hun cover alleen al zijn ze

Is de combinatie van papier en digitaal de toekomst voor de tijdschriften?

voor heel Nederland al een van de be-

Als het aan Gonny van der Zwaag ligt

kendste bladen. Mensen herkennen de voorkant en we-

wel. Met bijvoorbeeld Layar Creator kan men interactieve print maken. Als

voor jongeren en je wilt ervoor zorgen

ten meteen in één oogopslag wat voor

men met deze app een foto maakt van

dat het magazine iedere week een nieu-

tijdschrift het is en waar het over gaat.

een bepaald artikel, verschijnt er extra

we editie heeft. Dan is het belangrijk om

Het enige wat ze nog niet weten, is waar

content op een smartphone. Op deze

een houvast te creëren. Dat is niet al-

het dit keer over gaat. Ze weten dat de

manier kan je aan papieren magazine

leen prettig voor jouzelf, maar ook voor

opbouw hetzelfde is maar de inhoud is

linken naar bijvoorbeeld een website of

de lezers. Dit wordt ook wel het bladrit-

toch weer anders, waardoor ze toch be-

een filmpje, waardoor de beleving on-

me genoemd.

sluiten om het blad aan te schaffen.

line verder gaat en toch het magazine

Wanneer je tijdschrift altijd begint

Het bladritme bepalen is ook belang-

gevoeld blijft.

met bijvoorbeeld een interview met

rijk als het gaat om het aantal pagina’s

iemand die die week in de spotlights

van het tijdschrift. Een lezer vindt het

DE OPBOUW VAN EEN

staat, zal dat voor de lezer ook steeds

prettig wanneer ze weten hoeveel tijd

TIJDSCHRIFT

herkenbaarder worden. Ze zullen de in-

ze ongeveer kwijt zijn aan het tijdschrift.

De opbouw van een tijdschrift is be-

deling prettig vinden en ze vinden snel

Wanneer je ervoor zorgt dat het tijd-

langrijk omdat het er uiteindelijk voor

schrift iedere week ongeveer even veel

zorgt dat de lezer het tijdschrift mis-

pagina’s heeft met eenzelfde indeling is

schien later nog een keer zal kopen.

het voor de klant herkenbaar.

Wanneer het tijdschrift niet lekker leest door bijvoorbeeld heel veel

Het aansturen binnen de inhoud is ook erg belangrijk binnen de op-

hoofdletters, overmatig kleurge-

bouw van een tijdschrift. De lezer

bruik of veel te kleine letters, is

heeft geen eeuwige aandachtspan

het voor de lezer niet aantrekke-

en dus is het belangrijk om pri-

lijk om dat tijdschrift nog een keer

oriteiten te stellen binnen de

te kopen. Ook is de opbouw van

opbouw. Per pagina zullen het

een

tijdschrift

belangrijk

voor

de herkenbaarheid van je tijdschrift.

aantal lezers dan ook steeds afnemen. Dit is natuurlijk geen groot pro-

Stel je voor: je hebt een erg goed

bleem maar wel iets waar rekening mee

idee

moet worden gehouden. Je maakt een

over

een

nieuw

tijdschrift

Onderzoek

onderscheid binnen je indeling op ba-

geeft ook aan in de toekomst te blij-

voorspellen. Nog niet zo lang geleden

sis van wat het belangrijkste is en wat

ven lezen. 45% van de ondervraagden

was het alleen nog print waar de uitge-

het minst belangrijk is. Op deze manier

leest één of meerdere magazines per

vers over na hoefde te denken. Nu is dat

kun je door middel van je opbouw de le-

maand en 32% heeft een abonnement,

alweer heel veel meer.

zers sturen in wat ze als eerste tot zich

de toekomst zien zij in een combina-

Critici verschillen van mening over de

zullen nemen.

tie van print en online. Social media is

toekomst van digitale magazines, ook

niet alleen een belangrijk platform om

de toekomst van print magazines wordt

UITGEVERIJEN EN DE TOEKOMST

artikelen te verkrijgen, maar het vormt

niet hetzelfde voorspelt. Nog niet zo

Tot 10 jaar terug deden we niet anders

ook een trigger naar het geprinte tijd-

lang geleden waren er veel critici van

dan van papier lezen: boeken, tijdschrif-

schrift. Het is dan ook belangrijk voor

overtuigd dat print zou verdwijnen en

ten en kranten. Na de enorme techno-

uitgevers om hierop in te spelen.

digitale magazines de overhand zou-

logische groei van smartphones, tablets

den nemen. De voorspelling dat print

en e-readers zijn uitgeverijen failliet

magazines volledig zouden verdwijnen

gegaan of verkeren in financieel moei-

is nog niet het geval geweest, want op dit moment lezen er veel meer men-

lijke tijden. Sinds de opkomst van het

sen geprinte magazines dan digitale

E-book en de snelle groei van Social

magazines.

media wordt er veel gediscussieerd over de toekomst van uit-

Ellen Verbeek, oprichter van een

geverijen. Dat het niet goed gaat

Engelstalig tijdschrift in Rusland

met uitgeverijen is geen geheim.

dat uitliep op haar eigen uitge-

Oplages staan onder druk, ad-

verij ‘Independent Media’, voor-

verteerders haken meer en meer

spelde vorig jaar dat in 2018 bijna alle tijdschriften zijn verdwenen.

af, een abonnement is zo opge-

Een tijdschrift is binnen de uitge-

zegd en veel informatie is online te vinden. Het impulsief meenemen van

verswereld dan het minst belangrijk

een tijdschrift uit de supermarkt ge-

geworden.

beurt ook niet meer en alleen de “grote”

Antoine Hegeman, docent op de HU,

magazines weten zich nog staande te houden. Uit een onderzoek naar Mediagedrag is gebleken dat mensen tussen de 16 en 30 jaar het meest in aanraking komen met artikelen via Social media, en een ruime meerderheid geeft aan uitgevers terug te willen zien op verschillende kanalen. Social media is het belangrijkste platform voor het lezen van artikelen, waarvan 66% gebruik maakt van Facebook voor het verkrijgen van artikelen. Verder is gebleken dat papieren magazines zeker niet alleen zijn weggelegd voor bejaarden en de meerderheid

Uitgeverijen moeten zich afvragen hoe de digitale content gebruikt wordt als het leesgedrag steeds digitaler wordt en hoe zij hieraan beleving gaan koppelen. Want hoe fijn is het om mooi papier te voelen, om je tijdschrift mee naar het strand, bad, toilet, of bed mee te nemen, om wat uit te scheuren of gewoon er doorheen te bladeren. Print blijft hierin onmisbaar, een gedrukte foto of mooi papier is digitaal niet te vervangen. Het digitale magazine is nog volop in ontwikkeling, waardoor het voor uitgevers vallen en opstaan zal zijn. De toekomst van print is heel erg lastig te

geeft les in digitale magazines, is van mening dat print wel blijft bestaan en dat digitaal en print elkaar op een cross mediale manier moeten gaan versterken. Er zal meer cross mediaal gedacht moeten gaan worden en er zal altijd een markt overblijven voor print. Print zal misschien wel andere vormen/groottes aannemen en er zal sterk gekeken moeten worden hoe alles rendabel blijft.p

Doodle magazine

How to make..

Een dynamic identity is een identiteit die je op verschillende platformen kunt gebruiken en hoewel je misschien andere kleuren of vormen ge-

bruikt worden nog steeds herkenbaar is voor het merk. Een goed voorbeeld van een dynamic logo is Google.

2 3 4 5

Wij moesten kiezen tussen CMD of UX of een combi daarvan. Ik heb hierbij gekozen voor UX. Je kunt het beste beginnen met UX te typen en

deze in verschillende lettertypes proberen. Daarna ga je kijken of je de vorm iets meer kunt veranderen en het meer op een logo gaat lijken. Ik wilde eerste blokjes erin maken en toen ben ik

perongeluk op mijn eind idee gekomen. Maak daarna verschillende versies van je logo. Door verschillende kleuren of vormen te gebruiken. Bedenk wel dat het logo nog steeds herken-

UX UX

baar moet blijven.

Maak tussendoor ook regels waar jou logo aan moet voldoen om steeds herkenbaar te blijven. Mijn regels:

•

Het logo moet altijd uit 2 complementaire kleuren bestaan.

•

De strepen moeten altijd tegenovergesteld aan elkaar zijn. Dus de een liggend en de ander staand.

•

De losse letters moeten altijd 1 kant van de streep zijn. Zodat je nog wel ziet dat het van de U of de X is, maar je niet letterlijk uxuxux ziet staan.

•

Er mogen extra details worden toegevoegd zoals een randje in de letters. Zolang de letters wel duidelijk en herkenbaar blijven.

Dynamic identities

How to maken

Toepas singen UX logo

Doodle magazine

Interview

Michelle Waghterveld Geïnterviewd door: Groep F Fotografie door: Groep F

“Als het magazine je niet aanspreekt pak je hem ook niet mee”

Vandaag hebben we Michelle van Smartvertise geïnterviewd. Michelle is een creatief grafisch vormgever die erg van haar werk houdt. Ze studeert momenteel aan het Grafisch Lyceum in Rotterdam en zit daar in haar laatste jaar. Na een leuke stage bij Smartvertise is ze doorgegroeid tot een waardevolle toevoeging aan het team. Wij besloten haar een aantal vragen te stellen over wat ze doet, en hoe ze dat aanpakt!

Doodle magazine

AAR BEN JE OP DIT MOMENT MEE BEZIG? Op dit moment ben ik bezig met Fitzy

Magazine, dat is een magazine die vooral gaat over fitness, food en lifestyle. Binnen dit magazine ben ik verantwoordelijk voor enkele illustraties, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s en anderen. Ik heb al een aantal edities gemaakt en ik vind het nog steeds erg leuk om te doen. MET WELKE DOELGROEP HEB JE REKENING GEHOUDEN? (ONDERZOEK GEDAAN?) Omdat Fitzy een brede groep aanspreekt wordt er rekening gehouden met zowel jong als oud. De meeste mensen pakken het magazine mee in de supermarkt dus het moet er wel aantrekkelijk uit zien. Het kan dan wel een gratis magazine zijn maar als het je niet aanspreekt pak je hem ook niet mee. Een groot deel van de mensen die meewerken aan het magazine zijn fitnessbedrijven, hier komen dan mensen om te sporten en daarom moet het magazine er ook sportief uit zien. Je wilt er altijd zeker van zijn dat mensen het magazine mee pakken en een eerste indruk is daarom het belangrijkste. OP WELK PROJECT BEN JE HET MEEST TROTS, EN WAAROM? Fitzy magazine 5 juli, augustus en september. De vormgeving sluit goed bij elkaar aan en is consistent. Ik twijfelde een klein beetje tussen editie 4 en editie 5. Editie 4 vind ik mooier, omdat de vormgeving per artikel wel mooi is, maar de samenhang tussen de verschillende ar-

Michelle doet even van rek en strek oefeningen voordat ze start met haar werkzaanmheden. - foto door groep F

tikelen is minder mooi. Het sluit minder mooi bij elkaar aan. Frissere uitstraling, de voorkant spreekt ook meer aan. Kleur blauw is neutrale kleur dus denk dat mensen die makkelijker meepakken. Zoals ik vooraf al aangaf is het erg belangrijk dat de eerste indruk goed is en dat mensen het magazine dan ook meteen mee zullen pakken als ze net, dampend van het zweet, uit de sportschool komen lopen.

