ბალზაკი– შაგრენის ტყავი

nis tyavi 1829 წ ლის ოქტომბრ ის მიწუ რულში ერ თი ახალგა ზრდა კაცი პა ლე როია ლშ ი* შევ იდა სწ ორ ედ იმ დროს, როცა სამორ ინეებ ი იღება , თა ნახმად კა ნონისა, რომელიც მფა რველობს ამ არსებითად და საბ ეგრავ ადა მიანუ რ გატა ცებ ას. მა ნ თითქმის უყ ოყმა ნოდ აიარა იმ სამორ ინეს კიბე, რომელიც 36 ნომრ ით იყ ო აღნიშნული. _ ბატონო, თქვ ენი ქუდი მიბ ოძეთ, _ და უძა ხა მას მკვახე ხმით პა ტარა ტა ნის ფერ მკრ თა ლმა ბ ერიკა ცმა , რომელიც ბნელ კუ თხეშ ი იჯდა მოა ჯირ ის იქ ით და უცებ წამოდგა, რა თა თავ ისი უჯიშ ო სა ხე გამოეჩინა. რ ოცა სამორ ინეშ ი შ ედიხარ თ , კანონი , უწინა რეს ყ ოვლისა , თქვ ენს ქუდს გართმევს . რა არის ეს ? სახა რებ ის და გა ნგებ ის იგავი ? თუ ეს სა შუალებაა ჯოჯოხეთურ ი ხელშ ეკ რულებ ის და დებისა , რ ომელიც თქვენგან ერთგვა რ საწ ინდა რს მოითხოვ ს ? ან , შ ეიძლება , ქუდი იმისა თვის უნდა მოიხა დოთ , რომ მოკრძა ლებით მოეპყროთ იმათ , ვ ინც ფუ ლს მოგიგებ თ ? ან, შეიძლება , პოლიცია ს , რომელიც საზ ოგადოებ ის ყვ ელა ხვრ ელში მიძვრ ება , სურ ს თქვენი მექუდის ან თქვ ენი სა კუთარი სა ხელი გა იგოს იმ შემთხვევაში , თუ თქვ ენ იგი წაა წერეთ სარ ჩუ ლზ ე ? ბოლოს ისიც შეიძლება , რ ომ ეს თქვ ენი თავის ქალა ს გასაზ ომად ხდებ ოდეს , რა თა სა გუ ლისხმიერო სტატისტიკა შ ეადგინონ მოთამაშ ეთა ნიჭზე და ტვინის მოცულობაზ ე . ამ სა გა ნზ ე სამორ ინეთა გა მგეობა სრ ულია დ დუმს . მა გრა მ იცოდეთ _ საკმაოა ერ თი ნაბ იჯი გადა დგათ მწვა ნე მაუ დისაკ ენ და არა თუ თქვ ენი ქუ დი , თქვ ენი თავ იც ა ღარ გეკ უთვნით : თქვენ მთლა დ თამაშ ში ხა რთ გა დავარ დნილი თქვ ენი ქ ონებ ით , თავ საბურავ ით , ჯოხით და წამოსა სხა მით . გარეთ გამოსვ ლის წინ თამაშობ ა ერთგვა რი მოქ მედი მკაცრი ეპიგრა მის შემწ ეობ ით გიჩვენებს , თუ კ იდევ რა მეს გიტოვებ ს თქვენი ავლა დიდებ იდან . ესეცაა , რ ომ თუ თქვ ენ ახა ლი თავ საბურავ ი გა ქვთ , იაფად დაგიჯდებათ იმის გაგება , რ ომ მოთამაშის შესაფერ ი ტანისამოსი უნდა შეიძინოთ . რ ოცა ახა ლგაზრ და კა ცმა თავისი, ცოტა არ იყ ოს გაცრ ეცილი ქუ დის მა გივრა დ ნომერ ი მიიღო, სახეზ ე გა კვირვ ება გა მოეხატა , რაიცა მის მიამიტობა ს მოწმობდა ; ხოლო პატა რა ბერ იკ აცმა, რ ომელსაც, უეჭველია , ახა ლგაზრ დობიდა ნვ ე გუ ლი გაქ ვავებ ოდა მოთამა შეთა მღელვარ ე ცხოვრების ცქ ერ ით, მას მქ რქა ლი და უსიცოცხლო თვალით შეხედა . ამ შ ეხედვაში ფილოსოფოსი საავადმყ ოფოს სიდუხჭირესა ც და ინახავ და , გა ძარ ცული ა დამია ნის ხეტია ლსა ც, ოქმებ საც თა ვისმკვლელთა შესა ხებ, სა მუდამო კატორღაში გა გზა ვნილთა მუშაობასა ც, გვაზა კოა ლხოზ ე* გა დასა ხლება საც. ეს მოგრძო თეთრსა ხიანი ბ ერიკა ცი, რომელიც, როგორც ეტყ ობოდა, მხოლოდ და რსეს* ჟელატინის წვ ენით იკვ ებ ებოდა , უაღრ ესად გა მარტივ ებუ ლი ვნებათაღელვის მკრთალ გა მოხატუ ლებას წარ მოა დგენდა . მის ნაოჭებში წარ სულ ტა ნჯვათა კვალი დარ ჩენილიყო, ეტყობოდა, თავის ჯა მაგირს მიღების დღესვ ე მწვა ნე მაგიდა ზე დებ და. თითქ ო მა თრა ხს შეჩვ ეუ ლი ჯა გლაგი ცხენი ყ ოფილიყოს, მა ს აღარ აფერ ი აღელვებ და : იგი ყოვ ელთვ ის გუ ლგრილა დ ხვდებ ოდა წა გებუ ლთა ყრ უ კვნესა ს, მა თ უსიტყვო წყ ევ ლა-კრუ ლვა ს, მა თ უაზრ ო შემოხედვას. იგი თვ ით ხორცშესხმული თამა შობა იყო.

ახა ლგაზრ და კა ცს რ ომ კარ გა დ აეთვალიერ ებ ინა ეს ბ ეჩავი ცერბერი,* შ ეიძლება თავ ისთვ ის ჩა ელა პარა კა , მას გუ ლშ ი არა ფერი აქვს, გარ და ერ თი დასტა სათამაშ ო ქა ღალდისაო. მაგრამ უცნობმა ყურ ი არ დაუ გდო ცოცხალ რ ჩევა-დარ იგებას, რომელიც უ ეჭვ ელია განგება ს დაეყენებინა აქ, რ ოგორ ც იგი გუ ლის არ ევა ს და ზიზღს აყენებს ყოველი ცუ დი ადგილის შ ესავა ლშ ი. უცნობ ი უყ ოყმა ნოდ შევიდა და რბაზშ ი, სადაც ოქროს წკრ ია ლი ნდომით ა ცახცახებუ ლ გონებაზ ე და მათრობ ელ და მომხიბ ლავ გავლენას ახდენდა. ალბა თ, ამ ახალგა ზრდა კ აცს წინ უბ იძგებდა ჟან-ჟა კ რუსოს ერთი უმჭევრმეტყ ველესი ფრა ზის ლოგიკა, რომლის სევდიანი აზრ ი, მგონია, ასეთი უნდა იყ ოს: _ დიახ, მე მესმის, რომ კაცი სა თამაშოდ მიდიოდეს, მა გრა მ ეს მხოლოდ იმ დრ ოს უნდა მოხდეს, რ ოცა თა ვის თავ სა და სიკვ დილს შორ ის იგი არა ფერს ხედავ ს, გარდა თავისი უკ ანა სკ ნელი ხუ თფრანკიანისა.* საღამოთი სა მორინეებ ის პოეზ ია, ცოტა არ იყოს, მდაბა ლი ხარ ისხისა ა, მა გრა მ მისი გა ვლენა უზ რუნველყოფილია ისევ ე, როგორ ც უზ რუნვ ელყოფილია გავ ლენა სისხლია ნი დრა მისა . დარბა ზები სავსეა მაყ ურებლებით და მოთამაშეებ ით, ბ ეჩავი ბერ იკაცებ ით, რ ომელნიც აქ გასარ თობად მოსუ ლა ნ, ა ღელვებული სა ხეებ ით, ორგიებ ით, რ ომელნიც ღვინოშ ი და წყებულა ნ და მზა დ არ იან სენაშ ი და მთავ რდნენ. მართალია , აქ ვნებათაღელვა ბობოქრ ობს, მაგრამ მსახიობთა რიცხვის სიმრ ავლე ხელს გიშ ლით პირ ისპირ შ ეხედოთ თამა შობ ის დემონს. ეს საღა მო ნამდვ ილი ანსა მბლია , სადაც მთელი და სი ყვირის, სადა ც ორ კესტრ ის ყოვ ელი სა კრავ ი თავის ჰა ნგს უკრა ვს. თქვ ენ იქ შ ეხვ დებით მრ ავალ პატივ საცემ ადამია ნს, რომელნიც თავ ის გა სართობა დ მოსულან და ამისათვის ფუ ლს იხდიან, როგორც გადა იხდიდნენ თეატრის წარმოდგენისთვის ან პირ ის გემოს დასა კმაყ ოფილებლა დ, ან მანსარ დში ავიდოდნენ, რათა იქ იაფა დ ეყ იდათ სიყვარუ ლი და მწვ ელი სინა ნული, სამიოდე თვ ის საგზალი. მაგრამ გესმით თუ არა , რა ცახცახითა და ვაჟ კაცური სიმტკ იცით უ ნდა იყოს გა მსჭვალული ადა მიანის სული, რომელიც მოუ თმენლა დ ელის სამორ ინეს გა ღებას? დილის მოთა მაშ ესა და სა ღა მოს მოთამა შეს შორ ის იგივე განსხვავებ აა, როგორ იც დაუდევა რ ქმარ სა და საყვა რელს შ ორის, რომელიც იბნიდება თავ ისი მზ ეთუნა ხავის ფანჯრ ის ქვეშ. მხოლოდ დილით მჟღავნდება m თოლვარ ე ვნებათაღელვა და შემაძრწუ ნებლა დ გა შიშვლებუ ლი გა ჭირვება . ამ დროს შეგიძლიათ ნამდვილი მოთამა შის ცქერ ით და ტკბ ეთ. მა ს არ უჭამია , არ უძინია , არ უცხოვ რია, არ უფიქრია, იმდენა დ მწვავ ედ ამათრახებ და წაგებ -მოგებ ის ორ მაგი ღვედი, იმდენა დ მტა ნჯველი იყო თამაშ ობის ქავ ილი. როდის გა მოვა ბ ოლოს «ტრა ნტ ე კა რანტ»?* ამ დაწ ყევ ლილ სა ათშ ი თქვ ენ შ ეხვ დებით თვალებს, რომელთა სიმშვ იდე შეგა ძრწუ ნებთ, სახეებს, რომელნიც მოგა ჯა დოებ ენ, გა მოხედვას, რ ომელიც სათამაშ ო ქაღალდს ჰკრ ეფს და ნთქავ ს. ერ თი სიტყვ ით, სამორინეები მხოლოდ სეა ნსის დასა წყისშ ი არიან დიდებუ ლნი. თუ ესპანეთში ხარ ების ბრ ძოლა ხდება , თუ რ ომს გლადია ტორებ ი ჰყავდა , პარ იზ ი სამარ თლიანა დ თავ ისი პალე რ ოიალით ამაყ ობს, მისი გა მაღიზიანებ ელი ჩარ ხი შეძლება ს გვა ძლევს სისხლის ღვრის სუ რათით დავ ტკბ ეთ ისე, რომ ფეხი არ დაგვისხლტეს

გასისხლიანებუ ლ პარ ტერ ში. შ ედით და სცადეთ თვალი გადა ავლოთ ამ ასპა რეზს... რა სიტიტვ ლეა! კედლებ ი ა დამია ნის სიმაღლეზე გაჭუ ჭყიანებ ული ქა ღალდითაა და ფარუ ლი, ზ ედ არ ც ერ თი სურა თი არ ჩანს ისეთი, რომ თვალმა წყალი დალიოს. ლურ სმა ნიც კი არ სად არ ჭვია, რომ თვითმკვ ლელობას ხელი შეუ წყოს. იატა კი გა ფუ ჭებუ ლი და უსუ ფთა ოა . დარბაზ ის შუაგული მოგრძო მა გიდა ს უჭირავ ს, მისი მწვა ნე მაუდი ოქრ ო-ვერცხლს გაუ ცრეცია . გარ შემო იმდენა დ უბრალო სელის სკამია ჩამწკრ ივ ებუ ლი, რ ომ მნახვ ელი გაკ ვირვებით იფიქრებს _ რა გუ ლგრილნი უნდა იყ ვნენ კ ომფორტისადმი ეს ა დამია ნებ ი, რომელნიც აქ თავს იღუ პავ ენ სწორედ კომფორ ტის და სიმდიდრ ის გულისთვისო. ეს ადა მიანუ რი წინაა ღმდეგობა თა ვს იჩენს ყველგან, სადაც სუ ლი ძა ლოვნა დ მოქმედებ ს თავ ის თავზ ე. შ ეყვარ ებუ ლს სუ რს თავ ისი სატრ ფო აბრ ეშუ მებ ში გაა ხვიოს, ა ღმოსავ ლეთის რბ ილი ქსოვილის ნა ოჭებით და ფარ ოს და, უმეტეს შ ემთხვ ევაშ ი, მის სხეულს ჭუჭყ ია ნ ლოგინზ ე ეუ ფლება . პატივ მოყ ვარე კაცი ხელისუფლების მწვერვალზე ასვლა ს ოცნებობ ს და მლიქვ ნელობის ტალახშ ი დახოხავ ს. ვაჭა რი ნესტია ნი და უსინათლო დუ ქნის კუთხეშია მიკრ უნჩხული, რათა ფართო პა ლატი ააგოს, საიდა ნა ც მის შვილს, მის ნაკ ლებ ჭკუა დამჯდარ მემკვიდრ ეს ღვიძლი ძმა განდევნის აუქციონის შემწ ეობით. ბოლოს, არსებობს თუ არა ქვეყანა ზე რა იმე უ ფრო არა სასია მოვ ნო, ვ იდრ ე სია მოვ ნებათა სა ხლებ ია ? ეს უცნაურ ი ამოცა ნაა! ა დამია ნი მუდამ თავ ის თავს ეწ ინააღმდეგება, იგი თავის იმედებს ატყუებ ს თავ ისი ახლა ნდელი უბედურ ებით, ხოლო თავ ის უბ ედუ რებ ას _ moმავ ლით , რომელიც მა ს არ ეკუ თვ ნის, და ყველა თავ ის მოქმედება ს მერყეობ ისა და სისუ სტის ნიშანს აჭდობ ს. ამ ქვ ეყა ნაზ ე არაფერ ია სრუ ლყოფილი, გა რდა უბ ედურებისა . რ ოცა ახა ლგაზრ და კა ცი დარბა ზში შევ იდა , იქ უკვე რა მდენიმე მოთამა შე იმყოფეობ და . სამი მელოტი ბერიკა ცი უდარ დელა დ უჯდა მწვა ნე მაუდია ნ მა გიდას; მათი სა ხეებ ი თითქ ოს თაბაშ ირ იდან იყვ ნენ ჩამოსხმუ ლი, უ გრძნობლობა ს გამოხა ტავ დნენ დიპლომატების სა ხეებ ის მსგავსა დ, მაგრამ ამა სთანავ ე _ ნაყ როვა ნ სულს და თრთოლვ ას გა დაჩვეულ გულს, რ ომელიც მაშ ინაც კ ი არ აძგერდება , როცა ბედის სა სწ ორზ ე ცოლის ხელუხლებელი მზ ითევ ია დადებუ ლი. ახა ლგაზრ და შავ თმია ნი და მუ ქმწვანეკ ანია ნი იტალიელი წყნა რად დაყრდნობოდა მა გიდის ერ თ კუ თხეს და თითქოს ყურ ს უგდებ და ფარ ულ წ ინათგრ ძნობა ს, რ ომელიც ბ ედისწერასა ვით ჩასჩურ ჩუ ლებს მოთამაშ ეს: _ ჰო, _ არა! ეს სამხრეთელი თავი ოქრ ოსა და ცეცხლს ა ფრქვ ევ და. შვ იდი თუ რვა მაყუ რებ ელი ფეხზ ე იდგა , როგორც თეა ტრის ბაქა ნზ ე, და იმ სცენებს ელოდა , რომელთაც მა თ ბ ედის ჩარ ხის ტრ ია ლი, მსახიობ ების სა ხეებ ი, ფულის და პა წია ფოცხებ ის მოძრაობა უ მზადებ დნენ. ეს უსაქ მო ა დამია ნებ ი აქ უ სიტყვ ოდ და უმოძრაოდ იდგნენ, ისევე ყურადღებით შ ესცქ ერ ოდნენ მწვანე მაუ დს, რ ოგორ ც პარ იზ ის ხა ლხი გრევ ის მოედანს* უ ცქერის, როცა იქ ჯა ლათი დამნაშავ ეს თავს ჰკვეთს. მა ღა ლ, ხმელ მამა კაცს, გახუ ნებულ ტანისამოსში გამოწყ ობ ილს, ერ თ ხელშ ი რ ეესტრ ი ეჭირა , ხოლო მეორ ეში _ ქინძისთა ვი, რა თა აღენიშ ნა რამდენჯერ წითელი გა მოვ იდა და რამდენჯერ შავი. ეს იყ ო ერ თი თა ნამედროვ ე ტა ნტა ლოსთა გა ნი,*

რ ომელიც თითქო თავ ისი სა უკუ ნის სია მოვ ნებათა გარ ეშ ე ცხოვრ ობს, ერთი განძარ ცული ძუნწთაგა ნი, რ ომელიც ფუ ლს თავის ფა ნტა ზიაში იგებ ს და აგებს. ბანკის და მსმელის პირ და პირ ორ ი თუ სამი გა მობრ ძმედილი მოთამაშ ე იჯდა, ძველი კატორ ღელების მსგა ვსი, რომელთაც ვერავითა რი სასჯელი ვეღა რ შეაშ ინებს; ისინი აქ მოსულიყ ვნენ, რა თა რისკ ი ზ ომიერა დ გა ეწ ია თ და პირვ ელი მოგებისთანავე ამდგარ იყვ ნენ, რადგან მხოლოდ ამით ცხოვრ ობ დნენ. ორ ი ხნიერ ი მსახუ რი უდარ დელა დ დასეირნობ და გულხელდაკრ ეფილი; ისინი დრ ოგამოშვებით ფა ნჯარაშ ი იცქირებოდნენ, თითქოს იმისა თვის, რომ გა მვლელ-გამომვ ლელთათვის თა ვიანთი ბრტყ ელი სახეებ ი ეჩვენებინა თ პლა კატის მა გივ რად. ის იყ ო ქაღალდის დამრ იგებელმა და ბანკ ირ მა მოთა მაშ ეებს მქრქა ლი და მომა კვდინებელი თვა ლები მიაპყ რეს და მკვ თრ ი ხმით დაუძა ხეს _ გა ნაგრძეთ თამა შიო _ და ა ხალგაზ რდა კა ცმა კარი შეა ღო. დუ მილი თითქოს კ იდევ უ ფრო გაღრმავ და და და რბაზშ ი მყ ოფთა თავებ ი ა ხალ მოსულისკ ენ მობრ უნდა ცნობ ისმოყვარ ეობის გა მო. საოცარ ი რა მ მოხდა ! გარ ინდებუ ლმა ბ ერიკა ცებმა , გუ ლგაქვავ ებუ ლმა მსახუ რებ მა, მა ყურებლებმა, თვ ით ფა ნატიკ ოსმა იტა ლიელმა, რა ღაც შეძრწ უნება იგრ ძნეს უცნობ ის დანახვა ზე. ადამია ნი მეტისმეტა დ უბედურ ი უნდა იყოს, რა თა შებ რალება გა მოიწ ვიოს, ა ნ მეტისმეტად სუსტი, რა თა თა ნაგრძნობა გაა ღვიძოს, ან მეტისმეტა დ პირქუში, რა თა სუ ლნი შეაშ ფოთოს, განსა კუთრებ ით ასეთ დარბაზ ში, სა დაც მწუხა რება უსიტყ ვო უნდა იყოს, უბ ედუ რება _ მხიარუ ლი, სა სოწარ კვეთილებ ა _ წესიერ ი. ჰოდა, ყოვ ელივე ეს მოიპოვებ ოდა იმ ახალ შ ეგრძნებაშ ი, რ ომელმაც გაყინუ ლი გულები გაა ლხო ახა ლგაზრ და უცნობ ის შესვლისთა ნავ ე. მა გრა მ გა ნა ხანდა ხან ჯალა თებს არ უტირ ია თ ქა ლწუ ლების და ნა ხვაზ ე, რ ომელთა ქერა თავ ები ძირ ს უნდა დაცემულიყ ო გილიოტინის ქვ ეშ ? პირვ ელი შ ეხედვისთანავე მოთამაშ ეებმა რა ღაც სა შინელი საიდუ მლოება ამოიკითხეს ახალმოსულის სახეზ ე; მისი ახა ლგაზრ და სახის ნაკვ თებს რა ღაც მომხიბლავი ნისლი ეხვია, მისი გამოხედვა მრავა ლი იმედის გა მტყუ ნებას, მრავა ლ ამაო ცდას მოწ მობ და! თვითმკვ ლელის პირქუ ში გუ ლგრილობა მის შუბ ლს ავა დმყ ოფურ ელფერს აძლევ და, მწარე ღიმილი ნა ოჭებ ს ქმნიდა მისი პირის კ უთხეებშ ი, ხოლო სახე ისეთ მორჩილება ს გა მოხატავ და, რ ომ მის შეხედვაზ ე ადა მიანს გუ ლი ეტკინებოდა . რაღა ც ფა რული გენია ცია გობდა ამ და ნისლუ ლი თვა ლებ ის სიღრმეშ ი, რომელნიც შეიძლება სია მოვ ნებათა სიჭარბ ით იყვნენ დაქა ნცული. შეიძლება ღრეობა მ თავისი ჭუ ჭყ ია ნი დაღი დააჭდო ამ კეთილშობ ილ სა ხეს, ერთ დროს უმწ იკ ვლოსა და ანთებუ ლს, ახლა კი ესოდენ მოთენთილს? უ ეჭვ ელია , ექიმები გუ ლის მა ნკ ს ან ფილტვ ების სისუსტეს მიაწ ერ დნენ თვალის ქუთუთოებზ ე შემოვ ლებულ მოყვ ითალო წრ ეებს და ლოყებ ის სიწ ითლეს, პოეტებ ი კ ი ამ ნიშნებშ ი მეცნიერების მიერ მოხდენილ გა ნადგურ ება ს, სა ნათურთან გატარ ებუ ლი ღა მეებ ის კვალს და ინა ხავდნენ. მაგრამ ვნება თაღელვა ს უფრ ო მომაკვ დინებ ელს, ვ იდრე ავა დმყ ოფობაა , ავადმყოფობ ას უფრ ო ულმობ ელს, ვიდრე სწავ ლა და გენიაა, შ ეეცვა ლა ეს ახალგაზ რდა თავი. შ ეეკუმშა ეს ცოცხა ლი კუნთები,

და ექანცა ეს გული, რომელსა ც მხოლოდ ოდნავ შ ეხებოდნენ ღრ ეობა, მეცნიერ ული შრ ომა და ავა დმყ ოფობა . ისევ ე როგორც კატორღელები მოკრ ძალებ ით ხვდებ ია ნ სახელოვა ნ დამნაშა ვეს, ეს ადამია ნურ ი სა ხის მქონე დემონებ იც, გამობრ ძმედილები ტანჯვა -წვალებაშ ი, მიესალმნენ აუწერელ მწ უხარ ება ს, ღრმა ჭრ ილობას, რომელიც მა თმა თვალებ მა გაზ ომა, და ამ უცნობში ერ თ-ერთი თავიანთი მთავარ ი იცნეს მისი დიდებული უ სიტყვ ო ირ ონიისა და მისი მოხდენილი, ღარ იბუ ლი ტანისამოსის მიხედვ ით. ახალგა ზრდა კ აცს კარგად შ ეკერ ილი ფრა კი ეცვა, მა გრა მ მისი ჟ ილეტი და ყელსა ხვევ ი ისე m ოხერ ხებუ ლა დ იყ ო შ ეერთებუ ლი , რ ომ ძნელი საფიქრ ებელია , მას პერა ნგიც სცმოდა . მისი ხელებ ი ისეთი მშვენიერი იყ ო, თითქოს ქალისა ყოფილიყ ოს, მა გრა მ სისუ ფთავე აკ ლდა; უკვ ე მესა მე დღეა ხელთათმა ნებ ი არ ჰქონია! თუ თვ ით ქაღალდის და მრიგებ ელი და მსა ხურ ები შეკრ თნენ, ეს იმიტომ, რომ მის სა თუთ და ნაზ ა გებ ულებაშ ი, მის ქ ერა, თხელ, ბუნებით დახუჭუ ჭებულ თმაშ ი მომხიბლავ ი უზ აკვ ელობა გა მოკრ თოდა . იგი ოცდახუ თი წლისა უნდა ყოფილიყ ო და ბ იწ იერება მისთვ ის შ ემთხვევ ითი მოვ ლენა იყო. ახა ლაყვავ ებუ ლი ახალგა ზრდა ცხოვრ ება აქ ჯერ კიდევ ებრ ძოდა გა მანადუ გრ ებ ელ, მაგრამ უ ძლუ რ გუ ლისთქმას. აქ სინა თლე და სიბნელეა , არყოფნა და არსებობა ერ თმა ნეთს შეტა კებოდა, რა თა მომხიბლა ობა და სა შინელება წა რმოეშ ვა ერ თსა და იმავ ე დრ ოს. ახა ლგაზრ და კა ცი აქ წარსდგა როგორც უშა რავანდედო ანგელოზი, რ ომელსაც თითქ ო გზა დაბ ნევ ია . და ა ი, ყვ ელა ეს ცოდვ ისა და ბიწიერ ებ ის დამსახურებული ოსტა ტები, იმ უკბ ილო დედაბერის მსგავსად, რომელიც სიბრ ალუ ლით იმსჭვ ალება გა რყვნილების გზაზ ე შემდგარ ი მშ ვენიერ ი ქალიშ ვილისადმი, მზ ად იყვნენ დაეძა ხათ ა ხალი მოსუ ლისა თვ ის: «წადით აქ ედან! » ახალგა ზრდა პირდაპირ მა გიდასთა ნ მივიდა , შეჩერდა და მაუ დზე ოქრ ოს ფული დაა გდო, რომელიც შავ ისაკ ენ გაგორ და ; შემდეგ, როგორც ძლიერ ი სუ ლის ა დამია ნს შ ეეფერებ ა, ყოვ ელივე დავაქრ ული ყოყმა ნის გა რეშე ქაღალდის და მრ იგებ ელს გამგმირა ვი და წყნა რი თვა ლებ ი მია პყრ ო. ამ სვლა მ ისეთი ინტერ ესი გამოიწვ ია , რომ ბერ იკ აცებ მა არაფერ ი არ და სვეს; მა გრა მ იტალიელი ვნებიანი ფა ნატიზ იით ჩაეჭიდა ახალ იდეა ს, რ ომელმაც მა ს გაუ ღიმა, და მთელი თავ ისი ოქროს ხვავი უცნობ ის საწ ინააღმდეგოდ და სვა . ბანკ ირ ს დაავ იწ ყდა ეთქვა ეს ფრაზა , რომელიც დრ ოის გა ნმავლობაშ ი ხრ ინწ ია ნ და გაუგება რ ძახილად გადაიქცა; «და სვით! _ უკვე დასმულია ! _ გა თავდა». დამრიგებ ელმა ქაღალდი გაშა ლა და , თუ მცა იგი გულგრ ილა დ უცქ ერ ოდა წაგებ -მოგება ს, თითქო გა მარჯვებ ა უსურვა ახა ლმოსულს. ყოვ ელ დამსწრ ეს ამ ოქრ ოს ფუ ლის ბ ედშ ი სუ რდა კ ეთილშ ობ ილურ ი ცხოვ რებ ის დრა მა და უკა ნასკნელი სცენა და ენახა ; მათი გაბრწ ყინებუ ლი თვა ლებ ი მისნუ რ ქაღალდებ ს და სცქეროდნენ; მა გრა მ ვერ ც იქ , ვ ერც ყმაწვ ილის უგრძნობ და მორ ჩილ სახეზ ე ვერ აფერ ი ამოიკ ითხეს. _ წ ითელი, წყვილი, პასს, _ თქვა ოფიცია ლურ ი ტონით და მრ იგებ ელმა . იტა ლიელს მკერდიდა ნ ერ თგვარი ყრუ ხრ ია ლი აღმოხდა , როცა ბანკირმა ერთიმეორ ეს მიყ ოლებ ით რამდენიმე და კეცილი ქაღალდის ფუ ლი გა დმოუგდო. უ ცნობმა ახა ლგაზრ და მ კი თავისი და ღუ პვა მხოლოდ მაშ ინ

გაიგო, რ ოცა პაწ ია ფოცხი გა მოიწ ია, rათა მისი უკა ნასკნელი ოქრ ო და ეთრ ია . იგი სპილოს ძვა ლს მოხვ და , დაიწკ რიალა და შურ დულივ ით ჩქარა შეუერთდა ბანკში და ხვავებულ ოქრ ოს. უცნობმა თვალებ ი და ხუ ჭა წყნარად, მას ტუ ჩებ ი გა უფითრდა; მა გრა მ მაშ ინვე თვალებ ი დაა ღო, მისი ტუჩებ ი მარჯნისფერ ი გა ხდა, მა ნ ინგლისელის სა ხე მიიღო, რ ომლისთვისა ც არავითარი საიდუ მლოება არ არსებობს, და წავიდა ისე, რ ომ ნუ გეში არავისთვ ის არ უ თხოვია იმ გუ ლისმომკლავი თვა ლებით, რ ომლებ საც მოთამაშ ეები ხშ ირა დ მია პყრ ობენ ხოლმე მაყ ურებლებს. რა მდენი ამბ ავი ხდება ერ თ წუ თშ ი, რა დიდი ძა ლა აქვს ერთი კამა თლის გა გორებ ას! _ ეს უეჭველა დ მისი უკა ნასკნელი გასასრ ოლი ტყ ვია იყ ო, _ თქვა ღიმილით კრ უპიემ* ერ თი წუ თის დუ მილის შემდეგ, რ ომლის გა ნმავ ლობაში მას ოქრ ო ცერსა და სა ლოკ თითს შუა ეჭირა , რათა დამსწრ ეებისა თვ ის ეჩვენებინა . _ იგი გა ნწ ირ ულია , წყა ლში გა დავარ დება, _ უ პასუ ხა ერ თმა სტუმა რმა და გადა ხედა მოთა მაშ ეებს, რ ომელნიც ერ თმა ნეთს იცნობდნენ თითქმის გამოუკ ლებლივ . _ ვა ჰ! _ წამოიძა ხა ერ თმა მსა ხურმა და თამბა ქო ამოიღო. _ ნეტავ ამ ბატონისათვის წა გვებაძა , _ თქ ვა ერ თმა ბერიკა ცმა და თავის ამხა ნა გებს იტალიელი ანიშნა. ყვ ელა მ ბედნიერ მოთა მაშ ეს შ ეხედა , იგი მთრ თოლვარ ე ხელებით სთვ ლიდა ქაღალდის ფუ ლს. _ მე მომესმა ხმა , რომელიც ყუ რში ჩა მძა ხოდა : მოიგებ, თუ ამ ყ მაწვ ილის სასოწა რკვ ეთილების წ ინააღმდეგ და სვამო, _ თქვა მა ნ. _ იგი არ უ ნდა იყოს მოთა მაშე, _ და სძინა ბანკირმა , _ წინა აღმდეგ შ ემთხვ ევაშ ი სა მად გაანაწ ილებ და თავ ის ფუ ლს, რათა მეტი შა ნსი ჰქონოდა მოგებ ისათვ ის. ყმა წვილი უქუდოდ აპირებდა გარეთ გასვ ლას, მაგრამ ბებერ მა მეკარ ემ შ ეამჩნია ამ თავ საბურავ ის ბეჩავ ი მდგომა რეობა და უსიტყვოდ გა და სცა პა ტრ ონს; ამ უკა ნა სკ ნელმა ც, თავის მხრივ, მექანიკურა დ დააბრუ ნა ნომერ ი და კ იბ ეზ ე და ეშვა ; Di tan ti palp iti-ს* უსტვ ენდა , ისე რ ომ თვ ით მა ს ძლივ ს ესმოდა საუ ცხოო მელოდია. იგი მალე პალე რ ოიალის თაღებ ქვეშ აღმოჩნდა , სენტ-ონორ ეს ქუ ჩა მდე მივ იდა, ტიუ ლიერ ისკენ შ ეუხვ ია და გაუბ ედავი ნაბიჯით ბა ღი გა დასჭრა. თითქო უდა ბნოში მიდიოდა, ვერ ხედავ და ადამია ნებს, რომელნიც მას ხვ დებოდნენ ან ეჯახებ ოდნენ. ქუჩის ხმაურშ ი მხოლოდ ერ თი ხმა ესმოდა, სიკ ვდილის ხმა; ბოლოს იგი სავ სებ ით გა მაოგნებ ელ ფიქრ ში ჩაეფლო, როგორც ეფლობ ოდნენ და მნა შავეებ ი, რომელნიც საბარ გო ეტლს mართლმსა ჯულებ ის პალატიდან გრევ ის მოედნისაკენ მიჰყავ და , ეშაფოტისაკ ენ, წ ითლა დ შეღებილშ ი 1793 წ ლის შ ემდეგ და ღვრ ილი სისხლის წყალობ ით.*

არის რა ღაც დიდი და შ ემა ძრწუ ნებელი თვ ითმკვლელობ აში. ბ ევრია ისეთი ადა მიანი, რომლის ძირს ჩამოვარ დნა არაა სახიფათო, რ ოგორ ც ბავშვ ისა, რ ომელიც ისეთი სიმაღლიდან ვარ დებ ა, რომ არ შავდება; მა გრ ამ დიდი ა დამია ნის და შავებისა თვის სა ჭიროა, იგი დიდი სიმა ღლიდა ნ გადმოვა რდეს, ზეცამდე იყ ოს ასუ ლი, რაღა ც მიუწვ დომელი სა მოთხე ჰქონდეს დანა ხუ ლი. შ ეუბრა ლებელი უნდა იყ ოს ქა რიშხა ლი, რომელიც ადამიანს ა იძუ ლებს სუ ლიერ ი მშვიდობა სთხოვ ოს და მბაჩის ლუ ლას. რამდენი ახა ლგა ზრ და ნიჭი ჭკნება და იღუპება მა ნსა რდებშ ი მეგობრ ის, ნუ გეშისმცემელი ქა ლის უყ ოლობ ის გამო, მილიონ არსება თა შორ ის, ოქროთი დაღლილი და მოწყ ენილი ბრბოს თვა ლწ ინ! თვ ითმკვლელობ ასა და აყვავ ებუ ლ იმედებს შ ორის, რომელთა ხმა ახა ლგაზრ და კაცს პარ იზ ისკ ენ მოუ წოდებდა , ღმერ თმა იცის, რამდენი გა ნზრა ხვა, რა მდენი დაუ მთავ რებ ელი პოეტური ნაწა რმოებ ი, რამდენი სასოწ არკვ ეთილება და და ხშ ობილი ძახილი, რამდენი უ ნაყოფო ცდა და უ დღეუ რი შედევ რი იყ ო. ყ ოველი თვ ითმკ ვლელობა მელანქოლიის ამა ღლებ ული პოემაა . სად ნახავთ, რომ ლიტერატურის ოკეანეშ ი ისეთი წ იგნი ამოტივტივ დეს, რ ომელიც გენიოსობ ით ასეთ სა გაზ ეთო შ ენიშვ ნა ს შეედრ ება : «გუშ ინ, ოთხ საათზე, ახა ლგა ზრ და ქალი სენაში გა დავარ და ხელოვნება თა ხიდიდან». ასეთი პარ იზ ული ლა კონიზმის წ ინაშე ყოველივ ე იჩრ დილებ ა, დრ ამებიც, რ ომა ნებ იც, თვით ეს ძვ ელებუ რი წიგნის სა თაურ იც: «მოთქმა სა ხელოვანი კა ერ ნავა ნელი მეფისა, რომელიც მისმა შვილებმა სა ტუსა ღოში ჩაა გდეს», ესა ა დაკა რგუ ლი წ იგნის უკანასკნელი კა რი, მისმა წა კითხვამ ბ ევრი ატირა სტერ ნი,* რომელმაც თვ ით მია ტოვა თავისი ცოლი და ბავშ ვებ ი. უ ცნობს ათასი ამგვარ ი აზრ ი მოსდიოდა თავ ში, ეს აზრები დაფლეთილ დრ ოშებს ჰგვა ნდნენ, რომელნიც ბრძოლის ველზე ფრიალებ ენ. თუ იგი ერთი წუ თით თავ ისი აზრებ ის და მოგონებ ების ტვ ირ თს იხსნიდა , რათა შ ეეხედა ყვავ ილებ ისათვის, რომელთა ც მწვა ნე ხავერდზე ნელი ქარი არწ ევდა , მაშ ინ ცხოვრ ებ ის წ ყურვ ილის ზ ეგავ ლენით, რ ომელიც თვ ითმკ ვლელობ ის მძიმე იდეას ებრძოდა, თვალებს ა პყრობდა ზ ეცა ს; მა გრა მ ლეგა ღრუბ ლებ ი, მწუ ხარ ებ ით დატვ ირ თუ ლი ქარ ის სისინი, შ ეხუ თუ ლი ჰაერი ხელა ხლა თვითმკვ ლელობას ურ ჩევდნენ. მეფის ხიდისკენ გაემარ თა და თა ვისი წინა მორბედის ფანტაზ იები გა იხსენა . გაეცინა , როცა მოაგონდა , რომ ლორ დმა კ ასტრიფმა* თავისი uმდაბლესი მოთხოვნილებ ა დაიკმაყოფილა , სა ნამ ყ ელს გამოიღადრავდა, ხოლო აკადემიკოსმა ოჟ ემ* ბურნუთი მონა ხა, რა თა გზადა გზ ა ეწ ია , როცა თავ ის მოსაკლავა დ მიდიოდა . ამ ახირ ებუ ლ ადამია ნთა ქცევა ზე ფიქრობდა , როცა ინსტინქ ტუ რად ხიდის მოაჯირს მიეყრ დნო, რა თა გზა მიეცა ბაზ რიდა ნ მომავალი მუშისთვ ის, რომელმა ც თავ ისი ტვირთით ოდნავ სახელო დაუ მტვ ერა ია ნა . მან გულმოდგინედ გაიბერტყა თავისი სა ხელო. შ ემდეგ თა ღის შუაგუ ლს მია ღწ ია და პირქ უშა დ დააცქერდა მდინარეს. _ ცუდი და რია თავის დასა ხრჩობა დ, _ უთხრა სიცილით ძონძებშ ი გა ხვეულმა დედაბ ერმა, _ სენა მღვრ იე და ცივ ია . მან უ პასუ ხა გუ ლუბრ ყვილო ღიმილით, რა იცა მისი ვაჟ კაცუ რი გა დაწყვ ეტილების სიგიჟეს მოწ მობ და ; მაგრამ ტა ნში ჟრუა ნტელმა

დაუარ ა, როცა შორიდა ნ ტიულიერ ის ნავ სადგურ ის თავშ ი ხის ფანჩა ტურ ი და ინა ხა ერ თი წყრ თის სიგრძის ასოებ ით: «წ ყალშ ი ჩავარ დნილთა და ხმა რებ ა». მან წა რმოიდგინა ამ დაწ ესებუ ლების მეთა ური, ბ -ნი და შე,* შ ეიარა ღებული კა ცთმოყვარ ეობით, იგი თავ ის კოხტა ნიჩებ ებს სწევ და ზევ ით და ანა ვარდებ და, რა თა თავ ში ჩა ეკრ ა მორ ევშ ი ჩავარ დნილთათვ ის, თუ ისინი საუბ ედურ ოდ ამოტივ ტივდებ ოდნენ; აი, ბ-ნ დაშე უკან ახევინებს ცნობისმოყვა რეებ ს, ეძებს ექ იმს, ამზა დებს შეკმევა ს; ა ი, ჟურ ნალისტები სამძიმრ ის სიტყ ვებ ს თხზავენ ქ ეიფის შემდეგ, მომღიმარ ე და მოცეკ ვავე ქალების სა ზოგა დოებაშ ი; აი, სენის პრეფექტი მენავეებ ს ვ ერცხლის ფუ ლს უთვლის მისი გვა მის წყ ლიდა ნ ამოღებ ისთვ ის. იგი ორ მოცდაა თი ფრ ანკი ღირებუ ლა სიკვ დილის შემდეგ, სიცოცხლეში კი მხოლოდ ნიჭიერ კა ცს წარ მოა დგენდა, არ ც მფარ ველი ჰყ ოლია , არც მეგობრ ები, მოკ ლებული იყო ჩა ლის ლეიბსა ც და სარ ეკლა მო და ფდაფის ხმასა ც, ნამდვილი სოცია ლურ ი ნული იყო, გა მოუ სადეგი სახელმწ იფოსა თვის, რომელიც, თავ ის მხრ ივ , სრუ ლიადა ც თავ ს არ იტკივებდა მისთვ ის. დღისით სიკ ვდილი უღირ სად ეჩვენა და გადა წყვიტა ღა მით მომკვდა რიყო, რათა თავისი უსა ხელო და გა მოუ ცნობ ი გვამი გადა ეცა იმ საზოგა დოებ ისათვ ის, რ ომელიც არ ცნობ და მისი სიცოცხლის სიდიადეს. გზა გა ნაგრძო და ვოლტერ ის სანა პიროსკენ გა ემა რთა , ამა სთანავ ე ისეთი სა ხე მიიღო, თითქო უდა რდელი და უსაქმო ადა მიანი ყ ოფილიყო და დროის მოკვ ლა სდომებოდა . სანა პირ ო ქუჩის კუ თხეშ ი მისი ყურა დღება გალავა ნზ ე გა მოფენილმა ძვ ელმა წ იგნებ მა მიიპყ რო; ცოტა დაა კლდა, კინაღამ გამყ იდველს შეევა ჭრა. სა ხეზე მწარ ე სიცილმა გაურბ ინა, ფილოსოფიუ რად ჯიბეებშ ი ხელებ ი ჩაიწყ ო და გზის გა ნგრძნობას ა პირებდა , რომ უ ცებ სა ხტა დ და რჩა: ჯიბ იდა ნ ფუ ლის ფა ნტა სტიკ ურ ი წკ რიალი მოესმა . მისი სა ხე iმედის ღიმილმა გაა ნა თა , თვალები გაუ ბრწყ ინდა, შუბ ლი გა ეხსნა , ლოყ ები შეუ ფა კლდა. ეს იმედის ნაპერ წკა ლი იმ ცეცხლს ჰგა ვდა , რომელიც ერთხელ გადაუ რბენს დამწვ არი ქაღალდის ფუ რცელს; მისი სა ხე ხელახლა ნა ცრისფერი გა ხდა , როცა ჯიბ იდან ხელი ამოიღო და სამი სპილენძის ფული დაინა ხა. _ აჰ! ჩემო გუ ლკ ეთილო ბატონო, la ca rita! La ca rita ! Ca ta rina !* ერთი გრ ოშ ი გვ იბ ოძეთ პუ რის საყ იდლა დ! ამ კაცს უკა ნასკნელ გრ ოშს სთხოვ და ბუხრ ის მწმენდელი ბ იჭი, რომლის სახე და ძონძებით დაფარ ული ტა ნი ჭვარ ტლით იყ ო შ ემურ ული. ორიოდე ფეხის ნაბ იჯზ ე ბუხრის მწ მენდელი ბიჭიდან ბებერ მა მათხოვარმა , რომელსა ც მორცხვი, ავა დმყ ოფი, ტა ნჯული ადა მიანის სახე ჰქონდა და და ფლეთილი შალი ეხურა , დაბალი ყრუ ხმით უთხრა: _ ბატონო, მომეცით, რაც შ ეგიძლიათ, ღვ თის გულისათვის... მაგრამ როცა ახა ლგაზრ და კა ცმა მოხუ ცს შ ეხედა, ამ უკა ნა სკნელმა ხმა ჩა იკმინდა , შეიძლება იმიტომ, რომ ამ უსიცოცხლო სა ხეზე უ ფრო მძა ფრი გა ჭირვ ების ნიშ ანი და ინა ხა, ვ იდრე მისი, სა კუთარი იყ ო. _ La car ita ! La car ita!

მა ნ თავ ისი სპილენძის ფუ ლი გა დაუგდო ბიჭსა და მოხუცს და სანაპირ ოს ქვაფენილიდან სახლებ ისკენ იბრ უნა პირ ი, რადგა ნ სენის ცქერას ვ ეღა რ იტა ნდა. _ ღმერთს შევ ევ ედრებ ით, რათა დღეგრ ძელობა მოგანიჭოს, _ უ თხრ ეს მა თხოვრ ებ მა. რ ოცა გრავიურ ებ ის ერთ სავაჭროს მიაღწია, ამ თითქმის მიცვა ლებ ულ ადამია ნს ახალგაზ რდა ქა ლი შეხვდა: ბრწ ყინვა ლე ეტლიდა ნ გადმოდიოდა. აღტა ცებით დააცქერდა ამ მომჯადოებელ პირ ოვ ნებ ას, რ ომლის თეთრი სახე ჰარ მონიულად იყო გარ ემოცული მოხდენილი ქუდის ატლასით. ვაჟ ი მოხიბ ლა ქალის მოქნილმა ტა ნმა, ლა მაზმა მოძრაობა მ. ეტლიდა ნ ჩა მოსვლის დრ ოს კაბა ოდნავ აიწია და ფეხი გამოაჩინა , მისი ნა ტიფი კ ონტურ ებ ი ნა თლად გა მოიხატა თეთრ , სალუქ წინდებში. ახა ლგაზრ და ქა ლი მაღაზიაშ ი შ ევიდა და ალბომები და ლითოგრა ფიებ ის კოლექ ციები გა დმოაღებ ინა, ზოგი რამ იყ იდა და რა მდენიმე ოქრ ო გა დაიხა და , _ ფულმა გაა ნათა და და იწ კრ ია ლა და ხლზე. ახალგა ზრდა კა ცმა , რომელიც თითქ ო გარეთ გამოფენილი გრაფიუ რებ ის დათვალიერ ებ ით იყ ო გა ტაცებუ ლი, მშვენიერ უცნობ ს გამგმირავ ი თვა ლით შ ეხედა და სამა გიეროდ, ერ თი ის უზრუ ნველი შეხედვა მიიღო, რ ომლითა ც ქალი შემთხვევ ით გა მვლელს აჯილდოებს ხოლმე. ვაჟ ის მხრ ით, ეს ნიშ ნავ და გა მოთხოვ ებას სიყ ვარუ ლსა და ქა ლთან! მა გრ ამ ეს უკა ნასკნელი, ძა ლოვა ნი შეკითხვა გაგებუ ლ არ იქნა , მან ვ ერ ააღელვა უდარ დელი ქა ლის გული, ვერ გააწ ითლა , თვა ლები ვერ დაა ხრ ევინა . რა იყო ეს ამ ქა ლისთვის? ერთი ზ ედმეტი აღტაცება , ერ თი მის მიერ შთა გონებუ ლი სურვ ილი, რ ომელიც საღამოთი სია მოვ ნებით ა თქმევ ინებ და : «ჰო, დღეს სანდომიანი ვ იყავ ი! » ახალგა ზრდა კაცმა საჩქარ ოდ მეორ ე ფანჯრ ისკ ენ გადაინა ცვლა და უკა ნ არ მოუხედავს, როცა უცნობ ი ქა ლი ეტლშ ი ჯდებოდა. ცხენებ ი და იძრნენ, ფუ ფუნებ ის და სილა ზათის ამ უკა ნასკნელ სურათს ბინდი დაეფარ ა, რ ოგორ ც ბინდი ეფა რებ ოდა მის სიცოცხლეს. იგი მელანქოლიურ ი ნაბ იჯით გზა ს გაუ დგა მა ღა ზიებ ის გა სწვრ ივ ; გა მოფენილი საქონლის ნიმუშ ებს უ ინტერესოდ უცქეროდა . როცა სავაჭრ ოების რ იგი დასრულდა, ლუვრ ის, ინსტიტუტის, ღვ თისმშ ობლის ტაძრის კოშკებ ის, მარ თლმსა ჯუ ლებ ის პა ლატის, ხელოვნება თა ხიდის და თვა ლიერ ება ს შ ეუდგა . ეს ძეგლებ ი სევდია ნა დ გა მოიყუ რებ ოდნენ, ისინი ცის ნაცრისფერ ტონებს შეხამებ ოდნენ; ეს მოღუშუ ლი ცა რაღა ც მრ ისხა ნე გა მომეტყველებას ა ნიჭებდა პარიზს, რომელიც ლამა ზი ქალის მსგავსდ გაუგება რ კაპრიზებს ექვემდებარ ება , ხან მა ხინჯია და ხან მშვ ენიერ ი. ამრიგა დ, თვით ბუ ნებ ა თითქ ოს შეთქ მულება ს ახდენდა , რათა ეს მომაკვ დავ ი ადა მიანი გულისტკ ივილის ექ სტა ზს მოეცვა . იგი იმ მავნე ძალას და ეპყრო, რომელიც ადამია ნს თითქ ო არ ღვევს ნერვ ების ნა კადის შ ემწეობით, იგი გრძნობდა , რომ მისი სხეუ ლი შეუ მჩნევლად სითხის მდგომარეობა ს უახლოვ დებოდა. ამ სუ ლთმობრძაობ ის ტანჯვა მა ს ისეთ მოძრაობა ს ანიჭებ და, თითქ ოს იგი ტალღა იყო, ხოლო შენობებ ი, ადამიანებ ი, საგნები ნისლშ ი იყვ ნენ გა ხვეული და ირწ ეოდნენ.

მას უნდოდა თავი დაეღწ ია გა ღიზ ია ნებისა თვის, რომელსა ც მასზე ფიზ იკურ ი ბუნება ახდენდა, და ანტიკ ვარუ ლი მაღაზიისკენ შ ეუხვ ია იმ გა ნზრა ხვით, რომ საკვ ებ ი მიეცა თავისი გრძნობებ ისათივ ს და დაღამებამდე დრ ო გაეტარ ებ ინა მხა ტვრუ ლი ნივთებ ის ვაჭრ ობაშ ი. ეს, ასე ვთქვათ, ის გასამხნევებელი და გუ ლის მომცემი სასმელი იქნეობდა, რ ომელსაც ეშაფოტზე მიმავა ლი დამნაშავ ეები თხოუ ლობ ენ, როცა თავ ია ნთი ძალის იმედი არა აქვთ; მაგრამ მოა ხლოებ ული სიკვდილის შეგნება მ ამ ყმაწვ ილს ერთი წუთით ისეთივ ე თვ ითრწ მენა მია ნიჭა , რ ოგორ იც ჰერცოგის მეუღლეს აქვ ს, რ ოცა მა ს ორ ი საყვა რელი ჰყავ ს. მაღაზიაშ ი უ დარდელი სახით შევ იდა; სახეზ ე შეზ არხოშ ებუ ლი ადამია ნის ღიმილი უთა მაშებდა ; და მარ თლაც, გა ნა იგი სიცოცხლით ა ნ, შეიძლება , სიკვ დილით მთვრა ლი არ იყო? უცებ ხელახლა თავ ბრუ და ეხვა ; სა გნებ ი უ ცნაუ რად შ ეფერა დებული წა რმოუდგნენ. ისინი წყ ნარა დ ირხეოდნენ. ამის მიზ ეზ ი, უეჭველია , მისი სისხლის უწესრ იგო მოძრაობ ა იყ ო . ეს სისხლი ხან ჩუხჩუ ხებდა ჩა ნჩქერივით, ხა ნ მდორ ე და ნელი ხდებ ოდა თბილი წყა ლივ ით. მა ღაზ ია ში შესვლისას განა ცხა და , მხოლოდ სა წყობის და თვალიერ ება მინდა, რა თა გავ იგო, ხომ არა ფერს შ ეიცავ ს იგი ჩემი გემოვ ნების შესაფერ სო. ახალგა ზრდა სახეგაფუ რჩქნილმა და ლოყაწ ითელმა ნოქარმა , რომელსა ც ქერა თმა ჰქონდა და წავ ის ქ უდი ეხურა , მაღაზიის თვალყ ურის დევ ნებ ა ბებერი გლეხის ქა ლს მია ნდო, ერთგვა რ მდედრობ ითი სქესის კა ლიბა ნს,* რ ომელიც ბუხარ ს სწ მენდდა _ ბერნა რ პალისის* გენიის ნაწა რმოებ ს, შ ემდეგ უცნობს უზრ უნვ ელი ტონით მიმართა: _ დაა თვალიერ ეთ, ბატონო, დაათვალიერეთ! .. ქვევ ით ჩვენ მხოლოდ ჩვ ეუ ლებ რივი ნივთებ ი გვაქვ ს, მა გრა მ თუ ზ ედა სარ თუ ლზ ე აბრძა ნებას ინებებ თ, შემიძლია მშვენიერ ი მუ მიებ ი გაჩვენოთ, კაიროდა ნ მოტანილი, მრ ავალი მოოჭვილი ჭურჭელი, რამდენიმე შავ ი ხის ჩუ ქურ თმა , ნა მდვილი რ ენესა ნსი, _ ყოვ ელივ ე ეს ამ ცოტა ხნის წინა თ მოგვ ივ იდა , ყოვ ელივ ე ნა მდვ ილად მშვენიერ ია . საშ ინელ მდგომარ ეობაშ ი, რომელშიც უ ცნობი იმყოფებოდა , ამ ჩიჩერონეს ყბედობ ა, ეს სულელური ვაჭრ ული ფრ აზები მას იმ წვრ ილმა ნ აბეზრობ ად ეჩვ ენებ ოდა, რ ომლის შემწ ეობით გონება შეზღუდუ ლი ადა მიანებ ი ჰკლავ ენ გენიოსს. გა დაწყვ იტა, თავისი ჯვარი ბოლომდე ეტარებინა . ისეთი სა ხე მიიღო, თითქო ყურადღებ ით უსმენდა თავ ის წინა მძღოლს და ან ხელის მოძრ აობ ით, ა ნ ერთმარ ცვ ლოვა ნი სიტყ ვებ ით^ უ პასუ ხებდა მის კითხვ ებ ს; მა გრა მ შეუ მჩნევლად და დუ მებ ის უფლება მოიპოვა და უშიშრა დ თავ ი მისცა თა ვის უკა ნასკნელ შემაძრ წუნებ ელ ფიქრ ებს. იგი პოეტი იყ ო და მისმა სულმა ანა ზდეულად უხვ ი სა კვ ები იპოვ ა. მა ს ნაა დრევად ა თასი მსოფლიოს სა საფლაო უ ნდა დაენახა . თვა ლის პირ ველ გა დავლება ზე სა წყობებ ი ბუ ნდოვან სურათად ეჩვ ენა, სა დაც ადამია ნურ ი და ღვთაებ რივი ქმნილებანი ერთმა ნეთშ ი იყვ ნენ არ ეული; ჩალით გა ტენილი ნია ნგები, მა იმუნებ ი, გველების ფიტულებ ი უცინოდნენ ეკ ლესიის მოხა ტუ ლ მინებს, თითქო გამოქა ნდაკებუ ლი სახეების კბ ენას, გალა ქუ ლი ნივთებ ის გამოდევ ნებას ან ჭა ღებზ ე აცოცებას ა პირებდნენ. სევრ ის ლარ ნაკ ი,* რაზეც ქალბატონმა ჟაკოტომ*

ნა პოლეონი და ხატა , მოთავ სებუ ლი იყო ფა რაონ სეზოსტრისისა დმი* შ ეწ ირ ული სფინქ სის გვერდით. სა მყარ ოს დასაწ ყისი და გუშინდელი ამბები ახირებული გულუბრყვ ილობ ით იყო შ ეუღლებუ ლი. შა მფუ რი ტა ძრ ის კიდობანზე იდო, რესპუბ ლიკუ რი ხმა ლი _ საშუა ლო საუკუ ნეებ ის შაშ ხანაზე. ქა ლბატონი დიუბარ ი,* რ ომელიც ლატურს* პა სტელით და ეხატა , vარსკვ ლავით თავზ ე , გატიტვლებუ ლი და ღრუ ბლებშ ი გა ხვეული, გუ ლისთქმით უცქეროდა ინდურ ჩიბუხს და ცდილობდა გაეგო, რა სარ გებლობა ჰქონდა მის გვ ელივ ით და კლა კნილ ხვ ეულებ ს. სიკვ დილის ია რაღებ ი, მახვ ილები, ხა ნჯლები, უ ცნა ური დამბ აჩებ ი ერთ ხრ ოვად ეყარა სიცოცხლის იარა ღებთა ნ, ფაიფუ რის ჯა მებთა ნ, სა ქსონურ თეფშ ებ თან, გა მჭვ ირ ვალე ჩინურ ფიალებთან, ანტიკურ სა მარ ილეებთან, ფეოდა ლურ თასებთა ნ. სპილოს ძვლის ხომალდი აფრ აგა შლილი მიცუ რავდა უძრავ ი კუ ს ზურ გზ ე. პნევმა ტურ ი მა ნქა ნა თვა ლის დავ სებას უ პირებდა მეფურად შ ეუშ ფოთებელ იმპერ ატორ ავგუ სტს.* რამდენიმე ფრანგი ქა ლაქ ის მოურ ავის, რამდენიმე ჰოლა ნდიელი ბურ გომისტრ ის სურა თი, რ ომელნიც აქაც ისევე უგრ ძნობ ელნი ჩა ნდნენ, როგორიც სიცოცხლეშ ი იყვ ნენ, ცივი და გა მოღამებუ ლი თვა ლებით ზ ემოდა ნ და სცქეროდნენ ამ სიძვ ელეთა ქა ოსს. თითქო დედა მიწ ის ყ ოველ კუ თხეს აქ თავისი სიბრ ძნის რაიმე ნატეხი, თავ ისი ხელოვნებ ის რა იმე ნიმუშ ი მოეტანა. ეს ერ თგვარი ფილოსოფიურ ი სა სუქ ი იყო, რომელსა ც არა ფერ ი აკლდა, არ ც ველურის ავ გაროზი, არ ც ჰარა მხა ნის მოვარაყ ებუ ლი მწვა ნე ქოშ ები, არ ც მავრუ ლი ია ტაგანი,* არ ც თა თრუ ლი კერპი. აქ ყოვ ელივ ე მოიპოვებოდა : ჯარ ისკა ცის ქ ისაც, მღვ დლის ბარძიმ-ფეშ ხუმიც, ტა ხტის ბალიშ იც. სხივის ა თასნაირი თა მაში, სინათლის და სიბნელის მძაფრი ჭიდილი კიდევ უ ფრო უ ცნაუ რს ხდიდნენ ამ ზ ღაპრულ სა ნა ხაობა ს. თითქოს ყურ ს შეწ ყვეტილი ძა ხილი ესმოდა, სუ ლი დაუ მთა ვრებელ დრა მებ ს გრ ძნობ და, თვალი ნა ხევრად ჩამქრა ლ სინა თლეს ხედავ და. ბოლოს, შეუ პოვა რ მტვ ერს მსუბუ ქი ლეჩა ქი გა დაეფარა ამ სა გნებ ზე და მა თი მრავა ლფერ ადი კუ თხეები, მა თი ხვ ეულებ ი უა ღრ ესა დ მხა ტვრუ ლ შ თაბეჭდილებას ა ხდენდნენ. უცნობ მა თავ დაპირ ველა დ ეს სა მი დარბა ზი, ყელთამდე სავ სე ცივილიზაციით, კულტებით, ღმერ თებით, შედევრებით, სამეფოებით, ღრეობ ით, გონებ ით და სიგიჟ ით შეა დარა მრავალწახნა გოვან სარ კეს, რ ომლის თითოეუ ლ წახნა გშ ი მთელი სამყ არო ისა ხება. ამ ბუ ნდოვანი შთაბ ეჭდილებ ის შემდეგ მას უნდოდა არ ჩეულ სა გნებ ზე შ ეჩერ ებ ულიყ ო სიყვარუ ლით; მა გრა მ ძალდა ტანებუ ლმა ცქერამ, ფიქრ მა, ოცნება მ გააძლიერა ციებ-ცხელებ ის ცა ხცა ხი, რ ომელიც შეიძლება შ იგნეულობ ის მღრღნელი შ იმშილობითაც იყო გამოწვ ეუ ლი. ამ უამრავმა ნაციონა ლურ მა თუ ინდივ იდუა ლურ მა არსებამ, რომელთა მოწ მობ ას ეს ადამია ნურ ი საბ უთები წარ მოა დგენდნენ, საბოლოოდ გაარ ინდა ყმაწვ ილი კა ცი; სურვ ილი, რ ომელმაც მა ღა ზიაში მოიყ ვანა , ასრუ ლებულ იქნა: იგი გამოვიდა რ ეალური ცხოვრ ებ იდან, საფეხურ ებით ავ იდა იდეალუ რ ქვეყანა ში, მია ღწ ია ა ღფრ თოვანებ ის მოჯადოებუ ლ პალა ტებს , საიდა ნა ც სამყა რო შემუსვ რილი ეჩვ ენა ცეცხლის ხაზებში, რ ოგორ ც ერ თ დრ ოს ალსა და კვა მლში შებ ლარ დნილმა მომავ ალმა ცხოვრ ებამ პატმოსზე* თვა ლწ ინ გაუა რა იოანე მა ხარობელს.

მის თვა ლწ ინ მწ უხარ ე, სანდომიანი ა ნ შემა ძრ წუნებ ელი, ბნელი ა ნ ნათელი, შ ორეული ა ნ მოა ხლოებული სა ხეებ ი ა ღიმარ თნენ. ისინი მთელ მა სებ ს, მირ იადებს, თა ობებს წარ მოა დგენდნენ. უდაბ ნოებ ის ქვიშიდა ნ ა ღსდგა გაქვავ ებუ ლი, შვ ეტი, იდუმალი ეგვ იპტე. იგი წარმოდგენილი იყო შავ არტა ხებ ში გახვ ეუ ლი მუმიის მიერ . შ ემდეგ მოდიოდნენ ფარ აონებ ი, რ ომელნიც მთელ ხა ლხს ასაფლავ ებ დნენ, რათა თავიანთი სა საფლაო ა ეგოთ; შემდეგ კიდევ _ მოსე, ებრაელები, უ დაბნო; და იგი სჭვ რეტდა მთელ ანტიკ ურ და ზვ ია დ ქვეყანა ს. კვა რცხლბ ეკ ზე მარმა რილოს წყა ლჯავარ ია ნი და მომხიბ ლავ ი ქა ნდაკება იდგა . მისი მწ ყაზარ ი სა ხე სა ბერ ძნეთის და იონიის* ვნებ ია ნ მითებ ს მოუ თხრობდა . აჰ, ვ ინ არ გაიცინებდა ისევე, როგორც მან გაიცინა, რ ოცა ეტრუ სკუ ლი თიხის ლარ ნა კის წ ითელ ფონზ ე შავ გვრ ემა ნი ახა ლგა ზრ და ქალი დაინა ხა, რ ომელიც ცეკვავ და ღმერთი პრიაპის* წ ინაშ ე და მას მხიარუ ლი სახით სალამს მიუ ძღვნიდა ? იქვ ე მახლობლა დ ლათინთა დედოფალი სიყ ვარუ ლით ელა ციცებ ოდა თავის ქ იმერა ს! აქ იმპერ ატორთა რ ომის სუნთქვა ისმოდა, ოცნებ აში ისახებ ოდა ნებ იერ ი, მიბნედილი იულიას* აბანო, სარ ეცელი, ტა ნსა ცმელი. ეს ქალი თითქოს თავის ტიბულს* ელოდა. ციცერ ონის თავი, აღჭურვ ილი არაბუ ლი თილისმებ ის ძა ლით, თა ვისუ ფალი რ ომის მოგონებებ ს იწ ვევდა და ტიტუს ლივ იუსის* ფურ ცლებ ს შლიდა. ახა ლგაზრ და კა ცი თითქ ოს რომის სენა ტსა * და ხა ლხს უცქერ ოდა. მის თვალწინ სიზ მრ ის ნისლოვ ანი სა ხეებ ის მსგავსა დ ნელი ნაბ იჯით მწყობრად გაიარ ეს კ ონსუ ლმა , ლიქტორ ებ მა,* პორფირ ით ამოქარ გუ ლმა ტოგებ მა,* ფორუმის ბრძოლებმა, მრ ისხა ნე ხალხმა . ბოლოს, ამ სა ხეებს ზ ემოდან ქრ ისტია ნული რომი და ჰყუ რებ და . ერთი სურა თი ზეცას ხსნიდა და ანგელოზ ებ ს შორ ის ოქრ ოს ღრუ ბლებგარემოცუ ლი ქალწუ ლი მარიამი ჩანდა . იგი მზ ის შარავანდედს ჩრ დილავდა თავისი ბრწ ყინვა ლებით. ეს ა ღორძინებ ული ევა წყნა რი ღიმილით ისმენდა უბედურ მომა კვდავთა მოთქმას. ა ხალგაზ რდა კა ცი შ ეეხო მოზა იკ ას, შეხამებუ ლს ვეზუვ ის და ეტნის ღველფის ნატეხებ იდან, და მისი სუ ლი ცხელ და ოქ როცურვ ილ იტალიაში გა დაიჭრ ა: იგი ესწრ ებოდა ბორ ჯიების* ღრეობას, და ეხეტებ ოდა აბრუ ცის მთებში,* ეძებ და იტალიელი ქალებ ის სიყვარუ ლს, ვნებით იმსჭვა ლებოდა ფერ მკრ თა ლი სახეების, ნუშ ივ ით გა ჭრილი შავი თვალებ ისადმი. როცა შუა საუკ უნეების სატევა რი დაინა ხა , რ ომლის ტარ ი და ვა და მოოჭვ ილი იყ ო, ხოლო პირ ი ისე და ჟანგებუ ლიყო, თითქოს გა მხმარ ი სისხლით ყოფილიყ ოს დაფარ ული, ტანში ჟრუანტელმა გაურბ ინა , რადგან ღამის პაემნებ ი წა რმოიდგინა, შ ეწყვ ეტილნი ქ მრ ის ცივი მახვ ილით. ინდოეთი და მისი რელიგიებ ი გაცოცხლებუ ლიყ ო კერპში, რომელსაც კუთხეებ აწ ეული, პა წია ზარებით შ ემკული გიდელა ქუდი ეხურა და ოქრ ოქსოვ ილი და აბრეშუმი ეცვა . მის გვ ერ დით გაშ ლილი იყო და სანდა ლის სურ ნელებას ა კმევდა ჭილოფი, მშვენიერ ი, როგორ ც ბა იადერ ი ქალი,* რომლის სა წოლს ერთ დროს იგი წარ მოა დგენდა . ჩინელი გონჯა * ალმაცერ ი თვალებ ით, მრ უდე პირ ით, მოკ რუნჩხული კიდუ რებ ით მაყ ურებლის სულს აფხიზ ლებდა ამ უცნაურ ი ერ ის გა მოგონებით,

რომელიც დაღლილა მუდმივი ერ თფერ ოვა ნი მშვენიერებით და ენით გამოუთქმელ სიამოვნებას პოუ ლობს სიმა ხინჯის ნაყოფიერებაშ ი. ბენვენუ ტო ჩელინის* სა ხელოსნოდან გამოსულმა სამარ ილემ ახა ლგაზრ და კა ცი გა დაიყვა ნა რენესანსის წ ია ღშ ი - იმ ეპოქა ში, როცა ხელოვ ნება და ავხორცობა ჰყვ აოდა, რ ოცა ხელმწ იფეებ ი თავს ირთობ დნენ ადამიანებ ის წამებით, როცა მღვდელმთავრ ები, რ ომელნიც მეძავი ქალებ ის მკლავებ ზე განისვენებდნენ, უბიწოება ს აკანონებ დნენ უბრალო ხუ ცებისა თვ ის. მან ალექსა ნდრე მა კედონელის გა მარ ჯვებანი და ინა ხა ერ თ-ერ თ კა მეა ზე,* პიზარ ოს* მიერ გა მართული სა საკლაო _ შაშხა ნაზ ე, ხოლო ულმობელი, გაა ფთრებუ ლი, რელიგიუ რი ომები _ მუზა რადის ფსკერზ ე. შ ემდეგ, მილა ნოს საჭუ რველიდან, რომელიც საუ ცხოოდ მოვარაყ ებუ ლი იყ ო, ამოხეთქ ა რაინდთა მოცინარ ე სა ხეებმა ; მათი თვა ლებ ი ნათლად ჩა ნდა სა ცხვ ირ ე აწ ეუ ლი ზუჩებ იდა ნ. ამ ავეჯთა, გა მოგონება თა, მოდათა , ქმნილება თა, ნაშთთა ოკეანე მისთვის დაუ სრულებ ელ პოემა ს წარმოა დგენდა . აქ ყოვ ელივ ე ცოცხლდებოდა _ ფორ მებ ი, ფერები, აზრ ებ ი; მაგრამ სუ ლს არა ფერი არ ევლინებ ოდა და სრუ ლებული სა ხით. პოეტს იმ დიდი ხელოვანის ნახაზები უნდა და ემთავ რებ ინა, რომელსა ც ეს უზა რმაზა რი მხა ტვრუ ლი დაზ გა შეექმნა, სადა ც ადა მიანური ცხოვრ ებ ის ურ იცხვ ი შემთხვევა ნი უხვა დ და უდარ დელა დ იყ ვნენ გაბნეუ ლი. რა კი ახალგა ზრდა კაცმა მსოფლიო და იპყრ ო, რაკი ქვეყნებ ის, საუ კუნეების, სამეფოების და თვა ლიერ ება და ასრუ ლა , იგი ინდივ იდუა ლურ არ სება დ დაუბ რუნდა . იგი ხელა ხლა განპიროვნდა, დეტალებს დაეუ ფლა, პირ ი შეაქცია ეროვ ნებათა ცხოვრ ება ს, როგორც მეტად მძიმე ასატა ნს ერთი განცა ლკევებული ადამიანისა თვის. ა ი, ერთ კ უთხეში სანთლისგან გაკ ეთებუ ლ ბავშვს ეძინა, რუ იშ ის* მუზ ეუმიდა ნ გა დარჩენილს. ამ მომხიბ ლავმა არ სება მ მისი ბავშვ ობის დრ ოის ბედნიერ ი დღეები მოა გონა . რომელიღაც ტა იტელი ქალწუ ლის ჯა დოსნუ რი წინსაფრის და ნახვა ზე მისმა ცხოველმა ფა ნტაზიამ ბუ ნებ ის უბრა ლო ცხოვრ ება და ხატა , ჭეშმარ იტი უბიწოებ ის გუ ლუბრყვ ილო სიტიტვ ლე, სიზარ მაცე, რომელიც ესოდენ თანდაყოლილი აქვს ადა მიანს, შეუ შფოთებ ელი არ სებ ობა მეოცნებ ე და გრილი მდინა რის ნა პირა ს, ბანა ნის ხის ქვეშ , რომელიც უშრომლა დ ტკბ ილ მა ნანა ს იძლევა . შემდეგ უცებ იგი მეკ ობრ ედ გადა იქ ცა , მრ ისხა ნე პოეზიაშ ი გაეხვია, რ ომელიც ლარა ს* რ ოლში იყ ო აღბ ეჭდილი, ათა სი სადა ფის ელფერ ით გაიმსჭვა ლა, მა რჯნის და ძოწ ის ცქ ერ ით აღფრ თოვანდა, მა თშ ი ზ ღვის ბა ლახის, შ ლამის და ატლა ნტიკ ურ ი ქა რიშხლების სუ ნი შეიყ ნოსა. შემდეგ ნატიფ მინია ტურ ებზ ე გა დავ იდა, ლა ჟვარ დოვა ნ და ვარაყ ია ნ არაბ ესკებზე,* რომელიც ძვირფა სი კურ თხევა ნის ხელნა წერს ამკობ და, და დაივ იწ ყა ზღვ ის მღელვარ ება. იგი წყნა რად ირწ ეოდა მშვიდობიან აზრებში, ხელახლა ეუ ფლებ ოდა სწავლასა და მეცნიერებას, მიისწ რაფოდა მაძღარ ი ბ ერების ცხოვ რებ ისაკ ენ, რომელიც თავ ისუფა ლია როგორც მწუხა რებ ის, ისე სიამოვნებ ისაგან, და სენა კში წვებოდა, რა თა კამარიანი ფა ნჯრ იდან თავისი მონა სტრ ის სათიბ ეების, ტყეებ ის, ვენა ხებ ისათვის ეცქირა . ტენიერსის* სუ რათის წინა შე ჯარისკ აცის წამოსა სხა მსა ა ნ მუშის

ფა რატინშ ი ეხვეოდა. მა ს უნდოდა ფლა მანდიელებ ის გაქონილი და გა ჭვარტლუ ლი ქუდი დაეხურა , ითვრ ებ ოდა მა თი ლუ დით, ქაღალდს თამაშობ და მა თთან ერთა დ და უღიმოდა სა ნდომია ნა დ ჩა სუქებუ ლი გლეხის დედა კაცს. იგი სიცივ ისაგა ნ კა ნკა ლებდა , როცა მიერ ისის ტილოზე თოვლის ფანტელებს ხედავდა , საომრა დ ემზადებ ოდა , როცა სა ლვატორ რ ოზას* ტილოზ ე ბრ ძოლის სუ რათს უცქერ ოდა. ეა ლერსებოდა ილინოისის ტომაჰავკ ს* და გრძნობდა იროკეზების* ბასრ შაშ არს, რომელიც მა ს თითქოს თავ ის ქალა ზე ტყავს აძრობ და. ა ღტა ცებული უცქერ ოდა ფანდურ ს და ხელშ ი ა ძლევდა ციხე-კოშკის სეფექა ლს, რათა და მტკბარ იყ ო მელოდიუ რი რომანსით, ხოლო, თავ ის მხრ ივ , სიყვარ ული გა ემჟღავ ნებინა გოთურ ი ბუ ხრის წ ინ, ბ ინდბუ ნდში, რ ომელიც ფარავ და ქალის თა ნამგრ ძნობ შეხედვა ს. იგი ებღაუჭებოდა ყვ ელა სიხარუ ლს, იჭერ და ყვ ელა ტა ნჯვას, ეუ ფლებ ოდა არ სებ ობ ის ყვ ელა სახეს და ისე ხელგა შლილად აბ ნევ და თავ ის ცხოვრ ება ს და თავ ის გრ ძნობებს ამ მხატვ რული და ცარიელი ბუნებ ის მოჩვ ენებ ებზ ე, რ ომ თვ ით მისი სა კუთარი ნაბ იჯების ხმა მის სუ ლში შორ ეუ ლი ქვეყნის გა მოხმაუ რება სავით გაისმოდა, როგორ ც პარ იზ ის ხმაურ ი გა ისმის ღვთისმშ ობ ლის ტა ძრის კ ოშ კებ ზე.

შ ინაგანი კ იბ ით ზედა სარ თუ ლზ ე ავიდა და და ინახა , რ ომ ყოვ ელი სა ფეხურ ის გა სწვრ ივ კ ედელზე ჰკ იდია ან ძირ ს აწყვ ია შ ეწ ირ ული ფარ ები, სა ჭურვ ელი, მოჩუქუ რთმებ ული სკივრები, ხის ფიგუ რები. დევ ნილნი უცნაურ ი სა ხეებ ით, ფა ნტასტიკ ურ ი ქ მნილებ ებ ით, რ ომელნიც სიკვდილის და სიცოცხლის მიჯნაზ ე იმყ ოფებ ოდნენ. იგი ჯა დოსნუ რ და გულისწა მღებ სიზ მარშ ი მიაბ იჯებდა. ბოლოს, თავის არსებ ობაშ იც კი ეჭვ ი შეუვიდა და ამ ახირებულ სა გნებ ს და ემსგავ სა არც სავ სებით მკვ დარ თ, არ ც სავსებ ით ცოცხალთ. რ ოცა ახა ლ დარ ბაზებში შევ იდა , უკვე ღამდებ ოდა, მა გრა მ სინა თლე თითქოს სა ჭირო არ იყ ო ამ ოქროვერ ცხლით მოელვ არე სიმდიდრ ისათვ ის, რ ომელიც იქ იყ ო და გრ ოვილი. ამ ადამია ნუ რ სიგიჟ ეთა ფარ თო ბაზარზ ე და ხვავებული იყო ჟინის თუ ოცნების უძვირფა სესი საგნებ ი; მათ ერთ დროს, ალბა თ, მფლანგვ ელებ ი ფლობ დნენ, რომელნიც მილიონებს ხარ ჯავ ენ და, ბოლოს, მა ნსარდებშ ი ა ნ სა რდა ფებში იხოცებიან. საწ ერ ელი, რომელიც ასი ათას ფრანკად იყო ნაყ იდი, რა თა შემდეგ ას სუდ გაყიდუ ლიყ ო, განისვენებდა სა იდუ მლო ბოქლომის გვედით, რომლის ფასი თავის დროზ ე სა კმა ო იქნებოდა და ტყვ ევებული მეფის გა მოსასყ იდად. აქ ადა მიანური გენია ცხადდებობდა მთელი თავ ისი სიდუ ხჭირ ის მედიდურ ობით, მთელი თავ ისი უზარმა ზარ ი წვრ ილმა ნების შარავა ნდედით. შავ ი ხის ტაბ ლა , ხელოვანის ნამდვ ილი სათა ყვანებ ელი კ ერ პი, რ ომელიც ჟან გუჟ ონის* ნა ხაზ ებ ის მიხედვ ით იყ ო მოჩუქუ რთმებ ული და ერთ დროს, ალბათ, რამდენიმე წლის მუშა ობა დ დაჯდა , შეიძლება შ ეშის ფა სად იყო შეძენილი. აქ ერთ გროვა დ ეყა რა ძვირფასი ზარ და ხშები, ფერ იების ხელით გა კეთებული სავ არძლები და სკა მები. _ თქვენ აქ მილიონები გქ ონია თ, _ წამოიძა ხა ახა ლგაზრ დამ, როცა უკა ნასკნელ ოთა ხს მია ღწ ია , სადაც თა ვდებოდა ამ უთვალავ ი

და რბაზ ების რ იგი, რ ომლის კ ედლები მეთვრა მეტე საუკუ ნის ხელოვა ნთა მიერ იყ ო მოვ არაყ ებული ან მოჩუ ქურ თმებუ ლი. _ უკეთ ვ თქვა თ, მილიარ დებ ი, _ უპა სუხა ჩასუქებულმა, გაჟ ინჟ ღილებ ულმა ნოქარ მა, _ მა გრა მ ეს კ იდევ არაფერია, მესამე სა რთუ ლზ ე ადით, იქ მეტს ნახავ თ! უცნობ ი თავისი გზის მა ჩვ ენებ ელს გა ჰყვა და მეოთხე გა ლერეას მია ღწ ია , სადა ც მის მოქა ნცულ თვალთა წინ რ იგრ იგად გაიარ ეს ნიკოლა პუ სენის* სურა თებმა , კლოდ ლორ ენის* მომხიბ ლავმა პეიზ აჟებმა , მიქელა ნჯელოს დიდებულმა ქანდა კებ ამ, გერ არდ დოუ ს* ტილომ, რ ომელიც სტერ ნის წიგნის გვერდს ჰგავდა , რემბრა ნდტის, მურილიოს,* ველასკეზის* მჭმუნვ არე და ფერადებ ით გამაძღარ მა სურა თებმა , რომელნიც ბაირონის პოემა ს მოგვაგონებდნენ. შემდეგ ა ნტიკუ რმა ბარ ელიეფებ მა , აქატის თვა ლის ჯა რებ მა, გა საოცარ მა ფრცხილის ქვ ის ჭურჭელმა !.. ეს ისეთი ნაწარ მოებ ნი იყვ ნენ, რომ შეიძლებოდა ადა მიანისთვის შრ ომა შ ეეძულებ ინათ, ისეთი შ ედევრ ებ ი, რომ შ ეეძლოთ ზიზღი გამოეწვ ია თ ხელოვნებ ისადმი, მოეკლათ ყ ოველივე აღფრთოვა ნება. მან მია ღწ ია რაფა ელის ქალწულს, მა გრ ამ მოწყ ენილი ჰქონდა რა ფაელი; კორეჯოს* მიერ დახა ტულ ფიგუ რას მისი თვალის მიზ იდვა სურ და, მაგრამ ვ ერ შეძლო. ძლივ ს გაღიმება აღირ სა ანტიკუ რი მოწ ეუ ლი ქვის ფა სდაუდებ ელ ლა რნა კს, რომლის რელიეფებ ი რომა ული ავხორ ცობ ის მეტად ა ღვირა ხსნილ გამოხა ტულება ს წარმოადგენდა , რომელიმე კორ ინეს* მსგავსი ქა ლის გა სარ თობს. მა ს სული ეხუ თებოდა გა რდა სული ორმოცდაათი საუკუ ნის ნანგრ ევების ქვ ეშ , იგი თავ ს ავად გრ ძნობ და ამ ადამია ნუ რი აზრებ ის წყა ლობ ით, მოკ ლუ ლი იყ ო ფუ ფუ ნებ ისა და ხელოვ ნების მიერ, მოდრეკილი იყო ამ აღორძინებული ფორ მების ქვეშ, რომელნიც თითქოს რა ღაც ბ ოროტ სულს წარ მოეშვა და მა ს დაუ სრულებ ლად ხმა ლში იწ ვევდა საბ რძოლვ ელად. თანა მედრ ოვე ქ იმიის მსგავ სად, რომელსაც სა მყარ ო გაზ იდან გამოჰყავს, გა ნა სულიც საშ ინელ სა წამლავს არ ქმნის თავის სიხარუ ლთა , ძა ლთა და იდეა თა კონცენტრ აციით? გა ნა მრავა ლ ადამია ნს არ ღუპა ვს რომელიმე ზ ნეობრ ივ ი მჟავა, რ ომელიც მოულოდნელა დ იღვრ ება მთელ მა თ შინა გა ნ არსებაშ ი? _ რა არის ამ ყუთში? _ იკ ითხა მან, როცა დიდ კაბინეტშ ი შევ იდა, ადამიანურ ი დიდებ ის, ღვაწ ლის, ორ იგინა ლობის, სიმდიდრ ის უკა ნასკნელ სა მკვ იდრ ოშ ი და მოზრ დილი ოთხკუ თხედი ურთხელის ზარდახშა ს მიუთითა , ლურ სმა ნზ ე ჩა მოკიდებუ ლს ვ ერცხლის ჯა ჭვით. _ აჰ! ამის გა საღებ ი პატრ ონს აქვს, _ თქ ვა ნოქარმა იდუმა ლი გა მომეტყველებით. _ თუ ამ სუ რათის ნა ხვა გნებავ თ, არ დაგზარ დებ ით და ჩემი პატრ ონის შეწუხება ს გავბ ედა ვ. _ გაბედავ თ? _ გა კვირვებით იკ ითხა ახალგა ზრდა კაცმა. _ გა ნა თქვენი ოსტატი დიდგვარ ოვანი თავადია ?

_ რ ოდი ვ იცი, _ უპა სუხა ნოქ არმა . ისინი ერთ წუ თს გაკვ ირ ვებულნი უცქერ ოდნენ ერთმა ნეთს, შემდეგ ნოქა რმა უცნობის დუ მილი სუ რვილის ნიშნად მიიჩნია და კაბ ინეტიდა ნ გავიდა . * * * გადა ჭრ ილხარ თ თუ არა ოდესმე, კიუვიეს* გეოლოგიუ რი ნაწ ერ ების კითხვ ის დრ ოს სივ რცის და დრ ოებ ის დაუ სრულებ ლობაში? გაუტა ცნიხარ თ თუ არა მის გენია ს, რა თა, როგორც ჯადოქრ ის ხელზ ე დაყ რდნობილს , წა რსუ ლის უსა ზღვ რო უფსკრუ ლზ ე გენა ვარდათ? ჩვენი სუ ლი ფენიდან ფენაზე, ზ ოლიდან ზ ოლზე გადა დის და მონმარ ტრის ქვ ებ ის ნამტვრევებ ის, ურა ლის ფიქალის ქვეშ წარ ღვნის წინა დრ ოინდელი ეპოქების ცხოვ ელებ ის ჩონჩხს აჩენს. სული შ ეძრ წუნებუ ლია მილიარდი წლებით, მილიონი ერ ებით, რომელნიც სუსტ ადა მიანუ რ მახსოვრ ობა ს, დაუ რღვევ ელ ღვთაებ რივ გადმოცემას დავიწყ ნია და რომლის ფერფლი ჩვ ენი დედა მიწის ნია და გის თხელ ზ ედა ფენა ს შეა დგენს, ჩვ ენი პურისა და ყვავილების მა საზრ დოებ ელს. განა კ იუ ვიე უ დიდესი პოეტი არაა ჩვენს საუ კუ ნეში? მა რთა ლია, ლორ დ ბაირონმა სიტყვ ებშ ი ზ ოგიერთი ზნეობრივი მღელვა რება გადმოსცა , მაგრამ ჩვენმა უკვდავმა ბუ ნებ ისმეტყვ ელმა მთელი მსოფლიო ა ღადგინა გა დარეცხილი ძვ ლების შ ემწ ეობით, კა დმოსის* მსგავსა დ ქალა ქები ააგო კბილებ ის შ ემწეობ ით, ქვა ნახშირის ნამტვრ ევების წყა ლობ ით ტყ ეები დაასა ხლა ზოოლოგიის საიდუ მლოებით, ბუმბ ერა ზებ ის თა ობანი ა ღმოაჩინა მა მონტის ფეხის შ ემწეობით. ეს ფიგუ რები წელშ ი იმარ თებიან, იზ რდებ ია ნ და ავსებენ ქვეყნებს, რომელნიც შეთა ნხმებ ულნი არიან მა თ ახოვნობასთა ნ. იგი პოეტია თავ ის ციფრებში, დიდებულია , როცა ნუ ლს სვა მს შვ იდის გვ ერ დით, ჯა დოქრუ ლი სიტყვ ებ ის წა რმოუთქმელად არყ ოფნა ს აღვიძებ ს; თხრ ის თაბაშ ირ ის ნა ტეხს, ზედ ანაბ ეჭდს ხედავს და გეძახით: _ შ ეხედეთ! უცებ მარმარილოებს სუ ლი ჩა ედგმით, სიკვ დილი გაცოცხლდება , მთელი მსოფლიო გადა იშ ლება! დევ ისებუ რ არსებათა ურიცხვი დინა სტიებისა , თევზ ების რა სებ ისა და ლოკოკინებ ის გვარ ებ ის ბოლოს ა დამია ნის მოდგმა მოდის, რ ომელიღა ც დიდებუ ლი, შ ეიძლება თვ ით შემოქმედის მიერ შემუსვრ ილი ტიპის გა დაგვარებული ნაყოფი. ამ ბ ეჩავ ადამია ნებს, რომელნიც გუ შინ დაბა დებ ულა ნ, შ ეუძლია თ ქაოსი გა დალახონ, დაუსრულებ ელი ჰიმნი თქვა ნ და სამყა როს წარსული წარ მოიდგინონ ერთგვა რ უკანმიბრუ ნებულ აპოკალიპსშ ი. როცა ამ შემაძრწუ ნებელ აღდგომას წარ მოვ იდგენთ, შ ესაბ რალისად გვეჩვ ენება ის ნა მცეცი, ის წუ თისოფელი, რ ომელიც ჩვ ენ გვაქვ ს დათმობილი ამ ენით გამოუ თქ მელ დაუ სრულებ ლობაში, ჩვენ მიერ დრ ოდ წ ოდებუ ლშ ი, განადგურ ებუ ლი ვართ ამდენი სა მყარ ოს ნანგრ ევ ებ ით და ვკითხუ ლობთ _ რა სა ჭიროა ჩვენი დიდება, ჩვენი სიძულვილი, ჩვ ენი სიყ ვარუ ლი? ნუთუ მისა ღებია ცხოვრ ების ტა ნჯვა, თუკი გვ იწ ერია უხილავ წერტილად ვ იქ ცეთ მომავა ლშ ი? აწ მყოდან ფესვება მოვ არდნილი ჩვ ენ მკვდრებ ი ვარ თ იმ დრ ომდე, როცა ლა ქია

შ ემოვა და გვ ეტყვის: მისი ბრწყ ინვა ლებ ა გრა ფის მეუღლე გითვლით, გელითო! სა ოცრებ ებ მა , რ ომელნიც ა ხალგაზ რდა კა ცს ჩვენ მიერ შეცნობ ილი სამყა როს ცქ ერა მ გაუ მხილა, მისი სული ისე დაამძიმა, როგორც ფილოსოფოსს უცნობ ქმნილება თა მეცნიერული განხილვა ამძიმებ ს; სიკვ დილი წ ინანდელზ ე მეტად მოსწ ყურ და, კუ რულურ* სა ვარძელში ჩა ჯდა და თვა ლებს ნება მისცა, წა რსუ ლის პა ნორამის მოჩვ ენება თა შორის ეხეტია ლა. მხატვ რული სუ რათებ ი გა ნა თდნენ, ქალწულთა სა ხეებ მა გაუცინეს, ხოლო ქა ნდაკ ებებმა მოჩვენებითი სიცოცხლის ფერ ებ ი შეიძინეს. ბინდბუნდშ ი გახვ ეუ ლნი, აცეკვ ებუ ლნი მისი დამტვრეული ტვინის ციებ-ცხელებ ით, ეს ნა წარმოებნი ამოძრავდნენ და კორიანტელივ ით დატრიალდნენ მის წინა შე; ყოვ ელი ფაიფუ რის გონჯა მა ს ეღმა ნჭებოდა , ტილოებ ზე გამოხა ტუ ლი სახეები თვალს ახა მხა მებდნენ. თითოეული ეს ფორმა ა თრთოლდა , შეხტა , თავ ის ადგილს მოშ ორდა მძიმედ თუ მსუბუქა დ, კ ოხტად თუ მოსხლეტილად, თავ ისი ხასია თის, ზნე-ჩვეულებისა და აგებულებ ის მიხედვ ით. ეს იყო მისტიკურ ი კ უდია ნობის ღა მე, ღირ სი დოქტორ ფაუ სტის მიერ ბროკენზე* დანახუ ლი მოჩვ ენებ ებ ისა. მა გრა მ ამ ოპტიკუ რ მოვ ლენებს, წარ მოშ ობ ილთ და ღლილობ ით, მხედველობ ის ძა ლდა ტანებ ითა თუ მწუხრ ის ლა ნდებით, არ შეეძლოთ უცნობ ი ჭაბ უკ ი შ ეეშ ინებინა თ. სიცოცხლის საშ ინელებანი უ ძლუ რნი იყვ ნენ სიკვ დილითა ნ შეთვ ისებუ ლი სუ ლის მიმა რთ. მის გარშ ემო ისეთი ღრ მა დუმილი მეფობდა, რომ ჩქ არა იგი ტკბილ ოცნება ს მიეცა ; შთაბ ეჭდილებ ანი თა ნდათა ნ ბნელი ხდებოდნენ; მა თი ელფერ ი რა ღაც ჯა დოქრობის ზ ეგავ ლენით იცვ ლებ ოდა დაღამებასთა ნ ერ თად. თითქო სინა თლე ზ ეცა ს მოსწყ და და უკა ნა სკ ნელი წითელი ლამპარ ი აანთო ღა მესთა ნ ბრძოლაში; უ ცნობმა თავი ზემოთ ასწ ია და ოდნავ გა ნათებ ული ჩონჩხი და ინა ხა, იგი თავს აქ ნევდა მარ ჯვ ნიდა ნ მარ ცხნივ , თითქო უნდოდა ეთქვა _ მიცვალებუ ლნი ჯერ კიდევ არ გელია ნო. ყმა წვილმა შუბ ლზ ე ხელი გა და ისვა, რა თა გა მოფხიზ ლებუ ლიყო და გარ კვევ ით იგრძნო გრ ილი სიო, წარმოშ ობილი რა ღა ც ბანჯგვ ლია ნი არსების მიერ, რომელიც მის ლოყას შეეხო; ტანში ჟრუანტელმა დაუარა . მინებ მა ყრუდ დაიწკარუ ნეს, მან იფიქ რა, ეს სა ფლავ ის საიდუ მლოებათა მაგვარი ცივ ი ალერ სი ღა მურას მიერ უ ნდა იყოს გა მოწვეულიო. ორიოდე წუ თის განმავლობაშ ი დაისის ბ ინდბუ ნდი მას კიდევ ნება ს აძლევ და მოჩვ ენება ნი გა ერ ჩია თავ ის გარ შემო. შემდეგ მთელი ეს მკ ვდარ ი ბუ ნება წყვდია დმა მოიცვ ა. უცებ მოვიდა ღამე, ჟა მი, როცა იგი უ ნდა მომკვდა რიყო. ამ წუთიდა ნ კიდევ კარ გა ხა ნმა განვ ლო; ამ დრ ოის განმავლობა ში მას არავ ითარ ი ნა თელი წა რმოგენა არ ჰქ ონია ქვ ეყ ნის სა გნებ ზე, შეიძლება იმიტომ, რომ ღრმა ოცნება ში იყო ჩა ფლუ ლი , შ ეიძლება კიდევ იმიტომ, რომ თავი მისცა რულს, გამოწვ ეულს და ღლილობითა და გუ ლის გა მგმირავ ი აზ რებ ით. უ ცებ საშ ინელი ხმა მოესმა და ცახცახმა აიტა ნა: თითქო ციებ-ცხელების ბოდვ ის დროს ის მოსხლეტილიყ ოს და უფსკრუ ლშ ი გადავა რდნილიყ ოს. თვა ლებ ი დახუ ჭა, რა დგან ცხოვ ელი სინა თლის სხივ ებ ი თვ ალს

სჭრ იდნენ; წყ ვდია დშ ი მოწითალო წრ ე დაინა ხა , მის ცენტრშ ი პა ტარა ბ ერიკა ცი იმყოფებოდა , იგი იდგა და მისკენ მომარ თავ და სანათუ რს. მას არ გა უგონია არც ბერიკა ცის მოსვ ლა, არ ც ლაპარაკი, არც მოძრაობა . ეს რაღა ც მისნურ ი ხილვა იყო. უეჭველია , უმამა ცეს ვაჟკაცსაც შ ეაშფოთებ და ამ პირ ოვ ნების და ნახვ ა. იგი თითქ ო მეზ ობელ სარ კოფაგიდა ნ იყ ო ამოსუ ლი. ამ მოჩვ ენებ ის თვალებ ს საოცარ ი ახა ლგაზრ დული იერი ჰქონდა , ამ გარ ემოებამ ყმა წვილი კა ცი დაა რწმუნა , ბუნებრ ივ მოვ ლენა სთა ნ უნდა მქ ონდეს სა ქმეო. ამისდა მიუხედავად, იმ მოკლე დროშ ი, რომელიც მის სიზმრისებურ ცხოვრებას მისი რ ეალური ცხოვრ ეიბდან ჰყოფდა , იგი და რჩა დეკარ ტის მიერ ნარ ჩევ ფილოსოფიურ ი ეჭვიანობის მდგომარეობა ში და თავ ისდა უნებუ რად და ემორ ჩილა იმ აუ ხსნელი ჰალუცინაციებ ის ძალას, რ ომელთა სა იდუმლოება ნი განკიცხულია ჩვ ენი ქ ედმა ღლობ ის მიერ , თუ მცა მა თი ანა ლიზ ის გა კეთებას ამა ოდ ცდილობ ს ჩვ ენი მეცნიერება . წა რმოიდგინეთ პატა რა ტანის გა მხდარი ბერ იკაცი, რომელსაც შავ ი ხავ ერ დის ხა ლა თი აცვ ია და აბრ ეშუ მის ზ ონარ ი არ ტყია. შავ ი ხავერიდსავ ე ჩა ჩი მკაცრ ხაზს ავ ლებ და შუბლზე და სავსებით ვერ ფარავ და ჭა ღარა თმის კუ ლუ ლებს. ხალა თი სხეუ ლს გა რს ისე ეხვ ია , თითქო ფარ თო სუ დარა ყ ოფილიყოს, არავ ითარ ი ა დამია ნურ ი ნა კვთი არ ჩანდა , გარ და ვიწრ ო და ფერმკრთალი პირ ისა ხისა . თუ ბერ იკაცს წ ინ გაძვა ლტყავებ ული, ქსოვილით და ფარუ ლი ჯოხის მსგავსი ხელი არ გა ეწ ია და ჭაბუკ ისათვის თვა ლებში სანათუ რი არ მიენათებ ინა, მისი სახე ჰაერშ ი ჩამოკ იდებ ულს ემგვა ნებ ოდა. ამ ახირ ებუ ლი არსებ ის ნიკა პს ჭაღარა წვ ეტია ნი წვერი ფარავ და, იგი მას იმ ებ რაულ თავებ ს ამსგავ სებ და, რ ომელთა ც მხა ტვრ ები იყ ენებ ენ მოსე წ ინასწარმეტყველის და სახატავა დ. ისეთი ჩატეტკ ილი, ისეთი თხელი ტუ ჩებ ი ჰქონდა , რომ გა ნსა კუთრებული ყურა დღებ ა იყ ო საჭირ ო, რათა კა ცს მის გა დათეთრებულ სახეზ ე პირ ის მოხაზუ ლობა ა ღმოეჩინა. მისი ფარ თო და და ნა ოჭებუ ლი შუბლი, მის უფერუ ლი, ჩავარ დნილი ლოყ ები, მისი უწამწამო, უწ არბო, მომწვა ნო თვალებ ის მკა ცრ ი გა მომეტყვ ელება ადამია ნს აფიქრ ებ ინებ და , გერარ დ დოუს სურა თი «ოქროს ამწ ონელი» გა დმოსუ ლა ჩა რჩოდანო. ინკვ იზ იტორის ცბ იერ ება ჩანდა მისი სა ხის ნა კვ თებ სა, მისი საფეთქლის ნა ოჭებშ ი; ნა თლა დ ეტყობ ოდა, ცხოვ რება ში დიდა დ გა მობრძმედილი უნდა ყოფილიყო. ამ ადა მიანის მოტყუ ება შ ეუძლებელი უნდა ყ ოფილიყო , იგი თითქოს გულთამხილაობ ის ნიჭით იყ ო ა ღჭურ ვილი. მის გა ცივებულ სა ხეზე ყვ ელა ეროვნების ზ ნე-ჩვ ეულება და სიბრძნე იყ ო თავმოყრ ილი, როგორც მის მტვ რიან სა წყობებ ში მთელი მსოფლიოს ნაწა რმოებ ი იყო დახვ ავებ ული. თქვ ენ ამ სახეზ ე ამოიკითხავ დით ყოვ ლისმხედვ ელი ღმერ თის ნა თელ სიწ ყნარეს ან ყოვ ლისმნა ხვ ელი ადამია ნის ქედმა ღლობა ს. მხატვა რს შეეძლო მისთვის ორი სხვა დასხვა გვარ ი გამომეტყვ ელება მიეცა და ორ იოდე ხაზ ის მოსმით ეს სახე ან მა მა ღმერ თის მშ ვენიერ ხატა დ ექ ცია ან მეფისტოფელის და მცინავ ნიღბა დ, იმიტომ რომ ერთსა და იმავ ე დრ ოს მის შუბლზე უზ ენაესი ძლიერება იყ ო აღბ ეჭდილი, ხოლო მის ტუ ჩებზ ე მჭმუ ნვარ ე მქირ დაობა. ამ კა ცს თავისი უზარ მაზა რი ძალ-ღონით თითქ ო ყ ოველი ადა მიანური ტანჯვა და ელეწ ა, მა გრა მ, ამა სთანავ ე, ყოველი ქვ ეყნიური სიამოვ ნება ც

მოეკლა . შეშ ფოთებუ ლმა მომა კვდავ მა ჭაბუ კმა იგრძნო რომ ეს ბებ ერ ი გენია ბ ინადრ ობ და სფერ ოშ ი, რომელიც და შორ ებუ ლი იყ ო ქვ ეყნიერ ება ს და მარ ტოდმა რტო ცხოვრ ობდა , მოკლებუ ლი სიხა რულს, იმიტომ რომ გა ნძა რცუ ლი ყო ილუ ზიებ ისა გან და მოკლებუ ლი მწუ ხარ ებას, იმიტომ რომ განძარ ცუ ლი იყ ო სიამოვ ნებ ისაგან. მოხუცი ფეხზ ე იდგა უძრავა დ, შ ერუყ ევ ლად, როგორც ვარ სკვ ლავი სხივ ოსან ღრუბლებ ს შორ ის. მისი მწვანე თვა ლები, ა ღსავ სე რა ღაც წ ყნარ ი ცბიერ ებ ით, თითქო ანათებდნენ მორალუ რ სამყა როს, როგორც მისი სანათუ რი ამ საიდუ მლო ოთახს ანა თებ და . ასეთი იყ ო უცნაურ ი სა ნახა ობა , რომელმა ც ყმაწვ ილი კა ცი გაა ოცა , როცა მან თვალებ ი გაა ხილა სიკვ დილისა და მოჩვ ენებ ებ ის მიერ ნარწ ევ აკვ ანშ ი. თუ იგი გარ ეტია ნებული და რჩა, თუ იგი ზღა პრ ებ ით დაშ ინებ ულ ბავშვ ებ ის შესა ფერ რწ მენას და ექ ვემდებარა , ეს შეცდომა იმ ბურუ სს უნდა მიეწ ერ ოს, რ ომელიც მის გონება ს მისმა ფიქრ ებ მა გადააფა რა, ა გრეთვ ე მისი ნერვებ ის გა ღიზ ია ნებას და მძაფრ დრა მას, რომლის სცენებმა მა ს ასეთი მკა ცრი სიამოვ ნება მია ნიჭა, თითქო ბანგი მოეწ იოს. ამ ხილვას ადგილი ჰქ ონდა პა რიზშ ი, ვოლტერის* სანა პირ ო ქუჩაზ ე, მეცხრა მეტე საუკუნეშ ი, ისეთ დრ ოსა და გარ ემოებ აში, სა დაც მისნობა შ ეუძლებელი უ ნდა ყოფილიყო. ყმაწ ვილი კა ცი იმ სახლის მეზ ობლა დ იმყ ოფეობდა , სადა ც ფრა ნგული ურწმუ ნოებ ის ღმერ თი _ ვოლტერ ი გა რდა იცვა ლა, იგი გელიუსა კის* და არა გოს* მოწ აფე იყ ო, ზიზღით უცქეროდა ხელისუფლების მპყრობელთა ჯამბა ზობ ას; უ ეჭვ ელია, იგი მხოლოდ იმ პოეტურ ჯადოქ რობა ს დაემორჩილა , რომელსა ც ჩვენ ხშ ირა დ ვნებდებ ით, რა თა თავ ი დავ აღწიოთ სასოწა რკვ ეთილ ჭეშ მარიტება თ, რა თა ღვ თის ყოვ ლისშ ემძლეობა ვაცთუ ნოთ. და აი, მას თრთოლვ ა დააწყ ებ ინა ამ სინათლისა და ამ მოხუცის წინა შე, აღელდა რა ღაც უ ცხო ძალის გაუ რკვ ეველი წ ინათგრ ძნობ ით . მა გრა მ ეს გრძნობა იმას ჰგავ და, რ ომელიც ყველას განგვ იცდია ნა პოლეონის ა ნ სხვა რ ომელიმე გენიოსობ ით გაბრ წყ ინებ ული და დიდებით შ ემოსილი ადამია ნის წინაშ ე. _ თქვენ გნებავთ, ბატონო, რა ფაელის მიერ დახა ტული იესო ქრისტე იხილოთ? _ ზრდილობ ია ნა დ ჰკ ითხა მოხუცმა ლითონისებურ ი წ კრ ია ლა ხმით. და სა ნა თურ ი გატეხილი სვეტის ძროზ ე და დგა ისე, რომ მთელი სინათლე მუ ქ ზარდახშა ს მოეფინა . იესო ქრისტეს და რაფა ელის წმინდა სა ხელის გაგონებაზ ე ახალგა ზრდა კაცს სახეზ ე ცნობ ისმოყვარ ეობა გა მოეხა ტა, რა იცა, უ ეჭვ ელია, წ ინასწარ ნა ანგარ იშ ევ ი ჰქონდა ვაჭარს, რომელმა ც ზარ დახშის ღილს და აჭირა ხელი. უცებ ურთხელის ფიცარ ი უხმოდ ა იხა და და უცნობს თვა ლწ ინ წა რმტა ცი ტილო გა და ეშა ლა. ამ უკ ვდავ ი შ ემოქ მედების და ნახვა ზე მა ს დაავ იწ ყდა ამ მა ღა ზიის მოჩვ ენებ ანი, თავისი სიზ მრ ებ ი, ხელახლა ადამიანი გახდა , ბერ იკ აცი ხორ ცშესხმუ ლ ქმნილება დ სცნო, სავსებ ით ცოცხალ და არა ფანტასტიკუ რ არსებად, და თვ ითა ც რეა ლურ ქვეყნიერებას დაუბრუ ნდა . სურა თზ ე გა მოხატული საზ ოგადოების ნა ზმა მზრუნველობამ, წყნა რმა სხივ ოსნობამ გავლენა იქონია მასზე, თითქო ზეცამ სუ რნელება შ ეაკ მია და დაუა მა ჯოჯოხეთურ ი ტა ნჯვა, რ ომელიც

ძვლებ ს უღრ ღნიდა და უწვავდა. მა ცხოვრ ის თავი თითქო გამოდიოდა წყვდიადიდან, რომელსა ც შავ ი ფონი ქ მნიდა; სხივოსანი შა რავანდედი ბრ წყინავ და მისი თმის გარშ ემო, სა იდა ნაც თითქო ეს სინა თლე იღვრ ებ ოდა . ყოვ ელი ნაკვ თიდა ნ მომდინა რეობდა მჭევრმეტყველი რწმენა, რ ომელიც ამ შუბლს, ამ სხეულს ახასია თებდა . ალისფერი ტუჩები მზად იყვნენ ცხოვრ ებ ის სიტყვა წარ მოეთქვა თ და მაყუ რებ ელი მის ღვ თაებრივ გა მოხმაუ რებ ას ეძებ და ჰა ერშ ი, მომხიბ ლავ იგა ვებ ს ეკითხებოდა დუ მილს, მისი სიტყვა ესმოდა მომავალში, მის სწავლადა რიგება ს პოულობდა წა რსუ ლშ ი. სახარ ება გადმოცემუ ლი იყ ო ღვ თაებრივი თვა ლების მშვ იდი უბრალოებით. ამ თვა ლებში თავ შესაფა რს პოუ ლობ დნენ შეშ ფოთებუ ლი სულებ ი. ერ თი სიტყვ ით, მთელი კა თოლიკ ურ ი რ ელიგიის წა კითხვა შ ეიძლებ ოდა მომხიბ ლავ და დიდებულ ღიმილში, რ ომელიც თითქო ამ რელიგიის არსებ ის შ ეჯამების გამოხა ტულება ს წარმოადგენდა : გიყვა რდეთ ერთმა ნეთი! ეს სურა თი ლოცვის სურვ ილს იწვ ევ და, პატიებას გვასწ ავლიდა, ეგოიზმს ახშ ობ და, ყველა მიძინებულ სა თნოება ს აღვიძებ და. რა ფაელის ნაწა რმოებ ს მუსიკის მომხიბ ლავ ი ძა ლა ჰქ ონდა , იგი მოგონება თა ხელმწ იფება ს ამყარ ებ და და მისი გა მარ ჯვ ება იმდენად სრ ული იყო, რომ მაყურ ებ ელი მხატვა რს ივიწყ ებ და . სინათლის მომხიბლაობა კიდევ უფრ ო აძლიერებდა ამ სა სწაუ ლის ზ ემოქ მედებას: ხანდა ხან გეგონებოდა თ, თავი მოძრა ობს ღრუბ ლებ შიო! .. _ მე ამ სურა თშ ი მისი წონა ოქრ ო მივ ეცი, _ თქვ ა ცივად ვა ჭარმა . _ მა შ ასე, სიკვ დილი აუ ცილებელია ! _ წამოიძა ხა ახა ლგა ზრ და კაცმა, გა მოფხიზ ლებუ ლმა ოცნებ იდან, რომლის უკანასკნელმა აზრმა იგი შეუ მჩნეველი და სკვ ნებით უ კანა სკ ნელ იმედს დააშ ორა და საბ ედისწ ერ ო აუ ცილებლობა მდე მიიყვა ნა. _ აჰ, ა ჰ! საბუ თი მქ ონია , რომ შენ გიფრ თხოდი, _ უპასუ ხა ბერიკა ცმა , რ ომელმაც ახალგაზ რდა კა ცს ხელი მაგრად ჩასჭიდა ორივე მა ჯაშ ი და მუ ხრუ ჭივით მოუ ჭირა . უ ცნობმა სევდიანა დ გა იღიმა ამ გაუგებ რობ ის გა მო და წყ ნარ ი ხმით თქვა : _ ეჰ, ბატონო, ნურა ფრ ის გეშინია თ, საკ ითხი ეხება ჩემს სიცოცხლეს და არა თქვენსას. რატომ არ უნდა ვაღიარ ო გუ ლუბრ ყვილო თა ღლითობა, _ განა გრ ძო მა ნ და შ ეშფოთებ ულ ბერიკა ცს შ ეხედა. _ და ღამებ ის მოლოდინშ ი, როცა წყა ლში თავ ის დახრჩობა შ ემეძლება უსკა ნდალოდ, აქ მოვედი თქვენი გა ნძის და სათვა ლიერებლა დ. ვ ინ არ ა პატიებს ამ უკა ნასკნელ სია მოვნებას მეცნიერების და პოეზ იის ა დამია ნს? ეჭვ ია ნი სოვ დაგარ ი გა მჭრიახი თვა ლით ზომავდა თავისი ყალბი მუ შტრ ის მოწყენილ სახეს და ამა სთანავ ე ყურ ს უგდებ და მის ლა პარა კს. იგი მაშინვ ე დაა მშვ იდა ამ შეწუხებუ ლი ხმის ტონმა . შეიძლება ყმა წვილი კა ცის ფერ წასუ ლ სა ხეზე სწორ ედ ის პირქუ ში ბედისწ ერა ამოიკითხა, რომელმა ც დილით მოთა მაშ ეები შეაშ ფოთა , ყოვ ელ შ ემთხვ ევა ში, ხელი შ ეუშვა ; მაგრამ ეჭვ ია ნობ ის ზეგავ ლენით, რ ომელიც საუკუნეობრივ გამოცდილება ზე იყო დაყრ დნობილი, მან ძალა უნებურა დ ხელი გასწ ია

კიდობა ნისკ ენ, თითქ ო მა სზე დაყრ დნობა სდომებ ოდეს, და იქიდან სტილეტი ამოიღო. _ ალბათ, სამი წ ელიწ ადია ხაზინაში მსა ხურ ობთ შტატს გარ ეშ ე და დღემდე ჯა მაგირი არ დაუნიშნა ვთ, _ თქვა მა ნ. უცნობ მა თავ ი ვერ შეიკ ავა ღიმილისაგა ნ და თავ ი გაიქნია უარყ ოფის ნიშ ნა დ. _ შეიძლება მა მათქვენმა ბევრ ი საყვ ედურ ი გითხრათ ქვეყ ნა დ გაჩენისა თვ ის ა ნ რითიმე თავ ი შ ეირცხვ ინეთ? _ თავ ის შერ ცხვ ენა რომ მდომებოდა, კ იდევ ვიცოცხლებდი. _ თქვენთვის ჯამბა ზებ ის თეატრ ში ხომ არ უ სტვ ენია თ, ან იძულებუ ლი ხომ არ ხარ თ კუ პლეტებ ი შ ეთხზა თ, რა თა თქვენი საყვა რლის დასა ფლავების ხარ ჯები დაფაროთ? უფუ ლობით ხომ არ ხა რთ და სნეუ ლებული? მოწყ ენილობის და მარ ცხება და ტა ხტიდან ჩამოგდება ხომ არ გსუ რთ? თქვით, რა შეცდომა გიწვ ევ ს სიკვ დილისკენ. _ ნუ ეძებ თ ჩემი სიკ ვდილის სა ფუ ძველს იმ ჩვეულებრ ივ მოსა ზრებათა შორ ის, რ ომლებ იც თვ ითმკ ვლელობა ს იწ ვევს უმეტეს შ ემთხვ ევაშ ი, რათა ვალდებ ული არ ვიქნე გაგიმხილოთ ის გაუ გონა რი ტანჯვა , რომლის გა მოთქმა ადამია ნურ ენა ზე მეტა დ ძნელია. გეტყვ ით, რ ომ ყველაზ ე ღრმა , უხამს, გულის გა მგმირავ სიდუხჭირეს გა ნვ იცდი. და, _ დაუმა ტა მან ტონით, რომლის ველურ ი სიამაყე ეწინააღმდეგებოდა მის ახლად წა რმოთქ მუ ლ სიტყვ ებ ს, _ მე არ მინდა არც და ხმარ ებ ის, არ ც ნუგეშ ის თხოვ ნა. _ ეჰ, ეჰ! _ ეს ორ ი მა რცვა ლი, რომელიც ბერიკა ცმა წა რმოთქვა ყოვ ლივე პა სუ ხის მაგივრა დ, სა ტკა ცუნას ხმას ჰგავდა. შ ემდეგ მან განაგრძო: _ მე არ მინდა რისმე თხოვ ნა გა იძუ ლოთ, არ მინდა გაგაწ ითლოთ, არ მინდა საფრანგეთის სანტიმი, ლევანტის* ფარა , სიცილიის ტა რენი, გერმა ნიის კ როიცერი, რუ სეთის კა პიკ ი, შოტლა ნდიის ფარ ტინგი, ძველი ქვეყნის სესტერცი თუ ობ ოლი ან ახალი ქვ ეყნის პია სტრ ი მოგცეთ, არ გთავა ზობ თ არ ც ოქრ ოს, არც ვერცხლს, არ ც სპილენძს, არც ქაღალდს, მაგრამ უ ფრო გაგამდიდრ ებ თ, უ ფრო ძლიერსა და გავ ლენიანს გა გხდით, ვიდრ ე რომელიმე კონსტიტუ ციუ რი მეფეა . ახალგა ზრდა კაცს ეგონა, მოხუცი ბავშვ ობაშ ი ჩავარ დნილაო, გარ ინდებუ ლი იყო და პასუ ხის გა ცემა ს ვერ ბედავ და. _ უკა ნ მობრ უნდით, _ უთხრა ვაჭა რმა და სა ნათურ ი ა იღო, რა თა კედელი გა ენა თებინა , _ და შ ეხედეთ ამ შაგრენის ტყავ ს. ყმა წვილი წამოიჭრა და ცოტა არ იყ ოს გაოცებ ული და რჩა, როცა და ინახა, რ ომ მისი სავ არძლის უ კან კ ედელზე მელიის ტყა ვისოდენა შა გრ ენი იყ ო ჩა მოკიდებუ ლი, მა გრა მ რაღაც პირ ველი შეხედვ ით აუხსნელი მიზ ეზ ის წყალობ ით ეს ტყავი ისეთ სხივ ებ ს ჰფენდა მა ღაზ იის წყვდიადს, რომ ადამიანს კუ დიანი ვარ სკვ ლავ ი ეგონებოდა . ურწმუნო ყმაწვ ილი მიუახლოვდა ამ სა ეჭვო თილისმას, რომელსა ც იგი ყოვ ელი

უბ ედუ რებ ისაგან უ ნდა და ეხსნა და თავ ის გუ ლში დასცინა მას. მაგრამ ადვ ილად გასა გები ცნობისმოყ ვარეობ ის ზეგავ ლენით იგი და იხარა, რა თა ეს ტყ ავი ყოველი მხრიდა ნ და ეთვალიერ ებ ინა და მაშ ინვე მისი საოცარ ი სხივ ოსნობის ბუნებრ ივ ი მიზ ეზ ი აღმოა ჩინა. შა გრენის შავი მარცვ ალი ისე კარ გა დ იყ ო გა დალესილი და გამოწრ თობილი, მისი თავ ისებ ური ზოლები ისეთი სუფთა და გაკრ ია ლებუ ლი იყ ო, რ ომ იაგუნდის წა ხნა გების მსგავსა დ, ამ ა ღმოსავ ლეთურ ი ტყავის ყოვ ელი ბურთულა სინა თლის ანა რეკლს იძლეოდა . ჭაბუ კმა მოხუ ცს მა თემა ტიკურ ად აუხსნა ამ მოვ ლენის მიზეზი, მა გრა მ ამ უკა ნასკნელმა მხოლოდ ეშ მაკუ რი ღიმილით გასცა პასუ ხი. ამ უ პირატესობ ის მაჩვენებელმა გაღიმებ ამ ახა ლგაზრ და მეცნიერს აფიქ რებინა , რ ომ წუ თშ ი რა ღაც თვალთმა ქცობ ის მსხვ ერ პლი უ ნდა ვ იყ ოო . მას არ უ ნდოდა კ იდევ ერ თი ზედმეტი სა იდუმლოებ ა ჩა ეტა ნა საფლავშ ი და ტყა ვი უცებ გადაატრ ია ლა , როგორ ც ბავშვ მა, რომელიც თავ ისი ა ხალი სა თამაშოს საიდუ მლოების გაგება ს ჩქარობ ს. _ აჰ, ა ჰ! _ წამოიძა ხა მა ნ, _ ა ი ბეჭდის ნიშანი, რომელსაც აღმოსავ ლეთშ ი სოლომონის ბეჭედს* უწ ოდებ დნენ. _ გა ნა ამ ნიშა ნს იცნობ თ? _ ჰკითხა სოვდა გარ მა და ნესტოებიდა ნ ორ ჯერ თუ სა მჯერ ჰა ერ ის ტალღა გა მოუშვა , რითა ც მეტი აზრები გადმოსცა, ვ იდრე უმჭევრმეტყველესი სიტყვებ ით შეიძლებ ოდა გადმოცემუ ლიყო. _ არსებობ ს თუ არა დედამიწ ის ზურ გზ ე ისეთი მიამიტი ადა მიანი, რ ომელიც ამ ქიმერა ს დაიჯერ ებ ს? _ წამოიძა ხა ყმაწვ ილმა, შეუ რაცხყოფილმა ამ უსიტყვო და დამცინა ვი ხმით. _ განა თქვენ არ იცით, რომ ამ ვ ითომდა სა ზღა პრ ო ძლიერ ებ ის მომნიჭებ ელი ნივთის იდუმალი ფორმა და მაცდურ ი ხა სიათი აღმოსავ ლეთის ცრუმორწ მუ ნეობითაა ნაკ ურთხი? ამგვარ ივ ე გუ ლუბრ ყვილობა იქნებ ოდა , რომ სფინქსებ სა და გრ იფონებზ ე* მელაპა რაკა , მათი არსებობა ც რა მდენა დმე მისაღებ ია მითოლოგიუ რი გაგებ ით. _ რა დგან ორ იენტა ლისტი ყოფილხართ, _ გა ნა გრ ძო ბერიკა ცმა , _ შეიძლება ეს გა მოთქ მა წაიკ ითხოთ. მა ნ სანათუ რი მიიტა ნა ზედ თილისმა სთან, რომელიც ყმა წვილს ხელშ ი ეჭირ ა პირგადაბრუ ნებ ული, და ყურა დღება მია ქცევინა წარწ ერა ს, რომელიც ამ გასა ოცა რ ტყავზ ე ისე იყ ო აღბ ეჭდილი, თითქო თვ ით მისი მა ტარ ებელი ცხოვ ელის მიერ ყოფილიყ ო შექმნილი. _ უ ნდა გამოვტყ დე, _ წამოიძახა უცნობმა ყმა წვილმა, _ ვ ერ გა მიგია , რა საშუა ლებით ა ღბეჭდეს ასოები ასე ღრმად კა ნჯარის ტყა ვზე. იგი უკან მობრუ ნდა ძველებურ ი ნივ თებით დატვ ირ თუ ლი მაგიდებისა კენ და თვალით რა ღაცის ძებნა და იწ ყო. _ რა გნებავთ? _ ჰკ ითხა ბ ერიკა ცმა . _ იარა ღს ვ ეძებ შაგრენის მოსა ფხეკ ად, რათა დავინა ხო _ ეს წარ წერა ამოჭრილია თუ აღბ ეჭდილი.

მოხუ ცმა თავისი სტილეტი გადა სცა . ყმაწ ვილმა სცა და ტყავ ი იმ ადგილას მოეფხიკ ა, სა დაც ასოები ეწ ერა ; მაგრამ რ ოცა ტყა ვი ოდნავ გა დაფხიკა, ასოები ისე ნა თლად გამოჩნდნენ, წარ წერა ისე უ ცვლელი დარჩა, რ ომ მა ნ იფიქ რა _ არა ფერი ამიფხეკ იაო. _ ლევანტის მრ ეწვ ელობა ს თავ ისი საიდუ მლოებანი აქვ ს, _ წა რმოთქვა მან და ამ აღმოსავლეთურ გამოთქ მა ს რაღა ც შეშ ფოთებ ით შეხედა. _ ჰო, _ უ პასუ ხა მოხუ ცმა , _ უმჯობ ესია , ყოვ ელივ ე ადა მიანებ ს დავაბრ ალოთ, ვიდრ ე ღმერ თს. სა იდუმლო სიტყვ ები შემდეგნა ირ ად იყო დაწყ ობ ილი და თარ გმანშ ი შ ემდეგს ნიშნავდა : (ა ქ ჯდება სა ნსკრ იტული თუ არაბული წა რწ ერები) თუ მე მფლობ, ყ ოველივ ეს მფლობელი იქნებ ი. მაგრა მ შენი ცხოვრ ება ჩემი იქნება. ღმერთმა ასე ინება . ისურვ ე და შენი სურვ ილები შენს ცხოვრებას შეუფა რდე. ეს ცხოვრ ება აქ არის. ყოველი შ ენი სურ ვილის მიხედვ ით მე ისევ ე შ ევმცირდებ ი, რ ოგორ ც შენი დღეებ ი შემცირ დებიან. გინდივარ თუ არა? ღმერთი გაიგონებ ს. ა ღსრუ ლდეს. _ აჰ! თქვენ თავ ისუფლა დ კითხუ ლობ თ სა ნსკრიტუ ლს,* _ თქვა ბერ იკ აცმა . _ შეიძლება ირა ნშ ი გიმოგზა ურიათ ან ბენგა ლიაშ ი? _ არა , ბატონო, _ უპა სუხა ახალგაზ რდა კა ცმა და თითებ ით გა სინჯა ეს სიმბოლურ ი ტყა ვი, რომელიც ლითონივით ძნელი მოსა დრ ეკი იყო. ბ ებერმა სოვდა გარ მა სანათუ რი უკანვე და დგა სვეტზ ე და ყმა წვილს ცივი ორ ნიით შ ეხედა, თითქო უნდოდა ეთქვა , ახლა აღარ ფიქრობს თა ვის მოკვლასო. _ ეს ხუმრობა ა? ეს სა იდუმლოებაა ? _ იკ ითხა ა ხალგაზ რდა უ ცნობმა . მოხუცმა თავ ი გაიქნია და სერიოზ ულად თქვა: _ გამიძნელდებოდა პასუხის გაცემა. ამ თილისმის საშ ინელი ძა ლა ისეთ ადა მიანებ ს შ ევთავაზ ე, რ ომელნიც მეტი ენერგიით იყვ ნენ და ჯილდოებ ული, ვიდრ ე თქვ ენ. მა გრა მ სასა ცილოდ არ ეყოთ ის იდუმალი გავლენა, რომელიც მას უ ნდა მოეხდინა მა თ მომავალ ბედზე, და არავ ინ არ ისუ რვა

ხელშეკრუ ლების და დება, რ ომელსაც რა ღაც უცნობ ი ძა ლა გვა წვდის. მეც მა თსა ვით ვფიქ რობ, მეც ვყ ოყმა ნობ, მეც თავი შევ იკავე... _ და თქვ ენ არ ც გისინჯავთ? _ გააწ ყვეტინა ახალგაზ რდა კა ცმა . _ მისინჯა ვს? თქ ვენ რომ ვანდომის სვეტზ ე მდგა რყავით, ნუ თუ გა დმოხტომას სცდიდით? განა შ ეიძლება ცხოვრ ებ ის სრბოლის შ ეჩერ ება ? გა ნა ადამია ნს ოდესმე სიკ ვდილი დაუ ნაწ ილებია? სანა მ ამ ოთახშ ი შ ემოხვ იდოდით, თა ვის მოკვ ლა გქ ონდა თ გა დაწყ ვეტილი, მაგრამ უცებ ეს სა იდუმლოება გიპყ რობ თ და სიკ ვდილის აზრ ს გაშ ორ ებ თ. ბავშვ ო! გა ნა ყ ოველი თქ ვენი დღე ამა ზე უ ფრო სა ინტერ ესო ამოცა ნას არ მოგაწვ დის? ყური დამიგდეთ. მე მინახავ ს რეგენტის სა სახლის აღვირახსნილი ცხოვრება.* მაშ ინ თქვ ენსავ ით ღა ტაკ ი ვ იყავ ი, ლუკმა-პურ ს ვ თხოულობ დი. ამისდა მიუ ხედავა დ, ას ორი წლის ასაკს მივაღწიე და მილიონერ ი გავხდი. უბ ედურებამ სიმდიდრე მა ჩუ ქა , უმეცრ ებამ ჭკუა მა სწავ ლა; ა ხლა მინდა ორიოდე სიტყვაშ ი ა დამია ნურ ი ცხოვ რებ ის დიდი საიდუ მლოება გა გიმხილოთ. ადამიანი იშ რიტება ორ ინსტინქტურა დ შ ესრ ულებუ ლ აქტშ ი, რომელიც აშრ ობ ს მისი არსებობის წყარ ოებს. ორი სიტყვა გამოხა ტავს სიკ ვდილის ამ ორი მიზეზ ის ყ ოველ ფორმა ს: სუ რვილი და ძალა . ადამია ნუ რი მოქ მედების ამ ორ საზღვარ ს შორ ის არსებობ ს კიდევ სხვა ფორმუ ლა, რ ომელსაც ბრძენი ადა მიანებ ი ფლობენ; მეც მისი წყალობ ით მივაღწ იე ბედნიერებასა და დღეგრძელობას. სუ რვილი გვწვავ ს, ძა ლა გვა ნა დგურებს. მაგრამ ცოდნა ჩვ ენს სუ სტ ორგა ნიზა ცია ს მუდმივი მშვიდობ ია ნობის მდგომა რეობაშ ი სტოვ ებს. ამგვარა დ, სურ ვილი ანუ ნდომა მოკვ და ჩემში, მოკლულ იქნა აზრ ის მიერ . მოძრ აობა ანუ ძალა დაიშალა ჩემი ორ გა ნოებ ის ბუნებრივ თა მაშშ ი. ერთი სიტყვით, ჩემი სიცოცხლე მოვათა ვსე არა გულში, რ ომელიც ტყდება , არა გრ ძნობაშ ი, რომელიც ჩლუ ნგდება , არამედ ტვ ინშ ი, რომელიც არ ცვდება და ყვ ელა ფერზ ე უფრ ო დღეგრ ძელია . არავითარ ნაყ როვ ნებას არ გაუ თელავ ს ჩემი სუ ლი ან ჩემი სხეული. ამავე დროს მთელი მსოფლიო მა ქვს ნა ხუ ლი. ჩემმა ქუ სლებმა აზ იის და ამერიკის უმაღლესი მთები გა დათელეს, ყვ ელა ა დამია ნურ ი ენა შევ ისწავ ლე, ყვ ელა რ ეჟ იმის დრ ოს ვ იცხოვრე. ფუ ლი მისესხებ ია ჩინელისა თვ ის და საწ ინდრ ად მისი მამის გვა მი გამომირ თმევ ია . არაბ ის სიტყვა ს დავნდობივარ და მის კარავშ ი და მიძინია , ხელშ ეკ რულება და მიდვ ია ევროპის ყველა სატა ხტო ქალა ქში, უშ იშ რად ოქრ ო დამიტოვ ებ ია ჩრდილო ამერიკელი ვ ელუ რებ ის ქოხში; ბოლოს, ყოვ ელივეს მივაღწ იე, იმიტომ რომ ყ ოველივე უგუ ლებელვყავ ი. ჩემი ერთა დერთი პატივ მოყ ვარეობ ის საგა ნი და ნახვ ა იყ ო. განა და ნა ხვა ცოდნას არ ნიშ ნავს? ოჰ, ყმაწვ ილო, გა ნა ცოდნა უშუალო სია მოვ ნება არ არის? გა ნა ეს ყოველივ ე არსებუ ლის სუბ სტა ნციის აღმოჩენა ს და მის და პყრ ობა ს არ ნიშნა ვს? რა გვრ ჩება ხელში მატერიალური მფლობელობ იდა ნ? მხოლოდ აზ რი. თვ ით გა ნსა ჯეთ, რამდენა დ მშვენიერ ი უნდა იყ ოს იმ ადამიანის ცხოვ რება , რომელსა ც ძა ლა შესწევს მთელი სინა მდვილე ასა ხოს თავ ის აზროვ ნებაშ ი და თავის სუ ლში გა დააქვს ბედნიერ ებ ის წყარ ოები, რა თა ათასი იდეა ლურ ი სია მოვ ნება იგემოს, განწმენდილი მიწ იერ ი ჭუ ჭყისა გა ნ. აზრ ია ყველა სალა როთა გა საღებ ი, იგი მდიდარ ი ძუ ნწ ის სიხარუ ლს გვანიჭებს, მაგრამ მისი დარდებ ისაგა ნ

გვათა ვისუ ფლებს. ამრ იგად, მე ქვეყანა ზე და ვნავა რდობდი და ჩემი სია მოვ ნებანი ყ ოველთვის გონებ რივი ხასია თისა იყვ ნენ, ჩემი ღრ ეობა, ჩემი ავხორცობა ზ ღვების, ხალხებ ის, ტყ ეების, მთებ ის ცქერაშ ი გა მოიხატებოდა! ყ ოველივე ვიხილე, მაგრამ შეუშფოთებ ლა დ, დაუ ღალავად; არასოდეს არა ფერი მომისუ რვებ ია , მხოლოდ ველოდი. სამყა როში ისე ვსეირნობ დი, თითქ ოს ჩემი სა კუთარი ბაღი ყოფილიყოს. რა საც ადა მიანებ ი მწუხა რება ს, სიხარუ ლს, პატივ მოყვარ ეობა ს, მა რცხს, კა ეშა ნს უწ ოდებ ენ, ჩემთვ ის მხოლოდ იდეებ ია , რომელთა ც მე ოცნებად ვაქცევ ; იმის მა გივრა დ, რ ომ ისინი ვიგრ ძნო, მე მათ გამოვ ხატავ , მე მა თ ვ თარგმნი; იმის მა გივ რად, რომ მა თ ჩემი სიცოცხლე ჩავანთქმევინო, მე მა თ დრა მად ვა ქცევ, ვავ ითარ ებ; ისინი მარ თობ ენ, თითქო რომანებ ი ყოფილიყვ ნენ და მა თ შ ინაგა ნი თვა ლით ვკითხულობ დე. არასოდეს ჩემი სხეუ ლის ასოებ ი არ და მიღლია და ჯერ კიდევ სრუ ლიად ჯანსაღი ვარ. ჩემმა სუ ლმა ყვ ელა ძალა მიიღო მემკვ იდრეობა ში, ეს მემკვ იდრეობ ა არ გამიფლა ნგავს, ამიტომ ჩემს თავ ს უკეთესი ავ ეჯის მარა გი აქვს, ვდირ ე ჩემს მაღაზიებს. _ აქ, _ წამოიძა ხა მა ნ და შუბლზე ხელი მიირტყა , _ აქ არის ნა მდვ ილი მილიონებ ი. საუცხოო დღეებ ს ვატარ ებ, რ ოცა გონების თვა ლს წა რსუ ლისკ ენ ვაპყ რობ ; მე ვ იწვ ევ მთელს ქვ ეყ ნებს, ლანდშა ფტებს, ოკეანის სახეებს, ისტორ იულა დ მშვ ენიერ ფიგუ რებ ს. მე ფა ნტა სტიკური ჰარა მხა ნა მაქვ ს, სა და ც ვფლობ ქა ლებ ს, რ ომელნიც არა სოდეს არ მყოლია . ხშირად ვ ხედავ თქ ვენს ომებს, თქვ ენს რევ ოლუციებს და ვმსჯელობ მათ შესახებ. ოჰ, როგორ შემიძლია უპირა ტესობა მივ ცე მთრთოლვ არე, მსუბ უქ აღტაცება ს მეტნა კლება დ შეფერადებუ ლი სხეუ ლით, მეტნაკლებად მომრგვ ალებუ ლი ფორმებით! როგორ შემიძლია თქვ ენი გა ცრუ ებუ ლი სურვ ილებ ის სიდუ ხჭირ ე ვამჯობინო ამ უზ ენა ეს ნიჭს, რომელიც მიჩვ ენებ ს სამყა როს თავისთავა დ. რ ომელიც მანიჭებს სივრ ცის დაბრ კოლებათა და დრ ოის ბორ კილებ ით შეუბოჭველი მოძრა ობ ის სიამოვნება ს, ყვ ელა ფრ ის ათვისებ ის, ყველა ფრის და ნა ხვის შესაძლებლობას. როცა სამყ აროს კიდუ რზ ე ვიცქ ირ ებ ი და სხვა სფეროებს ვეკითხებ ი, ღმერ თს ვუსმენ. _ აქ, _ თქვ ა მან მა ღალი ხმით და შაგრენის ტყა ვს მიუთითა , _ აქ ძა ლა და სუ რვილია შ ეერთებუ ლი. აქა ა თავმოყრ ილი თქ ვენი სოციალური იდეებ ი, თქვ ენი გა დაჭა რბებ ული სურვ ილებ ი , თქვენი თა ვშეუკავ ებ ლობა , თქ ვენი სიხა რული, რომელიც ადამია ნს კლავ ს, თქვენი მწ უხარ ება , რომელიც სიცოცხლეს ამძაფრებ ს, იმიტომ რომ ტკ ივ ილი შეიძლება მხოლოდ ცხარ ე სიამოვნება იყოს და სხვა არა ფერი. ვ ინ განსაზ ღვრავ ს იმ წერტილს, სადა ც სხეუ ლის და ტკბ ობა ტანჯვა დ იქ ცევა და სა და ც ტანჯვა ჯერ კ იდევ სიტკბოებაა ? გა ნა იდეალუ რი სამყა როს ცხოველი სხივ ებ ი თვალს არ ეალერ სებ ია ნ, მაშინ როცა ფიზ იკ ურ ი სა მყარ ოს უნა ზესი წყვდიადი მა ს მუდა მ ჭრ ილობა ს აჭდობს? გა ნა სიბრ ძნის სიტყვა ცოდნიდან არ გამოდის? და რა არის სიგიჟე, თუ არ სურვ ილის და ძა ლის სიჭარბ ე? _ ძა ლია ნ კარ გი, მე მინდა უძღები ცხოვრ ება დავ იწ ყო! _ თქვ ა ჭაბუკმა და ხელი სტა ცა შა გრენის ტყავს.

_ ფრთხილა დ იყავით, ყმა წვილო! _ წა მოიძახა ბ ერიკა ცმა მოუ ლოდნელი სიცხარ ით. _ ჩემი ცხოვრ ება მეცნიერებისა და აზრ ოვ ნებ ის გუ ლისთვის გავწ ირ ე, მა გრა მ მათ სა კვ ებიც არ მომცეს, _ უ პასუ ხა უცნობ მა, _ მე არ მინდა თავ ი მოვა ტყუ ებინო არ ც თქვ ენს ქადაგება ს, რომელიც ღირსია სვ ედენბორგისა,* არ ც თქვ ენს აღმოსავლურ ავგა როზ ს, არ ც თქვ ენს ქვ ელმოქმედება ს, რ ომლითა ც გსურ თ ამ ქვეყანა ზე შ ემა ჩეროთ, სადაც ჩემი არ სებ ობა ამიერიდან შ ეუძლებელია... _ ვნახოთ! _ დაუმა ტა მან, თილისმას აცა ხცა ხებული ხელი მოუ ჭირა და მოხუცს შეხედა . _ მე მინდა მეფურა დ ბრწყ ინვალე სა დილი, მე მინდა ღრ ეობა, ღირ სი ჩვენი საუ კუნისა, სა დაც, როგორც ამბობ ენ, ყოვ ელივე გაუმჯობესებ ულია ! დაე, ჩემი მეინახენი ახალგაზ რდა ქა ლ-ვაჟნი იყვ ნენ, მხიარუ ლნი გაგიჟ ებ ამდე. დაე, მწ დეებ მა თა ნდა თა ნ უფრ ო მაგარი, უ ფრო შუშ ხუ ნა ღვ ინო და გვ ისხა ნ, ისე რომ სამი დღე გამოუ ფხიზ ლებლად მთვ რალი ვ იყ ოთ! დაე, ეს ღამე აღგზ ნებული ქა ლებით იყოს შ ემკული! მე მინდა, ავ ხორ ცობის ბოდვამ და ღრ ია ნცელმა თავ ისი ოთხცხენია ნი ეტლით გა გვ იტაცოს, ამ ქვეყნის საზ ღვრ ები გა დაგვატა როს და უცნობ ნაპირებზე გადაგვა გდოს! და ე, სუ ლები ზეცაშ ი ავ იდნენ ან წ უმპეშ ი ჩა ეფლა ნ. არ ვ იცი, ამაღლდებ იან ისინი მაშინ, თუ დამდაბლდებიან, მა გრა მ ეს სუ ლ ერ თია! მა შ, მე ამ ბნელ ძა ლას ვუბ რძა ნებ, ყველა სიხა რული ერთ სიხარუ ლად გადამიდნოს. დიახ, მე მინდა ცის და დედამიწ ის სიამოვ ნება ნი უკა ნასკნელ მოხვევნაშ ი ვ იგემო და კიდეც და ვაკვ დე მა თ. მსურ ს, ა გრეთვ ე, ა ნტიკ ური პრ ია პეებ ი* სმის შემდეგ, მიცვა ლებულთა გამა ღვიძებ ელი სიმღერ ებ ი, სამმაგი კოცნა , დაუბ ოლოებელი კოცნა, რ ომლის ხმა პარიზს შეა ზანზარებს, როგორ ც ხანძრ ის ტკრ ციალი, ცოლ-ქმარ თ გა მოა ღვ იძებ ს, მწველ გუ ლისთქმას შ თააგონებ ს და ყვ ელა ს გაა ხალგაზ რდავ ებ ს, თვ ით სამოცდაა თი წლის მოხუ ცთაც. ბერ იკაცმა ჩა იხითხითა . ეს ხითხითი ისე მოხვ და უგუნუ რი ყმაწვ ილის ყურ ებ ს, თითქოს ჯოჯოხეთის ხრიალი ყოფილიყ ოს, და დესპოტურა დ დაა დუმა იგი. _ თქვენ გგონია თ, _ თქვა სოვდაგა რმა , _ რომ ჩემი ია ტა კი ახლავ ე გაიხსნება, რა თა გზა მისცეს სხვა ქვ ეყ ნიდა ნ მოსუ ლ სტუ მრებს და მხია რულა დ გა წყობილ სუ ფრ ებს? არა , არა, უგუნუ რო ჭაბუ კო: თქვენ ხელი მოაწ ერეთ ხელშეკრუ ლებას - ამით ყველა ფერია ნათქვა მი. ამიერ იდა ნ თქ ვენი სურვ ილები ზედმიწ ევ ნით დაკმაყოფილდება , მაგრამ თქვ ენივე სიცოცხლის ხარჯზე. თქვენი დღეებ ის წრე, ამ ტყავ ის მიერ განსახიერებუ ლი, შ ევიწრ ოვდება თქვ ენი სუ რვილებ ის ძალისა და რ იცხვ ის მიხედვ ით. ბრამინმა, რ ომელმაც ეს თილისმა მომცა , ამიხსნა , მისი მფლობ ელის ბედსა და სურვილებ ს შორ ის იდუმა ლი კავშ ირ ი და მყარ და ო. თქვენი პირვ ელი ნდომა მდაბა ლი ხარ ისხისაა, მე შემეძლო მისი დაკ მაყოფილებ ა, მა გრა მ დაე, ამაზ ე თქ ვენი ახა ლი არსებობ ის მოვ ლენებმა იზრ უნოს. ბოლოს და ბოლოს, თქვენ თავ ის მოკვლა გინდოდათ, ძა ლიან კარგი, თქვენი სიკ ვდილი მხოლოდ გადა დებულია.

უცნობ ი ახა ლგაზრ და გა კვ ირვ ებუ ლი და თითქმის გა ღიზ იანებუ ლი იყ ო ამ ახირ ებ ული ბერიკა ცის და ცინვით. მისი ნა ხევრად ფილა ნთროპიული განზრახვ ა ნათლა დ გამომჟღავნდა უკა ნასკნელ სიტყვ ებშ ი. _ ბატონო, _ წა მოიძა მან, _ ამასა ც ვნა ხავ, შ ეიცვ ლება თუ არა ჩემი ბედი იმ ხნის განმავლობაშ ი, რომელიც დამჭირ დება სენის სანა პირო ქუჩის გადა საჭრელად. მაგრამ თუ თქვ ენ უბედურ ადა მიანს არ დამცინით, მსურს შუ რი ვიძიო ასეთი საბედისწერო სა მსა ხურ ისათვ ის და გისურვ ოთ, რომ მოცეკვავ ე ქალის სიყვარუ ლის მსხვ ერ პლი გახდეთ! მა შინ კა რგა დ გაიგებ თ ღრ ეობის ფა სს და შ ეიძლებ ა სრულიად გაფლანგოთ ქონება , რომელიც ასე ფილოსოფიურა დ და გიზოგავთ. * * * ახალგა ზრდა კაცი ოთა ხიდა ნ გავ იდა ისე, რომ არ გაუ გონია მოხუ ცის ღრ მა ამოოხვრა, დარბაზ ებ ი გა ნვ ლო და კ იბ ეზ ე და ეშვა . უკა ნ მსხვილი, გაჟინჟღილებუ ლი ნოქარ ი და ედევ ნა: იგი ამაოდ ცდილობდა გზ ის განა თებას. უცნობ ი ისე მიიჩქარ ოდა, თითქოს ქუ რდი ყ ოფილიყოს, რ ომელსაც დანაშ აულის ადგილა ს მოუ სწრ ეს. იმდენად დაბრმა ვებუ ლი და შ ეზარ ხოშებ ული იყო, რომ ვერ ც კი შეა მჩნია , როგორ წარმოუ დგენლა დ რბილი გახდა შაგრენის ტყავ ი, რომელიც მან ჯერ გააფთრ ებით დაჭმუჭნა და შ ემდეგ ჯიბეში ჩა იდო შ ეუგნებლად . მაღაზიის კა რიდა ნ ქუ ჩაშ ი გავარ და და სამ ყმა წვილს და ეჯახა , ისინი ხელიხელ გაყრილნი მიდიოდნენ. _ მხეცო! _ გიჟ ო! ასეთი იყ ო მათი თავაზ ია ნი მისა ლმებ ის სიტყვ ები. _ ეჰ, ეს რა ფაელია! _ ყოჩა ღ, სწორ ედ შენ გეძებდით. _ ვაჰ, ეს თქვენ ხარ თ? ამ მეგობრუ ლმა ფრაზ ებმა მა შინვ ე შესცვა ლა ლა ნძღვა -გინება , როგორც კი ქუჩის ფა რანმა, რ ომელსაც ქა რი არხევდა , გაა ნათა ამ ჯგუფის გა ოცებუ ლი სა ხეებ ი. _ ძვირფასო მეგობარ ო, _ უ თხრა რა ფაელს ყმაწვ ილმა , რომელიც მა ნ ის იყო კინა ღამ წა აქცია, _ შ ენ ჩვენთან წა მოხვალ. _ რა მოხდა ? _ წა მოდი, გზაზ ე ყოვ ელივეს გია მბობ . ნებსით თუ უნებ ლიეთ მეგობრ ებმა რა ფაელი თა ვიანთ მხია რულ ფერ ხულში ჩააბ ეს და ხელოვნება თა ხიდისკენ გაიტა ცეს. _ ჩემო მეგობა რო, _ გა ნაგრძო პირვ ელმა ორ ატორმა , _ ერ თი კვირაა , გეძებთ. შ ენს პატივ ცემუ ლ სასტუმრ ოსა , სენკანტენშ ი,* რ ომლის

უ ცვლელი აბრა დღესა ც ისეთივ ე შავ ი და წ ითელი ასოებ ითაა შ ემკული, როგორც ჟა ნ-ჟაკ რუ სოს დრ ოს იყო, შენმა ლეონა რდა მ* გვითხრა , სოფელში წავიდაო. უნდა ითქვა ს, რ ომ ჩვენ არც ფუ ლია ნი ადამია ნის სა ხეებ ი გვქონია , არც სა სამარ თლოს აღმსრუ ლებლებისა , არც მევ ახშ ეებისა , არც ქ ორვა ჭრებისა და სხვ. მა გრა მ არა უშავს! რა სტინიაკმა იმ დღეს კ ომიკ ურ ოპერაში მოგკ რა თვა ლი; ჩვენ გავმხნევდით, ჩვ ენ თავმოყვარ ეობის საკ ითხად გავხა დეთ ა ღმოგვ ეჩინა, ელისეს მინდორ ში* ხომ არ იყავ ი ხეზ ე აცოცებუ ლი, ა ნ იმ ორგროშიან ფილა ნთროპიულ სახლებში ხომ არ იწ ექ ი, სა დაც მა თხოვ რებ ს სძინავთ, თუ უ ფრო ბედნიერ ი იყავი და შ ენი კარ გი რ ომელიმე ბუ დუარშ ი გქონდა გაშ ლილი. ვერ სად გნა ხეთ, ვერ ც წმინდა პელაჟ ის სა ტუსაღოს სია ში, ვერც ლა ფორსის სადილეგოშ ი. ჩვ ენ ყ ოვლივ ე მეცნიერულად გამოვიკვ ლიეთ, სამინისტროებ ი, ოპერა , სამონასტრო სა ხლებ ი, ყავახა ნებ ი, წ იგნთსაცავ ებ ი, პრ ეფექ ტების სიები, ჟურ ნა ლისტებ ის ბიუ როები, სასა დილოები, თეა ტრების ფოიეებ ი, ერ თი სიტყვ ით, მთელი პა რიზ ის კარ გი და ცუ დი ადგილებ ი; ჩვ ენ მივ ტიროდით და კარგულ ა დამია ნს, რ ომელსაც სა კმა ოდ შესწევს გენიოსობა , რათა თავი გვა ძებ ნინოს როგორც მეფის სასა ხლეშ ი , ისე სა ტუსა ღოებ ში. ჩვენ ვლა პარა კობ დით შ ენს ჩარ იცხვაზ ე ივ ლისის რევ ოლუციის წმინდა ნთა შ ორ ის! და პა ტიოსნება ს გეფიცებ ი, გვ ენანებ ოდი. რა ფაელს მეგობ რებ ის ლა პარა კი არ ესმოდა, ისე შედგა ფეხი ხელოვ ნებათა ხიდზე და სენა ს გა დახედა. მდინა რის მქუ ხარ ე ტალღებშ ი პარ იზ ის სანათუ რებ ი ციმციმებდნენ. ამ ხიდზ ე, საიდა ნა ც იგი ცოტა ხნის წინა თ წყა ლშ ი გა დავარ დნას აპირ ებ და, ა ღსრ ულდა მოხუ ცის წინა სწა რმეტყვ ელება : მისი სიკ ვდილი ბედისწ ერ ამ გა დასდო. _ და ჩვ ენ მართლა ც გვ ენანებოდი! _ განა გრ ძო მისმა მეგობა რმა იმავ ე თემის განვ ითარ ება . _ საქ მე ეხება ერ თ კომბინაცია ს, რ ომელშ იც შენც შ ეგიყ ვანეთ, რ ოგორ ც უმაღლესი ლიგის ადამია ნი, ე. ი. ისეთი ადამიანი, რომელიც ყვ ელა ფერზ ე მაღლა დგა ს. თვ ალთმა ქცობა , რომლის წყა ლობით კონსტიტუციუ რი ჯავ ზი მეფის თა სს ქვ ეშ ქრ ება დღეს, ჩემო კარ გო, უფრ ო სერიოზ ულა დ კეთდება, ვ იდრე ოდესმე. სამარ ცხვინო მონარ ქია, და მხობ ილი ხალხის გმირუ ლი თავ გა ნწ ირვ ის წყალობ ით, ცუდი ყოფაქცევ ის დედა კაცი იყო, მა სთა ნ შეიძლებ ოდა სიცილიც და ქეიფიც; მა გრა მ სამშ ობ ლო ჭირ ვეუ ლი და სა თნო ცოლია ; გინდა არ გინდა, მისი გა ნზ ომილი ალერსი უნდა მიიღო. როგორც მოგეხსენება , ხელისუ ფლებ ა ტიუ ლრ ის სასა ხლიდან ჟუ რნა ლისტებ ისა კენ გა დასა ხლდა . ისევ ე, რ ოგორ ც ბიუჯეტებ მაც იცვა ლა ბ ინა და სენ-ჟერმენის გარ ეუბ ნიდა ნ ანტენის შ ოსეზ ე გა დავიდა . მაგრამ ა ი, რაც შეიძლება შ ენ არ იცოდე! მთავრ ობა მ, ე. ი. ბა ნკ ირ ებ ის და ადვოკატებ ის არისტოკ რატია მ, რომელიც დღეს სა მშობლოს წარ მოადგენს, როგორც წინა თ მღვდლებ ი მონარქია ს წარმოა დგენდნენ, აუცილებ ლობა იგრძნო _ საფრანგეთის კეთილი ხალხი მოატყ უოს ახალი სიტყვებითა და ძველი იდეებ ით, მსგავსა დ ყველა სკოლის ფილოსოფოსებ ისა და ყველა ეპოქის ძლიერი ადა მიანებისა . საქმე ეხება იმას, რომ ჩვენ მეფურ-ნა ციონალური აზრ ები ჩა გვ ინერ გონ, და გვ იმტკ იცონ, რომ უფრ ო ბედნიერ ი ვ ინქებ ით, თუ ათა ს ორას მილიონ ფრანკს და ოცდაცა მეტ სანტიმს გა დავუხდით სამშ ობ ლოს, წარ მოდგენილს

ამა და ამ ბატონების მიერ, ვ იდრე ა თას ას მილიონ ფრა ნკსა და ცხრა სანტიმს მეფეს, რ ომელიც მეობ ით ლა პარა კობ და ჩვ ენობ ის მაგივ რად. ერთი სიტყვით, არსდება გაზ ეთი, შ ეიარა ღებული ორი თუ სამი ა თასი ნა ღდი ფრა ნკ ით; მისი მიზა ნი იქ ნება ოპოზიცია აწა რმოოს უკმა ყოფილოთა დასა კმა ყოფილებლად. მაგრამ ისე, რ ომ მეფე-მოქა ლაქის ეროვ ნუ ლი მთავ რობა არ და ზიანდეს. და აი, რადგა ნ ჩვ ენ თავისუ ფლება ს დავ ცინით ისევ ე, როგორც დესპოტიზმს, სარწ მუნოებას ისევე, როგორც ურწ მუნოებას; რადგან ჩვენთვის სა მშ ობლო სატა ხტო ქალაქია, სადა ც იდეების ა ღებ -მიცემობა და გაყ იდვა წარ მოებ ს სტრ იქონებ ის მიხედვით, სადა ც თითოეუ ლ დღეს ნა ყროვანი სა დილებ ი და მრ ავალრიცხოვა ნი სანახა ობანი მოა ქვს , სადა ც თავაშ ვებუ ლი მეძავ ი ქა ლები ფუთფუ თებენ, სადა ც ვახშა მი მხოლოდ მეორ ე დღეს თავ დებ ა, სა დაც სიყვ არული საათობით ქირავდება საბ ირ ჟო ეტლივ ით; რა დგა ნა ც პარ იზ ი მუდა მ ყველაზ ე სათა ყვანებ ელ სა მშ ობლოდ და რჩება , მხია რულებ ის, თავ ისუფლების, მახვ ილი ჭკუის, ლამა ზი ქალებ ის, არამზადებ ის, კარ გი ღვ ინის სა მშ ობლოდ, სა დაც ხელისუ ფლებ ის ჯოხი ვერა სოდეს ისე მაგრად ვ ერ მოგხვდება , იმიტომ რომ მეტად ახლო ვარ თ ხელა რგოსა ნთან, ჩვ ენ ღმერ თი მეფისტოფელის ნამდვ ილმა მიმდევრ ებმა იჯარით ავიღეთ სა ზოგა დოებრ ივ ი აზრ ის შეღებვა, მსახიობებისთვის ახა ლი ტა ნისა მოსებ ის მიწოდება , მთავ რობ ის ალაჩუხებზ ე ახა ლი ფიცრ ებ ის მიჭედება , დოქტრ ინებისა თვ ის წა მლის მიწ ოდებ ა, ხნიერ ი რესპუბ ლიკ ელებ ის შეფუცხუ ნება, ბონაპარტისტების შეკეთება და ცენტრ ის გამოკვ ება ; მაგრამ ამა სთა ნავ ე ჩვ ენ ნებ ა უნდა მოგვ ეცეს ფარუ ლად და ვცინოთ მეფეებ სა და ერებ ს, სა ღა მოთი შევ იცვა ლოთ დილის შეხედუ ლებანი და მხიარუ ლი ცხოვრ ება ვატა როთ პანურგივით ა ნ აღმოსა ვლეთურად რბილ ბალიშ ებ ზე ვ იყოთ ფეხმორთხმულნი. ამ მა კარ ონუ ლი და ტა კიმა სხარ ული სა მეფოს მმარ თვ ელად შ ენ და გნიშნეთ; ამიტომ დაუყ ოვნებ ლივ უნდა წაგვყვე სადილზე, მა ს აღნიშნული გაზ ეთის დამა არსებელი მარ თავ ს, ყოფილი ბა ნკირ ი, რომელმა ც არ იცის, როგორ მოიხმარ ოს თავისი ოქრო და სურს გონებამახვ ილობა ზე გასცვალოს იგი. იქ ძმასავ ით იქნებ ი მიღებული, ჩვ ენ მეა მბოხე სულთა მეფედ გამოგა ცხადებთ, რომელთაც არა ფერი აშინებს, რომელთა შორ სმჭვრეტელობა ამხელს ავსტრიის, ინგლისის თუ რუ სეთის განზრახვებ ს, სა ნამ რუ სეთს, ინგლისს ან ავსტრ ია ს რაიმე განზრახვ ა დაებ ადებოდეს! დია ხ, იმ გონებრივ ძა ლთა ხელმწ იფედ დაგსვა მთ, რომელნიც ქვ ეყნიერ ება ს მირაბოებ ს, ტა ლეირ ანებ ს, პიტებ ს,* მეტერ ნიხებს,* ბოლოს ხელმარ ჯვ ე კრ ისპენებ ს* აწ ოდებ ენ; ეს ა დამია ნები ისევ ე ათა მაშ ებენ სა ხელმწიფოების ბედს, როგორც ჩვეულებრ ივ ი მოკვ დავ ნი დომინოს _ ერთი ჭიქ ა კირშ ვასერისთვ ის. ჩვენ შენ ყველაზ ე უშ იშ არ თა ნამებრ ძოლად გამოგაცხადეთ ღვ ინის სმასა და დროსტარ ებაშ ი, ისიც კი ვთქ ვათ, რომ არასოდეს არ და მარცხებულხარ . იმედი მაქვ ს, არ გაა მტყუ ნებ ჩვ ენს შესხმას. ჩვ ენმა ამფიტრ იონმა,* ტაიფერ მა აღგვ ითქვა , დავ ჩრ დილა ვ ჩვ ენი დროის პაწა წა ლუ კულუ სების* უბადრ უკ სა ტურ ნალიებ ს*ო. იგი საკმაოდ მდიდარ ია , რათა სიდიადე მისცეს წვ რილმან ამბ ებს, მოხდენილობა და სილაზა თე _ ბიწიერ ება ს... გესმის თუ არა , რაფა ელ? _ ჰკითხა თავ ის სიტყვ ის დასა სრუ ლს ორატორმა .

_ ჰო, _ უ პასუ ხა ახა ლგაზრ და კაცმა, რ ომელიც უფრო ნა კლებ თავ ისი სურვ ილებ ის ასრუ ლებით იყო გაკ ვირვებული, ვიდრ ე მოვლენა თა ბუნებრ ივ ი მსვლელობ ით. თუმცა მას არ სწა მდა მა გიუ რი გავ ლენა, მა გრ ამ გა ოცებუ ლი იყ ო ადა მიანური ბედისწ ერ ის შემთხვევებ ით. _ მა გრა მ შენ ისე გვითხარ ი ჰოო, თითქო პაპაშენის სიკვ დილზ ე ფიქრ ობ დე. _ უპა სუხა ერთმა ამხანა გთაგანმა. _ აჰ! _ გა ნაგრძო რაფა ელმა ისეთი გულუბრყვ ილო ტონით, რომ ამ ახალგა ზრდა საფრ ანგეთის საიმედო მწ ერ ლებ ს სიცილი წასკდათ. _ მე მგონია, მეგობრ ებ ო, ჩვენ ჩქარა დიდი არამზადებ ი უნდა გავ ხდეთ! დღემდე ჩვ ენ ურჯულოებ ას ჩა ვდიოდით ქეიფსა და ქეიფს შ ორის, ცხოვრ ება ს მთვრ ალები ვწონიდით, ხოლო ადამია ნებს და სა გნებ ს საჭმლის მონელების დროს ვაფასებ დით. უბიწონი ვ იყავ ით საქმით, სითა მამეს მხოლოდ სიტყვებში ვიჩენდით; დღეს კი პოლიტიკის გა ხურ ებული შანთით და და ღუ ლი შევ დივარ თ ამ დიდ კატორღაში, რა თა იქ ჩვ ენს ილუზ იებ ს გამოვ ეთხოვოთ. რ ოცა ადამიანს არა ფერ ი გწა მს გარდა ეშმა კისა , უფლება გაქვ ს ახა ლგა ზრ დობ ის სამოთხე გამოიტირ ო, უმა ნკოების დრო, როცა სასოებ ით პირ ს ვუწვ დიდით მღვდელს, რა თა ჩვენი მა ცხოვრ ის, იესო ქრ ისტეს წ მინდა ხორცი მიგვეღო. ა ჰ, ჩემო კა რგო მეგობრ ებო, თუ პირ ველი ცოდვ ების ჩადენა ამდენ სიამოვნება ს გვანიჭებ და , ეს იმიტომ ხდებოდა , რომ სინდისის ქენჯნა გვ ქონდა მათ შესალა მაზ ებლად და მა თთვის გემოსა თუ პილპილის მისაცემა დ. ხოლო დღეს... _ ოჰ, _ სიტყვა ჩამოართვა პირვ ელმა მოლა პარა კემ, _ დღეს ერთი რამ დაგვრ ჩენია . _ რა ? _ იკ ითხა მეორემ. _ დანაშაუ ლი... _ ა ი, სიტყვა მა ღალი რ ოგორ ც სახრჩობ ელა და ღრ მა, რ ოგორ ც სენა , _ თქვა რა ფაელმა. _ ოჰ, შ ენ ჩემი არ გესმის... მე პოლიტიკუ რ დანა შაულზე ვლაპა რაკობ. ამ დილიდანვ ე მხოლოდ შეთქ მულთა ცხოვ რება მშურს, ხვა ლ არ მეცოდინებ ა, კ იდევ გაგრძელდება თუ არა ჩემი ფანტაზ ია ; მაგრამ ამ საღამოთი ჩვენი ცივ ილიზა ციის ფერ მკრ თა ლი ცხოვრ ება , ერთსა ხოვა ნი, როგორც რ კინიგზ ის ლიანდა გი, გულს მირევს! მე ვეწამები, რ ოცა ნა პოლეონის მოსკოვიდა ნ უკა ნ დახევ ის უბ ედურებაზ ე ვფიქრ ობ . მე მა ღელვ ებ ს «წ ითელი კ ორსარის»,* კ ონტრაბა ნდისტებ ის მღელვ არე ცხოვრ ება , რადგან სა ფრა ნგეთშ ი კა რტეზ ია ნელები* ა ღარ არ იან, ყოვ ელ შ ემთხვ ევაშ ი ა ხალი ბოტანი ბ ეის* აღმოჩენა ს ვისურვ ებ დი შორ ეუ ლ ქვეყანა ში, ერთგვარ თავშესა ფარს პატარა ლორ დ ბაირონებისა თვის , რომელთაც ცხოვ რება დაჭმუჭნეს, რ ოგორ ც ხელსახოცი იჭმუ ჭნება სა დილის შემდეგ, და არა ფერი აქვთ გასა კეთებელი გარდა თავიანთი ქვეყნის აფეთქ ებ ისა, თავშ ი და მბაჩის და რტყ მისა , რ ესპუბლიკურ ი შ ეთქმულების მოწყ ობ ისა ან ომის მოთხოვნისა ...

_ ემილ, _ უთხრა მოლა პარა კეს გა ცხა რებ ით რაფაელის გვერ დით მიმავა ლმა ამხა ნაგმა, _ პატიოსა ნ სიტყვა ს გა ძლევ , თუ ივ ლისის რ ევოლუ ცია* არ მომხდა რიყო, მღვდლად ვ ეკუ რთხებოდი, რა თა ცხოვ ელივ ით მეცხოვ რა, რ ომელიმე მივა რდნილ სოფელში და ... _ და ყ ოველდღე კურ თხევა ნს იკ ითხავდი? _ დიახ. _ ნუ ტრაბახობ . _ გაზ ეთებ ს ხომ კითხუ ლობთ ყოველდღე! _ ჟუ რნა ლისტი თუ გნებ ავთ, ეს არ ის! გა ჩუ მდი, ჩვ ენ ხელისმომწერლებ ის ბრბო გვახვ ევ ია , არ გაგვიგონონ. ჟურ ნა ლიზმი, ჩემო კარ გო, თანა მედრ ოვე სა ზოგა დოებ ის რელიგიაა , და ამ მხრივ, ერთგვა რ პროგრ ესს მივა ღწ იეთ. _ როგორ? _ მღვდელთმთავ რებ ი ვა ლდებუ ლი არ არ ია ნ ირ წმუნონ, მით უმეტეს ვა ლდებუ ლი არაა ხალხი. ჯერ კ იდევ გრ ძელდებ ოდა ეს საუ ბარი, შ ესა ფერი იმ ადამია ნებისა , რომელთაც კარ გა ხა ნია შესწავ ლილი აქვთ «სა ხელოვანი მა მაკა ცები»,* რ ოცა მეგობ რებ ი ერთი სა ხლის შესავალს მიადგნენ ჟუბ ერ ის ქუჩაზე. * * * ემილი ჟურ ნალისტი იყო, მას უ ქმა დ ყოფნით მეტი სახელი ჰქონდა მოხვეჭილი, ვ იდრე სხვებ ი წა რმა ტებ ით იხვ ეჭენ. იგი გაბედუ ლი, შ თაგონებ ული და გესლია ნი კრ იტიკოსი იყო, მისი ღირ სებანი ადვილა დ ასატა ნს ხდიდნენ მის ნაკ ლთ. გულა ხდილი და და მცინავი იყ ო. მეგობარს პირ ში ათა ს ეპიგრა მას მია ხლიდა , მაგრამ თა მამა დ და პა ტიოსნა დ იცავ და პირს უკან. ყველაფერ ს დასცინოდა, თვით თავის მომავა ლს. ფული არასოდეს არ ჰქონდა, ზარ მაცი იყო, როგორც ყოველი ნიჭიერ ი კაცი, ერ თ მოსწრებულ სიტყვაშ ი მთელი წ იგნის შინაა რსს სდებდა და ცხვ ირ პირშ ი ესრ ოდა ა დამია ნებ ს, რ ომელთა ც ერ თი სიტყვ ის ჩა დება არ ძალუ ძთ მთელ წიგნშ ი. უამრავ ა ღთქმა ს იძლეოდა , მა გრა მ არც ერთს არ ახორ ციელებდა ; თავისი ბედისა და თავისი სა ხელიდან ბა ლიში ჰქ ონდა გა კეთებუ ლი რბილა დ დასაძინებ ლა დ, მა გრა მ სა ფრ თხე ელოდა, რ ომ სიბ ერ ისას ღა რიბთა თავშ ესა ფარშ ი გაიღვ იძებდა. სახრჩობ ელა ზე წა ვიდოდა მეგობ რის გუ ლისთვ ის, ცინიკოსი იყო, მა გრა მ ამასთა ნავე ბავშ ვივით მია მიტი, მუშა ობდა მხოლოდ ჟ ინის ან გა ჭირვ ებ ის კარ ნახით. _ ოსტა ტი ალკ ოფრიბასის* გამოთქმა რ ომ ვ იხმაროთ, ჩვ ენც ნა მუსრ ევ ი გვერგება მდიდა რი და მხიარ ული სუ ფრ იდან, _ უთხრა მა ნ რაფა ელს და ყვავილია ნ ყუთებ ს მიუთითა , რომელნიც სურ ნელებას აკმევ დნენ კიბეებ ზე.

_ მიყვარ ს კარ გად გამთბარ ი და მდიდრულად მოფა რდა გებული დერ ეფანი, _ უპასუხა რა ფაელმა . _ პერისტილის* კომფორტი იშვ ია თია საფრანგეთშ ი. აქ ვგრძნობ, თითქო ხელა ხლა დავიბადე. _ ხოლო იქ , ზევით, ერ თხელ კიდევ დავ ლევ თ და ვ იცინებთ, ჩემო საბრა ლო რა ფაელ. და მერე რ ოგორ! იმედი მაქვ ს ჩვ ენ გავიმარ ჯვ ებ თ და ყვ ელა ამ თავს გა დავ თელავ თ. შემდეგ დამცინა ვი მოძრაობით მა ნ სტუ მრ ები უჩვ ენა. სა სტუ მრო და რბაზ ი, სადა ც ისინი შ ევიდნენ, გაბ რწყ ინვებული იყო ოქრ ო-ვერცხლით და სინა თლით, მათ იქ შეხვდნენ მთელი პარ იზ ის ყველაზ ე გა მოჩენილი ყმაწვ ილი კა ცებ ი. ერ თმა მათგა ნმა ეს იყ ო ახა ლი ნიჭი გამოააშ კარავა და პირვ ელი დიდი სურ ათი და ხატა , რომლითაც იგი ექიშ პებოდა იმპერ იის დრ ოის სა ხელოვან მხატვრ ებ ს. მეორემ წინა დღით გაბ ედული წ იგნი გამოაქვ ეყ ნა, ა ღსავ სე გაუცვ ეთელი იდეებ ითა და ა ღბეჭდილი ერთგვარ ი ლიტერ ატუ რული ქ ედმა ღლობ ით, ამ წ იგნმა ახა ლი გზ ებ ი გა უხსნა თა ნამედროვ ე სკ ოლას. ერთ კუთხეში მოქანდა კე იდგა , მისი მოღუ შული სა ხე მოწ მობ და , რომ იგი ვაჟკა ცურ ი გენიის მფლობელი უნდა ყოფილიყ ო; იგი ესაუბ რებ ოდა ერ თ-ერ თ იმ და მცინავ და გუ ლცვივ ადამია ნთაგანს, რ ომელიც გარ ემოების მიხედვ ით ხან არ სად არ ხედა ვს ნიჭიერ ი ადამია ნის უპირა ტესობა ს, ხა ნ კიდევ ყვ ელგა ნ სცნობ ს მას. აქ ერ თი მეტად გონებამახვ ილი კარ იკ ატურ ისტი, აღჭურვ ილი მზა კვრუ ლი თვალითა და გესლიანი ენით, მა სალა ს უთვა ლთვალებ და თავ ისი ფანქრისთვ ის. იქ ახალგა ზრდა და თამამი მწ ერა ლი, რ ომელმაც სხვებზ ე უკეთ იცოდა პოლიტიკ ურ ი აზ რებ ის დედაარ სის გადმოცემა, ელა პარა კებოდა პოეტს, რ ომლის ნა წარმოებნი შ ემუ სრავ დნენ ჩვ ენი დროის ყველა თხზულება ს, მისი ნიჭი რ ომ ისევე ძლიერი ყოფილიყ ო, როგორ ც მისი სიძულვილი იყო. ორივე ცდილობ და არც სიმარ თლე ეთქვა და არც ტყუ ილი, ისინი ერ თმა ნეთს ტკბ ილი პირფერ ობ ით უმა სპინძლდებ ოდნენ. ცნობ ილი მემუსიკ ე დამცინავ ი სი-ბემოლი ხმით ა ნუგეშ ებ და პოლიტიკოსს , რომელიც ცოტა ხნის წინა თ ტრიბუ ნიდა ნ გა დმოვარ და , მაგრამ ისე, რომ არაფერ ი უტკენია . ახალგა ზრდა ავ ტორ ებ ი, რომელთა ც სტილი არ ჰქონდა თ, გვერდით იდგნენ ა ხალგაზ რდა ავტორ ებთან, რომელთაც იდეებ ი არ ჰქონდა თ, პოეზ იით აღსავსე პრ ოზა იკოსებ ი პროზით ა ღსავ სე პოეტებ ს ესა უბრებოდნენ. საბრ ალო სენსიმონისტი,* რომელიც იმდენა დ გულუ ბრყვ ილო იყო, რომ თავ ისი დოქ ტრ ინა სწა მდა , ან ნა კლუ ლოვან არ სება თ უცქეროდა და მა თ ერ თმა ნეთთან აუღლებ და , რათა ისინი თავ ისი ორდენის ბერება დ გა და ექ ცია. ბოლოს აქ მოიძებნებ ოდა ორი თუ სა მი მეცნიერ ი, როემლთა დანიშ ნუ ლებაა აზოტი შეუ რიონ საუბარ ში, და რამდენიმე ვოდევ ილისტი, რ ომელნიც ყოველთვის მზად არ ია ნ სხივ ი გვესროლონ, მაგრამ ეს სხივ ი ა ლმასის ნა პერწკლების მსგავ სად არც არავ ის ათბ ობს, არც არავ ის ა ნათებ ს. ამ სტუმრ ებ ს შორ ის ხუთს მომავა ლი ჰქ ონდა, ა თიოდეს შეეძლო ცოტა თუ ბ ევრად კარგი სახელი მოეხვ ეჭა ; რაც შ ეეხება დანარჩენთ, მა თ შეეძლოთ ლუ ი XVIII ცნობილი ტყუ ილი გა ემეორებინა თ: ერთობა და დავიწყ ება .* მა სპინძელს სა ხეზე მზრუნველი მხია რულობა ეხატებ ოდა რ ოგორ ც ადამიანს, რომელიც ორ ი ა თას ეკიუს ხარჯავს. დროგა მოშვებ ით იგი მოუ თმენლა დ იხედებოდა და რბაზ ის კარისა კენ, თითქო დაგვიანებუ ლ

სტუამრს უხმობ და. მა ლე გამოჩნდა ჩასუ ქებ ული პა ტარა ტა ნის კა ცი, რ ომელსაც პირ ფერ ი ხმაურ ით შეხვდნენ; ეს იყო ნოტარიუსი, რომელმაც ამ დილით დაა სრუ ლა გა ზეთის შ ექმნა . შავა დ გა მოწყობ ილმა ლაქ ია მ ვრცელი სა სადილოს კარ ი გააღო; ყველანი უ ცერ ემონიოდ იქ ით გაემარ თნენ, რა თა თავ ია ნთი ა დგილი ეპოვ ნა თ ვეებერთელა სუფრის გა რშემო. სა ნამ სა სტუ მრო ოთა ხებ ს დასტოვებ და, რა ფაელმა ერთხელ კ იდევ მიმოიხედა . უეჭველია , მისი სურვ ილი სავსებ ით გა ნხორციელებ ული იყო. კ ედლებს აბრ ეშუმი და ოქრ ოქსოვ ილებ ი ფარავ და. მდიდრ ული ხომლები ურიცხვი სანთლით აციაგებ დნენ მოვარაყ ებუ ლი სამერხულოს წვრ ილმან დეტა ლებს, ბრ ინჯა ოს ნატიფ ხრა ხნილებ ს, ავ ეჯის მედიდურ ფერა დებ ს. ბამბუკის მხა ტვრუ ლ საყვავ ილეებშ ი მოთავსებუ ლი იშ ვიათი მცენარ ეები და მათრობელ სურ ნელებას აკ მევ დნენ. ყ ოველივე, ნოხებ ისა, კრ ეტსაბმელებ ისა და ფარ დების გა მოუ კლებ ლივ, უ პრეტენზ იო სილა ზათით იყო გამსჭვა ლული; ყველგან რა ღა ც პოეტური გრა ცია ჩანდა. ამ გარ ემოებას არ შ ეეძლო გავ ლენა არ მოეხდინა უფუ ლო ადამია ნის ფა ნტაზიაზ ე. _ ასი ათა სი ლივრის შ ემოსავა ლი წ ელიწ ადში კარგ კომენტა რებ ს წა რმოადგენს კატეხიზ მოსა თვის* და საუ ცხოოდ გვ შველის მორა ლი ავამოქ მედოთ! _ თქვა მა ნ და ამოიოხრა . _ ოჰ, სათნოებ ა ქვეითად როდი დადის, ჩემთვ ის უდიდესი ბიწიერ ებ ა მანსარდში ცხოვრ ება , გაცვეთილი ტა ნისამოსი, ნაცრ ისფერ ი საზა მთრო ქუ დი და შვეიცარ ის ვალია ... მე მინდა ამ ფუფუ ნებაშ ი ვიცხოვრ ო ერ თი წ ელიწ ადი, ექვ სი თვ ე, სუ ლ ერ თია! და შემდეგ მოვკვდე. ყოვ ელ შ ემთხვ ევა ში, ათა ს ცხოვრ ება ს მაინც შევ იცნობ, ამოვ წურავ , ჩავ ნთქავ! _ ოჰ, შენ ზარ აფის ეტლი ბედნიერებად მიგაჩნია , _ უ თხრა ემილმა , რ ომელიც ყურ ს უ გდებ და . _ მერ წმუ ნე , სიმდიდრე ჩქარ ა მოგწყ ინდება , რა კი და ინა ხავ , რ ომ იგი შემთხვევას გარ თმევ ს გამოჩენილი ადამინი გა ხდე. გა ნა ხელოვა ნს ოდესმე უყ ოყმა ნია სიმდიდრ ის სიდუხჭირეთა და სიღა რიბის სიმდიდრ ეთა შორ ის : განა ჩვ ენისთანებს მუდამ ბრ ძოლა არ გვარ გებს ; ამრ იგად , მოამზადე შ ენი სტომა ქი და ამას შეხედე , _ თქვა მან და გმირუ ლი ხელის მოძრაობ ით ნეტარ ი კაპიტალისტის დიდებული , სა მგზის წმინდა და და მამშვიდებელი სასა დილო დარბა ზი უ ჩვენა . _ გა ნა ამ ადამია ნს ნა მდვილა დ მხოლოდ ჩვენთვის არ შ ეუგროვებ ია თავ ისი დოვ ლათი , განა ეს ზღვ ის ღრუბ ლებ ის ერთი სახე არ არის , რ ომელიც ბუ ნებ ისმეტყ ველთ დავ იწ ყებ ია თ პოლიპებ ის გვარ ში ა ღენიშნათ და რ ომელიც ჩვენ უნდა ნელა გამოვწუ როთ , სანა მ მემკვიდრ ეებ ი გა მოსწოვენ ? განა ამ კ ედლების ბარელიეფებს სტილი არა აქვ თ ? შეხე , რა მდენი გემოვნებაა ჭაღებ სა და სურა თებში ? თუ შურ ია ნ ადამიანებ სა და ცხოვრ ებ ის მცოდნეებ ს და ვუჯერ ებ თ , ჩვ ენს მა სპინძელს რევ ოლუციის დროს ჯერ ერ თი გერ მანელი მოუკლავ ს , შემდეგ კიდევ რამდენიმე ადამიანი , მათ შორ ის თავისი საუკ ეთესო მეგობარ ი და ამ მეგობრ ის დედა . შ ეგიძლია და ნაშა ულისათვ ის ადგილი იპოვო ამ პა ტივცემული ტაიფერ ის * ჭა ღარ ა თმის ქვეშ? მა ს მეტა დ გულკეთილი ადამიანის სახე აქვ ს. შეხე , რ ოგორ ბრჭყვ ია ლებს ვერ ცხლის ჭურ ჭელი ,

ნუთუ თითოეული ციმციმი მისთვ ის მა ხვილის ჩაცემას უ დრის ... არა, ძმა ო, უფრ ო ადვილია მაჰმადის რწ მენის მიღება , ვიდრ ე ამის და ჯერება . თუ სა ზოგა დოება მარ თალია , უ ნდა ვთქ ვათ , რ ომ ეს ოცდაა თი სტუმა რი , დიდი გუ ლითა და ნიჭით დაჯილდოებუ ლი , ემზადება მთელი ოჯა ხის შიგნეულობა ჭამოს და სისხლი და ლიოს ... და ჩვენ , ორი ახა ლგაზრ და , აღსავსე გულწრფელობ ითა და ა ღფრ თოვანებ ით , დანაშაუ ლის მონაწ ილენი ვ იქნებით ! მზა დ ვარ ჩვ ენს კა პიტა ლისტს ვკითხო , პატიოსა ნი კაცი ხარ თუ არა -მეთქ ი ... _ არა, ახლავე არა! _ წამოიძა ხა რაფა ელმა , _ არამედ შემდეგ , როცა იგი უგონოდ მთვრა ლი იქნებ ა ; ჯერ ვისადილოთ . *** ორ ივ ე მეგობა რი სიცილით დაჯდა . უწ ინარ ეს ყოვ ლისა , უ ფრო თვა ლით , ვ იდრე სიტყვ ით , თითოეუ ლმა სტუმა რმა თავ ისი ა ღტა ცებ ის ხა რკი მიუძღვ ნა მდიდრ ულ სუფრას , თეთრს , რ ოგორ ც ახლა დ მოსუ ლი თოვ ლი , სადა ც სიმეტრ იუ ლა დ და წყ ობილ ჭურ ჭელს პატა რა ოქრ ოსფერი პურები აგვ ირ გვ ინებდა . ბრ ოლი თავ ის ვარ სკვ ლავისებუ რ ციმციმშ ი ირ ისის ყვავ ილებ ის ანარეკლს იძლეოდა , სანთლებ ი სარ კეების შემწ ეობ თ თავ ია ნთ შუ ქს ერ თმა ნეთს აჭდობდნენ დაუ სრულებ ლივ , ვერ ცხლის გუ მბათებ ის ქვ ეშ მოთავ სებუ ლი საჭმელი მა დასა და ცნობისმოყვა რეობას აღიზ ია ნებდა . ლაპარაკ ი იშ ვიათა დ ისმოდა . მეზ ობლებ მა ერთმანეთს გა დახედეს . მადერ ის ღვინო ჩამოტა რდა . შ ემდეგ პირვ ელი კერძი გა მოჩნდა მთელი თავ ისი მედიდურ ობ ით . იგი ღირ სი იყო ცხონებული კა მბასერ ესისა ,* მას ხოტბა ს უ ძღვ ნიდა ბრ ია სავარ ენი .* მწდეები მეფური გულუ ხვ ობით ასხა მდნენ ბორ დოსა და ბურგუნდიის წითელ და თეთრ ღვინოს . წვ ეუ ლებ ის ეს პირ ველი ნა წილი ყოვ ელმხრივ კ ლასიკ ურ ი ტრა გედიის ექსპოზ იციას შეედრებ ოდა . მეორე აქტშ ი ენაწყ ლიანობა მ იმა ტა . თითოეულმა სტუ მარმა სა კმა რისა დ და ლია , თითოეუ ლი მათგა ნი ერთი ღვ ინიდა ნ მეორეზე გა დადიოდა ისე რომ, როცა ამ დიდებუ ლი კ ერ ძის ნამუსრ ევი აა ლაგეს , ცხარ ე კა მათი ატყ და ; ზოგიერთი ფერ მკრ თა ლი შუბ ლი შ ეფა კლდა , მრ ავალი ცხვ ირ ი გაწ ითლდა , სა ხეებ ი აენთნენ , თვალებმა ნაპერ წკ ლები გადმოყა რეს . ამ სიმთვ რალის რ იჟ რაჟზ ე საუბარ ს კ იდევ არ გა დაულახავ ს წ ესიერების საზ ღვრ ები ; მა გრა მ ნელ -ნელა ხუ მრ ობა და გონებამახვ ილი სიტყვების გა ცვლა -გა მოცვლა და იწ ყო ; შ ემდეგ წყნარად ცილისწა მებამ წამოჰყო თავ ის პა ტარა გვ ელის თავ ი და მელოდიურ ი ხმით ამეტყველდა ; აქა -იქ გულჩა თხრობ ილი ადამიანებ ი ლაპარაკ ს ყურა დღებ ით უსმენდნენ , ამასთა ნავე ცდილობდნენ საღი გონებ ა შ ეენარ ჩუ ნებინა თ . მეორე კერძის ჩამოტა რება ს ყვ ელა ნი შ ეზარ ხოშებ ულნი შ ეხვ დნენ . თითოეული სტუმა რი ჭა მდა ლაპარაკ ის დროს, ლაპარაკობ და ჭა მის დრ ოს ; სმამ შეჯიბრ ებ ის ხასია თი მიიღო , ა ღარავ ინ უ ფრთხოდა ამ გემრიელი , სურ ნელოვანი სასმელების გავ ლენა ს . ტაიფერ მა გადა წყვიტა , კიდევ უ ფრო გა ეღიზიანებ ინა თავისი სტუ მრები და მოა ტანინა რონის ულმობ ელი ღვინოებ ი , ცხა რე ტოკაი , ძველი თავბრ უდა მხვ ევ ი რუსილიონი . ეს ადამია ნები ფოსტის ეტლის ცხენებ ით მოსწყ დნენ სა დგურს , მა თ თითქოს მა თრა ხებივით მოხვდა მოუთმენლად ნა ლოდინევ ი და უხვა დ ჩამოსხმუ ლი

შამპანუ რის ნაპერ წკ ლები ; მა თი გონებ ა გაჭენდა იმ მსჯელობ ის ცა რიელ სივ რცეშ ი , რ ომელსაც არავინ ისმენს . მათ დაიწყ ეს იმ ამბების მოყ ოლა , რ ომელთა ც აუ დიტორია არა ჰყავ თ, ასჯერ გა იმეორეს კითხვები , რომელნიც უ პასუ ხოდ და რჩნენ . მხოლოდ ორ გიამ გაშა ლა თავ ისი ძა ლოვანი ხმა ; იგი შედგებ ოდა მრ ავალი გაუ რკვ ეველი ძახილისაგა ნ , რომელიც თა ნდა თა ნ მა ტულობ და რ ოსინის კრ ეშჩენდოსავით . შემდეგ და იწ ყო მზაკვრ ული სადღეგრძელოები , ვერა გობა , გა მოწვევა . ყველამ უარი თქვა თავ ის გონებ რივ ნიჭზე , რათა ჩა ნახებ ს , კასრებ ს , ვარ ცლებ ს შ ეჯიბ რებოდა . თითქოს ყველას ორ -ორ ი ხმა ჰქონდა . და დგა წუ თი , რ ოცა ბატონები ერთა დ ალა პარა კდნენ , ხოლო მსახუ რებ მა გაიღიმეს . ფილოსოფოსებ ი , რ ელიგიები , ზნეობრივი მოძღვრ ება ნი , მთა ვრობ ანი , რ ომელნიც სხვა დასხვა გვარ ი არიან სხვა დასხვა გეოგრა ფიულ განედზე , ერ თი სიტყვით , ადამია ნუ რი გონებ ის ყვ ელა მოქმედება დაემხო ცელის ქვ ეშ , რ ომელიც ისეთივე გრ ძელი იყ ო , რ ოგორ იც დროის ცელია . ძნელი იყო იმის გადა წყვეტა , მთვრა ლი სიბ რძნის ხელშ ი იყ ო ეს ცელი თუ ბრძენი , ნა თელმხილველი სიმთვრა ლის ხელშ ი . ეს გონებ ანი , რ ომელთა ც თავ ისებუ რი ქა რიშხა ლი მია ქანებ და , კლდეებ ს ეჯა ხებოდნენ ტა ლღებ ის მსგა ვსა დ : მა თ თითქ ოს სუ რდა თ შ ეერყიათ ყვ ელა კანონი , რომელთა შ ორის ცივ ილიზა ციები ცურაობენ ; ამით ისინი შ ეუგნებლად ასრუ ლებდნენ ღვთის ნება ს, რომელმა ც ბუ ნება ში ადგილი და ტოვა სიკეთისა და ბოროტებ ისათვის და მხოლოდ თავ ისთვ ის შ ეინა ხა მა თი განუ წყვ ეტელი ბრ ძოლის საიდუ მლოება . ეს გაა ფთრებ ული და ტა კიმა სხრ ული კამა თი რამდენიმედ გონებ ათა შაბაშ ი იყ ო . მა გრა მ იმ სევ დია ნ ხუ მრ ობასა , რ ომლითა ც დიდი რ ევოლუ ციის ეს მემკვ იდრეები გაზეთის და ბადებას ხვ დებოდნენ , და იმ მხია რულება ს შ ორის , რ ომლითა ც ლოთებ ი გარ გა ნტუა ს * და ბადებას მიესალმებოდნენ , ისეთივ ე უ ფსკრულია , როგორც XVI და XIX საუ კუ ნეებ ს შ ორის . ჩვენი წინა პრ ები ნგრ ევა ს ამზადებ დნენ სიცილით , ჩვენ კი ვ იღიმებით ნანგრ ევ ებს შორ ის . _ რა გვარ ია ყმა წვილი , რომელიც აი, იქ ზის ? _ იკითხა ნოტა რიუსმა და რაფა ელს მიუ თითა . _ მე ვა ლენტენი მომესმა . _ რ ის ვალენტენი ? _ წამოიძა ხა ემილმა სიცილით . _ კეთილინებ ეთ და რა ფაელ დე ვა ლენტენი უწოდეთ ! ჩვ ენს ღერ ბზე გამოხა ტულია ოქროს არწ ივ ი შავ ფონზე ვ ერცხლის გვირგვინითა და წ ითელი ნისკარ ტ ბრ ჭყალებ ით , იქ ვე მშვ ენიერ ი დევიზია ამოჭრ ილი : non cecidit animus!* ჩვენ მიგდებული ბავშვ ი როდი გახლავარ თ , არამედ იმპერა ტორ ვა ლენტიდან წარმოვ დგებ ით , ყველა ვა ლენტენელთა მამა მთა ვრიდა ნ , ფრანგუ ლ ქა ლაქ ვალა ნსისა და ესპა ნურ ქალა ქ ვა ლენსიის და მაარ სებ ლიდან , ა ღმოსავ ლეთის იმპერ ატორ ის კანონიერ ი მემკვიდრ იდა ნ . თუ ჩვ ენ მა ჰმა დს ნებას ვაძლევ თ კონსტა ნტინეპოლის ტა ხტზე iჯდეს , ეს ჩვენი ნებაყოფლობ ით და ფუ ლის უქონლობ ითა თუ ჯარ ისკა ცების უყოლობ ით აიხსნება . ემილმა თავ ისი ჩანგლით ჰაერშ ი გვ ირ გვ ინი გამოხა ტა რა ფაელის თავზ ე . ნოტარ იუ სი ცოტა ხნით ჩა ფიქრ და და შ ემდეგ ხელა ხლა სმა დაიწყ ეს . მხოლოდ ერ თი მეტყ ველი მოძრაობ ით იგი თითქოს აღიარ ებ და _ მე არ ძალმიძს ჩემს კლიენტთა რ იცხვშ ი ქალა ქები - ვალა ნსი , ვა ლენსია ,

კონსტანტინეპოლი , მაჰმადი , იმპერ ატორ ი ვალენტი * და ვალენტენელთა გვარი ჩავთვალოო . _ გა ნა ამ ჭიანჭვ ელა თა ბუდეების და ნგრევა , ბაბილონისა , ტიროსისა , კარ თაგენისა ან ვ ენეციისა , რომელთაც ყოვ ელთვ ის გზად გამვ ლელი ბუმბ ერაზ ის ქუ სლებ ი მუსრავდა , და მცინავ ი ძალის გაფრ თხილებას არ წა რმოადგენს ადამიანისა თვის ? _ თქვა კლოდ ვ ინიონმა , ამ ნაყ იდმა მონამ , რომელსა ც ა თ სუ დ სტრიქონშ ი ბოსუ ეობა * უნდა გაეწია გაზეთისთვ ის . _ მოსე,* სულლა ,* ლუი XIV,* რიშელიე ,* რობ ესპიერი ,* ნაპოლეონი შ ეიძლება ერთი და იგივე ადამია ნი იყ ოს , რ ომელიც ცივ ილიზა ცია თა მა ნძილზ ე ჩნდება , რ ოგორ ც კომეტა ზეცაზ ე, _ უ პასუ ხა ერთმა ბა ლანშ ისტმა .* _ რად სცდით განგებას ? _ თქვა კანალისმა , ბა ლადების შემთხზვ ელმა . _ ეს რა ღაა , განგება ? _ წამოიძა ხა საქ მის მცოდნემ . _ მე არაფერ ი არ ვ იცი ამ ცნებაზ ე უ ფრო გაუ რკვ ეველი . _ ლუი XIV-მ მეტი ადამიანი შ ესწირა მენტენონისთვ ის * წყა ლსადენის გა თხრას , ვ იდრე კონვ ენტმა გა დასა ხადებ ის სა მარ თლია ნა დ განა წილება ს , კა ნონმდებლობაშ ი მთლიანობ ის შ ეტა ნას , სა ფრა ნგეთის ერ ოვნულა დ გაერთია ნებას და მემკვიდრ ეობ ის თა ნასწორა დ გაყ ოფას , _ თქვა მასოლმა , ახა ლგაზრ და კაცმა , რომელიც რესპუბ ლიკ ელი გახდა , იმიტომ რომ გვარის წ ინ აზ ნაურ ობის მაჩვენებელი ნაწ ილაკი აკლდა . _ ბატონო , _ უ პასუ ხა მა ს მორ ომ , მსხვ ილმა მემამუ ლემ უაზიდა ნ , _ თქვ ენ სისხლი ღვ ინო გგონიათ , მაგრამ ამ შ ემთხვ ევაშ ი მაინც ჩვენს თავ ებს მხრებზ ე არ დაგვიტოვებთ ? _ ეს რისთვისაა საჭირ ო , ბატონო ? გა ნა სოცია ლურ ი წეს-წყ ობ ილებ ის პრ ინციპები იმდენი არ ღირს , რ ომ ცოტაოდენი მსხვერპლი გავიღოთ ? _ ბ იქსიუ ! შ ეხე, ამ რ ესპუბლიკელს წა რმოუდგენია , რ ომ იმ მემა მულის თავი მსხვ ერ პლა დ გამოდგება ! _ უთხრა ერთმა ახა ლგაზრ და მ თავის მეზობ ელს . _ ადამია ნები და მოვ ლენები არა ფერს არ წა რმოადგენენ , _ თქვ ა სლოკინით რესპუბ ლიკ ელმა თავ ისი თეორიის გა სავითა რებ ლა დ _ პოლიტიკასა და ფილოსოფიაში მხოლოდ პრ ინციპებსა და იდეებს აქვს მნიშ ვნელობა . _ რა სა შინელებაა ! თქვ ენ შ ეუშ ფოთებლა დ მეგობ რებ ს და ხოცავ დით ერთი ჰოს გულისათვის ?.. _ ეჰ ! ადამია ნი , რ ომელსაც შეუ ძლია სინდისის ქენჯნა გა ნიცა დოს , ნამდვ ილი ბოროტმოქ მედია , იმიტომ რომ მა ს სა თნოების იდეა აქვ ს. პეტრ ე დიდი , დუკა ალბა * სისტემებ ი იყ ვნენ , მეკ ობრ ე მონბ არი * ორგა ნიზა ცია იყ ო . _ გა ნა სა ზოგა დოებას არ შ ეუძლია უარი თქვას თქვ ენს სისტემებ სა და თქვენს ორგა ნიზა ციებზ ე ? _ იკ ითხა კანალისმა . _ ოჰ, ოღონდა ც , _ წამოიძა ხა რესპუბ ლიკელმა .