Interview

HOE BEN JE BEGONNEN MET HET

inhoudsopgave gemaakt. Want er kan altijd

PROBLEMEN EN OPLOSSINGEN

ONTWERPPROCES VOOR DAT

nog iets veranderen binnen het magazine

Er zijn een aantal problemen waar we tegen

PROJECT?

of artikelen uitgehaald/veranderd worden.

aanlopen bij het maken van een magazine.

We proberen daarna wat ideeën op pa-

De voorkant wordt ook aan het einde van

Een van de grootste problemen is het niet

pier te zetten door simpelweg een aantal

het proces gemaakt. Als er bijvoorbeeld een

op tijd aanleveren van teksten en afbeel-

schetsen van de magazines te maken. Je

artikel uit wordt gehaald kan deze natuurlijk

dingen van klanten. Het magazine moet aan

houd daarbij rekening met bijvoorbeeld de

niet op de voorpagina genoemd worden.

het eind van de deadline naar de drukker.

indeling van het magazine, die altijd wel een klein beetje op die van de maand daarvoor moet lijken om zo de consistentie door te zetten. Je maakt templates voor ieder onderdeel van het magazine. Zo heb je bijvoorbeeld templates voor een advertorial, voor een inhoudsopgave enzovoorts! Met deze templates creëren we een soort houvast voor de rest van het magazine en ook voor volgende edities. We maken alles in 1 document op zodat ik vrijwel zeker weet dat het allemaal past en dan zie je ook meteen hoeveel ruimte je nog over hebt binnen het magazine. Vervolgens ga je kijken naar de plank (schema voor de indeling van het magazine). Vanuit hier plaats je alle artikelen, advertorials en advertenties op de juiste pagina en loop je nog een keer alles na. Als laatste wordt de

Stageplek van Michelle- foto door groep F

“Het erg belangrijk dat de eerste indruk goed is” De foto’s voor de voorkant worden aan het begin van het proces gezocht, zodat we een beetje een sfeerbeeld hebben. Dit kunnen we in de artikelen ook terug kunnen laten komen. Editie 5 is bijvoorbeeld een zomer editie. Dus hierbij zorgen we voor een zonnige foto. De foto’s die in het magazine bij de artikelen worden geplaatst halen we van Shutterstock af. Dit is een website waarbij stock foto’s die in hoge kwaliteit gedownload kunnen worden. Voor de advertenties en advertorials van bedrijven gebruiken we de aangeleverde afbeeldingen van klanten.

Als deze te laat wordt ingeleverd worden er extra kosten in rekening gebracht aangezien het om ongeveer 50.000 exemplaren gaat. We moeten er dan achteraan gaan zodat de klanten de gegevens wel snel genoeg aanleveren. Doordat het magazine altijd net voor de deadline klaar is, hebben we vaak geen tijd om het magazine te controleren op spellingsfouten en ontwerp afwijkingen. Hierdoor komen we er later achter dat er een aantal fouten in het magazine staan. Voor de volgende keer zorgen we er wel voor dat we alles nalopen voordat we het naar de drukker sturen.p

Doodle magazine

Stedelijk museum

Excursie

et Stedelijk Museum Amsterdam is een museum voor moderne en hedendaagse kunst en vormgeving, opgericht in 1874. In de loop van de vorige eeuw werd het Stedelijk Museum internationaal beschouwd als een van de meest invloedrijke musea voor twintigste-eeuwse kunst. Al vanaf 1909 betrof het verzamelgebied hedendaagse kunst en later ook fotografie en design. Het Stedelijk Museum heeft sinds zijn ontstaan qua tentoonstellingen en verzamelbeleid steeds een vinger aan de pols van de tijd gehouden. Tegenwoordig staat educatie hoog op de agenda en legt het museum zich toe op een mix van signalerende en klassiek moderne presentaties.

Amsterdam Wij hebben met de groep een bezoek gebracht aan dit museum.

gierig op pad. Het was een enorme zaal met in het midden een pop

Met camera’s in de aanslag zijn we door het hele museum heen ge-

die heen en weer gesleept werd door kettingen. Zodra je naar de

lopen en hebben we volgens mij wel alles gezien én gefotografeerd.

andere kant van de zaal liep zag je dat deze pop je aankeek door

Tijdens mijn bezoek zijn er drie museumstukken erg opgevallen,

zijn bewegende ogen. Na een tijdje begon de pop zelfs te praten en

deze zal ik hieronder verder toelichten.

werd daarna luidruchtig door de zaal gesmeten door de kettingen. Dit kunstwerk is mij het meeste bij gebleven, omdat je gemixte ge-

CORRIE DE BOER – GEKLEURDE LETTERS

voelens erbij had. Aan de ene kant was het best creepy en aan de

Dit was het eerste kunstwerk dat mij opviel. Dit kwam vooral door

andere kant kreeg je een soort medelijden met de pop dat ie zo heen

de kleuren. Ik zag eerst niet precies wat het was, maar als je dichter-

en weer werd gegooid.

bij kwam zag je dat het geborduurde letters waren. Deze soort van

In Wolfsons presentaties staan spectaculaire animatronic wezens

brieven waren 2 jaar ouder dan ik en zagen en toch nog zo goed uit.

centraal; fascinerende maar ook angstaanjagende, door computers

De kunstenares onderscheidde zich vooral toen zij koos voor bijna

aangedreven mensfiguren, uitgerust met sensoren waarmee ze in-

postzegel-groot en spierwit werk. Maar ook haar grote series ‘re-

teractie aangaan met het publiek.

gels’ vielen op door hun bijna ascetische strengheid. De series tonen vaak een ontwikkeling in vorm of zijn de weerslag van een herhaling.

WILLEM SANDBERG Van school moesten we ook nog langs de tentoonstelling van Me-

JEAN TINGUELY- MACHINEKUNST

neer Sandberg. Deze tentoonstelling van in tegenstelling tot die van

Als je boven door de gordijnen heen ging, kwam je in een donkere

Jordan Wolfson juist in een klein achtergelegen hokje geplaatst, dat

ruimte. Deze ruimte stond vol met een soort roestige machines en

bijna niet opviel. Zijn achtergrondverhaal vond ik wel inspirerend,

een grote rode knop. Naast de rode knop stond dat er per 6 minuten

maar verder vind ik zijn werk niet echt aantrekkelijk. Dit komt mis-

1 minuut iets zou gebeuren. Nadat we 6 minuten hadden gewacht

schien omdat het ook al redelijk oud is.

begon de schroothoop te bewegen en een hoop herrie te maken. Deze tentoonstelling was gemaakt door Jean Tinguely. Deze kun-

TOT SLOT

stenaar staat bekend om zijn speelse, stoere machinekunst en ex-

Naast deze 4 tentoonstellingen heb ik nog veel meer gezien dat mij

plosieve performances.

aansprak en inspireerde in dit museum. Maar mijn papier is bijna op om dit nog allemaal te vertellen. Ik heb het in ieder geval naar mijn

JORDAN WOLFSON- COLORED SCULPTURE

zin gehad in het museum met de meiden. En ondanks dat ik niet van

Bij de machines was niet alleen veel herrie te horen, maar vanuit

musea houd, zou ik dit museum misschien toch wel aanraden om

de andere kamer hoorde we ook veel kabaal en gingen dus nieuws-

heen te gaan. p

Doodle magazine

Het verschil tussen printen en drukken Onderzoek van groep D CMYK zembra Plaatje van schutterstock

Onderzoek

rinten en drukken. Twee termen die je vaak tegenkomt, vooral als je werkende bent als grafisch ontwerper of als je gewoon af en toe eens een document wilt uitdraaien thuis. De termen lijken hetzelfde, maar toch is er wel zeker een verschil tussen printen en drukken. Het een doet bijna iedereen dagelijks op werk of thuis, het ander vereist kennis van een professional.

kon er niet meer mee gewerkt worden. Men ging op zoek naar een techniek die niet met ‘verse’

Voordelen Inkjet •

Hij maakt mooie kleurenafdrukken.

•

Het printen en drukken van documenten is letterlijk het uitdraaien van een kopie van een origineel; dit was voor de uitvinders van vroeger altijd al een doel geweest. Juist in de 15e eeuw kwamen de eerste ‘kopieermachines’ naar voren, waardoor men niet meer elk document opnieuw zou hoeven schrijven.

Goedkoop in aanschaf.

originele zou hoeven werken. Al snel werden er zogenaamde

‘natte’

kopieermachines

ontwikkeld: het papier in deze machines werd behandeld met een vloeistof. Deze vloeistof moest lang drogen nadat het

Nadelen Inkjet

uit de machine kwam, en de kopieën waren bovendien slecht bewaarbaar.

•

Duur is in gebruik.

•

Inkt raakt snel op.

De eerste ‘droge’ kopieerapparaat werd ontwikkeld door de

BOEKDRUKKUNST

stuk gemakkelijker, goedkoper

Amerikaanse advocaat Chester

Voordat de boekdrukkunst in

en sneller.

Carison in 1937. Hij ontwik-

de 15e eeuw opkwam moesten

Voordelen laserprinter

kelde de techniek genaamd

boeken en documenten ge-

KOPIEERAPPARAAT

schreven worden door monni-

In 1781 kreeg de uitvinder

•

De toner gaat lang mee.

stroom betekent. Deze techniek

ken. Dit monnikenwerk was erg

James Watt een patent op zijn

•

Letters worden scherp

werkt door het nemen van een

tijdrovend en de hoeveelheid

versie van het kopieerappa-

afgedrukt.

‘foto’ van het origineel en deze

opgeleverde documenten was

raat. Dit apparaat was bedoeld

om te zetten naar een elektri-

altijd erg laag. Men zocht daar-

om geschreven documenten te

sche lading. Hierna wordt deze

om een manier om dit proces

kopiëren op nieuw papier, zon-

lading los gelaten op een ander

gemakkelijker te maken. Dit ge-

der dat het gehele document

beurde aan de hand van de uit-

opnieuw geschreven zou moe-

vinder Gutenberg: Gutenberg

ten worden. Om een afdruk te

ontwikkelde een pers die werk-

maken was er een document

te met stempels met letters

geschreven met een soort gela-

erop. Hij ontwikkelde de eerste

tine-inkt, waarna dit document

drukpers na veel experimenteer met loden letters en een wijnpers. De loden letters laadde hij

een leeg blad tussen twee rollen

op een bepaalde volgorde in een

geperst, waardoor de inkt door

rek om zo een document of een

zou drukken op het lege blad.

bladzijde op te stellen, waarna

De techniek was revolutionair

hij dit rek tegen een leeg blad

voor zijn tijd; men kon eindelijk

HEDENDAAGS

aan duwde. De loden letters

meerdere afdrukken maken van

Tegenwoordig werken printers

konden hierna uit het rek wor-

een document. Er was wel een

en drukkers niet meer met een

den gehaald en de pagina was

nadeel: er kon alleen gekopieerd

direct origineel: deze wordt di-

gevuld met tekst. Het maken

worden met een ‘vers’ origineel:

gitaal verstuurd naar het appa-

van documenten was ineens een

zodra de inkt gedroogd was

raat. Zelfs een direct origineelu

Nadelen laserprinter

‘Xerografie’, wat kopiëren met

blad, waardoor, waarna er plekken op het blad met verschillen-

Fotoafdrukken zijn

de ladingen overblijft. Er wordt

niet mooi.

nu een toner losgelaten die al-

Scannen, kopiëren en in

leen blijft hangen op de geladen

kleur afdrukken alleen

delen van het blad. De toner ligt

vochtig gemaakt werd. Hierna

mogelijk met duurdere

nu nog ‘los’ op het blad; door het

werd het document, samen met

modellen.

blad langs een warme bron te

•

Duur in aankoop.

halen smelt de toner in het blad

•

Nieuwe toners zijn duur.

en is het blad klaar om uit de ma-

• •

chine te rollen.