_ ეჰ , თქვენი უგუ ნურ ი რესპუბ ლიკ ა გულს მირ ევ ს ! შ ეუძლებელია კაცმა მშ ვიდობიანად ყვერ ული გა სჭრა ს ისე , რომ შ იგ ა გრარუ ლი კა ნონი არ იპოვოს . _ შ ენი პრ ინციპები საუ ცხოოა , ჩემო ტრ იუ ფელებ ით გატენილო პატა რა ბრუ ტუს !* მაგრამ შენ ჩემს ლაქ ია ს ჰგავ ხარ : ის სუ ლელი ისე შეპყრ ობილია სისუფთავ ის მა ნიით , რომ თუ ჩემი ტა ნისა მოსის წმენდა სავსებ ით მისთვ ის მიმენდო , სრუ ლიად ტიტვ ელი დავრ ჩებოდი . _ თქვენ ნადირები ხა რთ ! თქვ ენ გინდათ , ერი კბ ილის საწ მენდით გა ხეხოთ , _ უ პასუ ხა რ ესპუბლიკელმა . _ თქვენი აზრით , სამა რთა ლი უ ფრო სახიფათოა , ვ იდრე ქურ დებ ი . _ ეჰ , ეჰ ! _ წა მოიძახა ადვოკატმა დერ ოშ მა . _ რა მოსაწყ ენი არ ია ნ ეს ადამიანებ ი თავ ია ნთი პოლიტიკით ! _ თქვ ა ნოტარ იუ სმა კარ დომ. _ კა რი და ხურ ეთ . არ არ სებ ობს არც მეცნიერ ება და არ ც სა თნოება , რომელიც სისხლის წვ ეთად ღირ დეს . ჭეშმარ იტების ლიკვ იდა ცია რ ომ მოგვ ეხდინა , შეიძლება აღმოგვეჩინა , რ ომ იგი გა კოტრებულია . _ აჰ, რასა კვირვ ელია , ბ ევრად უ ფრო ადვ ილია ჩვენი გარ თობა ბოროტებ ით , ვ იდრე გა კიცხვით სათნოებ ის გზაზ ე და ყენება . ამიტომ ყველა სიტყვას , რ ომელიც ტრ იბ უნიდან წა რმოითქ ვა ორმოცი წლის განმავლობაშ ი , მე გავცვ ლიდი ერთ თავ კალმახში , პეროს* ზ ღაპარშ ი ან შარ ლეს * სურა თის ესკიზშ ი . _ თქვენ მარ თალი ხარ თ!.. მომაწ ოდეთ სა ტაცური ... იმიტომ რ ომ ბოლოს თავ ისუფლება ანარქ ია ს შ ობს , ანარქ ია ს დესპოტიზ მისკენ მივყ ავართ , ხოლო დესპოტიზმს tავისუ ფლებისა კენ . მილიონი არ სება დაიღუპა ისე , რომ ვ ერც ერ თ ამ სისტემას ვერ გაა მარჯვებინა . განა ეს მოჯა დოებუ ლი წრ ე არ არ ის , რომელშ იც მუ დამ იტრიალებ ს მორა ლურ ი სამყა რო ? როცა ადამიანს ჰგონია სრ ულყ ოფას მივაღწ იეო , სინამდვილეშ ი აღმოჩნდება , რ ომ მხოლოდ ნივთებ ი გა დაულაგებ ია . _ ოჰ, ოჰ , _ წამოიძა ხა ვოდევ ილისტმა კიურ სიმ , _ მაშ , ბატონებ ო , თავ ისუფლების , მა მის , შარ ლ X-ის * სა დღეგრ ძელოს ვსვამ ! _ რატომა ც არა ? _ თქვა ემილმა : _ რ ოცა კანონებ ში დესპოტიზ მია , ზნეჩვეულებებში თავისუ ფლება ბატონობს და პირ იქით . _ მაშ , გაუმა რჯოს ხელისფუ ლების უ გუნურებას , რ ომელიც ამდენ ძალაუფლებას გვა ძლევ ს უ გუნურთა მიმართ ! _ თქვ ა ბა ნკირ მა . _ ეჰ , ჩემო კა რგო, ნაპოლეონმა ყოვ ელ შემთხვევაში დიდება მა ინც დაგვიტოვა , _ წა მოიძახა ფლოტის ოფიცერმა , რ ომელიც არა სოდეს არ გასცილებოდა ბრესტის * ნა ვსა დგურს . _ აჰ , დიდება ცუდი საქ ონელია : ძვ ირ ად იყ იდება და ცუ დად ინახება . განა დიდება დიდი ადაიმა ნებ ის ეგოიზმი არაა , ისევე რ ოგორ ც ბ ედნიერ ება სულელებ ის ეგოიზმი ? _ ბატონო , თქვ ენ ბ ედნიერ ი ბრ ძანდებით ...

_ პირვ ელი ადამია ნი , რ ომელმაც თხრილი მოიგონა თავ ისი სა კუთრების შ ემოსა ზღუ და დ , უეჭველა დ სუ სტი ადამია ნი იყ ო , იმიტომ რ ომ სა ზოგა დოებრ ივ ი ცხოვრ ება მხოლოდ სუ სტებისთვ ისაა ხელსაყრ ელი . ველურსა და მოა ზროვნეს , რ ომლებ იც ზ ნეობრ ივ ი სამყა როს ორ ერ თიმეორის საწ ინააღმდეგო პოლუსზ ე იმყოფებიან , ერთნა ირა დ ეშინია თ სა კუთრებისა . _ მშ ვენიერ ია ! _ წამოიძა ხა კარ დომ. _ თუ სა კუთრება არ ყოფილიყ ო, აქტებს როგორ შ ევადგენდით . _ ა ი საუ ცხოოდ ფანტასტიკუ რი მუ ხუ დო ! _ და მეორე დღეს მღვ დელი მკვდა რი ნა ხეს თავ ის სა წოლშ ი ... _ ვ ინ ლაპარაკ ობ ს სიკ ვდილზე ?.. ნუ ხუმრობ ით ! მე ბ იძა მყა ვს. _ და თქვ ენ უ ეჭვ ელად შეუ რიგდებით მის სიკვ დილს . _ ეს უ დავოა . _ მისმინეთ , ბატონებო !.. ა ი თავისი ბიძის მოკვლის სა შუალება . სსს ! (ისმინეთ , ისმინეთ !) აიღეთ თავ დაპირ ველა დ სქელი და მსუ ქანი ბიძა , სამოცდაა თი წ ლისა მაინც , ეს საუკ ეთესო ბიძები არ ია ნ (სენსაცია ). რაიმე საბაბ ით მსუქა ნი ღვიძლის პაშ ტეტი აჭა მეთ .

_ ეჰ , ბიძა ჩემი მაღალი , გამხდარ ი კაცია , ძუ ნწ ი და ფხიზელი . _ აჰ , ასეთი ბ იძებ ი არაკა ცები არ ია ნ, ისინი ბორ ოტა დ სა რგებ ლობ ენ სიცოცხლით . _ და, _ განა გრ ძო ბიძებიანმა მა მაკა ცმა , _ მას საჭმლის მონელებ ის დროს აცნობეთ , შ ენი ბანკირი გაკ ოტრ და -თქო. _ თუ გაუ ძლო ? _ ერთი ლამა ზი გოგონა მიეცით . _ თუ მან ?.. _ თქვ ა მეორემ და უარყოფის ნიშ ანი გაა კეთა . _ მაშ ინ ეს ბ იძა არაა . ბ იძა არ სებ ითაც ცელქი ვინმეა . _ მა ლიბრა ნის * ხმა მ ორი ნოტი დაკარგა . _ არა, ბატონო . _ ჰო , ბატონო . _ ოჰ , ოჰ! ჰო და არა, გა ნა ეს არ წარმოა დგენს ყველა რ ელიგიურ ი , პოლიტიკ ურ ი და ლიტერ ატუ რული მსჯელობების ისტორ ია ს ? ადამიანი ჯამბა ზია , რომელიც თოკზ ე ცეკვავ ს უ ფსკრულის პირ ას . _ განა თლება საუცხოო აბდაუბ დაა . ბ-ნ ჰანეფეტერმა ხი ამტკიცებ ს , დაბ ეჭდილი ტომებ ის რ იცხვ ი მილია რდს სჭარბ ობსო , ადამია ნის სიცოცხლე

კი იმდენა დ მოკ ლეა , თხუთმეტი ა თასის წაკ ითხვ აც კი არ შეიძლება . მა შ ამიხსენით , რას ნიშნავს სიტყვა _ განა თლება ? ზოგიერთთა თვ ის გა ნათლება ნიშნავს ალექსანდრე მა კედონელის ცხენის სა ხელის ცოდნას ან იმა ს, რომ ბატონი დეზა კორდის * დოგს ბერ ესილოს ეძა ხდნენ : ამავე დროს მა თ არ იცია ნ იმ ადამიანის სახელი , რომელმა ც , მაგალითად , ხე-ტყის წყლით გადა ზიდვა ან ფა იფურ ი მოიგონა . სხვებისთვის გა ნათლება ნიშ ნავ ს მოპარუ ლი ანდერძის და წვას და პა ტიოსანი , ყველასა თვ ის საყ ვარელი , პა ტივსა ცემი ადამია ნის სა ხელის მოხვეჭა ს , ისე რომ რ ეციდივი არ ჩა იდინოს და ხუ თ დამა მძიმებელ პირ ობ ებშ ი საათის მოპა რვისთვის , პა ტივა ხდილი და აბუჩად აგდებ ული , გრევის მოედა ნზ ე არ გა იგზავ ნოს სიკვ დილით დასა სჯელად . _ ნატა ნი დარ ჩება ? _ ეჰ , ბატონო , მას ჭკვ ია ნი თა ნამშ რომლები ჰყავს . _ კანალისზე არა ს იტყვ ით ? _ დიდი ადამიანია , კრ ინტიც ა ღარ და სძრათ მასზე . _ თქვენ მთვ რალი ხარ თ! _ კონსტიტუ ციის შემოღებას უშუალოდ გონებ ათა დამდაბ ლებ ა მოსდევს . ხელოვნება ს , მეცნიერ ება ს , ძეგლებს , ყ ოველივეს ჩვენი დრ ოის კეთრ ი , შ ემა ძრწ უნებელი ეგოიზ მის გრ ძნობა ჭამს. თქვ ენი სამა სი ბურ ჟუა პა რლა მენტის სკამებზ ე და ჯდებ ა და არაფერ ზე იფიქრ ებ ს გარდა ალვის ხეების დარ გვ ისა . დესპოტიზი არა ლეგა ლურა დ დიდ სა ქმეებს აკეთებ ს , თავ ისუფლება თავს არ იწუ ხებს პატა რა სა ქმეები მა ინც გაა კეთოს ლეგალურად . _ თქვენი საურ თიერთო სწავ ლა ფა ბრიკუ ლა დ ხუ თფრა ნკია ნებს ამზადებს ადამიანის ხორცისაგან , _ სიტყვა გაა წყვეტინა აბსოლუტისტმა . _ სწავ ლა განა თლებ ით გათა ნასწორებ ულ ხალხშ ი პიროვნება ქრება . _ მაგრამ გა ნა სა ზოგა დოების მიზა ნი იმა ში არ მდგომარ ეობს , რ ომ საყოველთაო კეთილდღეობა დაამყაროს ? _ იკ ითხა სენსიმონისტმა . _ ორმოცდაათი ა თასი ლივრ ის შ ემოსავა ლი რ ომ გქონდეთ , ხალხზ ე რ ოდი იფიქრ ებ დით . თქვ ენ მა რთლა გაჟღენთილი ხარ თ მშ ვენიერ ი სიყვ არულით კაცობრ იობ ისადმი ? მა დაგასკარშ ი წადით ; იქ იპოვ ით საუ ცხოო პა ტარა ხალხს , გამოსა დეგს სენსიმონიზ მის ცდების მოსაწყ ობა დ , კლა სებად დასა ყოფად , ქ ილაშ ი ჩა სადება დ ; აქ კი ყვ ელა ბუნებრ ივა დ შ ედის თავის უჯრ ედში , როგორც ლურ სმა ნი ნა ხვრ ეტში , აქ შვ ეიცრ ებ ი შვეიცრებად რ ჩებიან , სუ ლელები _ სულელებ ად და სრ ულია დ არ საჭირ ოებენ , რ ომ ამ ხა რისხში წ მინდა მა მათა კ ოლეგიამ აიყვანოს . _ თქვ ენ კა რლისტი * ხომ არ ხარ თ? _ რა ტომაც არა? მიყვ არს დესპოტიზმი , მა ს ა თვალისწუ ნებული ჰყავ ს ადამიანურ ი მოდგმა . მე არ მძუ ლს მეფეებ ი , ისინი კა რგს გასარ თობს წა რმოადგენენ ! ტახტზ ე და ჯდომა ოთა ხში , ოცდაა თი მილიონი ლიეს მა ნძილზ ე მზ იდან , განა ეს არაფერ ს ნიშ ნავ ს ?

_ მა გრა მ შ ევაჯამოთ ცივილიზაციის სა ერ თო ხაზ ები , _ ამბ ობ და მეცნიერი , რომელმა ც უყუ რადღებო მოქანდა კის ჭკუის სასწავლა დ მსჯელობა და იწ ყო სა ზოგა დოება თა და საბა მსა და პირ ველყ ოფილ ერებ ზე . _ ერ ოვნება თა წარმოშ ობის დრ ოს ძალა რა მდენიმედ მატერ ია ლურ ი , მთლია ნი , ტლანქი იყო ; შ ემდეგ შეჯგუფება თა ზრდასთან ერ თად , პირვ ელყოფილი ხელისუფლების მეტ -ნაკ ლებად მარ ჯვე და შლის შ ემწეობით , მთა ვრობ ანი წა რმოიშვნენ . ამრ იგად , უ ძველეს დროს ძა ლა თეოკრატია ში * იყო . მოგვ ს ხელშ ი მახვ ილიც ეჭირა და სა ცეცხლუ რც . შ ემდეგ ორ ი სხვა დასხვა გვარ ი ქურუ მობა გა ნვითა რდა : მღვდელმთავრობა და მეფობა . დღეს ჩვენი საზ ოგადოებ ა , ეს უკა ნასკნელი სიტყვა ცივილიზაციისა , ძა ლაუ ფლება ს კომბინა ცია თა რ იცხვ ის მიხედვ ით ანაწილებ ს . და ჩვენ მივაღწ იეთ ძალებ ის არ სებ ობას , რ ომელთა ც ინდუსტრ ია , აზრ ოვ ნებ ა , ფული , სიტყვა ჰქვია . ხელისუფლებას მთლიანობა აღარ ა აქვ ს, იგი შეუ ჩერებლივ მიაბ იჯებს საზ ოგადოებ ის და შლისკენ , რ ომელსაც სხვა ზღუდე არა აქვს გარ და სარ გებლობისა . ამრიგა დ , ჩვ ენ არ ვეყრ დნობ ით არ ც რელიგიას , არ ც მა ტერიალუ რ ძა ლა ს, არამედ მხოლოდ გონებ ას . მაგრამ უ დრის თუ არა წ იგნის ღირებულება მახვ ილისა ს ? ან მსჯელობის ღირ ებუ ლება _ მოქმედებ ისას ? აი, რ ოგორ ია ამოცა ნა . _ გონებ ამ ყ ოველივე მოკ ლა ! _ წამოიძა ხა კარ ლისტმა . _ შეხეთ , აბსოლუტუ რ თავ ისუფლებას ერ ები თვითმკვ ლელობისკ ენ მიჰყავ ს , ისინი ტრიუმფის დრ ოსა ც მოწყ ენილი არიან , რ ოგორ ც ინგლისელი მილიონერ ებ ი . _ ახა ლს რას იტყვით ? დღეს თქვ ენ სა საცილოდ აიგდეთ ყველა ხელისუფლება , ეს ისეთივ ე უხამსობაა , რ ოგორ ც ღმერთის უარყ ოფა . თქვ ენ რწმენა ა ღარა გა ქვთ . და აი, ჩვენი საუკ უნე ბ ებერ სუ ლთანს ჰგავ ს, იგი იღუპება გარ ყვნილებ ისა გან ! ბოლოს , თქვ ენმა ლორდმა ბა ირ ონმა უკიდურ ეს პოეტურ სასოწა რკვ ეთილებას მიაღწია და და ნაშა ულის შ ექება დაიწყ ო . _ იცით თუ არა, _ უ პასუ ხა სრ ულია დ მთვრა ლმა ბია ნშ ონმა , _ რ ომ წუმწუმის მეტი თუ ნაკ ლები ოდენობა ადამიანს ან გენიოსად ქმნის , ან არამზ ადა დ , ან ჭკვ ია ნ ადამია ნა დ , ან იდიოტა დ , ან სათნო ადამიანად , ან ბორ ოტმოქმედა დ ? _ განა შეიძლება ასე მსჯელობა სა თნოების შესახებ ! _ წამოიძა ხა კიურ სიმ . _ სა თნოება ყ ოველი სა თეატრ ო პიესის სიუ ჟეტი , ყოვ ელი დრა მის კვანძი , ყ ოველი ტრ იბ უნა ლის საძირ კვ ელია ... _ ოჰ , ნუ ლა პარა კობ , ნადირო ! შენი სა თნოება უტერ ფო აქილევ სია !* _ თქვ ა ბ იქ სიუმ . _ და ვლიოთ ! _ გინდა სა ნაძლეო დავ დოთ, რომ ერთ ბოთლ შამპანუ რს გა მოვ ცლი ერ თი ყლუ პით ? _ რა ჭკვიანი სა ქციელია , _ წა მოიძახა ბ იქსიუმ . _ მეეტლებ ივ ით მთვ რალი არიან ! _ თქვა ერ თმა ახალგა ზრდამ , რ ომელიც სერიოზ ული სახით ღვინოს ასმევდა თავის ჟილეტს .

_ დია ხ, ბატონო , დღეს მმართველობის ხელოვნება იმაშ ი მდგომარ ეობს , რ ომ სა ზოგა დოების აზრი გაბატონდეს . _ საზ ოგადოებ რივი აზრ ი ? ეს ხომ ყ ოველ მეძავ ქა ლზ ე უ ფრო გარ ყვნილი არსებაა ! თქვენ რომ და გიჯეროთ , მორა ლისტებ ო და პოლიტიკოსებო , თქვენი კანონებ ი ყოვ ელთვ ის ბუ ნება ს უ ნდა ვამჯობ ინოთ , საზ ოგადოებ რივი აზრ ი _ სინდისს . ნა მდვილა დ ყ ოველივ e ეშმარ იტია , ყოვ ელივ ე ყალბ ია . თუ სა ზოგა დოებამ ბუმბუ ლი მოგცა ბალიშ ებ ისთვ ის , სა მაგიერ ოდ , ნიკრ ისის ქარ ებიც მოგიძღვ ნა ისევ ე , რ ოგორ ც სა სამა რთლოს პრ ოცესი მოგიძღვ ნა , რა თა მა რთლმსაჯულება გა ენელებ ინა , ხოლო სურ დო _ ქიშმირ ის შალების შედეგა დ . _ გონჯავ ! _ წა მოიძახა ემილმა , რათა სიტყვა შეეწყ ვეტინებინა მიზ ანთრ ოპისთვ ის . _ რ ოგორ შეიძლება ცივილიზაციის სა მდუ რავის თქმა, როცა წ ინ ღვინოებ ითა და საუ ცხოო სა ჭმელებ ით გაწყ ობლი სუფრა გაქვ ს გაშლილი ? უკბ ინე ამ ფეხებ მოვა რაყებულ და რქ ებ მოვა რაყებულ ციკა ნს , მაგრამ ნუ კბენ დედაშ ენს ... _ განა ეს ჩემი ბრალია , თუ კა თოლიციზმი მილიონ ღმერთს ფქვილია ნ ტომა რაში ჰყრის , თუ რ ესპუბლიკა ყოვ ელთვ ის ნა პოლეონით მთავრ დება , თუ მეფის ხელისუფლება ქა ნაობს ანრ ი IV მკვლელობა სა * და ლუ ი XVI გასა მართლებას * შორ ის , თუ ლიბერალიზმი ლაფაიეტად იქცევა ? _ განა თქვ ენ ლა ფა იეტისთვ ის * ივლისშ ი არ გიკოცნიათ ? _ არა. _ მა შ ხმა ჩაიკმინდეთ , სკეპტიკოსო . _ სკეპტიკ ოსები ყვ ელა ზე სინდისიერ ი ადამია ნები არ ია ნ. _ მათ სინდისი არა აქვ თ . _ რა ს ამბ ობ თ! ორი სინდისი მა ინც აქვთ . _ ზ ეცის დისკონტირება !* ა ი, ბატონო , ნამდვ ილი კომერ ციული იდეა . ანტიკ ურ ი რელიგიებ ი მხოლოდ ფიზ იკუ რი სია მოვ ნების ბედნიერ გა ნვითა რებას წარმოა დგენენ , ხოლო ჩვენ სული და იმედი გა ნვავითარეთ ; ეს პრ ოგრესია . _ ეჰ ! ჩემო კა რგო მეგობ რებ ო , რას უნდა ვ ელოდოთ კა რგს საუ კუ ნიდა ნ , რომელიც გაჟ ღენთილია პოლიტიკ ით ? _ თქვა ნატა ნმა . _ რა ბედი ეწვია «ბოჰემის მეფის და მისი შვიდი ციხე -კოშკ ის ამბა ვს»?* ამ მომხიბლა ვ გაა ზრებას ? _ რაო ? _ და იყ ვირა მცოდნემ მთელი სუ ფრ ის გასა გონა დ , _ შ იგ ცა რიელი ფრა ზებ ის მეტი არაფერ ია , ეს სა გიჟ ეთისთვის დაწ ერ ილი თხზუ ლებაა . _ თქვენ ხარ თ გიჟი ! _ თქვ ენ კ იდევ უჭკუ ო ხა რთ ! _ ოჰო !

_ აჰა! _ ისინი იბრ ძოლებენ .

- არა. _ ხვა ლა მდე , ბატონო . _ ახლავე , _ უპა სუხა ნატა ნმა . _ კა რგი , კა რგი ! ორ ივ ე მა მაცებ ი ხარ თ. _ თქვ ენ კ ი ნაკ ლებ მა მაცი უნდა იყოთ , _ თქვ ა ჩხუბ ის ამტეხმა . _ მხოლოდ ფეხზ ე დგომა ა ღარ შ ეუძლია თ . _ აჰ! შ ეიძლება ვ ერც ავდგე ! _ უ პასუ ხა ჩხუბ ისთავმა ნატა ნმა და ხა რაბუზა სავით გაუბედავა დ წა მოდგა . მან სუფრას უაზრ ოდ გა დახედა ; შ ემდეგ , თითქ ო არაქა თი გამოსცლოდეს , ისევ სკამზე დაეშვა , თავი და ხარა და და დუ მდა . _ სა საცილო არ იქ ნებოდა , _ ჩა სჩურ ჩუ ლა მცოდნემ თავის მეზობ ელს , _ ადამიანი ხმალში გამომეწვ ია თხზულებ ის გულისთვ ის , რომელიც არც მინახა ვს არ ც წა მიკ ითხა ვს ? _ ემილ , ტანსაცმელს გაუფრთხილდი , თქვ ენი მეზ ობელი გა ფითრ და , _ თქვ ა ბ იქ სიუმ . _ კა ნტი , ბატონო ? ეს კიდევ ერ თი სა ჰაერო ბურთია , უგუ ნურ თა გა სართობა დ აშვ ებუ ლი ! მა ტერიალიზ მი და სპირ იტუალიზ მი ორ ი ლამა ზად გა მოჭრილი ჩოგანია , რ ომლითა ც მა ნტია ში გახვ ეუ ლი არა მზა დებ ი ერ თსა და იმავ ე ვოლა ნს ატრ ია ლებ ენ . სპინოზ ას რომ ვკ ითხოთ , ღმერ თი ყველაფერ შია , პა ვლე მოციქ ულს რ ომ ვკითხოთ , ყვ ელა ფერი ღმერთისგან გა მოდის ... უ გუნურები ! განა კარ ის გასა ღებად და და სახურავა დ ერთი და იგივე მოძრა ობა არაა საჭირ ო ? კვერცხი შ ობს ქათამს თუ ქათამი კვ ერ ცხს ?.. მომა წოდეთ იხვი !.. აი, მთელი მეცნიერ ება . _ დოყ ლაპია ვ , _ და უძა ხა მა ს მენციერმა , _ თქვ ენ მიერ დასმული სა კითხი უკ ვე გა დაჭრილია ფაქ ტის მიერ . _ რომელი ფა ქტის ? _ კათედრები კ ი არ შ ექ მნილა ფილოსოფიისათვ ის , არამედ ფილოსოფია _ კა თედრ ებ ისათვის . სათვალე გაიკეთე და ბ იუ ჯეტი წა იკითხე . _ ქურ დებ ი ! _ უგუ ნურ ებ ი ! _ გარ ეწ რებ ი ! _ სუ ლელები !

_ სა დ იპოვ ი გარ და პარ იზ ისა ასეთ ცხოვ ელ , ასე სწრაფ აზრ თა გა ცვლა გა მოცვლა ს , _ წა მოიძახა ბ იქ სიუმ დაბა ლი ხმით . _ ჰე , ბიქსიუ , წა რმოგვ იდგინე რა იმე კლა სიკუ რი ფა რსი ! ან რა იმე შარჟ ი , გეთა ყვა ! _ გინდა თ XIX საუკ უნე წა რმოგიდგინოთ ? _ სმენა ! _ სიჩუ მე ! _ ლაგამი ამოიდეთ დრუ ნჩზე ! _ დადუმდებ ი თუ არა, ჩინელო ! _ ღვინო და უსხით , ეგებ ხმა გაიკმინდოს ამ ყმაწვ ილმა ! _ შ ენი რიგია , ბ იქ სიუ ! მსახიობმა თავ ისი შავ ი ტანსაცმელის ღილები შ ეიკრ ა საყ ელომდე , ყვ ითელი ხელთა თმა ნები წა მოიცვა , ალმაცერ ად გა მოიხედა და დაიღმა ნჭა , რათა «რ ევიუ დე დემონდი »* წარმოედგინა ; მა გრა მ ხმაურ ობამ დაფარა მისი ხმა , და შეუ ძლებ ელი გახდა და ცინვის სიტყვ ებ ის გაგონება . თუ თავის საუკუნის ასა ხვა ვერ შეძლო, «რ ევიუს » ასა ხვა მაინც მოახერ ხა , ვინა იდან არც ერ თს და არ ც მეორეს არ ესმოდა თავ ისი თავისა . ტკბ ილეულობა და ხილეულობა სუფრაზ ე სა დილის შ ემდეგ თითქოს რაღა ც ჯა დოქრობით გა ჩნდა . თითქ მის მთელი მა გიდა და ფარა მოვა რაყებული ბრინჯაოს ფარ თო ლანგა რმა , რ ომელიც ტომირ ის * სა ხელოსნოდან იყ ო გა მოსული . მა ღა ლ ფიგუ რებ ს , რომელთათვ ისაც მხა ტვარ ს ევროპუ ლი თვა ლსა ზრისით იდეა ლურ ი მშვ ენიერების ფორმები მიეცა , ეჭირ ათ მთელი ზვინი მარწ ყვისა , ანანა სისა , ახლა დდა კრ ეფილი ფინიკებ ისა , ქარვ ისფერ ი ყურძნისა , ბუსუ სიანი ატმისა , სეტუბა ლიდა ნ * გემით მოტანილი ფორთოხლისა , ბროწეუ ლისა , ჩინურ ი ხილისა ; ერთი სიტყვ ით , აქ იყ ო ფუ ფუნებ ის ყ ოველგვარ ი სიურ პრიზ ი , სა კონდიტრ ო ხელოვ ნების სასწაულებ ი , უ გემრ იელესი დელიკ ატესები , ყველაზ ე მომხიბლა ვი ტკბ ილეულობა . ამ გა სტრ ონომიუ ლი სურა თების ფერებს აძლიერებდა ფაიფურის ბრწყ ინვალება , ოქრ ოს ბრჭყვ ია ლა არშიები , ლარ ნაკებ ის მოხა ზულობა . სევრ ის ფა იფურ ის ჭუ რჭელზე პუსენის პეიზაჟ ებ ის ასლებ ი იყო გადა ღებული , ხილსა და ტკბ ილეულობას ქვეშ ეგო მწვანე , მსუბუქი ხავ სი , რბილი , რ ოგორ ც ზ ღვის ბალა ხი . გერმა ნიის მთელი სა მთა ვროს ქონება ვ ერ გამოისყ იდდა ამ ზვ ია დ სიმდიდრეს . ვ ერცხლი , სა დაფი , ოქრო , ბრ ოლი ხელა ხლა თვა ლს მოევ ლინენ ახალ ფორ მებ ში , მაგრამ დამძიმებუ ლი თვალები და სიმთვრა ლის ციებ-ცხელებიანი ენაწყ ლიანობა სტუ მრებს ნებას არ აძლევდა ნათელი წა რმოდგენა შეექმნა თ ამ ა ღმოსავ ლეთის ზ ღაპრების შ ესა ფერ ფერ ია ზე . სადესერ ტო ღვ ინოებმა სუ რნელება და ცეცხლის ალი მოიტა ნეს , აგრ ეთვე სიყვარუ ლის სამსალა , ჯადოქრ ული ორ თქ ლი , რომელიც ერ თგვარ გონებრ ივ მირაჟ ს შ ობს და ძლიერი ბორკ ილებ ით ხელ -ფეხს ბოჭავს და

ამძიმებს . ხილის პირა მიდები და რბეულ იქ ნა , ხმებ ი გაბ ოხდა , ღრ ია ნცელმა იმატა ; გარ კვეული სიტყვა აღარ გა ისმოდა , ჭიქ ებ ი იმტვრ ეოდა ; ველურმა სიცილმა მაშ ხალა სავით იფეთქა . კ იუ რსიმ ხელი სტაცა რქას და ბუ კივით და ჰკრა . ეს თითქოს ეშ მაკ ის მიერ მოცემუ ლი ნიშ ანი იყ ო . ამ ბოდვით შ ეპყ რობ ილმა საზ ოგადოებ ამ ღმუ ილი , სტვ ენა , სიმღერა , ყვირილი , ღრიალი , ღრენა დაიწყ ო . ბუ ნებ ით მხია რული ადამია ნები პირ ქუშ ნი გახდნენ კ რებ იიონის * ტრ აგედიებ ის და სასრულივ ით , ჩაფიქრდნენ ეტლშ ი მჯდომარე მეზ ღვაუ რებ ივ ით ; მზა კვარ ი ადამია ნები თავიანთ სა იდუმლოება ს უამბობ დნენ ცნობისმოყვა რეებს , მა გრა მ ესენი მათ როდი უსმენდნენ ; მელა ნქ ოლიკ ოსებ ი იცინოდნენ , რ ოგორ ც მოცეკვავე ქალებ ი , რომელნიც პირ უეტებს აკეთებენ . კ ლოდ მინიონი ქანა ობ და , როგორც გა ლიაშ ი დამწყვ დეუ ლი დათვი . გუ ლითა დი მეგობრ ები ჩხუბ ობ დნენ . ადამიანთა სახეებზ ე ა ღბეჭდილი ცხოვ ელუ რი გამომეტყვ ელება , რ ომელსაც ფიზ იოლოგისტები ასე უ ცნაუ რად ააშკა რავებ ენ , ბუნდოვ ნა დ მჟ ღავნდებოდა მიხვ რა -მოხვ რასა , თავის დაჭერა სა , სხეუ ლის ძა ლდაუტა ნებელ მოძრაობა ში ; რ ომელიმე ფხიზ ელი და მშვ იდი ბ იშა * აქ მთელ მზამზა რეულ წიგნს აღმოა ჩენდა . მა სპინძელი გრძნობდა _ მთვრა ლი ვარ ო, ადგომას ვერ ბედავდა , მა გრა მ უ ცვლელი გრ იმასით თავისი სტუ მრების თავშ ეუ კავებლობას იწ ონებდა ; ამასთა ნავე ცდილობდა წესიერ ი და სტუმა რთმოყვ არე გა მომეტყველება ჰქონოდა . მისი ფა რთო სა ხე წითელი და ლურ ჯი , თითქ მის იისფერ ი , შ ემზ არავი გახდა . ეს სახე მონა წილეობას იღებ და სა ერ თო მოძრა ობაშ ი , მა გრა მ გვერდზ ე იხრებოდა , რ ოგორ ც ხომალდი გვ ერ დული და სიგრძივი რყ ევის დრ ოს . _ თქვენ მოკალით თუ არა ისინი ? _ ჰკ ითხა ემილმა . _ ამბობენ, სიკვ დილის სა სჯელი მოისპობ ა ივლისის რევ ოლუციის პატივ საცემადო , _ უ პასუ ხა ტა იფერმა , რ ომელმაც წარბ ები შ ეიჭმუხნა თვალთმა ქცური და სულელურ ი გა მომეტყველებით ერთსა და იმავე დროს. _ ხა ნდახა ნ სიზ მარ ში მა ინც არ ხედავთ ? _ ჰკითხა თავ ის მხრივ რაფა ელმა . _ ხა ნდაზმულობის საქ მეა ! _ თქვა ოქ როთი გავსებუ ლმა მკვ ლელმა .

78 _ და აი, მის სა ფლავზე , _ წა მოიძახა ემილმა გესლია ნი ტონით , _ სასა ფლაოს მოიჯარა დრ ე წაა წერს : «გამვ ლელო , ცრ ემლს ნუ დაიშუ რებ თ მის მოსაგონად !..» ოჰ , ას სუს მივცემდი მათემატიკ ოსს , რომელიც ალგებ რული განტოლების შ ემწეობით ჯოჯოხეთის არ სებ ობას დამიმტკიცებდა . მან ჰაერშ ი შეა გდო ვერ ცხლის ფუ ლი და დაიძახა : _ ზედაპირი , თუ ღმერ თი არსებობ ს ! _ ნუ დახედავ ! _ თქვ ა რა ფაელმა და ფუ ლს ხელი სტა ცა . _ ვ ინ იცის ? შემთხვევა ხუ მარა რამ არის . _ ეჰ , _ განა გრ ძო ემილმა სევ დია ნი მა სხრ ული ტონით . _ არ ვიცი, ფეხი სად და ვდგა ურ წმუ ნოებ ის გეომეტრ იასა და პა პის მამა ო ჩვენოს შორ ის . მაგრამ დავ ლიოთ : ტრ ინკ !* ხომ ასეთია ღვ თაებრივი ბოთლის ქურუ მის მცნება «პა ნტაგრუელის » და სასრულს .

_ მამა ო ჩვენოს უნდა ვუმადლოდეთ , _ უპა სუხა რაფა ელმა , _ ჩვ ენს ხელოვნება ს , ძეგლებს , შ ეიძლება მეცნიერებასა ც და კიდევ უფრ ო მეტ სიკეთეს , სა ხელდობ რ , ჩვ ენს თანა მედრ ოვე მმარ თვ ელობა ს , რომელშ იც ფარ თო და ნა ყოფიერ ი სა ზოგა დოება საუცხოოდაა წა რმოდგენილი ხუ თა სიოდე გონიერ ი და განა თლებუ ლი ადამია ნის მიერ . ამ საზ ოგადოებ ის ერ თიმეორის მოწინაა ღმდეგე ძალებ ი ერ თმა ნეთს ანეიტრალებ ენ და მთელს ხელისუ ფლება ს ცივ ილიზა ცია ს უ თმობენ , ამ ბუმბერ აზ დედოფალს , რომელიც ენაცვ ლება ძვ ელს , შ ემა ძრწ უნებელ ფიგურა ს _ მეფეს , ერთგვა რ ყა ლბ ბ ედისწერას , ადამიანის მიერ ზ ეცა სა და თავ ისთავ ს შ ორის დაყ ენებუ ლს . ამდენი სრუ ლქ მნილი მოვლენის წინა შე ათეიზმი უნაყ ოფო ჩონჩხს ჰგავს . შ ენ რაღა ს იტყვ ი ? _ მე ვფიქრ ობ კათოლიციზ მის მიერ და ღვ რილი სისხლის მორ ევზ ე , _ თქვა ცივ ად ემილმა . _ მან გუ ლი და ძარ ღვ ი ამოგვა ცალა , რათა A წარ ღვნისთვის წა ება ძა . მაგრამ არა უშავ ს! ყ ოველი მოაზრ ოვ ნე ადამია ნი ქრისტეს ბა ირა ღს უნდა შ ეუდგეს . მხოლოდ მან აკურ თხა სუ ლის ბატონობა სხეულზ ე , მხოლოდ მა ნ გამოააშ კარავა პოეტურა დ იმ შუამავა ლი ქვეყნის არ სებ ობა , რ ომელიც ღმერთისა გან გვყ ოფს . _ შენ გწამს? _ ჰკ ითხა რა ფაელმა და მთვ რალი კაცის გაურ კვევ ელი ღიმილით შ ეხედა . _ მა შ კა რგი , რა თა სა ხელი არ გავიტეხოთ , ცნობ ილი სა დღეგრ ძელო წა რმოვთქვათ : «უცნობ ღმერ თებს !»* და მათ გა მოსცა ლეს თავიანთი ფია ლები , სავსე მეცნიერებითა , ნა ხშ ირ ჟანგა აირითა , სუ რნელებ ითა , პოეზ იითა და ურ წმუ ნოებ ით .

79 _ თუ ბატონები კ ეთილინებ ებ ენ და სასტუმრ ოშ ი გაბრ ძა ნდებ ია ნ , იქ ყავა დახვდებათ , _ თქვა მესტუ მრ ეთუხუ ცესმა . *** ამ წუ თშ ი თითქმის ყვ ელა ნი გადა შვებ ულნი იყვ ნენ იმ სამოთხისებუ რ სფეროებშ ი , სა დაც სუ ლის სინა თლე ქრება , სადა ც თავ ისი მტარვა ლისა გა ნ გა ნთა ვისუ ფლებუ ლი სხეული ეძლევა თავისუ ფლებ ის გამაბრ უებ ელ სიამოვნება თ . ზოგიერთი სიმთვ რალის მწვერვალზე იყ ო ასული , პირქუშა დ იჯდა და დიდი გა ჭირვებით ცდილობდა რაიმე აზრ ი დაეჭირა , რა ც მის საკუ თარ არსებობ ას და ადა სტურ ებ და . ზოგიერთი გარინდებული იყო სა ჭმლის მონელებით და უძრავ ად იჯდა ; უშ იშ არი ორატორები კიდევ ბუ ნდოვან სიტყვებს ლაპარაკ ობ დნენ , მაგრამ მათი აზრი თვით არ ესმოდათ . ალაგ -ალა გ ღიღინი გაისმოდა , როგორც უსუ ლო და ხელოვ ნურა დ შეკოწიწებუ ლი მექა ნიზმის ხრ ია ლი . დუმილი და ხმაურ ობა ახირ ებ ულა დ იყ ო შეუ ღლებ ული . ამისდა მიუხედავად , რ ოცა სტუ მრებმა მსა ხურ ის ეს და ძა ხება გა იგონეს , რ ომელიც მა თ ახა ლ სიამოვნება თ ა ღუთქვამდა , ისინი წა მოდგნენ , ერთიმეორ ეს ხელი ჩა ჰკ იდეს , ერთიმეორ ეს დაებჯინენ . მთელი ეს ბრბ ო ერთი წუთის განმავლობაშ ი მოხიბლული იდგა უმოძრაოდ კარ ის ზღურბლზე . ლხინის უზ ომო სია მოვ ნებანი დაიჩრდილნენ იმ გა მაღიზ იანებ ელი სანა ხა ობის წინა შე , რ ომელსაც მასპინძელი მათ ავხორ ცობას სთა ვაზობდა . ოქრ ოს ხომლის მოციმციმე სანთლებ ის ქვ ეშ , ოქროცურვ ებუ ლი ჭუ რჭლით დაფარუ ლი მა გიდის გარ შემო , უ ცებ ქალთა

ჯგუ ფი წარსდგა გაოგნებუ ლი სტუ მრების წინა შე , რ ომელთა თვა ლებ ი ალმასებ ივ ით ა ენთნენ . მდიდარ ი იყ ო სამკაული , მაგრამ კიდევ უფრ ო მდიდა რი იყო ეს და მაბრ მავებელი მშ ვენიერ ებ ა , რომლის წ ინაშ ე ამ სა სახლის ყველა სა სწაუ ლი ქრ ებ ოდა . ამ ფერ იებ ივ ით მომჯა დოებელი ქალებ ის ვნებ ია ნ თვალებშ ი მეტი ცეცხლი იყო , ვიდრ ე სინათლის ღვარშ ი , რ ომელიც აცია გებდა კედლების ატლა სს , ბროლბაკ მს ქმნიდა მარმარილოს გარ შემო და ლივ ლივ ებდა ბრ ინჯა ოს ნა ტიფ ხრა ხნილებ ზე . გუ ლი ენთებ ოდა ამ კონტრასტებ ის და ნა ხვაზ ე , რომელსა ც მა თი თმის ტალღები და მათი პოზები ქმნიდა . ეს პოზები სხვა დასხვა ნაირ ი იყ ო თავ ისი მიმზიდველობითა და ხა სიათით . ეს იყო ყვავილებ ის ღობე , შ ემკული ლალებ ით , საფირ ონებ ითა და მა რჯნებით ; თოვლივ ით თეთრ კისერთ შავ ი ყელთსაბამებ ი ეხვია , მსუბ უქი მა ნდილები კანდელის სა ნთელივით ფრიალებ და , მხრ ებ ზე ამაყ ი პირბა დე ეშვებოდა , სხეულთ მორ ცხვა დ გამა ღიზ ია ნებელი ტუ ნიკ ებ ი ეკვროდა . ეს ჰა რამხანა ჯა დოს ქ მნიდა ყვ ელა თვა ლისა თვის , ვნება თა ღელვ ის 80 სიტკბ ოებას _ ყ ოველგვარ ი ჟინისათვ ის . ერ თი მოცეკვავე ქალი თითქო ტიტველი იყო ქ იშ მირ ის ხვ ეუ ლებში . იქ გამჭვირვა ლე გაზ ი , ხოლო აქ მოლივლივე აბრეშუმი ფარავ და და ამავ ე დრ ოს ამჟ ღავ ნებ და სხეუ ლის იდუ მა ლ სრ ულყ ოფას . პა წია ვ იწ რო ფეხები სიყვ არულზე ლა პარა კობდნენ , მარ ჯნისფერ ი წყალჯავ არიანი ტუჩებ ი დუმდნენ . სა თუ თი და თავდა ჭერილი ახალგა ზრდა ქა ლები , ეს ყალბ ი ქალწულებ ი , რ ომელთა მშვ ენიერ ი თმებ ი გარ შემო სარწ მუ ნოებრ ივ ს უმა ნკოებას აკმევ დნენ , მოჩვენებას ჰგავდნენ , ადვილა დ გასა ფანტავს ერ თი სუ ლის შებ ერვ ით . არისტოკ რატი მზ ეთუნა ხავები , აღჭურვ ილნი ამპა რტავა ნი გამოხედვ ით , მა გრა მ მოდუნებუ ლნი , სა თუ თნი , ნა ტიფნი , მოქ ნილნი , თავ ებს ხრ იდნენ თითქ ო მეფურ ი გუ ლუხვობ ის გამოსა ჩენა დ . ინგლისელი ქა ლი , თეთრ ფეროვანი , უმწიკვ ლო და ჰაეროვანი არსება , თითქო ოსიანის * ღრუბ ლებ იდან ჩამოშვ ებუ ლ სევდის ანგელოზ ს ჰგავ და , ან სინდისის ქენჯნას , ლტოლვ ილს შეცდომებ ისა და დანაშაუ ლისა გა ნ . ამ სა ხიფა თო კრებუ ლს არ აკ ლდა არ ც პა რიზელი ქალი , რ ომლის მთელი მშ ვენიერ ებ ა მდგომარეობ ს კა ლმით აუწერელ გრა ციაშ ი , რ ომელიც ამა ყობ ს თავისი ტანსაცმლით და თავისი გონებამახვ ილობ ით , ა ღჭუ რვილია ყოვ ლისშ ემძლე სისუ სტით , მოქნილი და შვეტია ერთსა და იმავე დროს, უგუ ლო და უვნებო სირინოზ ს წა რმოადგენს , მაგრამ ხელოვნუ რად ქმნის ვნებათაღელვის სა გა ნძუ რს და გულის თრთოლვას . აქვ ე ბრწყ ინავდნენ იტალიელი ქა ლები , მშ ვიდნი გარეგნულად , მა გრა მ კ ეთილსინდისიერნი ნეტარების დროს, აყვავებული სხეუ ლით დაჯილდოებუ ლი ნორ მანდიელი ქალებ ი , ბოლოს სა მხრ ეთის ასულნი , ყ ორნის ფრთა სავით შავ ი თმითა და ნუშივით მოყ ვანილი თვალებით . ადამია ნს შ ეეძლო ეფიქრა , აქ თავ ი მოუ ყრიათ ლებელის * მიერ მოწვ ეუ ლ ვ ერსა ლის მზ ეთუნა ხავთ , რომელთაც დილიდა ნვე თავ ია ნთი ხაფანგები გაუბამთო , ან კიდევ ისინი ა ღმოსავ ლეთის მხევ ლები არ ია ნ, გა ღვიძებუ ლნი სოვდაგრის მიერ , რა თა გზას გაუ დგნენ დილის რ იჟ რაჟზ ეო . ისინი წამოდგნენ , შეშ ფოთებუ ლი და და რცხვენილი გაჩერ დნენ მა გიდის გარ შემო . ეს შ ეკრ თომა საყვ ედუ რი და კეკლუ ცობ ა იყო ერთსა და იმავე დროს, იგი ან წ ინასწარ გა ნზრა ხუ ლ

მა ცდურობას წარმოა დგენდა ან უ ნებ ლიე კ დემამოსილებას : შეიძლება გრძნობა , რომლიდანა ც ქალი არასოდეს არ იძა რცვ ება საბოლოოდ , მათ უკარნა ხებდა სათნოებ ის წა მოსასხამშ ი გა ხვეულიყვ ნენ , რა თა გულუ ხვა დ გამჟ ღავ ნებული ცოდვ ისათვ ის მეტი მომხიბ ლაობა და სიმწ ვავე მიეცათ . ბებ ერ ი ტაიფერ ის შ ეთქმუ ლებას თითქო მა რცხი უ ნდა გა ნეცა და . ეს ა ღვირა ხსნილი მამა კაცებ ი უცებ და ექ ვემდებარ ნენ მეფურ ძალას , რ ომლითა ც ქა ლია ა ღჭუ რვილი . გაისმა ა ღტა ცებ ის ჩურ ჩუ ლი , როგორც უ ნაზესი მუსიკ ა . სიყვარუ ლს არასოდეს არ უმგზ ავრია 81 სიმთვრა ლესთან ერ თად . ვნებათა გრიგალის მა გივრა დ სტუ მრებმა , რომელთაც სისუ სტის წუ თებშ ი მოუ სწ რეს , თავ ი მისცეს ნებ იერ ი ექსტა ზის სიტკბ ოებას . პოეზიის მოწოდებაზ ე , რომელიც მუდამ ეძა ხის ხელოვანთ , ხელოვანნი ნეტარების გრძნობით შეუ დგნენ ამ არჩეუ ლ მშ ვენიერ ებ ათა სა თუ თი ნა კვ თებ ის შ ესწავლა ს . ფილოსოფოსი გამოფხიზლდა აზრის წყა ლობით , რ ომელიც შ ეიძლება შა მპა ნურ ის ნა ხშ ირ ჟანგა აირით იყ ო გამოწვ ეული , და შ ეკრ თა იმ უბ ედუ რებ ის წა რმოდგენა ზე , რ ომელთა ც აქ მოეყვა ნათ ეს ქა ლები - შეიძლება ერ თ დროს ღირსნი უწ მინდესი თაყვანისცემისა . უ ეჭვ ელია , თითოეულ მა თგანს შ ეეძლო სისხლისმღვრ ელი დრა მა ეამბ ნა . ყველას , ალბათ , თან ჯოჯოხეთურ ი ტანჯვა ჰქონდა მოტა ნილი , ყვ ელა ნი უკ ან მოღა ლატე მა მაკა ცებს , გაცრ უებ ულ აღთქმებ ს , შ ეჭირ ვებ ით ნა ყიდ სიხა რულს მოათრევდნენ . სტუმრ ებ ი ქალებ ს მიუა ხლოვ დნენ ზრ დილობ ია ნად და გა იმართა საუ ბარი , ისევ ე მრავა ლფერა დი , როგორიც მოსაუბრ ეთა ხა სიათი იყო . ჯგუფებ ი შ ეიქმნა . იტყ ოდით , წ ესიერ ი ოჯახის სა სტუ მრო ოთა ხია , სადა ც ქალწულებ ი და მა ნდილოსნებ ი სადილის შემდეგ სტუმრ ებ ს ყავ ის , ტკბ ილი სასმელებისა და შა ქრის სახით და ხმა რებ ას სთავაზ ობ ენ საჭმლის მონელების გა საადვ ილებლა დო . მაგრამ მალე აქა-იქ სიცილი გაისმა , ხმაურ ობამ იმატა . ერთი წუთით მოთვ ინიერ ებუ ლი ღრ ეობა ხელახლა გაღვ იძებას აპირებდა . დუმილის და ხმაურ ობის ეს ცვა ლება დობა შ ორიდა ნ ბ ეთჰოვ ენის სიმფონიას ჰგავდა . რ ოგორ ც კ ი ემილი და რაფა ელი რბ ილ დივ ანზ ე დასხდნენ , მა თ მა ღა ლი , ლამა ზი ა გებ ულების ახალგა ზრდა ქა ლი მიუა ხლოვ და . მას თავ ი ღირსეუ ლად ეჭირ ა ; სა კმა ოდ უსწ ორ მასწ ორ ო სა ხე , მა გრა მ გამგმირ ავი , ფიცხელი გამომეტყვ ელება ჰქ ონდა . ეს გამომეტყვ ელება სულს იპყ რობ და თავისი ძლიერ ი კონტრასტებ ით . ეტყობ ოდა , მის შავ თმა ს, გამა ღიზ ია ნებლა დ და ხუ ჭუჭებუ ლს , სიყვ არულის ბრ ძოლები განეცადა . იგი ეცემოდა მის ფა რთო მხრებზ ე მსუბუქ კულულება დ , რომლებიც თვალისთვ ის მიმზიდველ პერ სპექ ტივებს ქმნიდა . მის მედიდურ მწყა ზარ კისერზ ე სინა თლისა და ჩრდილის შ ენა ცვ ლება ულა მაზესი კონტურების სინა ტიფეს ამჟ ღავ ნებ და . მისი თბილი და ელვარ ე ფერები აცხოველებდა მიმცხრ ალი თეთრ ი ფერ ის კა ნს . თვალები , მიჯრ ით დაისრ ული გრ ძელი წამწამებით , კადნიერ ცეცხლს ისროდა , სიყვ არულის ნა პერწ კლებ ს ! მა რჯნისფერი წყა ლჯავარ ია ნი ტუ ჩებ ი ოდნავ დაღებ ული იყ ო და თითქო კოცნა ს მოუხმობდა . მა ს ძლიერი , მაგრამ სასიყვ არულოდ მოქნილი წელი ჰქონდა ; მისი მკ ერ დი და ხელები გაფუ რჩქვ ნილი იყ ო , რ ოგორ ც კა რაჩის *

მზეთუ ნახავ ებ ის მკერდი და ხელებ ი , მა გრა მ ეტყ ობოდა , მისი სხეუ ლი დიდად მკვირცხლი და მკვ რივი უ ნდა ყოფილიყ ო. მისი 82 მოძრაობა ავაზისებურ ძალას მოწმობდა , მისი ვაჟ კაცური ფორ მებ ის მოხდენილობა შთა მთქმელ ვნებათაღელვას აღგვითქვა მდა . თუმცა ამ ქალს კა რგა დ უნდა სცნოდნოდა სიცილიც და ცელქობაც , მისი თვალები და გა ღიმება გონებას აფრ თხობ და . იგი დემონის მიერ შეპყრ ობილ წინა სწა რმეტყვ ელ ქა ლს ჰგავდა და უ ფრო გა კვირვ ებას იწ ვევდა , ვ იდრე ნდომას . შ ეიძლება მა ს ნა ყროვანი ადამია ნები მოეხიბლა , მაგრამ ახალგა ზრდა კა ცს შეა შინებდა . ეს იყ ო კოლოსა ლურ ი ქანდა კება , ჩა მოვა რდნილი ბერ ძნული ტაძრის ფრ ონტონიდა ნ , დიდებული _ შ ორიდა ნ , მაგრამ ცოტა არ იყ ოს , ტლანქი , თუ ახლო დაუ კვირდებ ოდით . ემილმა იგი შექსპირის ტრა გედია ს შ ეადა რა , საუცხოო არაბესკს , სადა ც სიხა რული ღმუის , სა დაც სიყვ არულში არ ის რა ღაც ვ ელუ რი , სადა ც გრა ციის ჯა დოქრობას და ბ ედნიერ ებ ის ცეცხლს გუ ლისწ ყრ ომის სისხლისმღვრ ელი ამბ ოხება მოსდევს . მა ს შ ეეძლო ერ თ მოხვ ევაშ ი ყველა ქა ლურ ი ჯა დოქრობა მოეცა , ხოლო ერთი წუთის შ ემდეგ დაეგრ გვ ინა , თავისი თავ ი დაეფლითა , თავ ისი ვნება თა ღელვა და თავისი საყვარ ელი შ ეემუსრა ; ბოლოს თავ ისივე თავი გაენადგუ რებ ინა აჯა ნყებული ხალხის მსგავსად . მა ს წ ითელი ხავ ერ დის ტანისამოსი ეცვა , უზრუ ნველა დ ფეხით სთელავდა თავ ისი ამხანაგებ ის თმებ იდან ჩა მოცვივნულ ყვავილებს და გულზვიადა დ ვერ ცხლის ლანგა რს უწვდიდა რაფა ელს და ემილს . მისი თეთრ ი ხელი ცოცხლა დ იხა ტებოდა ხავ ერ დის ფონზ ე . იგი თითქოს სია მოვ ნების დედოფა ლი იყო , იმ ადამიანურ ი სიყვარუ ლის გა ნსა ხიერ ება , რ ომელიც ფლა ნგა ვს სა მი თაობ ის მიერ დაგროვილ დოვლა თს , და სცინის ცხედრებს , სამა სხა რაოდ იგდებს წინა პრ ებს , ლეწ ავს მარ გალიტებსა და ტა ხტებს , ჭაბ უკებს მოხუცება დ აქ ცევს , ხოლო მოხუცებ ს _ ჭაბუ კება დ ; ეს სიხა რული ნებადა რთუ ლია მხოლოდ ხელისუ ფლებ ით ან აზრით და ქანცუ ლი ბუმბ ერაზ ებ ისათვ ის , ან კ იდევ ისეთი გმირებისა თვ ის , რომელთათვ ის ომი თამაშ ობა დ იქცა . _ რა გქ ვია? _ ჰკ ითხა რა ფაელმა . _ აკვილინა . _ ოჰო , ოჰო ! შ ენ «გადა რჩენილი ვენეციიდა ნ »* მოდიხარ ! _ წა მოიძახა ემილმა . _ დიახ , _ უპა სუხა ქალმა , _ ისევე , როგორც პაპებ ი სახელს იცვ ლია ნ, როცა ადამია ნებზ ე მა ღლა დგებიან , მეც ახა ლი სახელი და ვირქვ ი , რა კი ყვ ელა ქა ლზ ე მა ღლა და ვდექ ი . _ გყავს თუ არა შ ენ , რ ოგორ ც შ ენს მფარვ ელ წმინდა ნს , კეთილშ ობ ილი და საშ იშ ი შეთქ მული , რ ომელსაც უყვარ ხარ და შეუ ძლია თავი და სდოს შენთვის ? _ ჰკ ითხა ემილმა , გა მოფხიზ ლებუ ლმა ამ მოჩვენებითი პოეზ იით .

83

_ მყავ და , _ უ პასუ ხა ქა ლმა , _ მაგრამ ჩემი მოქიშპე გილიოტინა გა ხდა . და აი, ყოვ ელთვ ის წ ითელ ნაჭრებ ს ვაწ ნავ ჩემს თმაშ ი , რა თა თავი შ ევიკავ ო მხიარუ ლების დროს. _ თუ ამა ს ლა როშელის ოთხი ჭაბუ კის * ამბავ ი მოა ყოლებ ინეთ , ა ღარ გაათა ვებ ს . სჯობ ს და დუ მდე, აკვილინა ! გა ნა ყვ ელა ქალს თითო საყ ვარელი მაინც არ ჰყავ ს გამოსა ტირებელი ? მა გრა მ ყვ ელა ს შ ენსავით ბ ედნიერ ება არ ჰქონია , იგი ეშა ფოტზ ე და ეკ არგა . აჰ, მე მირჩევნია ჩემი სატრ ფო სა ფლავში იწ ვეს, ვიდრ ე მეტოქ ე ქა ლის ლოგინშ ი ! ეს სიტყვები ნა ზი და მელოდიუ რი ხმით წარმოთქვა ყველაზ ე უმა ნკო , ლა მაზ მა და სანდომიანმა პაწ ია არსებამ , რ ომელიც ფერ იის ჯოხის გავლენით ოდესმე ჯადოქრ ული კვერცხიდა ნ გა მოჩეკილა . იგი მოვ იდა უხმო ნაბ იჯით , მა ს ნა ზი პირ ისა ხე , ნა ტიფი ტანი , მომხიბლა ვად მორცხვი ლურჯი თვალები , სუფთა და ქ ორ ფა კა ნი ჰქონდა . შეუ ძლებ ელია , რომ მია მიტი ლანდა ლი ,* რომელიც წყარ ოდა ნ ამოდის , უ ფრო გაუბ ედავი , თეთრ ი და გუ ლუბრყ ვილო იყოს, ვიდრ ე ეს ქა ლი იყო , შესახედავად თექვსმეტი წ ლისა იქ ნებოდა ; გეგონებ ოდათ , არ ც ბოროტებ ას იცნობს , არ ც სიყვარუ ლს , არ ც ცხოვრების ქა რიშხა ლს და თითქოს ეკლესიიდა ნ არ ის მოსული , სა დაც ანგელოზ ებ ს სთხოვა _ ჩემი თავი ნა ადრ ევა დ გააწვ ევინეთ ზეცაშ იო . მხოლოდ პა რიზშ ი გვ ხვდებ ია ნ ასეთი გულწრფელი გა მომეტყველებით და ჯილდოებული არსებანი , რ ომელნიც გვ ირ ილის ყვავ ილივით უმწიკვ ლო და ნაზ შუბლს ქვ ეშ უღრ მეს გარყვ ნილება ს , უმძაფრ ეს ბიწიერ ებ ას ჰფარავ ენ . ემილი და რაფა ელი პირ ველა დ მოტყუვ დნენ ზ ეციუ რი ა ღთქმებით , რომელიც ამ ახა ლგაზრ და ქალის სა ნდომია ნ ნაკ ვთებზ ე იყო ა ღბეჭდილი , აკვ ილინას მის მიერ და სხმული ყავის ფინჯნებ ი ჩამოარ თვეს და გა მოკითხვა და იწ ყეს . ქა ლმა ამ ორი პოეტის თვალწინ , რა ღაც პირ ქუშ ი ალეგორ იის შ ემწეობით , გა მოხატა ადამია ნუ რი ცხოვრების ერთი სახე და თავ ისი მედიდურ ი მეგობრ ის , აკვ ილინას უდრ ეკ და ვნებ ია ნ გამომეტყვ ელება ს ცივ ი , ვნებ ია ნად სა ტიკი გარყვ ნილებ ის გა ნსა ხიერ ება დაუ პირდაპირ ა ; იგი მა თ მოევლინა , როგორც ერ თგვარ ი უგუ ლო დემონი , რომელიც მდიდარ და ნა ზ სუ ლს სჯის და ვნებათაღელვას აგრ ძნობ ინებ ს , თუ მცა თვ ით მოკლებულია მას , და ყ ოველთვის პოულობს გა საყიდი სიყვარუ ლის გრ იმასს , თავ ისი მსხვერპლის დასა ტირებელ ცრ ემლს და მისი ანდერძის წა კითხვ ით გამოწვ ეულ სიხარუ ლს . პოეტი აღტაცებუ ლი და რჩებ ოდა მშ ვენიერ ი აკვილინა თი , ყველანი უნდა განშ ორ ებ ოდნენ გუ ლის ამაჩუყ ებელ ევ ფრასია ს : ერთი მათგა ნი ბ იწ იერების სული იყ ო , მეორე კი _ უსუ ლო ბ იწ იერება . _ მინდოდა გამეგო , ფიქ რობ თუა რა ოდესმე მომავა ლზ ე ? _ ჰკითხა ამ ლა მაზ არსებას ემილმა .

84 _ მომავალზე ? _ უპა სუხა ქალმა სიცილით : _ რა ს უწ ოდებ თ მომავა ლს ? რად ვ იფიქრებდი ასეთ რამეზ ე, რაც ჯერ კ იდევ არ არსებობ ს ? მე არა სოდეს არ ვიცქ ირ ებ ი არც ჩემს წ ინ , არც ჩემს უკ ან . განა საკმაო არ არ ის , რომ დღევანდელ დღეზ ე ვფიქრ ობ ? ესეცაა _ ჩვ ენი მომავა ლი ცნობ ილია : ის საავა დმყ ოფოა .

_ რ ოგორ შეგიძლია წინდაწ ინ საავ ადმყფო და ინა ხო და არ ეცადო მისი თავიდა ნ აშ ორება ? _ წამოიძა ხა რაფა ელმა . _ რა არის საავა დმყ ოფოშ ი ასეთი საშ ინელი ? _ იკ ითხა მკა ცრ მა აკვ ილინამ . _ ჩვ ენ ხომ არც დედები ვარ თ და არც მეუღლეებ ი ; როცა სიბ ერ ე ფეხებ ზე შავს წინდებს ჩა გვა ცმევს , ხოლო სახეზ ე ნა ოჭებ ს გაგვ იკეთებს , რ ოცა ყოვ ელივ ე დაჭკნება , რა ც ქა ლურ ია ჩვ ენში , ხოლო ჩვენი მეგობრ ების თვა ლებ ში სიხა რული ამოშრება , რაღა მოთხოვ ნილება უნდა და გვ რჩეს ? ჩვენსა და ჩვენი სამკაულიდა ნ თქვენ მაშ ინ არა ფერს არ და ინა ხავთ გარ და პირ ველყ ოფილი გარყვ ნილებ ისა , რომელიც ორ თა თზ ე და დის , ცივ ი , მშრა ლი და დაშ ლილია და სია რულის დროს მკვდა რ ფოთლებს აშრიალებ ს . ჩვ ენი უ ლამაზ ესი ტა ნისა მოსი ძონძებად იქცევ ა , ბუდუა რის დამა თრ ობ ელი ამბრ ი სიკვ დილის სუ ნს მიიღებ ს და ჩონჩხივით აყრ ოლდება ; და თუ ნდა ც ამ ტა ლახში გული აღმოჩნდეს , თქვენ ყველანი შეუ რაცხყოფთ მა ს, თქვ ენ ხომ და ხსომებ ის ნება საც არ გვაძლევთ . სა დაც უ ნდა ვიყოთ ცხოვრების ამ ხა ნაშ ი , მდიდა რ პა ლა ტებ ში , ძაღლებ ის მოვ ლით შ ექცეულნი , თუ საავ ადმყოფოში , ძონძებ ის გადა რჩევ ით გართულნი , ჩვ ენი არ სებ ობა ერ თი და იგივეა . რა გა ნსხვავებაა , დავმალავ თ ჩვენს ჭაღარა თმა ს წ ითელ და ლურჯზოლებიან თავ საკრა ვსა თუ ძვირფასი მაქმანებ ის ქვეშ, ქუჩებ ს დავ ხვეტთ ცოცხით თუ ტიულრის სასა ხლის კ იბ ეებს _ ატლასით , ვარაყ ია ნ ბუ ხართან გავ თბებით თუ მიწ იერ ი ქოხის კერასთან , ადამია ნის სიკვდილით და სჯას დავ ესწრებით გრ ევ ის მოედანზე თუ წარმოდგენას ოპერა ში ? _ Aquilina mia,* არასოდეს ასე მარ თალი არ ყ ოფილხა რ შ ენს სასოწა რკვ ეთილებაშ ი , _ სიტყვა ჩაუ რთო ევფრა სიამ . _ ჰო , ქიშ მირ ი , ვ ელენი ,* ნელსურნელებ ა , ოქ რო , აბრ ეშუ მი , ფუ ფუნება , ყ ოველივე რა ც ბრ წყინავ ს , ყ ოველივე რა ც მოსა წონია , მხოლოდ ახა ლგაზრ დობას უხდება . მხოლოდ დროს შ ეუძლია ჩვ ენი სიგიჟ ის მოთვინიერება , მაგრამ ჩვ ენი გამმართლებელი ბედნიერებაა . თქვენ დასცინით ჩემს სიტყვებს , _ წა მოიძახა მა ნ და გესლიანი ღიმილით გადა ხედა ორ ივ ე მეგობა რს , _ გა ნა მე მა რთა ლი არ ვარ? მირ ჩევ ნია სია მოვ ნებამ მომკ ლას , ვ იდრე ავადმყოფობამ . მე არც უკვ დავების წყ ურვილი მაქვ ს, არც იმდენი პა ტივისცემა ადამია ნის მოდგმისა დმი , რ ომ ვუცქირო , რა ს აკ ეთებ ს მისგა ნ ღმერ თი ! მომეცით მილიონებ ი და მა შინვ ე შ ევჭა მ; ერთ სანტიმსაც არ გადავ დებ მომავა ლი 85 წ ლისა თვ ის . იცოცხლე , რა თა იმეფო და ხა ლხს თავი მოაწ ონო , _ ასეთია გა ნაჩენი , რომელიც ჩემი გუ ლის თითოეულ ძგერა ს გამოაქვ ს . საზ ოგადოებ ა დასტურ ს მა ძლევ ს ; განა იგი გა ნუწყ ვეტლივ სიმდიდრ ეს არ მაწვ დის გასა ფლა ნგავად ? მა შ, ღმერ თი ყოვ ელ დილით შემოსავალს რა დ მა ძლევ ს ღამით გაწ ეული ხარ ჯებისგან ? საავა დმყ ოფოებს რად გვ იშ ენებ თ ? გა ნა ჩვენ იმისა თვის ვდგავარ თ ბოროტებ ასა და სიკ ეთეს შორ ის , რომ ისეთი რა მ ავ ირ ჩიოთ , რა ც გულს გვიკოდავ ს და მოწყენილობა ს იწვ ევს , განა სულელი არ ვიქნებ ოდი , რ ომ უარი მეთქვა თავ ის შ ექცევ აზე ? _ სხვებზე რა ღას იტყვით ? _ ჰკ ითხა ემილმა .

_ სხვ ებზ ე ? ეს მათი საქ მეა ! მირჩევნია , მა თ ტა ნჯვას დავ ცინო , ვიდრ ე სა კუთარი ტკივილებ ის გამო ვ იტირ ო . მე გავურბ ივა რ ყ ოველ ადამიანს , რ ომელიც მცირეოდენ უსიამოვ ნება ს მომაყ ენებ და . _ ისეთი რა დიდი ტანჯვა გა ნგიცდია , რომ ასე ფიქ რობ ? _ ჰკითხა რა ფაელმა . _ მე მიმატოვეს მემკვიდრ ეობ ის გუ ლისა თვ ის ! _ თქვა ქალმა და ისეთი პოზა მიიღო , რ ომ მთელი თავისი სხეუ ლის მომხიბ ლაობა გამოამჟ ღავ ნა . _ მე კი დღე და ღამეს ვასწ ორ ებდი , რა თა ჩემი შრ ომით ჩემი საყ ვარელი მერჩინა ! ა ღარ მინდა თავ ი რაიმე ღიმილს, რაიმე ა ღთქმა ს მოვატყუებ ინო , გა დაწყვ ეტილი მაქვ ს ჩემი ცხოვრება ხა ნგრძლივ სიამოვნება დ ვაქციო . _ მაგრამ გა ნა ბ ედნიერ ება სულის სიღრმიდა ნ არ მოდის ? _ წა მოიძახა რა ფაელმა . _ და მერე რა, _ სიტყვა ჩაურ თო აკვილინა მ , _ განა ეს არაფერ ია , რ ოცა ხედავ , რომ ყვ ელა ნი ა ღტა ცებ ული გიცქერიან , რომ ყვ ელა ქალს სჯობნი , თვით სა თნოებით ა ღსავ სეთა ც , რომ მა თ სილამა ზით და სიმდიდრ ით ანადგურ ებ ? ესეც არ იყ ოს , ჩვენ ერ თ დღეშ ი მეტს გა ნვიცდით , ვიდრ ე პა ტიოსანი ბურ ჟუა ქალი ათ წელიწა დშ ი გა ნიცდის , და ესა ა თავი და თავ ი . _ განა სათნოება ს მოკ ლებული ქალი საზ იზ ღა რი არაა ? _ უ თხრა ემილმა რაფა ელს. ევ ფრასია მ მა თ ასპიტის თვალით შ ეხედა და შეუ დარ ებ ელი ირ ონიით უპა სუხა : _ სა თნოება ! მა ხინჯებსა და კუ ზიანებ ს ჰქონდეთ . რაღა იქნებოდნენ ეს საბ რალოები უსა თნოებოდ ? _ კარ გი , გა ჩერდი ! _ წამოიძა ხა ემილმა . _ ისეთ რამეზ ე ნუ ლა პარა კობ , რაც არ იცი. _ რა , ეს არ ვიცი? _ უპა სუხა ევ ფრასია მ , _ მთელი სიცოცხლის განმავლობაშ ი სა ძუ ლველ ადამიანს უნდა ნებ დებ ოდე , უ ნდა აღზ არდო ბავშვ ებ ი , რომელნიც მიგატოვ ებენ , მა თ მა დლობა უნდა უ თხრა , რ ოცა გუ ლს დაგიკოდა ვენ ; ა ი, რა სა თნოებას 86 უკარ ნახებ თ დედაკა ცს ; გარ და ამისა , რა თა მისი თავგა ნწ ირ ულება აუნა ზღა უროთ , თქვენ მას ტანჯვა ს აყ ენებ თ და მის შეცდენას ცდილობთ , ხოლო თუ წ ინააღმდეგობა გაგიწ იათ , სახელს უტეხთ . კა რგი სიცოცხლეა , თქვ ენ ნუ მომიკ ვდეთ ! მგონია , სჯობდეს თავ ისუფა ლნი და ვრჩეთ , გვიყვარ დეს , ვინც მოგვწ ონს და ახალგა ზრდანი დავ იხოცოთ . _ არ გეშ ინია , რ ომ ერ თ მშ ვენიერ დღეს ყოვ ელივ ე ამისა თვ ის დაისჯები ? _ მერე რა. იმის მაგივრად , რომ ჩემი სია მოვ ნებანი მწუ ხარ ებამ გაა ნელოს ან მოწამლოს , ჩემი ცხოვრ ება ორ ნაწ ილად გაიყოფა : ერ თი იქნებ ა უცილობ ლად მხიარუ ლი ახა ლგაზრ დობა , ხოლო მეორე _ რა ღაც გამოურ კვევ ელი მოხუ ცებულობა , რ ომლის დრ ოსა ც კიდევ მოვასწრ ებ ტა ნჯვა -წვა ლების გა ნცდას .

_ ამას არასოდეს არ ჰყვარებია , _ წა რმოთქ ვა აკვ ილინამ გუ ლის სიღმიდა ნ . _ არა სოდეს ასი ლიე არ გაუვ ლია , რა თა ა თასგვარ ი სიტკბოებ ით ჩაენთქა ერ თი შ ეხედვა ან ერ თი უარ ის თქმა ; არასოდეს თავ ისი სიცოცხლე ერთი თმის ბეწ ვზე არ მიუბამს , არასოდეს არ უ ცდია რამდენიმე კა ცი გაეგმირ ა ხა ნჯლით , რათა თავ ისი მბ რძა ნებელი , თავ ისი ბატონი , თავ ისი ღმერთი ეხსნა ... ამისა თვ ის სიყვარუ ლი ერ თი ლა მაზ ი მხედარი იყო და მეტი არა ფერი . _ ეჰ , ეჰ ! ლარ ოშ ელი ! სიყვარუ ლი ქარ ია . ჩვენ არ ვ იცით საიდა ნ ქრის , _ უპა სუხა ევ ფრასია მ . _ ესეცაა , თუ ერთხელ მხეცს ჰყვარებიხა რ , შემდეგ გონიერ ადამიანებ საც გა ექ ცევი . _ სისხლის სა მარ თლის კ ოდექ სი გვიკრ ძა ლავს მხეცებ ის სიყვ არულს , _ უპა სუხა დიდებუ ლმა აკვილინა მ ირონიუ ლა დ . _ მეგონა , შენ უ ფრო გუ ლმოწყა ლე იყავ ი სამხედრ ო პირ ებ ისადმი ! _ წამოიძა ხა ევ ფრასია მ სიცილით . _ ნუთუ ეს ქალებ ი ასე ბედნიერები არ ია ნ, რომ შ ეუძლია თ უარ ი თქვ ან თავიანთ გონებ აზე ? _ იკ ითხა რაფა ელმა . _ ბედნიერები ? _ თქვ ა აკვ ალინამ და სიბ რალუ ლით თუ შ იშ ით ა ღსავ სე თვალები მია პყრ ო ორივე მეგობარ ს . _ აჰ , თქვენ არ იცით , რა ს ნიშ ნავ ს სიამოვნებ ისთვ ის თავის გა ნწ ირვ ა , როცა სიკ ვდილი გაქვ ს გულში ... * * * ვ ინც იმ წუ თშ ი ამ სა ლონშ ი შეიხედავ და , წარმოდგენას იქონიებდა მილტონის * პა ნდემონიუმზე .* პუნშ ის ლურჯი ალი ჯოჯოხეთის სიანთლესავით აციმციმებდა იმათ saხეებ ს, ვისაც კიდევ შეეძლო ღვინის სმა . გიჟურ ი ცეკვა , გაღვ ივ ებუ ლი ველურ ი ენერ გიით , იწ ვევდა სიცილს და ყვირილს , ეს სიცილი თუ ყვ ირ ილი შუშ ხუ ნებ ის აფეთქებასავით გა ისმოდა . ბუდუა რი და ერ თი პა ტარა სასტუმრ ო თითქო მიცვალებუ ლებით და მომაკვ დავ ებით იყო და ფარ ული და ბრ ძოლის ველს ჰგავდა . ჰა ერ ი გავა რვარებული იყ ო ღვ ინითა , სია მოვ ნებითა და სიტყვებით . სიმთვ რალე , სიყვარუ ლი , ბოდვა , ქვ ეყ ნიერ ებ ის და ვიწყ ება ა ღბეჭდილი იყ ო გუ ლთა სიღრმეშ ი , სახეებში , დაწ ერ ილი იყო ნოხებ ზე , იხა ტებოდა არ ევ -და რევ აში ; თვალებს მსუბ უქი ლეჩაქ ი ჰქ ონდა გა დაფა რებ ული , ჰა ერ ი გა მაბრუ ებელი ორთქლით იყო გაჟღენთილი . აქა -იქ გადა ჭდობ ილი სხეულები უერ თდებ ოდნენ თეთრ მა რმარ ილოს , ქანდა კებ ის შ ედევრ ებს , რ ომელნიც ამკობ დნენ ამ დარბა ზებ ს . თუ მცა ემილსა და რა ფაელს აზრებსა და სხეულის ასოებშ ი კიდევ შენარ ჩუ ნებული ჰქ ონდა თ ერთგვა რი მოჩვენებითი სიფხიზ ლე , სიცოცხლის უკ ანა სკ ნელი თრთოლა , სიცოცხლის უსრულო ხა ტება , მაგრამ მათთვ ის შ ეუძლებელი იყ ო გა მოცნობა , თუ რა იყ ო რეა ლურ ი ამ ახირებუ ლ ფა ნტაზიებში , რომელნიც განუ წყვ ეტლივ მიმოდიოდნენ მა თ დაღლილ თვალთა წ ინ . ჩვ ენმა სიზმართა სუ ლის შემხუ თავ მა ცა მ, ჩვ ენმა მოჩვ ენება თა მწვავ ე სიტკ ბოება მ , ბოლოს უ ჩვეულო მოვლენებ მა მა თ წინაა ღმდეგ ისეთი ცხარ ე იერ იში მიიტანეს , რ ომ მათ ამ ღრეობ ის თამაშ ობა ნი მძიმე ძილის ხილვ ად მიიჩნიეს , სა დაც მოძრაობა უხმოდ ხდება , სადა ც ძახილი იკ არ გება ყურ ისთვ ის . ამ დროს და რბაზ ის მსახუ რმა ძლივ ს შ ეძლო წინა ოთახშ ი გა ეხმო თავ ისი პა ტრ ონი და წა სჩურ ჩუ ლა : _ ბატონო, ყველა მეზობ ელი ფანჯრ ებშ ი იცქ ირება და ხმაურობას უ ჩივის.

_ ჩა ლა დაა ფინონ თავიანთი კა რებ ის წინ, თუ ხმაურობის ეშ ინია თ! _ წა მოიძახ ტა იფერმა . რაფა ელს უცებ ისე მოუ ლოდნელად და უდრ ოოდ წასკდა სიცილი, რომ მისმა მეგობარ მა ჰკ ითხა, რა არ ის ამ თავშეუკავ ებ ელი მხიარუ ლების მიზეზ იო. _ გა გიჭირ დება ჩემი გაგება , _ უპა სუხა მა ნ. _ უწინა რეს ყოვლისა უნდა გამოგიტყდე, რომ თქვ ენ ვ ოლტერ ის სანაპირ ოზ ე შემაჩერ ეთ სწ ორ ედ იმ წუ თშ ი, როცა მე სენაში გა დავარ დნას ვაპირ ებ დი; შ ენ, რასა კვირვ ელია , მოისურვ ებ გა იგო, რა მოტივები მქ ონდა თვ ითმკ ვლელობ ისათვის, მა გრ ამ გა ნა მეტს გაიგებ, თუ გეტყვ ი, რომ მაშინ თითქმის ზღა პრუ ლი შ ემთხვ ევ ის წყალობით ჩემ თვა ლთწ ინ მატერ ია ლურ ი სა მყარ ოს ყველაზ ე უფრ ო პეოტურ ი ნა ნგრევებ ი ეყარა , ხოლო ამ წუ თშ ი გონებ რივ სა გა ნძუ რთა შ ემუ სვრა მ, რა ცა ჩვ ენ სუფრა ზე მოვა ხდინეთ, ამ ორ ქალთა ნ მოგვ იყვა ნა , ამ სიგიჟ ის ცოცხალ და თავისებუ რ სახესთან, რომ ადამიანებ ის და საგნებ ის უზ რუნველად მოპყრობამ ხელი შეგვ იწ ყო არსებ ობის ორი დიამეტრალუ რად სა წინაა ღმდეგო სისტემის მრავა ლფერა დი სურა თი და გვ ენა ხა . მთვრა ლი რომ არ ყ ოფილიყავ ი, შ ეიძლება აქ ფილოსოფიური ტრა ქტა ტი დაგენახა . _ თუ შ ენი ფეხებ ი ამ მომხიბლავ აკ ვილინაზ ე არ ყოფილიყ ო დაწ ყობ ილი, თუ ამ ქალის ხვრინვა ცოტა არ იყ ოს ქუ ხილს არ ჰგვანებ ოდა , შ ეგრცხვებოდა შენი სიმთვრა ლისა და შენი ლაყბობისა , _ უპასუხა ემილმა , რომელიც თავს იქცევ და იმით, რ ომ თითქმის შ ეუგნებლა დ ახვ ევ და და შლიდა ევ ფრა სიას თმას. _ შენი ორ ი სისტემა შეიძლება ერთ ფრა ზაში მოთავ სდეს და ერთ აზრში გა მოითქვ ას. უბრ ალო და მექანიკურ ი ცხოვრ ება შრ ომით აჩლუ ნგებ ს ჩვ ენს გონებას და რაღა ც უაზრ ო სიბ რძნისკ ენ მიგვაქა ნებს; მეორე მხრ ით, აბსტრა ქციების სიცარ იელესა ან ზ ნეობრ ივ ი სა მყარ ოს უ ფსკ რულებშ ი გატა რებუ ლი ცხოვ რება რა ღა ც გიჟ ურ სიბრ ძნეს იწვ ევს. ერ თი სიტყვით, ჩვ ენ ორშ ი ერთი უნდა ავირჩიოთ: ა ნ გრ ძნობები მოვ კლა თ და სიბ ერ ემდე ვ იცოცხლოთ, ან ვნება თა ღელვ ის მოწ ამეობ ის გვ ირ გვ ინი მივიღოთ და ახა ლგა ზრ დანი და ვიხოცოთ. მაგრამ უ ნდა ითქვა ს, რომ ეს განჩინებ ა ებრ ძვის ტემპერა მენტებ ს, რომლითა ც დაგვაჯილდოვ ა ულმობელმა მასხარამ, ყვ ელა არ სება თა თა რგებ ის გამომჭრ ელმა. _ სუ ლელო! _ სიტყვა შეა წყვეტინა რაფა ელმა. _ თუ კვლა ვაც ასე შეიზ ღუ დები, ტომებს შ ექ მნი! მე რომ პრ ეტენზია მქონოდა ზედმიწ ევ ნით ფორ მულა ში გამომეხატა ეს ორ ი იდეა, გეტყოდი _ ადა მიანი ირყვ ნება გონებ ის ვარჯიშობ ით და იწმნდებ ა უმეცრ ების წყ ალობით-მეთქი. ეს ნიშნავს სა სამა რთლოს პრ ოცესის დაწ ყება ს საზ ოგადოებ ათა წ ინააღმდეგ! მა გრა მ ვიცხოვრ ებ თ ბრძენებ თან ერთად თუ დავიღუპებ ით გიჟ ებ თან ერ თად, სუ ლ ერ თია, ა დრე თუ გვ ია ნ შედეგი ერთი და იგივე იქნება. და აი, დედაა რსის დიდმა გამომტანმა ერ თ დრ ოს ეს ორ ი სისტემა ორ სიტყვაშ ი გამოთქ ვა: «კარ იმარ ი, კარ იმარა! »* _ შ ენ ეჭვს შ ემა ტანინებ ღმერ თის ყ ოვლის შემძლეობაშ ი, იმიტომ რ ომ შენი სისუ ლელე სჭა რბობ ს მის ძლიერ ება ს, _ უ პასუ ხა ემილმა. ჩვენმა

ძვ ირ ფა სმა რაბ ლემ ეს ფილოფოსია კ იდევ უფრ ო მოკლედ გამოთქვა , ვ იდრე კა რიმარ ი, კარ იმარა! მა ნ თქ ვა, _ შ ეიძლებ აო. აქედა ნ მონტენმა შემდეგი ნაბიჯი გადასდგა : _ რა ვიციო? ეს უკა ნასკნელი სიტყვ ებ ი მორა ლის მეცნიერებისა პირ რონს* არ გვა გონებს, რომელიც ბოროტებ ასა და სიკ ეთეს შუა ყოყ მანობდა, როგორც ბურიდა ნის ვ ირ ი* ორ ხორომ შვრ ია ს შუა ყოყ მანობს? მა გრა მ თავ ი დავ ანებოთ ამ საუ კუნოებრ ივ კა მათს, რ ომელიც დღეს ან ჰოთი თავდება ან არა თი. რა გამოცდილებ ის მიღება გინდოდა სენაში გა დავარ დნის შემწ ეობით? ღვ თისმშ ობლის ხიდის ჰიდრ ავლური მანქანის შურ ი ხომ არ გტანჯავ და? _ აჰ! ჩემს ცხოვრ ებას რ ომ იცნობ დე! _ ეჰ! _ წამოიძა ხა ემილმა, _ არ მეგონა, თუ ასეთი ვულგარუ ლი იყ ავი: ეს ფრა ზა გაცვეთილია. გა ნა არ იცი, რომ ყვ ელა ჩვენგანს წარ მოდგენილი აქვს, სხვ ებზ ე მეტს ვ იტანჯებიო? _ აჰ! _ ამოიოხრა რა ფაელმა ... _ შენი ოხვ რა სასა ცილოა . მითხარ ი, რაიმე სულიერ ი ან ხორ ციელი ავადმყოფობა ხომ არ გაიძუ ლებს კუ ნთებ და ჭიმუ ლი იმუშა ო დღისით და ღა მით და დამიენივ ით* ცხენებ ი დაა კავ ო, რ ომელიც საღამოთი შ ენვ ე გა გხლეჩენ ოთხა დ. და უმარ ილებელი და უხა რშავი ძა ღლის ხორცი ხომ არ გიჭამია შ ენს მანსარდში? ან შენს ბავშვ ებს ოდესმე ხომ არ დაუ ძა ხიათ, გვშ ია ო? ან შ ენი სა ტრფოს ნაწნავებ ი ხომ არ გაგიყ იდია , რათა ბა ნქოს სა თამაშოდ წასულიყავ ი? ა ნ ყალბი ბიძის მიერ ხელმოწერილი ყალბი ვ ექსილი ხომ არ გა გიცია და მისი გა მოსყიდვა ხომ არ დაგგვ ია ნებია? თქვ ი, გისმენ! თუ წყა ლში ქალის გუ ლისთვ ის ვარ დებოდი, უარ ს ვამბობ შენზ ე. ა ღსარ ება თქვი, არ იტყუ ო; ისტორიულ მემუარებს როდი გთხოვ . უწინა რეს ყოვ ლისა , ილაპარაკ ე მოკ ლედ, რა მდენადა ც სიმთვრა ლე ნება ს გაძლევს; მე ისევე ბ ევრს მოვითხოვ, რ ოგორ ც მკითხვ ელი მოითხოვს და ამა სთანავ ე მეძინებ ა, როგორც ქალწულს მწუ ხრის ლოცვის დრ ოს. _ საბ რალო გიჟ ო! _ თქვა რაფაელმა . _ როდის აქ ეთ არ ის, რ ომ მწუ ხარ ება აღარ მოწ მობ ს მგრძნობიარობას? როდის მივა ღწ ევ თ მეცნიერ ებ ის სა ფეხურ ს, რ ომელიც ნებას მოგვცემს გუ ლთა ბუ ნებისმეტყველება და ვწეროთ, მათი ნომენკლატუ რა შევა დგინოთ, ისინი გვარ ებად, ქვ ეგვარ ებად, ოჯახება დ, კ იბ ოებად, ქვემძრომებად, ხვლიკებად, მიკრ ოსკოპუ ლ არსებებად და ... არ ვიცი კიდევ რა დ დავა ნაწ ილოთ? მაშ ინ, ჩემო კა რგო, დამტკ იცებ ული იქნება , რომ არსებობ ენ ნაზ ი, ყვავილივ ით სა თუ თი გუ ლები, რომელნიც ადვ ილა დ ტყდებ ია ნ ერ თი ხელის შეხებ ით იმ დროს, როცა ზოგიერთი მინერა ლურ ი გული ამ შ ეხებას არ ც კი იგრძნობს... _ ოჰ, გეთაყვა, მიხსენი წინა სიტყვა ობისა გა ნ, _ თქვა ემილმა ნახევრ ად და მცინავ ი, ნახევრა დ თა ნამგრ ძნობ ი სა ხით და ხელშ ი ხელი მოჰკიდა რა ფაელს.