Doodle magazine

wordt meestal eerst gescand via een

diameter van een menselijke haar.

scanner voordat het naar een van deze

Doordat de druppels zo klein zijn,

apparaten wordt verstuurd. Er kunnen

kunnen foto’s en andere beelden scherp op het papier komen. De inkt

tegenwoordig ook ongelimiteerde

in de inkjetprinters worden opge-

kopieën gemaakt worden van een

slagen in een cartridges. Meestal

origineel.

worden de gekleurde en zwarte ONTSTAAN VAN INKJET

cartridges gescheiden van el-

PRINTERS EN LASER

kaar. Terwijl het papier aan het

PRINTERS

rollen is wordt er inkt gespoten die heen en weer gaat(links naar

Een printer is tegenwoordig niet

rechts). Wanneer een inkjetprinter

weg te denken uit het huishouden: haast iedereen heeft wel een printer

erg lang niet gebruikt is, kost het even

staan. Handig voor als je een keer die

tijd voordat hij begint met printen. Dit komt omdat de printer eerst door een

foto’s voor je grootmoeder wilt. maken wij meestal gebruik van ink-

schoonmaakcyclus moet gaan. De inkt

De uitvinding van de eerste inkjetprin-

jetprinters en laserprinters.

Deze

uit een printer droogt snel en daardoor

ter blijft een mysterie. Als je op google

zijn dan weer in verschillende uitvoerin-

kan het papier die uit deze printer komt

zoekt naar de eerste inkjetprinters zul

gen te verkrijgen.

gelijk gebruikt worden.

model vinden. De verhalen suggereren

WERKING INKJET PRINTERS

WERKING LASER PRINTERS

dat IBM-technicus genaamd Steven

De naam zegt het al, de inkjet printers

De laserprinter werkt met een toner.

Sears het eerste model heeft uitgevon-

werken met inkt. De printer zorgt er-

Een toner is een droog inktpoeder. Het

den in 1978. Ook de uitvinding van de

voor dat er minuscule inktdruppels op

belangrijkste onderdeel van een laser-

eerste laser printer is een mysterie.

het papier gespoten worden door een

printer is de drum, een draaiende rol die

Het ene verhaal zegt dat de eerste la-

dunne straal. Deze druppels hebben

statisch geladen is. Met een laserstraal

ser printer is uitgevonden door IBM in

een diameter die nog kleiner is dan een

wordt de afdruk van je printje op de rol

je op elke bron een ander jaartal en

1975 en het andere verhaal zegt dat

getekend. De toner blijft door de lading

de eerste laster printer is uitgevonden

plakken op de papier. Door verhitting

door een Xeox werknemer genaamd

kleeft de toner vervolgens op het papier.

Gary Starkweather in 1978, met de

Een andere variant op de laserprinter

modelnaam Xerox 9700.

is de led-printer. Deze is in principe hetzelfde, maar maakt gebruik van

SOORTEN PRINTERS Er zijn veel verschillende soorten

een rij knipperende led-lampjes in plaats van een laserstraal.

printers die allemaal hun eigen eigenschappen hebben. Welke

Het verschil tussen deze 2 prin-

soort printer u nodig heeft, heeft

ters Voordelen van een Inkjet

met verschillende factoren en doeleinden te maken. Een belangrijke vraag is daarom ook: waarvoor wordt het gebruikt? In ons dagelijkse leven

printer. Een inkjetprinter is in het algemeen goedkoper dan een laser printer.

Onderzoek

DRUKKEN

overgebracht op papier.

GROOTSTE VERSCHILLEN PRINTEN EN DRUKKEN

Druktechnieken. Er zijn verschillende manieren om tekst of beeld op een te

VLAK DRUK (OFFSET DRUK)

Heel veel mensen gebruiken de termen

bedrukken materiaal over te brengen.

Vlakdruk is een druktechniek die gebruik

printen en drukken door elkaar heen,

Dit doen we aan de hand van een aantal

maakt van twee stoffen: Water en vet.

maar weten vaak het verschil niet. De

druktechnieken, zoals Hoogdruk enzo-

De drukvorm is volledig vlak, vandaar

belangrijkste verschillen zijn de ge-

voorts. In de volgende alinea’s lees je

de term vlakdruk. Nadat het patroon is

gevens. Dus bij drukken heb je vaste

over wat de druktechnieken inhouden

getekend met vet , sproeit men er water

gegevens nodig en bij printen heb je

en met welke druktechnieken we he-

overheen. Vervolgens gaat je met een

variabele gegevens nodig. Een paar

dendaags te maken hebben .

rol inkt er overheen: De vet trekt het

andere verschillen tussen printen en

Drukken betekent dat je beeld of tekst

inkt in en het water stoot de inkt juist af.

drukken zijn dat:

overbrengt op een te bedrukken mate-

Printen is:

riaal, zoals papier en stof, met behulp

•

snel en goedkoop.

van een drukvorm en afdrukmateriaal,

•

variërende data op drukwerk • voor snel kleine oplagen

zoals een plaat, blok, steen of rooster. Er zijn 4 druktechnieken, namelijk: hoogdruk (boekdruk), vlakdruk

Drukken is voor

(offset druk), diepdruk en door-

• exactheid van kleur

druk.

• geen haast, grote oplagen • voor als geld geen probleem is

HOOGDRUK TIPS

Bij hoogdruk techniek, ook wel

Een paar tips wanneer je een op-

boekdruk genoemd, wordt alleen

dracht wil printen of drukken:

datgene gedrukt wat hoog ligt. Een goed voorbeeld hiervan is een stempel.

- Eerst moet er gekeken worden dat er

De hoog liggende beeld delen komen in

vaste gegevens of variabele gegevens zijn

aanraking met de inkt. Vervolgens worden ze onder druk gebracht met het te bedrukken materiaal, waardoor er een afdruk tot stand komt. Bij een stempel wordt niet alles gedrukt. Alleen het gedeelte waar de inkt in aanraking is gekomen. DIEPDRUK Diepdruk is het tegenovergestelde van hoogdruk. Bij diepdruktechniek wordt er gebruik gemaakt van een koperen of zinken plaat. Op deze plaat wordt er een afbeelding of tekst gegraveerd. Vervolgens worden de gegraveerde delen gevuld met inkt en als laatst

Vervolgens kan er met een blanco vel een kopie worden gemaakt. DOORDRUK Doordruk, ook wel zeefdruk genoemd, is een techniek waarbij de afdruk wordt gezeefd. Door de open delen wordt er inkt doorgedrukt.. De zeef bestaat uit een gaas die opgespannen is in een raamwerk. Vervolgens wordt er met een rakel de inkt over de zeef gestreken. De inkt gaat door de open delen, waardoor het te drukken beeld wordt gevormd.

- Wat voor oplage? Grote of kleine oplage? - Wat voor kleuren zijn er gebruik in het document en hoe belangrijk is de kleur voor het document? p

Doodle magazine

How to make..

1 2

Om te beginnen met pop-up is het handig om eerste van voorbeelden te bekijken en die proberen na te maken.

Ik heb als voorbeeld een pop-up met een hond geprobeerd en daarna nog een met bloemen. Hier ben ik erachter gekomen dat het nog best

lastig is om het goed vast te plakken, zodat het nog open het dicht kan.

3 4

Voor het visitekaartje heb ik bedacht om niet te gaan plakken, maar te gaan vouwen.

Hiervoor

gebruik

meerdere

kleuren

vouw-blaadjes. 1 blaadje vouw je op een bepaalde manier als een ruit en de andere blaadjes

gebruik je voor de afwerking van het kaartje.

Mijn uiteindelijke visitekaartje is een haai geworden, waarbij je de ogen en bek kan openslaan en daar de gegevens kan bekijken. Wat ook handig

is , is dat je hem op een hoek van bijvoorbeeld je agenda kan doen, zodat je de gegevens niet kwijtraak.

Pop Visitekaartje

How to make

up Typografie

How to make..

1 2 3

Voor

typografie

pop-up

moesten

eerste een lettertype kiezen van de site: www.100besttypfaces.com die we leuk vonden. Ik heb gekozen voor het lettertype Chalet New York 1970. Dit font trok mijn aandacht, omdat deze een zeer grote variaties heeft in deze

fontfamily en ik het grappige letters vond. Doordat het alweer bijna Valentijnsdag is werd ik geĂŻnspireerd om iets met liefde te maken. Vaak zie je allerlei sierletters die rond deze tijd ge-

bruikt worden, maar ik vond juist de stevige letters van de Charlet toepasselijk.

Ik ben begonnen met de letters te tekenen. Ik had alleen de I en de U nodig. Wat ik mooi vond aan dit font is dat ook de kleine(lowercast) u

rond was aan de onderkant net als de hoofdletter en dus niet zoâ&#x20AC;&#x2122;n staartje had.

Om de pop-up te maken heb ik de letters en het hartje voor een deel uitgesneden en gevouwen, zodat ze naar voren zouden komen. Uit het hart-

je heb ik een spiraal gesneden zodat hij nog meer naar voren komt. Om het effect nog beter te maken plak je een andere kleur papier erachter. Daarna kun je de letters nog op pimpen door ze in te kleuren. Ik heb er bij deze alleen voor gekozen om mijn hartje te veranderen in een regenboog.

Doodle magazine

Interview

Niek Kessels en Roland Kos Geïnterviewd door: Groep C Fotografie door: Josien

“Een website is tegenwoordig ook een groot onderdeel van een merkidentiteit”

Vruchtvlees is een jong energiek bedrijf met creatieve mensen en frisse ideeën. Wij, Danielle, Josien, Thomas en Marc, gingen langs om erachter te komen hoe ze als grafisch ontwerpers te werk gaan. We spraken met Niek en Roland, om inzicht te krijgen in het ontwerpproces die ze doorgaans meemaken. Wat ons opviel toen we binnenkwamen was de openheid van het kantoor en het bedrijf. Ze hebben de deur altijd open staan, je voelt de dynamiek in de ruimte.

Doodle magazine

et bedrijf is opgericht door drie vrienden die tijdens hun studie begonnen met het organiseren van feesten. De naam van het bedrijf,

Vruchtvlees, heeft zijn oorsprong bij een van de feesten die ze organiseerden. Daarnaast ontwierpen ze ook T-shirts, maar helaas konden ze hier niet genoeg rendement uit halen en besloten ze verder te gaan als een grafisch bureau. Niek Kessels en Roland Kos zijn twee van de grafisch vormgevers van Vruchtvlees. Ze vertelden ons hoe ze terecht zijn gekomen bij Vruchtvlees en wat voor studies hier aan vooraf gingen. Beide ontwerpers vertelden dat ze op de kunst academie hadden gezeten en hier het meeste over grafisch vormgeving hebben geleerd. De kunst academie was voor Roland een bewuste keuze omdat hij graag iets wilde doen waar in hij zichzelf kon profileren. Niek had voorafgaand aan de kunst academie een multimedia opleiding gedaan die gezien kan worden als een soort voorganger van CMD. Het werd duidelijk dat als je echt voor grafisch vormgeving wil gaan dat de kunst academie de beste keuze is. Na de kunst academie kon Roland terecht bij Vruchtvlees met een traineeship en kon hij daarna direct aan de slag. Niek was al langere tijd een vaste werknemer op dit moment. Het soort werk en de sfeer bij een ontwerpbureau zoals Vruchtvlees was iets dat Roland en Niek erg beviel. Dit was ook iets dat ons al snel opviel. De relaxte en informele werksfeer was

Werk van vruchtvlees - foto door Josien

erg duidelijk aanwezig en sprak ons ook erg aan, we zagen ons allemaal wel werken bij zo een bureau in de toekomst. Gelukkig is er geen tekort aan creatieve bedrijven zoals Vruchtvlees. In het Bink36 gebouw waar Vruchtvlees is gevestigd zijn namelijk al 750 creatieve ondernemingen aanwezig. Roland en Niek lieten ons tijdens het interview werk zien waar ze zelf erg trots op waren. Roland was erg trots op zijn eigen werk voor het literaire tijdschrift Das Magazine. Naast een paar regels over bepaalde plaatsing en kopjes had hij volledige vrijheid over het ontwerp van het tijdschrift. Hij vertelde hierbij dat hij het erg fijn vond dat hij zelf het eindproduct kon opleveren

Interview

en dus niet nog eerst langs bijvoorbeeld een

Het bedrijf is begonnen met alleen print,

totstandkoming van een concept. Wat voor

front- end developer moest. Dit maakte het

maar is uiteindelijk meer online gaan doen,

hen wel hielp was om een aantal regels op

voor hem echt zijn eigen ding waar die trots

omdat hier simpelweg meer mee te ver-

te stellen. Dit zorgt ervoor dat ze sneller tot

op kon zijn.

dienen is. Een website is tegenwoordig

een bepaald idee komen. Daarnaast, ver-

namelijk ook een groot onderdeel van een

telde ze ons dat je in ieder geval niet maar

Niek liet ons een boeken bundel van een

merkidentiteit en heeft vaak veel meer be-

één concept moest bedenken, maar dat je

Japanse schrijver zien waarvoor hij het ont-

reik dan de analoge versie. Roland en Niek

een aantal ideeën moet bedenken waar je

werp had gemaakt. Voor dit ontwerp heeft

vertelde ons dat je bij het maken van een

achter staat. Dit zorgt ervoor dat de op-

hij samen gewerkt met verschillende beken-

website met veel meer dingen rekening

drachtgever ook nog een keuze heeft, maar

de illustratoren. Voor elk van de boekjes in

moet houden, omdat sinds het minder sta-

dat hij niet perongeluk kiest wat je niet wil-

de bundel was de illustratie gemaakt door

tisch is je ook rekening moet houden met

de dat hij koos.

een andere illustrator. Zijn uitdaging hierbij

hoe dingen zich gedragen.

was om alle verschillende illustraties samen

Tot slot vroegen we ze wat ze het leukste

te laten komen in één stijl. Wat hij uiteinde-

Om inspiratie op te doen en te delen voor

aan hun werk vonden, waarop ze antwoord-

lijk heeft opgeleverd is een strak samenhan-

het maken van deze websites, maar ook het

de dat ze het liefst de hele dag merkidenti-

gend ontwerp voor de boeken bundel.

maken van analoge producten gebruikt het

teiten maakte. Maar in de realiteit was dit

bedrijf Slack. Ook delen ze elke vrijdag alle

maar 10 procent van hun dag en waren ze

Ook hebben we Niek en Roland gevraagd

vijf screenshots van ofwel werk dat ze ge-

voor de rest veel bezig met het communice-

of ze nog een bepaalde projectmanage-

maakt hebben gedurende de week, of van

ren met klanten e.d.

ment methode toepassen zoals scrum of de

dingen die ze geïnspireerd hebben of ze

watervalmethode. Ze vertelde ons dat ze

leuk vonden.

Al met al hebben we een leuk en leerzaam in-

regelmatig gebruik maakte van scrum of in

terview afgelegd. Er werd echt goed de tijd

ieder geval bepaalde aspecten zoals de daily

voor ons genomen en enthousiast met ons

stand-up dagelijks uitvoerde. Echter, word er bij vruchtvlees alleen een volledig scrumtraject gebruikt wanneer ze met een groot

“Iedereen heeft zijn eigen werkwijze”

project bezig zijn, waarbij veel verschillende partijen meewerken. Zo kunnen ze allen hun eigen expertise naar voren brengen en met elkaar een product opleveren waar iedereen blij van wordt.

Niek Kessels en Roland Kos - foto door Josien

gesproken. We hebben vele vragen kunnen stellen waar uitgebreid antwoord op gegeven werd en hebben veel inspirerend werk gezien. Achteraf hebben we ze als bedankje

Toen we ze vroegen hoe hun proces eruit zag, vertelde ze ons dat dit per persoon verschild. Iedereen heeft zijn eigen werkwijze en er is niet een bepaalde manier voor de

nog een taart opgestuurd, waar we helaas geen reactie meer op gehad hebben.p

Doodle magazine

Verandering van de digitale wereld Onderzoek van (Mijn) groep A Plaatje van Apple

Onderzoek

die gebruiksgemak en simpele interacties prioriteren. In de

e kan zeggen dat visuele communicatie ooit is begonnen als grottekeningen in het zuiden van Frankrijk, of als hiërogliefen aan de wand in Egypte. In 1450 ontstond de uitvinding van de Gutenberg machine, ‘s werelds eerste drukpers met een systeem dat exacte letters kon drukken voor boeken. De technologie van nu zet zich in een snelvaart tempo voort waarin men constant op zoek is naar versoepeling, verbetering en vernieuwing. Ook de wereld van de grafische vormgeving veranderd met de dag. In ons artikel vertellen we over de technologische ontwikkelingen die hand in hand gaan met grafische vormgeving.

1984

Digitale revolutie: Apple’s eerste Macintosh computer

laatste jaren is er in de digitale wereld een overstap gemaakt van realistisch vormgeving naar strak en simpel design. De flat design-trend is hier een actueel voorbeeld van. In 1987 werd de eerste versie van Illustrator uitgebracht, een van de eerste programma’s voor het illustreren van vectoren. Niet kort daarna werd

1987

Photoshop in 1990 uitgebracht. Photoshop maakte het mogelijk om foto’s en beelden te mani-

De ontwikkelingen van grafisch

de computer. Dit was echter

vormgeving kunnen onderver-

een lastig concept toentertijd.

deeld worden in verschillende

Om de interacties makkelijker

periodes,

gekenmerkt

begrijpbaar te maken, werd er

door bepaalde kunststromin-

gebruik gemaakt van metafo-

gen. Wij bevinden ons nu in

ren. Denk bijvoorbeeld aan het

een digitaal tijdperk wat niet

bureaublad van een computer.

grafische software is nu een van

gekenmerkt is door een kunst-

Dit slaat terug op een werkelijk

de grootste softwarebedrijven

stroming maar door een tech-

bureaublad waar verschillende

nologische

objecten en gereedschappen op

vaak

ontwikkeling.

Eerste versie Illustrator

1990

puleren. Met de jaren mee is de software alleen maar fijner geworden. Adobe Systems, een softwareproducent

die

zich

richt op het ontwikkelen van

ter wereld. Naast Illustrator en Photoshop werden er verschillende software ontwikkeld die

“Digitale Revolutie” begon in

staan.

1984 toen Apple de eerste

Tegenwoordig is de interface

Macintosh computer op de

van een computer voor ons

markt bracht. Men maakte

zeer vanzelfsprekend, omdat

kennis met de nieuwe bitmap

we daarmee zijn opgegroeid.

graphics, een raster opgebouwd

Wat er nu gebeurd is dat de

om drukwerk vorm te geven.

uit kleine puntjes genaamd

metaforen die vroeger werden

Zo zijn er nog veel meer ande-

pixels. Dit is iets waar wij in de

gebruikt, verdwijnen of abstract

re programma’s die grafisch

huidige samenleving nog steeds

worden. Een floppy disk is een

vormgeving een stuk makke-

bekend mee zijn. Computers

metafoor voor het opslaan van

zijn sindsdien nog altijd een

bestanden maar de jongere

belangrijke tool bij het grafisch

generaties begrijpen wat een

vormgeving. Het was tevens

floppy disk icoontje doet zon-

ook de eerste gebruiksvrien-

der te weten wat het eigenlijk

delijke computer op MAC OS

is. In moderne vormgeving van

met een grafische interface.

interfaces is ook te zien dat men

Hiermee konden er interac-

steeds meer gaat experimen-

ties worden uitgevoerd met

teren met abstracte concepten

Eerste versie Photoshop

2007 InDesign in opkomst

specifiek bedoeld zijn voor bepaalde media. InDesign is een programma wat sinds 2007 op grote schaal gebruikt wordt

lijker maken. In de 21e eeuw is het beschikken over ervaring en kennis in één of meerdere grafische software standaard geworden

voor

ontwerpers. u

(grafische)

Doodle magazine

gebruikers. Het is simpelweg makkeIn 1990 werd het internet niet meer al-

lijker om op een klein toetsenbord je

leen gebruikt voor militaire en weten-

gevoelens weer te geven door middel van emoticons dan om dit voluit te

schappelijke doeleinden. Dit was het

typen. Natuurlijk is dit niet alleen

begin van het internet zoals we die

makkelijker maar ook leuker.

nu kennen. Mensen die beschikking hadden tot een computer

Wij denken dat dit zich ook zal

met internetverbinding hebben toegang tot het wereldwijde

ontwikkelen binnen de grafische

web. Het gemak om webpagina’s

vormgeving. Zo zullen er in tijdschriften, boeken en op het web

te bezoeken veroorzaakte een

niet alleen iconen worden gebruikt

groei in het gebruik van computers en het internet. Dit had grote invloeden

voor buttons maar ook binnen de tekst

op grafisch design en bracht veel nieu-

zodat de gebruiker het makkelijker kan lezen en zodat dus ook de gevoelens be-

we mogelijkheden met zich mee. De

grijpelijk worden.

vraag naar vormgevers voor het web

vervangen door een plaatje, hyperlink

groeide exponentieel. Ontwerpers leer-

of een emoticon. De introductie van

den nieuwe vaardigheden niet meer

emoticons aan digitale communicatie-

GIFS

alleen in klaslokalen maar ook van ande-

middelen was oorspronkelijk bedoeld

In de toekomst zal de nederige GIF-ani-

re ontwerpers via onder andere online

als een extra opmaak en om een toon

matie een standaard middel van recla-

forums, video’s en downloadbare docu-

mee te geven aan een boodschap. In

me worden. GIFs zijn onweerstaanbaar

menten. Er is een oneindig hoeveelheid

2014 werd de hart-emoticon het meest

of je nu op zoek bent naar een reclame

bruikbare media zoals foto’s, fonts en

gebruikte “woord” op WhatsApp. Emo-

of gewoon een looping kat video, het

software beschikbaar via het internet.

ticons zijn als het ware een eigen taal

is machtig moeilijk om weg te draaien.