II უგუ ლო ქალი რა ფაელი ერ თი წუ თით დადუ მდა , რა ღაც დაუდევა რი მოძრა ობა გაა კეთა და ლაპა რაკ ი და იწ ყო:

_ მარ თალი გითხრა , არ ვ იცი ღვინოს და პუნშის ორთქლს ხომ არ უ ნდა მივაწ ერ ო ის გონებრ ივ ი სიცხა დე, რომელიც ნებ ას მაძლევს მთელ ჩემს ცხოვრ ება ს გადავხედო როგორც სურათს, სა და ც ფიგურები, ფერ ები, ჩრ დილებ ი, სინა თლე, ნა ხევა რჩრდილი სწ ორა დაა გა დმოცემული. ჩემი ფანტაზ იის ეს პოეტუ რი თამა ში არ გამა კვირვ ებდა, თუ მა ს თა ნ არ სდევ დეს ერ თგვარი ათვა ლისწ უნება ჩემი წარ სული ტა ნჯვისა და სიხა რულისა. თუ ჩემს ცხოვრ ებას შ ორიდა ნ შ ევხედა ვთ, იგი თითქოს ვ იწ როვ დება რაღა ც ზნეობრივი მოვლენის წყალობ ით. ეს ხა ნგრძლივი და ნელი ტა ნჯვა, რომელიც ათ წელიწ ადს გაგრძელდა , დღეს შეიძლება რა მდენიმე წ ინადადებ ით გა დმოიცეს. აქ ტანჯვა მხოლოდ აზრ ის სახეს მიიღებს, სიამოვნება _ ფილოსოფიურ ი მსჯელობ ისას. ახლა მე ვმსჯელობ იმის მა გივრა დ, რ ომ ვ იგრძნო... _ შ ენ მოსა წყენა დ ლაპარაკ ობ , თითქ ო კ ანონის პრ ოექტშ ი ვრ ცელი შესწ ორება შეგქ ონდეს! _ წა მოიძახა ემილმა . _ შესაძლებელია, _ უ პასუ ხა რაფა ელმა უწყ ინარა დ, _ ამიტომ, რა თა შენი ყურადღება ბოროტად არ გა მოვ იყ ენო, გა გა თავისუ ფლებ ჩემი ცხოვრ ებ ის პირვ ელი ჩვიდმეტი წ ლის ამბ ებისა გა ნ. მა ნამდე მე ვ იცხოვ რე შ ენსავით, ათა ს სხვა სავით, გიმნა ზიისა თუ ლიცეის ცხოვ რებ ით, რომლის მოჩვენებითი უბ ედურებანი და ნამდვილი სია მოვ ნებანი ჩვენი მახსოვ რობ ის შვება ს წარმოა დგენენ. პარასკევის სამარხუ ლო საჭმელიც კი გვენატრება , იმდენად ნაყროვანი გავხდით მა ს შემდეგ. რა მშვ ენიერ ი იყო ის ცხოვრ ება , ის მეცადინეობა , რომელიც მა შინ ათვალწუნებუ ლი გვ ქონდა , მაგრამ გვწვრ თნიდა და შრომას გვა ჩვ ევ და... _ დრამა ზე გადა დი, _ უ თხრა ემილმა ნა ხევრად დამცინვ ი, ნახევრ ად შესაბრა ლისი სა ხით. _ რ ოცა სა შუალო სასწავლებ ელი დავამთავრ ე, _ დაიწყ ო რაფა ელმა და ხელის მოძრაობით განგრ ძნობის უ ფლება მოითხოვა , _ მამა ჩემმა მაიძულა მკა ცრ დისციპლინას დავმორჩილებ ოდი და ცალკე ოთა ხშ ი და მასა ხლა თავ ისი კაბინეტის გვ ერ დთ; საღამოს ცხრა საა თზ ე ვწვებოდი და დილის ხუ თ საა თზ ე ვდგებოდი; მა ს უნდოდა, რ ომ სამა რთა ლი კეთილსინდისიერა დ შემესწავ ლა; ერთსა და იმავ ე დრ ოს ლექციებზ ეც და ვდიოდი და ა დვოკატთა ნაც; მაგრამ დროის და სივრ ცის კა ნონები ისე მკაცრად სა ზღვ რავდა ჩემს სეირ ნობას და ჩემს მუშ აობა ს, მა მაჩემი ისეთი სასტიკ ანგარ იშ ს მთხოვდ სა დილის დრ ოს... _ რად მესა ჭიროება ყ ოველივ ე ეს? _ სიტყვა გაა წყვ ეტინა ემილმა . _ ეჰ, ეშმა კმა წა გიღოს! _ უპასუ ხა რაფა ელმა. _ რ ოგორ გაიგებ ჩემს გრ ძნობ ებს, თუ ის შეუმჩნევ ელი ფაქ ტებ ი არ გია მბე, რომლებ მაც გავლენა მოახდინა ჩემს სულზე, მოკრძალებას შ ემა ჩვ ია და დიდი ხნით ჭაბუკის პირ ველყ ოფილი გუ ლუბრ ყვილობა და მიტოვა? ამრიგად, ოცდა ერ თ წლა მდე ქ ედმოხრილი ვიყავ ი დესპოტიზ მის უ ღელქვშ, რ ომელიც ცივ ი იყ ო, როგორ ც სამონასტრო განრიგება . რამდენად სევ დიანი იყო ჩემი მაშ ინდელი ცხოვრება, შ ენ იქ იდან დაინა ხავ, თუ მამა ჩემის სურა თს და გიხატავ : ამ მაღალს, ხმელს და გამდარ მა მაკა ცს და ნასავით ბასრი, ფერმკრთალი პირ ისა ხე ჰქონდა. ნა წყვეტ-ნა წყვ ეტ ლა პარა კი უყვარ და,

თავ ისი ჭირვეულობით გაუ თხოვარ ქა ლს, თავ ისი წვრილმანობ ით ბიუროკრა ტს მოგა გონებდა. მისი მამობრივი ხელისუფლება ზემოდან დატრიალებ და ჩემს ცელქ და მხიარუ ლ აზრ ებს, მე თითქო ტყვ იის გუმბა თის ქვ ეშ ვ იყავ ი და მწყვ დეული; როცა ნაზ ი და ალერსია ნი გრ ძნობ ით მივუა ხლოვდებ ოდი, ისე შ ემხვდებ ოდა რ ოგორ ც ბავშვს, რ ომელიც სისუ ლელის თქ მას აპირ ებ ს; წ ინათ მოწა ფეებ ს ისე მასწავლებ ლის არ გვ ეშ ინოდა, როგორ ც მე მისი მეშინოდა. მის თვალში მე მუ დამ რვა წ ლის ბავშვ ი დავრჩი. თითქ ო ახლაც თვალწინ მიდგას: თავის წაბლისფერ ტა ნისა მოსშ ი ისე იყ ო გა ჭიმუ ლი, თითქო საა ღდგომო კელაპტარი, ა ნ, უკ ეთ ვთქვა თ, პამფლეტის გარ ეკანში გახვ ეუ ლი ქაშაყ ი ყ ოფილიყო. ამისდა მიუ ხედავა დ, მა მაჩემი მაინც მიყვარ და : ბუნებით იგი სამა რთლიანი იყო. ძნელია შ ევიძუ ლოთ სიმკა ცრ ე, რ ოცა იგი გამარ თლებ ულია დიდი ხასია თით, შ ეურყვ ნელი ზ ნე-ჩვეულებ ით და მოხერხებუ ლად შ ეკავ შირებულია გულკეთილობასთან. თუ მა მაჩემი თავიდა ნ არ მიშორებ და , თუ ოც წლა მდე მას ა თი ფრანკი არ უჩუქებია, ა თი ანცი, ათი არამზადა ფრანკი, ეს უზარ მაზა რი განძი, რომლის მიღება ენით გამოუთქმელ სია მოვნებას ა ღმითქვა მდა , ყოვ ელ შემთხვევა ში, იგი ცდილობდა ზ ოგიერ თი გა სარ თობი არ მოეკლო ჩემთვ ის. მთელი თვ ეების ლოდინის შემდეგ კ ომედიაზ ე მივყავ დი, კ ონცერტზე ან სა ცეკვა ო საღამოზე, სა დაც სა ტრ ფოს შეხვედრ ის იმედი მქონდა. სა ტრ ფო! ეს ჩემთვ ის დამოუკ იდებლობას ნიშ ნავ და , მაგრამ რა დგა ნ მორცხვი და მოკრძა ლებული ვ იყავ ი, სალონის ენა არ ვიცოდი და ნა ცნობ ები არა მყავ და, შ ინ ვბრუნდებოდი იმავე ხელუხლებელი გუ ლით და დაუ კმაყ ოფილებელი სურვ ილებით. ხოლო მეორ ე დილით, თითქო ესკა დრ ონის ცხენი ვყოფილიყა ვი, მამაჩემი აღვირს მადებდა და მერ ეკ ებ ოდა ჩემი ადვ ოკა ტისა , სამარ თლის ლექციებ ისა , მარ თლმსა ჯუ ლებ ის პა ლატისაკ ენ. ამ ერ თფერ ოვა ნი გზ იდან გადახვ ევის ცდა მისი გუ ლისწ ყრ ომის გამოწვ ევა იქნებ ოდა; მემუ ქრ ებოდა , პირველი შეცოდებისთანავე ანტილის kუ ნძულებისკ ენ გა გისტუ მრებ მეზღვა ურის შეგირდადო . ამიტომ საშ ინლად ვ თრთოდი, როცა შ ემთხვ ევით, ერთი ან ორი საათის გა ნმავ ლობაში, რა იმე გართობა ში მივიღებდი მონაწ ილეობა ს. წა რმოიდგინე ცხოვ ელი ფანტაზ იით, მოსიყ ვარუ ლე გულით, ნაზი სუ ლით და პოეტურ ი გონებ ით აღჭურვ ილი მოხეტიალე ჭაბ უკის ბუნება, დაკავშირებუ ლი გაკ აჟებულ, ბრაზ ია ნ და გუ ლცივ ადამია ნთან, ან უკეთ, ახალგა ზრდა ქალი შ ეაუღლე ჩონჩხთან, და შენ გა იგებ ჩემს იმდრ ოინდელ ცხოვრ ება ს, გა ქცევ ის განზრა ხვებ ს, რ ომელიც ქრ ებოდა მა მაჩემის დანახვ ისთა ნავ ე, სა სოწარ კვეთილება ს, რ ომელსაც ძილი ამშვ იდებდა , ბნელ კაეშანს, რ ომელსაც მუ სიკა აქ არვებდა . ჩემს უბეუ დრ ებას მელოდიებშ ი ვანთხევ დი. ხშირად ბეთჰოვენი და მოცა რტი ჩემი უგუ ლითადესი მესა იდუ მლენი გამხდა რან. დღეს მეცინება , როცა ის ცრუ მორწმუნოებ ანი გა მახსენდებ ა, რომელნიც ჩემს სინდისს ქენჯნიდნენ ამ უმწ იკვლოების და სა თნოების ხა ნაშ ი: რესტორა ნში რომ ფეხი შემედგა, მეგონა დავიქცეოდი; ჩემი ფანტაზ ია ყავა ხანა ს გარყ ვნილებ ის ადგილა დ მიხატავ და , სადა ც ყმაწვ ილები თავ ია ნთ პატიოსნება ს ჰკარგავენ და თავიანთ ქონებას ა გირავ ებენ; რაც შეეხება რ ისკის გაწ ევას თამაშ ობაშ ი, ამისა თვ ის ფულის ქონა იყ ო სა ჭირო. ოჰ, თუ ნდაც ჩემმა მოთხრ ობამ და გა ძინოთ, მინდა ჩემი ცხოვრ ებ ის ერთი უსაშ ინელესი სიხა რული გია მბო, ერ თი იმ სიხარ ულთაგანი, რომელიც ბრ ჭყა ლებ ითაა

შეია რაღებუ ლი და ისევე ერჭობა ჩვენს გულს, როგორც გახურებული შა ნთი კა ტორღელის მხრებს. მე მამა ჩემის ბიძაშვ ილის, დუ კა ნავარ ენის ოჯახში ვიყა ვი მიწვეული სა ცეკვა ო საღამოზე. ჩემი მდგომარ ეობა რომ კა რგად გა იგო, გეტყვი, რ ომ გახუ ნებული ტა ნისა მოსი, ცუდა დ შეკერილი ფეხსა ცმელი, მეეტლის შესაფერ ი ყ ელსახვ ევი და ნა ხმა რი ხელთათმანი მქონდა . კუ თხეშ ი დავ ჯექი, რა თა შეუშფოთებ ლა დ ნაყინი მეჭამა და ლამაზ ი ქა ლებისა თვის მეცქირა . მამა მ შემამჩნია . რა ღაც მიზ ეზ ის გა მო, რომელიც ვ ერასოდეს ვერ გა მოვ იცანი, იმდენად გამა ოცა ამ ნდობის გამოცხადება მ, მა ნ შესანა ხად გა დმომცა თავ ისი ქისა და გა საღებ ებ ი. ათი ნაბ იჯის მა ნძილზ ე ჩემგა ნ რამდენიმე მამა კა ცი თამა შობ და. ოქრ ოს წ კრიალი ნათლა დ მესმოდა . მე უკვე ოცი წლისა ვიყავი, მინდოდა მთეილ დღე ჩემი ასაკის შ ესა ფერ ცოდვ ებშ ი გა მეტარ ებ ინა. ეს იყ ო სუ ლიერ ი თავაშვ ებუ ლობა, რომლის მსგავსს ვერ იპოვ ით ვერ ც მეძავ ი ქა ლების ჟინშ სა , ვერ ც ქალიშ ვილების სიზ მრ ებშ ი. უკვე მთელი წ ლის განმავლობაშ ი ვ ოცნებობ დი, თითქო ეტლშ ი ვ იჯექ ი, გვ ერ დით მშვენიერ ი ქა ლი მეჯდა, დიდ ვინმეს წარმოვა დგენდი, რესტორა ნ «ვ ერიშ ი»* ვსადილობდი. აი, საღამოთი წარმოდგენაზ ე მივდივა რ, გადა წყვეტილი მაქვს მხოლოდ მეორე დილით დავბრ უნდე მა მასთა ნ, აღჭურვ ილი მის წ ინაა ღმდეგ უფრო და ხლართული არა კით, ვიდრ ე «ფიგარ ოს ქ ორწ ინების» ინტრიგაა; ამ არა კს იგი თავს ვერ გაარ თმევ და. მთელი ეს სიამოვნება ორმოცდაათ ეკ იუ დ დავა ფასე. ბუდუარ ში შევ ედი, იქ მარტოდმარ ტომ, ანთებული თვალებ ით და მთრთოლვარ ე თითებ ით მამა ჩემის ფული დავთვალე: ასი ეკ იუ ა ღმოჩნდა! ამ თა ნხა მ ჩემი ანცი ოცნებ ის სახეები გამოიწვ ია , ისინი აცეკვდნენ ჩემს წ ინაშ ე, რ ოგორ ც მაკბ ეტის კუ დიანებ ი თავ ია ნთი ქვაბის გარშ ემო, მხოლოდ სა ნდომია ნები, მთრ თოლვარ ენი, მომხიბლავ ებ ი! ნამდვილ ცუ ღლუტა დ გა დავ იქეცი. ყურადღება არ მიმიქ ცევ ია არ ც ყურებ ის წივილისა, არ ც გუ ლის ძგერ ისთვ ის, ორ ი ოცფრა ნკ ია ნი ამოვ იღე; მა თ ახლაც ნათლად ვ ხედავ! მა თი თარ იღი გადა ლესილი იყო, ნა პოლეონის სა ხე მემანჭებ ობ და. ქისა ჯიბეში ჩავ იდე და სათა მაშ ო მაგიდასთა ნ მივედი; ორი ოქრო გა ოფლიანებუ ლ მუ ჭაში მეჭირა , მოთა მაშეთა გარშ ემო ბორ ია ლი დავ იწ ყე, როგორც ძერა მ საქა თმის გარ შემო. ენით გამოუთქმელი შ იშ ით ვ იყავ ი შეპყრ ობილი, ფრ თხილა დ გარ შემო მიმოვ იხედე. რაკი დავრწ მუნდი, ნაცნობებიდა ნ ვერავ ინ მხედავს-მეთქ ი, ჩემი ოქროებ ი ერთი და ბალი ტა ნის, ჩა სუქ ებუ ლი და მხია რული მოთამაშ ის წინ დავსვ ი; ამ უცნობ ი მოთამაშის თა ვზე მეტი ლოცვა და აღთქ მა წარ მოვ თქვი, ვ იდრ ე ზ ღვაზ ე წარმოითქმება სა მი ქარ იშ ხლის დრ ოს. შემდეგ იმ თვალთმა ქცობ ისა თუ მაკიავ ელიზმის* ალღოს ზ ეგავლენით, რომელიც არ უ ნდა მქონოდა იმ ასა კშ ი, კარებთა ნ დავ დექი და სა სტუ მრო დარბაზ ებ ისკენ გავიხედე; ვერა ფერს ვ ერ ვხედავ დი: ჩემი სული და ჩემი თვ ალები საბედისწერო მწვანე მაუ დს და სტრ ია ლებდა. ამ სა ღამოთია დათარიღებუ ლი ჩემი პირ ველი ფიზ იოლოგიურ ი და კვ ირვ ება , რომელმა ც გუ ლათმხია ლობა მომცა და შემაძლებინა ჩვ ენი გაორ ებუ ლი ბუნებ ის ზ ოგიერ თი სა იდუმლოება გამომეაშ კარავ ებინა. ზურ გი მივა ქციე მაგიდა ს, სა დაც ჩემი მომავა ლი ბედნიერ ებ ის საკ ითხი წყ დებოდა, ბ ედნიერ ებ ის, რ ომელიც მით უ ფრო ღრმა იყო, რომ მას და ნაშა ულის ხასია თი ჰქონდა . ორ მოთა მაშ ესა

და ჩემს შორ ის მოსაუბრ ეთა ოთხი თუ ხუთი რ იგი იდგა; ჩოჩქოლი მიშ ლიდა ოქრ ოს წ კრ ია ლი გა მერ ჩია ; ეს წკრ ია ლი ორ კესტრ ის ხმა ს ერთვ ოდა. ამ დაბ რკ ოლება თა მიუხედავა დ, იმ უპირ ატესობის წყა ლობით, რ ომლითა ც ვნებათაღელვა დრ ოსა და სივ რცეს მუ სრავ ს ხოლმე, გარ კვევით მესმოდა ორ ივ ე მოთა მაშ ის სიტყვ ები, ვ იცოდი, რამდენს სდებდნენ მაუ დზ ე, რ ომელ მა თგანს მოსდიდა მეფე, ერთი სიტყვით, თითქ ო მა თ ქაღალდს ვუ ცქეროდი; ათი ფეხის ნაბიჯზ ე სა თა მაშო მა გიდიდა ნ მე ვ ფითრ დებოდი თა მაშ ობის მთელი ავანჩავა ნის განცდის გამო. უცებ ჩემ წინ მა მაჩემმა გა ია რა, და მე მაშ ინ გავ იგე საღმრ თო წერილის სიტყვ ები: «და სულმან უფლისამა ნ განვლო წინა შე პირ ისა მისისა». მე მოვ იგე . ბრბ ოშ ი, რომელიც სა თამა შო მა გიდას გა რს ეხვია, ისე შ ევსრ ია ლდი, რ ოგორ ც გვ ელთევზა მისრიალებ ს თვალჩა ვარდნილი ბა დიდა ნ. მწვავე გრ ძნობა მხია რულება მ შეცვალა. სიკვდილით და სასჯელს ვგავ დი, რ ომელიც თხემის ადგილისა კენ მიდის და მეფეს ხვდება . ვიღა ც ორ დენიანმა მოთა მაშ ემ მოითხოვ ა ორმოცი ფრანკი, რომელიც მა გიდას აკ ლდა. მოთა მაშ ეებ მა ჩემკენ ეჭვით აღსა ვსე თვალებ ი მოა პყრ ეს, მე გავფითრ დი და შუბ ლიდა ნ ოფლი წა მომივიდა წ ურწუ რით. ვ იფიქრე _ ეს არ ის, სა მაგიერ ო მომეზღო მა მაჩემის გა ქურ დვისა თვ ისმეთქი. მა შინ გულკეთილმა ჩასუ ქებ ულმა კაცმა ჭეშმა რიტა დ ანგელოზ ის ხმით წარ მოთქვა : «ყვ ელა ამ ბატონებმა ფული და სდეს», და გა დაიხა და ორმოცი ფრანკი. თა ვი ავწიე და გამა რჯვ ებუ ლი სახით გა დავ ხედე მოთამაშ ეებს. შემდეგ მა მაჩემის ქ ისაშ ი დავაბ რუნე წ ინათ ამოღებ ული ორი ოქრ ო, ხოლო მოგებუ ლი ფუ ლი იმავე პატიოსა ნ და ღირ სეულ კა ცს და ვუტოვე; მან განაგრძო მოგებით თამაშ ობა . როცა ას სამოცი ფრანკის მფლობელი გავ ხდი, ფუ ლი ცხვ ირ სა ხოცში გავ ხვიე ისე, რომ მა ს ჩვ ენი უკან დაბ რუნებ ის დროს არც განძრ ევა შესძლებოდა, არ ც დაწ კრ ია ლება და თამაშ ობას თავი დავა ნებ ე. _ რა ს შვრებ ოდით სა თამა შო მა გიდასთან? _ მკითხა მამაჩემმა ეტლშ ი ჩა ჯდომის დრ ოს. _ ვუ ცქ ეროდი, _ ვუპასუხე თრ თოლვ ით. _ არა ფერი იქ ნებოდა გასა კვირველი, რომ თავმოყვარ ეობის გა ვლენით ცოტა ოდენი ფუ ლი დაგედოთ მაუ დზ ე. სა ზოგა დოებ ის თვალში თქვ ენ იმდენა დ მომწ იფებ ული ჩანხარ თ, რ ომ უკვ ე უფლებ ა გაქვ თ სისულელეებ ი ჩაიდინოთ. მეც გაპატიებდით, რაფა ელ, თქვ ენ რომ ჩემი ქისა გამოგეყენებ ინათ... მე არაფერ ი არ ვუპასუ ხე. როცა შინ შ ევედი, მა მაჩემს ქისა და გა საღებ ები გადავ ეცი. თავ ის ოთახშ ი შ ესვ ლისთა ნავე მან ბუხრის თა როზ ე გადმოჰყარა ფული, დათვალა , საკ მაოდ ალერ სიანი სა ხით შ ემხედა და აუ ჩქა რებ ელი და გარ კვ ეული ტონით მითხრ ა: _ შვილო, ჩქარ ა ოცი წ ლისა გახდებ ით. თქვ ენი კმაყ ოფილი ვარ. ახლა ჯიბ ის ფული გჭირ დებათ, თუ ნდაც იმისათვ ის, რ ომ მომჭირ ნეობ ა ისწავ ლოთ და ცოვრ ება ს გაეცნოთ. ამ დღიდან ას ფრანკს გინიშ ნავ თ თვ ეში; მოიხმარ ეთ ეს ფუ ლი, რ ოგორ ც გსურ დეთ. ა ი, ამ წლის პირველი

სა მი თვისთვ ის, _ თქვა მან და ხელი გა დაუსვ ა ოქრ ოს გროვ ას, თითქო თა ნხის შემოწ მება სდომებოდეს. გა მოგიტყ დები , მზად ვ იყავ ი ფეხქვეშ ჩავვარ დნოდი და დამეძახა _ ავაზა კი, გარ ეწარ ი, კიდევ უარ ესი, მა ტყუარა ვარ -მეთქ ი! სირ ცხვილმა შემაჩერ ა. მინდოდა გადავხვ ეოდი, მა გრა მ ნაზა დ ხელი მკრა. _ ახლა მამა კაცი ხა რ, შვ ილო, _ მითხრა მან. _ ჩემი ქცევა უბრალო და სამა რთლიანია , ამისათვ ის მადლობის გა დახდა როდია სა ჭირო. ჩემი მა დლიერ ი უ ნდა იყოთ მხოლოდ იმისა თვ ის რომ სიჭაბუ კის ასა კში და გიცავი იმ უბედურ ება თაგან, რომელნიც ყმა წვილებს ა ნადგურ ებ ენ პა რიზშ ი. ამიერ იდა ნ ჩვ ენ მეგობრები ვიქნებ ით. ერთ წ ელიწ ადში სამა რთლის დოქ ტორი გახდებით. მარ თალია , სწა ვლის დროს უსია მოვნება და გა ჭირვ ება შ ეგხვდათ, მაგრამ სა მაგიერ ოდ სერ იოზუ ლი ცოდნა და შრ ომის სიყვარუ ლი შეიძინეთ, ესოდენ აუ ცილებ ელი სა ქმის კაცისათვის. ეცა დეთ, რაფა ელ, ჩემი გაიგოთ. მე არ მინდა, თქვ ენ ადვ ოკა ტი ან ნოტარ იუ სი გა მოხვიდეთ, არამედ მინდა სახელმწ იფო კაცი გახდეთ და სა სახელო იქნეთ ჩვ ენი საწყა ლი ოჯახისათვის... ხვალა მდე! _ და ასრუ ლა მა ნ და გა მისტუმრა ხელის იდუ მალი მოძრაობ ით. იმ დღიდან მა მაჩემი გუ ლწრ ფელა დ მაცნობდა თავის პროექტებ ს. მე ერთა დერთი ვაჟი ვიყა ვი, დედა ა თი წლის წინა თ მომიკვ და . მამა ჩემი მეთაუ რი იყ ო ისტორიული გვარ ისა, რ ომელიც ახლა თითქმის და ვიწყ ებუ ლია ოვერნში; მა ს დიდა დ არაფრად ჩაეგდო აზ ნაურ ის უფლება , წელზ ე და შნა დაკ იდებულს ემუშავა ყანაში და პარ იზ ში გამომგზავ რებ ლიყო ბედის საცდელა დ. იგი დაჯილდოებუ ლი იყ ო მა ხვილი გონებით, რითა ც გა მოირ ჩევ ია ნ ენერ გიით აღსავსე სამხრეთელებ ი, ამიტომ და უხმარებლა დ საკ მაოდ კარ გი ადგილი დაიჭირ ა მთა ვრობ აში. რ ევოლუ ციამ ძირ ი გამოუ თხა რა მის კეთილდღეობ ას; მაგრამ მა ნ შეირ თო დიდი ოჯა ხის მემკვდირ ე ქა ლი და იმპერ იის დრ ოს ჩვ ენმა გვა რმა ძვ ელი ბრწყ ინვალება და იბ რუნა. რესტავ რაცია მ დედა ჩემს მნიშვ ნელოვანი ქ ონება და უბრუ ნა, მა გრა მ მამა ჩემი გაკოტრ და. მა ს ნა ყიდი ჰქონდა მრავალი მიწის ნა ჭერი, რ ომელიც იმპერა ტორს თავ ისი გენერ ლებ ისათვ ის ეჩუქ ებ ინა უცხო ქვ ეყნეშ ი. და ათი წ ლის განმავლობაშ ი ლიკვ იდა ტორ ებ სა და დიპლომა ტებ ს, პრუსიის და ბავარიის სასა მარ თლოებს ებ რძოდა , რათა ამ უბ ედური მფლობელობის უფლება შ ეენარ ჩუ ნებინა . მამა ჩემმა მეც შემაგდო ამ დაუ სრუ ლებ ელი პროცესის უგზო-უკ ვლო ლაბირ ინთშ ი, რ ომლისგანა ც ჩვენი მომავალი იყ ო და მოკიდებუ ლი. შეიძლებოდა ჩვენთვის ამ მამულების შ ემოსავ ლის უ კან და ბრუნება მოესა ჯათ, აგრეთვ ე 1814-1817 წლებშ ი მოჭრილი ტყ ის ანაზღაურ ება მოეთხოვა თ; ამ შ ემთხვ ევაშ ი დედაჩემის ქონება სა კმა ო იქნებ ოდა ჩვ ენი პატიოსა ნი სახელის და საცავა დ. ამრიგად, იმ დღეს, როცა მა მამ თითქ ო თავ ისუფლება მომანიჭა , მე უმძიმეს უღელქვ ეშ მოვექეცი. მე იძულებ ული ვ იყავ ი მებრ ძოლა, რ ოგორ ც ომის ასპა რეზზ ე, დღე და ღა მე გამესწ ორ ებ ინა, ხელისუფალთა კარ ებ ი ამეტა ლახებ ინა, შ ემეცადა ისინი ჩემი სა ქმით დაინტერესებულიყ ვნენ, მომეხიბ ლა არა მარტო ისინი, არა მედ მათი ცოლები, მსა ხურ ებ ი, ძაღლები და ეს საშინელი ხელობა ლა ზათიანი ფორ მებ ით, სა სიამოვ ნო ხუ მრ ობით დამეფა რა. ჩემთვ ის გასა გები გახდა ის ნა ღვ ელი, რომელმა ც დაა ჭკნო მა მაჩემის სა ხე. დაა ხლოებ ით ერთი წ ლის გა ნმავლობაშ ი გარეგნულად თითქო

საზ ოგადოებ ის ცხოვრ ებაშ ი ვ იყავ ი გართული, მაგრამ ნამდვილა დ უზარ მაზარ მუ შაობა ს ვაწარ მოებ დი. მა ნამდე ჩემი თავ დაჭერ ილობა იმით აიხსნებოდა, რ ომ ნებას არ მა ძლევ დნენ ჭაბუკ ის გუ ლისთქმას ავყ ოლოდი; ახლა თვით გავხდი ჩემი თავის მტარვა ლი; ყოვ ელივე ხარჯსა და გართობა ს გავუ რბოდი, რა დგან მეშინოდა ჩემი თავქარ ია ნობით მა მაჩემის და ჩემი გა კოტრ ება არ გამოვ იწ იო-მეთქი. სა ნა მ ჩვ ენ ახა ლგაზრ და ნი ვარ თ, სა ნამ ა დამია ნებსა და სა გნებ ს არ გაუ თელივარ თ, სანა მ მათ ჩვენთვის გრძნობის ის ფაქ იზ ი ყვავილი, აზროვნების ის სია ხლე, სინდისის ის კეთილშობ ილი სიწ მინდე არ წა ურთმევიათ, რომელნიც ნებას არ გვა ძლევ ენ ბოროტებას შ ევურ იგდეთ, ჩვენ ცოცხლა დ ვგრძნობ თ ჩვ ენს ვალდებულებ ებს; ჩვ ენი პატიოსნება ხმამა ღლა ლა პარა კობ ს; ჩვენ გულწრფელნი ვარ თ და ოინბაზ ობა არ გვ ჭირდება . ასეთი ვ იყავ ი იმ დრ ოს. მე მინდოდა მა მაჩემის ნდობ ა გამემა რთლებინა ; წინა თ სია მოვ ნებით მოვ პარ ე ორ იოდე ოქრო, ახლა, რ ოცა მა სთა ნ ერ თა დ მისი საქმეებ ისა, სა ხელისა და ოჯახის ტვირთს ვზიდა ვდი, დიდი კმაყოფილებ ით ფარუ ლა დ შევ წირავდი ჩემს ქ ონება ს, ჩემს იმედებ ს! მარ თლა ც, რ ოცა დე ვილელმა* ძველი დეკრ ეტი გამოჩხრ იკ ა და ერთი და კვრ ით გა გვა კოტრა, მე ხელი მოვა წერე ჩემი ქონების გა ყიდვ ის აქტს და არაფერ ი შ ევინა რჩუნე, გარ და ერ თი გა მოუ სადეგარ ი კუ ნძულისა მდინარ ე ლუარაზ ე, სა და ც დედა ჩემი იყო დასა ფლავ ებუ ლი. დღეს შ ეიძლება ყ ოველგვარ ი ფილოსოფიურ ი, ფილა ნტროპიული და პოლიტიკურ ი საბუ თებ ი გამომეყ ენებ ინა, რა თა თავ იდან ამეცილებინა ის, რასა ც მაშ ინ ჩემმა ადვ ოკა ტმა სისულელე უწ ოდა ; მაგრამ, გავ იმეორ ებ , ოცდაერთი წ ლის ასა კშ ი ჩვენ მხოლოდ სულგრ ძელობა, სითბო და სიყვარუ ლი ვართ. ცრ ემლები, რომელიც მაშინ მა მაჩემის თვალებშ ი და ვინა ხე, მე ყ ოველ ქონებას მერჩია, და ამ ცრემლებ ის მოგონებას ხშირა დ ვუნუ გეშებივარ გა ჭირვებაშ ი... მა მაჩემმა მოვალეები გა ისტუ მრა , მაგრამ ათი თვის შემდეგ გარ და იცვალა მწუხა რებ ისაგან; იგი მა ღმერ თებდა და გამა კოტრა! ამ აზრ მა მოინელა .

1826 წ ელს, შ ემოდგომის მიწურუ ლშ ი, მე, ოცდა ორ ი წ ლის ჭაბუ კი, მა რტოდმარტო გავყ ევ ი ჩემი პირ ველი მეგობრ ის , მა მაჩემის კუბ ოს. ცოტაა ისეთი ა ხალგაზ რდა , რომელიც პარიზშ ი თავისი აზრ ებ ით მარტომა რტო აღმოჩენილიყოს ცხედრის უკ ან, უმომავლოდ, გა ღა რიბებ ული. საზოგა დოებ რივი ქველმოქ მედების მფარვ ელობაშ ი მყოფ ობლებ ს მომავალში ომის ასპა რეზი მაინც ელით, მამინაცვლობას მთავრ ობა ან მეფის პრ ოკუ რორ ი მა ინც უ წევ ს, თა ვშესფრად საა ვადმყოფო მაინც აქვთ. მე არაფერი გამა ჩნდა ! სამი თვ ის შემდეგ დამფასებელმა კომისარ მა ათა ს ას თორმეტი ფრანკი გა დმომცა, ეს იყ ო მა მაჩემის მიერ დატოვ ებუ ლი მემკვ იდრეობ ის წმინდა ნაშთი. მოვალეებმა მა იძულეს ჩვ ენი ავ ეჯეუ ლობ ა გამეყ იდა. რადგა ნ სიყრმიდან დიდა დ ვაფა სებ დი ფუ ფუ ნებ ის საგნებს, რომლითაც გარშ ემორტყმუ ლი ვიყავი, სა ხტა დ დავრ ჩი, როცა გა ნძა რცუ ლ ოთახშ ი ა ღმოვჩინდი.

_ ოჰ, _ მითხრა დამფასებელმა კომისარ მა, _ ყ ოველივე ეს კა რგი რ ოკოკო იყ ო. ეს იყ ო საშ ინელი სიტყვა, რ ომელიც თითქო აჭკნობდა ჩემი ბავშვობის სარწ მუ ნოებას და მართმევდა პირ ველ, უძვირფასეს ილუ ზიებს. ჩემი ქონება შ ედგებოდა გაყ იდვ ის აქტისა გა ნ, ჩემი მომავა ლი მოთავსებუ ლი იყ ო ტილოს პარკ ში, რ ომელშ იც ათა ს ას თორმეტი ფრანკი იდო, სა ზოგა დოება მევლინებოდა დამფა სებ ლის სა ხით, რომელიც თავ დახუ რული მელაპა რაკ ებოდა ... ერ თმა მსახუ რმა , იონა თა ნმა , რ ომელიც მაღმერთებ და და რ ომელსაც დედაჩემმა ოთხასი ფრა ნკი პენსია და უნიშ ნა , სანა მ იმ სახლს და სტოვებდა , საიდა ნა ც მე ბავშვ ობაშ ი ასე ხშ ირა დ გა მოვ სულვარ ეტლშ ი მჯდომარე, მითხრ ა: _ რაც შ ეიძლებ ა მომჭირ ნეობა გამოიჩინეთ, ბატონო რაფა ელ! კეთილმა ადა მიანმა ბევ რი იტირა. ასეთი იყ ო, ჩემო ძვირფასო ემილ, ის მოვლენებ ი, რომელთაც ჩემი ბედი გა ნაგეს, ჩემი სული შ ესცვალეს და, ჯერ კ იდევ სრუ ლიად ახა ლგაზრ და , უყალბ ეს სოციალუ რ მდგომარ ეობაში ჩა მაგდეს, _ თქვ ა რაფა ელმა ხანმოკლე დუ მილის შემდეგ. _ სუ სტი ოჯა ხური კავშ ირ ებ ით მე გადაბ მული ვიყავ ი ზ ოგიერ თ მდიდა რ სახლთა ნ; იქ მისვლას ახლა თავ მოყვა რეობა მიკ რძა ლავ და, შ ეიძლება კარ იც ჩა კეტილი დამხვედრ ოდა ბ ინადარ თა გულგრ ილობ ისა და ზ იზ ღის წ ყალობით. თუ მცა გავლენიანი ნა თესავ ებ ი მყავ და , თუმცა ისინი მფარვ ელობა ს უწევდნენ უცხოებ ს, მა გრა მ უნა თესაოდ და უმფარვ ელოდ დავრ ჩი. რადგან ჩემს სულს დაბრ კოლება ეღობ ებ ოდა გულა ხდილობის გამომჟ ღავ ნებაში, გუ ლჩათხრ ობილი გავხდი. გულწრ ფელი და ბუნებრ ივ ი ვიყავ ი, მაგრამ გულცივი და ცბ იერ ი ვ ჩანდი; მა მაჩემის დესპოტიზ მმა ყ ოველი თვითრ წმენა წამარ თვა ; ერ თი მორცხვი და ხელმარცხი რამ ვ იყავ ი, ვერ წა რმომედინა, თუ ჩემს ხმა ს რაიმე გავლენის მოხდენა შეეძლო , ჩემი თავ ი მახინჯი მეგონა და მძაგდა , ჩემი გამოხედვ ის მრ ცხვ ენოდა. თუმცა შ ინაგანი ხმა, რომელმაც ნიჭიერ ადამია ნებს და ხმა რება უ ნდა გაუწ იოს მა თ ბრძოლაში, ჩამძახოდა _ წინ გასწ ი გაბედუ ლადო, თუმცა ხა ნდა ხან ფარუ ლ ძა ლას ვ გრძნობდი, თუმცა იმედი მეძლეოდა, რ ოცა საზ ოგადოებ ის მიერ მოწონებულ ავტორ თა ნა წარმოებთ ჩემს აზროვნებაშ ი ჩასა ხულ თხზულება თ ვადარ ებ დი, მა გრა მ მაინც ბავშვივ ით უნდობ ლად ვეპყრობ დი ჩემს თავ ს; უკ იდურ ესი პატივ მოყვა რეობა მქენჯნიდა; ისიც მწა მდა , რომ დიდი სა ქმის შესა სრუ ლებლა დ ვიყავი მოწ ოდებუ ლი, მა გრა მ მეგონა , არარა ს წარმოვა დგენდი. ადამია ნთა სა ზოგა დოების მოთხოვნილებას ვგრძნობდი, მაგრამ მეგობრ ებ ს მოკლებული ვ იყავ ი. გზა უ ნდა გამეკა ფა და მარ ტოდმარტო ვიყავი. უფრო მორ ცხვ ი ვ იყავ ი, ვიდრ ე დაშ ინებ ული. ერ თი წლის გა ნმავ ლობ აში, რ ოცა მამა ჩემმა დიდი სა ზოგა დოებ ის ორომტრიალშ ი ჩამა ბა, მე იქ დავდიოდი ხელუ ხლებ ელი გულით, ნორ ჩი სუ ლით. ყვ ელა დიდი ბავშვის მსგავსა დ, ფარუ ლა დ მშვენიერ სიყვა რულზე ვოცნებ ობ დი. ჩემი ასა კის ყმა წვილებ ს შორ ის იყ ო მთელი ჯგუფი პამპულებ ისა, ისინი თავა ღებული დადიოდნენ, აბდაუბ დას ლაპარ აკ ობდნენ, შეუ კრთომლა დ სხდებოდნენ იმ ქა ლების გვერ დით, რ ომელნიც მე ყველაზ ე

მიუწვ დომლად მიმაჩნდა, თავხედურად ესაუბ რებ ოდნენ, თავ ია ნთი ჯოხების ბუ ნიკებს ლოკ ავდნენ, იმანჭებ ოდნენ, სახელს უტეხდნენ ულა მაზეს ქა ლებ ს, თავს სდებ დნენ ან ირ წმუნებოდნენ, თითქო თავს სდებდნენ ყოვ ელ ბალიშზ ე, ისე იქცეოდნენ, თითქო უარს ამბ ობდნენ სიაოვ ნებაზ ე, ა დვილ და საპყრობად სთვლიდნენ ყოვ ელ ქა ლს, თვ ით ყვ ელა ზე მორ ცხვ ს და სათნოებ ით აღსავსეს; ამტკიცებ დნენ, ისინი მზა დ არ ია ნ პირვ ელ სიტყვ ისთა ნავე, პირ ველ თამამ შეტევისთანავ ე, პირვ ელ ურცხვ შეხედვ ისთა ნავ ე დანებ დნენ მამა კაცსო. გა ტეხილი გითხრა , ხელისუფლების და პყრ ობა ან დიდი მწ ერლის სახელის მოპოვება უფრ ო ადვ ილი მეგონა , ვდირე თავ ის მოწ ონება მა ღა ლი მდგომარ ეობის, ახა ლგაზრ და , გონებამა ხვილი და მოხდენილი ქა ლისთვის. ამრ იგად, ჩემი გულის შეშ ფოთება , ჩემი გრძნობ ებ ი, ჩემი რწ მენა ნი არ ეგუ ებ ოდნენ საზ ოგადოებ ის წესებს. გამბ ედაობა მქონდა, მა გრა მ მხოლოდ სუ ლშ ი და არა ყოფა ქცევაშ ი. შემდეგ გავიგე, დედა კაცებ ს არ უყვა რთ, რომ მათ მოწყა ლებას სთხოვ ენ. მრავა ლი ქალი შ ემხვდა ისეთი, რ ომლებ საც შ ორიდა ნ ვა ღმერთებ დი, გულს ვუწვ დიდი ყოველი გა ნსა ცდელისა თვის, სუ ლს ვ თავაზ ობდი ყ ოველი ტა ნჯვ ისათვის; ისინი კი ისეთ სუ ლელ მა მაკა ცებს ნებდებ ოდნენ, რომელთაც მე კარ ის მცვ ელა და ც არ მივ იღებდი. რამდენჯერ ვმდგარვა რ უსიტყვ ოდ, უმოძრაოდ და თაყ ვანი მიცია ჩემი ოცნებ ის ქალისთვ ის, რ ომელიც სა ცეკვაო საღა მოზე მევლინებოდა ; მთელს ჩემს 99 სიცოცხლეს ალერსისთვ ის გავ წირავდი , მთელი ჩემი იმედებ ი ერთ შ ეხედვაში შემქ ონდა, მზად ვ იყავ ი ქა ლისთვ ის ა ხალგაზ რდა კა ცის მთელი აღფრთოვა ნება მიმეძღვნა. იყო წ უთები, რ ოცა მთელ სიცოცხლეს მივცემდი ერ თი ღა მისა თვ ის. მა გრა მ რადგან ვ ერსა დ ვერ ვ იპოვ ე ყურ ები, რ ომლებ იც ჩემს ვნებიან სიტყვ ებს მოისმენდა , თვა ლები, რომლებშ იც ჩემი თვალები და ისვენებდა , გუ ლი, რ ომელიც ჩემს გუ ლთან ერთა დ აძგერ დებოდბა , მე ჩემივე ენერ გია მქ ენჯნიდა და მნთქავდა გაუბ ედაობ ისა, შ ემთხვ ევ ების უქ ონლობისა თუ გამოუ ცდელობ ის წყა ლობით. მე იმედს ვკარ გავ დი, რ ომ გამიგებ დნენ, ა ნ ვთრ თოდი, რ ოცა გავიფიქ რებდი, რომ მეტად კა რგა დ გა მიგებ ენ-მეთქი. ამავე დროს, პირვ ელი ა ლერსიანი შემოხედვა ჩემს სულში ქარ იშ ხალს იწ ვევდა . გრძნობათა სიძლიერ ის გა მო ჩემი სიტყვ ებ ი უმნიშვ ნელო იყო, ხოლო ჩემი დუმილი _ უაზრო. რასა კვირვ ელია , მე მეტად გულუ ბრყვ ილო ვ იყავ ი ამ ხელოვნუ რი საზ ოგა დოებ ისათვის, რომელიც სხვებ ის დასა ნა ხად ცხოვრ ობს, თავ ის აზრებს პირ ობითს ფრა ზებში ან მოდა დ გა დაქცეულ სიტყვებში ახვ ევს; შემდეგ, მე არ ვ იცოდი დუმილით ლაპარაკი და მეტყ ველად დუმილი. ბოლოს, თუმცა ცეცხლის ალი მწვავ და , თუმცა ისეთი სული მქონდა , რომელსა ც ქალებ ი ეძებენ, თუმცა გა მსჭვალული ვ იყავ ი იმ აღფთოვა ნებით, რომელსა ც ისინი დახა რბებ ული არ ია ნ, მა ინც ყვ ელა ქა ლი ვერ აგუ ლა დ სასტიკ ი იყო ჩემს მიმართ. ამიტომ გუ ლუბრყ ვილო აღტაცებით შევ ცქ ეროდი იმ მამლაყ ინწებს, რომელნიც ინტიმუ რ საუბარშ ი იკვ ეხნიდნენ, ქა ლებზე ვიმარჯვებ თო და ეჭვიც არ მეპარებოდა, რ ომ ისინი ტყუოდნენ. რა საკვ ირ ველია, მე ვცდებ ოდი, როცა დიდსა და ძლიერ სიყვა რულს ვეძებ დი ფუ ფუ ნებ ის მოყ ვარუ ლი, ზვ ია დი, თავქარ ია ნი და მსუბუქ ფრ თიანი ქალის გულში. იქ ვერ დაეტეოდა ეს

ვნებ ის ნიაღვარი, ეს ოკეა ნე, რომელიც ჩემს არსებაში ბობ ოქრ ობ და. ოჰ, რა ძნელია, კა ცი გრ ძნობ დეს სიყვარუ ლისთვ ის, ქა ლის გასაბ ედნიერებლა დ ვარ დაბა დებულიო, და ვერავ ინ იპოვ ოს, ვერც გაბედუ ლი და კეთილშობილი მა რსელინა,* ვერც ხა ნშ ი შესუ ლი მარკიზ ის ცოლი! რა ძნელია, საუ ნჯეს ატარ ებდე ჩანთაშ ი და გზად ერთი ბავშვი, ერთი ცნობისმოყვა რე ქა ლიშვ ილიც კ ი არ შ ეგხვ დეს, რ ომ მისი ა ღტა ცებ ა გა მოიწ ვიო! ხშირა დ იმდენა დ სასოწ არკვ ეთილი ვ იყავ ი, თავ ის მოკვლა საც კ ი ვფიქ რობდი. _ აჰ, რა ტრ აგიკ ული საღა მოა ! _ წამოიძა ხა ემილმა. _ ეჰ, ნუ მიშ ლი ჩემს ცხოვრ ება ს მსჯავრ ი გამოვუტა ნო, _ უპა სუხა რა ფაელმა, _ თუ შ ენს მეგობრ ობას იმდენი ძა ლა არა აქვს, რომ ჩემი ელეგიებ ი მოისმინოს, თუ შენ არ შეგიძლია ჩემთვ ის ნა ხევა რი საათი მოწყ ენილობაშ ი გაატარ ო, დაიძინე! მაგრამ მაშ ინ ანგარ იშ ს ნუ ღარ მომთხოვ თვ ითმკ ვლელობ ისათვის, რომელიც ბუზ ღუ ნებს, ყა ლყზ ე დგება , მომიწოდებს და მეც მას გამარ ჯობას ვეუბნებ ი. ადამია ნის განსასჯელა დ, ყ ოველ შემთხვევაშ ი, მისი აზრ ების სა იდუმლოებ ის, მისი უბეუ დრ ების, მისი გრძნობებ ის გა გებაა საჭირ ო; ვინც მხოლოდ მისი ცხოვრების მატერ ია ლურ მოვლენებ ს ეხება , იგი ქრ ონოლოგია ს წერ ს, ე. ი. უგუ ნურ თა ისტორ ია ს. ამ სიტყვ ებ ის მწარ ე ტონმა ისე გაა ოცა ემილი, რ ომ ამ წუ თიდა ნ მთელი თავ ისი გულისყუ რი მიაპყ რო რა ფაელს, რომელსა ც იგი გა ოგნებუ ლი სა ხით უ ცქ ერ ოდა . _ მაგრამ, _ გა ნაგრძო მოამბ ემ, _ დღეს ამ მოვ ლენებს სხვანა ირ ი გაშუ ქება მიეცა. იმ ვ ითარ ებამ, რომელსა ც წინა თ უბ ედუ რება დ ვთვ ლიდი, შეიძლება ჩემში მრავა ლი მშვ ენიერ ი ნიჭი გა მოიწ ვია, რ ომელიც შემდეგ საამა ყოდ მიმა ჩნდა ; ეს იყო ფილოსოფიუ რი ცნობ ისმოყვარ ეობა, და ჟინებუ ლი შრომა, წ იგნის კ ითხვ ის სიყვარუ ლი, რომელსა ც მთელი ჩემი დრ ო მიჰქ ონდა შვ იდი წლის ასაკ იდან დაწყ ებუ ლი საზ ოგადოებაში გასვ ლამდე; და გა ნა მე მათ არ უნდა ვუმა დლოდე იმ სია დვილეს, რ ომლითა ც _ თუ თქვენ და გიჯერეთ _ მე შემიძლია ჩემი აზრ ებ ი გა მოვ თქვა და წინ წავ იდე ა დამია ნურ ი ცოდნის ფართო ველზ ე? გა ნა იძუ ლებითმა მარ ტოობამ, გძნობა თა შეკავების და გულით ცხოვრ ებ ის ჩვ ეუ ლებ ამ და ფიქრ ებ ის და შედარ ების ნიჭით არ ა ღმჭურვა ? რადგა ნ ჩემი თავ ი არ გავ ცვ ითე მა ღა ლი საზ ოგადოებ ის მღელვარ ებაშ ი, რომელიც უმშვ ენიერ ეს სულს აწვრილმანებ ს და მჩვრა დ აქცევს, ამიტომ ჩემი მგრძნობიარობა გავა მძა ფრ ე და უფრ ო მაღალი ნებ ისყოფის დამთავრ ებულ ორ განოდ ვაქციე, ვიდრე ვნების წყურ ვილია . რადგან ქალების მიერ უარყ ოფილი ვ იყავ ი, მათ, როგორც მა ხსოვს, მეტი გა მჭრ ია ხობით ვუ ცქეროდი. ახლა ვხედავ, ჩემი გუ ლწ რფელი ხა სიათი მათ რ ოდი უნდა მოსწონებოდა. შ ეიძლება ქალებს ცოტაოდენი პირ ფერობა უნდოდეთ. მე ერ თსა და იმავე დროს მამა კაციც ვარ და ბალღიც, ქარა ფშუ ტაც და მოა ზროვნეც, ცრუ მორწ მუნეობით შ ებოჭვილიც ვარ და მისგა ნ თავისუ ფალიც, მე ხა ნდა ხა ნ თითქ ო ქა ლიც ვარ მათსავით; რა გა საკვ ირ ველია,, რომ ისინი ჩემს მიამიტობ ას ცინიზმად ღებუ ლობდნენ, ჩემი აზროვნების სიწ მინდეს _ გარყვ ნილება დ? ჩემი ცოდნა მა თ

მოსაწყ ენად ეჩვ ენებ ოდათ, ჩემი ქა ლურ ი მიბ ნედილობ ა _ სისუსტედ. ეს არა ჩვ ეუ ლებ რივად მოძრავი ფა ნტაზ ია , რომელიც პოეტებ ის უბედურებას წა რმოადგენს, უეჭვ ელია , საბაბ ს იძლეოდა , მე სიყვა რულის ნიჭს მოკლებუ ლ არსებად ჩავ ეთვალეთ, აზრ ოვნება ში _ მერ ყევ , მოქმედებაშ ი _ უენერგიო ადა მიანა დ. ქა ლებს სუ ლელა დ ვეჩვ ენებ ოდი, როცა ვდუმდი, მე მათ ვა ფრთხობდი, როცა თავ ის მოწონებ ას ვცდილობდი, ერ თი სიტყვით, საბ ოლოოდ და მგმეს. ცრემლებ ით და გუ ლისტკ ივ ილით მივიღე საზ ოგადოების მიერ გამოტა ნილი განა ჩენი . მაგრამ ამ უბ ედუ რებ ამ თავ ისი ნაყ ოფი გამოიღო. მე გადავ წყვ იტე, შური მეძია საზ ოგადოების მიმართ, ყველა ქა ლის სუ ლი და მეპყ რო მა თი გონების დამორჩილებ ის შ ემწეობ ით, ისეთი სა ხელი მომეხვეჭა , რომ ყვ ელა თვალი ჩემკ ენ მოპყრ ობილიყ ო, როცა მსა ხურ ი ჩემს სახელს წარ მოთქვა მდა სალონის კარ თან. ბავშვობიდა ნვე დიდი ადამია ნის როლი მივ იკ უთვნე; ხშირა დ შუბლზე ხელი მიმირტყამს და ანდრე შ ენიესავით* წამომიძა ხნია : «ა ქ არის მაინც რა ღაც!» ვ გრძნობდი, რ ომ ჩემში გა მოსახა ტავი აზრი, დასა საბუთებ ელი სისტემა , ასა ხსნელი მეცნიერება იყ ო და მალუ ლი. ოჰ, ჩემო ძვირფასო ემილ, დღეს, როცა ოცდა ექვ ს წელს ძლივს მივ აღწიე და დარწ მუნებუ ლი ვარ, უ ცნობი მოვკვ დები ისე, რომ არასოდეს იმ ქა ლებ ის საყვარ ელი არ ვყოფილვარ , რ ომელთა ფლობა ს ვოცნებობდი, ნება მომეცი, ჩემი სიგიჟ ეებ ის ამბავი მოგიყვ ე! განა ჩვენ ყველას ასე თუ ისე ჩვენი სურვ ილებ ი სინა მდვ ილედ არ მიგვ იჩნევია? აჰ, მე მეგობრა დ არ მინდა ისეთი ყმა წვილი, რომელსა ც თავისთვის და ფნის გვ ირ გვ ინი არ დაეწნას, კვარ ცხლბეკი არ დაედგას, ან მორჩილი სატრფოები არ ჰყოლოდეს. მე ხშ ირ ად სა რდა ლი ვიყავი, იმპერ ატორ ი, ბაირ ონი, შ ემდეგ - არა ფერი. ვ ითა მაშ ე რა ადამია ნურ ი საქმეებ ის მწვერვალზე, მე შევა მჩნიე, რ ომ ჯერ კიდევ უამრავ ი მთა, უამრავ ი სიძნელე მრჩებ ოდა გადა სალახავ ი. მე გადა მარ ჩინა ამ უსაზ ღვრ ო თავ მოყვა რეობა მ, რომელიც ჩემს არსებაში ბობ ოქრ ობ და, ამ ბედის რწ მენა მ, რომელმაც შ ეიძლებ ა ადამია ნი გენიოსად აქციოს, თუ იგი თავ ის სუ ლს წვ რილმან სა ქმეებს არ გააყვ ლეფინებს, როგორ ც ცხვარ ი იყვლიფება ძეძვნა რში ძრ ომის დროს. მე გა დავწ ყვიტე დიდება მომეხვ ეჭა და ჩუ მად მემუშავა სა ტრფოსა თვ ის; იმედი მქ ონდა , იგი მეყოლებოდა ერ თ დრ ოს. ჩემთვის ყვ ელა ქა ლი თავ ს იყ რიდა ერთში, მე მწა მდა , ამ ქალს აღმოვა ჩენდი იმაშ ი, რომელიც ჩემს შეხედვა ს დანებ დებ ოდა. მა გრა მ ქალები რაღაც სუ ლიერი თვ ისებ ის გამო ნიჭიერ ადამია ნშ ი მხოლოდ ნა კლს ხედავ ენ, ხოლო უგუ ნურ ში _ მხოლოდ ღირსებას. ისინი დიდი სიმპა თიით ეპყ რობ ია ნ უგუნუ რ ადამია ნს, ვ ინაიდა ნ ამ უკა ნასკნელის თვ ისებ ებ ი ეპირფერ ება მა თ სა კუთა რ ნაკლთ; მათზე მა ღლა მდგომი ადა მიანი კ ი მა თ იმდენ ბედნიერებას არ ანიჭებს, რ ომ მა თი ნაკ ლი აანა ზღა უროს. ნიჭი დღეჩა გდებ ულ ციებ -ცხელებასა ჰგავ ს, არ ც ერ თ ქალს არ სურს მისი ავადმყოფობა განიცადოს, ყვ ელა ს თავის საყვა რელშ ი პა ტივმოყვარ ეობის და მაკ მაყოფილებ ელი საგნის ა ღმოჩენა უნდა. მა თ თავ ია ნთი თავი უყვარ თ ჩვ ენში! გა ნა ღა რიბი, ამა ყი, შემოქმედებ ის ნიჭით დაჯილდოებუ ლი მხა ტვარ ი შ ეურა ცხმყოფელი ეგოიზ მით არაა გამსჭვ ალუ ლი ? მის გა რშემო არსებობ ს რაღა ც აზრ თა გრ იგა ლი, რ ომელშ იც იგი ყვ ელა ფერს ახვ ევ ს, თვ ით თავ ის სატრ ფოს; ეს

უკა ნასკნელი იძულებუ ლია მის მოძრაობა ს გა ჰყვეს. განა განებ ივ რებუ ლი ქა ლი ასეთი მა მაკა ცის სიყვ არულს ენდობა ? გა ნა ასეთ სიყვ არულს მოსძებ ნის? ასეთ მა მაკა ცს მოცალება არა აქვს დივ ანზე თა ვი გაირთოს მგრძნობიარობის მაიმუ ნობით, რომელსა ც ქა ლებ ი დიდა დ აფასებ ენ და რ ომელშიც ყალბი და უგრ ძნობ ი ადა მიანებ ი იმა რჯვ ებ ენ. მას დრო არ ჰყ ოფნის მუ შაობ ისათვის: განა ის თავის და მცირ ება სა და შემკობაზ ე დახარჯავს? მე მზად ვიყავ ი ჩემი სიცოცხლე მთლიანა დ გა მეწირა , მე არ მინდოდა ის დამეხუ რდავ ებ ინა. ღარიბ ი, დიდი ადა მიანისა თვის სა კმა ო არაა გა ნყენებუ ლი სიყვარუ ლი, ის სრ ულ თა ვგა ნწ ირ ულობა ს მოითხოვს. პატა რა არსებათ, რომელნიც მთელ თავ ია ნთ ცხოვრ ებას იმა ში ატარ ებენ, რ ომ ტა ნზე ქიშმირ ის შალებს იზომებენ ან მოდაში შემოსული სა ქონლის საკიდარ ის როლს ასრუ ლებენ, თავგანწირუ ლება არა აქვ თ - ისინი მას სხვ ებ ისაგა ნ მოითხოვ ენ; ისინი სიყვარუ ლშ ი მხოლოდ ძალაუფლების მიერ გა მოწვეულ სია მოვ ნებას ხედავენ და არა მორჩილებ ის მიერ გამოწვ ეულს. თუ დედა კაცი მარ თლაც ცოლია გუ ლით, ხორცით და ძვ ლებით, ის თავ ის მბ რძა ნებელს გაჰყვ ება უკა ნმოუ ხედავა დ. დიდ ადა მიანებს ა ღმოსავ ლეთუ რი ქალები სჭირ იათ: მათი ერთადერ თი საზრ უნავ ი ქმრ ებ ის მოთხოვნილებათა შესწავ ლა უნდა იყ ოს. მე ჩემს თავს გენიოსად ვთვ ლიდი, მაგრამ სწორ ედ მოდის მიმდევარ ი კ ოხტა ქალებ ი მიყვა რდა . ჩემი იდეები ეწ ინაა ღმდეგებოდა საყ ოვ ელთა ოდ მიღებულ იდეებს. მეგონა , ზეცას შ ევმუსრავ უ კიბოდ-მეთქ ი. ჩემს გა ნძეუ ლობას გა სავა ლი არ ჰქონდა ბაზარშ ი, ჩემი ფა რთო ცოდნა მახსოვ რობა ს მიმძიმებდა და დაუ ლაგებ ელი ან მოუ ნელებელი იყო; არც მშობ ლები გამა ჩნდა , არც მეგობრ ები, მა რტოდმარტო ვიყავი უსაშ ინელეს უდა ბნოში, ქვ ებ ით მოფენილ, სუ ლდგმულ, მოა ზრ ოვნე, ცოცხა ლ უდაბ ნოში, სა დაც ყვ ელანი შ ენთვ ის მტრ ებზ ე უარესნი, სრუ ლიად გულგრ ილნი არიან! ასეთ მდგომარ ეობაშ ი ჩემს მიერ მიღებუ ლი გა დაწ ყვეტილება ბუნებრ ივ ი, მაგრამ გიჟურ ი იყო. მასში იყ ო რაღაც შ ეუძლებელი, რა ც მამხნევ ებდა. ეს ჰგავდა სა ნა ძლეოს და დებ ას თავ ის თავ თან. აი, როგორი იყ ო ჩემი გეგმა. ჩემი ათა ს ასი ფრანკ ი სამ წ ელიწა დს უნდა გა მომეზოგა , ამ ხნის გა ნმავ ლობაში უნდა გა მომექვეყნებინა თხზულება , რომელიც საზ ოგადოებ ის ყურა დღება ს დამა პყრ ობინებ და, სიმდიდრეს ან სა ხელს მომიხვ ეჭდა . მახარ ებ და ის აზრი, რ ომ პუ რითა და რძით ვისაზრ დოებ დი თებაიდელი მწირ ივ ით, წ იგნებ ისა და იდეების სამყაროში ჩავ ინთქებოდი, შრ ომისა და დუ მილის სფერ ოში, სა და ც აბრეშ უმის ჭიის მსგავ სად პა რკის მა გვარ სა საფლა ოს გავიკეთებ დი , რა თა ხელა ხლა დავბადებუ ლიყავ ი ბრწყ ინვალე და სა ხელოვანი. სიკვ დილის რ ისკს ვწ ევდი, რათა მეცხოვრა . რა კი ჩემი ცხოვ რება ნამდვილი მოთხოვნილებ ებ ით შემოვ ფარ გლე, აღმოჩნდა , რომ წელიწა დშ ი სამას სამოცდა ხუთი ფრანკი მეყოფოდა ხელმოკლე არსებობ ისათვის. მართლა ც, ეს მცირ ე თანხა მაკმაყოფილებ და , სანა მ ჩემს სამონა სტრო წ ესდებ ას ვემოჩილებ ოდი. _ ეს შეუ ძლებ ელია! _ წამოიძახა ემილმა. _ თითქმის სა მი წელიწა დი გავ ძელი ასე, _ უ პასუ ხა რაფა ელმა ერთგვარ ი სიამაყ ის გრ ძნობ ით: _ ვ ია ნგა რიშოთ! სა მი სუს პური, ორი სუს რ ძე, სამი

სუს ძეხვი თუ ლორი საკ მაო იყო შიმშ ილით არ მოვმკვდა რიყავ ი და სულის გა ნსა კუთრებული სიფხიზ ლე შემენარ ჩუ ნებინა . შენ იცი, რომ ვ იკვ ლევდი იმ უ ცნაუ რ გავ ლენას, რომელსა ც საკვებ ი ახდენს ფანტაზ ია ზე. ბინა სა მი სუ მიჯდებოდა დღეშ ი, სა მი სუს ზ ეთს ვწვავდი ღამეში, ჩემს ოთა ხს თვ ით ვალა გებდი, ფლანელის პერა ნგებ ს ვიცვამდი, რათა სა რეცხისათვის დღეში ორ სუ ზე მეტი არ და მეხარ ჯა. ღუმელის გა სათბ ობა დ ქვანა ხშ ირ ს ვხმა რობ დი - ორ ი სუ ამას უნდებოდა. ტანისამოსიც, სა ცვა ლიც, ფეხსაცმელიც სა მ წელიწა დს მეყ ოფოდა. ხეირ იანა დ ვ იცვა მდი მხოლოდ, როცა საჯა რო ლექციებზ ე ან წიგნთსა ცავშ ი მივ დიოდი. ეს ყოვ ელივე ერთად თვ რამეტ სუ ს შეა დგენდა დღეშ ი, ორი სუ კიდევ მრ ჩებ ოდა მოუ ლოდნელი ხარჯებ ისათვის. ამ ხა ნგრძლივ ი შრ ომის დროს არ მახსოვ ს, რ ომ ხელოვნება თა ხიდზე* გამევლოს ა ნ წყალი მეყ იდოს; ჩემი ხელით მომქონდა ყოვ ელ დილით სენმიშელის მოედნის შა დრ ევნიდან, რომელიც გრ ეს ქუ ჩის კუთხესთანაა. ჰო, ჩემს სიღა რიბეს ქედმაღლად ვატარებდი. ვინც გრ ძნობს, მშვ ენიერ ი მომავა ლი მელისო, დუხჭირ ცხოვ რებ აში ისე მიაბ იჯებს, როგორც დასა სჯელად მიმავა ლი უდა ნაშაუ ლო ა დამია ნი: მა ს არაფრ ის რცხვენია. ფიქრ იც კი არ მინდოდა ავადმყოფობაზე. აკვ ილინა სი არ იყ ოს, საავა დმყ ოფოს უშ იშ რად ვუ ცქ ერ ოდი, ერ თხელაც ეჭვ ი არ შემპა რვია ჩემს ჯა ნმრ თელობაშ ი. ესეცაა, ღარიბი ადა მიანი ლოგინა დ მხოლოდ მაშინ უნდა ჩა წვეს, რ ოცა კვ დება. თმას ვ იკ რეჭდი, სანამ სიყვა რულის თუ გულკეთილობ ის ანგელოზმა ... მაგრამ არ მინდა წ ინ გავუ სწ რო მოვ ლენა თა გა ნვ ითარ ებას. უნდა იცოდე მხოლოდ, ჩემო ძვ ირ ფასო მეგობარ ო, რ ომ სატრფოს უყ ოლობის გამო მე ვსუ ლდგმულობ დი დიდი აზრ ით, ოცნებით, ტყუ ილით, რომლისაც ჩვენ თავ დაპირველა დ ყველას გვჯერა . დღეს მე დავცინი ჩემს თავს, ჩემს მეს, რ ომელიც შეიძლება წმინდა და ამაღლებული იყო, მა გრა მ აღარ არ სებ ობს. როცა საზ ოგადოებ ას, ქვ ეყა ნას, ზნე-ჩვეულებათ ახლო გავ ეცანი, გამომჟღავნდა ჩემი 104 გუ ლუბრყ ვილო რწმენის საშ იშ როება , ჩემი გულმოდგინე მუშა ობის გადა მეტება. ამდენი მარა გი ზ ედმეტია პატივ მოყვარე ადამია ნისთვ ის... რა მსუბუქ ი უ ნდა იყოს იმ ადამია ნის ბარგი, რომელიც ბ ედს მისდევ ს! რჩეუ ლი ადა მიანების შ ეცდომა იმაშ ია , რომ ისინი თავ ია ნთი ახა ლგაზრ დობის წ ლებ ს უხვა დ ხარ ჯავენ, რათა სა ზოგა დოების კეთილგანწყ ობილება და იმსა ხურ ონ. იმ დრ ოს, როცა ისინი ძა ლასა და ცოდნას აგროვ ებ ენ, ენაწყ ლიანი და უიდეო ინტრიგანებ ი ყვ ელგან დაძვრებიან, სულელებ ს ატყუ ებენ, გუ ლუბრყვ ილოთ ნდობას იმსახუ რებ ენ; პირ ველნი სწავლობ ენ, მეორ ენი წინ მიაბ იჯებენ; პირ ველნი მოკრ ძალებუ ლნი არ ია ნ, მეორენი _ თა მამნი; გენიოსი ადამია ნი ჩქმა ლავ ს თავის პა ტივმოყვარ ეობას, ინტრ იგა ნი გარ ეთ აფენს თავისა ს. მა გრა მ მეცნიერება გუ ლკ ეთილია დედასავ ით, შ ეიძლება და ნაშაუ ლი იქნებოდა მისთვ ის, რ ომ სხვა სანა ზღა ურო მოგვეთხოვა , გარ და წმინდა და წყნარი, სიხარუ ლისა , რომლითაც იგი თავ ია ნთ ბავშვ ებ ს ჰკვ ებავ ს.

მახსოვ ს, რა სია მოვ ნებით ჩამიწ ია ხშირა დ პურ ის ნაჭერ ი რ ძეში. ფა ნჯარა სთა ნ დავ მჯდარვა რ და სუფთა ჰა ერ ი შ ემისუნთქავს, თვალი გადა მივლია ნაცრ ისფერ ი, წითელი, ასპიდის, კ რამიტის, მოყვ ითლო ან მომწვა ნო ხავსით დაფარული სახურ ავებ ისათვის. პირველა დ ეს სურათი ერთფეროვნა დ მეჩვ ენებ ოდა, მა გრა მ მალე აღმოვა ჩინე მისი თავ ისებ ური სილა მაზ ე. ხა ნდახა ნ საღამოთი სინათლის ზოლი, რომელიც ნახევრა დ მიხუ რული დარაბებიდა ნ გა მოდიოდა , აცხოველებდა ამ ორიგინა ლურ ი ქვეყნის ბნელ სიღრმეებს. ხანდა ხან ქუ ჩის ფანჯრ ებ ის ფერმკრთა ლი შუქი მოყვ ითალო გა მონაკ რთომს ისროდა ბურუ სშ ი და ოდნავ ანათებ და ამ უმოძრაო ოკეანის ტალღებს. ბოლოს, ხა ნდა ხან ამ პირქუ შ უდაბ ნოში განმარტოებული ფიგუ რა გა მოჩნდებოდა . რომელიმე ჰაერშ ი ჩამოკიდებული ბა ღის ყვავ ილებ ს შორ ის გა მოჩნდებოდა კუ თხოვა ნი და მოკა უჭებული პროფილი დედაბრ ისა, რ ომელიც დედოფლის ყვავ ილს რწ ყავდა , ან და ცხა ვებუ ლ ფა ნჯრის ჩარჩოშ ი ახალგა ზრდა ქალი გამოისა ხებ ოდა, რომელსაც ეგონა , არავინ მხედავ სო, და ბანა ობასა და ჩაცმა-და ხურვა ში იყ ო გარ თუ ლი, მე კი ვხედავ დი მის ლა მაზ შუბ ლსა და გრძელ თმა ს, რ ომელსაც ზ ევით მშვენიერი თეთრ ი ხელი სწ ევ და. მე სიყვარ ულით ვუცქერ დი წყ ლის ღა რებ ში ამოსულ მჭლე მცენარეულობას, ბეჩავ ბა ლახს, რომელიც უცებ ამოვა რდნილ ქა რიშხა ლს მიჰქონდა; მე ვსწავლობდი ხავსის ფერებ ს, რ ომლებ იც კაშ კაშა ხდებ ოდა წვიმის შემდეგ, ხოლო მზეზე მშრა ლ ყავისფერ ხავერდს ემსგავ სებოდა და უ ცნაუ რად ლივ ლივ ებდა.

105 მე მა რთობდა დღის სინა თლის პოეტურ ი და მა ლია დი ეფექტები , ნისლის მწუ ხარ ება, მზის ანა ზდეუ ლი გა ღიმება , ღამის დუმილი და ჯა დოქრ ობა , ცისკრ ის საიდუმლოება ნი, ბუხრის კვა მლი, ერ თი სიტყვ ით, ამ გასა ოცარი ბუ ნებ ის ყოვ ელი მოვლენა. ჩემი სატუ საღო შ ემიყვა რდა . იგი ნებაყოფლობ ით იყ ო არ ჩეული. ჩემს აზრებსა და სუ ლს ჰარმონიუ ლა დ ეთვისებოდა პა რიზის ეს ტრა მალები, რ ომლებსა ც მინდორ ივით სწორ ი სა ხურავ ებ ი ქმნიდა. ადა მიანი მეტისმეტად და იღლება , თუ განყ ენებ ული აზროვნების სფეროებ იდან უშუ ალოდ ჩამოეშვა დედა მიწა ზე; ამით ა იხსნება მონა სტრ ებ ის განძარ ცუ ლობ ა. როცა მე გადავწყვ იტე ა ხალი ცხოვრ ებ ის გზა ს დავდგომოდი, ოთახი პა რიზის ყვ ელა ზე მივა რდნილ უბა ნში ვიქირავ ე. ერთ სა ღა მოს ესტრაპადის ქუჩიდა ნ შინ ვბრუ ნდებ ოდი და მეთოკეებ ის ქუჩისა კენ შევუხვ იე. კ ლიუ ნის ქუ ჩის კუთხეში პატარა გოგო დავ ინახე, და ახლოებით თოთხმეტი წ ლისა იქნებ ოდა; იგი ვოლა ნს ეთამაშებოდა თავ ის ამხა ნაგს; მა თი სიცილი და ა ნცობა მეზობ ლებს არ თობ და . სექტემბ ერ ი მიწ ურუ ლი იყ ო. ამ საღა მოს კარ გი დარ ი იდგა , თბილოდა. კარ ებთან დედაკა ცები ისხდნენ და საუბრ ობდნენ. ჯერ გოგოს და ვაკვ ირ დი; მას საუ ცხოოდ მეტყვ ელი სა ხე ჰქონდა, მისი სხეუ ლი თითქოს მხატვრისთვის იყო გაკ ეთებ ული. მთელი ეს სცენა მომხიბ ლავ ი იყ ო. თავის თავს შევეკითხე, სა იდანაა ასეთი კეთილი ზნე-ჩვ ეუ ლებანი პა რიზშ ი-მეთქ ი, და შევა მჩნიე, რ ომ ეს ქუჩის ჩიხი იყო, ნა კლებ გა თელილი გამვ ლელებ ის მიერ . გა მახსენდა , ამ უბანში ერ თ დრ ოს ჟა ნ-ჟაკ

რუსო ცხოვრ ობდა, და «სენ კა ნტენის სასტუმრო» მოვნა ხე; იგი იმდენად დახავსებული იყ ო, რ ომ იმედი მომეცა , აქ ია ფფასია ნ ბინა ს ვიშ ოვ იმეთქი. დაბალ მისაღებ ოთა ხში შევ ედი და კლა სიკუ რი სტილის სპილენძის ჭაღებ ი დავ ინა ხე, მედიდურა დ ჩა მწკ რივებული სა ნთლებით... ამ ოთახის სისუ ფთავ ემ გამა ოცა: მისი მსგავსი იშვიათად მინახავას სხვა სასტუმრ ოებშ ი; იგი საჟა ნრ ო მხა ტვრობის სურა თს ჰგავ და . ცისფერ ი სა წოლი, ჭურჭელი, ავეჯი კ ოხტა და კეკლუცი იყო. წ ინ შემეგება სასტუმრ ოს დიასა ხლისი, დაა ხლოებით ორმოცი წ ლის ქა ლი, რ ომელსაც მწუ ხარ ე სახე და თითქოს ტირ ილისგა ნ ჩა ღა მებ ული თვ ალები ჰქონდა . მე მორ ცხვა დ ვუთხარ ი რამდენის მიცემა შ ემეძლო ოთა ხშ ი. არ გაჰკვირვ ებ ია , გასა ღები მოძებ ნა , მანსარდში ამიყვა ნა და ოთახი მა ჩვ ენა, რომელიც სა ხურავ ებ სა და მეზობ ელი სახლებ ის ეზ ოებს გა და ჰყურ ებ და; ამ ეზოებშ ი გრ ძელ ლა ტანებზ ე სარ ეცხი ეკიდა . ძნელია ამ სხვ ენზე უფრ ო საშ ინელი რა მის წარ მოდგენა; მისი კედლებ ი გაყვითლებუ ლი და ჭუჭყიანი იყო, მისი სახუ რავი დაფერ დებულიყ ო, კრამიტსა და კრამიტს შუა ცა ჩანდა . შ იგ მხოლოდ საწოლი, მაგიდა და რამდენიმე სკამი თუ 106 და ეტეოდა , ამას გარდა, კუ თხეშ ი ჩემი პიანინოს და დგმა შ ემეძლო. რადგა ნ სასტუმრ ოს დია სახლისი იმდენა დ შეძლებუ ლი არ იყ ო, რომ ეს ვენეციურ ი პიომბ ოს* მსგავ სი საკა ნი ავეჯით მოერ თო, მას ვ ერ მოეხერხებ ინა მისი გა ქირავ ება . ადვილა დ შ ევთა ნხმდით და მეორე დღესვე გადა ვსა ხლდი. დაა ხლოებით სამი წელიწ ადი ვ იცხოვრე ამ ჰერ ში აზიდუ ლ სასაფლაოში; დღისით და ღამით დაუსვ ენებ ლივ ვმუ შაობ დი, ისეთ სიამოვნებას განვ იცდიდი, რომ მეგონა სწა ვლა ადა მიანური ცხოვრების უმშვ ენიერ ესი საგა ნი, მისი მიზა ნდა სახულობის უბ ედნიერესი გა დაწყვ ეტაა-მეთქ ი. არ ის რა ღაც ტკბ ილი და სიყვარუ ლივ ით და მათრობელი იმ სიწყ ნარ ესა და დუმილში, რ ომელიც აუცილებლა დ სა ჭიროა მეცნიერ ისათვის. აზროვ ნების ვარ ჯიშობა, იდეა თა ძიება, შ ეუშ ფოთებელი მეცნიერ ული განჭვრ ეტა ენით გამოუ თქმელ სიხა რულს გვანიჭებ ს, რ ოგორ ც ყოვ ელივე, რასა ც კავშ ირ ი აქვ ს გონება სთა ნ. მა გრა მ ჩვ ენ იძულებუ ლი ვართ სულის საიდუ მლოებანი მა ტერიალუ რ მოვ ლენებს შ ევადაროთ. რა დიდ სიამოვ ნებ ას გა ნიცდის ა დამია ნი, რ ოცა კა მკა მა ტბაშ ი ცუ რავს, გარ შემო კ ლდეებს, ტყეებ სა და ყვავილებ ს უცქერ ის და სა ხეზე თბილი სიოს ალერ სს გრძნობ ს; ეს სურა თი სუ სტი გა მოხატუ ლებაა იმ ბედნიერებისა , რომელსა ც გა ნვიცდიდი, როცა ჩემი სული რა ღაც სინათლის სხივებშ ი ბანა ობ და, რ ოცა ყურ ს ვუგდებდი შ თაგონებ ის მრ ისხა ნე და გაუ რკვ ეველ ხმებ ს, რ ოცა უ ცნობი წყარ ოდა ნ ჩემს მთრ თოლვარ ე ტვ ინში სახეები იღვრ ებ ოდა . იმ იდეის ცქერა , რომელიც დილის მზესავით ამოდის ადა მიანურ აბსტრაქ ციათა ველზე. ან უკეთ ვ თქვა თ, ბავშვ ივ ით იზრ დება, მწ იფდება , ვაჟკ აცდებ ა _ ეს სია მოვ ნება ყვ ელა მიწ იერ სიხარ ულს სჭარბ ობს, ეს ღვთაებ რივი სიამოვნებაა . მეცადინეობა რა ღაც ჯადოქ რულ ელფერ ს აძლევ ს ყოვ ელივ ეს, რა ც გარ ს გვარტყია. ჩემი ბეჩავი საწ ერ ი მა გიდა, რ ომელსაც ყავ ისფერ ი სა ფიანი ჰქონდა გადაფა რებუ ლი, ჩემი პია ნინო, ჩემი ლოგინი, ჩემი სავარ ძელი, შპა ლიერ ის უცნაურ ი სა ხეებ ი, ავეჯი, ყ ოველივ ე ეს სა გნებ ი თითქო გაცოცხლდნენ და ჩემი თავმდაბა ლი მეგობრები გა ხდნენ, ჩემი მომავ ლის

მდუ მარ ე თა ნამზრახვ ელებ ი; რამდენჯერ მიცქ ერ ია მათთვ ის, რამდენჯერ გამინდვ ია ჩემი სული! ხშ ირა დ თვა ლებს ვაცეცებ დი დაბრ ეცილ ჩუ ქურ თმებზ ე და ახა ლ საბუ თებს ვპოულობ დი ჩემი სისტემის დასა მტკიცებ ლად, ახა ლ ბედნიერ სიტყ ვებ ს _ ჩემი ძნელა დ გა დმოსა ცემი აზრების გა მოსათქმელად. ხანგრ ძლივი ცქ ერ ის წყალობ ით ყოვ ელ სა გა ნში განსაკუ თრ ებუ ლი ფიზ იონომია , გა ნსა კუ თრებული ხასიათი აღმოვა ჩინე; ხშირად ისინი მესაუბ რებ ოდნენ, თუ ჩამავა ლი მზ ე ჩემს ვიწრო სა რკმელში სხივ ებ ს ისროდა , ისინი ფერა დდებ ოდნენ, სევ დიანნი ან მხიარუ ლი ხდებ ოდნენ და ყ ოველთვის მა კვირვებდნენ 107 ახა ლი ეფექტებ ით . ეს პაწ ია მოვ ლენები შეუ მჩნეველია სა ზოგა დოებაშ ი გართული ადამიანისა თვის, ხოლო ტუსა ღებისა თვის დიდ ნუ გეშს წა რმოადგენს. მეც ხომ იდეის ტყვე, სისტემის ტუ საღი ვ იყავ ი, მხოლოდ სახელოვა ნი ცხოვრ ებ ის პერსპექ ტივა მა მხნევ ებ და! თითოეუ ლი დაბრ კოლების გა და ლახვ ის შემდეგ ნაზ ხელებ ს ვუკოცნიდი მშ ვენიერ თვ ალებიან, მოხდენილ და მდიდარ ქა ლს, რომელიც ოდესმე თმაზ ე ხელს გადამისვამდა და გუ ლაჩუყ ებუ ლი მეტყოდა : _ შ ენ ბ ევრი იტანჯე, ჩემო სა ბრალო ანგელოზო! ორ ი დიდი თხზულება დავიწყ ე. ერთი იყო კომედია. მას ჩემთვ ის რა მდენიმე დღეშ ი სიმდიდრე და სახელი უნდა მოეხვ ეჭა და საზ ოგადოებ აში შევ ეყვა ნე, სა დაც მინდოდა გენიოსის მეფურ ი უფლებით მესა რგებ ლა. თქვენ ყვ ელა მ ამ შედევ რში საშუა ლო სასწ ავლებლიდა ნ ახლად გა მოსუ ლი ჭაბუკ ის პირვ ელი შეცდომა , ბავშვურ ი აბდაუბდა დაინახეთ. თქ ვენმა დაცინვამ ფრთებ ი შეაკვ ეცა ნაყოფიერ ილუზ იებ ს, მათ შ ემდეგ ა ღარ გაუ ღვ იძიათ. მხოლოდ შენ, ჩემო ძვირფასო ემილ, დამიშ უშ ე ღრ მა ჭრილობა , რომელიც სხვებმა გულზ ე და მაჩნიეს. მხოლოდ შენ შეხვდი ა ღტა ცებით ჩემს «ნებისყ ოფის თეორ იას», ამ დიდ ნა წარმოებს, რ ომლის გუ ლისთვ ისაც ა ღმოსავ ლურ ი ენები, ანა ტომია, ფიზიოლოგია შ ევისწ ავლე და ძლიერ დიდი დრო დავხარ ჯე. თუ არ ვცდებ ი, ეს თხზუ ლება შეავ სებს მესმერ ის,* გა ლლის,* ბ იშას, ლა ფატერ ის* შრ ომებს და ახა ლ გზ ებს გაუხსნის ჰუ მანიტარუ ლ მეცნიერ ება თ. აქ თავდება ჩემი მშ ვენიერ ი ცხოვრ ება , ჩემი ყოვ ელდღიურ ი მსხვ ერ პლის შეწირვა , ეს აბრ ეშუ მის ჭიისებუ რი მუშა ობა, რ ომელიც უხილავია გა რეშ ესთვ ის და რომლის ერთადერ თ სანაზღაურ ოს თვ ით მუშა ობა წარ მოადგენს. მე აღმოსავლეთურ ი სიზა რმა ცის მიჯნუ რი ვიყავი, მეოცნებ ე, მგრ ძნობ ია რე, მა გრა მ მუდამ ვმუშა ობ დი და ჩემს თავ ს უარს ვეუბ ნებოდი პარ იზ ის ცხვ ორ ებ ის სია მოვნებანი მეგემა ; ჭამა -სმა მიყვარ და, მა გრა მ ვმა რხუ ლობდი; ხეტიალი და ზღვა ზე მოგზაურ ობა მიყვა რდა , მრავა ლი ქვეყნის ნახვა მინდოდა, მა გრა მ მუდამ მაგიდა ს ვუჯექი კა ლმისტრ ით აღჭურვ ილი; ლა პარა კი მიყვარ და , მაგრამ ჩუმა დ ვიჯექი ბ იბლიოთეკასა და მუზეუმშ ი და პროფესორების სა ჯარ ო ლექციებ ს ვისმენდი; მწირ ის სა წოლზ ე მეძინა, თითქ ო ბენედიქ ტელთა ორ დენის* ბერი ვყოფილიყა ვი, ხოლო ჩემი ერ თა დერთი ქ იმერ ა ქალი იყო, ამ ქ იმერა ს ვეა ლერსებოდი, იგი კი მუ დამ გამირბ ოდა! ერ თი სიტყვ ით, ჩემი ცხოვ რება სა სტიკი წინაა ღმდეგობა , მუდმივ ი ტყუ ილი იყ ო. ამის შემდეგ იმსჯელე

ადამია ნებზ ე! ხა ნდა ხა ნ ჩემი ბუნებრ ივ ი მიდრ ეკილებანი იღვიძებ დნენ ჩა ფერფლილი ცეცხლივ ით. მეჩვენებოდა , თითქო პარიზ ის ქუჩებ ში დავ ნავარ დობ დი, ბრ წყინვ ალე 108 ეტლის რბილ ბა ლიშებზე მიწოლილი ! ბ იწ იერებანი მღრ ღნიდნენ. გარ ყვნილებ აში ვიყავი ჩა ფლული, ყველაფერ ი მინდოდა, ყვ ელა ფერი მქონდა; უ ღვინოდ მთვ რალი ვ იყავ ი, როგორც წ მინდა ანტონი* იყო ცთუნებ ის დროს. საბ ედნიეროდ, ძილი ა ცხრ ობ და ამ ჩა ნმთქმელ მოჩვენებათ: მეორ ე დღეს მეცნიერ ებ ა მომიწ ოდებდა ღიმილით და მეც მისი ერ თგული ვ იყავ ი. მგონია , რომ ეგრეთ წ ოდებუ ლი სათნო ქალებ ი ხშირად უ ნდა ემორჩილებოდნენ ამგვარ ი სიგიჟ ის, სურ ვილების და ვნებათაღელვის გრიგა ლს, რომელიც ჩვენს ბუნებაშ ი ატყ დება ხოლმე ჩვ ენდა უნებუ რად. პირ ველი ათი თვ ის გა ნმავ ლობაში ზემოთ აღწერილ ღარიბუ ლ და გა ნმარ ტოებუ ლ ცხოვრ ება ს ვატარ ებდი; დილით სა ნოვაგის საყიდლა დ მივდიოდი, ვცდილობდი კი არავის დავ ენახე; ოთა ხს ვალა გებდი, ერ თსა და იმა ვე დროს ბატონიც ვ იყავ ი და მსახურიც, დიოგენივით* ვცხოვრ ობ დი, ამა სთა ნავ ე დაუ ჯერებელ სიამაყ ეს ვიჩენდი. მა გრა მ დია სახლისმა და მისმა ქალმა და ზვერეს ჩემი ზ ნე-ჩვეულება ნი, შეისწავ ლეს ჩემი პირ ოვ ნება, გაიგეს ჩემი სიღარიბე და, რა დგან ისინიც ძლიერ უბ ედურნი იყვ ნენ, ჩვენს შორ ის ერ თნა ირ ი აუცილებ ელი კავშირ ი და მყარ და . პოლინა მ, ამ მომხიბლავმა არსება მ, რომლის გუ ლუბრ ყვილო, ფა რულმა ღირ სებებ მა რამდენიმედ იქ დამა კავა, მრავალი სა მსა ხურ ი გამიწ ია და ჩემთვის შ ეუძლებელი იყო მა თზ ე უარ ის თქმა. ყველა უბედურ ი ადა მიანი და-ძმა ა, მა თ ერ თი და იგივ ე ენა, ერთი და იგივე სულგრ ძელობა აქვ თ, ისინი გრ ძნობ ის სიუხვ ეს იჩენენ და თავის დრ ოსა და პიროვ ნებას ადვილა დ სწ ირა ვენ ხოლმე. შეუ მჩნევლა დ პოლინა ჩემი დია სახლისი გახდა, და დედამაც არ გაუ წია წინა აღმდეგობ ა. რამდენჯერ დედასა ც შევუ სწა რი, როცა ჩემს სა ცვალს აკერებდა და წ ითლდებოდა , რ ოცა ამ სა ქველმოქ მედო მუშა ობაზ ე მივუსწრ ებდი. ჩემი სურვილის წინაა ღმდეგ მათი მფარვ ელობ ის ქვეშ მოვ ხვდი და მე ვღებუ ლობ დი მა თ სამსახუ რს. რათა ეს გუ ლთბ ილობა გავ იგოთ, უნდა ვიცოდეთ, რა სიხა რულია შრ ომა ში, რა მტა რვალია იდეებ ი და რა ინსტინქტურ ზიზღს გრძნობს ყოვ ელდღიურ ი წვ რილმანებ ისადმი ადამია ნი, რ ომელიც აზრ ით ცხოვრობ ს. განა შ ემეძლო წინაა ღმდეგობა გა მეწია თავა ზიანობ ისათვ ის, რ ომლითა ც პოლინას ჩემი ღარ იბუ ლი შეჭამანდი შემოჰქ ონდა, რ ოცა მა ტყ ობდა , რომ შვიდი თუ რვა სა ათის განმავ ლობა ში არაფერ ი მეჭა მა? ქალუ რი გრა ციით და ბავშვურ ი მია მიტობით მიცინოდა და მა ნიშნებ და, ყუ რადღებას ნუ მომაქ ცევთო. ის იყო არ იელი,* რომელიც სილფის* მსგავსა დ შემოსრიალდა ჩემს ჭერქ ვეშ და ჩემს მოთხოვნილებას აკმაყ ოფილებ და .

109 ერ თ საღამოს პოლინამ თავისი თა ვგა დასავალი მია მბო გულის ამა ჩუ ყებ ელი გუ ლუბრყვ ილობით . იმისი მა მა ცხენოსანი გრენადერ ებ ის

რაზმის უფრ ოსი ყ ოფილიყო იმპერატორ ის გვარ დიაშ ი, ბერ ეზ ინაზ ე გა დმოსვ ლის დროს* ყაზა ხ რუსებს დაეტყვევებ ინათ; შ ემდეგ, როცა ნაპოლეონს ტყვ ეების გა ცვლა შეეთა ვაზნა, რუსეთის მთავრ ობას იგი ამა ოდ ეძებ ნა ციმბ ირ ში; სხვა ტყვ ეებ ის თქ მით, მას განზრა ხვა ჰქონოდა ინდოეთშ ი გაპარუ ლიყო. იმ დღიდა ნ ჩემს დიასა ხლისს, ქალბატონ გოდენს, ვ ერავ ითარ ი ცნობა ვ ეღარ მიეღო თავ ისი ქმრ ისაგა ნ, დაიწყ ო 1814-1815 წ ლების უბ ედუ რება ნი; მა რტოდმარტო, უსახსროდ და უმწეოდ დარ ჩენილ ქალს ავეჯია ნი ოთახების გაქირავ ება და ეწ ყო. იმედი ჰქონდა , ქმარს კ იდევ ვნახავო. ყველაზ ე მეტად ის აწ უხებდა , რომ პოლინა უსწავ ლელი და რჩა; ეს მით უმეტეს სამწ უხარ ო იყო, რომ პოლინა თავად ბორგეზ ეს მეუ ღლის ნა თლული იყო და, ეტყობოდა, თავისი ნიჭით და ხა სიათით გაამარ თლებ და თავ ისი მფა რველი სეფექა ლის იმედებ ს. როცა მა დამ გოდენმა თავისი გულისტკ ივილი გამა ნდო, სხვათა შორ ის, მითხრ ა: «სია მოვ ნებით დავ თმობ დი ქაღალდის ნა ფლეთს, რომელიც გოდენს იმპერ იის ბარ ონის წოდებ ას* ანიჭებს და უფლება ს გვა ძლევს შ ემოსავ ალი მივ იღოთ ვ იჩნა უდა ნ, ოღონდ პოლინას სენ-დენის სა სწავ ლებელშ ი* ა ღზრ დას შ ევძლებდე». ჟრ უანტელმა დამიარა და თავშ ი აზრ ი მომივ იდა, წინა და დება მიმეცა , მე დავ ამთავრ ებ პოლინას აღზრ დას-მეთქი. გუ ლწრ ფელობა , რომლითაც ორივე ქა ლმა ჩემი წინა და დებ ა მიიღო, შეეფერ ებ ოდა გულუბრყვ ილობა ს, რ ომელმაც იგი მიკარ ნა ხა. ამრ იგა დ, და სასვ ენებ ელი საათებ ი გამიჩნდა . ამ პატა რა ქალს ნიჭი ა ღმოაჩნდა, ისე ადვ ილად სწავლობ და, რ ომ მალე მა ჯობა პიანინოს და კვრაშ ი. იგი შ ეეჩვ ია ხმამა ღლა ფიქრ ს ჩემთა ნ ყოფნის დროს, მისი გუ ლი ათას განძს ამჟ ღავ ნებ და , თითქ ო ყვავ ილი ყოფილიყ ოს, რომელიც ნელა იშ ლება მზ ის სხივ ებზ ე. ყურადღებით და სიამოვნებ ით მისმენდა , მისი მომღიმა რი შავი ხავ ერ დოვანი თვალები ჩემსკ ენ იყ ო მოპყრ ობ ილი; თავ ის გა კვეთილს წყნარი და ალერსია ნი ხმით იმეორ ებ და , ბავშვურა დ უხარ ოდა , როცა მისი კმაყ ოფილი ვ იყავ ი. წინა თ დედა მისი ხშირად თავს იმტვრევდა , როგორ აეცდინა საფრთხე, რომელიც ახალგაზ რდა ქა ლს ემუქ რებ ოდა, ეს ქალი კი მხოლოდ მომხიბვლელი ბავშვი იყ ო და თა ნდათა ნ უფრო ამარ თლებ და მა სზე და ყრდნობილ იმედებ ს. ამიტომ დედა და მშვიდდა , რაკი და ინახა , რომ მისი ქა ლიშვ ილი მთელი დღეები მუშა ობდა . რა დგან სა კუთარი პიანინო მას არ ჰქ ონდა , იძულებ ული იყო ჩემსა ზე ევარჯიშნა ჩემი შ ინ არყ ოფნის დროს. რ ოცა უ კან ვბრუ ნდებ ოდი, პოლინა ოთა ხში მხვ დებოდა 110 სრ ულია დ უბრალოდ ჩა ცმუ ლი ; მა გრა მ საკ მაო იყო ოდნავ გა ნძრეულიყ ო, ტლანქი ქსოვილის ქვეშ მისი მოქ ნილი წ ელი და მისი მომხიბ ლავ ი ფიგურ ის ხაზები გამომჟღავნდებოდა. პერ ოს ზ ღაპრის ერთი გმირ ი ქალივ ით პა წია ეთერ ოვა ნ ფეხებზ ე ოჩოფეხები ეცვა. მა გრა მ ჩემთვ ის თითქო დაკა რგული იყო ეს მშვ ენიერ ი განძი, ეს ქალური სიმდიდრ ე, ეს უხვ ი სილამაზ ე. ჩემს თავს ვა იძულებ დი ძმა სავით მეცქირა პოლინა სათვ ის, შ ემა ძრ წუნებ ლად მიმაჩნდა თვ ით აზრი მისი დედის ნდობის გა მტყ უნებისა ; მე ა ღტა ცებული ვ იყავ ი ამ მომხიბლა ვი ქალით,

თითქო იგი მიცვ ალებუ ლი სატრ ფოს სურა თი ყოფილიყ ოს; იგი ჩემი ბავშვი, ჩემი ქანდა კება იყო: თითქ ო ახლად მოვლენილი პიგმალიონი* ვყოფილიყ ავი, მინდოდა სულჩა დგმუ ლი, სა ხეშეფარ კლუ ლი, მგრ ძნობ იარ ე, მოლაპა რაკ ე ქალწუ ლი მარმა რილოს ქა ნდა კებად მექცია. მეტად მკაცრად ვ ეპყ რობ ოდი, მა გრა მ რამდენადა ც მეტ დესპოტიზმს ვიჩენდი, მით უფრო მორ ჩილი და უწყინარი ხდებ ოდა იგი. თუ ჩემი თავ და ჭერილობა და მოკრ ძალება კ ეთილშ ობ ილი გრ ძნობ ებით იყ ო გა მოწვეული, მე ბრა ლმდებლის შესაფერ ი მოსაზ რებ ებ იც არ მაკლდა . მე ვ ერ წარ მომიდგენია პა ტიოსნება ფუ ლის სა ქმეებში აზრ ოვნებ ის პა ტიოსნებ ის გარ ეშ ე. ქა ლის მოტყ უება და ვისიმე გაღატა კება ჩემს თვალშ ი ყ ოველთვის ერთნაირ ი და ნაშა ული იყო. ქალიშ ვილის შეყვ არება და მისი სიყვარუ ლის გამოწვ ევა იმა ს ნიშნავს, რომ მა სთა ნ ნა მდვ ილი საქორწ ინო ხელშ ეკ რულება დავ დოთ, ამ ხელშ ეკრულებ ის პირობებ ი წ ინასწარ უნდა გა ირ კვ ეს. ჩვ ენ უ ფლება გვ აქვს გაყიდული ქა ლი მივატოვოთ, მაგრამ შ ეუძლებელია თავ ი დავანებ ოთ ახა ლგაზრ და ქა ლს, რომელიც გვნებ დება , მაგრამ არ იცის თავ ისი მსხვ ერ პლის საზ ღვრ ებ ი. რა საკვ ირ ველია, მე შემეძლო პოლინა შ ემერთო, მაგრამ ეს სიგიჟ ე იქნებოდა . გა ნა ეს ნაზი და ქა ლწუ ლებრივი სულის საწა მებლა დ გა ნწ ირვ ას არ ნიშნავდა? ჩემმა სიღარ იბ ემ ერ თგვარ ეგოიზ მს შემა ჩვ ია , იგი თავ ის რკ ინის ხელს იწ ვდიდა ამ კეთილ არსებასა და ჩემს შორ ის. შემდეგ, ჩემდა სა მარ ცხვ ინოდ უნდა გა მოვ ტყდე, მე არ მესმის სიყვარ ული სიღა ტა კეშ ი. შეიძლება , ეს ჩემი გა რყვნილება იყ ოს, გა მოწვეული იმ ავადმყოფობით, რომელსა ც ცივილიზაციას ვუწ ოდებ თ; მა გრა მ ქალს, თუ ნდა ც იგი მიმზიდვ ელი იყ ოს მშვენიერ ელენესა * და ჰომეროსის გალა ტეა სავ ით, არავ ითარ ი გავლენის მოხდენა არ შეუ ძლია ჩემს გრ ძნობ ებზ ე, თუ იგი ოდნავ ჭუჭყ ია ნია. ა ჰ, გა უმარ ჯოს აბრ ეშუ მსა და ქიშ მირშ ი გახვ ეუ ლ სიყვარუ ლს, გარ შემორტყ მულს კომფორ ტის სასწაულმოქმედებ ით, იმიტომ რომ თვით სიყ ვარუ ლიც შ ეიძლება კ ომფორტი იყოს. მე მიყვარ ს მოსარ თავი 111 ტანსაცმლის და ჭმუ ჭვნა , ყვავილებ ის გასრ ესა ვნებიანი სუ რვილით, სურ ნელოვანი თმის და შლა შ ემმუსრ ავი ხელებით. ფანტასტიკუ რად მიმზიდველად მიმაჩნია მწველი თვ ალები, რ ომელნიც ისევ ე სჭრიან მაქმანია ნ პირბა დეს, როგორ ც ცეცხლის ალი გა სრ ოლილი ყუმბა რის კვამლს ხევ ს. ჩემს სიყვარ ულს აბრეშ უმის კ იბ ეები უნდა, რ ომელზედა ც ჩუმა დ ადიხარ ზამთრ ის ღამეშ ი. რა დიდი სია მოვ ნებაა, რ ოცა თოვ ლით და ფარ ული შ ედიხარ ოთახში, რომელიც სურნელოვ ანი ბაზ მებ ითაა განა თებული და მოხატუ ლი აბრეშუმითაა მოფა რდა გუ ლი, და იქ ქა ლს პოუ ლობ , რომელიც შ ენსავ ით თოვლის ფანტელებს იბერტყავ ს, იმიტომ რ ომ სხვა რა სა ხელი უნდა ვუწ ოდოთ ვნებიანი მუ სლინის საბ ურავს, სადა ც მისი სხეული იხა ტებ ა ბუნდოვ ნად, როგორც ა ნგელოზ ი ღრუბ ლებ ში, და სა იდანაც შ ემდეგ იგი უ ნდა გამოვიდეს? რასაკვ ირვ ელია, ხშირად ჩემს თავს დავ ცინოდი ამ ლეჩა ქების, ხავერდების, სათუთი ბატისტებ ის, ხელოვ ნურა დ და ხუჭუ ჭებული თმის, ეტლების, ტიტულებ ის, ბროლისა და ოქრ ო-ვერცხლის ნივთებ ზე მოთავსებუ ლი

საღერ ბო გვ ირ გვ ინების სიყვ არულისთვის. ყოველივ ე ეს ხელოვ ნურ ია , ყოვ ელივ ე ეს ნაკ ლებ ქალუ რია ქალში; ჩემს თავ ს დავ ცინოდი, ჩემი თავის დაჯერ ება ს ვცდილობდი, მაგრამ ამაოდ. მე მხიბ ლავს კეთილშ ობ ილი ქალი თავისი ნებიერი გა ღიმებ ით, თავისი რ ჩეული მიმოხვრით, თავ ისი ღირსეუ ლი ყოფაქცევ ით; იგი ზღუ დეს მარ თავ ს თავის თავსა და სა ზოგა დოებას შ ორ ის და ამით ჩემს პა ტივმოყვარ ეობას ა ღიზიანებ ს, ეს კი სიყვარუ ლშ ი თავი და თავ ია . ჩემი ბედნიერ ება უ ფრო მძა ფრი მგონია, თუ იგი ყველა ს შურს. ჩემი საყვა რელი უფრ ო სა ხარბიელოდ მიმაჩნია , როცა იგი არაფერს აკ ეთებ ს, რა საც სხვა ქალებ ი აკ ეთებ ენ, არ ც მათსავით და დის, არც მა თსავით ცხოვრობ ს, რ ოცა ისეთ წამოსა სხა მში ეხვევა , რ ომელიც მათ არ შ ეუძლია თ იქ ონიონ, როცა თავის სა კუ თარ სუ ნამოს ხმა რობ ს; რა ც უფრ ო შორ დება ის დედამიწ ას თვით იმაშ ი, რაც მიწ იერ ია სიყვარუ ლშ ი, მით უ ფრო მშვენიერი მეჩვ ენებ ა. საბ ედნიეროდ ოცი წელია, რაც სა ფრა ნგეთშ ი დედოფალი ა ღარ გვყა ვს, წ ინაა ღმდეგ შ ემთხვ ევაშ ი დედოფა ლი შემიყვარ დებოდა! ქა ლი მდიდარ ი უნდა იყოს, რა თა პრ ინცესა ს მიხრ ა-მოხრა იქონიოს. რ ოცა ასეთი რომა ნტიკ ული ფანტაზ იებ ი მქ ონდა , რა უნდა ყ ოფილიყო ჩემთვ ის პოლინა? შეეძლო თუ არა მას ჩემთვ ის მოეყ იდა ღა მე, რომელსა ც მთელი სიცოცხლის ფასი აქვ ს, მოეცა სიყვა რული, რომელიც ადამია ნს ჰკლავს ან ყვ ელა ადამიანურ ნიჭს გა ნსა ცდელშ ი აგდებს? ჩვ ენ თავს არ მოვიკლავთ საწყა ლი ქალებ ისთვ ის, რ ომელნიც ჩვენ გვ ნებ დებიან. მე ვერა სოდეს ვერ შ ევძელი პოეტის ეს გრძნობებ ი და ოცნებ ებ ი გა მენა დგურებინა , მე 112 დაბა დებ ული ვ იყავ ი შ ეუძლებელი სიყვარ ულისათვ ის , შ ემთხვ ევა ს კი ენებ ებ ია ჩემთვ ის ისეთი რამ მოეძღვნა, რაც მე სრუ ლიად არ მინდოდა. რამდენჯერ ჩამიცმევ ია ჩემს ოცნება ში პოლინა სათვის პა წია ფეხებზ ე ატლასის მაშ იები, გაზის ტა ნისა მოსით შემიბ ურავს მისი მოქნილი ახალგა ზრდა საროს ტანი, მსუ ბუქ ი შარ ფი მომისხამს მის მკერ დზ ე, ნოხებ ი გამითელინებ ია სა კუთარ პა ლატებშ ი, კოხტა ეტლში მიტარ ებ ია! ასეთ პირ ობ ებშ ი გა ვაღმერთებ დი. მე მას სია მაყეს ვაძლევდი, რომელიც არ მქონდა , მე მა ს ვძარ ცვავ დი ყოვ ელი ღირსებისა , გუ ლუბრ ყვილო მშვ ენიერებისა , ბუნებრ ივ ი მომხიბვლელობ ისა, უ მწიკვ ლო ღიმილისა გა ნ, რა თა ჩვ ენი ბიწიერ ებ ის სტიქ სშ ი* ჩა მეგდო და დაუკოდავი გუ ლით აღმეჭურვა , რათა მისთვ ის ჩვ ენი დანა შაულის ფერ-უმა რილი შ ემეცხო, რა თა იგი სა ლონების თავ ისნება ტიკ ინა დ მექცია , სა თუთ ქალა დ, რ ომელიც დილით იძინებს და სა ღამოთი დგება სა ნთლების რ იჟ რაჟზ ე. ხშირად ჩემი პოლინა აღფრ თოვა ნდებ ოდა ხოლმე მუსიკის და კვრ ის დრ ოს, და მაშ ინ მისი სახე გა საოცრა დ წაა გავ და კეთილშობილ სურ ათს, რომლითაც კ არლო დოლჩის* იტა ლიის განპიროვნება უნდოდა . მაგრამ თავი დავანებ ოთ ამ საბრალო ბავშვ ს! რარიგ უბედურ იც უნდა იყ ოს იგი, მე, ყ ოველ შემთხვ ევაშ ი, დავიცა ვი საშინელი ქარიშხლისაგან იმით, რ ომ არ ჩავითრ იე ჩემს ჯოჯოხეთშ ი. უკანა სკნელ ზამთრა მდე ჩემი ცხოვრება წყნარი და შრომით აღსა ვსე იყ ო. მე შ ევეცა დე შ ენთვ ის სუსტი წარმოდგენა მომეცა მის შესახებ . 1829 წ ლის

დეკემბრის პირ ველ დღეებ ში რასტინიაკ ს შევ ხვდი. მან, ჩემი ბეჩავი ტანსაცმლის მიუხედავად, ხელი გამიყა რა, ჩემი მდგომარ ეობა გა მომკ ითხა და ჭეშ მარ იტად ძმურ ი ინტერ ესი გამოიჩინა . მისმა მოპყრ ობამ მომხიბლა და მოკლედ ვუამბე, როგორ ვცხოვ რობ დი და რა იმედები მქ ონდა; მა ნ სიცილი და იწ ყო, მითხრა , ერ თსა და იმავე დროს გენიოსიც ხარ და გიჟიცო. მისმა გასკონურ მა ხმა მ, სა ზოგადოების ცოდნამ, სიმდიდრ ემ, რომელიც მან თავ ისი მოხერხებ ით შეიძინა , დაუ ძლევ ელი გავლენა მოა ხდინეს ჩემზე. რასტინია კი მარწ მუ ნებ და , საავა დმყ ოფოშ ი მოკვ დები უცნობ ი, როგორ ც ერთი ნა ცარ ქექიაო. იგი თითქო უკა ნ მოჰყვ ებ ოდა კ იდეც ჩემს სამგლოვ ია რო პროცესიას და სადღა ც თხრილშ ი მაგდებდა მა თხოვარ ივ ით. ოინბ აზობაზე ჩა მომიგდო საუბარ ი. იმ გონებამახვ ილობ ით, რომელიც ასე მომხიბ ლავ ია მა სში, მა ნ დამიმტკ იცა , ყველა გენიოსი ა დამია ნი ოინბ აზიაო. გა მომიცხადა, რა ღაც ერ თი, რ ომელიღა ც გრ ძნობ ის ორგანო გა კლია და ეს იქნება შ ენი სიკვ დილის მიზეზ ი, თუ მარ ტოდმა რტო დარჩი მეთოკეების ქუ ჩაზ ეო. მისი აზრ ით, სა ზოგა დოებაშ ი უ ნდა გავსუ ლიყავ ი, ხალხი შემეჩვ ია პა ტივისცემით წარმოეთქ ვა ჩემი სა ხელი და 113 გავ თავ ისუფლებულიყ ავი იმ დამა მცირ ებ ელი თავმდაბლობ ისაგან , რომელიც სრულია დ არ შეეფერ ება დიდ ადა მიანს. _ უგუ ნურ ებ ი, _ წამოიძა ხა მან, _ ამ ხელობას ინტრ იგანობა ს ეძახია ნ, მორალისტები მას ჰკიცხავ ენ და უ გზ ო-უკვ ლო ხეტია ლს უწოდებენ; ნუ შ ევჩერ დებით ადამია ნებზ ე, დავ ეკ ითხოთ შედეგებ ს. შ ენ მუშ აობ , არა? ვ ერასოდეს ვერა ფერს გაა კეთებ. მე ყვ ელა ფრ ის ოსტა ტიც ვარ და არაფრ ის გა მკეთებ ელიც, ამასთანავ ე, ზარმა ცი ვარ ცხრაფეხასავ ით. მა ინც ყვ ელა ფერს მივა ღწ ევ . მე ვ ფართოვ დები, წ ინ მივიწევ მუჯლუ გუ ნებით, ადგილს მითმობ ენ! ვტრაბა ხობ და ჩემი სჯერათ; ვალს ვიღებ, სხვები იხდია ნ! გაფა ნტუ ლი ცხოვ რება , ჩემო კარ გო, მთელი პოლიტიკუ რი სისტემაა . ვთქ ვათ, სოვ და გარ მა ერ თი მილიონის რისკი გასწია. ოცი წლის გა ნმავ ლობაში იგი არ იძინებ ს, არ ჭა მს, არ სვა მს, არ ერ თობა ; იგი კრუხივ ით სჩეკ ს თავის მილიონს, შემდეგ მთელს ევრ ოპაში აბანდებ ს; მოწყ ენილია , ნებდება ყველა დემონს, რ ომელიც ადა მიანს ოდესმე მოუ გონია ; შემდეგ, ლიკ ვიდაციის დროს, რ ოგორ ც მინა ხავ ს, იგი ხშირად უ გროშოდ, უ მეგობროდ რ ჩებ ა, სა ხელგატეხილი. მფლა ნგველი კი მხია რულა დ ცხოვრ ობ ს, მისი რაშ ებ ი თა ვისუ ფლა დ და ნავარ დობ ენ. თუ შ ემთხვ ევ ით თავ ის თანხებს და ჰკა რგა ვს, შ ეუ ძლია მთავარ ი ხარ კთა მკ რეფის ადგილი იშ ოვ ოს, მდიდარ ი ქა ლი შეირ თოს, მინისტრ ის ან ელჩის ხელქვ ეითი გახდეს. მას კ იდევ რ ჩება მეგობრ ები, კა რგი სა ხელი, ფუ ლი. მა ნ იცის, რა ჩარ ხი ატრ ია ლებ ს ქვეყანა ს, იგი მას ხმარობ ს თავ ის სასა რგებ ლოდ. ლოგიკუ რია თუ არა ეს სისტემა , თუ მე გიჟ ი ვარ ? განა ეს იმ კომედიის მორა ლი არაა, რ ომელსაც ყ ოველდღე თა მაშობენ ამქვ ეყ ნად? _ შ ენი ნა წარ მოები და მთავ რებ ულია , _ გა ნაგრძო მან ცოტაოდენი შესვენების შ ემდეგ. _ შ ენ უ დიდესი ნიჭი გა ქვს! მა შასა დამე, შენ იმ წ ერ ტილს მიაღწიე, საიდა ნა ც მე გამოვედი. ახლა თვით უნდა იზრუ ნო შ ენი წა რმატებ ისათვ ის. ეს უფრ ო სა იმედოა ; შენ კავშ ირ ს გააბ ამ

სხვადასხვა წრესთან, ლაქ ლაქა მა ტაოცებს და იპყრ ობ . მე მინდა , წილი ვიქონიო შენს დიდება ში, ოქრომჭედელი ვიქნებ ი და ა ლმა სებ ს ჩავ სვამ შ ენს გვ ირ გვ ინში... დავიწყ ოთ იმით, რომ ხვ ალ სა ღამოს აქ მოხვ ალ, წარ გადგენ ერთ ოჯა ხშ ი, სადა ც მთელი პარ იზ ი დადის, ჩვენი პარ იზ ი, სილა მაზ ის, მილიონერ ებ ის, ცნობილი ადამიანებ ის, ბოლოს, იმ ადამია ნების პა რიზ ი, რომელთა ც პირ იდან ოქრ ო სცვ ივ ათ იოა ნე ქრისოსტომივით.* როცა ეს ხა ლხი წ იგნს იწონებს, წიგნი მოდა დ იქცევა ; თუ ის მარ თლაც კა რგია , გა მოდის, რომ მა რთლა ც მათ შ ეუგნებლად გენიოსობის პატენტი გაუ ციათ. თუ ჭკუა გა ქვს, ჩემო კარ გო, შენს ხელთა ა შენი წიგნის ბ ედი. ხვალ საღა მოთი ნა ხავ გრა ფის მშვენიერ მეუღლეს თეოდორა ს, ეს ქალი დღეს მოდა შია.