Alles wat een grafisch ontwerper nodig

den. Tegenwoordig is er de gewoonte

Toch vandaag de dag neemt de GIF nog

heeft, is binnen handbereik met één klik

ontstaan om je emoties zo snel mogelijk

steeds een relatief grote positie bij de

op de muis.

te communiceren, vooral voor mobiele

beeldcultuur in. Niet alleen zullen GIFs uitgegroeid zijn tot de meest voorko-

TOEKOMSTVISIE

mende manier van billboard reclame

Grafische vormgeving verandert met

en fysieke komedie, maar het zal de sta-

de trends en rages van de dag. Hier-

tus hebben opgedaan als een legitieme

door hebben we ervoor gekozen

vorm van kunst. Bijvoorbeeld in so-

om te kijken naar de langdurige

cial media, zoals WhatsApp, en in

trends in de toekomst. Hoe zal de

bushokjes zullen de GIFs een hit

grafische vormgeving er over 20

worden.

jaar uitzien? Ben jij klaar voor de toekomst?

INTERACTIEVE RECLAME Naast dat de GIFs groot zul-

BEELDTAAL Plaatjes zullen teksten overbodig maken. Woorden zullen al snel worden

len worden, kijken bedrijven ook steeds meer naar interactieve reclame. Zo heeft Pepsi Max een bushokje gemaakt waar je allerlei ongelofelijke

Onderzoek

dingen ziet. Wat natuurlijk super past

de lettertypen zien, die zich aan zullen

kijkt en het lijkt alsof er mensen op je af

bij hun slogan: “Pepsi Max. Unbelievable”.

passen op de toon van het verhaal of

komen. Wij denken dat in de toekomst

Bij dit bushokje zie je dingen zoals een

artikel. Hierdoor zal je als lezer meer in

dit overstapt naar 4D, net als een groot

bus die opgepakt wordt door een gigan-

het verhaal worden meegenomen.

deel van reclame. Een aantal pretparken hebben al een 4D bioscoop, zoals

tische octopus en meegenomen in het riool. Dit is zo’n gigantische hit geweest

RESPONSIVE DESIGN

de Panda Droom in de Efteling. De bio-

dat wij denken dat we dit soort reclame

Vandaag de dag zijn er maar weinig din-

scoopstoelen bewegen en de bioscoop-

in de toekomst veel vaker zullen tegen-

gen die belangrijker zijn voor een web-

zaal zal niet alleen meer naar popcorn

komen.

designer dan responsive design. Dit zijn

ruiken maar ook andere rare luchtjes

lay-outs die zich automatisch aanpas-

en als dat je nog niet van je stoel blaast,

sen, afhankelijk van de grootte en vorm

voel je het water uit het plafond tijdens

LOGO’S Het vintage logo ontwerpen zal in de

de film naar beneden vallen.

toekomst ook een andere look gaan

Dit zijn allemaal elementen die ook

aannemen. Tegenwoordig

heel goed bij reclame gebruikt kunnen

worden

worden. Wij denken dat dit in de toe-

we geïnspireerd door retro logo ontwerpen uit de jaren 60 en het

komst ook zal gebeuren. Reclame-

ruige stempel embleem van de

bureaus zullen breder denken en

19e eeuw. Om het vintage logo

er zal meer 4D gebruikt worden.

verfrissend te houden zullen WERK(LOOS) IN DE TOE-

we ironisch genoeg verder te-

KOMST?

rugkijken in het verleden. Denk

Onderzoekers van de Universiteit

bijvoorbeeld aan vormgeving ge-

van Oxford beweren dat ongeveer

ïnspireerd op middeleeuwse design, zoals familiewapens, vorstelijk zegels

47 procent van alle op dit moment

en sierlijke ornamenten. Eenmaal daar

bestaande banen een grote kans heb-

is het een kwestie van tijd, voordat de

ben om te worden overgenomen door

hiërogliefen ook gebruikt zullen worden. Wel zal het lastig worden om een bekend logo zoals Apple of Microsofts te re-designen in de toekomst. Men is er zo aan gehecht dat enige veranderingen met volle kritiek zullen worden ontvangen. TYPOGRAFIE De regel bij lettertypen is dat er nu bijna altijd een of twee fonts door een boekwerk of tijdschrift gebruikt mogen worden. Dit zorgt voor consistentie en rust op een pagina. De lezer wordt niet overladen met visuele prikkels. In de toekomst zal je per pagina verschillen-

van het scherm. Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar de behoefte van de gebruiker door op zijn of haar emoties in te spelen. In de toekomst zullen vormgevers hun ontwerpen hierop aanpassen. Het creëren van een design die niet alleen responsive zal zijn maar op de persoonlijkheid en stemming van de gebruiker beïnvloedt zal worden. Ben je boos of geïrriteerd dan zal je scherm blauw worden om je te kalmeren. VAN 3D NAAR 4D We hebben in de bioscoop al een hoop 3D films waarbij je naar een scherm

machines binnen de komende 20 jaar. Vooral de middenklasse banen zijn met uitsterven bedreigd. Rob van Berkel, onderzoeker naar de toekomst van grafisch design, denkt dat veel van de grafische vormgeving banen gemakkelijk overgenomen kunnen worden door computers in de nabije toekomst. In een wereld waar computers alles opslaan wat we doen en zien, is het gewoon een kleine stap om de computer een grafisch ontwerp te laten genereren op basis van de voorkeuren van de eindgebruiker. p

Doodle magazine

Generative Design

enerative design, ook wel tekenen met de computer is een van de meest recente trends en nog niet erg bekend bij de meeste mensen. Dit is een techniek waarbij een beeld

wordt gegenereerd door een stel regels en een algoritme. Het verschilt heel erg van het traditionele grafische ontwerpen en resulteert in nieuwe en onverwacht mogelijkheden. Je stelt een serie instructies op van hoe het ontwerp tot stand moet komen en het algoritme geeft daar een bepaalde willekeurigheid aan. De grootste voordelen van generative design zijn de precisie, snelheid en de schaalbaarheid. Voor deze opdracht moesten wij zelf gaan experimenteren met generative design. Dit deden we in Processing, dit is een programma waar je de codes in kan schrijven om vervolgens iets op je beeld te krijgen. Wij hadden natuurlijk nog maar weinig of geen ervaring met dit programma, dus werden we doorverwezen naar bibliotheek waar allerlei voorgeprogrammeerde programmaâ&#x20AC;&#x2122;s stonden. Hier moesten we er minimaal 10 uitzoeken en ermee experimenteren. In de code kon je een heleboel dingen aanpassen zoals: kleuren, lijndiktes, snelheden, vormen, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s enzovoort. Soms was het lastig om dit in het programma te vinden, maar vaak was het wel makkelijk om de kleuren te veranderen. Nadat ik bijna elk programma in die bibliotheek had uitgeprobeerd, ging ik terug naar het programma wat mij het meeste aansprak. Hier kon ik namelijk van alles aanpassen en begreep ik heel goed wat, wat deed in het programma. Zo heb ik lijndiktes, kleuren, snelheden, vormen en key-toetsen aangepast. Met dit programma heb ik de kaarten op de volgende bladzijden gemaakt p

Workshop

Met je verjaardag

Zomaar omdat het kan

Voor alles!

Nieuw huisje! g

ee n

Feestje? mijn

Kom je

j aa

t s r ke

Vrol ijke

ig nieu w k k u el

op ook We hebben taart!

Doodle magazine

Interview

Jutta Raith Geïnterviewd door: Groep C Fotografie door: Myrthe

“Ik vind het gewoon erg leuk om te tekenen”

“Nou ik ben Duits zoals jullie misschien kunnen horen. Het is geen rechte lijn wat ik doe. Ik was eerst meubelmaker, toen heb ik bouwkunde gestudeerd in Duitsland en daarna in Nederland afgemaakt. Ik ben toen bij landschapsarchitect beland en daar werk ik al sinds 1990. Hier kan je veel tekenen en suggesties geven hoe iets kan worden en dit hoeft dan ook niet te precies. Ik vond alles leuk, maar later dacht ik, ik wil de helft doen van wat ik het liefst doe en dat is tekenen. En toen heb ik 2 jaar geleden de stap gemaakt om te tekenen met daarnaast 2 dagen een vaste baan erbij als landschapsarchitect. Dat voelt veilig.”

Doodle magazine

ZEI DAT U NU BENT GAAN TEKENEN OMDAT U DAT HET LEUKST VOND, HOE BENT U GAAN ONTWERPEN?

Ik vond het gewoon erg leuk om te tekenen en toen ik jong was wist ik niet goed wat ik nou moest gaan doen later, zoals jullie misschien ook wel hebben of hebben gehad. Al mijn vrienden en klasgenoten gingen bijvoorbeeld bij de bank werken, maar dat vond ik niks. Uiteindelijk dacht ik, ik wil iets met tekenen. Nu heb je dat je heel veel keuzes hebt, maar destijds was er niet veel bekend. Toen waren de beroepen dokter, architect etc. Je moet eigenlijk dat doen wat jij het liefst doet, dacht ik achteraf. Ik was wel de goede richting opgegaan, maar meer met een tussenweg. MAAR TOEN WAREN ER NOG GEEN ANDERE OPLEIDINGEN? Jawel, in Duitsland had je toen bijvoorbeeld ook Communication Design. Daar had je leraren zoals Wolf Erlbruch, de illustrator van het boek Over een kleine mol die wil weten wie er op zijn kop gepoept heeft. Daar had je ook de richting boeken illustratie. Toen heb ik bij een man gewerkt die maakte animatiefilmpjes voor Die Sendung mit der Maus. Een Duits kinderprogramma. Daar heb ik gewerkt en toen dacht ik, dat wil ik ook. Maar die man had me toen gezegd dat ik eerst mijn studie moest afmaken en dat heb ik toen braaf gedaan. WAAR HAALT U UW ONTWERP INSPIRATIE VAN-

Een aantal tekeningen gemaakt door Jutta Raith. Foto gemaakt door Myrthe

DAAN? OF WAAR KRIJGT U INSPIRATIE VAN? Oei, lastig. Ik werk eigenlijk heel toegepast. Ik teken zoals ik teken. Je moet jezelf ook weer opnieuw uitvinden en dan heb je zoâ&#x20AC;&#x2122;n maniertje, waardoor je een beetje lui wordt. Je wilt alles snel doen. Maar hoe zou je dat anders willen doen? Daar moet je dan aan werken. Wat mij inspireert vind ik heel lastig om te bedenken. HEEFT U DE ILLUSTRATIE VAN UW BUREAU EN UITZICHT UITGEKOZEN? Ja, ik wilde een postkaart maken voor mezelf met het mooie uitzicht. Je zou dus wel kunnen zeggen dat het landschap mij inspireert. Een vriendin van mijn oudste dochter had is een keer

Onderzoek

een verhaal geschreven en dat verhaal

ze alleen niet goed wat ze willen, je moet

Ik ben toen in de finaliste ronde beland. Ik

wilde ik graag tekenen. Het is heel simpel ge-

onderzoeken wat ze nodig hebben en een

heb alleen nog geen uitgever voor dit ver-

tekend, maar hier komt ook veel landschap

eerste voorstel doen. Daarna gaat het bal-

haal, omdat ze het verhaal niet goed genoeg

in voor. Alles is geïnspireerd op IJburg.

letje steeds heen en weer. Ik teken eerst op

vonden. Ook ben ik trots op een filmpje wat

Landschap zou je dus wel inspiratie kunnen

papier en verwerk dit daarna in Photoshop.

ik net af heb gemaakt. Dit is een whiteboard

noemen.