114 _ არა სოდეს არაფერ ი არ გა მიგია მის შესახებ ... _ შენ კაფრი* ხა რ, _ სიცილით მიპა სუ ხა რასტინიაკმა . _ როგორ შ ეიძლება თეოდორა ს არცნობა ! ესაა გასა თხოვარ ი ქა ლი, რ ომელსაც ოთხმოც ა თას ლივ რამდე შ ემოსავ ალი აქვ ს, რომელსაც არავ ინ არ სურს, ან რომელიც არავის არ სურ ს! ესაა ერ თგვარ ი ქა ლი-ამოცა ნა, პა რიზელი _ ნა ხევრად რუ სი, რუსი _ ნახევრა დ პარ იზ ელი! ესაა ქალი, ვისთანა ც ქვეყნდება ყველა რომანტიკუ ლი ნა წარმოები, რომელიც არ იბ ეჭდება. ესაა უ ლამაზ ესი, უნა რნა რესი ქალი პა რიზშ ი! არა , შენ კაფრი კი არა, რა ღაც სა შუალო ცხოვ ელი ხარ კაფრსა და ნადირ ს შორ ის... ნა ხვა მდის, ხვა ლა მდე. იგი ქუსლზე შემოტრიალდა და გაქრა პა სუ ხის დაუ ცდელად, რადგა ნ ვერ ც კი წა რმოედგინა , რომ ჭკუა თამყოფელ ადა მიანს შეეძლო უარი ეთქვა თეოდორ ას გა ცნობა ზე. როგორ უნდა ავხსნათ სახელის ჯა დოქრუ ლი ძალა? თეოდორა მე მდევ ნიდა , როგორც უკუღმარ თი აზრ ი, რომელთა ნა ც ცდილობ როგორმე მორ იგდე. რაღაც ხმა ჩა მძა ხოდა : «შ ენ წა ხვა ლ თეოდორა სთა ნ». ვცდილობ დი შევბ რძოლებ ოდი ამ ხმას, დამეყვ ირ ა, ტყუ ი-მეთქი, მა გრა მ იგი ყოვ ელ ჩემს მოსაზრ ებას მუსრავ და ერ თი სახელით: თეოდორ ა! შეიძლება ეს ქალი, ეს სახელი სიმბოლო იყო ყველა ჩემი სურვ ილისა , ამოცა ნა იყ ო მთელი ჩემი ცხოვრებისა . ეს სა ხელი აღვ იძებ და მა ღა ლი საზოგა დოებ ის ხელოვნუ რ პოეზ ია ს, ანათებდა პა რიზ ის დღესა სწა ულებს და ა ძლიერებდა ამაო ზვ ია დობ ას. თვალწინ წარმომიდგა უაღრესად ვ ნებ ია ნი ქალი, რომელიც მაგიჟ ებ და . ან შეიძლება , ეს ქა ლი და სა ხელი კი არა, ჩემი ცოდვ ები იყ ო, რომელიც ჩემს სულში ზეიმართებ ოდა, რა თა ხელა ხლა ვეცთუნებ ინე. გრ აფის მეუ ღლე თეოდორ ა, რ ომელსაც დიდი შეძლება ჰქონდა, მა გრა მ საყვარ ელი არ ჰყავდა , რომელიც წ ინაა ღმდეგობას უ წევ და პარ იზ ის ცთუ ნება თ, _ განა ეს ჩემი იმედების და ხილვის განხორციელება არ იყო? ჩემს ოცნება ში უკვე იხა ტებოდა მისი სა ხე. მთელი ღამე არ დამიძინია, მისი სატრ ფო გავხდი, რამდენიმე საა თში მთელი ცხოვრ ება ჩავდე, სიყ ვარუ ლის ცხოვ რება , კიდეც ვიგემე მისი უხვ ი, მწვ ელი სიტკბ ოებანი. მეორ ე დღეს ვეღარ შ ევძელი ხანგრ ძლივ ი ლოდინის ატანა. წ იგნთსა ცავ იდან რ ომა ნი გამოვიტა ნე და მთელი დღე მის კ ითხვ აში გავა ტარ ე, რა თა არც მეფიქრა , არც დრო მეზ ომა . წიგნის კ ითხვ ის დრ ოს თეოდორა ს სახელი ისე

მესმოდა, რ ოგორ ც შორეუ ლი ხმა , რომელიც არ გვაწუ ხებს, მაგრამ გვაიძუ ლებს მოვუსმინოთ. საბ ედნიეროდ, კიდევ შერჩენილი მქონდა სა კმა ოდ რ იგიანი შავი ტანისამოსი და თეთრი ჟილეტი; გა რდა ამისა, მთელი ჩემი ქონებ იდა ნ დაახლოებ ით ოცდაა თი ფრ ანკი დამრ ჩა , რომელიც დათესილი მქ ონდა ჩემს საცვალსა და ყუთებშ ი, რათა ძებ ნის სიძნელეს შ ეეფერხებ ინა ამ მცირ ედი თანხის და ხარ ჯვა . ჩა ცმის დრ ოს ამ განძს გამოვედევნე ქაღალდების ოკეა ნეში. შ ენ შ ეგიძლია წარმოიდგინო, რა სიმდიდრ ე წამართვა ხელთათმანმა და ეტლმა: მა თ მთელი თვის პური შემიჭა მეს. სა მწუ ხარ ოდ, არასდოეს ფული არ გვა კლია ჩვ ენი ჟ ინის დასა კმა ყოფილებ ლად, მხოლოდ სასარ გებლო ან აუ ცილებელი სა გნებ ის ფა სისა თვ ის ვვაჭრ ობთ: უდარ დელა დ ოქ როს ვესვ რით მოცეკვავე ქალს და ვ ევაჭრ ებ ით მუშა ს, რ ომლის და მშეული ოჯა ხი ბეჩავი გა სამრ ჯელოს მიღება ს ელის. რა მდენია ისეთი მამა კაცი, რომელსა ც ასფრანკია ნი ტა ნისა მოსი აცვ ია , ალმა სი უბრწყ ინავს ჯოხის სა ხელურ ზე და ოცდახუთ სუზ ე მეტს კ ი არ აძლევს სა დილშ ი! პატივ მოყვარეობ ის დასა კმა ყოფილებ ლად არავ ითარ ი ფასი არ გვ ენა ნება. რასტინია კი დაუგვიანებ ლად მოვ იდა პაემა ნზე; გა იცინა, რ ოცა ასე შ ეცვ ლილი დამინახა და კიდეც დამცინა , მაგრამ გზად ქვ ელმოქმედებ ა გამოიჩინა და რ ჩევა მომცა , როგორ მოვ პყრ ობ ოდი გრაფის მეუღლეს; დამიხატა რ ოგორ ც ძუ ნწ ი, ქედმა ღა ლი და ეჭვიანი ქა ლი, მა გრ ამ ისიც დაუ მატა , მისი სიძუ ნწ ე _ კ ომფორტის სიყვარუ ლთან, მისი ქედმაღლობა _ უბრალოებასთა ნ, მისი ეჭვ ია ნობა გუ ლკ ეთილობასთანაა შეუ ღლებ ულიო. _ შენ იცი ჩემი ვა ლდებუ ლებ ანი, _ მითხრა მა ნ, _ ისიც იცი, რამდენს და ვკარ გავ დი თუ სა ტრფოს გამოვიცვ ლიდი. მე მიუდგომლად და გუ ლგრილა დ ვუცქერი თეოდორ ას და ჩემი შენიშვ ნებ ი სწორი უნდა იყოს. როცა შენი მასთან წარდგენა გადა ვწყვ იტე, მხოლოდ შენს ბედნიერ ებაზ ე ვფიქრობდი; იცოდე, ლა პარა კის დროს ყოვ ელი სიტყვა უნდა აწონო: მა ს სასტიკი მა ხსოვრობა აქვს, მისი თვა ლთმა ქცობა სასოწა რკვ ეთილებაშ ი ჩააგდებს ყვ ელა ზე გაქ ნილ დიპლომატს, ის ყოვ ელთვ ის გამოიცნობს, რ ოდის ლაპა რაკ ობს დიპლომატი სიმართლეს; ჩვ ენ შ ორის დარჩეს, მე მგონია, მისი დაქ ორწ ინება იმპერა ტორმა არ სცნო, იმიტომ რ ომ რუსეთის ელჩს სიცილი აუტყ და, რ ოცა ამ ქა ლზ ე ლა პარა კი ჩა მოვუ გდე. ეს ელჩი მა ს არ ღებუ ლობს და მხოლოდ ოდნავ თავს უკრ ავს, როცა ბულონის ტყეშ ი ხვდება . ამისდა მიუხედავად, იგი მიღებულია მადა მ დე სერ იზ ის სა ზოგა დოებაშ ი და დადის მადა მ დე ნუსინჟენსა და მადამ დე რესტოსა ს. სა ფრა ნგეთშ ი მისი სა ხელი შ ეუბღალავ ია ; მარ შალი დუ კა კარ ილიანოს მეუღლე, ყველაზ ე გა ფუყ ული ქა ლი მთელ ბონა პარ ტისტულ წრ ეშ ი, ხშირად ზა ფხულს ატარებს მის მა მუ ლში. მრავალმა ფუ ქსავა ტმა ახალგა ზრდამ, სხვა თა შორ ის, ერთმა საფრანგეთის პერის შვ ილმა ც, მა ს თავისი სა ხელი და გვა რი შესთავა ზა მისი სიმდიდრის სა მაგიერ ოდ: ყვ ელა ნი ზრ დილობიანად გაისტუმრა . შეიძლება მისი მგრ ძნობ ია რობა ვ ერ იტანს გრა ფზ ე ნა კლებ ტიტუ ლს! შენ მარკ იზ ი ხომ არა ხარ ? თა მამა დ ია რე წ ინ, თუ ის მოგეწონოს; აი, რას ვუწ ოდებ რჩევა -დარ იგებ ის მიცემა ს. ამ ხუმრობა მ მაფიქ რებინა , რომ რასტინიაკს ჩემი ცნობისმოყვა რეობის გაღიზ იანება სუ რდა ; ჩემი იმპროვიზებული ვნებათაღელვა ციებ -ცხელებ ის ცახცა ხში გა დავიდა , როცა ჩვენ ყვავ ილებ ით შ ემკუული პერ ისტილის წ ინ გავ ჩერდით. გუ ლი მიძგერდა,

როცა ფარ თო ნოხით და ფარ ულ კ იბ ეზ ე ავდიოდი, სადა ც ყოვ ელივე ნა ძიები ინგლისურ ი კ ომფორ ტით იყ ო მოწყობილი; მე ვწ ითლდებოდი, მრ ცხვენოდა ჩემი წარმოშ ობისა , გრ ძნობ ებისა , ვამცირებდი ჩემს სიამაყეს, მე უმწეო ვ იყავ ი მდაბიო მოქა ლაქ ესავით. სამწუხა როდ, მა ნსა რდიდან ვიყავი ჩა მოსული, სამი წ ლის სიღარ იბ ე მქ ონდა გა ნცდილი, ჯერ კიდევ ვერ შ ევჩვეულიყა ვი ცხოვრ ების წვრ ილმანზ ე მა ღლა ეს მოპოვებული გა ნძი და მეყენებინა , ეს უ საზღვრ ო გონებრ ივ ი კა პიტა ლები, რომლებ იც გვა მდიდრებს იმ მომენტში, რ ოცა ხელში ძა ლაუფლება გვ ივა რდება , მა გრა მ ვერ გვდრ ეკ ს, იმიტომ რომ მეცნიერ ება მ წინდაწ ინვე გაგვწვრ თნა პოლიტიკ ურ ი ბრ ძოლებისა თვის. მე დავინა ხე დაახლოებ ით ოცდა ორ ი წლის ქალი, საშუა ლო ტა ნისა, თეთრ ტანსაცმელშ ი გამოწყ ობილი, ფრთებ ის მა რაოთი ხელში, მამაკა ცებ ის წრ ით გარ შემორ ტყმული. როგორც კი რასტინია კი დაინა ხა , იგი წამოდგა , შეგვეგება , მომხიბ ლავა დ გაიღიმა და მელოდიურ ი ხმით კ ომპლიმენტი მითხრა, რ ომელიც, უეჭვ ელია, წინა სწა რ მომზადებუ ლი იყ ო; ჩვ ენმა მეგობარ მა ჩემი თავი გაა ცნო, რ ოგორ ც ნიჭიერ ი ადამიანი და მისმა მოხერხებამ, მისმა გასკონურ მა მაღალფარ დოვა ნმა სიტყვ ებმა სა ნუ კვარ ი მიღებ ა გამიმზა და. მე გა ნსა კუთრებული ყურა დღებ ის საგანი გავხდი; ცოტა არ იყოს მრცხვ ენოდა, მა გრა მ, საბ ედნიეროდ, რასტინიაკს ჩემზ ე წ ინდა წინვე ეთქვა , მორ ცხვიაო. მე იქ შ ევხვ დი მეცნიერ ებ ს, ლიტერ ატორ ებს, ყოფილ მინისტრ ებ ს, სა ფრანგეთის პერ თა პალატის წ ევრ ებ ს. საუბა რი ცოტა ხნის შემდეგ წინა ნდელ კალა პოტშ ი ჩადგა და რა დგან ვ იგრძენი, რომ ჩემი რეპუტა ცია მტკიცე იყო, დავ მშვიდდი; შემდეგ, როცა ჩემი ჯერ ი მოვ იდა, შევ ეცადე სიტყვ ის გაუ გრ ძელებლად ჩემი აზრი მეტად თუ ნა კლებად გაბ ედულ, ღრ მა და გონება მახვ ილ წინა და დებ ებშ ი გამომეთქვა . ერთგვ არი გა ოცება გა მოვიწვ იე. მეათასეჯერ თავის ცხოვ რება ში რასტინიაკი წინა სწა რმეტყვ ელი აღმოჩნდა. როცა იმდენი ხა ლხი შ ეგროვდა , რომ თითოეუ ლმა ჩვ ენგა ნმა თავი უფრ ო თავ ისუფლად იგრძო, ჩემმა მეგობა რმა ხელი გამიყა რა და ოთახებშ ი გამასეირ ნა . _ ისეთ სახეს ნუ მიიღებ, თითქ ო მოხიბ ლული იყ ო დიასა ხლისით, _ მითხრა მა ნ, _ თორ ემ მიგიხვდება შენი დარ ბაზობის მიზ ეზ ს. სა ლონები ფაქ იზ ი გემოვნებ ით იყ ო მორთული, კედლებ ზე არ ჩეული სუ რათებ ი ეკიდა . თითოეუ ლ ოთახს, როგორც ეს შ ეძლებ ული ინგლისელების სა ხლებშ ია მიღებული, თავ ისი განსა კუთრებ ული ხა სიათი ჰქონდა , და აბრეშუმის შპა ლერი, ავეჯის ფორ მა, წვ რილმანი სა მკაუ ლი ეთა ნხმებ ოდა მთელი ბინის ძირ ითა დ აზრს . გოთუ რ ბუდუა რში, რ ომლის კა რებ ს კრ ეტსაბმელი ფარავდა, კ ედლის საა თიც, ავ ეჯიც, ნოხებ ის სახეებიც გოთურ ი იყო; მოჩუ ქურ თმებუ ლ ჭერზ ე კესონები* ჩა ნდა , ლა ზათიანი და ორიგინა ლურ ი ერთსა და იმავე დროს; პანელებ ი მხატვ რულა დ იყ ო და მუშავ ებუ ლი; არა ფერი არ არღვ ევ და ამ ლამა ზი დეკორა ციის მთლიანობას, ფა ნჯრებ იც კ ი არა თავ ისი ძვირფასი მინებ ით. გა მაოცა ერ თმა პატარა თანა მედრ ოვე სტილის სალონმა , სადა ც რომელიღაც მხატვა რს მთელი დღევა ნდელი დეკორა ციული ხელოვ ნება ამოეწურა , ესოდენ მსუ ბუქ ი, ქორ ფა , სასიამოვ ნო, ზომიერ ი ვარაყის ხმა რება ში. იგი სიყ ვარუ ლის ატმოსფეროში გა ხვეული და ბუ ნდოვანი იყ ო როგორც გერ მანული ბა ლადა : ჩვ ენი დროის ვნებათაღელვის ნა მდვ ილ თავშ ესაფარ ს წარ მოა დგენდა , გა ჟღენთილს ყუ თებში დარ გუ ლი იშ ვიათი

ყვავ ილებ ის სურ ნელებით. ამ სა ლონის იქ ით მოვა რაყებული დარბაზ ი ჩანდა , იგი ლუ ი XI V საუ კუნის გემოვნება ს აღვ იძებ და და უ ცნაუ რ, მა გრა მ სასია მოვ ნო კონტრა სტს ქმნიდა ჩვენს თანა მედრ ოვე მხა ტვრობასთან. _ სა კმა ოდ კ არგად იქნებ ი დაბინავ ებუ ლი, _ მითხრა რასტინია კმა ღიმილით, რომელშიაც მსუბუ ქი ირ ონია გა მოკრთოდა, _ განა ეს მომხიბ ლავ ი არაა ? _ დაუ მატა მა ნ და სკამზ ე ჩა მოჯდა. უ ცებ წა მოხტა , ხელი მომკ იდა , დასა ძინებ ელ ოთა ხშ ი შემიყვა ნა და მუსლინის გავა ლა კს ქვეშ ოდნავ განა თებული, ვნებიანი ლოგინი მიჩვ ენა, ნამდვ ილი სარეცელი ახალგაზ რდა ფერ იისა, რ ომელიც გენია სთან არ ის შეუ ღლებ ული. _ განა ეს ურცხვობა, კა დნიერ ება ან უზ ომო კეკლუცობა არაა , რომ ამ სიყვარუ ლის ტა ხტს გვა ცქ ერ ინებ ენ? _ წამოიძა ხა მან დაწ ეული ხმით. _ არ ც ერ თ მამა კაცს არ ნებდებოდე და ამავ ე დრ ოს თითოეუ ლ მათგა ნს ნება ს აძლევ დე აქ თავისი სა დარბა ზო ბარა თი დასტოვ ოს! თავ ისუფა ლი რ ომ ვყოფილიყავი, ვ ნახავ დი, რ ოგორ ი იქნებ ოდა ეს დედაკა ცი მორჩილი და ატირებუ ლი ჩემს კართან... _ განა მისი სათნოება მა რთლა გწ ამს? _ ჩვენი ყველაზ ე თა მამი და დახელოვ ნებ ული ოსტა ტებ ი ა ღიარებენ თავიანთ და მარცხებას; მათ იგი დღესაც უყვარ თ, დღესაც მისი ერთგუ ლი მეგობ რებ ი არ ია ნ. განა ეს ქალი ამოცანა არაა ? ამ სიტყვ ებ მა ჩემშ ი ერთგვა რი შეზა რხოშ ება გა მოიწ ვია, ჩემს მეშურ ნეობა ს უკვ ე ამ ქალის წარსულისა ეშ ინოდა. სა ჩქ არ ოდ უკა ნ დავბ რუნდი. თეოდორა გოთურ ბუდუარშ ი და მხვ და . ღიმილით შ ემა ჩერა , გვ ერ დით და მისვა , ჩემი მუშაობის ამბავ ი გამომკ ითხა; e ტყ ობ ოდა , დიდა დ დაინტერესებული იყო, განსაკუ თრ ებით, როცა ჩემი სისტემა ხუმრ ობ ის ენაზე გადავუთარგმნე, იმის მა გივრა დ, რ ომ პრ ოფესორ ის ტონი მიმეღო და იგი მეცნიერ ულა დ გა ნმევითარებინა . როგორც ჩანდა , მეტისმეტად მოეწონა , როცა გაიგო, რომ ადამია ნის ნებ ისყოფა მატერ ია ლურ ი ძალა იყო ორთქლის მსგავ სად; რომ ზნეობ რივ სფერ ოში მას ვ ერაფერ ი გაუწ ევდა წინაა ღმდეგობა ს, თუ ა დამია ნი შეეჩვეოდა მის თავ მოყრას, გა ნუწყ ვეტლივ ამ დენადი მა სის პრ ოექციას სუ ლთა მიმარ თ, მის მთლიანად გამოყენებას; რომ ასეთ ადა მიანს შეეძლო სურვილისამებრ ყოვ ელივ ე გა რდა ექ მნა კაცობრ იობის მიზ ნების თა ნა ხმა დ, თვ ით ბუნებ ის აბსოლუტუ რი კანონებ იც. თეოდორა ს შეპასუ ხებ ამ გა მოაა შკა რავა, რ ომ მა ს ერ თგვარი ჭკ უის სიმა ხვ ილე ჰქონდა; მე კეთილვინებე და დრ ოებით ვცა ნი მისი მოსაზ რებ ის სისწ ორ ე, რა თა მესია მოვ ნებინა მისთვ ის, მა გრა მ შემდეგ ერ თი სიტყვ ით გავა ნა დგურე მისი ქალური მსჯელობა: მისი ყურა დღებ ა მივაქ ციე ყ ოველდღიუ რი ცხოვრ ების ფაქტს, სიზ მარ ს, რომელიც ერთი შ ეხედვით ჩვეულებრ ივ მოვლენას წა რმოადგენს, მა გრა მ ნა მდვილა დ მეცნიერ ებ ისათვ ის სავსეა გა დაუ ჭრ ელი ამოცანებით; ამა ნ გაა ღიზ ია ნა მისი ცნობისმოყვა რეობა ; იგი ცოტა ხნით და დუ მდა , როცა ვუ თხა რი, ჩვენი იდეებ ი ორგა ნიზ ებუ ლი, სრულქმნილი არ სება ნია, რომელნიც უხილავ სამყ აროში ცხოვრ ობენ და ჩვენს ბ ედისწერაზ ე მოქმედებ ენ-მეთქ ი. საბუთდ მოვუყვა ნე დეკარ ტის,* დიდროს,*

ნაპოლეონის აზრ ები, რ ომელნიც ხელმძღვანელობ დნენ და ჯერ კიდევ ხელმძღვანელობ ენ მთელ საუკუ ნეს. მე პატივ ი მქონდა გამერ თო ეს ქა ლი; მა ნაც მთხოვა მევ ლო მის სანა ხავად. სა სახლის სტილით რომ ვთქვა თ, პალა ტის კა რიბჭე გა მეხსნა. არ ვ იცი, სა ქებ ი გულუბრყვ ილობ ის გა მო ზრ დილობ ის ფორ მუ ლებ ი გულითა დ სიტყვებად მივ იღე, თუ თეოდორა მ ჩემშ ი მომავალი სა ხელოვანი ადამია ნი და ინახა და თავ ის სა მხეცის გა მდიდრება მოისურვ ა ერთი მეცნიერ ით, ყოველ შ ემთხვ ევაშ ი, მეჩვ ენა, ალბათ, მოვ ეწ ონე-მეთქი. მე გავიხსენე მთელი ჩემი ცოდნა ფიზ იოლოგიაშ ი და ჩემი წინა ნდელი დაკ ვირვებანი ქა ლის მიმართ, რა თა ამ საღამოს და წვრილებ ით შ ემესწავლა ეს თავ ისებ ური პირ ოვნება და მისი მიხრ ა-მოხრა ; ფანჯრ ის ამბრა ზურაშ ი და მალული, მე ვზვ ერავ დი მის აზ რებ ს, ვაკვ ირ დებოდი, როგორ ეჭირ ა თავ ი დია სახლისის როლში, რ ოგორ მიდი-მოდიოდა , ჯდებოდა და საუ ბრობ და , ამა თუ იმ მამა კა ცს იხმობ და, რა სმე ეკითხებოდა , ყურს უ გდებდა კარს მიყ რდნობ ილი; მის სიარუ ლშ ი მე შევა მჩნიე გა ზნექ ილი ხაზ ებ ის ისეთი ნაზ ი მოძრაობა , კაბ ის ისეთი მოხდენილი რხევა, ეს ქალი ისე მძაფრ ად აღიზ იანებ და ნდომას, რომ მა შინვ ე ურწ მუნოდ შევ ხედე მის სათნოება ს. თუ თეოდორ ა დღეს არ სცნობ და სიყვარუ ლს, წინა თ z ლიერ ვნებიანი უნდა ყოფილიყო ; მისი და ხელოვნებუ ლი ვნებათაღელვა გა მოკრთოდა თვ ით თავ ის დაჭერაშ ი მოსაუ ბრის წ ინაშ ე. იგი კ ეკ ლუ ცა დ ეყრ დნობ ოდა პა ნელს, რ ოგორ ც ქალი, რ ომელიც ეს-ესაა უ ნდა წა იქ ცეს, მაგრამ შ ეიძლება კიდეც გაიქცეს, თუ რა იმე ა ღგზნებუ ლმა შ ეხედვ ამ შეა შინა . ნაზა დ გუ ლხელდა კრ ეფილი, იგი თითქოს თვა ლებითა ც კ ი ისმენდა და ისუ ნთქავ და სიტყვებ ს, რა თა სა მაგიერ ოდ გრ ძნობა ეფრქ ვია. მისი ქ ორ ფა და წ ითელი ტუჩები მკვეთრა დ ჩანდა თეთრ ფეროვან სა ხეზე. მისი წაბ ლისფერი თმა აძლიერ ებ და მისი თვ ალების ნა რინჯის ფერ ს. ამ თვალებს ფლორენციის ქვის მსგავ სი ძარ ღვ ები ჰქ ონდა , მათი გამომეტყვ ელებ ა სიმძაფრ ეს მა ტებ და მის სიტყვ ებს. ბოლოს, მისი გულმკ ერ დი მეტად მიმზ იდავი გრაციით იყო ა ღსავ სე. მოქიშპე ქა ლს შ ეიძლება ტლა ნქა დ მიეჩნია მისი ხშირი წარბ ები, რ ომელნიც თითქ მის ერ თდებ ოდნენ, გაეკიცხა შეუ მჩნეველი ბურუ სი, რ ომელიც ფარა ვდა მისი სახის კონტურ ებ ს. მე მასშ ი ყვ ელგა ნ ვნებათაღელვის ბეჭედი აღმოვაჩინე. სიყვ არული ისა ხებოდა ამ ქალის იტალიუ რ წამწამებზ ე, მშვენიერ მხრ ებ ზე, რომელიც ღირსი იყო მილოსელი ვენერასი, სახის ნა კვთებზ ე, ქვედა ტუჩზე, რ ომელიც ოდნავ სქელი და მუ ქი იყ ო. იგი მეტი იყ ო ვიდრ ე ქალი, იგი რ ომა ნი იყ ო. დიახ, ეს დედაკა ცურ ი განძეულობა, ნაკვ თებზე ჰარმონიული მთლია ნობა, ვ ნებ ია ნი აღთქ მანი, რომელთაც ეს მდიდარ ი ტა ნი იძლეოდა , განელებუ ლი იყ ო თა ვდა ჭერილობით, არა ჩვეულებრ ივ ი თავმდაბლობ ით, რ ომელიც ეწ ინაა ღმდეგებ ოდა მთელი ამ პირ ოვ ნების გა მომეტყვ ელება ს. სა ჭირო იყ ო ისეთი გა მჭრიახი და კვირვ ება , როგორ იც მე მქონდა, რა თა ამ ღირსებაშ ი საბ ედისწ ერ ო ვნებათაღელვის ნიშ ნები აღმოგვ ეჩინა . რა თა ჩემი აზ რი ნათლა დ გამოვ თქვა , ვიტყვ ი, რომ თეოდორაშ ი ორი ქალი იყ ო, ერთი _ გუ ლმკერ დის ქვ ევ ით, მეორე _ ზ ევ ით: ერთი მა თგანი ცივ ი იყ ო, მხოლოდ თავი უნდა ყოფილიყო მოსიყვარუ ლე; სა ნამ თვ ალებს მა მაკა ცს მია პყრ ობ და, იგი ამზადებ და შეხედვა ს, თითქო მასში რაღა ც სა იდუმლო ხდებოდა . ერ თი სიტყვ ით, ან ჩემი ცოდნა უსრ ულო იყ ო და მე

ბევრ ი სა იდუმლოებ ა მქონდა კიდევ აღმოსაჩენი მორალურ სფერ ოშ ი, ან თეოდორა ს ისეთი მშვ ენიერ ი სუ ლი ჰქ ონდა , რომ მისი გრ ძნობა ნი და გა მოხატუ ლებანი მის სახეს იმ ჯა დოქრუ ლ ძა ლას ანიჭებდნენ, რომელნიც გვ იპყრ ობენ და გვხიბ ლავენ. მე მოხიბ ლუ ლი, მოჯა დოებ ული ვ იყავ ი ამ ქალით, დამთვრა ლი მისი კ ომფორტით, ჩემს გუ ლშ ი ყ ოველივე აფორ ია ქებული იყო, კ ეთილშობილი გრძნობებიც და ბ იწ იერ იც, ცოდვაც და მადლიც. მისი სახლიდა ნ ისეთი აღელვებული გამოვედი, გა მოცოცხლებული, აღფრ თოვ ანებუ ლი, რომ გავ იგე რა იზ იდავ და იქ ამ მხა ტვრ ებს, დიპლომატებ ს, ხელისუფლების ადამიანებ ს, ბ ირჟ ის მოთამაშ ეებს, რომელთა ც თითქო რკ ინის ფუ რცელი ჰქონდათ გადა კრუ ლი მა თი ზანდუ კებ ის მსგავ სად : უეჭველია, ამ ქალთან ისინიც იმ გა მაბრუ ებელ გრძნობ ას ეძებ დნენ, რ ომელიც ჩემს არსებაშ ი ყვ ელა ძა ლა ს ათრ თოლებდა, ჩემს ძარ ღვ ებშ ი სისხლს ადუ ღებდა, ნერვ ებს ა ღიზიანებ და და ტვ ინს ა ცახცახებ და. ეს ქალი არავ ის ნებდებ ოდა , რათა ყვ ელა ნი შ ეენარ ჩუ ნებინა . როცა ქალს არავინ უყვა რს, იგი კეკლუცობს. _ შეიძლება იგი რ ომელიმე ბერ იკ აცს მიათხოვ ეს ან მიჰყ იდეს, და თავ ისი პირვ ელი ქ ორ წინების მოგონებ ა მასშ ი შ იშ ის ძრწ ოლას იწვ ევს სიყვარუ ლისადმი, _ ვუთხარ ი რა სტინიაკს. სენტ-ონორ ეს გა რეუბნიდან, სადაც თეოდორა ცხოვ რობ ს, შ ინ ქვეითად დავბრ უნდი. მის სასა ხლესა და მეთოკ ეებ ის ქუჩას შუა თითქმის მთელი პარ იზ ია გაჭიმული; თუ მცა ციოდა, გზა მოკ ლედ მეჩვ ენა. რა სიგიჟე იყ ო თეოდორ ას და პყრ ობის დაწყ ება ზამთარ ში, მკაცრ ზა მთა რში, რ ოცა ჯიბეში ოცდაათი ფრა ნკ იც არ მქონდა, რ ოცა ჩვენ ერ თიმეორისა გა ნ ასეთი დიდი მა ნძილი გვყოფდა! მხოლოდ ახალგაზ რდა კა ცმა იცის, რა ძვირად უ ჯდება ვნება თაღელვას ეტლი, ხელთა თმა ნი, ტა ნისა მოსი, სა ცვა ლი და სხვ . თუ სიყვა რული დიდხანს პლა ტონურ ი დარჩა, იგი გამა კოტრ ებელი ხდება. ჭეშ მარიტა დ იუ რისტ სტუ დენტებ ს შორ ის ბევრ ია ლოზ ენებ ი,* რომლებისთვ ის უ მჯობესია არ მიეკარ ოს პალა ტებ ში მობ ინადრე ვ ნება ს. რ ოგორ შ ემეძლო სუსტს, უბრა ლოდ ჩაცმულს, ფერ მიხდილს, შრ ომით დაავა დმყ ოფებუ ლი მხატვარ ივ ით გა მხდარ ახა ლგაზრ და ს ბრძოლა დამეწ ყო კა რგა დ გა პარ სული და თმა დახუჭუ ჭებ ული, ლამა ზი, ფა რთო ყ ელსახვ ევ ია ნი, ეტლებ ით მოსეირ ნე და თავ ხედუ რად ჩაცმული ყმაწვ ილების წ ინააღმდეგ. _ აჰ, თეოდორა, ა ნ სიკვ დილი! _ წა მოვიძა ხე ხიდზე გავ ლის დროს, _ თეოდორ ა ბედისწ ერაა ! მშვ ენიერმა გოთუ რმა ბუდუარმა და ლუი XI V სტილის სა ლონმა ხელახლა ჩემ თვალწინ განვ ლო, მე ხელახლა დავ ინახე გრაფის მეუ ღლე მისი თეთრ ი ტა ნსა ცმლით, ფარ თო მოხდენილი სახელოებ ით, მომხიბლავ ი სიარუ ლით და სანდომიანი გულმკ ერ დით. როცა ჩემს ცარ იელ ცივ მა ნსა რდშ ი შ ევედი, რომელიც ისე უშნოდ იყ ო დავარ ცხნილი, თითქო ბუ ნებ ისმეტყ ველის პა რკ ი ყოფილიყოს, მე კიდევ გა რშემორტყ მუ ლი ვ იყავ ი თეოდორა ს კომფორტის სახეებით. ეს კ ონტრა სტი ცუ დი მრ ჩეველი იყ ო: ალბათ, და ნაშაუ ლობა ასეთ პირ ობ ებშ ი იბადება . მაშინ სიბ რაზ ით ათრ თოლებუ ლმა დავ წყევლე ჩემი პატიოსა ნი და მორცხვი სიღა რიბე, ჩემი ნა ყოფიერ ი მანსარ დი, სა დაც ამდენი აზრ ი ა ღმოცენდა . ჩემი ბედის, ჩემი

უბედურ ების ა ნგა რიში ღმერ თსაც მოვთხოვე , ეშ მაკსაც, სოციალურ წ ესწყობილებასა ც, მამა ჩემსაც, მთელს სამყ აროსაც; მშ იერ ი დავ წექი, სასა ცილო წყ ევლა-კრუ ლვის სიტყვებს ვბუტბუ ტებდი, მაგრამ გა დაწყვ ტილი მქონდა შემეცდინა თეოდორა. ამ ქა ლის გული უკანა სკ ნელი სალატარ იო ბილეთი იყო, რ ომლისგანა ც ჩემი ბედი იყო და მოკიდებუ ლი. პირ ველ დარბ აზობათა ამბ ავს აღა რ მოგიყვ ები, პირდა პირ დრამა ზე გადავა ლ. მე ვცდილობ დი ამ ქალის სულისთვ ის მიმემა რთა , მისი გონებ ა გადმომებ ირ ებ ინა, მისი თავ მოყვ არეობა და მეპყრ ო. არასოდეს არ ვტოვ ებ დი გუ ლგრილ მდგომარეობა ში; ქა ლებ ს მღელვარ ება უყვარ თ, რა ც უნდა დაუ ჯდეთ იგი; ამ მხრ ივ , გუ ლუხვ ი ვ იყავ ი: მერჩია გამებრ აზებინა , ვ იდრე უ დარდელი მენა ხა ჩემს გვერდით. თავდაპირვ ელად მა სულდგმუ ლებდა მტკ იცე ნებ ისყოფა და სუ რვილი, რომ ამ ქალისთვ ის თავი შემეყვა რებ ინა , ამიტომ ცოტა ოდენი ძალა უფლება მოვ იპოვ ე მა სზე. მა გრა მ ჩქ არა ჩემი ვნებ ა გაღვივდა , თავ შეუ კავ ებლობა და გულწრფელობ ა გამოვიჩინე, თავგზა დავ კარგე და შმაგი მიჯნურ ი გავხდი. კა რგა დ არ ვ იცი, რას ვუწ ოდებ თ პოეზ იაში თუ საუ ბარშ ი სიყვა რულს, მა გრა მ ჩემს გა ორებულ ბუ ნებაში გა ნვითარებული გრძნობის მა გვარ ი სიყვ არულის ა ღწ ერა არ მოიპოვება არ ც იმ ჟან-ჟა კ რუსოს რ იტორ იკულ ფრაზ ებშ ი, რომლის ოთა ხი შეიძლება მე მეჭირა , არც ჩვენი ორ ი საუ კუ ნის ლიტერ ატუ რის ცივ წარ მოდგენებშ ი, არც იტალიურ მხა ტვრ ობაშ ი. მხოლოდ ბრიენის ტბ ის შ ეხედვას, როსინის მუსიკის ზოგიერთ მოტივს, მუ რილიოს მა დონას, რომელიც მარშა ლ სულტს* ეკუთვ ნის, ლეკომბა ს* წ ერ ილებ ს, ზ ოგიერ თ სიტყვას, რომელიც პა ტარა მოთხრ ობების კრ ებულებ შია გაბ ნეუ ლი, ხოლო ყვ ელა ზე მეტა დ აღგზ ნებულ მორწ მუ ნეთა ლოცვა ს, ჩვენი ძვ ელი არაკების ზ ოგიერთ სტრ იქონს შ ეუძლია ჩემი პირვ ელი სიყვ არულის ღვ თა ებრ ივ სფეროებშ ი გადა გვ იყვა ნოს. არავ ითარ ადამიანურ ენას, არავითა რ აზრის გამოხა ტულება ს ფერადებ სა, მარმარილოსა , სიტყ ვებ სა და ხმებშ ი არ ძა ლუ ძს გრძნობ ის ნერვის, ჭეშმარ იტების, სრლყ ოფის, მოუ ლოდნელობ ის გა დმოცემა! დიახ, ვინც ამბობს _ ხელოვნება ო, ის ტყ უილს ამბობ ს. სიყვა რული დაუსრ ულებელი გარ დაქმნებ ის პროცესს გადის, სა ნა მ ჩვ ენს ცხოვრ ებას შ ეერთვოდეს და საუკუნოდ შ ეღებავ დეს მა ს თავისი ცეცხლისფერ ი საღებავ ით. შ ეერთებ ის სა იდუმლოება მიუ წვ დომელია ათვ ისებ ისათვის და გაურბ ის მხატვრის ანა ლიზს. ნამდვ ილი ვნება იხატება ყვ ირ ილსა და ოხვრა ში, რომელიც მოსა წყენია ცივ ი ა დამია ნისთვის. ადამია ნს ვინმე გუ ლწრ ფელა დ უნდა უყვარ დეს, რა თა «კ ლა რისა ჰარ ლოუს»* კითხვის დროს თანგრ ძნობა განიცადოს ლოვ ელასის ბ დღვ ინვ ისადმი. სიყვა რული გულუ ბრყვ ილო ნა კა დუალია , რომელიც მოლის, ყვავილების და კენჭების მიერ გა კეთებულ სა რეცელზ ე მიჩხრიალებ ს ; მა გრა მ აი ის ღელედ, მდინარედ იქცევ ა, თავ ის ბუნებას და სახეს იცვ ლის ყ ოველი ახა ლი შენაკა დის შემდეგ, ბოლოს უსაზ ღვრ ო ოკეა ნეს ერ თვ ის, სა დაც უსრულო ჭკუის ადამიანებ ი მხოლოდ ერთფეროვ ნებას ხედავენ, ხოლო დიდი სულის ადამია ნები დაუ სრუ ლებ ელ ჭვრეტაშ ი არ ია ნ ჩა ფლული. ვინ გაბ ედავს აღწერ ოს გრძნობის ეს გარ დამავალი ელფერ ი, ეს წვრილმანი, რომელსაც ასეთი ფა სი აქვს, სიტყვ ებ ი, რომელთა თვ ისაც ბგერ ებ ი არ არსებობს ენის

სალა როებშ ი, შეხედვა ნი, რ ომელნიც უ ფრო ნაყოფიერნი არ ია ნ, ვ იდრე უმდიდრესი პოემებ ი? თითოეუ ლ ამ მისტიკუ რ სცენაში, რ ოდესა ც ჩვენ შ ეუმჩნევ ლა დ ქალი გვატყვ ევ ებს, იხსნება უფსკრუ ლი, რ ომელსაც შ ეუძლია მთელი ადა მიანუ რი პოეზ ია ჩანთქ ას. როგორ გაგიმარ ტო სუ ლის ცოცხა ლი და იდუმალი მღელვა რება ნი, რ ოცა მშვენიერების ხილულ სა იდუმლოება თა გადმოსაცემა დ სიტყ ვებ ი არ გვ ყოფნის? რა ჯადოქრობა ა! რა მდენი საა თი გა მიტა რებ ია ენით გა მოუ თქ მელ ექსტაზშ ი, როცა მხოლოდ მისი ცქერით ვტკბ ებოდი. რ ით ვიყავი ბედნიერ ი? თვ ით არ ვიცი. თუ ამ წუთებ ში მისი სახე გა ნა თებ ული იყო, რაღაც ფენომენის წყალობ ით ის გაბრ წყ ინებ ული მეჩვენებოდა. სილამაზის ყ ოველი ელფერ ი ახალი დღესასწა ული იყო ჩემი თვა ლისთვ ის, უცნობ ნეტარებას ანიჭებდა ჩემს გულს. სა ხის ყოვ ელ ცვლილებაშ ი მინდოდა გრძნობა, იმედი წა მეკითხა . ეს სუ ლთა უხმო საუბარ ი გარდამავა ლი სიხა რულით იყო მდიდარ ი, იგი ჩემზე უ ღრ მეს შთაბ ეჭდილება ს ახდენდა , მისი ხმა ჩემშ ი იწ ვევდა რა ღაც სიშ მა გეს, რ ომელიც მე თვით ვერ მომესპო. ლოტარ ინგიელი პრ ინცის მსგავსა დ, რომლის სა ხელი აღა რ მახსოვ ს, მე, ალბა თ, ნა კვ ერჩხლის სიმხუ რვალეს ვ ერ ვიგრ ძნობ დი ხელისგუ ლზ ე, თუ ამ დროს ის თმა ზე ხელს გა დამისვამდა. ეს უკვ ე იყ ო არა აღტაცება და სუ რვილი, არამედ მოჯადოება და ბედისწ ერ ა. ხშ ირ ად, როცა ჩემს სხვ ენზე ვბრუნდებოდი, მე ბუნდოვ ნა დ ვხედავ დი თეოდორ ას მის სახლშ ი. გაურ კვევლა დ მონა წილეობ ას ვღებუ ლობ დი მის ცხოვრებაში; როცა იგი იტა ნჯებ ოდა , მეც ვ იტა ნჯებ ოდი, ხოლო მეორ ე დღეს ვეუბ ნებოდი: _ თქვ ენ უბედურ ი იყავით! რა მდენჯერ მწვ ევ ია ჩემი სატრ ფო ღამის დუმილშ ი, ჩემი ა ღფრ თოვანებ ის ძა ლით გამოწ ვეუ ლი! ხა ნ ანაზ დეულად შ ემოიჭრ ებ ოდა სინათლის ჩანჩქერ ივით, ამტვ რევ და ჩემს კა ლამს, აფრ თხობ და მეცნიერ ება ს და სწავ ლას, რომელნიც სასოწ არკვ ეთილნი გარ ბოდნენ. ხა ნდა ხან თვით მე მივ დიოდი მასთა ნ მოჩვ ენება თა სა მყარ ოში, ვ თხოვდი, თავ ისი ვ ერცხლისებრ წკ რიალა ხმა გა ეგონებ ინა : ბოლოს ტირ ილით ვიღვ იძებ დი. ერთხელ აღმითქვა , თეატრ ში ერ თად წავ ალთო, მაგრამ შ ემდეგ უცებ გა ჭირვეულდა , თეა ტრზ ე უარ ი თქვა და მთხოვა, მა რტო დამტოვ ეო. სა სოწარ კვეთილება ში ჩავა რდნილი ამ წ ინააღმდეგობით, რომელიც მე ერ თი დღის შრ ომა დ და _ გა მოგიტყდე? _ უკა ნასკნელ ეკიუ დ დამიჯდა, მაინც წავ ედი იმ პიესის სანა ხავა დ, რ ომლის ნა ხვა მან ა ღარ ისურ ვა. დაჯდომისთა ნავ ე ელექ ტრ ონის ნა კადის ბიძგი ვიგრ ძენი გუ ლშ ი, რაღა ც ხმა მ ჩა მჩურჩულა: «იგი აქ არ ის!» მოვბ რუნდი და ბენუარ ის ლოჟის სიღრმეშ ი ის დავინა ხე, ჩრდილშ ი და მალული. არ გამკვირვ ებია, მხოლოდ მეწყინა. ჩემი გამოკ ვლევები ადამია ნის სუ ლიერ ძა ლაზ ე, რ ომელიც ასე ნა კლება დაა ცნობ ილი, ხელს მიწ ყობ და ჩემს ვნებაშ ი ჩემი სისტემის ცოცხა ლი დამა მტკიცებელი საბ უთები და მენახა . რაღაც უცნაუ რი იყ ო ეს კავ შირი მეცნიერ სა და მიჯნურსა , ნა მდვ ილ კერპთაყვა ნისცემა სა და მეცნიერუ ლ სიყვარუ ლს შ ორის. თეოდორ ამა ც დამინახა და სერიოზ ული სა ხე მიიღო; ეტყობოდა, ვავ იწ როებ დი. პირ ველ ანტრაქ ტში ვესტუმრე; იგი მარ ტო იყო, მე მასთან

დავრ ჩი. თუმცა სიყვა რულზე არა სოდეს გვ ილაპარაკია , ვგრძნობ დი, ახსნა -განმარ ტებ ა მოა ხლოებული იყო. მა ნამდე ჩვენი სა იდუმლოება არ გა მიმხელია, მა გრა მ ჩვ ენს შორის ერ თგვარ ი შ ეთა ნხმება არსებობ და : იგი მიმხელდა თავ ის ზრახვებ ს, წ ინადღით ერ თგვარ ი მეგობრუ ლი მზრუ ნვ ელობ ით მკ ითხავ და , მოხვალთ თუ არა ხვა ლა ო; რ ოცა გონებ ამა ხვილ სიტყვას იტყ ოდა, თვა ლით შემეკითხებოდა, თითქო მარ ტო ჩემთვ ის უნდოდა თავ ის მოწონება; რ ოცა ნა წყენი იყო, მე უფლება მქონდა მიზეზ ი მეკ ითხა ; თუ რა იმე შ ეცდომას ჩავიდენდი, დიდხანს მა ხვეწნინებდა, სა ნამ მა პატიებდა. ეს ბუტიაობა, რ ომელიც ჩვ ენ სიამოვნება ს გვ გვრ იდა, სიყვ არულით იყო ა ღსავ სე. იგი მა სში თავ ის გრა ციასა და კეკლუცობას ამჟღავნებდა, მე კი დიდ ბ ედნიერ ებ ას ვპოუ ლობ დი! მა გრა მ ამ წუთში ჩვ ენს შორის უცებ რაღაც ჩრდილი და წვა და ჩვ ენ ერ თიმეორ ის პირ ისპირ ვიდექით როგორ ც უცხო ა დამია ნები. იგი ცივი იყ ო ყ ინულივ ით, მე უბედურ ებ ისა მეშინოდა . _ შ ინ მიმა ცილეთ, _ მითხრა მა ნ, როცა წარმოდგენა გათავდა . დარ ი უცებ გამოცვ ლილიყ ო. თოვ ლჭყაპი მოდიოდა. თეოდორა ს ეტლმა ვერ მოაღწ ია თეატრის კარ იბ ჭემდე. კომისიონერ მა და ინახა , რომ კარგად ჩა ცმუ ლი ქა ლი იძულებუ ლი იყ ო ქუ ჩა გადა ეარა , რათა ეტლთა ნ მისულიყ ო, თავის ქ ოლგა გადა გვა ხურა და თავისი სა მსა ხურის ჯილდო მოგვთხოვ ა, როცა ეტლშ ი ჩავ ჯექით. ჯიბ ეშ ი გახვრ ეტილი გროშ იც არ მედო, იმ წუ თში ათი წ ლის სიცოცხლეს გავ წირავ დი ორ იოდე სუსთვ ის. ყოვ ელივ ე, რისგანა ც მამა კაცი და მისი ათა სნა ირ ი თავმოყვა რეობა შ ესდგება , ჩემშ ი შემუსრ ული იყო ჯოჯოხეთუ რი ტანჯვ ის მიერ . «წვრ ილი ფუ ლი არა მაქვს, მეგობარ ო», ცივა დ ვთქვი მე, რომელიც ამ ა დამია ნის ძმა ვიყავი, რა დგა ნ ვ იცოდი, რას ნიშ ნავ და გა ჭირვ ება. ლაქიამ ხელი ჰკრა კომისიონერ ს, და ცხენებმა გაგვაქა ნეს. გზაზ ე თეოდორა გონებ აგა ფა ნტუ ლი იყ ო, ან შეიძლება იგონებ და, რ ომ თითქო რა ღაც აწუ ხებდა და გულაგდებულად მიპასუ ხებდა ჩემს კითხვ ებზ ე. მეც და ვდუ მდი. ეს სა შინელი მომენტი იყო. როცა მის სა ხლშ ი მივ ედით, ბუ ხარს მივუ ჯექ ით. რ ოგორ ც კი მსა ხურ მა ცეცხლი შ ეუკეთა და ოთახიდან გავიდა , ქალი მომიბ რუნდა ძნელა დ გა დმოსა ცემი გამომეტყვ ელებ ით და დღესა სწაუ ლებრივი ტონით მითხრა : _ მა ს შემდეგ, რაც სა ფრა ნგეთშ ი და ვბრუ ნდი, ჩემი ქონება ცთუ ნებ ის სა გნად გადა იქ ცა ზ ოგიერ თი ახა ლგაზრ და კა ცისა თვის; მე მივ იღე სიყვ არულის გა ნცხა დება ნი, რომელთა ც შეეძლო ჩემი გულზვაობა დაეკმაყოფილებ ინათ; მე შემხვ დნენ ადამია ნები, რომელთა გრ ძნობა იმდენა დ ძლიერ ი იყო, რომ შემირთავდნენ, თუნდა ც მე ისევ საწ ყალი ქალიშ ვილი გავმხდა რიყავი, რ ოგორ ც წინა თ ვ იყავ ი. ისიც იცოდეთ, ბატონო დე ვა ლენტენ, რომ ჩემთვ ის ა ხალი სიმდიდრე და ახალი ტიტუ ლებიც შ ემოუთავაზ ებიათ, მა გრა მ მე საბ ოლოოდ ვ ისტუმრ ებ დი ყველას, ვინც იმდენა დ მოუსაზ რებ ელი იყ ო, რ ომ სიყვა რულზე ჩა მომიგდებდა ლაპა რაკ ს. თუ ჩემი გრ ძნობა თქვენდამი მსუბუქი ყ ოფილიყო, მე თქვ ენ ასეთ გა ფრთხილებ ას არ მოგცემდით, რ ომელშიც მეტი მეგობრ ობაა, ვ იდრე სია მაყ ე. ქა ლს სა ფრ თხე მოელის, რომ შეა რცხვენენ, როცა იგი წარ მოიდგენს, ამა თუ იმ მამაკა ცს ვუყვარ ვარო, და წ ინდაწ ინვე უარ ს ამბობს გრ ძნობა ზე, რომელიც ყ ოველთვის

სა ნუ კვარია მისთვ ის. არსინოეს* სცენები ჩემთვის ცნობილია , ვიცი ა გრეთვ ე ის პასუხები, რ ომლებ იც შეიძლება ასეთ მდგომარ ეობაშ ი მოვისმინო; მა გრა მ იმედი მაქ ვს, დღეს გულა ხდილობისა თვ ის არ გამკიცხავს ადა მიანი, რომელიც სხვ ებზ ე მაღლა დგა ს. იგი ლა პარა კობ და ვექილის თუ ნოტარ იუ სის გულგრ ილობით, როცა ისინი თავ ია ნთ კ ლიენტებ ს პრ ოცესის წაყვა ნის საშ უაელბა ს ან ხელშ ეკ რულებ ის მუხლებს უხსნია ნ. მისი სუფთა და მომხიბლავ ი ხმა არავ ითარ მღელვა რება ს არ ამჟ ღავნებ და, მხოლოდ მისი სახე და თავ ისდა ჭერა, რ ომელიც წინა ნდებუ რად კ ეთილშ ობ ილი და წესიერი იყ ო, ცოტა არ იყოს, დიპლომატიუ რად ცივ ი და მშრა ლი მეჩვ ენა. უეჭვ ელია , მას მოფიქ რებული ჰქონდა თავ ისი სიტყვ ები, შ ედგენილი ჰქონდა სცენის პრ ოგრამა . ოჰ, ჩემო ძვ ირ ფა სო მეგობარ ო, როცა ქალები სიამოვნება ს პოუ ლობ ენ ჩვ ენი გულის გა ნგმირვა ში, როცა მა ხვილს გვცემენ და ჭრილობაშ ი ატრ ია ლებენ, მაშინ ისინი გა საღმერთებ ლად გვეჩვ ენებ ია ნ; მა თ ვუყვარვა რთ, თა ნ უნდათ, რომ ჩვ ენც გვ იყვ არდეს! ერ თ მშვ ენიერ დღეს ისინი ა გვინა ზღაურებენ ჩვ ენს ტა ნჯვას , როგორც ღმერთმა ჩვენი კეთილი სა ქმეებ ი უ ნდა ა გვინა ზღაურ ოს. ერთი ასად მეტს სიამოვნება ს მოგვანიჭებ ენ იმ ბორ ოტებისთვ ის, რომლის სიმძაფრეს ისინი კარ გა დ აფასებ ენ. გა ნა მათი გუ ლარძნილობა ვ ნებ ით არაა აღსავსე? მაგრამ წამების მიღება ქალისაგან, რომელიც გულგრ ილა დ გვ კლავ ს, აუტა ნელი სა სჯელია. იმ წუ თშ ი თეოდორა შ ეუგნებლა დ ყველა ჩემს იმედს სთელავდა , ჩემს ცხოვრ ება ს ამსხვრევდა და ჩემს მომავ ალს ანგრევ და იმ უ დარდელობ ითა და გულუ ბრყვ ილო სისასტიკით, როგორსაც ბავშვ ი იჩენს, რ ოცა ცნობისმოყვა რეობ ის გამო ფრ თებს აგლეჯს პეპელა ს. _ უფრ ო გვ ია ნ, _ დაუმა ტა თეოდორ ამ, _ თქვ ენ, იმედია , დააფასებთ იმ გრძნობის სიმტკ იცეს, რ ომელსაც ჩემს მეგობ რებ ს ვთავა ზობ . მათთვ ის მე ყოვ ელთვ ის გულკეთილი და თავ გა ნწ ირ ული ვარ . მეგობრების გუ ლისთვის სიცოცხლესა ც არ დავიშუ რებ დი, მა გრ ამ თვ ით თქვენც შეგეზიზ ღებოდით, თუ ისეთ სიყვარუ ლს დავემორჩილე, რ ომელსაც თვით არ ვ ინა წილებ . კმარა . თქ ვენ ერ თა დერთი კა ცი ხარ თ, რ ომელსაც ეს უკა ნასკნელი სიტყვ ები ვუთხარ ი. თავდა პირვ ელად სიტყვებ ი მა კლდა და მიჭირდა იმ ქარიშხალის დამორ ჩილებ ა, რომელიც ჩემშ ი მძვინვარებდა ; მაგრამ მა ლე ჩემი სუ ლის სიღრ მეშ ი ჩავახშ ე ჩემი გრ ძნობები და სიცილი დავ იწ ყე: _ თუ გითხარ ით მიყვა რხარ თ-მეთქი, _ ვუ პასუ ხე მე, _ თქვ ენ გამა ძევებ თ; თუ გულგრ ილობა დავიჩემე, დამსჯით. მღვდლებ ი, მსა ჯუ ლები და ქალებ ი არასოდეს სავსებით არ იხდია ნ თავ ია ნთ სა მოსელს. დუ მილი შეიძლება ასეც გავიგოთ და ისეც; მაშ, ნება მომეცით, ქალბა ტონო, და ვდუ მდე. რა კი ასეთი და ძმუ რი გა ფრთხილებ ით მომმა რთეთ, ალბ ათ, ჩემი და კარ გვ ისა გეშინია თ: ეს აზრ ი სა კმა რისია ჩემი გუ ლზვ ია დობ ის დასა კმა ყოფილებ ლად. მაგრამ უ კუვაგდოთ ყ ოველივ ე პიროვნული. თქვ ენ შ ეიძლება ერ თადერ თი ქა ლი იყ ოთ, რომელთანა ც მე შემიძლია ფილოსოფიურა დ გა ნვიხილო გადა წყვ ეტილებ ა, ესოდენ საწ ინაა ღმდეგო ბუ ნებ ის კანონებ ისადმი. თქვ ენი მოდგმის სხვ ა ნიმუშ ებ თან შედარებით თქვ ენ საოცარ მოვლენას წარ მოდგენთ. მაშ , მოდით, კეთილსინდისიერა დ

მოვ ძებნოთ ამ ფსიქ ოლოგიურ ი ა ნომალიის მიზეზები. შ ეიძლებ ა თქვ ენში, როგორც მრ ავალ ქა ლშ ი, რომელიც ამაყ ობ ს თავისი თავით, შეყვ არებულია თავის ღირ სებებ ზე, არსებობს გა ფაქ იზ ებ ული ეგოიზმის გრ ძნობა , რ ომელიც ხელს გიშლით მა მაკა ცს დანებდეთ, უარ ი თქვა თ თქვ ენს ნებ ისყოფაზ ე და და ემორ ჩილოთ პირ ობითულ შ ეურა ცხმყოფელ უ პირატესობა ს? ამ შ ემთხვევა ში ათასჯერ უფრო მშვ ენიერ ი მეჩვ ენებ ოდით ! ან შეიძლება თქვენ და გამცირ ეს პირ ველი სიყვა რულის დროს? შეიძლება მეტისმეტად ძვირა დ აფასებ თ თქვ ენი ტანის სინა რნა რეს, თქვენს სა უცხოო გუ ლმკერდს და გეშ ინიათ სხეულის და მამა ხინჯებელი შვ ილიანობ ის. ვინ იცის, შ ეიძლებ ა ეს უძლიერესი ფა რული სა ბუთი იყოს, რომელიც უარ ს გათქმევ ინებ თ მეტისმეტა დ ძლიერ სიყ ვარუ ლზე. ან შ ეიძლება რაიმე ფიზ იკური მანკი გქონდეთ და თქვ ენი სათნოება უ ნებ ლიე იყ ოს?.. ნუ გაწყ რებ ით, მე ვმსჯელობ , მე ვ იკვ ლევ, მე ათა სი ლიეთი დაშ ორ ებუ ლი ვარ გუ ლისთქმას. ბუნება ბრ მებ ს და ყრუ-მუ ნჯებ ს შობ ს, მას შ ეუ ძლია ისეთი ქალებიც წა რმოშვა ს, რ ომელნიც ბრ მებ ი და ყრუ-მუნჯებ ი არ იან სიყვარუ ლშ ი. ჭეშ მარ იტად, თქვ ენ ძვირფასი სა გა ნი ხართ მედიკუ რი დაკვ ირ ვებისა თვის! თქვ ენ არ გესმით თქვ ენი ნამდვილი ფასი. თქვ ენი სიძულვილი მა მაკა ცებისა დმი შეიძლება მარ თლაც კა ნონიერ ი იყოს; გეთანხმებ ით, ისინი ყველანი მა ხინჯები და საზ იზ ღრ ებ ი მეჩვენებ ია ნ. თქვენ მარ თა ლი ხარ თ, _ დავა მთავ რე მე, რა დგან ვ გრძნობდი, გუ ლი ყელში მებჯინებოდა, _ თქვ ენ ჩემს მიმართ ზიზღს უნდა გრ ძნობ დეთ: არ არ სებ ობს მა მაკაცი, რომელიც თქვენი ღირ სი იყოს. არ გა ვიმეორ ებ ყვ ელა იმ სარ კაზ მს, რომლითაც მა ს გავუ მასპინძლდი სიცილით. მა გრა მ რა? უ გესლია ნეს სიტყვებ ს, უმძა ფრეს ირონიას არავ ითარ ი მოძრაობა , არავითარი გა ჯავრ ება არ გა მოუწვ ევია მისი მხრ ით. იგი ყურს მიგდებ და ჩვეუ ლებრივ ი ღიმილით, რ ომელსაც, თითქო პირ ბადე ყოფილიყ ოს, ისე ხმარ ობ და თავ ისი მეგობრების, უბრ ალო ნაცნობებისა თუ უ ცხოელების წ ინაშე. _ განა ეს ჩემი გულკეთილობ ა არაა, რომ ნებას გა ძლევ თ ხელებ ი აფათუ როთ ჩემს სულში? _ თქვა მა ნ, რ ოცა წ უთი იხელთა , რომლის დროს მე უსიტყ ვოდ ვუცქერ ოდი, _ ხომ ხედა ვთ, _ გა ნაგრძო მან სიცილით, _ მეგობრ ობაშ ი სუ ლელურ წვ რილმანობას არ ვ იჩენ; ბევრ ი ქა ლი თქვ ენ დაგსჯიდა თ ასეთი კადნიერ ებ ისათვის და კა რს და გიკეტავდა თ. _ თქვენ შ ეგიძლიათ გამა ძეოთ და ვალდებ ული არა ხარ თ თქვენი სიმკ აცრისა თვის ვ ისმეს ანგარიშ ი ჩააბარ ოთ. რ ოცა ამა ს ვამბობდი, ვფიქრ ობ დი, შ ემიძლია მოვკლა , თუ სახლიდან და მითხოვა-მეთქ ი. _ თქვ ენ გიჟ ი ხა რთ, _ წამოიძა ხა მა ნ სიცილით. _ გიფიქრ ია თ თუ არა ოდესმე, _ ვკითხე მე, _ მძა ფრ ი სიყვა რულის შედეგებზ ე? სასოწა რკვ ეთილ მა მაკა ცს ხშ ირ ად მოუ კლავ ს თავ ისი სატრ ფო.

_ უმჯობესია ადა მიანი მკვდა რი იყ ოს, ვიდრ ე უბედურ ი, _ მიპა სუ ხა მან ცივა დ. _ ასეთი ვ ნებ ია ნი მამაკა ცი ერ თ მშვ ენიერ დღეს ჩალის ლოგინზე მიატოვებს თავ ის ცოლს, რომლის ქონება წინა სწარ შ ეჭმული ექნება . ამ არითმეტიკა მ გა მაოგნა. ამ ქა ლსა და ჩემს შუა უ ფსკრული დავინა ხე ნა თლად. ჩვ ენ ვერა სოდეს ვერ გავუგებ დით ერ თმა ნეთს. _ მშ ვიდობით, _ ვუთხარ ი ცივა დ. _ მშვ იდობ ით, _ მიპასუხა მა ნ მეგობრუ ლად თავის და ხრ ით, _ ხვა ლა მდის. ერ თი წუთით ჩავაცქერდი და მთელი ის სიყ ვარუ ლი ვაფრ ქვიე, რ ომელზედაც უარს ვამბ ობდი. იგი ფეხზე იდგა და თითქოს სიყვარუ ლს გამოხა ტავდა , მაგრამ ცივად, თავ ისი უმეტყველო, მა რმარ ილოს ქა ნდაკისებუ რი საძა გელი ღიმილით. შეგიძლია თ თუ არა , ჩემო მეგობარო, გაიგოთ რა გულდა მძიმებუ ლი ვ იყავი, რ ოცა თოვ ლჭყაპშ ი, გაყ ინუ ლი სენის სანაპირ ოთი შინ ვბრუ ნდებოდი, სრულიად გაძარ ცუ ლი? იგი კი ალბათ, არ ფიქრ ობ და, რ ომ ღა რიბი ვიყა ვი, ეგონა მა სავით ეტლით ვმოგზ აურობდი. რამდენი დამცირება , რამდენი იმედის გაცრ უება მხვდა წილა დ! სა ქმე ეხებ ოდა არა ფულს, არამედ ჩემი სუ ლის ყვ ელა საუ ნჯეს. ალალბ ედზე მივ აბიჯებ დი, ჩემს თავ ს ვეკამა თებოდი ამ უცნაურ ი საუ ბრის გამო; ისე დავიბენი ჩემს ახსნა -განმარ ტება ში, რომ ბოლოს ეჭვ ი შემივიდა სიტყვების და აზრ ებ ის ნამდვილ ღირებულება ში! მაგრამ მე მა ინც მიყ ვარდა ეს ცივ ი ქა ლი, რ ომლის გულს ყოველ წუ თშ ი ხელახლა დაპყრობა სჭირ დებოდა, რ ომელიც ივიწყ ებდა გუშ ინდელ აღთქმას, რათა ხვა ლ კა ცს ახა ლი სატრფოს სა ხით მოჩვენებოდა . როცა ინსტიტუ ტის ჭიშ კარ თან გავიარ ე, ციებ -ცხელებ ის ცაცა ხი ვიგრ ძენი. გამა ხსენდა, რ ომ უჭმელი ვ იყავი. ჯიბეში ერ თი გრ ოშ იც კი არ მედო. უბ ედუ რებ ა კიდევ ის იყ ო, რომ წვ იმამ ქუ დი სრუ ლიად გამიფუჭა. როგორ უ ნდა წარ ვმდგა რიყავი კოხტა ქალის წინაშ ე, როგორ უ ნდა შ ევსუ ლიყავ ი სალონში, თუ ხეირ იანი ქუ დი არ მექნებ ოდა ! მუდა მ ვწყევლიდი უაზრ ო მოდა ს, რ ომელიც გვა იძულებ ს დარბა ზობ ის დრ ოს თუ თეა ტრშ ი ხელში გვ ეჭირ ოს ჩვ ენი თავსაბუ რავი და ამრ იგად, მუ დამ გამოფენილი გვ ქონდეს იგი; მაგრამ არა ჩვეულებრ ივ ი მოვ ლის წყა ლობ ით იმ დღემდე სა თანადო მდგომარ ეობაშ ი მოვიტა ნე ჩემი ქუდი. იგი არ ც ძალია ნ ახა ლი იყ ო, არც ძალიან ძვ ელი, არ ც გახუნებუ ლი იყ ო, არ ც თვა ლსა ჩინოდ ბზინა ვდა , ერთი სიტყვით, რ იგიანი კა ცის სა რქვ ელა დ გა მოდგებ ოდა; მა გრა მ ახლა მისმა ხელოვნუ რმა არსებ ობამ უკა ნა სკ ნელ პერიოდს მია ღწ ია, იგი შ ელა ნძღუ ლი, სახეშეცვ ლილი, მომაკ ვდავ ი არ სება გახდა, ნამდვილი ძონძი, ღირსეუ ლი წარ მომადგენელი თავისი პა ტრ ონისა. ოცდაათი სუ ს უქონლობის გამო ვკარ გავ დი ჩემს მიერ მიღწ ეუ ლ სიკოხტავ ეს . აჰ, რა მდენი უ ცნობი მსხვერპლი შევ წირე თეოდორ ას სამი თვის განმავლობაშ ი! ხშირა დ მთელი კვირის პურის ფული და მიხა რჯავ ს, რა თა იგი მენა ხა ერ თი წუ თით. სამუ შაოს მიტოვება და შიმშ ილი არაფერ ი იყო ჩემთვ ის! მაგრამ მთელი პარ იზ ის ქუ ჩების გადა სერვა ისე, რომ ტალა ხი არ შ ემცხებოდა და წვ იმაშ ი არ გავ წუწ ულიყავ ი, მასთა ნ მისვ ლა ისევ ე კოხტად გამოწყ ობ ილი, როგორ იც მისი დარ დიმა ნდი თაყვა ნისმცემლები იყ ვნენ, ჩემისთა ნა შ ეყვარ ებუ ლი და გონება გაფანტული პოეტისათვ ის

ურიცხვ სიძნელეს შ ეიცავ და . ჩემი ბედნიერ ება , ჩემი სიყვ არული დამოკიდებული იყ ო ჩემი ერთა დერთი თეთრ ი ჟ ილეტის პა წია ლა ქაზე! ჩემი ვნება გაღვ ივ და ამ წვრ ილმანი უცნობი ტანჯვ ისაგა ნ, რ ომელსაც უზარ მაზარ ი მნიშვ ნელობა აქვს ადვ ილა დ გასაღიზ იანებ ელი ადამიანისა თვის. მა გრა მ გა ნა ჩემი მსხვ ერ პლი მა რთლაც ასეთი ძვირფასი იყო? განა სამა გიეროდ უსა ზღვ რო უსია მოვნებას არ განვ იცდიდი ამ კერპთმსახურების დრ ოს? გრაფის მეუღლემ დიდი ღირებუ ლება მომცა , გა ნსა კუთრებული სიხარუ ლით გაანათა ჩემი ცხოვრ ებ ის ყ ოველდღიუ რი მოვ ლენები. წ ინათ უზრუ ნველი ვ იყავი ჩა ცმის საკითხში, ახლა ჩემს ტანისამოსს ისეთივე პატივ ისცემით ვეპყრ ობ ოდი, როგორც ჩემს თავ ს. არჩევა ნი რომ შემოეთავაზ ებინა თ ჭრ ილობის მიღებ ასა და ფრაკის და ხევას შ ორის, ერ თი წუთითა ც არ ვიყ ოყ მანებ დი! შენ ჩემს მაშ ინდელ მდგომარ ეობაშ ი უნდა შეხვიდე და ა დვილა დ გა იგებ ჩემს გაა ფთრება ს, რომელმა ც მომიცვ ა შინ დაბრ უნების დროს. რა ღაც ჯოჯოხეთუ რ სიხა რულს ვგრ ძნობ დი, თუმცა უბედურ ების მწვერვალზე ვ იმყ ოფებ ოდი. მინდოდა ბედნიერების წ ინასწარმეტყველება დამენახა ამ უკა ნა სკნელ კ რიზისშ ი, მა გრა მ უბეუ დრების სა ლარ ოებ ი უ ძიროა. ჩემი სასტუმრ ოს კ არი ნახევრ ად ღია იყო. ჭუ ჭრუ ტანიდან, რომელიც და რაბაშ ი გულის სახედ იყო გამოჭრილი, სინა თლის სხივ ი გამოდიოდა. პოლინა და მისი დედა საუბ რობ დნენ ჩემს მოლოდინშ ი. ჩემი სახელი გავ იგონე და სმენად გადავ იქ ეცი. _ რაფა ელი, _ ამბ ობდა პოლინა , _ ბევრ ად სჯობ ს მეშვიდე ნომრ ის ბინა დარ სტუ დენტს! მის ქერა თმა ს მშვენიერ ი ელფერ ი აქვ ს! ნუ თუ მის ხმაშ ი არ გრ ძნობ რა ღაც ისეთს, რაც ადა მიანს გუ ლშ ი სწვ დება? თუ მცა მას, ცოტა არ იყ ოს, ამპარტავა ნი გა მომეტყვ ელება აქვ ს, მა გრა მ გულკეთილია და კეთილშობილი მიხვრა -მოხვ რა აქვს! ოჰ, ის ჭეშმარ იტად კარ გი ყმაწ ვილია! დარწ მუნებუ ლი ვარ, გიჟდებ ია ნ მისთვ ის. _ ისე ლა პარა კობ , თითქოს შეყვარებული იყო მასზ ე, _ თქვა მა დამ გოდენმა . _ ოჰ, ძმასავ ით მიყვარ ს, _ უპასუ ხა ქალმა სიცილით. _ უმა დურ ი ვიქნებ ოდი, მეგობრუ ლი გრ ძნობა რ ომ არ გა მომეჩინა მისა დმი. გა ნა მან არ შ ემასწავ ლა მუსიკ ა, ხა ტვა, გრამატიკა , ერ თი სიტყვით, ყველაფერ ი, რაც ვ იცი? შ ენ ყურა დღებ ას არ აქცევ ჩემს წ ინსვ ლას, ჩემო კარ გო დედიკო; მა გრა მ მე ისეთი განათლებული ვხდები, რ ომ ცოტა ხა ნშ ი გა კვ ეთილებს მივცემ და მაშინ მსახურის აყვა ნა შეგვ ეძლება. დარაბა ს მოვ შორდი, შემდეგ განგებ ჩავ ახვ ელე და ოთა ხში შევ ედი, რა თა პოლინა სათვ ის ლამპა გა მომერთმია, რ ომელსაც ჩვ ეულებრ ივ , ის ანთებდა ხოლმე. საბრალო ბავშვ მა მალა მო წა სცხო ჩემს იარ ებს, მისმა გულუ ბრყვ ილო შ ექ ებამ, ცოტა არ იყ ოს, მხნეობა შ ემმატა . მე მჭირდებ ოდა ჩემი თავის რწ მენა და ჩემ ნამდვილ ღირსება თა მიუდგომელი დაფა სება. შეიძლება ამრ იგა დ გა ცხოველებუ ლმა იმედებ მა თავისებუ რი განათება მისცა საგნებს, რომელთაც გა რშემო ვხედავ დი. ისიც შეიძლება , რომ მა ნამდე სერ იოზ ულა დ არ დავკვ ირ ვებივარ სურა თს, რომელიც ხშირა დ

წარმომიდგებ ოდა ხოლმე თვა ლწ ინ ამ დარბ აზშ ი. იმ წუთში კი მართლა ც აღტაცებუ ლი ვიყ ავი ამ უბრალო, ბუ ნებ რივი და საუ ცხოო სუ რათის რ ეალობ ით, რ ომელსაც ასე გუ ლუბრ ყვილოდ გადმოსცემენ ფლა მანდიელი მხა ტვრ ები. დედა ნახევრა დ ჩამქ რალ ბუ ხარს უ ჯდა სა ხეგა ღიმებუ ლი და წ ინდებ ს ქსოვდა . პოლინა მარაოებ ს აფერადებ და; მისი საღებავ ებ ი, მისი ფუ ნჯებ ი, რომლებიც პა ტარა მა გიდაზ ე იყ ო და წყობ ილი, თვალს ახა ლისებ და მძა ფრ ი ეფექტებ ით; რ ოცა წა მოდგა და ლა მპა აა ნთო, მთელი სინათლე მის თეთრ ფიგურა ს მოხვდა ; მხოლოდ ადამია ნს, რომელიც სხვა საშ ინელი ვნებათაღელვის მონა გახდა, შ ეეძლო გულგრ ილად ეცქირა მისი ვარდისფერ ი, გამჭვ ირვა ლე ხელებისა , იდეა ლუ რი თავისა და ქა ლწუ ლებრ ივ ი მიხრა-მოხრ ისათვის! ღამე და დუმილი ჯა დოქრ ობას მა ტებ დნენ ამ ღა მისთევ ას შრომაშ ი, ამ მშვ იდობ ია ნ ოჯახურ სცენას. ეს შ ეუჩერ ებ ელი ხალისიანი შრ ომა მოწ მობდა სარ წმუ ნოებ რივ მოკრძალებას, აღსავსეს ამა ღლებ ული გრძნობ ებ ით. აქ ნივ თებსა და ადამია ნებს შორის ძნელად გადმოსაცემი ჰარმონია არსებობ და. თეოდორა ს კომფორ ტი მშრა ლი იყ ო, იგი ჩემშ ი ცუდ აზ რებ ს აღვ იძებ და ; ეს უბრა ლო და ბუ ნებ რივი ცხოვრ ება კ ი სრუ ლა იდ მაახა ლგაზრ დავ ებდა . შეიძლება კომფორ ტის წ ინაშე მე თავ ის დამცირ ება ს ვგრ ძნობდი; ამ ორ ი ქა ლის სა ზოგა დოებაშ ი კ ი, ამ ოდნავ შ ეჭვა რტლულ და რბაზშ ი, სადაც გამარ ტივებული ცხოვრება თითქო გულის კუ ნჭუ ლებში იყ ო მიმალუ ლი, მე იმიტომ ვურ იგდებ ოდი ჩემს ბ ედს, რომ სხვა თა მფარვ ელობ ის გაწ ევა შ ემეძლო, ეს კი ყოველთვის სა სიამოვნოა მა მაკა ცისა თვ ის. როცა პოლინა ს მივუ ახლოვ დი , თითქ მის დედობ რივი მზრუ ნვ ელობით შემომხედა , ხელები აუთრ თოლდა და წა მოიძახა : _ ღმერ თო ჩემო! როგორი ფერმკრ თალი ხა რთ! აჰ, სრ ულია დ გა წუწუ ლა! დედა ჩემი გაგა შრობთ... ბატონო რაფა ელ, _ გა ნაგრძო მან ორიოდე წუთის შემდეგ, _ თქვენ რძე გიყ ვართ: ამ სა ღამოთი ნაღებ ი გვაქვ ს, ხომ არ გა სინჯავ თ? პაწ ია კატასავით მივა რდა ფა იფურ ის ჯა მს, რომელიც რძით იყო სავ სე და ისე მოხდენილა დ და მიდგა ცხვირწ ინ, რ ომ მე შევყ ოყ მანდი. _ უარს მეუბ ნებ ით? _ მკ ითხა მან შ ეცვ ლილი ხმით. ჩვენ ორ ივ ენი ამაყნი ვიყავ თ და კა რგა დ გავ იგეთ ერთმა ნეთი. პოლინა , ეტყ ობოდა, იტა ნჯებ ოდა თავ ისი სიღა რიბის გა მო და მე გულდიდობას მაყ ვედრ იდა. გული ამიჩუყ და . შეიძლება ეს ნაღებ ი მისი სახვა ლიო საუ ზმე იყ ო, მაგრამ მე უარი ვერ ვუ თხარ ი. საბრა ლო გოგომ სცადა თავ ისი სიხარუ ლი და ეფარა, მა გრა მ იგი ციმციმებ და მის თვალებშ ი. _ ჩემთვ ის სა ჭირო იყ ო ეს ნაღებ ი, _ ვუთხარ ი მე და მაგიდა ს მივუჯექი (მა ს შუბლზე მზ რუნველობ ის გა მომეტყველებამ გადა ურბინა). _ გახსოვ თ თუ არა , პოლინა , ის ადგილი, სადაც ბოსუე ამბოს, ღმერთი ხა ნდახა ნ ერ თი ჭიქა წყ ლისთვ ის მეტს გვ იზ ღა ვს, ვიდრე ომშ ი გამარ ჯვ ებ ისთვ ისო? _ დიახ, _ მიპა სუ ხა მან და მისი მკ ერ დი ათრ თოლდა, რ ოგორ ც თრ თის ბავშვ ის მიერ დაჭერ ილი კიოტი ჩიტის გუ ლი.

_ ა ი, რა გითხრათ, _ დავ უმატე მე ნაკ ლებ მტკიცე ხმით, _ რა დგან ჩვენ ჩქარ ა ერთმა ნეთს დავშორდებ ით, ნება მომეცით მა დლობა გა დაგიხა დოთ იმ მზ რუნველობ ისათვის, რომელიც თქვენ და დედათქვენმა გამოიჩინეთ. _ ოჰ, რა სა ჭიროა ანგარიშები, _ თქვა მა ნ სიცილით. ამ სიცილმა დაფარ ა მისი მღელვარ ება , რომელმა ც მე გული მა ტკინა. _ ჩემი პია ნინო, _ გა ნვაგრძე მე, თითქო მისი სიტყვები არ გამეგონოს, _ ერა რის* ერ თი საუკ ეთესო ინსტრ უმენტია: ძღვ ნად მიიღეთ იგი. ნუ გა მაწბ ილებ თ. მართალი გითხრათ, მა ინც ვ ერ ვატარ ებ გრ ძელი მოგზა ურობის დრ ოს, რომელიც ახლო ხანში მელის. ორივე ქა ლმა , როგორც ეტყ ობოდა , გაიგო ჩემი სევ დით გა ნათებუ ლი სიტყვები, და მა თ შიშითა და ცნობ ისმოყვარ ეობით შ ემხედეს. თანა გრ ძნობა , რომელსა ც ამაოდ ვეძებდი მა ღალი საზოგა დოებ ის ცივ სფეროებშ ი, აქ იყ ო, იგი ჭეშმარ იტ, ნელსა ცხებ ელივ ით და მაამებელ მტკიცე განცდას წარ მოა დგენდა ._ რა სა ჭიროა ამდენი თავის შ ეწუ ხება, _ მითხრა დედამ. _ აქ დარჩით, ჩემი ქმარ ი ახლა გზ აშია; ამ სა ღა მოს მე იოა ნეს სა ხარებას ვკ ითხუ ლობდი, ხოლო პოლინას ხელში ძაფზე ჩამოკიდებული გასა ღები ეჭირ ა, იგი ბ იბ ლიაზ ე იყ ო მიბმული; გასაღებ ი შ ეტრ ია ლდა. ეს იმის ნიშ ანია , რომ გოდენი ჯა ნმრთელადაა და საქმეებიც კარ გად მიუდის. შ ემდეგ პოლინამ თქვენთვისა და მეშ ვიდე ნომერშ ი მცხოვრ ები ყმა წვილისათვ ის ჩა უთქვა, მა გრა მ გა საღებ ი მხოლოდ თქვ ენთვ ის შემოტრიალდა . ჩვ ენ ყველანი გავმდიდრ დებით. გოდენი მილიონის პატრონი დაბრ უნდებ ა; სიზ მარშ ი ვნახე, გველებით სავ სე ხომალდშ ი იჯდა , საბედნიერ ოდ, წყა ლი მღვრიე იყ ო, _ ეს ნიშ ნავს ოქრ ოსა და შორეუ ლი ქვეყნებ ის თვალ-მარგალიტს. ამ მეგობ რულმა და უშინა არსო სიტყვ ებ მა ტკბ ილ ნანასავ ით იმოქმედა ჩემზ ე და დამა მშვიდა . ამ გუ ლკ ეთილი დედაკა ცის ხმა და შ ეხედვა იმ გუ ლითა დი მეგობრ ობ ით იყ ო გა მსჭვალული, რომელიც მწუხა რება ს არ სპობ ს, მა გრა მ ამშვ იდებ ს, არ წევ ს და ანელებ ს. როგორც უფრ ო გამჭრ ია ხი, ვიდრ ე დედა მისი, პოლინა შეშ ფოთებული მიცქერ ოდა. მისი თვალებ ი თითქ ო ხედა ვდა ჩემს მომავა ლ ცხოვრ ება ს. დედასა ც და შვილსაც მა დლობა გადვუ ხადე თა ვის და ხრით და გამოვ ემშ ვიდობე, რადგა ნ მეშინოდა გული არ ამიჩუ ყდეს-მეთქ ი. ჩემს ოთა ხშ ი ასვ ლისთანავე მე ღრმა დ ჩავ ეფალი ჩემს უბ ედუ რებ აში. ჩემმა საბ ედისწ ერ ო ფა ნტა ზიამ ა თასი უნია და გო პროექ ტი დამიხატა და შეუ ძლებ ელი გადა წყვ ეტილებ ანი მიკარ ნახა . როცა ადამია ნი თავ ისი ქონების ნა ნგრევებ ს შორ ის ფორთხავს, ცოტაოდენ სა ხსა რს კ იდევ პოუ ლობ ს; მა გრა მ მე სრულია დ გა ძარ ცვუ ლი ვიყავი. აჰ, ჩემო მეგობარ ო, ჩვენ ადვ ილად ვკიცხავთ ღარ იბ -ღატა კებს. უფრ ო ლმობ იერი უნდა ვიყოთ სოციალურ ი ცხოვ რებ ის დაშ ლის მსხვ ერ პლისადმი. იქ, სადა ც სიღატა კე მეფობ ს, აღარ არსებობ ს არც სირცხვ ილი, არ ც დანა შაული, არც სა თნოება , არც ჭკუა. მე იმ დრ ოს არ ც აზრები მქ ონდა, არ ც ძალ-ღონე, რ ოგორ ც ახალგა ზრდა ქალს, რომელიც ვ ეფხვის წ ინაშეა დაჩოქ ილი. უვნებო და უფუ ლო ადამიანი თავისი თავის ბატონია; მა გრა მ უბედურ ი მიჯნუ რი არც თავ ის თავ ს ეკუ თვ ნის, არც ცხოვრ ება ს ემშვ იდობებ ა ადვილა დ. სიყვარუ ლი ერ თგვარ რელიგიურ გრძნობას გვ იღვ იძებს თავ ის თავ ისადმი, ჩვენ ჩვ ენს არსებაშ ი სხვა

ცხოვრებას ვცემთ პა ტივს; ამ შემთხვევა ში სიყვარუ ლი უსაშ ინელეს უბედურ ება დ იქ ცევა, უბ ედურებად, რომელიც მოკლებული არაა იმედს, ეს იმედი კი, თავ ის მხრ ივ , წამება ს გვა თმენინებს. ჩა მეძინა იმ აზ რით, რომ ხვალვ ე რასტინია კთან წავა ლ, რა თა თეოდორას მიერ მიღებული უ ცნაუ რი გადაწყვ ეტილება ვაცნობ ო-მეთქი. _ აჰ, _ წა მოიძა ხა რასტინიაკ მა , როცა დამინახა , რომ დილის ცხრა საათზე შ ევდიოდი მასთან, _ ვიცი, რა მაც მოგიყვანა, შ ენ და თხოვ ილი უნდა იყ ო თეოდორ ას მიერ. ზ ოგიერ თმა შენმა გულკეთილმა მოქიშ პემ, რ ომელიც შურით უცქ ერ ოდა შ ენს ზეგავ ლენა ს გრა ფის მეუღლეზე, თქვ ენი დაქორ წინების მოახლოება გვაუწ ყა. მხოლოდ ერ თმა ღმერ თმა იცის, რა უგუ ნურ ება ნი არ მოგაწ ერ ეს, რა ცილი არ და გწ ამეს! _ ამით ყოვ ელივე ა იხსნება! _ წა მოვიძა ხე მე. გამა ხსენდა ყველა ჩემ მიერ ჩადენილი თავხედობა და და ვინა ხე, რომ გრაფის მეუღლეს ვერაფერ ს დავაყვ ედრიდი. ვიფიქრ ე, ჯერ კიდევ სა კმა ო სასჯელი არ მიმიღია ჩემი ურცხვი ქცევ ისთვ ის-მეთქი. _ დაიცა, ნუ ა ჩქა რდები, _ მითხრა კეთილგონიერ მა რასტინია კმა . _ თეოდორ ას გა მჭრიახობის ნიჭი აქვს, დამახა სიათებ ელი ღრმა დ ეგოისტუ რი ქალებისა თვ ის; შეიძლება მა ნ შენზ ე თავ ისი აზრი შეა დგინა ჯერ კიდევ მა შინ, როცა შენ მასშ ი მხოლოდ სიმდიდრესა და კომფორტს ხედავ დი. მე მგონია, შ ენ ცუდ გზაზ ე დაგაყენე. თავისი მა ხვილი ჭკუისა და თავისი კ ეთილშ ობ ილი ქცევის მიუ ხედავა დ, ეს ქა ლი ხელისუ ფლებ ის მოყვარ ული უნდა იყოს, რ ოგორ ც ყოვ ელივ ე დედა კცი, რომელიც მხოლოდ გონებრ ივ სია მოვ ნებას იცნობ ს. მისთვ ის მთელი ბედნიერება ცხოვრ ებ ის კეთილდღეობა ში, სა ზოგადოებრ ივ გართობაშ ია : მისთვ ის გრ ძნობა ნიღაბ ია ; შენ გა გაუბ ედურებდა და თავის მთავარ ლაქიად გაგხდიდა ... რა სტინიაკ ი თითქოს ყრუ ს ელაპა რაკ ებოდა . სიტყვა შ ევაწ ყვეტინე და ძა ლდატა ნებული მხიარუ ლებით ჩემი ფინა ნსური მდგომარ ეობა ავუ ხსენი. _ წუ ხელ უკუ ღმართმა შ ემთხვ ევამ მთელი ჩემი თავ ისუფა ლი თა ნხა წა მარ თვა, _ მიპასუხა მა ნ, _ თორ ემ დიდი სიამოვ ნებ ით გა გიყ ოფდი ჩემს ქისას. მაგრამ წავ იდეთ და რ ესტორა ნშ ი ვ ისა უზმოთ, შეიძლება ხამა ნწ კამ კარ გი აზრ ები ჩა გვა გონოს. ჩა იცვა , ეტლი მოაყ ვანინა; შ ემდეგ თითქ ო ორ ი მილიონერი ვყოფილიყ ავით, კაფე დე პარ ისში* მივედით იმ უშვ ერ ი სპეკუ ლანტების თავხედობ ით, რ ომელნიც ოცნება ში არსებული კ აპიტალებით ცხოვრ ობენ. ეს ეშმა კის კ ერ ძი გასკონელი მა კრ თობ და თავ ისი გაბ ედულებ ითა და შ ეუშ ფოთებელი თვ ითრწ მენით. რ ოცა კა რგად შ ერჩეუ ლი და ფა ქიზ ი საუზ მის შ ემდეგ ყავას ვსვა მდით, რასტინიაკ მა, რ ომელიც მარ ჯვ ნივ და მარ ცხივ ნი თავ ს უკრავ და ლაზა თია ნ და კარ გა დ გამოწ ყობ ილ ყმაწვ ილებს, დაინა ხა , რომ ერთი ასეთი დარ დიმა ნდთა გა ნი შემოვ იდა, და მითხრ ა:

_ ა ი, შ ენი სა ქმე მოგვა რებუ ლია . და მა ნ ამ საუ ცხოო ყ ელსახვ ევ ია ნ ჯენტლმენს , რომელიც მა გიდას ეძებდა , ანიშ ნა, მოლაპა რაკება მინდა თქვენთანო. _ ეს ლაზღანდარა , _ წამჩუ რჩულა რა სტინიაკმა, _ ორ დენითაა და ჯილდოებული ისეთი ნაწ ერ ების გამოქვ ეყ ნებ ისათვის, რომელიც თვ ითონაც არ გაგება ; იგი ქ იმიკ ოსია, ისტორ იკოსი, რომა ნისტი, პუბლიცისტი. მრავ ალ პიესა ში მას მეოთხედი, მესა მედი ან ნა ხევ არი ეკუთვ ნის; ამასთა ნავე უმეცარ ია , როგორც დონ მიგუ ელის ჯორ ი. ეს ადამია ნი კ ი არა , სახელია , აბრაა, ა დვილა დ მისა წვდომი საზ ოგადოებ ისათვის. იმიტომ გაუ რბის ისეთ კაბინეტშ ი შესვ ლა ს, რომელსა ც ასეთი წარ წერა აქვს: «ა ქ შეიძლება კა ცმა თვითონ წ ერ ოს». მა გრა მ ამასთა ნავე ისეთი ვირეშ მაკ აა, რომ მთელ კონგრესს გააცურებს. ზნეობის სფერ ოშ ი ნა მდვ ილი მეტისია , არც პატიოსა ნი, არ ც სავსებით არამზ ადა , მაგრამ სსუუ! მა ს უკვე დუელშ ი უბრ ძოლია, საზოგა დოება ს კი მეტი არა ფერი უნდა და მასზე ამბ ობენ, ის პატივ საცემი კაცია ო. _ ჩემო ძვირფა სო მეგობ არო, ჩემო პა ტივცემუ ლო მეგობარო, როგორა ბრ ძანდება თქვ ენი მაღალგონიერება? _ ჰკ ითხა რასტინიაკმა, რ ოცა უ ცნობი ჩვ ენს მახლობელ მაგიდა ს მიუჯდა . _ არც კა რგა დ, არ ც ცუ დად... შრომით ვარ დატვ ირ თუ ლი, მეტა დ სა ინტერესო ისტორ იუ ლი მემუარ ის მასა ლა ჩა მივარ და ხელთ, მა გრა მ რ ოდი ვ იცი ვ ის გადავ ცე დასა მუშავ ებ ლად. ეს მა წუ ხებ ს: და ჩქარ ებაცაა სა ჭირო, მემუა რებ ი მოდიდა ნ გამოდის. _ რა ხა სიათის მემუარ ებ ია , თანამედრ ოვ ე თუ ძვ ელი დროის, სა სახლის ცხოვრ ებს ეხება თუ სხვა რასმეს? _ ყ ელსაბამის ამბავს.* _ ეს სასწაული არაა? _ მკითხა რასტინია კმა სიცილით. შემდეგ სპეკუ ლანტს მიუბ რუნდა და ჩემი თავ ი ანიშ ნა : _ ბატონი დე ვა ლენტენი ერთი ჩემი მეგობარ თა განია, რომელსაც გა ცნობთ, როგორც მომავალ სა ხელოვან მწერალს. მისი განსვ ენებუ ლი ძალუა, მა რკ იზ ის მეუღლე, კარ გა დ იყ ო მიღებ ული მეფის სასა ხლეშ ი. ორ ი წ ელიწ ადია რევ ოლუ ციის ისტორ იას წ ერს რ ოიალისტუ რი თვა ლსა ზრისით. შ ემდეგ ამ ახირ ებუ ლი სოვდა გრ ისკენ გადა იხარა და ხმადაბლა უ თხრ ა: _ ნიჭიერი კაცია , მა გრა მ, ცოტა არ იყოს, გულუბ რყვილო, მას შეუძლია თავ ისი ძალუ ას სახელით ეს მემუარ ებ ი და გიწ ერ ოს ას ეკიუ დ ტომი. _ თანა ხმა ვარ! _ უ პასუ ხა უცნობ მა და ყელსა ხვ ევი გა ისწორა. _ გარსონ, ერთი კ ერ ძი ხამა ნწ კა! _ ჰო, მაგრამ თქვ ენ ოცდახუ თ ლუ იდორ ს მომცემთ სა კომისიოდ, ხოლო მა ს წინდაწ ინ გა დაუ ხდით ერ თი ტომის ფა სს, _ გა ნაგრძო რასტინია კმა .