Op papier werken vind ik wel leuker om te

animatie.

doen, maar als je snel iets moet doen is diHOE ZOU U UW STIJL OMSCHRIJVEN?

gitaal een stuk sneller. Je kan makkelijker

Een beetje stripachtig, monochroom. Vrij

figuren kopiëren.

eenvoudig. HOE ZIET EEN WERKDAG, ALS U ZELF EN HOE BENT U OP DEZE STIJL

AAN HET ONTWERPEN BENT, VOOR U

GEKOMEN?

ERUIT?

Dat is geleidelijk gegaan. Ik ben altijd al met

Ik slaap meestal eerst even uit. Verder is

figuren bezig geweest. Hoe meer toegepast,

het niet zo spannend. Vaak begin ik ’s och-

hoe dikker de lijnen. Vroeger waren de lij-

tends met het werk waar je veel voor moet

nen heel dun, maar tegenwoordig pas je het

denken. De jongste komt ’s middags nog

ook toe in Photoshop waardoor de lijnen

lunchen, dus dan heb ik even een halfuur

dikker moeten zijn. Mijn stijl is altijd op één

pauze. En dan ga ik gewoon door met teke-

lijn gebleven, ik ben niet opeens een hele an-

nen. Offertes doe ik tussendoor, dat moet

dere richting op gegaan.

ook gebeuren helaas. Als ik een grote offerte heb doe ik dat wel het liefst ’s avonds.

ALS U EEN ONTWERP MAAKT, WELKE

Offertes en facturen kosten beide heel veel

STAPPEN DOORLOOPT U DAN?

tijd.

Je bedenkt eerst een ontwerp. En dan is het afhankelijk van wat het is en voor wie

OP WELK WERK BENT U HET MEEST

het is. Je gaat eerst naar de opdrachtgever,

TROTS?

daar ga je vragen wat ze willen. Daar moet

Op de tekeningen van het verhaal wat ik jul-

je heel veel uit zien te halen. Vaak weten

lie al eerder had laten zien, ben ik best trots.

Een pagina uit het boek “Een konijn in de boomhut”. Foto door Myrthe

“Ik heb nooit dat ik geen idee heb wat ik moet gaan tekenen” LOOPT U WELEENS VAST IN UW ONTWERPPROCES? Eigenlijk niet. Ik heb nooit dat ik geen idee heb wat ik moet gaan tekenen, maar meer hoe ik het moet gaan tekenen. Als ik tegen een probleem aan loop, probeer ik het eerst zelf op te lossen. Achteraf heb ik dan wel vaak dat ik het beter eerder naar de opdrachtgever had kunnen communiceren. WAT VOOR OPDRACHTEN VINDT U HET LEUKST OM TE DOEN? De whiteboard animatiefilmpjes vind ik het leukst om te doen. u

Doodle magazine

VOOR WAT VOOR BEDRIJVEN MAAKT

waardoor het makkelijker is om voor je zelf

WAT VINDT U DE LEUKE EN MINDER

U DEZE FILMPJES?

te gaan beginnen. Toen heb ik die stap ge-

LEUKE KANTEN AAN VOOR UZELF

Heel veel gezondheidszorg, bijvoorbeeld

maakt om het te gaan proberen. Ik heb toen

WERKEN?

voor het IGZ (Inspectie voor de Gezond-

afgesproken bij dat bedrijf waar ik werk, om

Minder leuke kanten vind ik dat je niet met

heidszorg). Ook voor het ministerie van

elke keer een dag eraf te doen totdat ik weg

andere personen kan sparren. Je kan niet

gezondheid en een ziekenhuis. Dit zijn dan

ben.

even aan iemand vragen wat hij van het con-

voornamelijk informatieve filmpjes. Ik vind

cept of tekening vindt. Wat ik er leuk aan

het leuk om een ingewikkeld verhaal of

vind is dat ik veel zelf in de hand heb.

moeilijke informatie zo neer te zetten dat iemand het gehele filmpje de aandacht erbij

HOE LANG BENT U ONGEVEER BEZIG

houdt. Het moet een uitdaging zijn.

ALS U EEN OPDRACHT KRIJGT? Het zijn heel veel korte opdrachten. Een

EN U DOET OOK INFOGRAPHICS?

filmpje van bijvoorbeeld anderhalve minuut,

Ja klopt. De infographics die ik maak zijn

ben je eerst drie dagen bezig met het teke-

meer verhalen en stripachtig. Ik vind dit

nen en film je ook nog een dag. Ook zijn er

vaak wel erg lastig, omdat het af en toe hele

vaak wijzigingen en terugkoppelingen van

ingewikkelde verhalen zijn. Hierdoor weet

de opdrachtgever. Vaak komt het neer op

ik niet goed hoe ik dan iets moet gaan teke-

een week werk aan een opdracht, maar het

nen. Een infographic moet een lading geven,

verschilt per opdracht. Het kan soms ook

dus de informatie, maar het moet ook leuk

een maand of langer duren.

blijven en de aandacht trekken. HEEFT U NOG TIPS VOOR STUDENTEN U ZEI DAT U VEEL VOOR DE GEZOND-

OF MENSEN DIE VOOR ZICHZELF WIL-

HEIDSZORG DOET. ZIJN ER NOG

LEN BEGINNEN?

ANDERE OPDRACHTGEVERS WAAR U

Belangrijk is dat je goede connecties hebt,

VOOR WERKT? Ik doe veel voor de overheid, maar ook

Voorkant een konijn - foto door Myrthe

een groot netwerk. Ik ken bijvoorbeeld iemand die opdrachten naar mij stuurt als hij

Staatsbosbeheer. Nu ben ik dan bij-

AAN WELKE CRITERIA MOET EEN

het zelf te druk heeft. Ook raad ik aan om

voorbeeld ook bezig voor de provincie

OPDRACHT VOLDOEN VOORDAT U DE

stage te lopen. Je moet bereid zijn om risico

Gelderland.

OPDRACHT AANNEEMT?

te lopen.p

Tot nu toe heb ik eigenlijk alles aangenoWAT DOET U DAN ZOAL VOOR STAATS-

men. Ik ben nooit zo lang bezig, dus ik hou

BOSBEHEER?

alle opdrachten goed bij. Op dit moment

Hierbij heb ik een voordeel dat ik een ach-

heb ik eigenlijk te veel aangenomen, dus ik

tergrond heb van landschapsarchitect.

moet ook leren nee te zeggen.

U WERKT ZELFSTANDIG, WAAROM

BENT U DAN VAN PLAN OM UITEINDE-

HEEFT U HIERVOOR GEKOZEN?

LIJK DIT WERK ALLEEN TE DOEN?

Ik was altijd in dienst, sinds 17 jaar werk ik

Goede vraag. Één vaste dag zou ik toch wel

al bij een landschapsarchitect. Ik had ook

erg fijn vinden. Toch voor de zekerheid.

geen zin om daar directeur te worden, maar naar mate je ouder wordt dan moet je wel een beslissing maken. Je hebt na zo veel jaar ook een bepaald netwerk opgebouwd,

Doodle magazine

Athenaeum bezo e

Excursie

ALTERNATIEVE COVER HENAEUMEENBOEKHANDEL

VALT SNELLER IN JE OOG

ATHENAEUM BOEKHANDEL

Fukt magazine was een van

kon niet meteen zien waar het over

een flubber of een ander soort vorm zet.

SUBTIELE DETAILS

magazine te opnemen.

Je hoeft natuurlijk niet je foto

COVER WAAR JE OVER NA

helemaal in een flubber te

MOET DENKEN

zetten, maar je kan dit ook heel subtiel doen. Door bv. 1 kant van de foto een

Lucky peach zag eruit alsof het

kartelrandje te doen.

een zomer magazine was, maar als je verder ging kijken zag je dat het een

LICHT EN DONKERE KLEU-

wintereditie was. Hier ga je dan toch

REN IN DE ACHTERGROND

over nadenken.

In magazines zie je altijd veel

VERSCHILLENDE PAPIER SOORTEN GEBRUIKEN Je kan binnen je magazine

verschillende papier soorten gebruiken. Zo kun je bv. Een pagina mat of glimmend doen om onderscheid te maken.

Je foto frames hoeven niet altijd

misschien nog wel leuker als je het in

ging, maar dat nodigde juist uit om het

FOTO FRAMES recht en statisch te zijn. Het is

de eerste magazines dat ik pakte. Je

wit en daarom springen juist gekleurde pagina’s eruit, maar het is nog leuker als

10 inspiraties 9 Athenauem

je er net iets meer detail aan kan toepassen door lichte en donkere kleuren te gebruiken. LEUK VOOR DE INHOUD

ACHTERGROND AANPASSEN OP LEESBAARHEID In het “we arrive at the centre

of the world” magazine wordt op de

In het magazine computer arts

laten ze zien hoe ze de cover van hun magazine hebben gemaakt en bedacht. Zo kun je, je lezers nog meer betrekken in je magazine.

voorkant al een soort verfpatroon met hele vellen kleuren gebruikt.

Op naar Amsterdam en de boekhandel Athenaeum. Ik had er

Dit patroon wordt ook binnen in

veel van verwacht een boekenwinkel zo groot als bv. de Ikea

het magazine gebruikt, maar om de

of zo? Nee dat is overdreven, maar ik verwachtte wel een

HET GEBRUIK VAN

leesbaarheid te verbeteren wordt

grote winkel. In eerste instantie klopte het ook wel, want we

de achtergrond lichter gemaakt of

waren de boekhandel ingelopen en dat was enorm met zelfs

wordt er een layer gebruikt voor de

bewegwijzering waar bepaalde boeken stonden. Maar helaas

leesbaarheid.

we moesten bij de buren zijn. Dit bleek een stuk kleiner te zijn

stijl hebben. Ik heb in verschillende

KLEUR Je ziet vaak dat dingen

die bij elkaar horen dezelfde kleur of

en dus best apart om daar met een groep van 6 mensen allerlei

magazines gezien hoe je kleur op een

GOLFJES TEKSTEN

magazines te pakken en daar foto’s van te maken. We werden

aanwezige manier kunt gebruiken in je

Dit zal niet door iedere lezer

ook na ongeveer een uur gevraagd of we geen foto’s meer wil-

magazine. Bv. Door een hele tekst in een

gewaardeerd worden, vooral

de maken, omdat we toch niets zouden kopen. Uiteindelijk heb

kleur te zetten of een overlay over een

niet bij lange teksten. Maar dit zou wel

ik wel bijzondere magazines gezien, die je niet zomaar bij de

foto te zetten. p

gebruikt kunnen worden in kleine tek-

Bruna ziet liggen, maar daar zat dan ook wel een prijskaartje

sten die juist moeten opvallen zonder

aan. Ondanks dat heb ik 10 inspiraties daaruit kunnen halen.

te schreeuwen.

Doodle magazine

Tijschriften door de jaren heen Onderzoek door groep D foto door style souvenir

1440

Onderzoek

Printing press uitgevonden

ijdschriften door de jaren heen Tijdschriften hebben een heel traject doorlopen de afgelopen jaren. Van de eerste tijdschriften eind 17e eeuw tot de digitale, interactieve tijdschriften van nu. Hoe is dit allemaal begonnen? Hoe zitten deze tijdschriften in elkaar? En wat zal de toekomst zijn voor onze tijdschriften?

DE GESCHIEDENIS Het tijdschrift komt natuurlijk

DAAR KOMEN DE TIJD-

ergens vandaan. Het is voortge-

SCHRIFTEN

komen uit uitvindingen en ont-

Tijdschriften begonnen regu-

wikkelingen. Om hier meer over

lier te worden in de 18e eeuw,

te weten gaan we eerst terug in

ze verschenen een aantal keer

de tijd naar het jaar 1440.

per week. Qua oplagen waren deze tijdschriften te vergelijken

DE DRUKPERS

met onze hedendaagse kranten,

In 1440 werd de printing press

maar qua inhoud leken ze erg op

uitgevonden

door

Johannes

de tijdschriften van nu.

Gutenberg.

Deze

drukpers

werd gebruikt voor het druk-

HET EERSTE NEDERLANDSE

ken van onder andere pamflet-

TIJDSCHRIFT

ten, nieuwsbrieven en Bijbels.

De Engelsman, Edward Cave

In 1663 creëerde de Duitse

bedacht in 1731 het woord ma-

theoloog en dichter, Johann

gazine (from the Arabic word

Rist een maandelijkse uitgave

makhazin, which meant sto-

genaamd ‘Erbauliche Monaths

rehouse). Engelsman Herbert

Unterredungen’.

wordt

Ingram maakte in 1842 het eer-

gezien als het eerste tijd-

ste geïllustreerde tijdschrift.

schrift.

amu-

De eerste Amerikaanse tijd-

Mercure

schriften werden gepubliceerd

Galant’ werd voor het eerst ge-

in 1741. In de latere jaren van

publiceerd in 1672 door Jean

de 19e eeuw begonnen de

Donneau de Vizé. Het blad be-

Amerikaanse

stond uit onder andere, nieuws

en roddels.

ke doelgroepen. Het eerste

Het

sementsblad

Dit eerste ‘Le

focussen

tijdschriften op

zich

specifie-

1663 ‘Erbauliche MonathsUnterredungen’. maandelijks magazine

1672 Eerste amusement tijdschrift ‘Le Mercure Galant’

1731

Naam ‘magazine’ werd benoemd

1842 Eerste geïllustreerde tijdschrift

Nederlandse literaire tijdschrift was de Haagse Mercurius, dit tijdschrift verscheen voor het eerst aan het einde van de 17e eeuw, en werd in de achttiende eeuw populair. TIJDSCHRIFTEN OPBOUW/ INDELING Op het moment dat je de Primera binnenloopt, kun je je verbazen over de hoeveelheid keuze aan tijdschriften. Achter elk tijdschrift zit een team dat heeft nagedacht over de opbouw en de indeling van het tijdschrift. Er wordt gekeken naar de opbouw en indeling van tijdschriften en wat de verschillen zijn tussen verschillende tijdschriften. SOORTEN TIJDSCHRIFTEN Er zijn veel verschillende soorten tijdschriften. De meest voorkomende zijn publiekstijdschriften.

Deze

tijdschriften

worden door een groot publiek gelezen. Denk hierbij aan vrouwenbladen en opinieweekbladen. De meeste tijdschriften zijn aangesloten bij de NOTU, dit is de Nederlandse organisatie voor Tijdschrift Uitgevers. Deze brengen zo’n 500 tijdschriften uit, maar in totaal zijn er wel 5000 Nederlandse tijdschriften op de markt. u

Doodle magazine

Je kan tijdschriften opdelen in 10 soor-

onderzoek gedaan naar het doen en la-

ten, namelijk:

ten van doelgroepen. Dit wordt ook wel

1. Actuele tijdschriften (Elsevier, HP/

lifestyle-onderzoek genoemd. Er wordt dan gekeken naar gedragingen en

De tijd, De Groene Amsterdammer)

houdingen, voorkeuren, maar ook

2. Familiebladen (Story, Panorama, Nieuwe Revu en Het Beste)

naar vrijetijdsbesteding en het

3. Vrouwenbladen (Libelle, Mar-

uitgavenpatroon. Om te kijken of

griet, Viva)

deze doelgroep geïnteresseerd

4.Omroepprogrammabladen

zal zijn in een bepaald artikel

(Troskompas, Avrobode, De Mikro)

voor het tijdschrift, wordt er ge-

Special

bruik gemaakt van een ijkpersoon.

interest-tijdschriften

Dit is één duidelijk omschreven lezer

(Reizen, Grasduinen, Eigen Huis) 6.Vaktijdschriften

(Schoenvisie,

of lezeres, die dient als criterium bij

deze afweging. Bij een gezinsblad kan

Journalist, Boerderij, Slagersambacht) 7.

je hiervoor ook gebruik maken van een

Culturele tijdschriften (Maatstaf,

Revisor, Speigel Historiael)

elementen (het logo, verhouding tus-

ijkgezin. Alle lezers van een tijdschrift

8. Jongerentijdschriften (Donald Duck,

sen tekst en beeld enz.), cover, spreads,

noemen we samen de lezerskring. Dit is

Muziek Express, Tina)

koppen en streamers (losse zin uit het

de doelgroep met wat spontane lezers

9. Wereldbeschouwelijke tijdschriften

artikel).

erbij.

Democratie)

DOEL EN DOELGROEP

UITGEVERIJEN IN DE TOEKOMST

10. Redactioneel afhankelijke tijd-

Daarnaast wordt er voor elk tijdschrift

Nu we hebben gekeken naar de ge-

schriften (Kampioen, personeelsbla-

een doelgroep vastgesteld met een

schiedenis van het tijdschrift en naar

den, bedrijfsorganen, vakbondsbladen)

bepaald interessegebied. Aan de hand

hoe alles nu in zijn werk gaat, is het tijd

In het algemeen is er nu wel een groei

hiervan wordt bepaald wat er in het

om naar de toekomst te kijken.

in de richting van meer gespecialiseer-

tijdschrift zal komen te staan om deze

de bladen, die zich richten op specifieke

groep aan te spreken. Er wordt ook

(Strijdkreet, De Bazuin, Socialisme en

groepen mensen.

MET DE TIJD MEEGAAN Van de uitvinding van de beweegbare printing press in de 13e eeuw tot de

ONDERDELEN VAN

introductie van E-books, in de mid-

TIJDSCHRIFTEN

90s, is er nooit een moment geweest

Tijdschriften bevatten verschillen-

wanneer de uitgeverijindustrie niet

de onderdelen. De standaarden

heeft moeten evolueren. De ma-

waar je naar moet kijken voor

nier waarop mensen hun boeken

de opbouw van een tijdschrift

en magazines kopen en lezen

zijn actualiteit, selectie (wat

verandert constant en alleen de

is interessant voor de lezer?),

uitgeverijen die dit bijhouden

vormgeving, functie (informatie

zullen de test van tijd doorstaan.

en ontspanning), en binding met de lezers. Tijdschriften bestaan standaard uit een basis lay-out, vormgevings-

Onderzoek

MEERDERE PLATFORMS

dat de artikelen digitaal makkelijk zijn te

ven. Hierbij kan een lezen bijvoorbeeld

Je kan tegenwoordig magazines niet

bewaren, eenvoudig in gebruik zijn, di-

vanuit een tijdschrift iets kopen.

meer via de uitgevers definiĂŤren. Ma-

gitale documenten gemakkelijk zijn om

gazines zijn tegenwoordig meer brands

te zoeken en dat er veel kosten worden

NADELEN EXTRA FUNCTIES TIJD-

en het zijn de succesvolle uitgevers die

bespaard. Ook is een groot voordeel dat

SCHRIFT

deze brands laten groeien naar meer-

een digitale versie van een magazine

Een aantal bekende tijdschriften zoals

dere platforms. Als je bijvoorbeeld

kan dienen als reclamemiddel. Lezen

LINDA, Power Unlimited en NRC.next

kijkt naar een brand zoals National

van het digitale magazine kunnen zowel

zijn al aan de slag gegaan met deze tech-

Geographic. Zij zijn begonnen met print,

na als tijdens het lezen de website van

nologie. Het enigste minpunt van deze

maar zijn nu gegroeid tot heel wat meer.

de uitgever bezoeken en dit doorsturen

technologie is dat mensen momenteel

Ze hebben een tv-kanaal, merchandise,

naar vrienden, familie of collegaâ&#x20AC;&#x2122;s.

eerst een app moeten downloaden om

een website acties en nog veel meer

toegang te krijgen tot de extra functies

manieren om hun brand te laten groei-

van een tijdschrift. Dit is een obstakel

en en relevant te maken.

voor een hoop mensen, waardoor niet iedereen afweet van het bestaan.

DIGITALE UITGEVERIJEN

Gelukkig zijn grote bedrijven zoals

De print zoals wij die kennen is

Apple momenteel bezig met het

wel aan het sterven maar de

integreren van deze AR-func-

brand kan blijven voortbestaan

ties in de standaard camera app.

als uitgeverijen bereid zijn te

Hierdoor is het niet meer nodig

evolueren en zich aan te passen

om losse apps te downloaden

aan de behoeftes van hedendaag-

om toegang te krijgen tot extra content van tijdschriften. Bekende

se consumenten. Evolueren bete-

tijdschriften maken gebruik van een

kent in dit geval meer digitaal gaan doen. De print uitgeverijen zullen uit-

website waardoor er in de toekomst

sterven en digitale uitgeverijen zullen

ook altijd beschikbaar blijven. Sinds de aankondiging van de iPad hebben er

herrijzen uit hun as. INTERACTIEVE TIJDSCHRIFTEN

veel ontwikkelingen plaatsgevonden

TIJDSCHRIFTEN IN DE TOEKOMST

Om mee te gaan met de tijd en tijdschrif-

op het gebied van magazines. Zo heb-

Niet alleen de uitgeverijen zullen digi-

ten voor een brede doelgroep interes-

ben veel grote bedrijven zoals Sanoma

taliseren, maar ook de tijdschriften zelf.

sant te houden wordt er momenteel

deels de overstap te maken naar het

Denk maar aan het lezen van tijdschrif-

ook gebruik gemaakt van zogenaamde

digitale medium om hun magazines te

ten op je iPad. Op deze manier komen

interactieve prints. Zo zijn er verschil-

verspreiden.p

tijdschriften weer op een nieuwe, mo-

lende apps beschikbaar waardoor er

derne manier op de markt.

extra functies aan tijdschriften kunnen worden gekoppeld. Zo is er een app ont-

VOORDELEN DIGITAAL

wikkeld genaamd LayAr, waarbij je door

TIJDSCHRIFT

een eenvoudige druk op de knop extra

Verwachtingen van de toekomst zijn

content binnen een tijdschrift kunt zien.

dat de fysieke magazines over stappen

Hiermee scant de lezer een gedeelte

naar een digitale variant. Grote voor-

van een tijdschrift waarna er op de mo-

delen van deze digitale magazines zijn

biel nieuwe content wordt weergege-

Doodle magazine

Digitaliseren van een tekening

ekenen is echt iets wat ik heel interessant vind.

MAAR HOE DIGITALISEER JE NOU ZO’N TEKENING?