_ არა , არა. ავანსად მხოლოდ ორმოცდაათ ეკიუ ს მივცემ, რა თა და რწ მუნებუ ლი ვიყო, რომ ხელნა წერს თავ ის დრ ოზ ე მივიღებ . რასტინია კმა ხმადაბ ლა გა დმომცა ეს ჩარ ჩუ ლი საუბა რი, შ ემდეგ ჩემი პასუხის მოუ სმენლად ისევ უცნობს მიუბრ უნდა: _ ჩვენ თა ნახმანი ვართ. როდის შეგვ იძლია გინა ხუ ლოთ ამ საქმის და სამთავრ ებ ლად? _ აქვ ე მოდით სასა დილოდ ხვალ სა ღმოს, შვ იდი სა ათისათვ ის. ჩვენ ავდექ ით. რასტინიაკ მა ფუ ლი გა დაუგდო მსა ხურ ს, ჯიბ ეშ ი ჩაიდო ანგა რიში და გა სასვ ლელისკენ გაემარ თა. მე გა ოცებუ ლი ვიყავი, რ ოგორ ადვ ილად და უ დარ დელად გაყ იდა მან ჩემი პატივ ცემუ ლი ძა ლუა, მა რკიზ დე მონბ ორ ონის მეუ ღლე. _ მირ ჩევ ნია, ბრა ზილიაშ ი გავიქცე და წითელკა ნინებს ა ლგებრ ის გა კვეთილებ ი ვა ძლიო, თუმცა ალგებ რისა არა ფერი გამეგებ ა, ვდირ ე ჩემი ოჯახის სახელი შ ევბღალო! რა სტინიაკ მა გადაიხარ ხარა . _ გიჟ ი ხომ არა ხა რ! აიღე ორ მოცდა ათი ეკიუ და მემუა რებ ი დასწ ერ ე. რ ოცა და ამთავრ ებ, უარ ი თქვი ძა ლუას სა ხელით გა მოქვეყ ნებაზ ე. ქალბ ატონი დე მონბ ორონი, რომელიც ეშაფოტზე მოკვ და, მისი ხაბარ და, მისი სა ხელი, მისი სილა მაზ ე, მისი ფერ-უმარ ილი, ჯორ ცხენიანი ეტლებ ი, რასა კვირველია , ექვ სას ფრანკზ ე მეტი ღირ ს. თუ გამომცემელი არ მოისურვ ებს ძა ლუაშ ენის ნა მდვ ილი ფა სი მოგცეს, იგი იძუ ლებული იქნებ ა რომელიმე ბებ ერი კავა ლერის ან უსა ხელო გრა ფის მეუ ღლის ხელის მოწ ერა ს დასჯერდეს. _ ოჰ, _ წა მოვიძა ხე, _ რატომ ჩამოვედი ძირ ს ჩემი სა თნო მა ნსარ დიდან. რა ჭუჭყიანი და უ გვა ნო სარ ჩუ ლი ჰქონია ამ ქვეყანა ს! _ ის პოეზ ია ა, _ მითხრა რა სტინიაკ მა, _ აქ კ ი სა ქმეზ ეა ლა პარა კი. შენ ბავშვი ხარ . ყური დამიგდე: რაც შ ეეხება მემუარ ებს, მას სა ზოგა დოება და აფა სებ ს. ამ მწერლობის მა ჭანკალს რვა წლის სიცოცხლე და მკაცრი გა მოცდილების მიღებ ა დასჭირდა, რა თა კავშ ირ ი გაება გამომცემლებ თან. წ იგნის და წერ ის შრომა თქ ვენს შ ორის არა თანაბრა დ იქნება გა ნაწ ილებ ული. მაგრამ განა შ ენ არ მიიღებ სარგებ ლობის უდიდეს ნა წილს? შ ენთვ ის ოცდახუ თი ლუ იდორი უფრ ო დიდი თანხაა , ვიდრ ე მისთვის ა თასი ფრა ნკ ი. შენთვის ისე ძნელი არაა ისტორიული მემუარ ებ ის დაწ ერა , რომელიც, რაც უნდა იყ ოს, ხელოვ ნებ ის ნაწა რმოებ ია . ხომ იცი, დიდრ ომ ექვ სი ქადა გება დაწ ერა ას ეკიუ დ.* _ ბოლოს და ბოლოს, ჩემთვ ის ეს აუ ცილებელია , _ ვუპა სუხე აღელვ ებუ ლი ხმით, _ შენი დიდი მა დლობ ელი ვარ . ორმოცდაა თი ეკიუ ჩემთვ ის მთელი სიმდიდრეა... _ შ ენ უ ფრო გამდიდრ დი, ვიდრ ე წარმოდგენილი გა ქვს, _ მითხრა მა ნ სიცილით. _ განა ვერ მიხვდი, თუ ფინომ საკ ომისიო მომცა ამ საქმეშ ი, იმასა ც შენ და გითმობ ? ა ხლა კ ი ბუ ლონის ტყ ეშ ი წავ იდეთ; იქ შენ გრა ფის

მეუ ღლეს შ ეხვ დები; მე კი პატარა ლამაზ ქვრ ივ ს გაჩვენებ, რ ომელიც უნდა შევ ირ თო. საუ ცხოო პიროვნებაა , ელზასელი, ოდნავ მსუქა ნი. კითხულობ ს კანტს, შილერს, ჟან-პოლს* და უამრავ წიგნს ჰიდრ ავლიკ იდან. მუდა მ მკ ითხა ვს, რა აზ რისა ხარ ო; მეც უნდა ვ ითვალთმა ქცო, თითქ ო რა იმე გამეგებ ოდეს ამ გერ მა ნული გრძნობიარობისა , ვიცოდე გერმა ნუ ლი ბალადებ ი, ყველა ეს სა საქმებელი, რ ომელიც ჩემთვ ის არც ერ თ ექიმს არ გამოუწ ერ ია . ჯერ კიდევ ვერ შევ ძელი მა სში ლიტერა ტურუ ლი ენთუ ზიაზ მის აღმოფხვრა, ცხარ ე ცრემლით ტირ ის გოეთეს კითხვ ის დროს; მეც იძულებუ ლი ვარ ორ იოდე კუ რცხალი გადმოვ აგდო თანა გრ ძნობ ის ნიშნად, იმიტომ რომ მას, ჩემო კარ გო, ორ მოცდაათი ა თასი ლივრ ი შ ემოსავ ალი აქვ ს წელიწა დშ ი და ყვ ელა ზე პატარა ფეხებ ი და ყველაზე პატა რა ხელები დედამიწ ის ზურ გზ ე. ერთი სიტყვით, უნა კლო ქა ლია, ცოტა არ იყოს, გერ მა ნულად რომ არ უქ ცევდეს ლაპა რაკ ის დროს, ბა ნის მა გივრა დ პარ ს არ ხმარ ობდეს, ხოლო ჟა ნის მაგივრა დ შინს! ჩვ ენ თვალი მოვ კარით გრა ფის მეუღლეს, იგი ბრწყ ინვა ლედ იჯდა ბრ წყინვა ლე ეტლშ ი. კეკლუცმა ალერსია ნად დაგვ იკრა თავი, მე კი ღიმილი მომიძღვ ნა , რომელიც მაშ ინ ღვ თა ებრ ივა დ და სიყვარ ულით ა ღსავ სედ მეჩვ ენა. აჰ, მე ჭეშ მარ იტად ბ ედნიერ ი ვიყა ვი, მწა მდა მას ვუყვარვა რ-მეთქ ი, ფუ ლიც მქონდა და ვნებათა ღელვ ის სალაროც, სიღარ იბ ე გა და ლახუ ლი იყ ო! თავს მსუბუქა დ ვგრძნობ დი, მხიარუ ლა დ, ყვ ელა ფრ ით კმა ყოფილი ვ იყავ ი; ჩემი მეგობრ ის სატრფოც მომხიბლა ვი მეჩვ ენა. მცენარ ეები, ჰა ერ ი, ცა, მთელი ბუ ნება თითქო თეოდორა ს ღიმილს იმეორებდა . ელისეს მინდვრ ებ იდან რა სტინიაკის მექუდესა და მკერავისა კენ შევუხვ იეთ; ახლად დაკვ ეთილმა სალიტერ ატურ ო შრ ომა მ ნება მომცა ჩემი ტანსაცმელი გა ნმეა ხლებ ინა. ამიერ იდან შ ემეძლო უშიშრა დ შევ ჯიბრ ებ ოდი იმ და რდიმანდებს, რომელნიც თეოდორ ას გარშ ემო დაფარფატებდნენ. შინ დავბ რუნდი, კა რებ ი ჩავ იკეტე; გარეგნულად აუ ღელვ ებელი ვ ჩანდი, მა გრა მ გუ ლშ ი სა მუდა მოდ ვეთხოვებდი ჩემს სხვენს, მომავლით ვცხოვ რობ დი, ჩემს ცხოვრებას მძაფრ დრა მად ვაქ ცევდი , სიყვარუ ლის და სიხარ ულის აღრ იცხვა ს ვახდენდი. აჰ, როგორ ი ქა რიშხლია ნი შეიძლება გა ხდეს არსებობა მანსარ დის ოთხ კ ედელს შუა ! ადამია ნის სუ ლი ფერიაა , იგი ნამჯა ს ალმა სად აქცევს, მისი ჯა დოქრუ ლი ჯოხის ძალით გრძნეული პა ლა ტებ ი იზრ დება, რ ოგორ ც მინდვრ ის ყვავილები მზ ის თბილ სხივებში... მეორ ე დღეს, შუა დღისა ს, პოლინამ დამიკა კუ ნა წყნარად და იცი, რა შ ემომიტანა ? თეოდორა ს წერ ილი. მთხოვ და, ლუქსემბურ გის ბა ღში შ ევხვ ედროდი, რათა ერთა დ მუზ ეუ მში და ბოტანიკურ ბა ღში წავსუ ლიყავ ით. _ მსა ხურ ი პა სუხს ელის, _ მითხრა პოლინამ ერთი წუ თის დუმილის შემდეგ. სა ჩქაროდ დავ ჩხაპნე მადლობის სიტყ ვებ ი, პოლინამ მსახურ ს გა დასცა. ტა ნთ ჩავ იცვი. და ა ი, როცა ჩემი თავ ით კმაყოფლი სა რკეშ ი ვ იცქირებოდი, უცებ ტანშ ი ჟრ უანტელმა დამიარა .

ფეხით მოვა თეოდორა თუ ეტლით? იწვ იმებ ს თუ კა რგი დარი იქნება ? მა გრა მ ქვეითა დ იქ ნება იგი თუ ეტლშ ი, ვის შეუ ძლია დედაკა ცის ახირ ებ ულ სუ ლს და ენდოს? იგი შ ეიძლება უფუ ლოდ იყ ოს და ასი სუს ჩუქება მოისურ ვოს რომელიმე ძონძებშ ი გახვ ეუ ლი მათხოვრისთვ ის. ჯიბ ეშ ი გა ხვრ ეტილი გრ ოშ იც არ მედო, ფუ ლი კი მხოლოდ სა ღა მოს უნდა მიმეღო; ერთ წუ თს ა თასმა მწვავ ე და ცხარე აზრმა გული და მისერა მახვ ილივ ით. სარ კმლიდან ცა ს შევ ხედე, ამინდი ძნელი და სანდობი იყ ო. უბეუ დრ შ ემთხვ ევაშ ი შ ემეძლო ეტლი მთელი დღით და მექირავ ებინა, მა გრა მ მეშინოდა , ვაითუ სა ღა მოს ფინოს ვ ერ შევ ხვდე-მეთქი. თავს იმდენა დ ძლიერა დ ვერ ვ გრ ძნობდი, რომ ამდენი შიში ამეტანა . თუ მცა დარ წმუ ნებული ვ იყავ ი, ვერა ფერს ვ იპოვ იდი, ფუ ლის ძებ ნა დავ იწ ყე ჩემს ოთა ხში; ყვ ელა ფერი გავ ჩხრ იკ ე, ლეიბ ი, ყუ თებ ი, თვ ით ძველი ფეხსაცმელები; ნერვ იუ ლმა ცახცახმა ამიტა ნა, თვალებ გაცეცებ ული ვუ ცქეროდი ყ ირა მალა და ტრ ია ლებულ ავ ეჯს. შ ეგიძლია წარმოიდგინო, რა განვიცა დე, როცა საწ ერ ი მა გიდის ყუ თში, რ ომელიც შვიდჯერ მა ინც მქ ონდა გა ჩხრეკ ილი, ეშმა კივით დამა ლული მშვენიერი და კეთილშ ობ ილი ხუთფრა ნკ იანი ვერცხლი ა ღმოვაჩინე, ბრჭყვ ია ლა, სხივოსანი, მოციმციმე, როგორ ც ამომავა ლი ვარსკვლავი. ანგარ იშ ი არ მომითხოვ ია არ ც მისი ვერა გობისა , არც მისი გუ ლქვა ობისთვ ის, ხმა მაღლა მივესალმე და ვაკოცე. უკ ან მოვიხედე და პოლინა დავ ინა ხე, ფერწა სული იდგა . _ შემეშინდა, ავა დ ხომ არ გახდით, _ მითხრა ა ღელვ ებუ ლი ხმით. _ მსახუ რი... (მას ხმა ჩაუ წყდა ) მაგრამ არა უშავ ს რა, დედა მ მისცა ფუ ლი, _ ძლივს წა ილუ ღლუღა მან. შემდეგ გაიქცა ცელქი ბავშვივით . საბ რალო გოგონა! ვუსურ ვე ჩემსავ ით ბედნიერ ი ყ ოფილიყო. იმ წუთში მეგონა , ჩემს სუ ლშ ი მთელი დედა მიწ ის სიამოვნებაა მოქ ცეული-მეთქი, მინდოდა უბედურ თათვის მიმეძღვ ნა ის წ ილი, რომელიც, ჩემის აზრ ით, მა თ მოვ პარ ე. უბედურ ების წ ინათგრ ძნობ აში თითქმის ყოვ ელთვ ის მართალი ვარ თ: გრაფის მეუღლეს და ეთხოვა თავ ისი ეტლი. იმ ჟ ინის ზეგავ ლენით, რომელსა ც ლამაზი ქალებ ი თა ვიანთ თავ საც ვ ერ აუხსნია ნ ყოვ ელთვ ის, მა ს უნდოდა ბულვა რებ ის გზ ით წასულიყ ო ბოტანიკურ ბაღში და ისიც ქვ ეითად. _ მა გრა მ წვიმა ს რომ ა პირებს, _ ვუთხარი. იგი წინაა ღმდეგობ ის გუნება ზე იყო. სა ნამ ლუ ექსემბურ გის ბაღს გადავ ჭრ იდით, კარ გი დარ ი იდგა . შემდეგ უცებ წამოწ ინწკლა და ეტლში ჩავჯექ ით. როცა ბულვა რებ ს მივაღწეთ, გა დაიღო, ცაც მოიწმინდა. მუ ზეუმშ ი მისვლისთა ნავ ე ეტლის გაშვ ება მინდოდა , მაგრამ თეოდორა მ მთხოვა , ნუ და ითხოვო, რა სატა ნჯველშ ი ჩავვარ დი! მა გრა მ მასთან საუბარ ი, მასთა ნ ერ თად ბ ოტა ნიკუ რი ბაღის უ კაცუ რ ხეივ ნებში ხეტია ლი, ჩემს ხელზ ე მისი ხელის დაყ რდნობა , ყოვ ელივე ეს რაღაც ფა ნტა სტიკურ ს შ ეიცავ და : ეს იყო სიზ მარ ი ცხა დად. ხოლო მის მოძრა ობაშ ი, სულ ერთია დავ დიოდით ჩვენ თუ ვჩერდებ ოდით, არაფერ ი იყო ნა ზი სასიყვ არულო, მიუხედავად მისი მოჩვ ენებ ითი ვნებიანობ ისა.

როცა მე ვ ცდილობ დი, თუნდ ცოტა თი მაინც, მისი ცხოვრ ებ ის მიმდინარ ეობ ას ვზიარ ებოდი, მე მა სში ვხვ დებ ოდი ინტიმურ ან ფარ ულ სიმკვ ირ ცხლეს, რაღა ც მძაფრ სა და წ ონა წორ ობა ს მოკლებუ ლს. უსულო ქალებს მიხრა -მოხრაში არა აქვთ სირბილე. ამიტომ თეოდორა და მე ვ ერ გავ ერ თიანდით ვერ ც სურვ ილებში და ვერც ნაბ იჯები შევ უწყვ ეთ ერთმანეთს. არ არსებობ ს სიტყვ ები ორ ი არ სებ ის ამ მატერ ია ლურ ი უთა ნხმოებ ის გადმოსაცემად, იმიტომ რომ ჩვ ენ კიდევ შეჩვ ეუ ლი არა ვართ აზ რი ამოვ იკ ითხოთ მოძრ აობა ში. ჩვენი ბუნების ეს მოვ ლენა ინსტინქტურა დ შეიგრძნობა , მაგრამ ვერ გამოითქმება . ვნებათაღელვის ამ მძაფრ ი ციებ -ცხელებ ის დროს, _ განა გრ ძო რა ფაელმა ერთი წუ თის დუმილის შ ემდეგ, _ მე არ გა მიკვ ეთია ჩემი გრძნობანი, ანალიზ ი არ გამიკ ეთებია ჩემი სია მოვ ნებისა თვის, არ დამითვლია ჩემი გუ ლის ძგერა ნი, როგორც ძუნწი ითვ ლის ან წ ონის თავ ის ოქრ ოს ფულს. ოჰ, არა. დღეს გამოცდილება მჭმუ ნვარ ედ ა ნათებ ს წარსუ ლის ამბ ებ ს და მა ხსოვრ ობას მოაქვ ს ეს სა ხეებ ი, როგორც კა რგ დარშ ი ზ ღვის ტა ლღებ ი ნაპირზ ე ისვრ ის ქა რიშხლის მიერ შ ემუ სვრ ილი გემის ნამტვ რევ ებ ს. _ თქვ ენ შეგიძლია თ საკ მაოდ მნიშ ვნელოვა ნი სამსაუ ხრი გა მიწიოთ, _ მითხრ ა გრა ფის მეუ ღლემ ოდნავ შეშფოთებუ ლი სახით. _ რაკი გა გიმჟ ღა ვნეთ, რომ სიყვარუ ლისა დმი ა ნტიპათია ს ვგრ ძნობ , უფრ ო თავ ისუფლად შემიძლია სამსახურ ი მოგთხოვ ოთ მეგობრ ის სა ხელით. თქვ ენი დამსახუ რებ ა კი მეტი იქ ნება, _ განა გრ ძო მან სიცილით, _ თუ დღესვე დამავა ლებთ. მე სევ დიანა დ ვუცქეროდი ამ ქალს. იგი არაფერს განიცდიდა ჩემს სა ზოგა დოებაშ ი, თვა ლთმაქ ცი იყ ო და არა მგრ ძნობიარ ე: თავის რ ოლს ისე ასრულებ და, თითქ ო და ხელოვნებუ ლი მსა ხიობ ი ქა ლი ყოფილიყ ოს; შემდეგ უცებ მისი ხმა , შეხედვა , ერ თი რაიმე სიტყვა იმედებ ს მიღვ იძებდა, ხოლო თუ ჩემი გაღვივებული სიყ ვარუ ლი ჩემს თვალებშ ი გაიკია ფებდა , მისი თვა ლების სინათლე ოდნავა ც არ იცვლებ ოდა , თითქო ვ ეფხვის თვა ლებივით ლითონის ფურ ცლის სარ ჩუ ლი ჰქონოდეს. ასეთ წუ თებშ ი იგი მძულდა . _ ჩემთვ ის დიდა დ საჭირ ოა ჰერ ცოგ ნავა რენის შუა მდგომლობა რუ სეთის ერთი ყ ოვლისშემძლე პიროვნებ ის წინაშ ე, რომლის სა ქმეშ ი ჩარევა აუ ცილებელია , რათა ჩემი ქონებისა და სა ზოგა დოებრ ივ ი მდგომარეობ ის სა კითხი ჩემდა სა სარგებ ლოდ გა და წყდეს, და იმპერ ატორმა სცნოს ჩემი ქორწინება . ჰერცოგი ნავარ ენი ხომ თქვ ენი ბიძაშვ ილია; მისი ერ თი წ ერ ილი საკ მაოა . _ თქვ ენი მორ ჩილი მონა გა ხლავარ თ, მიბრ ძა ნეთ. _ თქვენ ძლიერ თავა ზიანი ხა რთ, _ გა ნაგრძო მან და ხელი მომიჭირ ა. _ ჩემსა ს წამოდით სადილა დ, ყ ოველივეს გია მბობთ, როგორც მოძღვარ ს. ამრიგა დ, ეს ეჭვიანი, გუ ლჩათხრ ობ ილი ქალი, რომელსა ც არავსითან სიტყვაც არ წა მოსცდენია თავისი ინტერ ესებ ის შესახებ, მე მიწვ ევ და სათათბ ირ ოდ.

_ ოჰ, რა კმაყ ოფილი ვარ ახლა, რ ომ და დუმება მიბ რძა ნეთ, _ წამოვიძა ხე, _ მა გრა მ კიდევ უფრო დიდი გა ნსა ცდელი მწყუ რია. იმ წუ თშ ი მა ნ თა ნაგრძნობით მიიღო ჩემი აღტაცებუ ლი შეხედვა . მა შასა დამე, თითქ ო ვუყვა რდი! ჩვენ მის სა ხლში მივედით; საბ ედნიეროდ, ჩემი თა ნხა სა კმა ო აღმოჩნდა მეეტლის გა სასტუმრ ებ ლად. მთელი დღე საუ ცხოოდ გავატა რე, მარტოდმარ ტო ვ იყავ ი მა სთა ნ; ეს პირვ ელი შ ემთხვ ევა იყო, რომ მას ასე ვუცქერ ოდი. მა ნამდე სა ზოგა დოება თა ვისი შ ემა ჭირვ ებელი ზრ დილობითა და ცივ ი ყოფაქ ცევით ჩვენ გვ თიშა ვდა თვით სა დღესასწაულო სადილების დროს; ახლა კი თითქო მის ჭერქვ ეშ ვცხოვრ ობ დი, მა ს, ასე ვთქვ ათ, ვფლობ დი. ჩემი მოხეტიალე ფა ნტა ზია ლეწდა ბორ კილებს, ჩემი სურვ ილის მიხედვით ალაგებ და ცხოვ რებ ის მოვლენებ ს , მე კი ბედნიერების სიყ ვარუ ლის მორევში ვცურა ვდი, ჩემი თავი მის ქმრად მყავ და წარ მოდგენილი, აღტაცებუ ლი ვუცქეროდი ყოვ ელ მის უმნიშ ვნელო მოძრა ობა ს: ისიც დიდ ბ ედნიერ ება დ მიმა ჩნდა, რომ ვხედავ დი, რ ოგორ იხდიდა შალს ა ნ ქუდს. ერთი წუ თით დამტოვა , რათა თმა გა ესწორებ ინა; როცა უკან დაბრუ ნდა , კიდევ უფრო სა ნდომია ნი მეჩვენა . მაშ, ეს მშვ ენიერ ი ტა ნისამოსიც მან ჩემთვ ის ჩა იცვა! სა დილობ ის დროს დიდი ყურადღებით მეპყრ ობოდა და მთელი თავ ისი მომხიბ ლაობა გამოა მჟღავნა მრავალ წვ რილმანში, რომელიც თითქო არაფერ ია ერთი შ ეხედვით, მაგრამ ნა მდვილა დ ნახევა რ სიცოცხლეს შ ეიცავ ს. რ ოცა ჩვენ ორ ივ ე ბუხართან დავ ჯექ ით აბრეშუმგა დაკრულ სავა რძლებში, გარშ ემორ ტყმუ ლნი ა ღმოსავ ლეთის კომფორ ტის ყველაზ ე სა სურვ ელი სა გნებ ით, როცა ასე ახლო დავინა ხე ქალი, რომლის განთქმული სილამაზე ამდენ გულს ათრ თოლებდა, რომლის დაპყრობა ასე ძნელი იყო, როცა ვიგრ ძენი, რომ მე მისი კეკლუ ცობის მიზა ნი გავ ხდი, ჩემი ვნებ ით ანთებ ული ბედნიერ ება თითქ მის ტა ნჯვაშ ი გადავ იდა. ჩემდა საუბ ედუ როდ, გამა ხსენდა , რომ მნიშვ ნელოვანი სა ქმე მქონდა და სამთავრ ებ ელი და მოვ ემზადე, რა თა წ ინა დღით და ნიშნულ პაემანზე წავსუ ლიყავ ი. _ რა მოხდა? უკვე მიდიხართ? _ მკითხა მა ნ, რ ოცა და ინა ხა, რ ომ ქუ დს მოვკ იდე ხელი. მაშ , მას ვუყვარ დი. ყ ოველ შემთხვ ევაშ ი, ასე ვ იფიქრე, რ ოცა გავიგონე, რ ოგორ ი ალერ სიანი ხმით წა რმოთქვა ეს ორი სიტყვ ა. ჩემი ა ღფრ თოვანებ ის გასა გრ ძელებლად ჩემი სიცოცხლის ორ -ორ წელიწა დს სია მოვ ნებით გავცვ ლიდი თითოეულ სა ათშ ი, რომლის ჩუ ქებ ა მას სურ და ჩემთვ ის. ჩემს ბ ედნიერ ებ ას ზრ დიდა ის ფუ ლი, რომელსა ც მე ვკა რგა ვდი! შუაღამე იყ ო, რ ოცა გამისტუ მრა. მეორე დღეს ჩემს გმირ ობას სინდისის ქენჯნა მოჰყვა, შ ემეშ ინდა მემუ არების საქ მე ხომ არ წავა ხდინე-მეთქი, ამ საქმეს ახლა უ მთავ რესი მნიშ ვნელობა ჰქონდა ჩემთვის; რასტინიაკთა ნ გავ იქ ეცი და ორ ივ ენი ჩემი მომავა ლი ნა წერ ებ ის ყალბ ავტორთან გავეშურ ეთ, რათა მისთვ ის ლოგინიდან ადგომისთა ნავ ე მიგვ ესწრ ო. ფინომ პა ტარა ხელშ ეკ რუ ლება წა მიკ ითხა, სა დაც სიტყვა ც არ ყ ოფილა ჩემს ძალუაზ ე; ხელის მოწერის შ ემდეგ ორ მოცდაათი ეკიუ და მითვ ალა . სამივ ემ ერთად ვ ისაუ ზმეთ. როცა ახა ლი ქუდის ფასი გავისტუმრ ე, სა მოცი სადილის აბ ონემენტი ვ იყიდე ოცდაა თ სუ დ თითო და ჩემი

ვალები გა დავიხა დე, მხოლოდ ოცდაა თი ფრა ნკი დამრ ჩა . მაგრამ ცხოვრების ყველა სიძნელე გა და ლახუ ლი იყ ო რამდენიმე დღით. რასტინია კს უ ნდოდა კ რედიტი მოეწყ ო ჩემთვის და სესხი ამეღო : მარწ მუ ნებ და , ვალი გა ნამტკ იცებ ს კრ ედიტსო. მისი აზრით, მომავა ლი ყვ ელა ზე მნიშვ ნელოვანი და ურყევ ი კა პიტალი იყო დედამიწ ის ზურ გზ ე. მომავა ლი იმედების სა წინდარ ის ქვეშ მან ჩემთვ ის ტანისამოსი შ ეუკვეთა თავ ის მკერავს, რომელმა ც, როგორ ც ხელოვა ნმა , იცოდა, რა ს ნიშნავდა ყმა წვილი კაცი, და არ შემაწუ ხებ და ჯვ რის და წერამდე. ამ დღიდა ნ გა მოვ ეთხოვე სა მონა სტრ ო და სამეცნიერო ცხოვრ ებას, რ ომელსაც სა მი წლის გა ნმავ ლობ აში ვატარ ებდი. თეოდორას ხშირი სტუ მარ ი გავ ხდი, ვცდილობდი გარ ეგნობით მეჯობნა იქ მოსიარ ულე დარ დიმა ნდებ ისათვ ის. რა დგან მწამდა, სა მუდა მოდ თავ ი დავაღწიე სიღარ იბ ეს-მეთქ ი. სულიერ ი თავისუ ფლება და მიბრუ ნდა, მოქიშ პეებ ი შევ მუსრე და მომხიბლავი, სა ინტერესო და უძლევ ელი მამა კაცის სახელი გავ ითქვ ი. მაგრამ გამოცდილი ა დამია ნები ჩემზ ე ამბ ობდნენ, ასეთ გონებამახვ ილ ყმაწვ ილს ვ ნება მხოლოდ თავ ში უნდა ჰქონდესო. ისინი შესხმას უძღვ ნიდნენ ჩემს ჭკუას ჩემი გრ ძნობ იარ ობსი ხარჯზე. «ბედნიერ ია , რომ არავინ უყვა რს! _ იძა ხდნენ ისინი, _ თუ ვინმე ჰყვარებოდა, განა ამდენ ა ღმა ფრენა ს და მხია რულება ს გამოიჩენდა?» მე კი უ იმედო მიჯნურივ ით სულელი ვიყა ვი თეოდორა ს საზ ოგადოებაში! როცა მასთან მარტოდმარ ტო ვრ ჩებოდი, ან არ ვ იცოდი რა მეთქვა , ან სიყვ არულს ვკ იცხავ დი; სევ დიანა დ მხია რული ვ იყავ ი, როგორც კა რისკაცი, რომელსა ც სურ ს გულისჯავრ ი და მალოს. ბოლოს შევ ეცა დე აუცილებ ელი გავ მხდარიყავ ი მისი სიცოცხლისა, მისი ბედნიერებისა , მისი გულზ ვიადობისა თვ ის: მთელ დღეებ ს მის გვ ერ დით ვატარებდი, მისი მონა , მისი სა თამა შო გავხდი. ასეთი უქმი დღის შ ემდეგ შ ინ ვბრუ ნდებ ოდი, რათა მთელი ღამე მემუშავა ; მხოლოდ დილით ვ იძინებ დი ორ-სამ საა თს. მაგრამ, რადგა ნ რასტინიაკ ის სისტემა ვადით ვალის გა სტუ მრებისა კარ გა დ შეთვისებუ ლი არ მქ ონდა, მა ლე უგრ ოშ ოდ და ვრჩი. იმ დღიდან, ჩემო მეგობარ ო, მე, რ ოგორ ც შეძლება ს მოკლებუ ლი აშ იკი, ჯიბ ეცარ იელი და რდიმანდი, უ სახელო მიჯნუ რი დუხჭირ ცხოვრებაში გა დავვარ დი, იმ ცივ და ღრ მა უბედურ ებაშ ი, რომელიც ცდილობს თავ ი დამა ლოს მოჩვ ენებ ითი კომფორ ტის ქვ ეშ . მა შინ მე ხელა ხლა განვ იცადე ჩემი პირვა ნდელი ტანჯვა , მაგრამ ნა კლებ ი სიმძაფრით: აუცილებ ელია, უკ ვე შ ეჩვეუ ლი ვ იყავი სუ ლიერ კრიზ ისებ ს. ხშირად ჩაი და ნა მცხვარ ი, რომელსა ც ასე ძუნწად გვთა ვაზობენ სალონებ ში, ჩემი ერთადერ თი საკვ ებ ი იყო. ხა ნდა ხან გრა ფის მეუღლის მდიდრუ ლი სადილი ორ დღეს მა ძლებ ინებ და . მთელ ჩემს დროს, ძა ლღონეს და და კვირვ ების ნიჭს ვხმარ ობდი, რათა თეოდორა ს ხასია თი გამომეცნო . მანა მდე ჩემს შეხედუ ლებაზ ე ან იმედი ახდენდა გავ ლენას, ან სა სოწარ კვეთილება , მე მა სშ ი ან ყვ ელა ზე მოსიყ ვარუ ლე ქა ლს ვხედავდი, ან ყვ ელაზე უგრ ძნობს; მაგრამ სიხარუ ლის და მწუ ხარების ეს ცვა ლება დობა აუტა ნელი გა ხდა . გა დავწ ყვიტე ამ საშინელი ბრძოლის და სასრული მეპოვა და სიყ ვარუ ლი მომეკლა . თეოდორა ამარ თლებ და ყველა ჩემს შიშს. არასოდეს ცრემლებ ი არ დამინა ხავს მის თვალებშ ი. თეა ტრშ ი გულის ამაჩუყებელ სცენას გულგრ ილად და დამცინავ ი

ღიმილით ხვ დებოდა. მთელს თავის მგრ ძნობ იარ ობა ს თავისთვ ის ინა ხავ და, არ ც სხვ ისი ბედნიერების გა მოცნობა შ ეეძლო, არც სხვისი უბ ედუ რებ ისა; ერთი სიტყვ ით, მა თამაშებდა . თითქმის თავ ი დავ იმდა ბლე და ჩემი ნათესავის დუ კა დე ნავარ ენის სა ნახავად წავ ედი მის გუ ლისა თვ ის; ამ ეგოისტ ა დამია ნს რ ცხვ ენოდა ჩემი სიღა რიბისა და იმდენი და ნაშა ული ჰქონდა ჩა დენილი ჩემს წ ინაშ ე, რ ომ შეუ ძლებ ელი იყ ო, არ ვძუ ლებოდი; ამიტომ მან ცივად და ზრ დილობ ია ნად მიმიღო. მისმა გაცეცებ ულმა თვა ლებ მა ჩემშ ი სიბ რალუ ლის გრძნობა გა მოიწ ვია. მე შემრცხვა მისი სიპატარავისა ამ სიდიადეშ ი, მისი სიღატა კისა ამ სიმდიდრეშ ი. ლაპა რაკი ჩამომიგდო დიდ ზარა ლზე, რომელიც უკანასკნელა დ ენახა სა ქმეებში. მა შინ ჩემი დარბა ზობ ის მიზა ნი გავა ცანი. გუ ლი ამირ ია იმ უცაბედმა ცვლილებ ამ, რომელიც მა სშ ი მოხდა: იგი უ ცებ გალხვა და მეტა დ თავა ზიანი გახდა. და რა მოხდა ? იგი თეოდორა სთან გა ემგზ ავრა და სრ ულია დ მომსპო. თავ ის მხრ ივ , თეოდორამ იგი მოხიბლა და უჩემოდ მოაგვარა თა ვისი საიდუმლო სა ქმე, რ ომლის შესახებ მე ერ თი სიტყვ აც აღარ მსმენია: მხოლოდ შუამავ ლის რ ოლი შ ევასრულე! .. თეოდორა თითქ მის ვ ერც კ ი მა მჩნევდა, რ ოცა ჩემი ბიძაშვ ილი იყ ო მა სთა ნ. ერთ საღა მოს ჰერცოგის წ ინაშ ე მან და მამცირა ერთი იმ მოძრაობ ითა და შ ეხედვით, რომლის გადმოცემა არავ ითარ სიტყვას არ შ ეუძლია . თვალცრ ემლია ნი გამოვ ედი, ათა სნა ირ ი შურისძიებ ის გეგმას ვა დგენდი, უსაშ ინელეს ძა ლადობა ს ვიგონებდი... ხშ ირა დ ბუფონებ ის თეატრშ ი მივ ყვებ ოდი: იქ მის გვერდით მხოლოდ ჩემი სიყვ არულის გრ ძნობა ს ვნებდებ ოდი და , მისი ცქერითა და მუსიკის სმენით მოხიბლუ ლი, ორმა გ სიამოვ ნებ ას გა ნვიცდიდი. ჩემი გუ ლისთქმა თითქო ჰაერში იყ ო, სცენაზე: იგი ყვ ელგა ნ იმარჯვებდა , მხოლოდ ჩემი სა ტრფო წარ მოა დგენდა გამონაკ ლისს. მაშ ინ მე თეოდორა ს ხელშ ი ხელს ვკ იდებდი, მის სა ხესა და თვა ლებს ვუცქეროდი, გრძნობათა შედუღება ს, სუ ლთა ჰარ მონიის მიღწევას ვ ცდილობ დი, მაგრამ მისი ხელი მუნჯი იყო, ხოლო მისი თვალებ ი არა ფერ ს მეუბნებ ოდნენ. როცა ჩემი გუ ლიდან ამოვ არდნილი ცეცხლი მა ს მეტისმეტად მწვავედ ხვ დებ ოდა სახეზ ე , იგი იმ ნაძიებ ღიმილს, იმ ხელოვ ნურ ფრაზას მესროდა, რ ომელიც სა ლონებში ყვ ელა სა ხეზეა აღბ ეჭდილი. მუსიკ ას ყურ ს როდი უგდებდა . როსინის, ჩიმარ ოზა ს,* ცინგა რელის* ღვ თა ებრ ივ ი ხმებ ი არავ ითარ გრძნობას არ ახსენებდნენ, არავითა რ პოეტურ გა ნცდას არ უ ღვიძებ დნენ: მისი სუ ლი ბერ წი იყ ო. ის თვითონ წა რმოდგენა ს ჰგავდა ამ წა რმოდგენა ზე. მისი ლორნეტი ხა ნ ერ თი ლოჟ ისკენ იყო მიმარ თუ ლი, ხა ნ მეორ ისაკენ; ეს გარეგნულად წყ ნარ ი, ხოლო შინაგანა დ შეშფოთებუ ლი ქა ლი მოდებ ის მსხვ ერ პლი იყო: ლოჟა , ქუდი, ეტლი, თავისი სა კუთარი პიროვნება ყველაფერ ი იყო მისთვის. ხშირა დ ვხვდებ ით დევისებურა დ ახოვან ადამია ნებს, რომელთაც ბრ ინჯა ოს მკერდის ქვეშ ნაზ ი და მგრ ძნობ იარ ე გუ ლი უცემთ; მა ს ბრინჯაოს გუ ლი ჰქ ონდა და მალული მოხდენილ, სა თუ თ სხეუ ლში. თუ კარ გი ტონი იმაშ ი მდგომა რეობს, რომ საზ ოგადოებ აში თავ ისი თავი და ივ იწ ყო სხვისი გულისათვ ის, ხმასა და მიმოხვრაშ ი სირ ბილე შეიტანო, სხვებს თავ ი მოაწ ონო ისე, რ ომ ისინი კმაყოფილნი იყვ ნენ თავ ია ნთი თავისა , თეოდორ ას, თავ ისი სინატიფის

მიუ ხედავა დ, სა ვსებით ვ ერ წაეშალა თავისი პლებეური წარმოშ ობის ნიშ ანი: მისი თავ დავ იწ ყება ყალბ ი იყო; მისი მიხვრა-მოხვრ ა თა ნდაყ ოლილი კ ი არა , ხელოვნუ რად შ ემუშ ავებ ული იყო; ბოლოს, მის ზრ დილობა ს ძალდა ტანება ეტყობ ოდა. მა გრა მ რა? მისი თა ფლია ნი სიტყვები მისი თაყვ ანისმცემლებისა თვ ის გუ ლკეთილობის გა მოხატუ ლებას წარ მოა დგენდა, მისი პრეტენზ იული გადა ჭარბ ება ნი კ ეთილშ ობ ილ ენთუ ზიაზმად მია ჩნდა თ, მხოლოდ მე შევ ისწავ ლე მისი გრიმა სებ ი, მე ავაცალე მის შინაგან არ სება ს ის თხელი ქერქი, რ ომელიც სა კმა ოდ მია ჩნდათ სა ზოგა დოებაშ ი; იგი ვეღარ მომა ტყუ ებდა თავისი მა იმუნობ ით; უკ ვე სა ფუძვლია ნად ვიცნობდი ამ კატის სულს. როცა რომელიმე უგუ ნურ ი მა ს ქათინაუ რს უძღვ ნიდა და აქებ და, მე მრ ცხვენოდა მის მა გივ რად. მაგრამ მა ინც მიყ ვარდა! იმედი მქონდა , ამ ყ ინულს გავა ლხობ ფრ თოსა ნი პოეტის სიყვარუ ლის შ ებერვით-მეთქი. მა გრა მ მე იგი მიყვარ და, რ ოგორ ც მამა კაცს, რ ოგორ ც საყვარ ელს, როგორ ც მხა ტვარ ს, მაშ ინ როცა მის და საპყრობად სიყვა რული სრულია და ც არ იყ ო საჭირ ო: შეიძლება გაბ ღენძილ აშიკს, ცივ მოანგარ იშ ეს უფრ ო ადრ ე გაემარ ჯვა. მწვავ ე გუ ლის ტკივილს ვგრ ძნობ დი, როცა იგი გულუ ბრყვ ილოდ მიმჟ ღავ ნებდა თავის ეგოიზმს. წა რმოდგენილი მქონდა, რ ომ ერ თ მშვ ენიერ დღეს მა რტოდმარტო დარ ჩებ ოდა ცხოვრებაში; არ ეცოდინებოდა , ვისთვის გა ეწ ოდებ ინა ხელი, ვისთვ ის მიეპყრ ო თვა ლები. ერ თ საღამოს იმდენი გა მბედა ობა გა მოვ იჩინე, რომ ცხოველი ფერა დებით დავუ ხატე უნაყ ოფო, უშინაა რსო და სევ დიანი სიბერე. მან მკაცრად მიპასუ ხა : _ მე ყოვ ელთვ ის მექნება შეძლება , ხოლო ოქრ ოთი ადვილია ჩვ ენს გარშ ემო იმ გრ ძნობ ების გამოწვ ევა, რ ომლებ იც აუცილებელია ჩვენი კეთილდღეობ ისათვის. მე წავ ედი გა ნადგურ ებუ ლი ამ კომფორ ტის, ამ ქალის, ამ სა ზოგადოების ლოგიკით. ჩემს თავს ვკ იცხავ დი უაზრ ო კერპთაყვა ნისცემისათვ ის; მე არ მიყვარ და ღა რიბი პოლინა , ხოლო მდიდარ თეოდორა ს უფლება ჰქონდა, ხელი ეკრა რაფაელისა თვ ის. ჩვ ენი სინდისი უტყ უარი მსა ჯუ ლია, სა ნა მ იგი არ ჩა გვ იკ ლავ ს. «თეოდორა სო, ჩა მძა ხოდა რაღაც სოფისტუ რი ხმა , არც არავ ინ უყვარ ს, არც არავ ინ სძულს; იგი დღეს თავისუ ფალია, მა გრა მ ერ თ დრ ოს ოქროს გუ ლისთვ ის დანებდა მამა კაცს. რუ სი გრა ფი მას ფლობ და ან როგორც საყ ვარელი, ან როგორც ქ მარი. ცხოვრებაშ ი კიდევ ექნება ცთუნება! ლოდინია სა ჭირო». ეს ქალი, რომელიც არ ც სათნოია ნი იყო და არც ცოდვილი, კაცობრ იობიდა ნ და შორ ებ ით ცხოვრ ობდა, თავ ის გა ნსა კუთრებულ სფეროში, ჯოჯოხეთსა თუ სამოთხეში. ეს დედა კა ცურ ი მისტერ ია , ქ იშ მირსა და ნაქარ გშ ი გახვ ეუ ლი, ჩემს გულშ ი ყვ ელა ადამიანურ გრძნობა ს ათა მაშებდა , ქედმაღლობას, პატივ მოყვ არეობა ს, სიყვ არულს, ცნობისმოყვ არეობა ს. მოდის ჟინისა თუ ორ იგინალობ ის სიყ ვარუ ლის ზ ეგა ვლენით საყოველთაო გატა ცება დ გა და იქ ცა ერთ პა ტარა თეა ტრშ ი სიარუ ლი ბულვა რზე. თეოდორამ იქ წა სვლა მოისუ რვა, რა თა რომელიღაც შეპუდრული მსახიობ ი ენახა, და მე პატივ ი დამდო, მისი თა ნმხლებ ი ვყ ოფილიყავ ი რა ღაც უშ ნო ფარსის პირვ ელ წა რმოდგენა ზე. ლოჟა ასიოდე სუ ღირდა, მა გრა მ მე არ ც ეს მცირედი თა ნხა მქონდა. რა დგა ნ მემუა რებ ის

ნა ხევარ ი ტომი ჯერ კ იდევ დასა წერ ი მქონდა, ვერ ვბედავდი ფინოსთან წა სვლა ს და ხმარ ებ ის სა თხოვ ნელა დ, ჩემი მფა რველი რასტინია კი კი პა რიზშ ი არ იყო. ეს მუდმივ შეჭირვებული მდგომარეობა სიცოცხლეს მიწა მლავ და . ერთხელ იტა ლიელთა თეატრიდა ნ გა მოსვლის დროს თეოდორ ამ ჩემთვ ის ეტლს დააძა ხებინა , მე ვ ერ მოვა ხერხე გავ თავ ისუფლებულიყ ავი ამ საპა რადო თავა ზიანობისა გა ნ: წვ იმის სიყვარუ ლიც კი მოვ იმიზეზე, ქა ღალდის სათა მაშ ოდ წა სვლის სურვ ილიც, მაგრამ არა ფერმა გასჭრა. ის ჩემს უფულობას ვ ერ გრ ძნობ და ვერ ც ჩემს შ ეშფოთებ აში, ვ ერც ჩემს სევ დიან ხუ მრ ობაშ ი. გზა ზე ყ ოველი ბორბ ლის შემოტრიალება ზე გული მეწვ ოდა. ვსინჯე ეტლში ქვემო ფიცრ ის აგლეჯა; ხომ არ შეიძლება , რომ რ ოგორ მე ქვა ფენილზე გავ ძვრ ე-მეთქი, მა გრა მ ეს შ ეუძლებელი აღმოჩნდა , და ჯერ სიცილი ამიტყდა გიჟ ივ ით, ხოლო შემდეგ პირქ უში და უაზრ ოდ წ ყნარ ი გავხდი ჯა ჭვზ ე დაბ მული ადამიანივით. შინ მისვლისთა ნავ ე ვერ ც კი მოვ ასწა რი ორ იოდე სიტყვ ის წა ლუ ღლუღება , პოლინა მ მკ ითხა: _ შეიძლება ხუ რდა ფული არა გა ქვთ?.. აჰ, როსინის მუსიკ ა არაფერ ი იყო ამ სიტყვ ებთან შ ედარ ებ ით. მა გრა მ და ვუბრუ ნდეთ ბულვარ ის თეატრ ს, რა თა იქ გრა ფის მეუ ღლეს გავყოლოდი. გა დავწყვ იტე, დედა ჩემის სურა თის ოქრ ოს ჩარჩო დამეგირავ ებინა. თუ მცა, ლომბა რდი ყოვ ელთვ ის საკა ტორღო ციხის კა რებ ივ ით მქ ონდა წა რმოდგენილი. მა გრა მ ფულის სესხება ს მაინც იქ წა სვლა მერ ჩია . იმ ადამია ნის შ ემოხედვა, რ ომელსაც ფულს სთხოვ , დიდ გულისტკ ივილს იწ ვევ ს. პოლინა მუშა ობდა , მისი დედა დაწ ოლილიყ ო. ფა რდა ოდნავ აწეული იყო. სა წოლს შ ევხედე და გავიფიქ რე, ქა ლბატონი გოდენი ღრმა ძილშ ია -მეთქი: ჩრდილშ ი ბა ლიშზ ე გარ კვ ევით ჩანდა მისი მშვიდი, ყვითელი პროფილი. _ ხომ არა ფერი გაწ უხებთ? _ მკითხა პოლინამ და თავისი ფუნჯი და სდო გა საფერა დებელ მატერ ია ზე. _ ჩემო პატარა მეგობა რო, თქვ ენ შეგიძლია თ დიდი სა მსა ხურ ი გამიწ იოთ, _ ვუ პასუ ხე მე. სა ხეზე ისეთი ბედნიერება აღებეჭდა, რ ომ ტა ნში ჟრუა ნტელმა და მიარა. ხომ არ ვუყვარვარ ? _ გავიფიქ რე. _ პოლინა! _ მივ მარ თე ხელახლა და გვ ერ დით და ვუჯექ ი, რა თა უკეთ დავ კვირვ ებ ოდი. მან გაიგო ჩემი გუ ლისნადებ ი და თვალებ ი და ხარა . მისი სახის გა მომეტყველება იმდენად გულუბ რყვილო და უმწიკვ ლო იყ ო, რ ომ მეგონა, მის გულშიც ისევე ადვილა დ შ ემიძლია წავ იკ ითხო, როგორც საკუ თარშ ი-მეთქი. _ გიყვა რვარ თ? _ ვკითხე მე. _ ცოტათი... ვნებ ია ნად... სრუ ლიადაც არა! _ წა მოიძახა მან. მა ს არ ვუყვარდი. მისი და მცინავ ი ტონი და კ ოხტა მიმოხრა მხოლოდ ახა ლგაზრ და ქა ლის ცელქობას მოწმობ და. მე ჩემი სა სოწარ კვეთილი მდგომარეობა და ვუხა ტე და ვთხოვე, და მხმარებოდა.

_ რ ოგორ , ბატონო რაფა ელ, თქვ ენ არ გინდათ ლომბარ დშ ი წა ხვიდეთ და მე მგზავ ნით? მე გამა წითლა ამ ბავშვ ის ლოგიკა მ. მა შინ მა ნ ხელშ ი ხელი ჩამჭიდა, თითქოს უნდოდა ალერ სით გამოესყიდა ამ წამოძა ხებ ით გა მოწვეული წყ ენა. _ ოჰ, მე სიამოვნებით წავიდოდი, მაგრამ ეს სა ჭირო არაა . ამ დილით პია ნინოს უკან ორი ხუთფრ ანკიანი ა ღმოვაჩინე, ისინი კედელსა და ინსტრ უმენტს შორის ჩავარ დნილიყვ ნენ; თქვ ენს მაგიდაზ ე დავ დე. _ თქვ ენ ჩქ არა ფუ ლი უნდა მიიღოთ, ბატონო რაფა ელ, _ მითხრ ა დედამ და თავი წამოჰყო ლოგინიდან, _ მანამდე მე შემიძლია რამდენიმე ეკიუ გა სესხოთ. _ ოჰ, პოლინა, _ წა მოვ იძა ხე და ხელი მოვუ ჭირე, _ ნეტავი მდიდარ ი ვყ ოფილიყავ ი. _ აჰ, რ ისთვ ის? _ მკ ითხა მა ნ ცელქ ურ ი გა მომეტყვ ელებ ით. მისი ხელი თრთოდა ჩემს ხელშ ი და თითქ ოს ჩემი გუ ლის ძგერა ს ეგუ ებ ოდა ; უცებ ხელი წა მართვა და ჩემს თითებ ს დაა ცქერდა. _ თქვენ მდიდა რ ქალს შეირ თავ თ, _ მითხრ ა მან, _ მაგრამ იგი მრავალ მწუ ხარ ებას მოგაყენებთ... აჰ, ღმერ თო ჩემო, _ მის წა მოძა ხილშ ი იგრძნობოდა რწმენა დედა მისის უა ზრო ცრუმორ წმუ ნეობ ისადმი _ იგი მოგკ ლავ თ! .. ამა ში დარწ მუნებუ ლი ვარ. _ თქვ ენ ცრუ მორ წმუ ნე ხარ თ, პოლინა! _ ოჰ, ა ლბათ, _ მითხრა მა ნ და შ ეძრ წუნებუ ლმა შემხედა . _ ქალი, რომელსა ც თქ ვენ შეიყვ არებთ, მოგკლავ თ. ფუნჯს ხელი მოკიდა , საღებავ ს წაუსვ ა და ამ მოძრა ობაშ ი მთელი თავ ისი სულიერ ი მღელვა რებ ა გამოამჟღავნა . იმ წუთში მინდოდა ქიმერ ებ ი მწამებოდა . ადამია ნი სავსებ ით უბედურ ი არაა , როცა ცრუ მორწმუნეა: ცრუმორწ მუ ნეობა ხშ ირ ად იმედებ ს აღვიძებ ს. ჩემს ოთახშ ი შ ესვ ლისთანავე ორი კეთილშობილი ხუ თფრანკიანი და ვინა ხე. მათი აღმოჩენა ჩემთვ ის აუხსნელი იყო. მეორ ე დილით პოლინა სწორ ედ იმ დროს შემოვ იდა , როცა ლოჟის და საქირა ვებ ლად ვაპირებდი წასვ ლას. _ შეიძლება ათი ფრანკი არ გეყოთ, _ მითხრა მა ნ და სახე შეუფარ კლდა : _ დედაჩემმა და მავა ლა, ეს ფუ ლი შემოგთა ვაზ ოთ... მაგიდა ზე სა მი ხუთფრა ნკ ია ნი და დო და წასვ ლა დაა პირა, მა გრ ამ შ ევაჩერ ე. _ პოლინა, თქვენ ანგელოზ ი ხა რთ! ეს სესხი ნაკ ლებ მაღელვებ ს, ვ იდრე კდემამოსილება , რომლითაც თქვ ენ მა ს მთავაზ ობთ. წინა თ ვნა ტრ ობდი მდიდა რი, კ ეკ ლუ ცი, კ ეთილშ ობ ილი ქალი შ ემერთო; ახლა მე მინდა მილიონებ ი მქონდეს და ახალგაზ რდა ღარიბ ი ქა ლი შემხვ დეს, რ ომელსაც

თქვ ენსავ ით მდიდარ ი გული ექნება ; მაშ ინ უარს ვ იტყვ ი საბ ედისწ ერ ო და მომაკვ დინებ ელ ვნებ ათა ღელვა ზე. შეიძლება თქვ ენი წინა სწა რმეტყვ ელება მა რთა ლი იყ ოს. _ კმარა! _ მითხრ ა მან და გარ ეთ გავარ და. მისი ბულბუ ლისებურ ი ხმა, მისი რაკ რაკ ი კ იბ ეზ ე გა ისმა . რა ბედნიერ ია , რომ ჯერ კიდევ არ უყვარ ს! _ გავ იფიქრე მე, რ ოცა ის წა მებ ა წარმოვიდგინე, რომელსა ც რამდენიმე თვ ის გა ნმავ ლობაში განვ იცდიდი. პოლინას თხუთმეტი ფრ ანკი ჩემთვის ძვ ირ ფა სი აღმოჩნდა . თეოდორა მ გაიფიქრა , თეატრ ის დარბა ზში, სა და ც რამდენიმე საათი უნდა გა გვეტარ ებ ინა, ცუდი ჰა ერ ი იქნებ აო და თაიგუ ლი ინა ტრა: ერთსა და იმავ ე დრ ოს სინდისის ქ ენჯნას და სია მოვნებას განვ იცდიდი, როცა თაიგუ ლი მივარ თვ ი. მისმა ფასმა გამიმხილა, რა ძვ ირ ად გვიჯდება ეს ზერელე თავაზ ია ნობა, რომელიც მიღებუ ლია მაღალ სა ზოგა დოებაშ ი. მალე მას მოსწყინდა მექ სიკუ რი ჟასმინის ცოტა არ იყოს მძაფრ ი სუ ნი, ა ღარც დარბაზ ი მოსწონდა, აღარც ჩვენი სკამები. მისაყვედუ რა, აქ რა დ მომიყვ ანეთო. თუმცა ჩემს გვ ერ დით იყო, წა სვლა მოინდომა ; წავიდა კიდეც. უქ მად ჩამია რა უძილო ღა მეებ მა, ორი თვის არსებ ობის გა ნიავებამ; თავი მაინც ვერ მოვა წონე! არასოდეს ეს დემონი არ ც უფრ ო სა ნდომია ნი არ ყოფილა , არც უ ფრო უ გრ ძნობი. გზაზ ე, როცა მის გვერდით ვიწრ ო ეტლშ ი ვ იჯექ ი, მის სუ ნთქვა ს ვისუნთქავდი, მის სურ ნელოვან ხელთა თმა ნს ვ ეხებოდი, მისი მშვ ენიერ ებ ის საგა ნძურს ვხედავდი, ირ ისივ ით ტკბ ილ ფშვ ინვას ვ გრ ძნობდი; იგი მთლა დ ქა ლი იყ ო და იმავ ე დრ ოს თითქ ოს ქალიც არ იყ ო. ისეთი ქალი, როგორ იცაა თეოდორა , წინაა ღმდეგობა ს ვერ გაუწ ევს ჩემი ასა კის მა მაკა ცის სიყ ვარუ ლს, თავს ვ ერ დაიცავს ანთებული სულის სიცხოვ ელისა გა ნ, თუ მა ს რაიმე საიდუ მლოება არ იცავს! _ ვფიქრ ობ დი მე, როცა შინ ვბრუ ნდებ ოდი. _ შეიძლება , ლედი დელაკურ ივ ით მა ს კიბოს ავადმყოფობა ღრ ღნის? რასა კვირვ ელია , მისი ცხოვ რებ ა ხელოვ ნურ ია . ამ აზრის გავლებ ისთა ნავ ე ტანში ჟრუანტელმა დამია რა, შ ემდეგ ახირებუ ლი და ამასთა ნავე გონიერი პრ ოექტი შ ევადგინე: რათა ამ ქა ლის სხეუ ლიც ისე კარ გად შემესწავ ლა, რ ოგორ ც მისი სუ ლი მქონდა შესწავ ლილი, რათა იგი სავსებით გამეცნო, გადავ წყვ იტე ერთი ღამე გამეტარ ებ ინა მის ოთა ხში ისე, რომ მას ეს არ სცოდნოდა. და აი, როგორ შევა სრუ ლე ეს გა ნზ რახვა , რომელიც მე სუ ლს მიღრღნიდა, რ ოგორ ც სისხლისაღებ ის წყურვ ილი ღრ ღნის კ ორსიკელი ბერის სუ ლს. და რბაზ ობის დღეს თეოდორა სთა ნ იმდენი სტუ მარი იყ რიდა თავს, რომ კარ ის მცვ ელისთვ ის შეუძლებ ელი იყ ო შემსვ ლელ-გამსვლელთა ზედმიწ ევ ნით აღრ იცხვ ა. დარ წმუ ნებული ვიყავ ი, შევ ძლებ შ ეუმჩნევლა დ და ვრჩე თეოდორა ს სახლშ ი-მეთქი და მოუთმენლად ვ ელოდი უა ხლოესი დარბა ზობ ის დღეს. რ ოცა ამ დღემ მოაღწია, ტა ნთ ჩავ იცვი და , ხანჯლის უქონლობ ის გამო, ჯიბეში ინგლისურ ი კა ლმის დანა ჩავიდე. თუ ნდ ჩემთვ ის ეს სა ლიტერატურო იარა ღი ეპოვათ, ეჭვს არ აიღებდნენ, მე კი არ მინდოდა სრუ ლია დ შეუ ია რაღებ ელი ვყ ოფილიყავ ი, რადგა ნ არ ვ იცოდი, სად მიმიყვა ნდა ჩემი რომანტიკუ ლი გა დაწყ ვეტილება . რ ოცა სა სტუ მრო ოთახები ხალხით გა იჭედა , და საძინებელ ოთახში შევ ედი, რათა იქ

ყ ოველივე გამომეკ ვლია . ჟალუ ზები და დარაბ ებ ი და ხურუ ლი იყ ო: ეს ბედნიერ ნიშ ნა დ მივიჩნიე. რა დგან შ ეიძლებ ოდა ფარ დების ჩა მოსაშვ ება დ მსახუ რი ქალი შ ემოსუ ლიყო, თვ ით ჩა მოვუშვ ი ისინი. შუა ღამისას ფანჯრ ის ნიშ ში დავიმა ლე, რა თა ჩემი ფეხებ ი არ გა მოჩენილიყ ო, ვცადე რაფა ზე ჩამოვმჯდარიყავ ი და ფანჯრ ის ურდუ ლს ჩავჭიდებოდი. რა კი ჩემი წონასწორობა და დასაყ რდენი წ ერ ტილი შ ევისწ ავლე, რაკი მანძილი, რომელიც ფარდისაგან მყ ოფდა , გავზ ომე, ჩემი მდგომა რეობ ის სიძნელეს შევ ეთვისე ისე, რომ შემეძლო შეუ მჩნევ ლად დავრჩენილიყავი, თუ ცახცა ხი, ხვ ელა ან ცხვ ირ ის და ცემინება არ გა მცემდა . რათა თავი არ და მექა ნცა უსა რგებ ლოდ, ფეხზე ვიდექი იმ კრ იტიკუ ლი წუთის მოლოდინშ ი, როცა ზევ ით უნდა ჩამოვკ იდებ ულიყა ვი, როგორც ობობა ჰკიდია თავ ის ქსელში. თეთრი მუარ ის და მუსლინის ფარ დებში და ნით სა ჭვრ ეტები გავა კეთე, იქ იდან, როგორც სათოფურებიდა ნ, შ ემეძლო ყოვ ელივ ე კარ გა დ დამენახა . დარბა ზებიდა ნ გაუ რკვ ევლად ისმოდა სტუმრ ებ ის ლაპა რაკ ი და სიცილი. შემდეგ ხუმრობა თანდათან მინელდა. რა მდენიმე მა მაკ აცი და საძინებელ ოთახშიც შ ემოვიდა : მათი ქუდები ზარ და ხშაზ ე ეწ ყო. ცივი ოფლი მა სხა მდა , როცა ისინი ფა რდებს ეხებოდნენ, მეშ ინოდა, ნაჩქარ ევი ძებნის დრ ოს აქა ც არ შემოიხედონმეთქი. უ კანა სკ ნელი ქუ დი თეოდორ ას ბებ ერ მა თაყვა ნისმცემელმა წა იღო. მა ს ეგონა, მა რტო ვარო, და როცა ქალის საწ ოლს გა დახედა, ღრმა დ ამოიოხრა და რა ღა ც წამოიძა ხა საკ მაოდ ენერგიულა დ. გრა ფის მეუ ღლესთა ნ მეზობ ელ ოთა ხშ ი არავ ინ დარ ჩენილა, გარ და უახლოესი ხუ თი-ექვსი მეგობ რისა , რომელთა ც მან ჩა ი შესთავაზა . აქ ცილისწა მებ ა, რომლისთვ ისაც თანა მედრ ოვე საზოგა დოება ს შენარ ჩუ ნებ ული აქვ ს თავ ისი რწმენის პატა რა ნაშ თი, ა ირ ია ეპიგრა მებ სა, გონებ ამა ხვილ მსჯელობასა და ფინჯნებ ისა და კოვზების წ კარუ ნში. რა სტინიაკი არ ზ ოგავდა ჩემს მოქ იშ პეებ ს და ხარ ხარ ს იწ ვევ და გესლიანი დაცინვით. _ ბატონი რასტინიაკ ი ისეთი მამა კაცია , რომელთანა ც არ ღირს წაჩხუბ ება , _ თქვა თეოდორამ. _ ოღონდა ც, _ უპასუ ხა რასტინია კმა გულუბრყვ ილოდ. _ მე ყოვ ელთვ ის მარ თალი ვარ ჩემს სიძულვილსა და ჩემს სიყვარუ ლშ ი. მტრ ებ ი, შეიძლება , ისეთსა ვე სა მსა ხურს მიწ ევ ენ, რ ოგორ საც მეგობ რებ ი. მე საგანგებოდ შევ ისწავ ლე თანამედრ ოვ ე ენა და ბუნებრ ივ ი ოინები, რ ომელსაც ა დამია ნებ ი თავდა სხმისა და თავდა ცვ ისთვ ის ხმარ ობ ენ. თუ რომელიმე თქ ვენი მეგობარ ი უჭკუოა, თქვენ მის პატიოსნება სა და გუ ლწრ ფელობაზ ე ლა პარა კობ თ. თუ მან ძნელა დ მოსა ნელებელი წიგნი დაწ ერა , თქ ვენ მის იდეებს აქ ებთ. ამა თუ იმ კა ცს არ ც რწმენა აქვს , არ ც სიმტკ იცე, იგი ხელიდან გისხლტებ ათ ყოველ წუთში: ვა ჰ, მერე რა? სამა გიეროდ, ის საუცხოოა , მომხიბლავია; თუ, პირ იქით, სა კითხი თქვ ენს მტერს ეხება, თქვ ენ მის ჩა ქოლვას მოისუ რვებთ: უკუ ღმა გადაა ტრ ია ლებ თ თქვენი ენის ყვ ელა ტერ მინს და ისეთსავე თვალის სიმა ხვილეს გა მოიჩენთ მათი ნაკ ლის ა ღმოჩენაშ ი, როგორ ც თქვენი მეგობრ ებ ის სათნოებ ის აღმოჩენა ში იჩენდით. ლორნეტის გა მოყენება მორა ლურ ი ცქერის დრ ოს დარბა ისლურ ი ყ ოფა ქცევ ის საიდუ მლოებას წარ მოა დგენს. თუ ის არა გა ქვთ, სალონში ისევე უმწეო იქნებ ით, რ ოგორ ც უიარა ღო ადამია ნები რკ ინაშ ი ჩამჯდა რი რაინდებ ის წინაა ღმდეგ. ყოვ ელ შემთხვევაში, მე მას ვ ხმარ ობ, ხშირა დ ბორ ოტა დაც ვ იყ ენებ . ამიტომ, მეც

და ჩემს მეგობრ ებსა ც პა ტივს გვ ცემენ; ესეცაა, რ ომ ჩემი დაშნა არ ჩამორ ჩება ჩემს ენას. თეოდორა ს ერ თმა ყვ ელა ზე უ ფრო ა ნთებუ ლმა თა ყვანისმცემელმა, რ ომელიც სახელგა ნთქმული იყო თავისი თავხედობ ით, რ ისი შ ემწეობითაც ის წ ინ წაწ ევას ლა მობდა , აიღო რასტინიაკის მიერ ა თვალისწუ ნებულა დ გა და გდებუ ლი ხელთათმა ნი. მა ნ დაიწყ ო ჩემი ნიჭისა და ჩემი პიროვნების უზ ომოდ შ ექ ება . ავყიაობ ის ეს ჟა ნრი რასტინია კს მხედველობიდა ნ გა ეპარა. ამ გესლია ნმა ხოტბამ მოატყუ ა თეოდორ ა, რ ომელმაც მე შეუ ბრალებ ლად გამწირა; თავისი მეგობრ ებ ის გასარ თობად მა ნ ჩემი სა იდუ მლოებანი, პრ ეტენზიებ ი და იმედებ იც კი გა მოა მჟღავნა. _ მას კა რგი მომავა ლი აქვ ს, _ თქვა რასტინია კმა . _ შეიძლება ერ თ მშ ვენიერ დღეს სასტიკ ად იძიოს შური; მისი ნიჭი, ყოვ ელ შ ემთხვ ევა ში, ის ვაჟკა ცობას უდრის; ამიტომ მე გამბ ედავად მიმაჩნია ის ადამიანებ ი, რომელნიც მას თავს ესხმიან; მას კა რგი მა ხსოვრ ობა აქვს. _ მემუარ ებსაც წ ერს, _ დაუ მატა გრაფის მეუღლემ: მა საც, ეტყობ ოდა, არ მოსწ ონდა დუ მილი, რომელიც და მყარ და . _ ყა ლბი გრა ფის მეუ ღლის მემუარ ებს, ქალბატონო, _ უ პასუ ხა რა სტინიაკ მა. _ მა თ დასა წერად კ იდევ სხვა გვა რი ვაჟკა ცობა ა საჭირ ო. _ მე მწა მს მისი ვაჟ კა ცობა , _ უპა სუხა ქა ლმა , _ იგი ჩემი ერ თგულია . მე მტა ნჯავდა მძა ფრი სურვ ილი, უ ცებ მოვჩვენებოდი ამ და მცინავ ებს, როგორც ბა ნქოს აჩრდილი* «მა კბეტშ ი». სატრ ფოს ვკარ გავ დი, სა მაგიერ ოდ, მეგობარ ი მრჩებ ოდა! მაგრამ სიყვ არულმა მოულოდნელა დ ერ თი ის მდაბ ალი და თვალთმა ქცური პარა დოქსი ჩამა გონა , რომლითაც იგი აძინებ ს ყველა ჩვენს გულისტკ ივილს. თუ თეოდორ ას ვუყვარვა რ , _ გავიფიქ რე მე, _ გა ნა მან თავისი გრძნობა ბ ოროტი ხუმრობ ით არ უნდა და მალოს? განა ხშირა დ გუ ლი არ უარ ყოფს პირ ით წარ მოთქმუ ლ ტყუ ილს? ბოლოს, ჩემმა თავ ხედმა მოქიშპემაც, რომელიც მარ ტოდმარტო დარ ჩა თეოდორ ასთან, წასვ ლა დაა პირა . _ რ ოგორ , უკვე მიდიხართ? _ ჰკ ითხა ქა ლმა ა ლერსიანი ხმით, რ ომელმაც ჩემშ ი ჟრუანტელი გა მოიწ ვია. _ კიდევ ერ თ წუ თს არ მაჩუქებ თ? ჩემთვ ის მეტი არაფერ ი გაქვ თ სათქმელი? არ შ ეგიძლიათ, ცოტა ხნით მა ინც გამარ თოთ? ვაჟი წავიდა . _ აჰ, _ წა მოიძა ხა ქალმა მთქნა რებ ით, _ ყველანი სა კმა ოდ მოსა წყ ენნი არ ია ნ! მან ღონივრა დ ჩა მოსწ ია ზარ ის ზონარ ი და მთელ სა ხლშ ი წ კრ ია ლი გაისმა. შემდეგ თავ ის ოთა ხშ ი შ ევიდა ; დაბა ლი ხმით და ღიღინებდა: «Pria che spun ti».* არასოდეს არავ ის არ მოუ სმენია მისი სიმღერა და ამ გარ ემოებას ახირ ებ ულა დ ხსნიდნენ. ამბობ დნენ, თავის პირ ველ მიჯნურ ს,

რ ომელიც მოჯა დოებუ ლი იყ ო მისი ნიჭით და საფლავშ იც კი ეჭვ ია ნობ და ო, მა ნ აღუ თქვა , არავის ვა გემებინებ იმ ნეტარ ება ს, რა ც შენ განიცადეო. მთელი ჩემი სულიერ ი ძა ლა მოვიკრ იბ ე, რათა ხმებ ი შემესუნთქ ა. თა ნდათა ნ ხმა ს უმატა, თითქოს უ ფრო და უფრ ო შ თაგონებ ული გახდა, მისი ყელის სიმდიდრ ე გაიშალა და ამ მელოდია მ რა ღაც ღვთაებ რივი ხასია თი მიიღო. მის ხმაში იყ ო რა ღაც ცხოველი სინა თლე, სწ ორი ტონი და რა ღაც ჰარმონიუ ლი და მთრ თოლვარ ე, რაც ადამია ნს გულში წვდებ ოდა , მას ა ღელვებდა და ეალერ სებ ოდა. მუსიკალური ქალებ ი თითქ მის ყ ოველთვის შეყვარ ებულნი არ ია ნ. ეს ქალი ისე მშვ ენივ რად მღეროდა , რომ მას სიყვარ ულიც კარ გად უნდა სცოდნოდა. ამ ხმის სილამა ზე კ იდევ ერთ ზედმეტ სა იდუმლოება ს წარმოა დგენდა ამ ქა ლშ ი, რომელიც ისედა ც სა იდუმლოებ ით იყ ო აღსავსე. თითქოს თავ ის თავ ს ყურს უგდებდა , თითქოს რა ღაც თავისებურ ვნება თა ღელვა ს გრ ძნობდა. როდესა ც რონდოს მთავარ ი მოტივ ი დაასრულა, ბუხა რთა ნ მივიდა, მა გრა მ დადუმებისთანავე სა ხე შ ეეცვა ლა და დაღლილობა და ეტყო. მან მოიხა და თავ ისი ნიღაბი, მსახიობის რ ოლი და სრუ ლებული იყო; მა გრა მ იმ თავისებურ დაჭკნობაშ იც, რ ომელიც მის სილა მაზ ეზ ე ხელოვანის მეცა დინეობას თუ დაღლილობა ს დაეჭდო, რაღა ც მომხიბ ლაობა იყ ო. _ აი, როგორია იგი ნა მდვ ილად, _ გა ვიფიქრე. მან, თითქოს გა თბ ობა სდომებ ოდეს, ფეხი მია დო ბუ ხრის ბრ ინჯა ოს ლატა ნს, ხელთათმა ნი წაიძრ ო, სამა ჯურ ებ ი გა იხსნა და ოქროს ჯა ჭვი მოიხადა. ამ ჯა ჭვზ ე თვა ლ- მა რგა ლიტით მოჭედილი კოლოფი ეკიდა სუნამოსთვის . ენით გამოუთქმელ სია მოვნებას ვ გრძნობდი, როცა მის მოძრა ობას ვუ ცქ ერ დი, ისეთსავე მოხდენილს, როგორიც კატას აქვს, რ ომელიც პირს იბა ნს მზეზე. სარკ ეშ ი ჩაიხედა და ხმა მაღლა თქვა უკ მაყ ოფილო ტონით: _ ამ სა ღა მოს ლამა ზი არ ვ იყავ ი... ჩემი კა ნი საშ ინელი სისწრა ფით კა რგავს ფერს... შეიძლება , საჭირ ოა უფრო ადრე და წოლას შ ევეჩვიო და უარ ი ვთქვა ამ გაფანტულ ცხოვრებაზ ე... მა გრა მ ჟიუსტინა სა საცილოდ ხომ არ მიგდებს? ხელახლა დარ ეკა . მოსამსახურე ქა ლმა მოირბ ინა. სად ჰქონდა მა ს ბინა ? არ ვ იცი. ოთახშ ი ფარული კიბით შ ემოვიდა . ცნობ ისმოყვარ ეობით ვუ ცქერდი. ჩემი პოეტუ რი ფანტაზ ია ხშირად ბრალს სდებდა ამ უ ჩინარ, მა ღა ლი ტანის, შავ გვრ ემა ნ, მოხდენილ მსა ხურ ქა ლს. _ თქვ ენ დარ ეკ ეთ, ქა ლბატონო? _ ორ ჯერ! ყურ ს ხომ არ დაგა კლდა ? _ თქვენთვის ნუშის რ ძეს ვამზა დებდი, ქალბა ტონო. ჟ იუსტინა მ და იჩოქა და მაღალქუსლებიანი ფეხსა ცმელი გახა და თავ ის ქალბა ტონს, რომელიც უ დარდელად დაეშ ვა სავარ ძელშ ი ბუხრის წ ინ და თმა ზე ხელი გადაისვა მთქნა რებ ით. ყოველი მისი მოძრაობა სრუ ლიად ბუ ნებ რივი იყ ო, არავითა რი ნიშა ნი არ ამჟღავნებ და ჩემს მიერ ნაგულისხმევ ფარულ ტანჯვა ს და ვნებათაღელვას.

_ ჟ ორჟ ი შ ეყვარ ებუ ლია, _ თქვა მა ნ, _ უნდა დავ ითხოვ ო. ჯერ კიდევ ფა რდებ ი არ ჩა მოუშვია ამ საღამოს? რას ფიქრობს? ამ სიტყვების გა გონებაზ ე სისხლი გამეყ ინა ძარ ღვ ებშ ი, მაგრამ შემდეგ ლაპარაკ ი ა ღარ ყოფილა ფარ დებ ზე. _ ცხოვრ ება უშ ინაარსოა , _ განაგრძო გრა ფის მეუ ღლემ. _ ფრ თხილა დ იყ ავი, გუშინდელივ ით არ გა მფხაჭნო. უყურ ე, _ თქვა მა ნ და ატლა სისებურ ი მუხლი უჩვ ენა, _ შ ენი ფრ ჩხილებ ის კვალი კიდევ ატყვია. ტიტვ ელი ფეხებ ი გედის ბუ მბულია ნ ხავ ერ დის მაშ იებშ ი ჩასდგა და ტა ნისა მოსი გა იხსნა, ჟ იუ სტინამ კ ი სავა რცხელი აიღო, რა თა მისთვის თმა და ევა რცხნა . _ თქვენ უნდა გა თხოვ დეთ, ქალბა ტონო, ბავშვ ები იყ ოლიოთ. _ ბავშვები! ესღა მა კლია . ქმა რი! ვინ არ ის მა მაკა ცი, რ ომელსაც მე?... კა რგა დ მქ ონდა თუ არა დავარ ცხნილი თმა ამ საღამოს? _ არც ისე. _ სულელი ხარ . _ დახუჭუ ჭებული თმა როდი გიხდება თ. გირ ჩევ ნიათ მსხვილი, სადა კუ ლუ ლები გაიკ ეთოთ. _ მა რთლა? _ ჰო, ქალბატონო: დახუ ჭუჭებუ ლი თმა მხოლოდ ქერა ქა ლებს უხდებ ა. _ გავთხოვდე? არა, არა! ქ ორწ ინება ისეთი აღებ -მიცემობაა, რ ომლისთვისა ც მე არ გამოვდგები. რა საშ ინელი სცენა იყო შ ეყვარ ებუ ლისა თვ ის! ეს ქა ლი გა ნმა რტოებუ ლი იყ ო, ნათესავებ ს, მეგობ რებ ს მოკლებუ ლი. იგი ათეისტი იყო სიყვ არულში, არავ ითარ ი გრძნობა არ სწამდა ; და თუმცა მა ს სუსტად ჰქონდა განვითა რებ ული მეგობრ ული გულა ხდილობ ის მოთხოვ ნილება , რომელიც ბუ ნებ რივია ყოვ ელი ა დამია ნურ ი არსებ ისათვ ის, მა გრა მ იქამდე მივიდა , რომ ამ მოთხოვ ნილებას თავის მსახუ რთა ნ იკმა ყოფილებდა და მა ს მშრა ლ და უშინა არსო სიტყვ ებ ს ეუბ ნებ ოდა!.. შემებ რალა . ჟიუსტინა მ საკინძეები და ზონრ ებ ი შეუხსნა . ცნობ ისმოყვარ ეობ ით ვათვ ალიერებდი, რ ოცა უკ ანა სკ ნელი საბურ ველი გა ხადა . მისმა ქალწულებრ ივ მა გულმკ ერ დმა თვ ალი მომჭრა; გამჭვირვა ლე პერა ნგშ ი სა ნთლების ციმციმზ ე მისი თეთრ ი და ვარდისფერი სხეუ ლი ვერ ცხლის ქა ნდაკებასავ ით აცია გდა. არა , მას ისეთი ნაკ ლი არ ჰქონდა, რ ომელიც დასა მალი იყ ო მიჯნურ ის თვა ლებისა თვის. ეჰ, მშვ ენიერ ი ტა ნი ყ ოველთვის გა იმარ ჯვებს თვ ით უძლიერეს გმირულ ზრახვ ებზ ე. ქა ლბატონი ცეცხლის პირას და ჯდა, მდუმარე და ჩა ფიქრ ებუ ლი, მსახუ რმა კ ი სა ნთელი აანთო ალება სტრ ის სანა თურ ში, რომელიც საწ ოლთა ნ იყ ო ჩა მოკიდებუ ლი. ჟიუსტინამ ლოგინი გაშა ლა, თავის ქალბ ატონს დაეხმა რა დაწ ოლილიყ ო და ოთახიდან გავიდა. თეოდორა რამდენჯერ მე გადატრ ია ლდა ლოგინში; მის ტუჩებ ს ოდნავ გასა გონი

ხმაურ ი მოსწყდა , ეტყობ ოდა მოუ სვენრა დ იყ ო; მაგიდისა კენ ხელი გა იშვ ირ ა, პა ტარა შუშ ა აიღო, რძეშ ი ხუ თიოდე წვეთი წა მალი ჩაასხა და დალია, ბოლოს რამდენიმეჯერ მწარ ედ ამოიოხრ ა და წამოიძა ხა : _ ღმერ თო ჩემო! ამ წა მოძახილმა გული დამისერ ა. ვერც კ ი შ ევამჩნიე, როგორ ჩა იძინა თეოდორ ამ. მე შ ემეშინდა ; მაგრამ ჩქარა მძინარე ადამია ნის თანაბა რი და ძლიერი სუნთქ ვა მომესმა . შრიალა აბრეშ უმის ფარდებ ი გა დავ წიე, მის საწ ოლთა ნ დავდექ ი და გარ უკვ ეველი გრძნობ ით დავა ცქერ დი. იგი მომხიბ ლავ ი იყო. ხელი თავ ქვეშ შემოედო ბავშვ ივ ით; მისმა წყ ნარ მა, მშვ ენიერმა წყალჯავა რიანმა სახემ, რომელიც მაქმა ნებშ ი იყო ჩაფლუ ლი, ამა ნთო. იძულებუ ლი გავ ხდი ის წა მება ამეტანა, რომელიც თვით გა ნვუმზადე ჩემს თავ ს. «ღმერ თო ჩემო ! » უცნობ ი აზ რის ამ ნა ფლეთმა ანაზ დეულა დ სრუ ლიად შესცვა ლა ჩემი აზ რი თეოდორა ზე. როცა ამ მშ ვენიერ სახეს ვუ ცქ ეროდი, წყნა რსა და უმწიკვ ლოს, შ ეუ ძლებელი იყო უგუ ლო არსებად მიმეჩნია მისი პა ტრონი. გადავწყვ იტე, ერ თხელ კიდევ მეცადა ბედი. გავიფიქრ ე, შ ეიძლება თუ ჩემს თავ გა დასავ ალს, ჩემს სიყვარუ ლს, ჩემს თავ გა ნწ ირვა ს ვუამბ ობ, მისი გუ ლი მოვა ლბ ო-მეთქი. უ ცებ ქუ ჩის ახმაუ რებ ამ გა თენება მაუ წყა. ერთი წ უთით წარ მოვ იდგინე თითქ ო თეოდორა ჩემს მკ ლავ ებზ ე იღვ იძებ ს. გავიფიქრე, წყ ნარა დ შ ემიძლია მის გვ ერდით დავ წვე და მოვ ეხვიო-მეთქი. ამ აზრმა ისე და მიმორ ჩილა, რ ომ რათა წინაა ღმდეგობა გა მეწია, სასტუმრ ო ოთახისკენ გავიქეცი, ბედნიერა დ მივაღწ იე ფარუ ლ კარ ს, რ ომელიც ვიწრ ო კიბეზე გა დიოდა. გასა ღები კლიტის ღრულში აღმოჩნდა . კარ ი გავ აღე, ეზოში ჩავ ირ ბინე ისე, რომ ყურადღება არ მიმიქ ცევ ია , დაინა ხა თუ არა ვ ინმემ, და რამდენიმე ნა ხტომის შემდეგ ქ უჩაში ამოვ ყავი თავ ი. ორ იოდე დღის შ ემდეგ ერ თ მწ ერა ლს თავისი კ ომედია უნდა წა კითხა თეოდორა ს სახლში; მე იქ წავ ედი, რათა სტუმრებ ის შემდეგ დავრ ჩენილიყავ ი და გრა ფის მეუღლისათვ ის ახირებუ ლი რამ მეთხოვა : ხვალინდელი საღამო მაჩუქ ე ისე, რომ თქვ ენი სახლის კა რებ ი და კეტილი იყ ოს სხვებისა თვის-მეთქ ი. როცა მასთან მა რტოდმარტო დავ რჩი, გუ ლი კ ინაღამ შ ემიღონდა. უკვ ე შუა ღამე ახლოვ დებოდა. თუ სათქმელი ვ ერ ვუთხარ ი, ბუხარ ს თავი უნდა მივახეთქო, _ ვფიქრობდი, _ მაგრამ კ იდევ სამ წუ თს და ვიცდი. სა მმა წუ თმა ც გა ნვლო, მაგრამ თავი არ გამიხეთქ ია მარმა რილოზე. ჩემი გუ ლი დამძიმებუ ლი იყ ო, როგორ ც წყ ლით გაჟ ღენთილი ღრუბ ელი. _ თქვ ენ მეტად თავაზ ია ნი ხარ თ, _ მითხრ ა მან. _ აჰ, თქ ვენ რომ ჩემი გა გება შეგეძლოთ! _ წამოვიძა ხე. _ რა მოგდით? _ მკ ითხა მან, _ თქვ ენ ფერწა სული ხა რთ. _ მეშ ინია მოწყალება გთხოვ ოთ. ხელის მოძრა ობ ით გამამხნევა და მე პაემანის და ნიშვ ნა ვთხოვ ე.

_ სიამოვნებ ით, _ მიპასუხა მა ნ, _ მა გრა მ რატომ სათქმელს ახლავე არ მეტყ ვით? _ რა თა თქ ვენ არ მოგატყუოთ, ჩემს თავს ვალდებულად ვთვ ლი დაგანა ხოთ რა დიდია თქვ ენი თავაზ ია ნობა; მე მსუ რს ეს საღამო თქვ ენს მა ხლობ ლად გავატა რო, თითქ ო ჩვენ და -ძმა ვ იყოთ. ნუ გეშ ინიათ, ჩემთვ ის ცნობილია თქვ ენი ა ნტიპათიებ ი. თქვ ენ მე კარ გა დ მიცნობ თ და შეგიძლია თ დარ წმუ ნებული იყოთ, რომ თქვ ენგა ნ არაფერ ს ისეთს არ მოვითხოვ, რა ც თქვ ენ არ გესიამოვნება თ; ესეც არ იყოს, თავხედი ადამია ნები ასე არ იქცევ იან . თქვ ენ მე თქვენი მეგობრ ობა და მიმტკიცეთ. თქვენ გულკეთილი, შ ემწ ყნარ ებ ელი ხართ. მაშ იცოდეთ, რ ომ ხვა ლ გამოგემშვიდობებით... უკა ნ ნუ წა იღებ თ თქვენს სიტყვა ს, _ წა მოვ იძახე მე, რ ოცა შ ევამჩნიე, რომ ის დალაპარ აკ ებას აპირ ებ და , და გარ ეთ გა მოვ ედი. ეს იყ ო ამ წ ლის მა ისში, სა ღამოს რვა საა თზ ე, როცა გოთუ რ ბუდუარ ში აღმოვ ჩნდი მა რტომარ ტო თეოდორა სთა ნ. ა ღარ ვთრთოდი, და რწ მუნებუ ლი ვიყავი ან ბედნიერება მომელის და ჩემი სა ტრფო ჩემი გა ხდება , ან მე თავშესა ფარს ვ პოვ ებ სიკვ დილის მკლავ ებზ ე-მეთქი. ლურჯი ქიშმირ ის კაბაშ ი გამოწყ ობილი თეოდორა დივ ანზე იყო წამოწ ოლილი, ფეხებ ი ბა ლიშზ ე ეწ ყო. აღმოსავლუ რი ქუდი, როგორსა ც მხატვ რებ ი უ ძველესი დრ ოის ებრაელებს ახურავენ ხოლმე, კიდევ უ ფრო აძლიერ ებ და მის მომხიბლა ობა ს. მისი ცვალება დი სახე თითქო ამტკ იცებ და , რომ ჩვენ ყოველ წუთში ახალი არსებანი ვარ თ, გა ნუმეორებელნი, გა ნსხვავებულნი ჩვენი წარსული და ჩვენი მომავა ლი მესა გა ნ. _ იცით, რა, _ მითხრ ა მან სიცილით, _ თქვ ენ ჩემი ცნობ ისმოყვარ ეობა გააღიზ იანეთ. _ და მე მას არ მოვატყუებ ! _ ცივად ვუპასუხე და ხელშ ი ხელი მოვ კიდე; მა ს წინაა ღმდეგობა არ გა უწ ევია. _ თქვ ენ მშ ვენიერ ი ხმა გაქვ თ! _ თქვ ენ ის არასოდეს არ მოგისმენია თ, _ წამოიძა ხა მან აშ კარა გაოცებ ით. _ თუ საჭირ ო გა ხდა , საწ ინაა ღმდეგოს და გიმტკ იცებთ. თქვენი საუ ცხოო სიმღერა სა იდუმლოებ ად უნდა დარ ჩეს? ნუ გეშინია თ, მე არ ვაპირ ებ მის გა მხელა ს. თითქმის ერ თი საა თი გავა ტარეთ მეგობ რულ საუ ბარშ ი. თუმცა მე იმ ადამიანის ტონი და მიხრა -მოხრ ა მივიღე, რ ომელსაც თეოდორა არა ფერზ ე უარ ს არ ეტყ ოდა, მა გრა მ ამასთანა ვე მიჯნუ რის მოკრძა ლებაც შ ევინა რჩუნე. ამ ხუმრ ობაშ ი ნება და მრ თო ხელზე მეკოცნა; მა ნ ხელთათმანი წაიძრ ო, ჩემი სუ ლი თითქ ოს და დნა ამ კოცნაშ ი. თეოდორ ა სავსებ ით დანებ და ჩემს ალერსსა და ფერებას. მაგრამ გაუბედა ობას ნუ და მაბრა ლებ: ერთი ნა ბიჯით რომ გა დამელა ხა ეს დაძმურ ი ფერ ება , მაშ ინვე კა ტის კ ლანჭებს მა გრ ძნობ ინებ და . ათი წუთი უღრ მეს დუმილშ ი ვ იყავ ი ჩაფლუ ლი. ამ დრ ოს იგი ჩემი იყო, მარ ტო ჩემი... მე ვფლობ დი ამ მომაჯადოებელ არსებას, მხოლოდ ისე, როგორ ც მისი ფლობა იყ ო ნებადა რთუ ლი, ე. ი. ინტუიციით. ჩემი სურ ვილების ქსელშ ი ვხედავდი,

რომ ჩემმა ოცნებამ მასთა ნ შემაუღლა . წინა თ ყოვ ელთვ ის ვნა ნობ დი, რ ომ ეს ქალი სა ვსებით ვ ერ დავ იმორ ჩილე, მა გრა მ ამ წუთში მისი სხეუ ლი როდი მსურ და ; მე მინდოდა მისი სული, სიცოცხლე, ეს იდეა ლურ ი და სრუ ლი ბედნიერება, მშვენიერი სიზმარი, რ ომელიც თვ ით არა გვწ ამს დიდი ხა ნია. _ ქა ლბატონო, _ ვუთხარი ბოლოს, რ ოცა ვ იგრძენი, რომ სრუ ლიად მთვრა ლი ვიყავი, _ მისმინეთ. მე თქვენ მიყვარ ხარ თ, თქვ ენ ეს იცით, ა თასჯერ მითქ ვამს, თქვენ ჩემი უნდა გაგეგოთ. რამდენი უბედურ ება გა ნმიცდია თქვ ენი გულისათვის, თუმცა ეს თქვ ენი ბრა ლი არ არის. არ ის ორნა ირ ი სიდუ ხჭირ ე. ერ თი ქუჩებ ში დადის ძონძებ ში, დიოგენის ამბა ვს იმეორებს შ ეუგნებლად, ცუ დად იკვ ებ ება, მა რტივ ცხოვ რებ ას ატარ ებს; იგი შეიძლება უფრ ო ბედნიერ ი იყოს, ვიდრე სიმდიდრ ე, იგი ცოტას ჯერდება , ქვეყნიერებას პოუ ლობს იქ , სა და ც ყოვლისშ ემძლე ადა მიანებ ს არაფრის და ნახვა არ სუ რთ. მეორ ეა მდიდრუ ლი სიდუხჭირე, ესპა ნურ ი სიღა რიბე, რომელიც მათხოვ რულ გარ ეგნობას მა ლავს თეთრ ჟ ილეტსა , ყვითელ ხელთა თმანებშ ი და ფრთია ნი ქუ დის ქვ ეშ . პირველნაირ ი სიღარ იბ ე უბრა ლო ხა ლხში გვ ხვდება , მეორენა ირ ი _ ოინბა ზებ სა, მეფეებ სა და ნიჭიერ ადამია ნებში. მე არც ხა ლხის შვილი ვარ , არც მეფე, არ ც ოინბ აზი; შ ეიძლება არც ნიჭი მქ ონდეს: რა ღა ც გამონაკლისს წა რმოვადგენ. ჩემი სა ხელი მიკ არნა ხებს მოვკვ დე, ვ იდრ ე მა თხოვრ ობას და ვიწყ ებდე... გახსოვთ თუ არა ჟ იმნა ზის თეატრში რომ წახვ ედით უჩემოდ, გეგონათ არ მოვ იდოდი? თავი დამიქ ნია და სტუ რის ნიშ ნა დ. _ უკანა სკ ნელი ხუ თი ფრა ნკ ი და ვხარ ჯე, რა თა იქ მოვ სულიყავი თქვენ სანა ხავა დ... გახსოვ თ თუ არა ჩვენი გა სეირ ნება ბოტანიკურ ბა ღში? თქვ ენმა ეტლმა მაშ ინ მთელი ჩემი ქ ონება წაიღო. მე მა ს მოვ უყევ ი ჩემი თავ გა ნწ ირ ულების, ჩემი ცხოვრების ამბავ ი ისე კი არა, რ ოგორ ც დღეს გიამბ ობ ღვ ინის ზ ეგავლენით, არამედ კეთილშ ობ ილი და შ ეზა რხოშებული გულის კარ ნახით. ვ ნება თა ღელვა მ გა დმოხეთქა ანთებ ულ სიტყვებ ში, გრძნობის ხვ ეულებშ ი, რომელიც ახლა და ვიწყ ებუ ლი მაქვ ს და ვერავ ითარ ი ხელოვ ნებით ვ ერ აღვა დგენ. ჩემი სიტყვ ებ ი უკა ნასკნელ ლოცვა ს ჰგავდა , რომელსა ც მომაკვ დავ ი მხედარ ი ამბ ობს ბრ ძოლის ვ ელზე. ქალი ატირ და , მე დავდუ მდი. ღმერ თო ჩემო! მისი ცრემლებ ი იმ ყა ლბი გრ ძნობ ის ნაყოფი იყ ო, რომელსა ც ას სუდ ვყიდუ ლობთ თეა ტრშ ი; მე კარ გი მსახიობის გამარ ჯვ ება მოვიპოვე. _ რ ომ მცოდნოდა... _ მითხრა მა ნ. _ ნუ ლაპა რაკ ობთ, _ წამოვ იძახე მე, _ კ იდევ იმდენა დ მიყვარ ხარ თ, რ ომ შემიძლია მოგკ ლა თ... მას უნდოდა ზ ონა რი ჩა მოეწ ია ზარ ის დასარეკა დ. მე გა დავიხა რხარ ე. _ ნურავის დაუძა ხებთ. მე თქვ ენ მშ ვიდობიანად და გა მთავ რებ ინებთ თქვ ენს სიცოცხლეს. ძალმომრეობ ისა ნუ გეშ ინიათ: მე მთელი ღამე გამიტარებია თქვ ენს საწ ოლთა ნ.

_ რა ს ამბობ თ! .. _ თქვა მან და სახე შეუ ფა კლდა. მა გრა მ ამ პირვ ელი მოძრაობის შემდეგ, რ ომელიც გა მოწვეული იყო მორ ცხვ ობის გრძნობით, დამა ხასია თებელით თვ ით უგრ ძნობ ი ქალისთვ ის, მა ნ ზ იზ ღით აღსა ვსე თვალებ ი მომა პყრ ო და მითხრა : _ ძა ლია ნ კი შეგცივ დებოდა თ! _ ხომ არ გგონიათ, ქა ლბატონო, რ ომ თქვენი სილამა ზე განსაკუ თრ ებუ ლ ღირებულება ს წარმოადგენს ჩემთვ ის? თქვ ენს სახეს მე ვუცქერი როგორ ც უფრ ო მშვ ენიერ ი სუ ლის ა ღთქმა ს. ვ იდრე თვით თქვენ ხარ თ. ეჰ, ქალბ ატონო, მა მაკა ცებს, რომელნიც ქალში მხოლოდ ქა ლს ხედავენ, ყ ოველ საღამოს შ ეუძლიათ ჰარა მხა ნის ღირ სი ოდალისკებ ი* იყ იდონ და ია ფფასია ნი ბედნიერება იგემონ... მე კ ი პატივ მოყვა რე ვარ , მე მინდოდა ჩემი გული თქვენს გუ ლზე მიმეყრ დნო; მა გრა მ თქვ ენ გუ ლი არა გაქვ თ, ეს ახლა კარ გა დ ვიცი. მე მოვკ ლავდი მა მაკ აცს, რომელსაც თქვენ დანებ დებოდით. მაგრამ არა , თქ ვენ იგი გეყვა რებ ოდათ და მისი სიკვ დილი დაგა ღონებ დათ... ოჰ, როგორ ვ იტა ნჯებ ი! _ თუ ამ აღთქ მას შ ეუ ძლია ნუგეშ ი გცეთ, _ თქვა მან მხიარუ ლად, _ შ ემიძლია დაგა რწმუნოთ, რომ არავის დავ ნებდებ ი... _ ამით თქვ ენ ღმერთს შეურაცხყ ოფთ და სა მაგიერ ოდ სასჯელს მიიღებთ. დაგიდგებათ დღე, როცა დივანზე იქნებით გართხმული, ვერ ც ხმაუ რს ა იტა ნთ და ვერ ც სინა თლეს, განწირუ ლი იქ ნებით, ერ თგვარ სა ფლავში იცხოვ რებთ და ენით გა მოუ თქ მელ ტკ ივ ილებს იგრძნობთ. როცა ამ ნელი და აუტა ნელი ტა ნჯვ ის მიზეზს მოძებ ნით, გა იხსენეთ თქვენ მიერ უხვა დ გაბნეუ ლი უბედურ ებანი! რადგა ნ ყველგა ნ წყ ევლა-კრუ ლვა და თესეთ, სიძულვილს მოიმკ ით. ჩვენ საკ უთა რი თავის მსაჯულებ ი ვარ თ, იმ მარ თლმსა ჯუ ლებ ის ჯა ლათებ ი, რომელიც მეფობ ს ამქვ ეყნად და ადამიანებ ის მარ თლმსა ჯუ ლებ აზე მაღლა დგას, მაგრამ ღვთის მარ თლმსა ჯუ ლებ აზე დაბლა . _ აჰ, სიცილით თქვა მა ნ, _ მე უეჭვ ელა დ ბორ ოტმოქმედი ვარ , რომ თქვ ენ არ შემიყ ვარ დით? განა ეს ჩემი შ ეცოდებაა ? არა , მე თქვენ არ მიყვა რხარ თ. თქვენ მა მაკა ცი ხარ თ და ეს საკ მაოა . მე ბ ედნიერ ი ვარ მარტოობაში; ეგოისტუ რი უწოდეთ ჩემს ცხოვ რება ს, მე მას მა ინც არ და ვუმორჩილებ ბატონის ჟ ინიანობა ს. ქ ორწ ინება საიდუ მლოებაა , რომლის ძა ლითაც ჩვენ მხოლოდ ტანჯვას ვ ეუღლებით. ბავშვ ებიც მოსაწყ ენა დ მიმა ჩნია. განა ჩემი ხასია თი პა ტიოსნა დ წინდაწ ინვ ე არ გაგაცა ნით ? რატომ ჩემს მეგობრ ობას არ და სჯერ დით? დიდა დ ვწუხვარ, რ ომ დრ ოზ ე ვერ მოვ ისაზრ ე თქვენი ხუ თფრანკიანებ ის დათვლა და ამით ზ ოგიერთი უსია მოვნება მოგაყ ენეთ. მე ვაფა სებ თქვ ენი მსხვ ერ პლის ზომას, მაგრამ თქვენი თა ვგა ნწ ირ ულებ ის, თქვენი თავა ზიანობ ის ა ნაზ ღაურ ება მხოლოდ სიყვარუ ლით შეიძლება , მე კ ი ისე ნაკ ლებ მიყვარ ხარ თ, რ ომ ეს სცენა მხოლოდ არასასია მოვნო მღელვარ ებას იწვ ევს ჩემშ ი. _ მე ვ გრძნობ, რა სა საცილო ვარ , მაპა ტიეთ, _ ვუთხარი მე ნაზა დ და თვალებიდან ცრემლები წამომცვ ივ და. _ ისე ძლიერ მიყ ვარხართ, რომ

სიამოვნებ ით ვისმენ თქვ ენ მიერ წა რმოთქ მუ ლ მკა ცრ სიტყვებ ს. ოჰ, მე მინდა ჩემი სიყ ვარუ ლი მთელი ჩემი სისხლით დავა და სტურ ო. _ ყვ ელა მა მაკა ცი ამ კ ლასიკ ურ სიტყვებ ს გვ ეუბ ნება , _ მითხრა მა ნ სიცილით, _ მაგრამ, როგორ ც ჩანს, არც ისე ადვ ილია ჩვ ენს ფეხთ ქვ ეშ სიკვ დილი; მე ყველგა ნ ვხედავ , რომ ეს მიცვალებუ ლნი ჯანსა ღად არ ია ნ... უკ ვე შუა ღამეა , ნება მომეცით დავწვ ე. _ და ორ ი საა თის შ ემდეგ თქვენ წა მოიძახებ თ: «ღმერ თო ჩემო! » _ რ ოგორ ც სამი დღის წ ინათ! ჰო, ჩემს მა კლერზ ე ვფიქრობდი: დამავ იწ ყდა გამეფრთხილებ ინა, ხუ თპროცენტიანი რ ენტა სამპრ ოცენტიანზე გადა სცვა ლე-მეთქ ი, დღისით კი სამპრ ოცენტია ნი დაეცა . მე მა ს გაა ფთრებ ით ვუცქეროდი. ა ჰ, ხა ნდა ხა ნ დანა შაული შეიძლება პოემად იქცეს, მე ეს გავიგე. ის, უ ეჭვ ელია , შეჩვ ეუ ლი იყ ო ვნებით ა ღგზნებუ ლ აღსარებებ ს და უკვ ე დავ იწ ყებ ული ჰქონდა ჩემი ცრ ემლები და ჩემი სიტყვ ები. _ შეირ თავ დით თუა რა საფრანგეთის პერს? _ ცივა დ ვკითხე მე. _ შეიძლება , თუ ის დუ კა იქ ნებოდა . ქუდს ხელი მოვკ იდე და გამოვ ეთხოვე. _ ნება მომეცით კარებამდე გაგაცილოთ, _ მითხრა მან მომა კვ დინებელი ირონიით მიმოხრ ასა , თავის დაჭერასა და ხმაშ ი. _ ვ ერასოდეს ვეღარ გნახავ თ. _ იმედი მა ქვს, _ მიპა სუ ხა მან კა დნიერა დ და თა ვი დახა რა. _ თქვ ენ გინდა თ რომელიმე დუ კას მეუღლე გა ხდეთ, თქვენ გონება ს ჰკარ გავ თ ტიტუ ლებისა და პა ტივისა თვ ის. რა ვუყოთ, ნებ ა დამრ თეთ მხოლოდ მიყვარ დეთ. უბრ ძა ნეთ ჩემს კა ლამს მხოლოდ თქვენთვის წ ერ ოს, ჩემს ხმა ს _ მხოლოდ თქვ ენთვ ის ილა პარა კოს , იყავ ით ჩემი ცხოვრების ფა რული სა ფუ ძველი, ჩემი ვარსკვ ლავი. მე ვიქნებ ი ის, რაც თქვენ გინდა თ ვ იყ ო! _ როგორ გეტყ ობათ, თქვენ დრ ო უნაყ ოფოდ არ დაგიკარ გავ თ ადვ ოკა ტთან სიარუ ლის დროს; თქვენს სიტყვებში ერ თგვარ ი ა ღგზნებაა , _ მითხრა მა ნ ღიმილით. _ შენ აწმყ ო გა ქვს, მე კ ი მომავა ლი, _ წამოვიძა ხე მე. _ მე მხოლოდ ქალს ვკა რგავ, შ ენ კ ი _ სა ხელსა და ოჯა ხს. თვ ით დრ ო იძიებ ს შურ ს ჩემი გულისათვის: იგი შენ სიმა ხინჯესა და განმარტოებულ სიკდვ ილს მოგიტა ნს, მე კ ი _ დიდებ ას! _ გმა დლობთ, საბ ოლოო სიტყვ ისთვ ის! _ მითხრა მა ნ. მთქნარ ება ძლივს შ ეიკავა და მთელი თავისი ქ ცევ ით მა გრ ძნობინა, აღარ მსუ რს შენთან შეხვედრა ო.

ამ სიტყვებმა მა იძულა დავდუმებულიყ ავი. ერთი შ ეხედვით მთელი ჩემი სიძუ ლვ ილი ვაფრ ქვიე და გავიქ ეცი. ან თეოდორა უნდა და მევ იწ ყებინა , ჩემი სიგიჟ ისა გა ნ გა ნვკუ რნებუ ლიყავ ი, განმარ ტოებუ ლ ცხოვრ ებას და შრომას და ვბრუ ნებ ოდი, ან უნდა მოვმკვდა რიყავი. უზომო შრ ომა ვ იკ ისრ ე, გადავ წყვ იტე ჩქარა დამემთავრ ებინა ჩემი თხზულება ნი. ორი კვირ ის განმავ ლობა ში ჩემი მა ნსარ დიდან არ ჩამოვსუ ლვარ , დღე და ღამე გავ ასწ ორ ე მუშა ობაშ ი. მაგრამ მხნეობისა და სა სოწაკვ ეთილებ ის მიერ გამოწვ ეული შთა გონების მიუ ხედავა დ, მძიმედ და უ სწორმა სწ ოროდ ვმუ შაობ დი. ვ ერ შევ ძელი თეოდორა ს ბრწყინვალე და დამცინავ ი ა ჩრ დილი გამედევ ნა. თება იდის* გა ნდეგილებ ს ვბაძავ დი. თუმცა არ ვლოცუ ლობ დი, მა გრა მ მათსავ ით უდაბ ნოში ვცხოვრ ობდი; იმის მაგივ რად, რომ კლდეებ ი გამეთხარა , ჩემს სულს ვთხრიდი. თუ საჭირ ო იქნებ ოდა, მზა დ ვ იყავი წელზ ე რკ ინისკბილებ ია ნი სარ ტყელი შ ემომერტყა, რა თა ფიზ იკ ურ ი ტკივილით ზნეობრივი ტკივ ილი დამეა მებ ინა. ერთხელ სა ღამოს პოლინა შ ემოვიდა ჩემს ოთა ხში. _ თქვენ თა ვს იკ ლავთ, _ მითხრა მა ნ მუდარის გამომხატვ ელი ხმით, _ ჰაერზ ე გა დით, თქ ვენი მეგორები ინახულეთ... _ აჰ, პოლინა , თქ ვენი წინა სწა რმეტყვ ელება გამრა თლდა : თეოდორ ა მკ ლავს, აღა რც მე მინდა სიცოცხლე. _ განა ამ ქვ ეყა ნაზ ე მხოლოდ ერ თი ქალი მოიპოვება? _ მითხრა მა ნ სიცილით. _ რად შ ეგაქვ თ ამ მოკლე ცხოვ რება ში ასეთი გა ნუ საზღვრ ელი ტანჯვა ? მე გაოგნებ ული შ ევცქეროდი პოლინას. არც კი შემიმჩნევ ია როგორ გავიდა ოთა ხიდა ნ; მისი ხმა გავიგონე, ხოლო მისი სიტყვ ებ ის აზრი არ გა მიგია ... ჩქარა ამის შ ემდეგ იძუ ლებუ ლი გავ ხდი ჩემი მემუარ ების ხელნა წერი ჩემი ლიტერ ატუ რული მეწა რმისთვ ის მიმეტა ნა . ვ იცოდი, რომ ოთხა სორ მოცდაათი ფრანკი, რ ომელიც მას უ ნდა მოეცა , საკმარისი იქნებ ოდა ვალების გადა სახდელა დ; მე წავედი ამ ხელფასის მისა ღებად და რასტინია კს შ ევხვ დი. გამხდა რი და შეცვლილი ხარ ო, _ მითხრ ა. _ რომელი საავა დმყ ოფოდან გამოსუ ლხა რ? _ მკითხა მა ნ. _ ეს ქალი მკლავს, _ ვუპასუხე მე. _ არ შემიძლია არც მისი შ ეძულება , არც მისი დავ იწ ყება. _ უმჯობესია მოჰკ ლა , მაშინ შეიძლება თავ ი და ანებო მა სზ ე ოცნებას, _ წა მოიძახა მან სიცილით. _ ამა ზე ბ ევრი ვიფიქ რე, _ ვუპა სუხე. _ მართალია , ხანდა ხან ჩემს სუ ლს ვა ცხოველებ დანაშაუ ლის, ძალა დობის ან კა ცის მოკვ ლის აზ რის შ ემწეობით, მა გრა მ სინა მდვ ილეშ ი ვერა ფერს ჩავიდენ. გრაფის მეუ ღლე, ალბათ, პატიება ს მოითხოვს სიკ ვდილის წ ინ, ხოლო ყვ ელა ს არ შეუ ძლია ოტელოს როლის შესრუ ლებ ა.

_ იგი ისეთივეა, როგორ იც ყოველი დედაკა ცი, რ ომლის ნებაზ ე დაყ ოლიება ჩვენ არ შეგვიძლია , _ თქვა რა სტინიაკმა. _ მე ჭკუაზ ე შ ევცდი! ჩემი აზრებ ი მოჩვენებებს ჰგავ ს, ისინი ჩემს თვა ლწ ინ ცეკვავ ენ, მაგრამ არ შ ემიძლია მა თი და ჭერა. ასეთ სიცოცხლეს სიკვდილი მირ ჩევნია . ამიტომ მხოლოდ საშ უალებას ვ ეძებ ამ ბრძოლის და სასრულებ ლად. საქ მე ეხება არა ცოცხალ თეოდორა ს, რომელიც სენტონორ ეს გარეუბანში ცხოვრ ობს, არამედ ჩემს თეოდორა ს, რ ომელიც აი, აქ არის! _ ვ თქვ ი მე და შუბლზე ხელი მივარტყი. _ რას იტყვ ი ბა ნგზე? _ ვა ჰ! _ სასტიკ ტა ნჯვას იწვ ევს, _ მიპა სუხა რა სტინიაკმა. _ კვა მლით გა გუ დვა ? _ სა ზიზღრობაა! _ სენაში თავ ის დახრ ჩობა ? _ ბა დეები და მორგი მეტად ჭუ ჭყ ია ნია. _ და მბა ჩის თავში დარ ტყმა ? _ თუ ხელი ა გიცდა, დამა ხინჯებული დარჩებ ი. ყურ ი და მიგდე: რ ოგორ ც ყოვ ელ ახალგაზ რდა ს, მეც მიფიქრ ია თვითმკვ ლელობაზ ე. ვინაა ჩვ ენს შ ორის ისეთი, რომ ოცდაა თ წლა მდე ორ ჯერ თუ სა მჯერ არ მოეკლას თავ ი? მა გრა მ ბოლოს ვამჯობინე ცხოვ რება სია მოვ ნებაშ ი გა მეცვ ითა. ჩაყ ურყუ მალავ დი გა რყვნილების მორევში. შ ენცა და შ ენი ვნება ც ორ ივ ენი იქ ჩა იხრჩობ ით. უკეთილშობილესი სიკ ვდილი, ჩემო კარგო, თავშეუკავ ებ ლობ ით გამოწვ ეული სიკვ დილია . გა ნა მას შ ეუძლია და მბლა არ დაგვცეს? ორგიებ ი ფიზ იკ ურ სია მოვ ნებას გვანიჭებ ენ, იმავ ე დრ ოს ისინი ნელ-ნელა კ იდეც გვ წამლავ ენ ბა ნგივ ით. განა დუკა დე კლარ ენსის მა ლვაზ იის კასრი* არა სჯობ ია სენის შლამის გემოს? გაკოტრებ ულმა მედუ ქნეებმა პა ტივი ახადეს მდინარეს, ისინი შ იგ ცვივიან, რათა თავიანთი მევალეების გული მოალბ ონ. შენ ადგილას ლა მაზა დ სიკვ დილს ვამჯობინებ დი. თუ ახალი სა ხის სიკ ვდილის გამოგონება გინდა, შ ენი თა ნაშემწ ე გა ვხდებ ი. მოწყენილი და იმედგაცრუებული ვარ . ელზასელ ქა ლს, რომელიც ცოლად მეძლეოდა, მა რცხენა ფეხზე ექვსი თითი ჰქონია; მე არ შემიძლია ვიცხოვრ ო ქალთა ნ, რ ომელსაც ექვ სი თითი აქვ ს. თუ ეს ამბავ ი გა იგეს, სასა ცილო გავ ხდებ ი. მას მხოლოდ თვრა მეტი ათა სი ფრა ნკი შ ემოსავა ლი აქვს, მისი შ ეძლება კლებუ ლობ ს, ხოლო თითების რ იცხვ ი მა ტულობს. ეშ მაკ მა და ლახვ როს!.. დავ იწ ყოთ გიჟ ური ცხოვრ ება და შეიძლება შ ემთხვ ევ ით ბედნიერებასაც მივა ღწ იოთ. რასტინია კმა გა მიტა ცა . მისი პრ ოექტი იმდენა დ მომხიბ ლავი იყ ო, იმდენ იმედს აღვ იძებდა , ისეთ პოეტურ ფერა დებს შეიცავ და, რ ომ შ ეუძლებელი იყ ო იგი პოეტს არ მოსწონებოდა. _ ფუ ლი სადღაა ? _ შევეკითხე მე. _ განა შ ენ ოთხას ორ მოცდაათი ფრანკი არა გა ქვს? _ ჰო, მაგრამ მკერავის, დიასახლისის ფული მმართებ ს.

_ მკერავ ის ვალს იხდი? შენ ვერა სოდეს ვერაფერ ს მიაღწევ, მინისტრის პორ ტფელსაც კი ვერა . _ მაინც რა უნდა გავა კეთოთ ოცი ლუ იდორ ით? _ სათამაშ ო სახლშ ი წავ იდეთ. ტა ნშ ი ჟრუა ნტელმა და მიარა . _ აჰ, _ გა ნაგრძო მა ნ, რ ოცა შ ემა ტყო, რომ ეს მეთა კილა, _ შ ენ გინდა იმ ცხოვრებაში გა დავარ დე, რომელსაც მე სისტემატურ ად გა ფა ნტუ ლ ცხოვრებას ვუწ ოდებ და მწვანე მაუ დისა კი გეშ ინია ? _ ყური დამიგდე, _ ვუპა სუხე, _ მამა ჩემს აღვუ თქვ ი, არასოდეს ფეხს არ შ ევდგა მ სამორინეშ ი-მეთქ ი. ეს ა ღთქმა ც არ იყ ოს, შიშის ძრწოლა ს ვგრ ძნობ , როცა ასეთ სა ხლს გვერდით ჩავუვლი; წაიღე ეს ჩემი ასი ეკიუ და მა რტო წადი. სანა მ შენ ჩვ ენი ქონებ ის ბედს ქა ღალდს გადაა წყვ ეტინებ დე, ჩემს სა ქმეებ ს მოვა წესრ იგებ და შენს ბ ინაში დაგიცდი. ა ი, ჩემო მეგობა რო, როგორ დავიღუპე. საკ მაოა ახა ლგაზრ და ვაჟ ს ისეთი ქა ლი შეხვდეს, რომელსაც იგი არ უყვარ ს, ა ნ ისეთი, რ ომელსაც იგი მეტისმეტად უყვა რს, და მთელი მისი ცხოვრ ება კა ლაპოტიდა ნ ამოვ არდება . ბედნიერება ჩვ ენს ძა ლებს ნთქავ ს, უბ ედუ რება ჩვენს სა თნოებას ა ნადგურ ებ ს. როცა სასტუმროში დავბრუ ნდი, დიდხა ნს ვათვა ლიერე ჩემი სხვ ენი, სა დაც მეცნიერ ის უბიწო ცხოვრება გავა ტარე; ეს ცხოვრება შეიძლებოდა ხა ნგრძლივ ი და პატივსაცემი ყოფილიყო, ყოვ ელ შ ემთხვ ევა ში მისთვის არ უნდა მეღა ლატა ვ ნება თა ღელვ ის გულისთვ ის, რ ომელიც უფსკრ ულისკენ მითრევდა. პოლინამ ამ მელა ნქ ოლიუ რ მდგომარ ეობაში შემომისწ ორ . _ რა მოგივიდათ? _ მკითხა მან. ცივ ად წა მოვ დექი და დავუ თვა ლე ფული, რომელიც მისი დედისა მემარ თა; დავუმა ტე ა გრეთვ ე ექვსი თვ ის ბინის ქირ ა. ქა ლმა ამხედდა მხედა, სა ხეზე შ ეშ ინება ეტყ ობოდა . _ მე თქვ ენ გტოვებ თ, ძვირფასო პოლინა . _ მე ეს ვ იგრძენი! _ მიპასუ ხა მან. _ იცით რა, ჩემო კარ გო, შ ეიძლებ ა კიდევ დავბრ უნდე. შემინა ხეთ ეს სენა კი ნახევარ ი წ ლის განმავლობაშ ი. თუ ნოემბრ ის თხუ თმეტამდე არ დავბრ უნდი, თქვენ ჩემი მემკვ იდრე გა ხდებით. ეს დაბეჭდილი ხელნაწ ერ ი ასლია დიდი შრ ომისა «ბუ ნებისა თვ ის ნებ ისყოფისა». სამეფო წიგნთსა ცავშ ი გადა ეცით. სხვა ყვ ელა ფერი, რა საც აქ ხედავთ, თქვ ენ მოიხმა რეთ სურვ ილისა მებრ. ისეთი თვალით შ ემომხედა, რ ომ გუ ლი და მიმძიმდა. იგი თითქო გა ნხორ ციელებულ სინდისს წა რმოადგენდა. _ გაკვ თილებ ი ა ღარ მექნება ? _ მკითხა მან და პიანინოსკენ მანიშ ნა .

არა ფერი მიპა სუხია . _ არაფერ ს მომწერთ? _ მშ ვიდობით, პოლინა. ნა ზად მოვ იზ იდე ჩემსკენ და მის საყვარ ელ შუბლზე, უმწ იკვლოზ ე, როგორც შ ემოდგომის პირველი თოვლი, ძმური კოცნა, ბ ერიკა ცის კოცნა აღვბ ეჭდე. გამექცა. ქა ლბატონ გოდენის ნახვა არ მინდოდა. გა საღებ ი ჩვ ეუ ლებ რივ ადგილს დავდე და წავ ედი. რ ოცა კლიუნის ქუ ჩიდან გადავ უხვ იე, ქა ლის მსუბუქ ი ნაბიჯის ხმა მომესმა. _ ეს ქისა მოგიქ სოვეთ, ნუთუ ამაზეც უარ ს მეტყვით? _ მკითხა პოლინამ.

161 ფანრის სინათლეზე მომეჩვ ენა , რ ომ პოლინას თვალში ცრემლი დავუნახე, და ამოვ იოხრ ე. თითქ ოს ორ ივ ეს ერთმა და იმავ ე აზრმა წაგვ იბ იძგა. საჩქარ ოდ გავშ ორ დით ერთმანეთს, როგორც ადამიანებ ი, რომელნიც შავ ჭირ ს გაუ რბიან. უგზო-უკ ვლო ცხოვრ ება , რომელიც მე უნდა დამეწყ ო, თავისებურ ად იხატებ ოდა იმ ოთა ხის მოწყ ობილობაშ ი, სადა ც კეთილშობილი უ დარდელობ ით ველოდებოდი რასტინია კის უკა ნ დაბ რუნება ს. ბუხა რზე საა თი იდგა, იგი კუზ ე ჩა ცუ ცქუ ლ ვენერას გა მოხატავდა , რომელსა ც ხელში ნახევრ ად და მწვა რი სიგა რა ეჭირ ა. მოხდენილი ავეჯეუ ლობა სიყვარუ ლის ძღვ ენი უნდა ყოფილიყო. ვნებ ია ნ დივა ნზე ძველი წ ინდები ეყარ ა. კ ომფორ ტუ ლი სავარ ძელი, რ ომელზედა ც მე მოვთავსდი, ჭრ ილობ ებ ით იყ ო და ფარუ ლი ბებ ერ ი ჯა რისკაცივ ით; სა ხელუ რებ ი და ფლეთილი ჰქ ონდა, ზუ რგს ეტყობ ოდა , რომ იქ ხშირა დ გა ნისვ ენებ დნენ ნელსაცხებ ლია ნი და სუნამოშეკმეუ ლი მეგობრ ები. სიმდიდრე და სიღატაკ ე გუ ლუბრყვ ილოდ იყო შ ეუ ღლებუ ლი საწ ოლსა, კედლებსა, მთელს მოწ ყობ ილობ აში. იტყ ოდით, ნეაპოლის პალატებია, რ ომლის გვ ერ დით ლა ცარ ონებ ი* და სახლებ ულა ნო. ეს იყ ო ისეთი მოთა მაშ ის ა ნ ვ იგინდარა ს ოთა ხი, რ ომლის კ ომფორტი სავ სებ ით პირ ოვნულია და რ ომელიც თავ ს არ იწუ ხებს წ ესიერების და სამყარებლა დ. მა გრა მ ეს სუ რათი რ ოდი იყო მოკლებუ ლი პოეზ ია ს. აქ ცხოვრება იყ ო ამარ თუ ლი თავისი კ ოლიტებ ითა და ძონძებით, ცხოვ რება მოუ ლოდნელი, უსრ ულო, როგორიც არ ის სინა მდვ ილეშ ი, მა გრა მ ამასთანავე მჩქეფარ ე, ფანტასტიკუ რი, რ ოგორ ც ბუნა გშ ი, სდა ც მეკობრეს ნა ძარ ცვი და უგროვ ებ ია . ბაირონის გვ ერ დებმოხეუ ლი წიგნით ბუხარშ ი ცეცხლი გა ეღვივებ ინა ყმა წვილს, რ ომელიც ათა სი ფრა ნკის რისკს ეწ ეოდა თამაშობ აში და ხშ ირ ად ერთი ნა ჭერი შეშ აც კ ი არ ჰქონდა , ორ საჯდომიანი ეტლით სეირნობ და და დაუ კერებელი პერანგიც კი არ ჰქონდა გა მოსაცვ ლელა დ. იქ წუ მწუ მის ასა ნთის მწვა ნე ყუთშ ი სა ნთელი იყ ო ჩარ ჭობ ილი, აქ ოქრ ოჭედილი ჩა რჩოდან ამოღებ ული ქა ლის სუ რათი ეგდო. რ ოგორ შ ეუძლია სია მოვ ნებადა ხარბ ებუ ლ ჭაბუ კს უარი თქვას ცხოვრ ებაზ ე, რომელიც ესოდენ მდიდა რია წინაა ღმდეგობ ებით და ომის სია მოვ ნებას გვაგემებ ინებ ს მშვ იდობ ია ნობის დროს?

თითქმის ნა ხევ რად ჩაძინებული ვ იყავ ი, როცა რასტინია კმა ფეხით კარ ებ ი შ ემოამტვრია და და იძახა. _ გავ იმარჯვეთ! შ ეგვიძლია ისე მოვ კვდეთ, როგორც ჩვ ენს სულსა და გულს უნდა... მა ნ თავ ისი ქუდი და დო მაგიდზე, იგი ოქრ ოთი იყ ო სავსე. ჩვ ენ ცეკვა დავ იწ ყეთ გა რშემო, თითქო კაციჭამია ველურები ვყოფილიყავ ით და ნა ნა დირევი გვქ ონოდეს 162 შესაჭმელი : ვ ღრიალებ დით, ფეხებს ვაბა კუნებ დით, ვხტოდით, ერ თმა ნეთს ისეთ მუ ჯლუგუ ნებს ვცემდით, რ ომ მარ ტორ ქაც ვერ გაუ ძლებ და, ვმღეროდით; მთელი ქვ ეყ ნიერ ებ ის სიამოვნება , ჩვ ენი ფიქ რ ით, ამ ქუ დშ ი იყო მოთავსებუ ლი. _ ოცდაშვ ილი ათა სი ფრა ნკ ია , _ თქ ვა რასტინიაკ მა და რამდენიმე საბა ნკო ბილეთი და უმა ტა ოქრ ოს ხვ ავს. _ სხვ ებს ეს ფუ ლი მთელ სიცოცხლეშ ი ეყოფოდა , ნუთუ ჩვ ენ სიკვ დილისთვის არ გვ ეყ ოფა ? დია ხაც, ჩვენ ოქ როს აბანოში დავლევ თ სულს... ჰურრა! და ხელახლა როკვა დავ იწ ყეთ. მთელი თანხა ძმურად გავიყავ ით, დიდხა ნს ვიმეორ ებდი: «ეს შ ენ... ეს მე! ..» _ ნუ დავიძინებთ, _ წამოიძა ხა რასტინია კმა . _ ჟოზეფ, პუნში მოიტა! შემდეგ ოქრ ო გა დაუყა რა თავ ის ერთგუ ლ მსა ხურ ს: _ ეს შენი წილი იყოს; შენი თავ ის დასა მარხავად გამოიყენე, თუ შეგიძლია. მეორე დღეს ავ ეჯეუ ლობ ა ვიყ იდე ლესაჟ თან,* ის ბინა ვიქირავ ე, სა და ც შენ გა მიცა ნი, და კ ედლებზ ე საუ კეთესო ქაღალდი გავა კვრ ევინე. ცხენებიც შ ევიძინე. გადავვ არდი სია მოვ ნებათა ორომტრიალში, რომელიც უშინაა რსო და რეა ლურ ია ერთსა და იმავ ე დრ ოს. ვთა მაშობდი, უზა რმაზ არ თა ნხებს ვა გებ დი, მაგრამ ეს ხდებოდა სა ცეკვა ო საღამოებ ზე, მეგობრ ების ბ ინებშ ი; არასოდეს სა თა მაშოთა სა ხლში არ წა ვსუ ლვარ , ამ მხრივ დიდხა ნს შ ემრ ჩა წ მინდა და პირ ველყოფილი შიში. შ ეუმჩნევ ლა დ მეგობრ ებიც გამიჩნდნენ. შეიძლება ჩვ ენ ისე არა ფერი არ გვაა ხლოებ ს, როგორც ჩვენი ბ იწ იერება. მე გავბ ედე რა მდენიმე ლიტერატურული ნა წარ მოების შ ეთხზვა , მათი შემწეობ ით ქება დავიმსახუ რე. ვაჭრუ ლი მწერლობის დიდმა ა დამია ნებ მა, რ ომელნიც საშიშ მეტოქედ არ მთვლიდნენ, ხოტბა შემასხეს, იმდენად არა პირ ადი დამსა ხურ ებ ისათვ ის, რამდენადაც თა ვიანთი ამხა ნა გების გა საჯავრ ებლა დ. მხატვრული გა მოთქ მა რომ ვ იხმარ ოთ, ჩვენი ღრ ეობებ ის ენით ნა კურ თხი, მე ერთი თავზე ხელაღებ ული მოქ ეიფე გავ ხდი. ჩემი თავმოყვარ ეობა იქით იყო მიმარ თუ ლი, რ ომ ჩქარა მომეკ ლა ჩემი თავი, ჩემი აღფრ თოვ ანებით და ძლიერებით შ ემემუ სრა ჩემი უმხია რულესი ამფსონებ ი. მე ყ ოველთვის კ ოხტა და მოხდენილი ვ იყავ ი. გონებამა ხვ ილ ყმაწვ ილად ვითვ ლებ ოდი. არა ფრიდა ნ არ ჩა ნდა, რ ომ იმ საშ ინელ ცხოვრ ება ს

ვატა რებ დი, რომელიც ადა მიანს ძაბრა დ ან ჯიშ იან ცხენა დ აქცევ ს. რა საკვ ირ ველია, კ ეთილგონიერ და ჭკუა დამჯდარ ადამია ნებს, როლებ იც ბოთლებ ს ალა გებენ და ეტიკეტებს აკ რავენ, რათა თა ვიანთ მემკვ იდრ ეებს გადა სცენ, არ შეუ ძლიათ წა რმოიდგინონ არც ამ ცხოვ რებ ის 163 თეორ ია , არ ც მისი მიმზიდვ ელობა ; როგორ ჩაა გონებთ თქვ ენ პოეზ ია ს პროვ ინციის მცხოვრებლებს, რომელთათვ ისაც ჩაი და ბანგი, ესოდენ სიამოვნებ ის მიმნიჭებელი ჩვენთვის, მხოლოდ წა მალია და მეტი არა ფერი? განა თვით პარიზშ ი, ამ აზრ ოვნებ ის სატა ხტო ქალა ქში და უმთავრ ებელი სიბარ იტები არ გვხვ დებიან? მა თ არ ძალუძთ მოჭარბ ებუ ლი სიამოვნება ა იტა ნონ და და ღლილი არ ია ნ პირვ ელი ღრეობ ის შემდეგ, როგორც კ ეთილი ბურ ჟუები, რომელნიც რ ოსინის ახალი ოპერ ის მოსმენის შემდეგ მუ სიკა ს წყევლია ნ. დროსტა რება ისეთივე ხელოვ ნებაა, რ ოგორ ც პოეზ ია , მას ძლიერი სუ ლის ადა მიანებ ი სჭირია. მეორე მხრ ივ , მის სა იდუმლოება თა შ ესა ცნობად, მის მშვ ენიერება თა საგემებ ლა დ მისი კეთილსინდისიერად შ ესწავლაა საჭირ ო. როგორ ც ყოვ ელი მეცნიერ ება , იგი თავ დაპირველა დ ეკლია ნი და ნა კლებ მიმზიდველია. უზ არმა ზარი დაბრ კოლებანი არტყიან გარ ს ადამიანის დიდ სიამოვნება თ, რ ომელნიც ადამია ნის ცხოვრებას მძაფრ დრა მატუ ლ ელფერს აძლევ ენ და მისი ძალებ ის სწრა ფ გა ცვეთა ს იწ ვევენ. ომიც, ძა ლაუფლებაც, ხელოვნება ც გარ ყვნილებაა, ისევე ღრ მა და ამა ღლებ ული ერთსა და იმავ ე დრ ოს, როგორ ც ქეიფი და დროსტარ ება : დიდი შრ ომაა საჭირ ო მათ მისა ღწ ევა დ. მა გრა მ თუკი ა დამია ნმა ეს დიდი საიდუ მლოებანი ერთხელ დასძლია , იგი უკვ ე ახა ლ ქვეყ ანაშ ი შ ედის. ბოლოს და ბოლოს ომი სისხლიანი ღრ ეობა ა, პოლიტიკა ინტერ ესთა შ ეჯახებაა. ყვ ელა ეს სია მოვ ნებანი ძმებ ი არ ია ნ. ეს სოცია ლურ ი სიმახინჯენი უფსკრუ ლივ ით ძლიერ ნი არიან, ისინი გვიზ იდავენ როგორც წმინდა ელენეს კ უნძული ნაპოლეონს იზ იდავ და; ისინი თავბ რუს გვა ხვევენ, გვაჯადოებ ენ, თვ ით არ გვ ესმის რა დ გვინდა , რომ უ სათუ ოდ მა თი ფსკერი დავ ინახოთ. შეიძლება ამ უფსკ რულებშ ი დაუსრ ულებლობ ის აზრი არსებობ დეს. შ ეიძლება ისინი ისეთ რა ღა ცას შ ეიცავ ენ, რა ც ადამია ნს ეპირ ფერება; გა ნა მაშ ინ ადამია ნი საინტერესო არაა თავისთავა დ? მუშა ობის ნეტა რი საა თებით, შემოქმედებ ის სიხარ ულით დაღლილი ხელოვანი თხოულობ ს ან იმა ს, რ ომ მა ს, ღმერთივ ით კვ ირა დღის დასვ ენება მიეცეს, ან იმა ს, რ ომ სა ტანა სავ ით ჯოჯოხეთის ავხორ ცობა იგემოს, რა თა მის გონებ რივ ნიჭთა მუ შაობა მის გრ ძნობა თა მუშა ობა მ შეცვალოს. ლორდ ბა ირ ონისთვ ის დასვ ენებ ა არ იქნებოდა ლაყბ ობა ბოსტონის* თამაშ ის დრ ოს, რაც მოხიბლავდა ამა თუ იმ რანტიეს; პოეტს საბ ერ ძნეთი სჭირ დებოდა, რ ოგორ ც სანა ძლეო მაჰმადთა ნ შეჯიბრ ებაშ ი. გა ნა ომში ადამია ნი შ ემმუსვრ ელ ანგელოზ ად არ იქცევ ა, ერთგვარ ი გიგა ნტური ზომის ჯალა თა დ? განა საჭირ ო არაა სრუ ლიად განსაკ უთრ ებუ ლი მომხიბ ლა ობა, რათა დავთა ნხმდეთ ჩვ ენი ნატიფი გარ ეკ ანისთვ ის აუტანელ, უ ლმობელ წა მებ ათ, რომელნიც ეკ ლია ნი ღობესავით 164

გარს არ ტყია ჩვ ენს გუ ლისთქ მათ ? ადამია ნი, რომელიც თა მბაქოს ჭა რბად ეწევა, ხშ ირ ად კ რუნჩხვასა და სულთმობრ ძაობას გა ნიცდის, მა გრა მ სამა გიეროდ რა სფერ ოებში უმოგზაურ ია მა ს, რა საუ ცხოო ნადიმებ ს დასწრ ებია! გა ნა ევ როპა გა ნუწ ყვეტლივ ახალ ომებ ს არ იწ ყებ ს, თუმცა ფეხებ ი კ ოჭება მდე სისხლით აქვს შ ესვ რილი? თუ , შეიძლება , ადა მიანთა მასებიც ისევ ე გა ნიცდიან სიმთვრა ლეს, რ ოგორ ც ბუნება სიყვარ ულის შ ეტევას განიცდის? კერძო ადა მიანისათვ ის, მა გა ლითა დ, მირაბოსთვის, რომელიც ჭკნება მშ ვიდობიან ეპოქა ში და ქარიშხლებზ ე ოცნებ ობს, ყვ ელა ფერი ღრ ეობაშ ია მოთავ სებული. მისთვის ცხოვრება შერ კინებაა ა ნუ ორ თაბრ ძოლა რა ღაც უ ცნობ ძალასთან, რაღაც ურ ჩხულთან. თავდა პირვ ელად ურ ჩხული მა ს აშინებს, ის მას რქებშ ი უნდა ჩაეჭიდოს; ეს უზ ომო და ღლილობას იწვ ევს. ბუნებამ თქვ ენ რა ღა ც ვიწრო თუ ზარ მაცი სტომაქ ი მოგცა თ; თქვ ენ მა ს იუ რვებთ, აფარ თოებ თ, ა ჩვევთ ღვინო აითვ ისოს, სიმთვრა ლე აიტანოს; თქ ვენ უძილო ღამეებ ს ატარ ებთ და ბოლოს ბეგთა როსანი ჯარისკ აცის ტემპერ ამენტს იძენთ, თითქო ხელახლა იბა დებით, რათა ღმერ თს და სცინოთ! მფლანგვ ელი იმ ზღა პრუ ლი გმირ ებ ის გა ნხორ ციელებას წარ მოადგენს, რ ომელთა ც, ლეგენდისა არ იყ ოს, სატა ნა ს მიჰყ იდეს სული, რა თა ბორ ოტმოქმედებ ის ჩადენის ძა ლა მოეპოვ ებ ინათ; მფლა ნგველი თავ ისი სიკვდილით იხდის სიცოცხლის ყველა სიხა რულის, უხვი, ნაყ ოფიერ ი სიხა რულის საფა სურ ს! იმის მა გივრა დ, რ ომ მდორედ იდინოს ერთფეროვან ნა პირებს შუა , რომელიმე კა ნტორასა ა ნ კანცელარ ია ში, ცხოვრ ება ნა კადულივ ით მიჩხრ იალებს. ბოლოს, სხეუ ლისა თვ ის ღრ ეობ ა, რასა კვირვ ელია , იგივ ეა, რა ც მისტიკუ რი სიხარუ ლია სუ ლისთვის: სიმთვ რალის დრ ოს ოცნებ ებშ ი ვარ თ ჩა ფლუ ლნი; ეს ოცნებებ ი ისეთივე საინტერ ესო ფანტასმაგორ იებს შ ობენ, რ ოგორ ც ექსტა ზის ხილვანი არია ნ. ამ ცოცხალი პოემის შუა ზე, ამ გა მაგონებ ელი ავადმყოფობ ის დრ ოს ორ ი მწვავ ე კრ იზ ისი მქ ონდა . რამდენიმე დღესაც არ გაევ ლო იმ მომენტიდან, რაც მე სარ დანა პა ლივით* გა დავვა რდი კ ოცონში, რ ოცა თეოდორა ს შ ევხვ დი ბუფონებ ის თეატრ ის კარებში. ორივენი ეტლებს ვუ ცდიდით. _ აჰ, კიდევ ცოცხა ლი ხარ თ? ეს სიტყვები მას ჩემთვ ის არ უთქვ ამს, მხოლოდ ისე შ ეიძლებ ოდა გა მეგო მისი ღიმლი, მისი ცბიერი და გუ ლარ ძნილი ჩურჩული ჩიჩისბ ეისთა ნ, რ ომელსაც იგი, ალბა თ, ჩემს ამბავს უყვ ებოდა , როგორ ც მდაბალი სიყვარუ ლის ისტორ იას. წარმოიდგინე, როგორი უნდა ყოფილიყ ო ადამიანის მდგომა რეობა , რომელიც კვ დებოდა ამ დედა კაცის 165 გუ ლისთვის , კიდევ აღმერთებ და მას, ხედავ და სიმთვრა ლის დროს თუ მეძავი ქალების სა წოლზ ე, და ამავე დროს გრ ძნობ და, რ ომ მისი დაცინვის მსხვ ერ პლი იყო! მაგრამ მე არ შემეძლო მკ ერ დი გა მეპო და ჩემი სიყვარუ ლი ამომეგლიჯა, რა თა მის ფეხთ ქვ ეშ და მეგდო! მართალია , მე ადვილა დ გავაბ ნიე ჩემი ქ ონება , მაგრამ სამი წ ლის მკაცრმა რ ეჟიმმა ჩემი ჯანრ თელობა გა აკაჟ ა და, რ ოცა მე ხელა ხლა უ ფულოდ ა ღმოვჩნდი, საუ ცხოოდ ვ გრძნობდი თავს. რათა ფუ ლი მეშოვ ა, მოკლევა დია ნ

თამასუ ქებ ს მოვა წერე ხელი, მა გრა მ გადახდის დრ ო მოვიდა . ჩემმა პირ ველმა ვა ლმა გააღვ იძა ჩემი სათნოება ნი, მა თ ჩემ თვალწინ გაიარ ეს ნელი ნაბ იჯით და სასოწა რკვ თილი სახით. მე შევ ძელი მა თთან მორიგება როგორც ბ ებერ ძალუ ასთან, რომელიც პირ ველა დ ბუზღუნს დაიწყ ებ ს და შ ემდეგ ცრ ემლებსა და ფულს მოგცემს. წინა თ გუ ლგრილა დ ვუცქერდი ბანკის მოხელეებს, კომერ ციუ ლი სინდისის მამხილებელთ, ნაცრ ისფერ ტანისამოსში გამოწყ ობ ილთ, პატრონის ლივ რეით და ვერცხლის ბალთით შ ემკულთ: ახლა ისინი მძუ ლდნენ წ ინდაწ ინვე. ვფიქრობ დი, რ ომ ერთ მშვ ენიერ დღეს რომლიმე მათგა ნი მოვ იდოდა, რათა იმ თერ თმეტი თამასუ ქის საფუძვ ელი მოეთხოვა, რ ომელთაც ხელი მოვა წერე. ჩემი ხელწერილებ ი სა მი ათასი ფრანკი ღირ და , მე თვ ით არ ვღირ დი ამდენი! სასა მარ თლოს ა ღმა სრულებ ლები, უ გრძნობელნი ყ ოველი უბედურ ებ ისა, თვ ით სიკვ დილისადმი, ჩემ წინ იმა რთებ ოდნენ როგორც ჯალათები, როემლნიც მსჯავრ დებულთ ეუბნებიან: «აი, უკვ ე და ჰკრ ა ოთხის ნა ხევარმა!» მათ მდივნებ ს უფლება ჰქონდათ მომვა რდნოდნენ, ჩემი სახელი დაეჩხაპნა თ, გაეჭუჭყიანებ ინათ, სასა ცილოდ ავეგდე. მე ვალი მქონდა . გა ნა ვისა ც ვალი მარ თებს, იგი თავ ის თავს ეკუ თვნის, განა სხვა ადამია ნებს არ შ ეეძლოთ ჩემი ცხოვ რებ ის ანგარ იშ ი მოეთხოვა თ? პუ დინგი ალაშ იპოლა ტა რად ვჭა მე? ყ ინულზე გაციებუ ლი სასმელი რად დავ ლიე? რა დ მეძინა , დავ დიოდი, ვაზროვ ნებდი, ვერ თობოდი და მა თ ფულს კი არ ვიხდიდი? შუაგულ პოეზ იაშ ი, იდეის წ ია ღშ ი ყოფნის ან საუ ზმობის დროს, როცა მეგობრ ებ ით, სიხარუ ლით და სასია მოვ ნო ოხუ ნჯობ ით ვ იყავ ი გარემოცუ ლი, შ ეიძლებოდა ყავისფერ ტანისამოსია ნი კაცი შემოსულიყ ო, გახუნებუ ლი ქუდით ხელში. ეს ვაჟბატონი ჩემი ვალია , ჩემი თამასუქ ი, აჩრ დილი, რომელიც დააჭკნობს ჩემს მხიარუ ლებას, მაიძუ ლებს მა გიდიდა ნ წამოვდგე, რა თა მას ვ ელა პარა კო; ყოვ ელივეს წამა რთმევ ს, ხა ლისსაც, სატრფოსა ც, თვით სა წოლსა ც. სინდისის ქენჯნა უ ფრო შ ემწყნა რებ ელია, იგი არც ქუ ჩაშ ი გვაგდებს, არც სა ტუსა ღოში, არ ც გარ ყვნილებ ის ბუნა გშ ი; ის ჩვ ენ მხოლოდ ეშაფოტზე გვაგზავ ნის, სადა ც ჯალა თი გვა კეთილშობილებს: როცა ჩვ ენ 166 გვსჯიან , ყველას ჩვენი უდა ნაშა ულობა სწა მს, საზოგა დოება კი გა კოტრებულ მოქ ეიფეს არც ერ თ სა თნოებას არ უტოვებს. შემდეგ ეს ორთა თიანი ვალები, რომელნიც მწვანე დრა ფის ტა ნსაცმელშ ი არიან გამოწყ ობილი, ლურ ჯ სა თვა ლესა და ჭრ ელ ქოლგა ს ატარ ებენ, ეს ხორცშ ესხმული ვალებ ი, რომელთა ც ჩვენ პირ ისპირ ვხვდებით ქუჩის მოსახვ ევშ ი, სწ ორ ედ იმ წუ თშ ი, როცა გა ღიმებას ვა პირებდით, ა ღჭუ რვილი არ ია ნ საშინელი პრ ივ ილეგიით, მა თ შეუძლიათ გვითხრა ნ: «ბა ტონ დე ვალენტენს ჩემი ფული მართებ ს და არ იხდის, იგი ჩემს ხელთაა ». ჩვ ენ თავი უნდა დავუ კრათ ჩვ ენს მევ ალეებს, თავი დავუ კრა თ მოკრძა ლებით. _ როდის გა დამიხდით? _ კ ითხუ ლობენ ისინი და ჩვ ენ იძულებ ული ვარ თ ვიტყუ ოთ, მეორ ე ადა მიანს ვთხოვ ოთ ფული, ქედი მოვ იდრ იკ ოთ ზანდუ კზ ე წამომჯდარი ბრიყვის წ ინაშ ე, გავუძლოთ მის ცივ შეხედვა ს, წუ რბელის შ ეხედვას, რომელიც უფრო შ ეურა ცხმყოფელია , ვიდრ ე სილის შემოკვრა , ავიტანოთ ბუღა ლტერ იის მორა ლი და მისი ტლანქი უმეცრ ება . ვალი ფა ნტა ზიის ქმნილებაა , ეს მათ არ ესმით. ვალის

ამღებს ხშ ირ ად სუ ლიერი აღმაფრენა იტაცებ ს და იმორ ჩილებს, მაშ ინ რ ოცა არა ფერი დიდი არ იმორჩილებ ს და არ ხელმძღვანელობ ს იმათ, ვინც ფუ ლშია ჩა ფლული, ვინც არაფერ ი იცის, გა რდა ფულისა. მე შიშის ძრ წოლას განვ იცდიდი ფუ ლის წ ინაშ ე. ბოლოს თა მასუ ქი შეიძლება ოჯა ხით დატვ ირ თუ ლ და სათნოებ ით გა მსჭვალულ ბ ერიკა ცა დ იქცეს; შ ეიძლება მე მოვალე ვ იყავ ი გრეზის* გა ცოცხლებული სუ რათისა, _ ბავშვ ებ ით გარ შემორტყ მული და მბლადა ცემუ ლი ადამია ნისა, ჯა რისკაცის ქვ რივისა ; ყველა ისინი მე ხელს გამომიწ ოდებ დნენ მუ დარით; საშ ინელნი არ ია ნ ის კრედიტორ ებ ი, რომელთა ნა ც ერ თად ჩვენ უნდა ვ იტირ ოთ, რომელთაც და ხმა რება უ ნდა გავუწ იოთ ვალის გადა ხდის შემდეგ. გა დახდის ვა და მოა ხლოვდა, მა გრა მ წინა ღამეს მე დამეძინა იმ ადამია ნების სუ ლიერი სიმშ ვიდით, რ ომელთა ც ძინავ თ სიკვდილით და სჯისა ან დუელის წ ინ: ისინი ყოვ ელთვ ის თავს ირწ ევ ენ ყა ლბი იმედით. მაგრამ როცა გა მომეღვ იძა, როცა ვიგრ ძენი რომ ჩემი სუ ლი და ტყვ ევებული იყო ბანკ ირ ის პორტფელშ ი, შეტანილი იყო ანგა რიშებში, დაწ ერ ილი იყ ო წ ითელი მელნით, ყოვ ელი მხრ იდან ჩემი ვალები გა მოხტნენ კალიებ ივ ით. იმათ ვხედავდი კ ედლის საათში, სავარ ძლებ ზე, ავეჯზ ე, რ ომელსაც მე გა ნსა კუ თრ ებული სიამოვნებით ვხმარ ობ დი. ჩემი თამასუქ ები გა პროტესტდა . სამი დღის შ ემდეგ ვალი გადავ იხადე. აი, რ ოგორ მოხდა ეს. ერ თმა სპეკუ ლიანტმა წინა დადება მომცა მიმეყიდა კუნძუ ლი, რ ომელიც მდინარ ე ლუა რაზ ე მქ ონდა და სა დაც დედაჩემი იყ ო და საფლავ ებუ ლი. და ვთა ნხმდი. როცა 167 ნოტა რიუსის ბნელ ოთახში ვიჯექ ი და შ ეთა ნხმებას ხელს ვაწერდი , ისეთი სიცივ ე ვ იგრძენი, როგორსა ც სარ დაფში ვგრ ძნობ თ ხოლმე. ჟრუანტელმა დამია რა, რ ოგორ ც იმ დრ ოს, როცა მამა ჩემის ა ხლა დ გა თხრილ სა ფლავ ს დავ ცქეროდი. ეს შ ემთხვ ევა ცუ დ ნიშ ნად მივიჩნიე, მომეჩვენა , დედა ჩემის ხმა მესმის და მის ა ჩრდილს ვ ხედავ-მეთქი; თითქო ჩემი საკუ თარ ი სა ხელი მესმოდა ზარების რეკვაშ ი! კუნძუ ლშ ი აღებუ ლი ფუ ლით ვა ლებ ი გავისტუმრე და კიდევ ორ ი ათა სი ფრანკი დამრჩა. რასა კვ ირვ ელია, შ ემეძლო ხელახლა მეცნიერ ის მშ ვიდობიანი ცხოვრება დამეწ ყო, ჩემს სხვ ენზე დავბრუ ნებ ულიყა ვი ცხოვრ ებ ის გამოცდილებ ით, დიდძალი დაკვ ირვ ებ ით და ერ თნაირ ი რეპუტა ციით აღჭურვ ლი. მა გრა მ თეოდორ ამ ხელიდან რ ოდი გაუშვა თავისი მსხვერპლი. ჩვ ენ ხშირად გვესმოდა ერთმა ნეთის სა ხელი. მე მისი თაყვა ნისმცემლები ვაიძუ ლე სა ყვირით ედიდებინა თ ჩემი ჭკუა , ჩემი ცხენები, ჩემი წარ მატება, ჩემი ეტლები. ეს ქალი ა დრინდებულად ცივ ი და უ გრ ძნობი დარ ჩა , თვ ით მაშ ინაც კ ი, როცა რასტინია კმა ეს საშინელი სიტყვ ებ ი უთხრა : «იგი თავ ს იკ ლავ ს თქვ ენთვ ის!» მთელ ქვ ეყა ნას დავა კისრ ე შურ ი ეძია ჩემი გუ ლისა თვ ის, მაგრამ ვერა ფერს გავხდი! როცა ჩემი სულის სიღრ მეებ ი გამოვიკვ ლიე, ვ იგრძენი, რომ მას სრ სვილი ღრღნიდა, რ ომ იგი და მპა ლიყ ო კიდეც. დემონს ჩემს შუბ ლზ ე თავ ისი მამლისებურ ი დეზ ის ნიშა ნი დაეტოვებ ინა. ამიერ იდა ნ ჩემთვ ის შეუძლებ ელი იყ ო უარი მეთქ ვა რისკია ნი ცხოვ რებ ის

თრ თოლა სა, წყ ეუ ლი სიმდიდრ ის ფაქ იზ სიამოვნება ზე. მილიონერ ი რ ომ გავმხდა რიყავი, არა ფერს გავაკ ეთებ დი გარ და თა მაშ ობისა , ჭამისა, ხეტია ლისა. აღა რ შემეძლო მარ ტოდმა რტო დავრ ჩენილიყავ ი ჩემს თავ თა ნ. მე მჭირ დებოდა მეძავ ი ქა ლები, ყა ლბი მეგობრები, ღვინო, უხვ ი ჭამა -სმა, რა თა მუდამ გაბ რუებული ვყ ოფილიყავ ი. სამუ დამოდ გავწ ყვიტე ის კავ შირები, რ ომელიც ადამია ნს ოჯა ხთან აკა ვშირებს. სიამოვნებ ის ტყვე გავ ხდი და ბ ოლომდე უ ნდა გამევლო თვ ითმკ ვლელობ ის საბედისწერო გზა. ჩემი მდიდრუ ლი ცხოვ რებ ის უკანასკნელ დღეებში ყოვ ელ სა ღა მოს წრ ამოუდგენელ თავშ ეუკ ავებ ლობას ვ იჩენდი, მაგრამ დილით სიკვ დილი ხელა ხლა ცხოვრებისკ ენ მისრ ოდა. სა ლამა ნდრის მსგავ სად შ ემეძლო შეუ შფოთებ ლად ხანძარშ ი შ ევსუ ლიყავ ი. ბოლოს, როცა ჯიბ ეშ ი აღარ აფერ ი და მრჩა, გარდა უკანასკ ნელი ოცფრანკიანისა , რასტინიაკის ბ ედნიერ ი თამა ში გამა ხსენდა . * * * 168 _ ეჰ, ეჰ!.. _ წამოიძა ხა რაფა ელმა , რადგან უ ცებ მოაგონდა თილისმა , რ ომელიც მაშ ინვე ჯიბიდა ნ ამოიღო. იმით აიხსნებოდა ეს, რომ ის დაღლილი იყ ო ამ გრძელი დღის ბრძოლით და არ შეეძლო თავისი გონებ ის საჭე მოემარ ჯვებინა ღვინის და პუ ნშის ტა ლღებ ში, თუ იმით, რომ ის მოგნებებმა ააღელვა, ხოლო სა კუთარი სიტყვების ნია ღვარ მა დაა თრ ო, _ რა ფაელი აღფრ თოვა ნებაშ ი გა დავა რდა , რ ოგორ ც ადამია ნი, რომელიც სრ ულია დ გონება დაკა რგუ ლია . _ ეშ მაკმა წაიღოს სიკ ვდილი! _ დაიყვირა მა ნ და ტყავ ი შ ეანავა რდა . _ მე ახლა უკვე სიცოცხლე მწყ ურია! მდიდა რი ვარ, ყველა სა თნოება მაქვ ს. ვ ერაფერ ი ვ ერ გა მიწევს წ ინააღმდეგობას. ორა სი ათასი ლივ რის შემოსვალი მსურ და და მექნება კ იდეც. მომესალმენით, ღორ ებ ო, რომელნიც ნოხებზ ე გა გორებულხარ თ, თითქ ო ნა კელზ ე იწვ ეთ! მე მდიდა რი ვარ, ყვ ელა ს გიყ იდით, თვ ით იმ დეპუ ტატსაც კი, რომელიც ა ი, იქ ხვრ ინავს! მოდით, მაღალი საზ ოგადოების არა მზადებ ო, და დამლოცეთ! მე პა პი ვარ. რაფა ელის ყვირილმა , რომელსა ც მანა მდე ხვრ ინვა ფარ ავდა , უცებ გააღვიძა მძინა რეებ ი, მათ და ინახეს, რომ ძილის და მფრ თხობ ი თვ ით ძლივს იდგა ფეხზე და გინებ ით გა უმასპინძლდნენ მა ს. _ ხმა ჩა იკ მინდეთ! _ უყვირა რა ფაელმა . _ თქ ვენს ბუ ნაგებშ ი შ ეძვერ ით! _ ემილ, დიდძა ლი საუ ნჯე მაქ ვს, შ ენ ჰავანის სიგა რებს მოგცემ. _ მესმის, _ უპასუხა პოეტმა , _ ან თეოდორა ან სიკვდილი! გა ნა გრ ძე! შ ენმა შაქარ მოყრილმა თეოდორ ამ მოგატყუა . ყოვ ელი დედაკა ცი ევა ს ნა ყოფია. შ ენს ამბავშ ი სრ ულა იდ არაფერ ია დრამა ტული. _ აჰ, შ ენ ხომ გეძინა, ეშმა კო! _ არა , ან თეოდორ ა ან სიკვ დილი! მესმის.

_ გამოფხიზლდი, _ დაუყვ ირ ა რაფა ელმა და შა გრენის ტყავი დაარ ტყა, თითქ ო ელექტრონაკა დის გამოწვ ევა სდომებ ოდეს. _ რა მოგდის! _ თქვა ემილმა , რომელიც წა მოდგა და ხელი მოხვ ია რა ფაელს, _ ნუ და გავ იწ ყდება , ჩემო კარ გო, რომ ცუ დი ყოფაქცევ ის ქალებ თან იმყ ოფებ ი. _ მე მილიონერ ი ვარ ! _ თუ მილიონერ ი არა, მთვრა ლი კი უეჭველად ხარ. _ მთვ რალი ვარ ხელისუ ფლებ ით. შ ემიძლია მოგკლა! სიჩუმე! .. მე ნერონი* ვარ , მე ნა ბუქ ოდონოსორ ი* ვარ!

169 _ რაფა ელ, ჩვენ ურიგო საზ ოგადოებაშ ი ვარ თ, პირ ადი ღირ სების დასა ცავა დ მაინც და დუმდი. _ ჩემი ცხოვრება მეტად ხა ნგრძლივ ი დუ მილი იყო. ახლა მთელი ქვყენის წ ინააღმდეგ მინდა შურ ი ვ იძიო. მე ამიერ იდან ა ღარ მესია მოვ ნება ოქრ ოვერ ცხლის ფლა ნგვა, მე ჩემს ეპოქა ს წავბა ძავ და გა მოვ ხატავ, მე ადამიანთა ცხოვრებას, გონებას და სულს ჩავ ნთქავ. ა ი, წვრილმანობა ს მოკლებული კ ომფორტი! რა ს იტყვი? ნადიმი შავი ჭირ ის დროს! მე შევ ებრ ძოლები ყოვ ელგვა რ ციება ს, ყვ ითელს, ცისფერს, მწვა ნეს შ ევებრძოლებ ი ჯარებს, სახრ ჩობელებს. შემიძლია თეოდორ ას და ვეუ ფლო... მაგრამ არა , მე არ მსუ რს თეოდორა , იგი ჩემი ავადმყოფობაა, მე ვკვდებ ი თეოდორა თი! მე მინდა თეოდორ ა დავ ივ იწ ყო. _ თუ ღრ ია ლი არ შესწყვ იტე, სასა დილოშ ი შ ეგა თრ ევ . _ ხომ ხედავ ამ ტყავ ს? ეს სოლომონის ანდერძია . იგი მე მეკუთვნის, ეს სოლომონი, ეს უმეცარი მეფე! არაბეთიც ჩემია , ჰეტრ ეა ც, სა მყარ ოც ჩემია. შენც ჩემი იქ ნებ ი, თუ მოვინდომე, ფრ თხილად იყავ ი. მე მინდა მთელი შენი ჟურ ნალისტების დუქა ნი ვიყ იდო, შენ ჩემი მსახური იქნებ ი. კუ პლეტებ ს დამიწ ერ. ქა ღა ლდებს მომიწ ესრ იგებ. ლა ქიავ! ლა ქია ნიშნავს: «ის თავ ს მშვ ენივ რად გრძნობს იმიტომ, რომ არაფერს არ ფიქრობს». რა ფაელმა ძლივ ს მოა სწრ ო ამ სიტყ ვებ ის წარმოთქმა, რომ ემილმა იგი სასა დილოშ ი გაიტა ცა. _ ძლიერ კარ გი, მეგობ არო, შენი ლაქ ია ვარ. მაგრამ ჩქა რა შენ გაზ ეთის მთა ვარი რედაქ ტორი უნდა გახდე. გა ჩუ მდი! ზრდილობა დაიცავი ჩემი გუ ლისა თვ ის. ხომ გიყვ არვარ ? _ თუ მიყვარ ხარ? შენ ჰავა ნის სიგარ ები გექნება ამ ტყავის წყ ალობით. ეს ტყა ვი ყოვლისშემძლეა . საუცხოო სამკურ ნა ლო საშ უალებაა , შემიძლია კორ ძებ ი მოგირჩინო. კორ ძები ხომ გაქ ვს? ახლავე მოვსპობ. _ არასოდეს ასეთი სულელი არ მინახიხარ ... _ სულელი, ჩემო მეგობა რო? არა , ეს ტყავ ი შ ეიკუ მშ ება, რ ოცა მე სურვ ილი დამება დება... ეს თითქო სიტყვა -პასუ ხია. ბრა მინი,* _ აქ ბრა მინია

სა ქმეშ ი ჩარეული! _ ბრა მინი დიდი ხუ მარა ყოფილა , ვ ინა იდან, ხომ ხედავ ტყავი სურვ ილებმა უნდა გა აფარ თოოს. _ ოღონდა ც. _ არ გჯერა ?

170 _ როგორ გინდა შ ენი აბდაუბდა დავიჯერ ო? _ სანა ძლეოს ვდებ , შემიძლია ახლავე და გიმტკიცო. ზ ომა ავ იღოთ... _ ახლა აღა რ დაიძინებს, _ წამოიძა ხა ემილმა, როცა და ინახა, რომ რაფა ელმა სასადილო ოთა ხში რაღაცის ძებ ნა და იწ ყო. მაიმუ ნისებუ რი სიმარ ჯვ ით, იმ უცნაურ ი ნათელმხედველობის წყალობ ით, რ ომელსაც ხშირა დ იჩენენ მთვრ ალი ადა მიანებ ი, რაფა ელმა შ ეძლო ხელსა ხოცის და სა წერელის პოვ ნა, თან გაიძა ხოდა: _ ავიღოთ ზ ომა ! ავიღოთ ზ ომა! _ ძლიერ კარ გი, _ უ თხრა ემილმა , _ ავიღოთ! მეგობ რებ მა ხელსახოცი გაშალეს და ზედ შაგრენის ტყა ვი დაადეს. ემილის ხელი ნა კლებ კა ნკა ლებდა , ვიდრ ე რაფა ელისა , მან კა ლმით შ ემოხა ზა ტყავის კ ონტურ ებ ი, ხოლო ამა ვე დროს მისი მეგობარ ი იმეორებდა: _ მე ვ ისურვე ორასი ა თასი ლივ რის შემოსავა ლი, ხომ მარ თა ლია? როცა ეს სუ რვილი შ ემისრულდება, დავინა ხავ , როგორ შ ეიკუ მშ ება ჩემი შაგრ ენი. _ ჰო... ახლა დაიძინე. ხომ არ გინდა ამ დივანზე დაგა წვინო? რბილა დ წევ ხარ ? _ ჰო, ჩემო ბეჭდვ ითი სიტყვის ძუ ძუ თა ბალღო. შენ გა მარ თობ , ბუზებს გა მირეკ; მა შასა დამე, ჰავანის სიგარებს მოგცემ... _ კა რგი, აცა ლე შ ენი ოქრ ო დადუღდეს, მილიონერო. _ შ ენ კ ი აცალე შენი სტა ტიებ ი დადუ ღდეს. ღამე მშვიდობ ისა, ღა მე მშვ იდობ ისა უსურვ ე ნაბუ ქოდონოსორს!.. სიყვარუ ლი! სა სმელი! სა ფრა ნგეთი!.. სა ხელი... სიმდიდრე... სიმდიდრე... ჩქარა ორ ივ ე მეგობარ მა თავ ისი ხვრ ინვა შეუ ერ თა მუ სიკა ს, რომელიც სა ლონებშ ი გა ისმოდა . სანთლებ ი თანდა თან ქრებ ოდა და ბროლის რ ოზეტებს ტკაცა ნი გა ჰქ ონდა . ღამემ შავ ი ლეჩა ქი გადააფა რა ამ ხანგრ ძლივ ორ გიას, რომელშ იც რაფა ელის მოთხრობა თითქო მეტყვ ელებ ის ორგია იყ ო, უაზ რო სიტყვების ორ გია ან კიდევ, აზრ ებ ისა, რ ომელთა ც ხშირა დ მეტყვ ელება აკლდა . მეორ ე დღეს, შუა დღისა ს, მშვ ენიერ ი ა კვილინა მთქნარებით წა მოდგა. და ქანცუ ლი იყ ო, ლოყ ებ ზე მარ მარ ილოს ძარ ღვ ებივით იმ ხავ ერ დგადა კრუ ლი ტაბურ ეტის ნიშა ნი ეტყობ ოდა, რომელზ ედაც მა ს

თავ ი ჰქონდა მისვენებუ ლი. ევ ფრა სია მისი ამხანა გის მოძრაობამ გა მოა ღვ იძა, უცებ წა მოხტა და ჩახლეჩილი ხმით და იყ ვირა. მისი ლამა ზი სახე, ესოდენ თეთრ ი, ესოდენ ქორ ფა წ ინა ღამით, ფერმკრთალი და გაყვ ითლებ ული იყო 171 საავ ადმყოფოში მიმავა ლი ქალის სახესავით . ნელ-ნელა სტუ მრები გა მოფხიზ ლდნენ, ისინი ღრმად ოხრავ დნენ, ხელ-ფეხი დაბუჟ ებუ ლი ჰქონდათ, თავ ი _ და მძიმებ ული. შემოვ იდა მსა ხურ ი, რათა ჟა ლუზ ებ ი და ფანჯრ ებ ი გაეღო. მზ ის სხივ ებ ი აციმციმდა მძინა რეთა თავ ებ ზე და მთელი კრ ებუ ლი ფეხზ ე წა მოდგა. ქა ლებ ს ძილშ ი თმა დაშლოდათ, ტანისამოსი და ჭმუჭნოდათ, დღის სინათლემ ულამაზ ო სანახა ობა გა მოაა შკარა ვა: კუ ლუ ლებ ი უშ ნოდ ჩამოკ იდებ ოდათ, სახის გა მომეტყველება შეცვ ლოდათ, თვა ლები ამოღა მებ ოდათ და ქანცუ ლობ ის გა მო. მამა კაცებ ი უარს ამბობ დნენ თავიანთ ღამის სა ყვარ ლებ ზე, როცა ხედავ დნენ, რომ ისინი ფერ წასუ ლი, გათელილი იყვ ნენ, რ ოგორ ც ყვავ ილებ ი, რომლებ იც ქუჩაშ ი რ ჩებ ა პროცესიის გავლის შემდეგ. ეს გულზვიადი მა მაკ აცები კიდევ უფრო სა შინელი იყვ ნენ. ა დამია ნს ჟრუა ნტელი დაუვლიდა ამ ჩაცვ ინუუ ლი თვა ლებ ის დანახვა ზე, რომელნიც თითქო ვერა ფერს ხედავდნენ, იმდენა დ გა მოშტერებულნი იყვ ნენ მოუსვ ენა რი ძილით, უ ფრო დამღლელით, ვიდრ ე ძა ლებ ის ა ღმდგენელით. იყო რა ღაც ონავ რული და მხეცუ რი ამ დაღლილ სახეებში, სადა ც გა შიშვლებუ ლი ჩანდა ფიზ იკ ურ ი ნდომა, გაძა რცვუ ლი იმ პოეზიისა გა ნ, რ ომელიც ჩვ ენს სუ ლს ამკობ ს. მხატვ რებ ი და მეძავი ქალებ ი თვა ლებ გა ცეცებუ ლი უსიტყვ ოდ უცქ ერ ოდნენ უწ ესრიგო დარბა ზს, რ ომელიც დარბ ეუ ლი და შემუსვ რილი იყო ვნებ ათა ცეცხლით. უცებ სატა ნისებურ ი ხარხა რი გაისმა, რ ოცა ტა იფერი შეეცადა გრიმა სით მისა ლმებოდა თა ვის სტუ მრ ებს. მისმა ოფლიანმა და გაჟინჟ ღილებუ ლმა , სინდისის ქენჯნისაგან თავ ისუფალმა სახემ ღირსეუ ლი დამთავრ ება მისცა ამ ჯოჯოხეთუ რ სურა თს. თუ მცა ეს ახალგა ზრდა ქალები უკვ ე შეჩვ ეუ ლი იყვ ნენ ბ იწ იერ ცხოვრებას, მაგრამ მრავა ლ მა თგანს გაახსენდა თავ ისი უმწ იკვლო ბავშვობა, როცა ისინი სოფელშ ი იღვ იძებდნენ და ვარ დებითა თუ ცხრა ტყავა თი შემკუ ლ ფანჯა რაში ქორფა ვ ელს დაინა ხავ დნენ, მოჯადოებულს ტორ ოლას მხიარუ ლი ჭიკჭიკ ით, განა თებულს დილის რიჟრა ჟით და პირ დაბ ანილს ცვა რ-ნამით. სხვ ებს თვ ალწინ ოჯა ხური საუ ზმე ეხატებოდა , დიდი სუ ფრა , რომელსა ც მხია რული ბავშვ ებ ი და დედ-მამა უსხდნენ და უბრ ალო კერძს შეექ ცეოდნენ. ერ თი მხა ტვარ ი თავ ის წყნა რ ატელიეზ ე ოცნებ ობ და, თავის უმწიკვ ლო ქა ნდაკებაზ ე, თავ ის კოხტა მოდელზე, რომელიც მას უცდიდა . ერ თ ახა ლგაზრ და კაცს ა გონდებ ოდა სა სამა რთლოს პრ ოცესი, რომლისგა ნა ც მთელი ოჯახის ბ ედი იყო დამოკ იდებ ული, აგონდებოდა ხელშ ეკ რულებ ის დადება , რომელიც მის და სწრ ება ს მოითხოვდა. მეცნიერი თავ ის კაბინეტზ ე ფიქრობდა , სა დაც მას კეთილშობილი სა მუშა ო 172

ელოდა . თითქმის ყველანი თავიანთ თა ვს უჩიოდნენ. ამ დრ ოს სიცილით გამოჩნდა ემილი, ვარ დისფერი და ქ ორფა , როგორც მოდათა მა ღა ზიის ულა მაზესი ნოქარ ი. _ თქვენ უფრო მა ხინჯები ხარ თ, ვ იდრე მოწ მეებ ი, რომელნიც ქონების აწერას ესწრ ებ ია ნ! _ წა მოიძახა მა ნ. _ არა ფრ ის გაკეთებ ა აღარ შ ეგიძლიათ. ეს დღე დაკარ გუ ლია; ჩემი რჩევა ა, ვ ისაუ ზმოთ. ამ სიტყვ ებ ის გაგონებ ისთანავ ე ტა იფერ ი გავ იდა გა ნკარ გუ ლების გასა ცემად. ქალებ ი მოდუნებუ ლი ნაბიჯით წავ იდნენ, რა თა ტანისამოსი გა ესწორ ებ ინათ სარკ ეების წ ინ. ყვ ელა მ ძალა მოიკრ იბა. თავაშვ ებუ ლებ მა ქადა გება წაუ კითხეს კეთილგონიერ თ. მეძავ ი ქა ლები დასცინოდნენ იმა თ, ვ ისა ც ძა ლ-ღონე აღა რ შესწევდა ამ მძაფრი ლხინის გასა გრ ძობა დ. ერთ წუ თშ ი ეს აჩრდილებ ი გამოცოცხლდნენ, შეჯგუფდნენ, საუბ არი და სიცილი და იწ ყეს. რამდენიმე ხელმარ ჯვ ე და მარ დმა მსახუ რმა სწრაფად და ალა გა დარ ბაზები. დიდებული სუ ფრა გაიშა ლა. მაშ ინვ ე სტუ მრები სა სადილოში შეიჭრნენ, აქ გუშინდელი ორგიის ანაბ ეჭდთან ერთა დ, რ ოგორ ც სულთმობრ ძავ ის უკანასკ ნელ ცა ხცახშ ი, კიდევ შ ერჩენილი იყ ო სიცოცხლისა და აზრ ის გა მონაკ რთომი. ყველიერ ის კარ ნავა ლის მსგავ სად სა ტურ ნალია დამარ ხუ ლი იყ ო შენიღბულ ა დამია ნთა მიერ , რომელნიც დაიქა ნცნენ ცეკ ვით, შეზარ ხოშ დნენ სიმთვრა ლით, მაგრამ მა ინც უ ნდოდა თ უძლურ ი სია მოვ ნება გა ნეგრ ძოთ, რათა სა კუთარი უძლურ ება არ გაემხილა თ. მა გრა მ ამ დრ ოს, როცა ეს უშ იშა რი საზ ოგა დოება კაპიტალისტის სუფრა ს შ ემოერტყა , გა მოჩნდა ნოტა რიუსი კა რდო, რ ომელიც წინა ღამით სადილის გათა ვებ ისთა ნავ ე გა იპარა , რათა თავისი ორ გია თა ვისი ცოლის საწ ოლში დაემთავრებინა ; მის პირ მოთნე სა ხეზე ტკბ ილი ღიმილი კრ თოდა. მას თითქ ო ეყ ნოსა რა ღაც მემკვიდრ ეობ ის არ სებ ობა , რომლისთვ ისაც შეეძლო გემო გაესინჯა , ის გა ეყო, აეწერა, საბუ თების წ იგნში შეეტა ნა , მემკვ იდრეობ ის, რ ომელიც აღსავსე იქნებ ოდა ოქმებ ით, მსხვ ილი ჰონორა რებ ით, ისეთივე ცვრ ია ნით, როგორიც ის ფილე იყ ო, რ ომელშიც მასპინძელი და ნას არ ჭობ და . _ ოჰ, ოჰ! ჩვ ენ ნოტარ იუ ლი წესით უ ნდა ვ ისა უზმოთ, _ წა მოიძახა დე კ იუ რსიმ. _ თქვ ენ დრ ოზე მოდიხა რთ, რათა ყვ ელა ეს ნივ თი დანომროთ და ა ღნუ სხოთ, _ უთხრა ბანკირმა და ხელით მთელი წვეუ ლება მოხაზა . _ ანდერძისა არ ვიცი, მაგრამ ქ ორწ ინებ ის ხელშ ეკრუ ლებ ის დადება კი შ ეიძლება მოხდეს! _ თქვა მეცნიერმა, რომელიც ერ თი წლის წინ ბ ედნიერ ად და ქორწ ინებ ულიყ ო.

173 _ ერ თი წუთი მიბოძეთ, _ უპასუხა კარ დომ, რომელიც გა აოგნა ბოროტი დაცინვ ების ხორ ომ, _ მე აქ სერ იოზუ ლი საქ მისა თვის მოვედი. ექვ სი მილიონი მოვ იტანე ერ თი თქ ვენთაგა ნისთვ ის. (ღრმა დუმილი) –

მოწყა ლეო ხელმწ იფევ, _ თქვა მან და რაფა ელს მიმა რთა , რომელიც ამ წუთში უცერემონიოდ თვალებს იწმენდდა ხელსა ხოცის ყურ ით, _ ქა ლბატონი დედა თქვ ენი ქა ლიშვ ილობაში გვა რად ოფლაჰა რტი ხომ არ ბრ ძანდებოდა? _ დიახ, _ უპა სუხა რა ფაელმა. _ ბარბ -მა რი ოფლაჰარტი. _ თქვ ენი და ქალბატონი დე ვალენტენის დაბადებ ის აქტები ხომ არა გა ქვთ? _ მგონი, უნდა მქ ონდეს. _ ძა ლია ნ კარ გი, ბატონო, თქვ ენ ბრძა ნდებით ერ თადერ თი მემკვიდრ ე მაიორ ოფლაჰარტისა, რ ომელიც შარშა ნ აგვ ისტოში გა რდა იცვალა კა ლკ უტაშ ი. _ ძნელია ასეთი კალკუტური სიმდიდრ ის კა ლკუ ლაცია! _ წამოიძა ხა ერ თმა სტუმა რმა . _ მაიორ მა თავ ის ანდერძშ ი დიდი თა ნხებ ი დაუ ტოვა სხვა დასხვა საზ ოგადოებ რივ დაწ ესებუ ლებებ ს, და საფრა ნგეთის მთავ რობა მ მისი მემკვ იდრეობ ის საბუ თები გამოსთხოვა ინდოეთის კომპანიას, _ განაგრძო ნოტა რიუსმა. _ ამ წუ თშ ი იგი სავსებით გაწ მენდილი და გამორკვ ეუ ლია. ორი კვირაა მე უნაყ ოფოდ ვეძებ დი ქალბა ტონ ბარბ -მარ ი ოფლაჰა რტის ინტერ ესთა წარმომა დგენლებ ს, როცა გუშინ სა დილად... ამ წუთში რაფა ელი უცებ წამოხტა და ისეთი მძაფრ ი მოძრაობ ა გააკეთა, თითქო ჭრ ილობა მიეღოს; გარშ ემო თითქო უსიტყ ვო შ ეძა ხილი გაისმა. სტუმრ ებ ის პირვ ელი გრძნობა ნაკა რნა ხევი იყ ო ყრუ შურ ით, ყვ ელა მ თვა ლებ ი რა ფაელს მიანა თა , როგორ ც ლა მპრ ებ ი. შემდეგ ბუტბუტი გა ისმა , როგორ ც გაბ რაზ ებუ ლ პარტერ ში ხდება ხოლმე, აჯა ნყების დრ ტვინვა დაიწყ ო, განძვინვ არდა , ყველამ თითო სიტყვ ა თქვა , რათა სა ლამი მიეძღვ ნა ამ უზარ მაზა რი სიმდიდრ ისათვის, რ ომელიც ნოტა რიუსმა მოიტანა . რაფა ელი უცებ გამოა ფხიზ ლა ბედისწერის მოულოდნელმა წყა ლობ ამ; მა ნ სა ჩქა როდ მაგიდა ზე გაშალა ის ხელსახოცი, რომლითაც ცოტა ხნის წინა თ შაგრენის ტყა ვი გაზ ომა . არავის ყურა დღებ ა არ მიუ ქცევ ია . თილისმა ზედ დაადო და უნებუ რად შ ეკრ თა , როცა ხელსახოცზე მოხა ზულ კ ონტრუ სა და ტყავ ს შორ ის ცოტაოდენი განსხვავ ება და ინახა. _ რა მოსდის? _ წამოიძახა ტა იფერ მა . _ ია ფად კი დაუჯდა თავისი სიმდიდრ ე. _ ხელი მოჰკ იდე, შატიონ, _ უთხრა ბიქსიუ მ ემილს. _ სიხარულმა არ მოჰკლას. მემკვიდრ ის და მჭკნა რი სახე საშ ინლა დ გა ფითრ და , თვა ლები ჩაუ ღამდა , მიცვა ლებულის ნიღაბი გა დაეფა რა. იგი სიკ ვდილს ხედავდა. ეს ზვიადი ბა ნკ ირ ი, 174

გარ შემორტყ მული და მჭკნარი მეძავ ი ქა ლებ ით , ეს მა ძღარ ი სა ხეები, ეს სიხარუ ლის ა გონია მისი ცხოვ რებ ის ცოცხალი სუ რათი იყო. რაფაელმა სა მჯერ დახედა თილისმას, იგი თა ვისუ ფლა დ ეტეოდა ხელსა ხოცზ ე მოხაზუ ლ შეუბრალებ ელ ხაზებში; იგი შეეცა და თავ ი დაერწმუნებინა , მხედველობ ა მატყუ ებსო, მაგრამ ნა თელი გრძნობ ა ანადგუ რებ და მის ურწ მუნოებას. სამყა რო მა ს ეკუ თვ ნოდა, მა ს ყოვ ელივ ე შ ეეძლო და მეტი არა ფერი სურ და. რ ოგორ ც უდაბ ნოში მოხვედრ ილ მოგზა ურს, მას წყა ლი ცოტა ჰქ ონდა წყ ურვილის დასაკმაყოფილებ ლად და თავისი სიცოხცლე მისი წვ ეთებ ით უნდა გა ეზ ომა . იგი ხედავ და , რომ ყ ოველი სურვ ილი რამდენიმე დღედ დაუ ჯდებ ოდა. მა ს უკვე სწამდა შა გრენის ტყავი, იგი უკვ ე თავ ის სუნთქვა ს უგდებდა ყურ ს, თა ვს უკვ ე ავად გრძნობდა , თავ ის თავს ეკითხებოდა: _ ჭლექია ნი ხომ არა ვარ ? დედა ჩემი ფილტვ ებ ის ავადმყოფობ ით ხომ არ გარდაიცვა ლა? _ აჰ, რაფა ელ, კა რგა დ კი გა ერ თობით! მე რას მომცემთ? _ ჰკითხა აკვ ილინამ. _ და ვლიოთ მისი ბიძის, მაიორ ოფლაჰარტის გარ დაცვალებ ისთვ ის! აი, კაცი ის ყ ოფილა! _ რა ფაელი სა ფრანგეთს პერ ი გა ხდება ! _ ვაჰ, რას წარმოა დგენს სა ფრა ნგეთის პერ ობა ივ ლისის რევ ოლუციის შ ემდეგ! _ თქვა სა ქმის მცოდნემ. _ გექ ნება თუ არა ლოჟა ბუ ფონების თეატრში? _ იმედია, ყველას გა გვ იმასპინძლდებით! _ თქვა ბ იქსიუმ. _ ასეთი ადა მიანი ყ ოველივ ეს დიდებულა დ გაა კეთებს, _ თქვა ბიემილმა . ამ და მცინავ ი სა ზოგადოების ღრიანცელი კა რგა დ ესმოდა ვა ლენტენს, მაგრამ ვ ერც ერთი სტუმრის აზრ ი ვერ გა ეგო. იგი ბუნდოვ ნა დ ფიქრ ობ და ბრეტანელ გლეხზე, რომელიც მოკლებუ ლი იყ ო აზრ ებსა და სურვ ილებ ს და და ტვირთული იყო ბავშვებ ით, დილიდან სა ღა მომდე ყანა ში მუშა ობდა, უგრეხელის ფაფა ს ჭამდა, ვაშ ლის ნახა დს სვა მდა თავისი დოქიდან, ღვ თისმშ ობელი და მეფე სწ ამდა, საა ღდგომოდ ეზიარ ებ ოდა , კვირა ობით მწვა ნე ვ ელზ ე ცეკვ ავდა , არაფერ ი ესმოდა თავისი მოძღვრ ის ქადა გებისა . ხოლო ეს სუ რათი, რომელიც მის თვა ლწ ინ იყ ო გა შლილი, ეს მოვარაყ ებუ ლი პა ნელი, ეს მეძავ ი ქა ლები, ეს საუზ მე, ეს კომფორტი ყ ელშ ი ებჯინებოდა და ხვ ელას იწვ ევდა . _ სატა ცურ ი ხომ არ გსურ თ? _ დაუ ძახა ბა ნკირ მა. _ მე არაფერ ი მსურს! _ უპასუხა რა ფაელმა მქუხარე ხმით.

175 _ ბრავო! _ თქვა ტა იფერმა . _ თქ ვენ გესმით, რას ნიშ ნავს გამდიდრ ება : იგი კადნიერ ებ ის პატენტია . თქვ ენ ახლა ჩვენი სისხლი და ხორცი ხარ თ! ბატონებ ო, დავლიოთ ოქრ ოს ხელმწ იფების სა დღეგრძელო! ბ-ნი

ვალენტენი, რ ომელიც ექვსი მილიონის პა ტრ ონი გახდა, ხელისუფალიც გახდებ ა. იგი მეფეა , მას ყოვ ელივე შ ეუ ძლია , იგი ყველა ფერზე მაღლა დგას, როგორ ც მდიდა რი ადამია ნი. ამიერ იდან მისთვის გა მოთქმა _ «ფრა ნგებ ი თა ნასწორნი არ ია ნ კანონის წ ინაშეო» _ სიცრ უეა, რომელიც ქა რტიის დასაწ ყისშ ია დაწერილი. იგი არ ემორ ჩილება კანონებ ს, პირ იქ ით, კანონებ ი და ემორ ჩილებიან მა ს. მილიონერებისთვის არ არ სებ ობს არ ც ეშა ფოტი, არ ც ჯა ლათი. _ ჰო, _ უპა სუხა რა ფაელმა, _ თვ ით ისინი თავიანთი თავის ჯა ლა თებ ი არ ია ნ! _ ა ი, კ იდევ ერ თი ცრუ მორწმუნეობ ა! _ დაიყვ ირ ა ბანკირ მა . _ და ვლიოთ! _ თქვა რა ფაელმა და თილისმა ჯიბეში ჩა იდო. _ რა ს შვრებ ი? _ ჰკითხა ემილმა და ხელშ ი ხელი სტა ცა. _ ბატონებ ო, _ მიმართა მან სა ზოგა დოებას, რომელიც დიდა დ გა კვირვ ებუ ლი იყ ო რა ფაელის ქ ცევით, _ უნდა გა გიმხილოთ, რომ ჩვ ენი მეგობარი დე ვა ლენტენი, არა, რა ს ვამბობ ? ბატონი მარკიზ დე ვა ლენტენი გა მდიდრების სა იდუმლოება ს ფლობს. მისი სუ რვილებ ი სრუ ლდება გამომჟ ღავ ნებისთანა ვე. რათა ლა ქიის ან უ გუ ლო ადა მიანის სახელი არ შ ეიძინოს, იგი ყველას გა გვა მდიდრებს. _ აჰ, ჩემო პა ტარა რაფაელ, მე მინდა მარ გა ლიტების სა მკაუ ლი, _ წამოიძა ხა ევ ფრა სიამ. _ თუ იგი უმა დურ ი ადა მიანი არაა , ორ ეტლს მომცემს, რ ომელშიც მშვ ენიერ ი, ჩქ არი ცხენებ ი იქნებიან შ ებმუ ლი! _ თქვა აკვა ლინა მ. _ ისუ რვეთ ასი ათა სი ლივრ ის შემოსავალი ჩემთვ ის! _ ქიშმირ ის შალებ ი! _ გა დაიხა დეთ ჩემი ვალები! _ დამბ ლა და ეცით ბ იძა ჩემს, იგი დიდი ძუნწია. _ რა ფაელ, ათი ათა სი ლივრის შ ემოსავა ლი მომეცი, და ჩვ ენს შორის ყ ოველი ანგარ იშ ი გასწორ ებუ ლია. _ კარ გი იქ ნებ ოდა , რომ იგი ნიკრ ისის ქარებისგან გამა თავ ისუფლებდეს! _ ძირ ს დაა წევ ინეთ რ ენტას! _ დაიძა ხა ბანკირმა . ამ სურვ ილებ მა შადრევ ანივ ით გა დმოსჩქ ეფა. შ ეიძლება ამ გაა ფთრებ ულ სურვ ილებ ში მეტი სერიოზ ულობა იყო, ვიდრ ე ხუმრობა .

176 _ ჩემო ძვირფა სო მეგობ არო, _ თქ ვა ემილმა მძიმედ, _ მე ორასი ა თასი ლივ რის შ ემოსავ ლით დავკ მაყოფილდები; ეს შემისრ ულე, გეთაყვა . _ ემილ, გა ნა შენ არ იცი, რა ფა სად უ ნდა დამიჯდეს ეს?

_ მშვ ენიერ ი გამარ თლებაა ! _ უაპა სუხა პოეტმა. _ გა ნა ჩვენ თავ ი არ უნდა გავწ ირ ოთ ჩვ ენი მეგობ რობ ისთვ ის? _ მე თითქმის მსუ რს სიკ ვდილი გისურვოთ ყვ ელა ს, _ უპასუ ხა ვა ლენტენმა და მჭმუ ნვარ ედ და ღრმად გა და ხედა თა ნამეინახეებს. _ მომა კვდავნი სა სტიკ ნი არ ია ნ, _ თქვა ემილმა სიცილით. _ აი, შენ მდიდა რი ხარ , _ დაუმა ტა მან სერ იოზუ ლა დ, _ და ორიოდე თვის შ ემდეგ ბ ილწი ეგოისტი გახდებ ი. უკვ ე გა მოსულელებუ ლი ხარ და ხუმრ ობა არ გესმის. მხოლოდ ისღა გა კლია , რომ მართლა ც შენი შაგრენის ტყ ავი იწ ამო... რაფა ელს ეშ ინოდა ამ სა ზოგადოების და ცინვისა და დადუ მებ ული იყო. უზ ომოდ ბ ევრ ი და ლია და და თვრა , რათა ერთი წ უთით და ევიწყა თავისი საბედისწერო ყ ოვლისშემძლეობა.

III სუ ლთმობრძაობა დეკემბრის პირ ველ დღეებ ში სამოცდაათი წლის მოხუცი, წვიმის მიუხედავად, ვარენის ქუჩაზე მიდიოდა , ყოვ ელი სა ხლის კარ ებს აცქერ დებოდა და ბავშვუ რი გულუბრყვ ილობ ითა და ფილოსოფოსის და ფიქრებ ული სა ხით ბ -ნ მარ კიზ რა ფაელ დე ვალენტენის მისამა რთს ეძებდა . მის სა ხეზე ნათლად იყ ო აღბ ეჭდილი მძა ფრი მწუ ხარ ებ ის ბრძოლა მბ რძა ნებლუ რ ხასია თთან. ეს სა ხე გამომშრალი იყო ძველი პერ გა მენტივ ით, რ ომელიც იკრუ ნჩხება ცეცხლზე. მისი გრ ძელი ჭაღარა თმა გა წეწილიყ ო. თუ რომელიმე მხატვარ ს ეს უ ცნაუ რი ფიგურა შ ეხვ დებოდა, შავ ტა ნისა მოსიანი, გა მხდარ ი, გაძვალტყავ ებული, ის მას ატელიეში დაბრ უნებისთა ნავე თავის ალბომში შეიტანდა და მისი სურა თის ქვ ეშ მია წერდა : «კ ლა სიკოსი პოეტი რითმის ძებნის დრ ოს». ბოლოს, როგორ ც იყო ამ რ ოლენის* პალინგენეზისმა* ა ღმოაჩინა ნაჩვენები ნომერი და წყ ნარა დ დააკა კუ ნა დიდებუ ლი სასა ხლის კარ იბ ჭეზე. _ ბატონი რაფა ელი სა ხლში ბრძა ნდება ? _ ჰკითხა მან მეკარეს.

177 _ ბ-ნ მარკ იზ ი არავის ღებუ ლობს, _ უ პასუ ხა მსა ხურ მა და ვეებერთელა პურ ის ნაჭერ ი ჩანთქ ა, ყავ ის ფინჯანში ჩა წობ ილი. _ მისი ეტლი აქ დგას, _ უპასუხა უცნობმა მოხუ ცმა და ბრწყინვალე ეტლზე ა ნიშნა, რომელიც ხის ფა ნჩატუ რის ქვ ეშ იდგა კარ იბ ჭის მახლობლა დ. _ ალბათ, ახლავე გამოვა, მე დავუ ცდი. _ აჰ, ჩემო ბერ იკ აცო, თქვენ შ ეიძლებ ა აქ ხვალა მდე მოგიხდეთ ლოდინი. აქ ეტლი ყ ოველთვის მზ ადაა ბატონისა თვის. წადი, გეთა ყვა; მე ექვსას ფრა ნკ ია ნ ჯა მაგირს დავ კარ გავ , თუ ნებადაურ თველა დ უცხო კა ცი შ ევუშვ ი ამ სა ხლში.