Alleen helaas heb ik hier niet altijd tijd voor. Deze

Ik ben begonnen met de outline van het poppetje, deze

keer kregen we een opdracht in de les om een te-

heb ik overgetrokken met de pentool. Daarna heb ik met

kening bij een van de artikelen in je magazine te maken. Ik

de pentool de tussenlijntjes gemaakt, zodat het poppetje

dacht meteen aan het Athenaeum waar we zo chagerijnig

details kreeg. Vervolgens heb ik de lijnen van het poppetje

weggestuurd werden door de winkeleigenaar. We moch-

dikker gemaakt, zodat ze beter zichtbaar werden en wat

ten absoluut geen foto’s meer maken, omdat we toch niets

meer op getekende lijnen leken. Daarna heb ik de achter-

zouden kopen volgens haar. Toen we probeerde uit te

grond overgetrokken met de brushtool. Deze lijnen lie-

leggen dat het voor een schoolopdracht was hield ze haar

pen nog wel over het poppetje heen dus heb ik deze weg

neus op en zei “wat een rare schoolopdracht dan.” Vandaar

moeten knippen met de schaar. Tegelijkertijd heb ik ook

dat ik heb gekozen om haar te tekenen bij het artikel van

wat kleur toegevoegd en het praatwolkje. Tenslotte heb ik

het Athenaeum.

het poppetje ingekleurd met brushes om het zo getekend

Ik vind dat ik een hele eigen stijl heb ik tekenen, omdat ik

mogelijk te laten lijken. Ik had liever vlak kleuring gedaan,

niet goed in verhoudingen kan tekenen. Daardoor krijgen

maar omdat ik een outline had gemaakt werd meteen het

mijn poppetjes altijd grote hoofde en korte beentjes en

hele poppetje 1 kleur als ik dat zou doen. Dus heb ik het

armpjes. Toch vindt ik dit goed bij deze tekening passen.

uiteindelijk handmatig ingekleurd, wat ook leuk was om te doen.p

Workshop

Oude vrouw tekening bij Athenaeum boekhandel. Gemaakt door Kelly Ferwerda

ATHENAEUM BOEKHANDEL

Doodle magazine

Interview

Frank Suyker Geïnterviewd door: Groep D Fotografie door: Frank en groep D

“Ik heb allerlei mappen met knipsels en scheursels die ik interessant vind.”

Op 21 November jongstleden hebben wij Frank Suyker, eigenaar van Design in Delft, geïnterviewd over zijn bedrijf en werkzaamheden binnen het vakgebied. Dit om inzicht te krijgen in het werkproces van een grafisch ontwerper. We werden ontvangen in zijn huis in Delft en na ons een kop koffie aan te bieden heeft hij ons laten zien hoe hij te werk gaat en wat voor producten hij aan het eind oplevert.

Doodle magazine

BENT DE EIGENAAR VAN DEZE EENMANSZAAK. HOELANG BENT U AL ACTIEF BINNEN DIT VAKGEBIED?

Al heel lang. Ongeveer een jaartje of tien. Ik werk doordeweeks als Art Director en voor ik Design in Delft startte heb ik dit naast mijn gewone werk gedaan. Nu ontwerp ik in het weekend en in de avonden. Het bedrijf is eigenlijk ontstaan toen iemand een factuur moest hebben voor mijn werk om de kosten aan zijn baas te kunnen verantwoorden. Toen ben ik naar de Kamer van Koophandel gegaan en had alles binnen een maand geregeld. Samen met mijn vrouw heb ik in een restaurant de naam van het bedrijf bedacht. HEEFT U EEN PROJECT WAAR U HET MEEST TROTS OP BENT EN ZOU U ONS DAAR IETS VAN KUNNEN LATEN ZIEN? Ja natuurlijk. Terwijl Frank een aantal van zijn projecten erbij pakt vertelt hij ons over het proces dat hij tijdens een project doorloopt. Ik ga eerst altijd met een klant in gesprek. Ik vraag naar zijn of haar wensen, wat het doel van het bedrijf is, hoe zij het bedrijf over een paar jaar zien, etc. Sommige mensen beginnen bijvoorbeeld in hun eentje maar willen over een jaar al met andere mensen gaan werken. En als je dan een bedrijf opzet met je eigen naam is dat misschien niet handig. Daarna ga ik gewoon schetsen, dit doe ik altijd met de hand. Daarna werk ik de concepten op Illustrator verder uit, vervolgens krijgt mijn klant een pdf’je met daarin de ontwerpkeuzes die ik heb gemaakt. In die pdf voeg

Frank bladerd door zijn map met knipsels- foto groep D

ik altijd een aantal kleurvarianten toe. Dit omdat kleur erg van de persoonlijke smaak van de klant afhangt. Frank heeft inmiddels een project kunnen vinden dat hij voor een plaatselijke diëtiste heeft gemaakt. Aangezien de klant diëtiste is, wilde ik in dit geval graag werken met voeding. Maar het combineren van alle kleuren van voeding zou rommelig worden, daarom heb ik ervoor gezorgd dat het allemaal één kleur werd. Als diëtist kun je natuurlijk veel kanten op, maar zij is zelf heel erg van de schijf van vijf. Dus ik dacht dat er dan ook met fotografie gewerkt kon worden. Het logo is een vijfhoek, om te verwijzen naar de schijf van vijf. Verder heb ik nog een project voor iemand die amusementsspellen verhuurd. We waren in eerste instantie

Interview

niet zeker van de kleur. We hebben gewerkt

mening van bevriende designers, fotogra-

ik stop er ook nooit logo’s in omdat ik dan

met groen en later ook met rood. Rood om-

fen en kunstenaars. Op deze manier krijg je

teveel beïnvloed wordt en dan krijg je een

dat het spellen met wat meer agressie zijn

dan soms reacties als, het lettertype moet

soort van ongewenst kopieergedrag. Dan

en de kleur rood dit uitstraalt, de klant was

net iets origineler want dit logo heb ik in een

moet je niet willen.

hier minder blij mee. Toen ben ik even com-

iets andere variant een keer online gezien.

Ik laat klanten soms ook een Pinterest bord

pleet de andere kant op gegaan en is het uit-

Dan ga ik toch even checken of het daar in-

maken. Dan maak ik een besloten Pinterest

eindelijk een soort muntje geworden.

derdaad niet te veel op lijkt.

bord aan zodat ze van te voeren dingen kun-

OVERLEGT U DAN TUSSENDOOR OOK VAAK MET EEN OPDRACHTGEVER? Meestal twee keer. In de eerste ronde maak ik ongeveer 5 tot 20 logo’s en soms een variatie daarop, in dit deel van het proces is het vooral dingen wegstrepen. De tweede

“Als ik in de laatste ronde ben dan gooi ik het meestal op Instagram”

nen pinnen. Als ze dan hier komen, printen we al die dingen en maken we er één bord van. Dan heb je al een goede eerste richting. HEEFT U NOG TIPS EN TRICKS VOOR ONTWERPERS IN SPE? Ik zou je stijl dicht bij jezelf houden. En als je

ronde is echter meestal het belangrijkst.

een stijl hebt die je mooi vind maar niet kan

Hier gaan we kijken wat de klant leuk vindt,

maken, dan zou ik zeggen kopieer het 100

en vooral wat de klant leuk vindt aan de ont-

WAT VINDT U ZELF HET LEUKSTE

keer. Op deze manier krijg je die stijl onder

werpen die niet in de smaak vallen. Soms

ONDERDEEL AAN ZO’N

de knie en dan krijg je vervolgens jouw ei-

kan het gewoon aan de kleur liggen en dat

ONTWERPPROCES?

gen variant van die stijl. Daarnaast zou ik

is gemakkelijk op te lossen. Dus iteraties

Alles eigenlijk. Ik heb niet één favoriet stukje.

zeggen, pak veel projecten aan zodat je een portfolio opbouwt. p

zijn heel belangrijk, net als praten met de opdrachtgever.

HEEFT U OOK BEPAALDE DINGEN WAARDOOR U ZICH VAAK LAAT INSPI-

BESPREEKT U ENKEL DINGEN MET DE

REREN ALS U IETS MAAKT?

OPDRACHTGEVER OF HEEFT U OOK

Ik heb allerlei mappen met knipsels en

MENSEN OM U HEEN WAARMEE U DIT

scheursels die ik interessant vind. Het is een

SOORT DINGEN BESPREEKT?

soort vergaarmap met allemaal ideeën. Dat

Nou, als ik in de laatste ronde ben dan gooi

is mijn inspiratiebron maar ik kijk er meestal

ik het meestal op Instagram. Dan hoor ik de

niet in als ik met een project bezig ben. En

Frank laat zijn project zien- foto door Groep D

Doodle magazine

How to make..

1 2

Maak een aantal fotoâ&#x20AC;&#x2122;s, kies daar 1 foto uit en kijk of je hier verschillende figuren uit kunt halen. Je mag minimaal 2 en maximaal 4 figuren kiezen. Ik

heb er 2 gebruikt. Nu ga je de figuren draaien, kopiĂŤren en spiegelen zodat je alle letters van het alfabet kunt vormen. Als je 2 figuren hebt, kan je er altijd nog een

bij maken als het niet lukt. Begin altijd met de x,h,o,p,a. als deze letters lukken, lukt de rest waarschijnlijk ook. Let erop dat bij sjabloon letters bruggetjes horen in letters zoals de a en de o om het binnenst gedeelte

3 4

Als je de letters af hebt ga je kijken naar een woord of zin die je leuk vind. In mijn geval heb ik gekozen voor het woord Regenboog. Daarna ga je kijken naar de ondergrond en materiaal waar je de letters mee wilt gaan vullen. Je kan hier echt de gekste dingen mee bedenken

bv. met pindakaas of tandpasta op het raam of een spiegel. Ik zelf heb hierbij gekozen voor verf op het raam, omdat ik de lucht als achtergrond wilden.

5 6

Om een sjabloon te maken moet je eerst de letters uitsnijden. Dit kan uit papier, maar ook uit dun karton. Daarna plak je het uitgesneden sjabloon op de gekozen ondergrond en plet je de gekozen materiaal in het sjabloon. Als dit helemaal klaar is haal

je het sjabloon eraf en maak je een foto van je resultaat!

Modulaire Sjabloon letters

Welkom op de Haagse Hogeschool!

? j i j s e i k ie d u t s e k l We

Dit is een augmented reality poster. Zien hoe dit werkt? 1- Download dan de Aurasma app 2- Volg Gewoon_Kelly 3- Scan deze poster om te zien welke studie jij zou moeten kiezen!

Doodle magazine

GROEP AT GROEP D

Kelly Ferwerda Michelle Tseng Quyhn Than Alna Tabesh Laura Olthof Laura v/d plas

Tim Gierman Luc van Hoogdalen Ruben Heijn Tevin da Silva Daphne Klok

GROEP B

Credits DOCENTEN William Beekhuis Diederik Corver Paul Kuijpers En Google

Osman Ozturk Tycho masselink Paul Brouwer Arpiar Melikion Siddiq Amanat

GROEP C

GROEP E Marc Evers Josien de Vries Danielle Kloots Thomas van â&#x20AC;&#x2DC;t Wout

GROEP F

Cheryl Vermeer Leon Amalo Michelle Voulgaris Mikkie Ho Lennart Maas Irma Persoon Mariska Moerman Myrthe Godthelp Thijs Heemskerk

KF13038354

#1 jan. 2017 â&#x201A;¬3,95

Kelly Ferwerda 13038354 Graphic design minor KB-60 CMD-4 januari 2017