ამ წუთში ელამონიდან გამოვიდა და კიბეზე ჩაირბ ინა მაღალმა მოხუ ცმა , რ ომელიც მინისტრ ის შიკრ იკ ივით იყ ო ჩა ცმული. მან აა თვალიერა გა ოცებუ ლი მთხოვნელი. _ აი, ბატონი იონათანიც, _ თქვა ბჭეთამცველმა , _ მოელაპა რაკეთ მას. ორ ი მოხუ ცი, რ ომელთა ც ერ თიმეორ ისკ ენ თა ნაგრძნობა თუ ცნობ ისმოყვარ ეობ ა იზ იდავ და, ერთმანეთს შ ეხვ დნენ ფარ თო ეზოში, სა დაც ფიქა ლ ქვებ ს შორ ის ბალა ხბულახს გამოეყო თავი. სა სახლეში შემაშფოთებ ელი დუმილი მეფობდა. ვ ინც იონა თა ნს შ ეხედავდა , შეეცდებოდა გა ეგო ეს საიდუმლოება , რომელიც თა ვის და ღს ასვა მდა რ ოგორ ც მის სა ხეს, ისე ყოვ ელ სა გა ნს ამ პირ ქუშ სა სახლეში. რ ოცა რა ფაელმა თავისი ბ იძის უზარ მაზარ ი მემკვიდრეობა მიიღო, მაშ ინვე მონახა თავისი ერთგუ ლი ბებ ერ ი მსახურ ი, რომელსა ც იგი ყვ ელა ფერშ ი ენდობ ოდა. თავ ის მხრ ივ , იონათანმა სიხარ ულის ცრემლებ ი და ღვა რა, როცა ხელა ხლა თავისი ბატონი და ინა ხა. მა ს ეგონა, რა ფაელს ვ ერასოდეს ვეღარ შ ეხვ დებ ოდა; მა გრა მ მისი ბედნიერ ება უსა ზღვრო იყო, როცა მა რკიზ მა იგი თავ ის მოურავა დ დანიშ ნა . მოხუცი ყოვლისშემძლე შუა მავლად გა და იქ ცა რა ფაელსა და მთელ დანა რჩენ ქვეყანა ს შორ ის. იგი თავისი ბატონის ქონების უზენა ესი გამგებელი იყ ო, ბრმად ასრულებ და ყოვ ელ მის ფარუ ლ ზრა ხვას. იონა თა ნი თითქოს მეექვსე გარ ეგრძნობა იყ ო, რომლის შ ემწეობით ცხოვრ ების მღელვა რება ნი შენელებუ ლი ა ღწ ევდნენ რა ფაელამდე. _ ბატონო, მე მინდა ბ-ნ რაფა ელს ვესაუბრ ო, _ უ თხრა მოხუცმა იონა თა ნს და კიბ ეზ ე რამდენიმე სა ფეხუ რი აიარ ა, რა თა თავი და ეცვ ა წვიმისა გა ნ. _ ბ-ნ მარკ იზ ს ესაუბრ ოთ? _ წა მოიძა ხა მოუ რავმა . _ იგი ორ იოდე სიტყვას ვ ერ იმეტებ ს ჩემთვ ის _ მისი მამა მძუძისთვ ის. _ მეც მისი მა მამძუძე ვარ , _ უპასუხა მოხუ ცმა . _ თუ თქვენს ცოლს მისთვ ის ოდესღა ც ძუ ძუ უწ ოვებ ია , მე მას თვ ით მოვაწ ოვე მუ ზების ძუ ძუ. იგი ჩემი შვ ილობ ილი, ჩემი ბავშვია, ჩემი ca rus alumn us -ია.* მე ჩამოვაყა ლიბე მისი ტვინი, აღვ ზარ დე მისი გონება, 178 გა ნვავითარე მისი გენია - ეს მე შ ემიძლია ჩემდა სა სახელოდ და საბედნიერ ოდ ვთქ ვა. გა ნა იგი ჩვენი ეპოქის ერთი უშ ესა ნიშ ნავ ესი ადამიანი არაა? მე მისი მა სწავ ლებელი ვ იყავი მეექვსე, მესა მე და რ იტორ იკ ის კ ლასში. _ აჰ, თქ ვენ ბატონი პორ იკ ე ბრ ძანდებით? _ დიახ. მაგრამ, ბატონო... _ სსუ! სსუ! _ დაუ ძახა იონა თანმა ორ მზარეულს, რ ომელთა ხმა ური არ ღვევდა ამ სა ხლის მონასტრ ისებუ რ დუმილს. _ ბატონი მარ კიზ ი ავად ხომ არ ბრ ძანდება?

_ ჩემო ძვირფა სო, _ უპა სუხა იონა თანმა , _ მარტო ღმერ თმა იცის, რა მოსდის ჩემს ბატონს. პარ იზ ში ორ ი სა ხლიც არაა ისეთი, რომელიც ჩვენსას ჰგავდეს. ხომ გესმით? ორი სახლიც. გეფიცებით, რომ არა. ბ-ნმა მარ კიზმა აყ იდვინა ეს სასახლე, რომელიც წ ინათ ერ თ დუკას ეკუთვნოდა . სამა სი ათასი ფრანკი და ხარჯა, სა მასი ათასი ფრა ნკი! მაგრამ ჩვენი სახლის ყ ოველი ნივთი ნამდვილ სასწა ულს წარმოადგენს. ძალია ნ კარ გიმეთქვი, ვთქვი გუ ლშ ი, როცა ეს ბრწ ყინვა ლება დავინახე. აქ ისეთივე ამბავ ია , როგორ იც გა ნსვენებული მისი პაპის ოჯახშ ი: ახა ლგაზრ და მა რკიზ თა ნ მეფის კა რისკ აცები და მთელი ქალაქი ივლის-მეთქი. მაგრამ ბატონმა არავ ის ნახვა არ ისურ ვა. იგი ახირ ებ ულ ცხოვ რებ ას მისდევს, ბატონო პორიკე, ყოვლა დ შეუ საბამო ცხოვ რება ს. ყ ოველდღე ერ თსა და იმავ ე დრ ოს დგება . მარტო მე შ ემიძლია მის ოთახშ ი შ ესვ ლა. ყ ოველდღე, ზა მთა რ-ზაფხულ შვიდ საა თზ ე ვაღებ კარ ებს. ეს ასეა და წესებული. შესვლისთა ნავ ე ვეუბ ნები: _ ბატონო მარკ იზ ო, კეთილინებეთ გამოღვიძება და ტა ნთ ჩაცმა. იგი იღვიძებ ს და დგება . მაშ ინვე საშინა ო ხა ლათი უ ნდა მივა წოდო. იგი ყ ოველთვის ერ თი და იმავ ე ფა სონით და ერ თი და იმავე მატერიისა გა ნაა შ ეკერ ილი. ვალდებული ვარ შ ევცვალო, რ ოგორ ც კი გა ცვდება . დღეშ ი შ ეუძლია ათა სი ფრა ნკ ი შ ეჭა მოს; რა ც უნდა, იმა ს იზა მს. ეს ჩემი საყ ვარელი ბ იჭუ ნაა . უნდა მოგახსენოთ, ისე მიყ ვარს, რომ თუ მარ ჯვენა ყვრ იმალზე შ ემოეკრა , მარ ცხენა ს გავუ წოდებდი. ვერ წა რმომიდგენია, რა ძნელი საქ მე უნდა და მაკ ისროს, რ ომ არ შევუსრ ულო. იმდენი წვრ ილმა ნი რა მ მაქვს გასა კეთებელი, რომ თავისუ ფალი დრო ა ღარ მრ ჩება . ნა ბრძა ნები მაქვ ს ჟურნალ-გაზ ეთებ ი ყოვ ელთვ ის ერ თსა და იმავე ადგილას და ვუწყ ო მაგიდა ზე. წვერსა ც მე ვ პარსავ . მზა რეუ ლი ხუ თასი ოქრ ოს პენსიას და კარ გავ და, რ ომელიც მისი ბატონის სიკვ დილის შემდეგ ელის, თუ საუ ზმე დილით ათ სა ათზე არ იქნა მზად, ხოლო სადილი _ ნა შუადღევ ის ხუთზე. მენიუ წ ინდა წინ მთელი წ ლისთვისაა შ ედგენილი. მარ კიზის ყ ოველი სურვ ილი სრუ ლდება . იგი ჭამს 179 პირვ ელად შ ემოსუ ლ ხილს , საუ კეთესო სანოვა გეს. სადილის პროგრა მა დაბ ეჭდილია ; მან დილითვე ზეპირა დ იცის, რა ექნება სა დილად. იმ დრ ოისა თვის იგი დანიშ ნუ ლ საა თზ ე ერ თსა და იმა ვე ტა ნისა მოსს, ერ თსა და იმა ვე სა ცვალს იცვა მს: ამ საცვა ლსა და ტანისამოსს მე ყოვ ელთვ ის ერ თსა და იმავე სავა რძელზე ვუწყობ. მე აგრ ეთვე უ ნდა ვ იზრ უნო, რ ომ მაუდიც ერთი და იგივე იყოს. თუ ტანისამოსი გაუცვდა , ისე უ ნდა განვუ ახლო, რომ სიტყვ ის თქმაც არ იქ ნეს საჭირ ო. თუ კარ გი დარ ია , შევ დივარ და ვ ეუბნებ ი: _ გარეთ გაბრძანებას ხომ არ ინებებთ, ბატონო? იგი ან ჰოს მიპა სუხებ ს, ან არა ს. თუ გასეირნებ ის სურვ ილი აქვს, ცხენებ ის ცდა როდი სჭირდებ ა - ისინი ყოველთვის მზა დ არიან: მეეტლეს ყოვ ელთვ ის მათრ ახი უნდა ჰქ ონდეს მომა რჯვ ებუ ლი, რ ოგორ ც კარ იბ ჭესთან და ინახეთ. სა ღა მოთი, სა დილის შემდეგ, ბატონი ხან ოპერა ში მიდის, ხა ნ იტალიელებ თა ნ... მა გრა მ არა, იტა ლიელებთა ნ ჯერ

არ ყოფილა , გუშ ინდლა მდე ვერ მოვახერ ხე ლოჟის შეძენა . სწ ორედ თერ თმეტ საათზე შ ინ ბრუნდება დასა ძინებ ლად. დღისით, რ ოცა სხვა არა ფერი აქვს გასა კეთებელი, იგი წიგნს კ ითხუ ლობს, გა ნუწყ ვეტლივ კითხუ ლობს. მე ნაბრძანები მაქვ ს «წ იგნის ვაჭრობ ის ჟურ ნალი» წავ იკითხო, რა თა ახალი წ იგნებ ი შ ევიძინო და ბუხრ ის თავზ ე დავა წყ ო. ნაბრ ძანებ ი მა ქვს ა გრეთვ ე დრ ოგამოშვებით მის ოთახშ ი შ ევიდე, რათა ცეცხლს შევუ კეთო და დავრ წმუ ნდე, რომ არა ფერი აკლია. ერთი პა ტარა წ იგნაკ ი მომცა ზეპირა დ შესასწ ავლა დ. ბატონო, იქ ყველა ჩემი ვა ლდებუ ლება ა ჩაწ ერ ილი, ეს ნა მდვ ილი კატეხიზმოა! ზა ფხუ ლშ ი ყინუ ლის მთელი ზვ ინებ ის შემწეობ ით გრ ილი ტემპერატურ ა უნდა და ვიცვა , ყველგან ყოველთვის ქორფა ყვავ ილები უნდა იდგა ს. არავ ის არ შ ეურა ცხყ ოფს, კრავივ ით უწყინარია, არა სოდეს ზ ედმეტ სიტყვა ს არ იტყვ ის; მხოლოდ სა სახლეში და ბაღშ ი სრული სიჩუ მე უ ნდა მეფობ დეს. ერთი სიტყვით, ყოვ ელი მისი სურვ ილი სრუ ლდება , სანამ გა მომჟღავნდებოდეს. მე ვეუ ბნები, ასე და ასე იმოქმედე-მეთქი, და იგი ყურ ს მიგდებს. თქვ ენ ვერ ც კი წარმოიდგენთ, როგორაა მოწყობილი ყ ოველივე. ოთახებ ი ერთ გრძელ რიგშ ია ჩამწკრივებ ული. წა რმოვიდგინოთ, იგი თავისი ოთა ხის ან კაბ ინეტის კარს ა ღებ ს, უცებ ყველა კარ ი იღება მექა ნიზმის შ ემწ ეობით. მაშ ინ მას შ ეუძლია მთელი სახლი შემოია როს და ყველგან გაღებუ ლ კარ ებს ნა ხავ ს... და ა ი, ბატონო პორ იკ ე, ბოლოს მითხრა : _ იონა თა ნ, შ ენ ისე უნდა მომიარ ო, რ ოგორ ც არტა ხებ ში გახვ ეუ ლ ბავშვს უვლია ნო. დიახ, ბატონო, სწორედ ეს სიტყვები მითხრა : არტახში გახვ ეუ ლსო... ჩემს მა გიერ შენ იფიქრ ე ჩემი მოთხოვნილების დაკ მაყ ოფილებაზ ეო...

180 _ მე ბატონი ვარ , ხომ გესმით? იგი კ ი თითქმის მსახუ რია. და რა ტომ? ეს არავინ იცის, მხოლოდ მა ნ და ღმერ თმა თუ იცის. ახირ ებუ ლი ამბავ ია . _ იგი პოემა ს წერს, _ წამოიძა ხა ბებ ერმა მასწა ვლებელმა. _ თქვენ გგონია თ, ბატონო, რომ პოემას წერს? ეს საკა ტორღო შრომა ყ ოფილა! მა გრა მ იცით რა , მე ეს როდი მწა მს. ხშირა დ მეტყვის, მინდა მცენარ ეუ ლი ცხოვრ ებ ით ვიცხოვრ ოო. გუ შინ ტა ნზ ე ჩა ცმის დრ ოს ტიტა ს შეხედა და მითხრ ა: _ აი, ასეთია ჩემი ცხოვრ ება ... მე მცენარ ესა ვით ვცხოვრობ , ჩემო საბრა ლო იონა თა ნ! ამავ ე დრ ოს სხვები ფიქრ ობ ენ, იგი მონომა ნიაო. ახირ ებუ ლი ამბავ ია , თქვ ენ ნუ მომიკვ დეთ! _ ყ ოველივე ეს მიმტკ იცებს, იონა თა ნ, _ წა რმოთქ ვა მასწავლებ ელმა მძიმე მეცნიერუ ლი ტონით, რომელმა ც უღრმესი მოკრ ძა ლებ ა შთაა გონა ბებ ერ მსა ხურ ს, _ რომ თქვ ენს ბატონს რაღა ც დიდი შრომისთვის მოუკიდია ხელი. იგი აზრ ებშ ია წასუ ლი და არ სურს, რომ ყოვ ელდღიურ ი ცხოვ რებ ის საზრ უნავ ს დაექვ ემდებ აროს. გონებ რივი მუშა ობის დროს გენიოსი ყ ოველივეს ივიწყ ებს. ერ თ დღეს სახელოვა ნმა ნიუტონმა...

_ აჰ, ნიუ ტონი, ჰო... _ თქვა იონათანმა. _ მე მას არ ვ იცნობ. _ დიდმა გეომეტრმა ნიუ ტონმა ოცდაოთხი საათი გაატა რა მაგიდაზ ე ნიდა ყვდა ყრდნობილმა. რ ოცა გამოფხიზლდა , მეორ ე დღე წ ინანდელი დღე ეგონა, თითქ ოს ძინებ ოდეს... მინდა, ჩემი ძვ ირ ფა სი ბიჭი ვინახულო; შ ეიძლება, რამეშ ი გამოვადგე. _ დაიცათ! _ წამოიძა ხა იონა თა ნმა . _ საფრანგეთის მეფეც რ ომ იყოთ, წინა ნდელი, რა საკვ ირ ველია, იქ მა ინც ვ ერ შეხვა ლთ, თუ კარ ებ ი არ შეა მტვრ იეთ და ჩემს გვა მს არ გა დააბ იჯეთ. მაგრამ, ბატონო პორ იკე, ახლავე შ ევატყ ობ ინებ , რომ თქვ ენ აქ ბრძა ნდებ ით და ასე ვკითხავ: «შ ეიძლება მისი შ ემოშვ ება?» იგი ან ჰოს მეტყვ ის, ა ნ არას. არა სოდეს არ ვკითხავ : გნებავ თ? გსურ თ? გწა დია თ? ეს სიტყვები ამოშ ლილია ლექსიკონიდან. ერ თხელ წამომცდა ასეთი გამოთქმა. «ჩემი სიკვდილი ხომ არ გინდა ?» _ მითხრა მა ნ გუ ლისწ ყრ ომით. იონა თა ნმა ელა მონშ ი და ტოვა ბ ებერი მასწ ავლებელი და ა ნიშნა , უკა ნ არ გამომყვ ეო, მა გრა მ იგი ჩქ არა დაბ რუნდა და და მსა ხურ ებუ ლი ბერ იკაცი ბრ წყინვა ლე დარბა ზებ ში გაატარა. ყვ ელა კ არი მარ თლა ც ღია იყო. პორიკემ თავისი მოსწა ვლე შორ იდან დაინა ხა : ფართო ზ ოლებიან საშინა ო ხა ლა თში იყ ო გახვ ეული, ბუხრის წინ იჯდა ღრმა სავ არძელში და გა ზეთს კითხუ ლობდა. მთელი მისი ავა დმყ ოფუ რად მოდუნებუ ლი სხეული 181 ამჟ ღავ ნებ და , რომ იგი უკიდურესი მელა ნქ ოლიის მსხვერპლი უნდა ყ ოფილიყო. იგივ ე მელა ნქ ოლია იყო აღბ ეჭდილი მის შუბლზე, მის და მჭკნარ ყვავილივ ით ფერწ ასუ ლ სახეზ ე. მის პიროვნება ს ახასია თებდა რა ღაც ქალუ რი გრა ცია და ახირ ებუ ლი ქცევა , ესოდენ დამა ხასია თებელი მდიდა რი ავადმყოფებისთვის. მისი ხელები ფა ფუკი და თეთრ ი იყო ლამა ზი ქალის ხელებივით. მისი ქ ერა თმა, ოდნავ შეთხელებ ული, რჩეუ ლი კეკლუცობ ით იყ ო და ხუჭუ ჭებული. რბილი ქიშ მირ ისგა ნ გა კეთებული ბ ერძნუ ლი ჩა ჩი გვერდზ ე გა და წეუ ლიყო მძიმე ფოჩის წყალობ ით. მის ფეხებთა ნ მოოჭვილი მა ლაქ იტის და ნა ეგდო, რომლითაც მა ს წიგნის გვერდები გა ეჭრა. მუ ხლებ ზე ინდურ ი ყა ლიონის საუ ცხოო ქა რვის მუ ნდშტუ კი ეგდო. ამ ყა ლიონის მინანქრიანი გრა გნილი გველივით გაწ ოლილიყ ო მის ოთა ხში. მა გრა მ მისი ახა ლგაზრ და სხეუ ლის სა ერ თო სისუსტეს ეწ ინაა ღმდეგებ ოდა ცისფერ ი თვალებ ი, სადა ც თითქოს მთელი სიცოცხლე იყ ო თავ მოყ რილი და სა დაც არაჩვ ეუ ლებრივი მგრ ძნობ იარ ობა ბრწ ყინავ და. ამ თვალებ ის დანა ხვა გუ ლისტკივ ილს იწ ვევდა . ზოგიერთ მა ყურ ებელს მა სშ ი სა სოწარკვ ეთილებ ის წაკითხვა შეეძლო, სხვებ ი კ ი შ ინაგან ბრ ძოლას იგრძნობდნენ, ისევ ე როგორც სინდისის ქ ენჯნაა: ეს იყ ო უძირ ო თვალების გამოხედვა უძლური ადამიანისა , რომელიც გულის სიღრ მეში მარ ხავს თა ვის სურვ ილს, ან _ ძუნწისა , რომელიც ოცნებაშ ი განიცდის ყველა შესაძლებელ სია მოვ ნებას, მაგრამ უარ ს ამბობ ს მათზე, იმიტომ რ ომ თავ ისი გა ნძის შემცირ ება არ სურ ს; ან კ იდევ - ეს იყო მიჯა ჭვუ ლი პრომეთეს გამოხედვა ან ტახტიდა ნ ჩამოგდებუ ლი ნაპოლეონისა, რ ომელიც 1815 წ ელს ელისეს სა სახლეში გებულობ ს, რომ მისმა მტრ ებმა სტრა ტეგიუ ლი შეცდომა ჩაიდინეს, მთავარ სარ დლობას თხოულობ ს ოცდაოთხი საათის ვადით, მა გრა მ უარს

ღებულობ ს. ეს იყ ო და მპყ რობ ელის და გა ნწ ირ ულის გა მოხედვა! ან, უკეთ ვთქვათ, ეს იყო გამოხედვა, რ ომელიც რამდენიმე თვ ის წინა თ თვ ით რაფა ელმა სენის ტალღებს ან კ იდევ თამა შობა ში დასმულ თავის უკ ანა სკ ნელ ოქ როს მიაპყ რო. თავისი ნებისყ ოფა, თა ვისი გონება მა ს დაემორჩილებინა ამ მოხუცი გლეხის ტლანქი და საღი ჭკუ ისათვის, რომელსა ც ცივილიზ აცია ნაკლებ გა ჰკა რებ ოდა ბატონებთა ნ ორ მოცდა ათი წ ლის სა მსა ხურის დროს. იგი თითქმის ბედნიერ ი იყო იმით, რომ ერთგვა რი ავტომატი გა ხდა. იგი უარ ს ამბ ობ და სიცოცხლეზ ე სიცოცხლის გულისათვის, ხოლო თა ვის სუ ლს სურვ ილთა პოეზ იისაგან ძა რცვავ და . მას თავ ისი ფანტაზ ია დაესა ჭურ ისებ ინა და უბ იწ ო გა მხდარიყო ორ იგენის მსგავსა დ, რა თაAუ კეთ შ ებრძოლებ ოდა მკა ცრ ძა ლას, რომლის გამოწვ ევა მა ნ მიიღო.

182 თავისი მოულოდნელი გამდიდრ ებ ისა და შაგრენის ტყ ავის შემცირ ებ ის მეორ ე დღეს იგი თავ ის ნოტარ იუ სთან იყო სტუმრად . იქ ერ თმა ექიმმა სერიოზ ულა დ უამბ ო, რ ოგორ განიკ ურ ნა თავ ი ვ იღა ც შვ ეიცარ იელმა , რომელიც ჭლექ ით იყ ო დაავა დებული. მას თურმე ერ თი სიტყვაც არ წარმოეთქ ვა ათი წ ლის გა ნმავლობაშ ი, ბოსლის მძიმე ჰა ერს ისუ ნთქავ და გამოზომილად, სახელდობრ, ექვ სჯერ წუ თშ ი, არაჩვეუ ლებრ ივა დ ნაზ სა ჭმელს ღებუ ლობ და. «მეც ასეთი ადამია ნი გა ვხდებ ი! » _ გაიფიქრა რა ფაელმა, რომელსაც სიცოცხლე სწყურ ოდა, რა ც უნდა დაჯდომოდა . ფუ ფუნებ ის წიაღში მან ორ თქ ლის მანქანისებ ური ცხოვრ ება და იწ ყო. რ ოცა ბ ებერმა მასწავ ლებ ელმა ეს ახალგა ზრდა ცხედა რი დაინა ხა , მას ჟრუა ნტელმა დაუა რა: ყოვ ელივე მა ს ხელოვნურად ეჩვენა ამ ნა ტიფ და ფხვიად სხეულში. თვ ალებანთებუ ლ, აზრ ებ ით შუბლდატვირთულ მარ კიზშ ი მა ნ ვერ იცნო თავისი მოწა ფე, რომელიც მას ლოყაწ ითელი და მოსხლეტილი ა ხსოვდა . ამ გუ ლკ ეთილ კ ლასიკ ოსს, ბრძენ კრიტიკოსს და კარ გი გემოვნებ ის დამცველს ლორ დ ბა ირონი რომ ჰქონოდა წაკითხუ ლი, იფიქრებდა , მანფრ ედი ვნახე იქ, სა და ც ჩა ილდ-ჰაროლდის ნა ხვას ველოდიო. _ გა მარჯობა , ძია პორიკ ე, _ უთხრა რაფა ელმა თავ ის მასწავლებ ელს და თავისი ცხელი და ნესტიანი ხელი მოუ ჭირა მის გაყინუ ლ თითებს. _ როგორ გიკ ითხოთ? _ მე კა რგად გა ხლავარ თ, _ უპასუ ხა მოხუცმა, შ ეძრწუ ნებულმა ამ ციებცხელებიანი ხელის შ ეხებით. _ თქვენ? _ ოჰ, იმედი მაქვ ს ჯანმრ თელობა შევ ინარ ჩუ ნო. _ თქვ ენ, უ ეჭვ ელია , რაღაც კა რგ თხზუ ლებას წ ერ თ. _ არა, _ უპასუ ხა რაფა ელმა. _ exe gi m on um en tum... ძია პორიკე, უ კვე დავა მთავ რე ერთი დიდი ფუ რცელი და სამუ დამოდ უარ ი ვუ თხა რი მეცნიერებას. კარ გად არ ც კი ვიცი, სადაა ჩემი ხელთნა წერი. _ რა საკვ ირ ველია, წ მინდა სტილით იქ ნება დაწ ერ ილი, _ უ თხრა მა სწავ ლებელმა . _ იმედი მაქ ვს, თქვ ენ არ შ ეგითვ ისებ ია თ ამ ახა ლი

სკოლის ბარბარ ოსუ ლი სტილი, რ ომელსაც ჰგონია სა სწა ული მოვახდინე, რა კი რონსარ ი მოვიგონეო. _ ჩემი ნაწა რმოებ ი წ მინდა ფიზ იოლოგიურ ი ხა სიათისაა . _ ოჰ, ამით ყველაფერ ია ნა თქ ვამი, _ განაგრძო მასწავლებ ელმა. _ მეცნიერ ულ შრ ომებშ ი გრამა ტიკა ა ღმოჩენათა მოთხოვნილებას უ ნდა დაემორჩილოს. ამისდა მიუხედავა დ, ჩემო კა რგო, მა სილიონის, ბიუფონის, დიდი რასინის ენის, ერ თი სიტყვ ით, 183 ნა თელი , ჰარ მონიული კლა სიკუ რი სტილის და ცვა არ გავ ნებ ს... მა გრა მ ჩემი სტუმრ ობ ის მიზანი დამავ იწ ყდა . მე საქმისთვ ის ვარ მოსული. რაფა ელს გვ ია ნ გაა ხსენდა და ხვეწ ილი ენა მჭევრ ობა და მა ღა ლფა რდოვანი პერიფრ აზ ები, რ ომელსაც მისი ოსტატი იყო შ ეჩვეული ხა ნგრძლივ ი მა სწავ ლებლობის გამო, და თითქ მის ინა ნა , რად მივ იღე იგიო. მაგრამ ვერ ც კი მოა სწ რო მისი გარ ეთ გასვ ლა ესურვა , რომ მა შინვ ე ჩაა ხშ ო ეს სუ რვილი და შა გრ ენის ტყავ ს შეხედა, რ ომელიც მის წ ინ ეკიდა თეთრი მა ტერიის ფონზე: ტყავ ის მისნუ რი კონტურები წითელი ხა ზით იყო შემოვ ლებული; ეს ხაზი თითქოს ჩარჩოს ქმნიდა მის გარ შემო. საბ ედისწ ერ ო ღრ ეობის შ ემდეგ რაფაელი ახშ ობდა ყ ოველ თავ ის უუმსუბუქ ეს ჟ ინსა თუ სურვ ილს და ისე ცხოვრ ობდა, რომ ეს სა შინელი თილისმა ოდნავადაც არ შერხეუ ლა. შა გრ ენის ტყავი თითქოს ვეფხი ყ ოფილიყოს. რა ფაელი იძუ ლებული იყო მის გვ ერ დით ეცხოვ რა, რ ომ მისი მძვ ინვარ ება არ გა მოეწ ვია, ამიტომ მოთმინებ ით მოისმინა ბებ ერ ი მა სწავ ლებლის ენა წყ ლიანი საუ ბარი. პორ იკ ემ მთელი საათი მოა ნდომა მოთხრობა ს, თუ როგორ სდევნიდნენ მას ივლისის რ ევოლუ ციის შ ემდეგ, რა დგან კ ეთილი კა ცი ძლიერ ი ხელისუ ფლებ ის მომხრ ე იყ ო და სა კმა ოდ პა ტრ იოტუ ლი სურვ ილი გა მოეთქვა : მედუქ ნეებ ი თავიანთ და ხლებ თან უ ნდა ისხდნენ, სახელმწ იფო მოღვაწ ეებმა საზ ოგადო საქმეებ ი მარ თონ, ადვ ოკა ტებ ი სა სამა რთლოში დარ ჩნენ, ხოლო სა ფრა ნგეთის პერ ები _ ლუქსემბურგის სა სახლეშიო. მეფე- მოქა ლაქ ის ერ თ პოპუ ლარუ ლ მინისტრს მისთვ ის კარ ლისტობა და ებრ ალებინა და კათედრა წა ერთმია . ახლა მოხუცი უა დგილოდ, უპენსიოდ და უპუ როდ იყ ო დარ ჩენილი. რა დგან თავ ის ღარ იბ ძმისწუ ლს ზრ დიდა და მის ხარ ჯებს იხდიდა წ მინდა სულპიცის სემინარ იაშ ი, იგი უფრო თა ვისი შვილობ ილისა , ვიდრ ე თავისთვის, რაფა ელს სთხოვდა ახა ლ მინისტრთა ნ შუამდგომლობა გა ეწ ია , რომ მისთვის გა მგის ადგილი მიეცათ პროვ ინციის რომელიმე კოლეჟ ში. რა ფაელი თვ ლემდა, როცა მოხუ ცის მონოტონური ლა პარა კი შ ეწყ და. _ კარ გი, ჩემო კ ეთილო პორიკ ე, _ წარმოთქვა მა ნ ისე, რომ არ ც კი იცოდა , რ ომელ კ ითხვ ას უპა სუხებ და, _ მა გრა მ მე არა ფერი შემიძლია, სრულია დ არაფერ ი. ჩემი უ გულითა დესი სურვ ილია, რ ომ თქვენ შესძლოთ... რა ფაელს არ ც კი შეუ მჩნევ ია , რა შთაბ ეჭდილება მოახდინა მოხუცის ყვ ითელ და და ნაოჭებულ შუბლზ ე ამ ბანა ლურ მა სიტყ ვებ მა, ა ღსავ სემ

ეგოიზ მითა და უდა რდელობ ით, რ ომ უცებ ყურ ები ცქვ იტა შეშინებუ ლი შველივით. მა ნ შეა მჩნია , რომ 184 შა გრ ენი შ ეიკუ მშა და წვ რილი თეთრი ხაზ ი ა ღინიშ ნა შავ ტყავ სა და წ ითელ ჩარჩოს შორ ის . მა ნ ისეთი საშ ინელი ხმით და იღრ ია ლა , რომ ბებ ერ ი მასწავ ლებ ელი შეძრწუ ნდა. _ ბებ ერ ო ნადირ ო! _ წა მოიძა ხა მან. _ შენ უნდა დაგნიშ ნონ სა სწავ ლებლის ზედამხედვ ელად? არ მერჩია შენთვ ის ხუ თასი ოქრო პენსია დამენიშ ნა , ვ იდრე ასეთი მომაკვ დინებ ელი სურვილი დამბა დებოდა? შენი სტუ მრობა არა ფერი დამიჯდებ ოდა. სა ფრა ნგეთში ასი ათა სი სამსახუ რია, მე კი მხოლოდ ერთი სიცოცხლე მაქ ვს! ადა მიანის სიცოცხლე მეტი ღირს, ვ იდრე მთელი ქვ ეყ ნიერ ებ ის ადგილები... იონა თან! იონა თა ნი გა მოჩნდა . _ აი, რა საქ მე მიყავ ი, ბრიყვ ო! რატომ მირ ჩიე ეს ვაჟ ბატონი მიმეღო? _ წამოიძა ხა მა ნ და გა ქვავებულ ბ ერიკა ცს მიუ თითა. _ იმისთვ ის მოგა ნდე ჩემი სული, რომ იგი და ფლითო? ამ წ უთშ ი შ ენ ა თი წლის სიცოცხლე გა მომგლიჯე. კიდევ ერთი ასეთი შეცდომა და იქით გა მაცილებ, სა ითაც მე მა მაჩემი გავა ცილე. გა ნა არ მიჯობდა მშვენიერი თეოდორას მფლობელი გავ მხდარ იყავ ი, ვიდრ ე და ხმარ ება გამეწ ია ამ ბებ ერ ი ჩონჩხისა, ამ ბ ღენძისთვის? მაგის სა მყოფი ოქ რო კი მა ქვს... ესეც არ იყოს, თუნდ მთელი დედამიწ ის პორ იკ ოებ ი შ იმშ ილით დაიხოცნენ, მე რა მესა ქმება ? რაფა ელს სიბრა ზისა გან სახე გაუ ფითრ და . მთრთოლვარე ტუჩებ იდან დორბლი წა მოუვიდა , თვა ლებ იდა ნ ცოფს ჰყრიდა . ამ სურა თის დანა ხვაზ ე ორივე მოხუცი ცა ხცა ხმა ა იტანა , თითქოს ბავშვ ები ყოფილიყვ ნენ და გველი და ენა ხოთ. ყმაწვ ილი კაცი მოსწყ და და სავარ ძელშ ი ჩავარ და. მის სუ ლშ ი ერთგვარ ი რ ეაქ ცია და იწ ყო, ანთებ ული თვ ალებიდა ნ ცრ ემლის ნა კა დულმა გა დმოხეთქა . _ ოჰ, ჩემო ცხოვ რებავ ! ჩემო მშვ ენიერო ცხოვრ ებავ! .. ა ღარ ც კეთილისმყოფელი აზრ ებ ია , აღარ ც სიყვარ ულია! არა ფერი აღა რაა! მა ნ პირ ი იბრუ ნა მასწავლებ ლისკენ. _ ბორ ოტება უკვ ე ჩა დენილია, ჩემო ძველო მეგობარო, _ თქვა მან ნა ზი ხმით. _ მე თქვ ენ უ ხვად და გა ჯილდოებ თ თქვენი მზ რუნვ ელობ ისათვის. ჩემი უბ ედუ რებ ა, უკ იდურ ეს შ ემთხვ ევაშ ი, კეთილი და ღირ სეული ადამიანის კ ეთილდღეობას მა ინც შ ეუწყ ობ ს ხელს. ეს თითქ მის გაუგებ არი სიტყვ ებ ი ისეთი მგრ ძნობ იარ ე ტონით იქნა წა რმოთქ მუ ლი, რ ომ ორ ივ ე მოხუ ცი ატირდა, რ ოგორ ც ადამია ნი ტირ ის, რ ოცა გულისამა ჩუ ყებ ელი სიმღერ ა ესმის უცხო ენა ზე. _ იგი ეპილეპტიკოსია! _ თქვა პორ იკ ემ დაბალი ხმით.

185

_ მე ვ ცნობ თქვ ენს გულკეთილობა ს, ჩემო მეგობა რო, _ გა ნაგრძო ნაზა დ რა ფაელმა. _ თქვენ გინდა თ გა მამა რთლოთ. ავადმყოფობ ა შემთხვევ ის სა ქმეა, ხოლო უადამიანობა მა ნკ ი და დანა შაულია. ახლა მარ ტო დამტოვ ეთ. ხვა ლ ან ზ ეგ, შეიძლება ამ სა ღა მოსაც, ადგილზ ე და გნიშნავენ, ვინა იდან წ ინააღმდეგობის ძა ლამ დასძლია მოძრაობ ის ძალა. მშ ვიდობით. მოხუ ცი წავ იდა. იგი დიდა დ შეშფოთებუ ლი იყ ო ვალენტენის სულიერ ი ჯა ნმრ თელობის მდგომარეობ ით. ეს სცენა მას რა ღაც ზებუ ნებრივა დ ეჩვ ენა. მა ს აღარ სწამდა თავ ისივე თავი და ეგონა, ეს არ ის მძიმე სიზ მრ იდან გამოვფხიზლდიო. _ მისმინე, იონა თა ნ, _ უ თხრ ა ყმაწვ ილმა თავის ბებ ერ მსახუ რს. _ შ ეეცა დე შ ეიგნო ის მისია, რ ომელიც შენ გა ქვს და კისრ ებ ული! _ ვეცდები, ბა ტონო მა რკ იზ ! _ მე თითქ ოს საერთო კანონებ ის გარ ეშ ე დაყ ენებუ ლი ადა მიანი ვარ . _ დია ხ, ბა ტონო მა რკ იზ . _ ცხოვრების ყველა სიამოვ ნებ ანი ჩემი სიკვ დილის სარეცელის გარ შემო რ ოკავ ენ, თითქოს მშ ვენიერ ი ქალებ ი იყვნენ; თუ მა თ მოვუხმე, მოვკვ დები. ყვ ელგა ნ სიკვ დილია ! შენ ზღუ დესავ ით უნდა აღიმართო ჩემსა და ქვეყნიერ ება ს შორ ის. _ დიახ, ბატონო მარ კიზო, _ წარ მოთქვა ბ ებერმა მსახუ რმა და ოფლი მოიწმინდა და ნაოჭებულ შუბ ლზ ე. _ მა გრა მ თუ თქვენ ლა მაზ ი დედაკა ცების და ნახვ ა არ გსურ თ, დღეს როგორ წა ხვა ლთ იტა ლიურ ოპერა ში? ინგლისელებ ის ოჯახმა, რ ომელიც ლონდონშ ი მიემგზავ რება , თავ ისი აბონემენტი და მითმო: თქ ვენ საუცხოო ლოჟა გექნება თ პირვ ელ იარუ სზ ე. რაფა ელი ღრმა ოცნებაში იყ ო წა სული და ყუ რს როდი უგდებდა . * * * ხედავ თ იმ ზვიად ეტლს, სა და ც, მუ ქად შ ეღებ ილს, მაგრამ შ ემკულს ძველი კ ეთილშ ობ ლი გვარ ის საგერბ ო ფარ ით? როცა ეტლი მიჰქრ ის, გრიზეტები მას ა ღტა ცებით შ ესცქ ერიან, გულის წადილით ფიქრობენ ყვ ითელ სატინსა , ძვ ირ ფას ნოხებ სა, ბრ ინჯის ჩა ლა სავით ნათელ ფოჩებსა , რბილ ბალიშ ებ სა და მდუმა რე სარ კეებ ზე. ორ ი ლივ რეია ნი ლა ქია უკან ზ ის ამ არისტოკ რატუ ლი ეტლის სა ტერფუ ლოზე, ხოლო შიგნით, აბრ ეშუ მის ბალიშ ზე მისვ ენებუ ლია ანთებ ული თა ვი ჩა ღამებუ ლი თვალებით, რა ფაელის თავი, სევდია ნი და და ფიქრ ებ ული. ესა სიმდიდრ ის სა ბედისწ ერ ო სურ ათი. იგი ცეცხლის 186 მა შხა ლასავ ით სერავს პარიზს , ჩერ დება თეატრის კარ იბ ჭესთან; ეტლის საფეხური იშ ლება , მას ორ ივ ე მსახურ ი იჭერ ს, ბრბ ო შურიანი თვალებ ით იცქ ირ ება .

_ როგორ შეძლო მან ასე გა მდიდრ ება ? _ ამბ ობს ღარიბი სტუ დენტი იურ ისტი, რომელსა ც ხუთიოდე ფრანკის უქ ონლობის გა მო არ შ ეუძლია როსინის ჯადოქ რული ხმები მოისმინოს. რა ფაელი ნელი ნაბიჯით და დიოდა თეატრის კორიდორ ებშ ი. იგი არავ ითარ სია მოვ ნებას ა ღარ ელოდა წარ მოდგენიდა ნ, რ ომელიც წ ინათ ისე ძლიერ უყვარ და. «სემირ ამიდის» მეორ ე აქტის ლოდინში იგი ფოიეშ ი სეირ ნობდა, გა ლერეებ ზე ხეტია ლობდა , უდარ დელა დ გვ ერ დს უვ ლიდა თავის ლოჟა ს, სა დაც ჯერ კ იდევ ერ თხელაც არ შ ეუხედავს. საკუ თრ ების გრ ძნობა ა ღარ არსებობდა მისი გულის სიღრმეშ ი. როგორც ავა დმყ ოფებს ჩვევიათ, იგი მხოლოდ თავ ის სნეულება ზე ფიქ რობდა . რაფა ელი ბუხარ ს მიეყრ დნო და ფოიეს გა დახედა: იქ ერთმანეთში ირ ეოდნენ ხნიერი და ახალგა ზრდა დარ დიმა ნდებ ი, ყოფილი და ახა ლი მინისტრ ებ ი, უმა მუ ლოდ დარ ჩენილი კეთილშობილნი და კეთილშ ობილება ს მოკლებუ ლი მემამულეები, რომელნიც ივლისის რ ევოლუ ციის შემდეგ გა ჩდნენ; ბოლოს _ მთელი ხროვ ა სპეკუ ლა ნტებისა და ჟუ რნა ლისტებ ისა . უ ცებ ამ თავებ ს შორ ის უცხო და ზ ებუ ნებ რივ სახეს მოჰკრა თვ ალი. რაფა ელმა რამდენიმე ნაბ იჯი გადა დგა და კადნიერა დ დააცქერდა ამ ახირ ებ ულ არსება ს. «რა საუცხოო მხატვრ ობაა !» _ ჩაილა პარ აკა მა ნ. წა რბებ ი, თმა, მაზა რინივ ით შეკრ ეჭილი წვერი, რ ომელსაც უ ცნობი ამაყა დ ატა რებ და , შავად იყო შ ეღებ ილი; მა გრა მ რადგა ნ, რ ოგორ ც ეტყ ობ ოდა , საღებავ ი მეტისმეტა დ გა ჭაღარავ ებუ ლ თმა ზე იყო წაცხებ ული, მას რა ღაც ყა ლბი იისფერ ი მიეღო, მისი ელფერ ი იცვ ლებოდა სინა თლის თა მაშ ის მიხედვ ით. მისი ვ იწრ ო და უშ ნო სა ხე, რომლის ნაოჭები ნათელი და თეთრ ი საღებავ ით იყ ო ამოვსებუ ლი, ერთსა და იმავ ე დრ ოს თვალთმა ქცობა სა და მოუ სვენრ ობა ს გამოხატავ და. ალაგ-ა ლაგ სა ღებავ ი აკლდა და ტყვიისფერი სახის მიხრ წნილება გა ნსა კუთრებით კა რგა დ ჩა ნდა. ვ ინც ამ ბებ ერ ადონისსა და რა ფაელს ერ თმა ნეთს შეა დარებდა , ამ უკა ნასკნელის სახეზ ე ახა ლგაზრ და თვა ლებს აღმოა ჩენდა მოხუ ცის ნიღაბ ქვეშ, ხოლო უცნობ ის სახეზ ე მიმქრა ლ თვა ლებ ს _ ახალგა ზრდის ნიღაბქვ ეშ . ვა ლენტენი ცდილობ და გა ეხსენებინა, რა გა რემოებაშ ი გაიცნო ეს პა ტარა, მშ რალი, საუ ცხოო ყ ელსახვ ევ ია ნი და მაღალჩექმებ ია ნი მოხუ ცი, რ ომელიც დეზებს აწ კარუ ნებ და და გულზე ხელებ ს იკრეფდა, თითქოს ა ღგზნებუ ლი ახალგა ზრდობ ის ძალებ ი ჰქონოდეს და სახა რჯი. მის სიარუ ლშ ი არა ფერ ი იყო არც ძა ლდატა ნებ ული, არც ხელოვნური. მისი 187 მოხდენილი ტა ნისა მოსი , გულმოდგინედ ღილებშ ეკრული, ამტკიცებ და, რომ ეს ბებ ერ ი აშ იკ ი ჯერ კიდევ ანგარ იშ ს უწ ევდა მოდებ ის მოთხოვნილებ ას. ეს სიცოცხლით სავსე ტიკ ინა ისევ ე მომხიბლავა დ ეჩვენა რა ფაელს, როგორც რ ემბ რანდტის გა ჭვარტლუ ლი სურა თი, რ ომელიც ეს არ ის აღა დგინეს, გალაქ ეს და ახა ლ ჩარჩოშ ი ჩასვეს. ამ შ ედა რება მ უცებ სინა თლე შ ეიტა ნა მის ბუ ნდოვან მოგონებებ ში: მა ნ იცნო სიძვ ელეთა ვაჭა რი, რომლის მიზეზ ით იგი ესოდენ უბედურ ი გახდა. ამ წუ თშ ი ამ ფა ნტასტიკ ურ მა არსებამ უხმოდ გა იცინა; ღიმილი ა ღინიშ ნა მის ცივ ტუ ჩებზ ე, რომლებიც ხელოვ ნურ კბ ილებ ს ჰფარავ და. ამ ღიმილის

დანახვა ზე რა ფაელმა გასა ოცარი მსგავ სება დაინა ხა მასა და იმ ტიპიურ თავ ს შორ ის, რომელიც მხა ტვრებმა გოეთეს მეფისტოფელს მისცეს. ათასი ცრუმორწ მუ ნეობა და ეუ ფლა რა ფაელის ძლიერ სუ ლს. მან იწა მა ეშ მაკის ძალა, იწა მა ყველა ჯა დოქრობა, რომელიც საშუა ლო სა უკუ ნეებ ის ლეგენდებ შია გა დმოცემუ ლი, და შემდეგ პოეტებმა გამოიყენეს. მან შ იშ ის ძრ წოლით უ კუაგდო ფაუსტის ბ ედი და უ ცებ ზ ეცა ს მოუწოდა , რადგან, რ ოგორ ც ეს მომა კვდავთ მოსდით, ღმერთიც იწ ამა და ქალწული მა რიამიც. სხივ ოსა ნმა და მკვ ეთრმა სინათლემ მა ს შეა ძლებინა მიქელა ნჯელოსა და სანციო ურბინელის ზეცა და ენა ხა : ღრუბ ლები, თეთრწვ ერ ია ნი მოხუ ცი, ფრთოსა ნი ანგელოზების თა ვებ ი, შარავა ნდედით მოცუ ლი ლა მაზ ი ქა ლი. მა გრა მ, რ ოცა მა ნ თვა ლები ხელახლა იტა ლიურ ი ოპერის ფოიესკენ და ხარა , ქალწუ ლი მარიამის მაგივრად მომხიბლავი ქალი დაინა ხა, საძა გელი ევფრასია , ეს მოქ ნილი და მსუბუ ქტა ნიანი მოცეკვავე, რომელსა ც ბრჭყვ ია ლა კაბა ეცვა , აღმოსავლური მარ გალიტებით დაფარუ ლი. ქა ლი მოუ თმენლა დ მიუა ხლოვდა თავის მოუთმენელ ბერ იკაცს, რა თა ურცხვა დ, ზ ევით აწ ეუ ლი შუბლით, გაბრ წყინებუ ლი თვალებით ამ შურიანი სპეკუ ლანტების საზ ოგადოებისა თვ ის დაენა ხვებინა , მე ვ ფლა ნგავ ამ ვაჭრ ის უსაზ ღვრ ო სიმდიდრ ესო. რაფა ელს გაა ხსენდა , რა პირ ობ ებშ ი მიიღო ამ მოხუცის საბედისწერო სა ჩუ ქარ ი და ახლა შურ ისძიების სია მოვ ნებანი იგემა, რა დგან მა ს არ ეგონა, რომ ეს უზენა ესი სიბრ ძნის გა ნხორ ციელება ასე დაიმდაბლებ და თავ ს. მოხუ ცის სასა ფლაოსებუ რი ღიმილი ევ ფრა სიასა დმი იყო მიძღვნილი; ქა ლიც, თავ ის მხრივ, სიყვარუ ლის სიტყვებს ეუბ ნებოდა. მოხუცმა ქალს თავ ისი გა მხმარი ხელი შესთავაზა , ორ ჯერ თუ სამჯერ შ ემოუარა ფოიეს, სია მოვ ნებით მიიღო ვნებიანი შ ეხედვ ა და შექება , რომელიც ბრბ ომ მის საყ ვარელს მიუძღვ ნა, მა გრა მ არც და ცინვ ა დაუნახავ ს, არ ც გესლიანი შ ენიშ ვნები გაუ გონია , რომელიც მისკ ენ იყ ო გა დმოსრ ოლილი.

188 _ რ ომელ სა საფლა ოზე ამოუ თხრია ამ ახა ლგა ზრ და მღა მიობ ს ეს ცხედა რი? _ წა მოიძახა ერთმა მეტა დ მოხდენილმა რომანტიკოსმა. ევფრა სიას სიცილი წა სკ და . ეს და მცინავ ი რომანტიკოსი ახალგაზ რდა კა ცი იყ ო, ქერათმიანი, ბრწყ ინვა ლე ცისფერ თვა ლებ ია ნი. მას მოქნილი სხეუ ლი, კ ოპწია ულვაშ ებ ი ჰქონდა, მოკ ლე ფრაკი ეცვა , ქუდი გვერდზ ე ეხურა, მკვეთრ ად ლა პარა კობდა . _ რა მდენია ასეთი მოხუცი, _ გა იფიქრ ა რაფა ელმა, _ რ ომელიც შრ ომა სა და სა თნოებაზ ე აგებუ ლ პა ტიოსან ცხოვ რებ ას სიგიჟით აგვ ირ გვ ინებ ს! ამას უკ ვე ფეხებ ი გასციებ ია და სიყვარუ ლს კი მისდევს... _ ბატონო ჩემო, _ მიმართა ვალენტენმა ბ ერიკა ცს, ხოლო იმავე დროს თვა ლი ჩაუ კრა ევ ფრა სიას, _ თქვ ენ უკვე დაგვიწყ ებიათ თქვ ენი ფილოსოფიის მკა ცრი მცნებანი? _ აჰ, _ უ პასუ ხა ვაჭარ მა და ნჯღრ ეუ ლი ხმით, _ მე ახლა ბედნიერ ი ვარ ჭაბ უკივ ით. აქა მდე უკუ ღმართად მესმოდა ცხოვრ ება . მთელი სიცოცხლე სიყვარუ ლის ერთ წუთშია მოთავსებუ ლი.

ამ დრ ოს ზარ ის წკრ ია ლი გა ისმა და მა ყურ ებლებ ი და რბაზ ისკენ გაეშურნენ, რა თა თავ -თავიანთი ადგილებ ი და ეჭირათ. ბერიკა ცი და რა ფაელი ერ თმანეთს გა შორ დნენ. თავის ლოჟაშ ი შ ესვ ლისთანავე რაფა ელმა თეოდორა და ინახა . იგი სწ ორ ედ მის პირდაპირ იჯდა. ეტყობ ოდა , თეოდორა ეს-ეს იყო მოსულიყ ო. იგი შარფს იხსნიდა , ყელს იღეღდა და იმ ძნელად ა ღსა წერ პაწ ია მოძრ აობ ებს აკეთებ და , რომლებიც კეკლუც ქა ლს სჭირდება სა თა ნადო პოზის მისაღება დ. მა ს თა ნ ახლდა ახალგა ზრდა თავა დიშვილი, რომელსაც მისი ლორ ნეტი ეჭირა ხელში. თეოდორ ას მიმოხვრასა და ცქ ერ ის მა ნერაზ ე რაფაელმა იგრძნო, რომ მისი მემკვიდრ ე იმავ ე მტარვალურ ძა ლას ჰყ ავდა მოჯადოებული და გა სულელებუ ლი. უეჭვ ელი იყ ო, იგიც ნა მდვილი სიყვა რულის ძალით ებრძოდა ამ დედა კაცის ცივ ანგარ იშ ებს; უეჭველი იყო, იგიც იმ ტანჯვა ს გა ნიცდიდა , რომელსაც რა ფაელმა საბ ედნიეროდ თავი დააღწ ია . თეოდორა ს სახე ენით გამოუთქმელმა სიხა რულმა გაა ცხოვ ელა , როცა თავ ისი ლორ ნეტი ყვ ელა ლოჟა ს გა დაავლო, უცებ აწონ-დაწ ონა ტა ნსა ცმელებ ი და სამკ აულებ ი და და რწმუნდა, ჩემი სილა მაზ ითა და მორ თულობ ით ვანა დგურებ პარ იზ ის უმშვ ენიერ ეს და უკოხტავ ეს ქა ლებსო. მა ნ სიცილი დაიწყ ო, რათა თა ვისი თეთრ ი კბილებ ი გა მოეჩინა. ყვავილებ ით შემკუ ლ თავ ს ატრიალებ და, რა თა ყოვ ელმხრივ აღტაცება გა მოეწვ ია , ლოჟებს ათვა ლიერებდა , რათა სა საცილოდ ა ეგდო ბ ერეტი, რომელიც უშ ნოდ და ეხურა რომელიღაც რუ სის თავა დის ცოლს, და შეუ ფერებელი ქუდი, რომელიც საშინლა დ ამახინჯებ და ერ თი ბანკირ ის ქა ლს. ანაზ დეულა დ მისი 189 თვალები რაფა ელის უმოძრაო თვალებს შ ეხვ დნენ და ქალი გაფითრ და : მის მიერ ა თვალწუ ნებ ულმა მიჯნურ მა იგი გაა ნა დგურა აუტა ნელი შ ეხედვით, რომელშიც ზიზღი იხა ტებოდა. მა შინ, როდესაც არ ც ერ თი მისი გა ძევებული სა ტრფო არ უარყ ოფდა მის ხელმწ იფებას, ერ თადერ თი ვა ლენტენი არ ემორჩილებოდა მის ჯადოქ რობა ს. ხელისუ ფლება ს, რომელსა ც დაუ სჯელად ეურჩებ იან, მალე და მხობა ელის. ეს ჭეშმა რიტება ქალის გუ ლშ ი უფრო ღრმა დაა აღბ ეჭდილი, ვ იდრე მეფეების ტვ ინშ ი. ამიტომ თეოდორ ამ რაფაელის თვ ალებშ ი თავ ისი ბატონობის და კეკლუ ცობ ის დასასრუ ლი ამოიკ ითხა . ერ თმა მოსწრებულმა სიტყ ვამ, რ ომელიც რაფა ელმა წ ინადღით ოპერა ში თქვა , უკვ ე პარ იზ ის სალონებ ი შემოია რა. ამ ნა კვესის მა ხვილმა გა ნუ კურ ნებ ელი ჭრილობა მიაყ ენა თეოდორა ს. იმ დრ ოს, როცა ქალები ხან რაფა ელს უცქ ერ ოდნენ, ხან თეოდორა ს, ამ უკ ანა სკნელს უ ნდოდა რა ფაელი სა დმე ბასტილიის ბ ნელ საკა ნშ ი ჩაეგდო, იმიტომ რომ თეოდორა ს თვა ლთმაქ ცობ ის მიუხედავად, მისმა მოქიშპეებმა იგრძნეს მისი ტანჯვა . ბოლოს მა ს ხელიდან გაუსხლტა უკა ნასკნელი ნუგეშ იც. ეს სიხარულის მომგვრელი სიტყვები: «მე ყვ ელაზე მშ ვენიერ ი ვარ!», ეს სამა რადისო ფრაზა , რომელიც მისი ზვ ია დობის ყვ ელა ტკივილს აშოშმინებ და, გამტყუნდა . მეორე მოქ მედების და საწყ ისშ ი ვ იღა ც ქა ლი შემოვ იდა რაფა ელის მეზ ობელ ლოჟაშ ი, რომელიც მანა მდე ცარ იელი იყ ო. მთელ პა რტერშ ი

ა ღტა ცებ ის ჩუ რჩული გაისმა. ყვ ელა მ უცნობ ისკენ მია პყრ ო თვა ლები. ახალგა ზრდებ მა და მოხუ ცებ მა ისეთი ხმაურ ობა ატეხეს, რომ ფარდის აშვ ების დროს ორ კესტრ ის მუსიკ ოსებ ი მოუბრ უნდნენ, რა თა დამშვიდება მოეთხოვა თ. მაგრამ ისინიც შ ეუერთდნენ საერთო აღფრ თოვა ნებას და კიდევ უფრო გააძლიერ ეს გაუ რკვ ეველი ჩოჩქ ოლი. ქა ლებ ი ჭოგრებით აღიჭურვ ნენ, გაახა ლგაზრ დავ ებუ ლი ბერ იკ აცებ ი ხელთა თმა ნებით წ მენდნენ თავიანთი სათვალეების მინას. აღტაცება თა ნდა თა ნ დაცხრა , სცენაზე სიმღერ ა გა ისმა და წ ესრ იგი და მყარ და. ამ წ ესიერ სა ზოგა დოებას შერ ცხვა, რ ომ ბუნებრ ივ მიდრეკ ილებას და ნებდა , და იგი ხელახლა თავ ის ცივ არ ისტოკრ ატუ ლ მანერ ებს დაუბრუ ნდა . მდიდრ ებ ი ცდილობენ არა ფერი გა იკ ვირონ. ისინი ვალდებული არ ია ნ უმშვ ენიერ ეს ნაწარ მოებშ ი ისეთი ნაკ ლი დაინახონ, რომელიც გაანელებ ს აღტაცებას, ამ მდაბიო გრძნობას. ესეცაა, რომ ზოგიერთი მამა კაცი უმოძრაოდ იყო, მუსიკას არ უსმენდა და გულუბრყვ ილო ა ღტა ცებ ით შ ესცქეროდა რა ფაელის მეზ ობელ ქა ლს. ვალენტენმა ბ ენუ არშ ი აკვ ილინა ს გვ ერ დით ტა იფერის უ ჯიშო, გა წითლებ ული სა ხე დაინა ხა. იგი მას ემანჭებოდა მოწონების ნიშ ნა დ. შ ემდეგ თვა ლი მოჰკრა ემილს, რომელიც 190 ორკესტრის მა ხლობ ლად იდგა და თითქ ოს ეუბ ნებ ოდა : «ერ თი შ ეხედე მშ ვენიერ არსებას, რომელიც შ ენს მეზობ ლად ზის! » ბოლოს მადა მ დე ნიუსინჟ ენისა და მისი ქალის გვერდით რასტინია კი იჯდა, ხელთა თმანს აცოდვილებდა და, ეტყ ობოდა , თავისთავ ს დიდა დ უბედურა დ თვ ლიდა , რ ომ აქ იყო მიჯაჭვული და არ შ ეეძლო ღვთა ებრ ივ უ ცნობთან მისულიყ ო. რაფა ელის სიცოცხლე დამოკ იდებ ული იყო მა ნამდე დაურ ღვ ეველ ხელშეკრუ ლებაზ ე, რ ომელიც მან თავისივ ე თავ თა ნ დადო: მა ს გადა წყვეტილი ჰქ ონდა, არა სოდეს ყურა დღებ ით არ შეეხედა არც ერთი ქა ლისა თვ ის და, რა თა ცთუნებ ისთვ ის თავი და ეღწია, იგი ლორნეტს ატრიალებდა. ამ ლორ ნეტის მიკ როსკ ოპული მინებ ი ისე ხელოვნურა დ იყო დაწყ ობილი, რომ ანა დგურებდა უმშვენიერესი ნა კვთებ ის ჰარმონია ს და მათ შემზარავ შ ეხედულებას ა ძლევდა. რა ფაელი ჯერ კიდევ ვ ერ გა ნთა ვისუ ფლებუ ლიყო იმ შ იშ ის ზარ ისაგა ნ, რ ომელმაც იგი დილით შეიპყრ ო, რ ოცა თილისმა შეიკ უმშა უბრალო ზრ დილობიანი სურვ ილის გამოთქმისთა ნავ ე; ამიტომ მან მტკ იცედ გა დაწყ ვიტა , არ შ ეეხედა თავისი მეზ ობლისთვის. იგი ლაღად იჯდა , თითქოს დუ კას მეუ ღლე ყოფილიყ ოს, ზურ გი ლოჟის კუ თხეზ ე ჰქონდა მიყრდნობილი და უ ცნობ ქალს სცენას უფარა ვდა სა ნახევრ ოდ, თითქოს არ ც კი იცოდა, რომ მის უკან ლამაზ ი ქალი იმყ ოფებ ოდა, მეზ ობელ ქალსა ც, თავ ის მხრივ, სწ ორ ედ რაფა ელის პოზა მიეღო. იგი მკლავით ლოჟ ის კიდეს დაყრ დნობოდა , სამ-მეოთხედზე მობ რუნებუ ლიყო და მომღერ ლებს ისე უცქ ერ და, თითქოს მხა ტვრის წინა შე მდგარიყოს პოზაშ ი. ეს ორი პიროვნება წა ჩხუბებულ მიჯნურ ებს ჰგავ დნენ, რ ომელნიც ერთმანეთს ებუტებიან, ერ თმანეთს ზურ გს აქცევენ, მა გრა მ მზა დ არიან ერთმანეთს გა და ეხვ იონ პირველი სიყვა რულის სიტყვების გა გონებ ისთა ნავე. ხა ნდა ხა ნ უცნობ ი ქა ლის მსუბუქი ჯიღა ა ნ თმა ეხებოდა რა ფაელის თავს და მა სში მძა ფრ გულისთქმა ს იწ ვევ და , რის

წ ინააღმდეგა ც იგი ვაჟ კაცუ რად იბრ ძოდა. უ ცებ მა ნ ქა ლის საყ ელოს მაქმანებ ის ტკბილი შეხება იგრძნო, კაბ ის ნაოჭების ქა ლურ ი შრ ია ლი გა იგონა . ეს თრთოლა უნაზ ესი ჯადოქრ ობ ით იყ ო აღსავსე. ბოლოს, ის შ ეუმჩნევ ელი მოძრა ობა, რ ომელსაც სუნთქვა ამ მშვენიერი ქალის მკერდზე, ზურგზე, ტა ნისა მოსში იწ ვევდა და მთელი მისი საამუ რი სიცოცხლე რაფა ელს გა დაეცა , როგორც ელექტრონის ნა პერწ კალი. ბლონდმა და მაქ მანებ მა მას უშუა ლოდ გა დასცეს ამ თეთრი და ტიტვ ელი ზუ რგის წარმტაცი სითბ ო. ბუ ნებ ის ჟინის წყალობით, ეს ორ ი არსება , გათიშ ული კა რგი ტონით და სიკ ვდილის უ ფსკრულით, ერ თად სუნთქ ავდნენ და შ ეიძლება ერ თი მეორ ეზ ე ფიქრ ობ დნენ. ალოეს გამსჭვა ლავმა სუ რნელება მ საბოლოოდ 191 და ათრ ო რაფაელი . მისმა ფა ნტა ზიამ, გა ღიზ ია ნებულმა წინაა ღმდეგობ ით და დაბრ კოლებით, უცებ ცეცხლის ხაზ ებშ ი და უხა ტა ეს ქა ლი. იგი სწრაფად მობრუ ნდა . უცნობ მა ქალმა ც მსგავსი მოძრაობა გააკეთა: მა თი სა ხეებ ი, ერ თი და იმავ ე აზრით გამსჭვა ლუ ლნი, ერ თმა ნეთს შეხვდნენ. _ პოლინა! _ ბატონო რა ფაელ! ისინი ერ თი წუთის გა ნმა ვლობაშ ი თითქოს გაქვავ ებუ ლი უცქერ ოდნენ ერ თი მეორ ეს. რაფა ელმა შ ეამჩნია, რომ პოლინას უბრა ლო და გემოვნებით შეკერილი ტა ნისა მოსი ეცვა. გა ზშ ი, რომელიც უმწიკვ ლოდ ფარა ვდა მის მკერდს, გა მოცდილ თვ ალებს შ ეეძლო შრ ოშა ნის სითეთრე და ენა ხა და ფორ მებ ი ეგრ ძნო, რომელთაც ქა ლებ იც კ ი სცემდნენ თაყ ვანს. მა ს იგივე ქა ლწუ ლებრ ივ ი მოკრ ძა ლება , იგივ ე გუ ლწ რფელობა , იგივე მოხდენილი მიხვრა -მოხვ რა ჰქ ონდა . მისი სახელოს თრ თოლა ამჟ ღავ ნებდა , რომ მთელი მისი სხეული ისევე აფეთქ და , როგორც მისი გული. _ ოჰ, მოდით ხვა ლ, მოდით სენკანტენის სასტუმრ ოშ ი თქვენი ქაღალდების წასა ღება დ. შუა დღისას იქ ვ იქ ნები. არ და იგვიანოთ. უცებ წამოდგა და გაქრა . რაფა ელს უნდოდა უკა ნ და სდევნებ ოდა, მა გრა მ შეეშ ინდა , სახელი არ გავუტეხოო, თავის ადგილზე დარჩა და თეოდორას შეხედა : იგი მახინჯი ეჩვენა . მაგრამ მა ს უკვე ა ღარა ფერი ესმოდა მუ სიკისა, სუ ლი ეხუთებ ოდა ამ დარბაზ ში, გული ყელშ ი ებჯინებოდა; ადგა და შ ინისა კენ გა ემართა. _ იონა თა ნ, _ უ თხრ ა მან თავ ის ბებ ერ მსახურ ს, რ ოცა თავის ლოგინშ ი ჩა წვა. _ მომეცი ლაუდანუ მის ნა ხევარი წვეთი შაქრის ნა ტეხზ ე, ხვ ალ კი თორ მეტის ნა ხევარზ ე გა მაღვიძე... _ მე მინდა პოლინას ვუყვა რდე! _ წა მოიძახა მა ნ მეორ ე დღეს და უსაზ ღვრ ო შეშფოთებ ით შეხედა თილისმას. ტყა ვი უმოძრა ოდ იყო; მას თითქ ოს დაკა რგული ჰქონდა შეკუმშვ ის უნარ ი: უეჭველია , არ შ ეეძლო უკ ვე განხორ ციელებუ ლი სურვ ილის ასრულება .

_ აჰ, _ წა მოიძა ხა რაფა ელმა, რა კი იგრ ძნო, რომ განთავ ისუფლდა ტყვიის წა მოსასხამისაგან, რომელსა ც იმ დღიდა ნ ატარ ებდა , როცა თილისმა ა ჩუქ ეს, _ შენ სტყ უი, შ ენ აღარ მემორჩილები, ხელშეკრუ ლება და რღვეუ ლია! მე თავ ისუფა ლი ვარ, მე ვ იცოცხლებ . მაშ, ეს ბორ ოტი ხუ მრ ობა ყოფილა და მეტი არაფერი.

192 თუ მცა ამ სიტყვებს ამბ ობდა , მაგრამ კ იდევ ვერ ბედავ და თავ ისი სა კუთარი აზრ ი და ეჯერ ებ ინა. ტანთ ჩა იცვა ისევე უბრა ლოდ, როგორც წინა თ იცვა მდა . მას უ ნდოდა თავის წ ინანდელ ბ ინა ში ფეხით მისუ ლიყო, რათა ოცნებ ით გა დასულიყ ო იმ ბედნიერ დღეებ ში, რ ოცა უშ იშ რად ნებ დებ ოდა თავ ის გააფთრ ებუ ლ სურვ ილებს, როცა ჯერ კიდევ არ და ეფასებინა ყველა ადამია ნურ ი სია მოვნებანი. იგი მიაბ იჯებდა და ხედავდა არა სენკა ნტენის სასტუმრ ოს პოლინა ს, არა მედ წუხა ნდელ პოლინას, დასრ ულებუ ლ სატრ ფო ქალს, სა ოცნებოს, გონება მახვ ილს, მხატვა რს, რომელსა ც პოეტებ იც ესმის და პოეზიაც, და კომფორტის წ ია ღშ ი ცხოვრობ ს. ერთი სიტყვ ით, ეს იგივ ე თეოდორ ა იყ ო, მხოლოდ მშვ ენიერ ი სუ ლით აღჭურვილი, ან უკ ეთ, გა კეთილშობილებუ ლი პოლინა, მილიონების მფლობელი. როცა ფეხი გა დალესილ ზ ღურბ ლზ ე შედგა და კარ თან გაბზა რული ქვ ის ფიქა ლს შ ეხედა, სა დაც მა ს წინა თ სა სოწარ კვეთილი აზრებ ი მოსვ ლია , დარბა ზიდა ნ ხნიერ ი დედაკა ცი გამოვიდა და ჰკ ითხა : _ თქვენ ბრ ძანდებით ბ -ნ რა ფაელ დე ვალენტენი? _ დიახ, დედა ჩემო! _ თქვენ იცით თქ ვენი წინა ნდელი ოთახი, იქ გელია ნ. _ ამ სასტუმრ ოს წ ინანდებურა დ ქა ლბატონი გოდენი ფლობ ს? _ იკითხა რა ფაელმა. _ ოჰ, არა, ბატონო. ახლა ქა ლბა ტონი გოდენი ბარ ონის მეუღლეა. იგი სა კუთარ მშვ ენიერ სა ხლში ცხოვრ ობს მდინა რის მეორე ნა პირა ს. მისი ქმარი უკა ნ დაბრუ ნდა. ჰოდა, ასია ნებ ი და ათასია ნები მოიტანა ... ამბობენ, თუ მოისურვა , მთელი სენ-ჟაკ ის უბნის შ ესყ იდვა შ ეუძლიაო. თავ ისი სასტუმრ ო უფა სოდ დამითმო ხელშ ეკ რუ ლებ ის ვადის გასვ ლამდე. აჰ, ისეთივ ე გუ ლკ ეთილი დედაკა ცი დარ ჩა ! სრულიად გულზვიადი არ გამხდარ ა. რაფა ელმა მკ ვირცხლად ა ირბ ინა ზევ ით და , როცა კიბის უკა ნასკნელ საფეხურს მია ღწ ია, პია ნინოს ხმები გაიგონა. პოლინა აქ იჯდა უბრა ლო შალის კაბაშ ი გა მოწყ ობილი, მაგრამ მისი ტანისამოსის მოყვა ნილობა , ხელთათმანებ ი, ქუდი, მოსასხამი, რომელიც სა წოლზ ე მიეგდო უ დარდელად, მის სიმდიდრეს ამჟ ღავ ნებდა . _ აჰ, თქვ ენ უ კვე მოხვ ედით? _ წა მოიძახა პოლინა მ, ზ ეზ ე წამოხტა და რაფა ელს გუ ლუბრ ყვილო სიხა რულით შეხედა . რა ფაელი მის გვერდით და ჯდა , გა წითლებული, დარ ცხვენილი, ბ ედნიერ ი. იგი ქა ლს უსიტყვ ოდ უ ცქეროდა .

193 _ რა ტომ გაგვექეცით? _ ჰკ ითხა ქა ლმა და თვა ლებ ი დახარა , რადგა ნ შ ეატყ ო, ვწ ითლდებ იო. _ რა მოგივ იდათ? _ აჰ, პოლინა ? მე უბედურ ი ვ იყავ ი; დღესაც დიდად უბედურ ი ვარ! _ ეჰ, _ წამოიძახა გულა ჩუ ყებ ულმა ქალმა, _ მე გუშ ინ გა მოვ იცა ნი თქვ ენი ბედი, როცა და გინახეთ, რომ კარ გად ჩა ცმუ ლი და მდიდრუ ლა დ მორთუ ლი იყ ავით გარ ეგნუ ლად, მაგრამ ნამდვილა დ, ბა ტონო რა ფაელ, გა ნა ყოვ ელივ ე წ ინანდებურა დ არ არის? რაფა ელმა ცრ ემლები ვეღარ შ ეიკავა . მან წა მოიძახა: _ პოლინა!.. მე... მან ვ ეღა რ დაამთავრ ა, თვა ლები სიყვარუ ლით გაუბრ წყ ინდა , მისი გული გა დმოიღვ არა მის შ ეხედვაში. _ ოჰ, მე მას ვუყვ არვარ! ვუყვ არვარ! _ წა მოიძა ხა პოლინამ. რა ფაელმა თავი დაუ ქნია , რადგა ნ სიტყვ ის წარმოთქმა ა ღარ შ ეეძლო. ქალმა ხელშ ი ხელი მოსჭიდა და სიცილით და ტირილით უ თხრა : _ მდიდრ ებ ი ვარ თ, ბ ედნიერები! შენი პოლინა მდიდარ ია ... მაგრამ დღეს ღარიბი უნდა ვყოფილიყ ავი. ათასჯერ გამიფიქრ ია, მთელი დედა მიწ ის გა ნძს მივცემ ამ სიტყვებისთვის: მას ვუყვა რვარ-მეთქი. ოჰ, ჩემო რაფა ელ, მე მილიონებ ი მა ქვს. შენ ფუფუნება გიყ ვარს და კმაყ ოფილი იქნებ ი; მა გრა მ შენ ჩემი გულიც უნდა გიყვა რდეს, ამ გუ ლშ ი იმდენი სიყვარუ ლია შ ენთვ ის. იცი, მამა ჩემი დაბ რუნდა. მე მდიდარ ი მემკვ იდრე ვარ. ჩემმა დედ-მა მამ ნება მომცა თვით მე განვა გო ჩემი ბედი; მე თავ ისუფალი ვარ , ხომ გესმის? რაფა ელი თითქ ოს ბოდავდა , მას პოლინა ს ხელები ეჭირ ა და ისე ა ღგზნებუ ლად, ისე ხარბა დ ჰკ ოცნიდა, რომ ეს კოცნა უ ფრო ფართხა ლს ჰგავ და. პოლინა მ ხელები გა ინთა ვისუ ფლა , ვაჟს მხრებზ ე დაუწ ყო და თავისკ ენ მიიზ იდა; ისინი ერ თმა ნეთს გადაეხვივნენ, გადა ეჭდნენ, ჩა ეკონენ წმინდა და ნეტარ ი აღგზ ნებით, თავ ისუფალით ყოვ ელი ფარუ ლი აზრისა გა ნ, ა ღბეჭდილით ერ თ კოცნაში, პირველ კოცნაშ ი, რომლითაც ორ ი სუ ლი ერ თმა ნეთს ეუ ფლება . _ აჰ, _ წამოიძახა პოლინა მ და სკა მზე დაეცა , _ მე ა ღარ მინდა შენი გაშ ორ ება ... არ ვ იცი, სა დ შევ იძინე ეს სითა მამე, _ და უმა ტა მან და გა წითლდა . _ სითამა მე, ჩემო პოლინა? ოჰ, ნუ გეშ ინია , ეს სიყვ არულიდა ნაა, ისეთივე ჭეშმარ იტი, ღრმა , სამა რადისო სიყვ არულიდა ნ, რ ოგორ საც მე გა ნვიცდი, ხომ მარ თალია ?

194 _ ოჰ, ილაპა რაკ ე, ილა პარა კე! _ თქ ვა ქალმა. _ შ ენი ტუ ჩები ამდენ ხანს მუ ნჯი იყ ო ჩემთვ ის...

_ მაშ , შენ გიყვარ დი? _ ოჰ, ღმერ თო, ეს სიყვარ ული იყო? რა მდენჯერ მიტირ ია აქ. შ ენი ოთა ხის დალაგებ ის დროს, რა მდენჯერ გა მომიტირ ია შენი და ჩემი სიღარ იბ ე. ეშ მაკს მივყიდდი თავ ს, რა თა შენ დამეცავი მწუ ხარ ებისა გა ნ! დღეს, ჩემო რა ფაელ, ჩვ ენ, მგონია, სა მი, ოთხი, ხუ თი მილიონი გვაქვ ს. მე რომ ღარიბი ვყოფილიყ ავი, შ ეიძლება დიდი ფასი მიმეცა შენი გვარ ის ტარ ებისა თვ ის. მე მინდა წინა ნდებუ რად შ ენი მოსა მსა ხურ ე დავრ ჩე. ა ი, რაფა ელ, თუ მცა დღეს ჩემს გულსა, პირ ოვ ნებას, სიმდიდრ ეს გთა ვაზობ, იმაზ ე მეტს არ გა ძლევ , ვიდრ ე იმ დღეს მოგეცი, როცა ამ მაგიდის ყუ თშ ი ხუთფრ ანკიანი ჩავდე. ოჰ, რა გუ ლისტკივ ილი მაგრძნობ ინა მაშ ინ შენმა სიხარუ ლმა ! _ რა ტომ ხარ მდიდარ ი, _ წამოიძა ხა რაფაელმა , _ რატომ პატივ მოყვარ ეობ ის გრ ძნობა არა გა ქვს? რა ტომ არაფრ ის გა კეთება არ შემიძლია შენთვის? ვაჟ ი ხელებ ს იმტვრ ევ და ბედნიერებისა , სასოწა რკვ ეთილებისა და სიყვ არულისა გან. _ ჩვენი ლა პარა კი ხომ არავის ესმის? _ იკითხა რაფა ელმა. _ ეჰ, აქ არავინ არ ის, _ უპა სუხა ქა ლმა გიჟმაჟურ ი იერ ით. ქა ლი ვაჟს მუ ხლებ ზე და უჯდა და კ ისერ ზე ხელებ ი მოხვია: _ მა კოცეთ ყვ ელა იმ წუ თის სა ნაზ ღაუ როდ, რ ომლებ იც თქვენ მოგიძღვენით, ყვ ელა იმ ღამის დასავ იწ ყებლა დ, რ ომლებ იც მუშა ობაშ ი გავა ტარ ე, რა თა მარა ოებ ი მეხატა . _ მა რაოები? _ რა დგან ახლა მდიდრები ვართ, ჩემო ძვ ირ ფა სო, ყველაფრის თქმა შ ეიძლება. რა ადვ ილია ჭკ ვიანი მა მაკა ცების მოტყუ ება! რ ოგორ შ ეიძლებოდა კვირა ში ორჯერ გამოგვეცვა ლა პერანგები და თეთრი ჟილეტებ ი, თუ მრ ეცხავს თვეში სამ ფრა ნკ ზე მეტს არ მისცემდი? შ ენ ორჯერ მეტ რ ძეს სვამდი, ვ იდრე შ ენი მოცემული ფულით შეიძლებ ოდა გვ ეყიდა. მე ყველაფერ ზე გატყუ ებ დი: სა თბობსა , ზეთსა , თვ ით ფულზე. ჩემო რა ფაელ, ნუ შემირთავ, მეტა დ თვა ლთმაქ ცი ქა ლი ვარ, _ დაა მთა ვრა მა ნ სიცილით. _ კა რგი, მაგრამ რ ოგორ აკ ეთებ დი ყოვ ელივე ამა ს. _ დილის ორ საა თამდე ვმუშა ობდი, ჩემი ხელფა სის ერთ ნა ხევარს დედაჩემს ვაძლევდი, მეორ ეს _ შ ენ. ისინი ერთმანეთს ჩააცქერდნენ ერთი წუ თის განმავლობაშ ი: ორ ივ ენი გა ოგნებული იყვ ნენ სიყვა რულითა და სიხარუ ლით.

195 _ ოჰ, _ წა მოიძა ხა რაფა ელმა, _ ჩვენ უ ეჭვ ელა დ ოდესმე საშ ინელი მწუ ხარ ების ფა სით გამოვისყ იდით ამ ბედნიერებას.

_ ცოლია ნი ხომ არა ხარ? _ ჰკ ითხა პოლინამ. _ აჰ, მე არ მინდა შენი თავ ი რ ომელიმე ქა ლს დავუთმო. _ არა, მე თავ ისუფა ლი ვარ, ჩემო ძვირფასო. _ თავ ისუფა ლი! თა ვიუსფალი ხა რ და მე მეკუთვ ნი! ის მუხლებზე დაეცა , ხელი ხელს გადააჭდო და მლოცვ ელის აღგზ ნებით შ ეხედა რაფა ელს. _ მეშ ინია, არ გა ვგიჟ დე. რა კა რგი ხა რ! _ თქ ვა მან და ხელებ ი ჩაჰყო თავ ისი მიჯნურ ის ქერ ა თმაშ ი. _ ის შენი თეოდორ ა სულელია! რა სია მოვ ნება ვიგრ ძენი გუშინ, როცა დავ ინახე, რომ მა მაკა ცები აღტაცებით შემხვ დნენ. მა ს არასოდეს არ გა მოუ წვევია ასეთი აღფრ თოვანება . როცა ჩემი ზურ გი შენს ხელს შეეხო, რაღა ც ხმა მ ჩა მჩურჩულა: «იგი აქ არ ის!» მოვბრუ ნდი და შენ დაგინა ხე. ოჰ, მე გავ იქ ეცი, თუმცა დაუ ძლეველ სუ რვილს ვგრ ძნობ დი კისერზ ე მოგხვეოდი მთელი ქვეყ ნის დასა ნახავა დ. _ შ ენ ბ ედნიერ ი ხარ, რ ომ ლა პარა კი შეგიძლია ! _ უპასუ ხა რაფაელმა . _ მე გუ ლი მეკუმშებ ა. ტირ ილი მინდა, მა გრ ამ როდი შემიძლია. ნუ წამარ თმევ შ ენს ხელს. მგონია, შ ემიძლია მთელი სიცოცხლე ასე გავატა რო შ ენს ცქერაშ ი და ბედნიერ ი ვიყ ო. _ ოჰ, გაიმეორ ე ეს, ჩემო საყვარ ელო! _ ეჰ, რის მაქ ნისია სიტყვები? შ ემდეგ ვ ეცდებ ი ჩემი სიყვარ ულის ამბავი მოგითხრ ო. ამ წუთში მხოლოდ გრძნობის გა ნცდა შ ემიძლია ... შენ ჩემი ცოლი, ჩემი კეთილი გენია იქნებ ი. შენმა მოახლოება მ სამუ დამოდ გაჰფანტა ჩემი სევ და და გა ნმია ხლა წარსუ ლი. ჩემი სავა ლალო სიგიჟენი ბორ ოტ სიზ მრა დ მიმა ჩნია. _ სიკვდილი მოვიდეს, როცა უნდა, მე უკვე საკმაოდ ვიცოცხლე, _ წამოიძა ხა პოლინამ ექსტაზშ ი... _ ოჰ, ჩემო რაფაელ, _ თქვა პოლინამ ორი საათის დუ მილის შემდეგ, _ მე არ მინდა , რომ მომავალში ვინმე შემოვ იდეს ამ ძვ ირ ფას მა ნსარდში. _ კარ ი უნდა ამოვქ ოლოთ, სარ კმელს ბადე გავუ კეთოთ და სახლი შ ევისყ იდოთ, _ წამოიძა ხა რაფა ელმა . _ კა რგი, _ უპა სუხა ქა ლმა . ერ თი წუ თის შ ემდეგ პოლინამ თქვა : _ ჩვ ენ დაგვავიწყ და შ ენი ხელნა წერ ის მოძებნა . ორივემ სიცილი და იწ ყო გულუბ რყვილო სა ხით.

196 _ ვა ჰ, ეშ მაკ საც წაუღია ყველა მეცნიერ ება . _ ეჰ, ბატონო, დიდება ? _ შენ ხარ ჩემი ერ თადერ თი დიდება ...

_ შენ, ალბათ, ძალიან უბ ედუ რი იყავ ი, როცა ამ ბატისფეხუ რ ნაწ ერ ს ჯღაბნიდი, _ თქვა პოლინა მ და ქაღალდები გადაფუ რცლა. _ ჩემო პოლინა... _ ჰო, მე შენი პოლინა ვარ... მერ ე რა? _ შენ სად ცხოვრობ? _ სენ-ლაზარ ის ქუჩაზ ე. შ ენ? _ ვარენის ქუ ჩა ზე. _ რა და შორ ებუ ლი ვიქნებ ით, სა ნამ... ქალი შ ეჩერ და და თავის მეგობა რს შეხედა კ ეკ ლუ ცი და ეშ მაკუ რი სახით. _ ჰო, მა გრ ამ ჩვ ენ ორ იოდე კვირა ღა და გვრ ჩენია ცალ-ცალკე ცხოვრ ებ ისათვ ის, _ უპასუ ხა რაფა ელმა. _ მარ თლა ? ორ კვირაშ ი და ვქორწ ინდებ ით? ქალი შ ეხტა ბავშვივით. _ ოჰ, მე უღირსი შვილი ვარ, _ განა გრ ძო მან, _ არც დედ-მამაზ ე ვფიქრობ, არ ც სხვა რა მეზე ამქვეყნა დ! იცი, ჩემო მეგობარ ო! მამა ჩემი ავა დაა, ინდოეთიდა ნ სრუ ლია დ დასნეულებუ ლი დაბრუ ნდა. კინაღამ ჰავ რში მოკვდა, სა დაც მის შესახვ ედრად წავ ედით. აჰ, ღმერთო ჩემო, _ წამოიძა ხა მან და თავის საა თს დახედა , _ უკვ ე სამი საა თია . მისი გა ღვ იძებ ისას, ოთხ საა თზ ე, შინ უნდა ვიყო... შენ ხვალ მოხვ ალ მის სა ნა ხავად, არა? მე დიასა ხლისი ვარ: დედაჩემი ყველა ჩემს სურვ ილს ასრ ულებს, მამა ჩემი მაღმერთებ ს, მა გრა მ მე არ მინდა ბოროტად გამოვიყენო მათი გულკეთილობა ! ჩემმა საბრა ლო მა მამ გუშინ იტა ლიელებ ის თეა ტრშ ი გა მგზავნა ... შენ ხვა ლ ხომ მოხვალ მის სანა ხავა დ? _ დამდებს თუ არა პატივს მა რკ იზ ვალენტენის მეუღლე და ჩემს ხელს დაეყრ დნობა? _ აჰ, მე მინდა ამ ოთახის გასა ღები წავიღო თა ნ, _ თქვა ქა ლმა . _ გა ნა ეს ჩვ ენი სასა ხლე, ჩვენი სა ლარო არაა? _ პოლინა, კ იდევ ერთი კოცნა !.. _ ათა სი! ნუ თუ ყოვ ელთვ ის ასე იქნებ ა, რა ფაელ? მგონია, სიზ მარშ ი ვარ მეთქი. კიბ ე მკ ვირცხლად ჩაირბინეს. სორბონის მოედა ნზ ე პოლინას ეტლი უ ცდიდა.

197 _ მინდა , შენს ბ ინაში მოვ იდე, _ უ თხრა ქა ლმა . _ მინდა , შენი ოთა ხი ვნახო, შ ენი კაბ ინეტი, იმ მა გიდასთან დავჯდე, სა დაც შენ მუშაობ. ჟ ოზ ეფ! _ დაუძახა მა ნ მსა ხურს, _ სანამ შ ინ დავბრუ ნდებ ოდე, ვარ ენის

ქუ ჩა ზე მივ დივარ . ახლა ოთხის მეოთხედია, ოთხზე შინ უნდა ვიყო. ჟ ორჟ მა ცხენებ ი აა ჩქა როს. რამდენიმე წუ თის შ ემდეგ შეყვარებულნი უკვ ე ვალენტენის სასა ხლეშ ი იყვ ნენ. _ ოჰ, რა ბ ედნიერ ი ვარ, რომ ეს ყ ოველივე ჩემი თვ ალით ვნა ხე, _ თქვა პოლინა მ და ხელით დაჭმუჭნა აბრ ეშუ მის ფარ დები, რ ომლებ იც რა ფაელის სა წოლის წ ინ იყ ო ჩამოფა რებ ული. _ წარმოვიდგენ, როგორ ასვ ენია შენი ძვირფასი თა ვი ამ ბალიშზ ე. მითხარი, რა ფაელ, რჩევა არავ ისთვ ის გიკ ითხავს ავ ეჯის შეძენის დროს? _ არავისთვის. _ მარ თალს ამბობს? გა ნა ქალს... _ პოლინა! _ ოჰ, მე საშინლად ეჭვ ია ნი ვარ! შ ენ კა რგი გემოვ ნება გქონია. მინდა , ხვალ ისეთივე საწოლი შ ევიძინო, როგორიც შ ენ გაქვ ს... ოჰ, მა მაჩემი, მა მაჩემი!.. _ და იცა , გაგაცილებ. მინდა , რაც შ ეიძლება გვ ია ნ გა გშ ორდე, _ უთხრა ვა ლენტენმა. _ რა კეთილი ხარ! მე ვერ ვბ ედავ დი ეს შ ენთვ ის მეთხოვა . _ განა შ ენ ჩემი სიცოცხლე არა ხარ ? მოსა წყენი იქნებ ოდა ზედმიწ ევ ნით გადმოგვ ეცა სიყვარუ ლის ეს ჟ ღურ ტული, რომელსა ც მხოლოდ ტონი, შ ეხედვა, ძნელა დ ასაწ ერ ი მიმოხვრა აძლევს ფა სს. ვა ლენტენმა შინ მია ცილა პოლინა და უკან დაბრუ ნდა . გუ ლი იმდენი სია მოვ ნებით ჰქონდა დამძიმებუ ლი, რა მდენის შეგრ ძნობა და ატა ნა ადამიანს შეუძლია ამქვ ეყ ნად. როცა სავარ ძელშ ი ჩაჯდა ცეცხლის პირ ას და თავისი იმედებ ის ანაზ დეული და სრ ული განხორ ციელება წა რმოიდგინა , მისი სუ ლი ცივ მა იდეა მ გა მსჭვალა , როგორც მა ხვ ილი მკერ დს მსჭვა ლავს ხოლმე; შა გრენის ტყავს შ ეხედა , იგი ოდნავ შეკუმშულიყ ო. ფრანგუ ლა დ შეიგინა , ისე რომ ა ნდუ ლიეტელი მონა ზნის იეზ უიტუ რი ორა ზროვ ნება არ გამოეყენებინა , თავ ი სავ არძლეზე დახა რა და ფარდის როზეტს დაა ცქ ერ და მაგრამ თითქოს ვერ ხედა ვდა . _ ღმერთო ჩემო, _ წამოიძა ხა მან, _ ყველა ჩემი სურვ ილი განხორციელდა , ყვ ელა ! საბრა ლო პოლინა! სა ზომი აიღო და გაზ ომა ის, რადა ც ეს დილა და ჯდომოდა: _ ორი თვეღა დამრ ჩენია ! _ თქვა მა ნ.

198 ცივ ი ოფლი დაასხა . უ ცებ მთელი მისი არ სებ ა ენის გამოუ თქმელმა გულისწყ რომამ მოიცვა , შაგრენის ტყა ვი ჩამოგლიჯა და დაიყვირა :

_ მე უ გუნური ვარ! გარეთ გავარდა, ბა ღი გადაირბინა და თილისმა ჭა ში ჩაა გდო, _ მოხდეს, რა ც მოსახდენია! .. ეშმა კსა ც წაუ ღია ყველა სისუ ლელე! რა ფაელმა თავი მისცა ბედნიერ სიყვა რულს და გუ ლიგულ შეწ ყობ ილი ცხოვრ ება და იწ ყო პოლინა სთან ერთა დ. მა თი და ქორ წინება გადა დებულ იქნა ზოგიერთი დაბრ კოლების გა მო და მა რტის პირველ რ იცხვ ებშ ი უნდა მომხდარ იყ ო. მა თ ერ თმანეთი გამოსცადეს, თავ ია თი თა ვის ეჭვი აღარ ჰქონდათ და , რადგა ნ ბედნიერებამ მა თ მა თი გრ ძნობ ის მთელი სიძლიერ ე გაუ მჟ ღავნა, მა თი სული, მათი ხასია თი სავსებ ით გა ერ თიანდა ვნება თა ღელვაშ ი. რამდენა დაც უ კეთ ეცნობოდნენ ერ თმა ნეთს, მით უფრ ო უცხოვ ელდებოდა თ სიყვარუ ლი; მა თი ცა უ ღრუბ ლო იყო, ერთი მა თგანის სუ რვილებ ი კა ნონი იყ ო მეორისთვის. რადგან ორივე მდიდარი იყ ო, არ არსებობ და ისეთი ჟ ინი, რ ომლის და კმაყ ოფილებაც მათ გასჭირ ებ ოდათ. ცოლის სუ ლს ნა ტიფი გემოვ ნება, მშვ ენიერ ებ ის გრ ძნობა , ნამდვილი პოეზ ია აცხოველებდა; იგი არა ფრა დ აგდებ და დედა კა ცურ სამკაუ ლს, მისთვის მეგობ რის გა ღიმება უ ფრო ძვირფა სი იყ ო, ვიდრ ე ორმუსის მა რგა ლიტებ ი. მის საუ კეთესო სამკაულს მუსლინი და ყვავილები წარმოა დგენდა . ამას გარდა, პოლინა და რა ფაელი გაუ რბოდნენ სა ზოგა დოებას, მარ ტოობა მათთვ ის ესოდენ მშვ ენიერ ი და ნაყოფიერი იყ ო. მხოლოდ თითქ მის ყ ოველ საღამოს ან იტა ლიურ თეა ტრშ ი და დიოდნენ ან ოპერაშ ი. თუ თავ დაპირველა დ ისინი გაჭორეს ზოგიერთ სა ლონშ ი, ჩქ არა პარ იზ ს სხვა ამბების ნია ღვარ მა გა დაუარა თავს, და უწ ყინარ ი მიჯნურ ები დავ იწ ყებ ულ იქნენ; ბ ოლოს, გამოცხა დდა მა თი დაქორ წინების დღე, ეს ერ თგვარ ი გამარ თლება ზ ნეობრ ივ ი ა დამია ნების თვა ლში. თებ ერვ ლის ბოლოს, რ ოცა სა კმა ოდ თბილი დღეები გაზა ფხულის სიამოვნება თა მოახლოება ს გვაუ წყებ ს, დილით პოლინა და რაფა ელი ერ თად საუზმობ დნენ პატარ ა შუშაბანდშ ი, რომელიც ყვავ ილებით იყო სავ სე და პირდაპირ ბა ღშ ი გა დიოდა . ზამთრ ის ა ლერსიანი და ფერ მკრ თა ლი მზ ე, რ ომლის სხივ ებ ი ბუ ჩქ ნარ ს ეთამაშ ეობდა , უკვ ე ა თბობ და ჰა ერს. თვა ლებს ახა ლისებდა ფოთლებ ის კონტრასტი, აყვავებული ჩირგვების ფერები და სინა თლისა და ჩრდილის ცვა ლება დობა. იმ დროს, როცა პარ იზ ელები მოსაწყ ენ კერასთან თბებ ოდნენ, ეს ახალგაზ რდა ცოლ-ქმარ ი ერთმანეთს უ ღიმოდა კამელიებ ისა, შრ ოშა ნებისა და მა ნანას ფა ნჩატუ რის ქვეშ. მა თი მხია რული თავ ები ზემოდა ნ 199 დასცქერ ოდნენ ნა რგიზ ებ ს , ზა მბახებს და ბენგა ლიის ვარ დებს. ამ ვ ნებ ია ნ და მდიდარ სა თბუ რში ფეხები აფრ იკ ულ ჭილობს თელავდნენ, აჭრ ელებუ ლს, როგორც ფა რდა გი. ხის ავეჯი გა რეგნულად ტლანქი იყ ო, მა გრა მ სისუ ფთავისა გა ნ კრიალებ და. რა ფაელი თვ ალთმა ქცობდა, ვ ითომდა გაზეთს ვკითხულობ ო, მა გრა მ ფარუ ლა დ პოლინას უცქეროდა, რ ომელიც კატა ს ეთამა შებ ოდა. გრძელი პენუარ ი მხოლოდ სანახევრ ოდ ფარავ და ახა ლგაზრ და ქალის სხეუ ლს. პატა რა თეთრ ი ფეხი სანდომიანად მოჩანდა შავ ი ხავ ერ დის მაშ იებშ ი. პოლინა ჯერ კიდევ თითქო უფრო

ქა ლწუ ლი იყო, ვიდრ ე ქალი. იგი შ ეურყვ ნელი ბედნიერ ებ ით ტკბ ებ ოდა და სიყვარ ულიდან არა ფერი იცოდა გარდა პირველი სიხარუ ლისა . იმ წუთშივე, როგორც კი ტკბ ილ ოცნებაში წასულ რა ფაელს თავისი გა ზეთი და ავიწყ და, ოლინამ იგი ხელიდა ნ გა მოსტა ცა, და ჭმუჭნა და ბაღში გადა ისროლა ; კატა გამოუდგა ამ პოლიტიკ ის გორგალს, რ ომელიც ჩვეულებისა მებრ თავ ის გარშ ემო ტრ ია ლებდა . როცა რაფა ელმა , რომლის ყურა დღებ ა ამ ბავშვურ მა სცენა მ მიიზ იდა, განიზ რახა , ხელა ხლა გაზ ეთის კითხვა ს დაბრუ ნებოდა და მის ასა ღებად დაიხა რა, გა ისმა გულწრ ფელი, მხიარუ ლი, ფრინვ ელის გა ლობასავ ით ბუნებრ ივ ი სიცილი. გა ზეთი იქ აღარ იყო. _ მე მეშურ ნეობა ს განვიცდი გაზ ეთისა დი, _ თქვა ქა ლმა და ცრემლებ ი მოიწმინდა, რ ომელიც მისი ბავშვ ური სიცილით იყ ო გა მოწვეუ ლი: _ განა ეს ვ ერაგობა არაა რუ სული მოწ ოდებ ის კითხვა ჩემს გვ ერ დით და სიყვარუ ლის სიტყვ ებისა და შ ეხედვის უ გულვ ებ ელყოფა იმპერა ტორ ნიკ ოლოზის პროზის გუ ლისთვ ის? _ მე როდი ვკითხუ ლობ დი, ჩემო საყვარ ელო ანგელოზო, მე შენ გიცქეროდი. ამ წუთში სათბურის მა ხლობ ლად მება ღის მძიმე ნაბ იჯები გაისმა, მისი და ლურ სმუ ლი ჩექ მები სილა ს აჭრ ია ლებ და ხეივანში. _ მა პატიეთ, ბატონო მარ კიზო, რ ომ გა წუხებ თ, ა გრეთვ ე თქვენც, ქა ლბატონო, მაგრამ ისეთი სა ოცარი ნივ თი მოგიტანეთ, რომლის მსგავსი არა სოდეს არ მინა ხავს. ეს არ ის ჭიდა ნ, ნება მიბ ოძეთ მოგა ხსენოთ, სათლით წყალი ამოვ იღე და ეს უ ცნაუ რი ზღვ ის მცენარე ამოჰყვა! ა ი, და ხეთ! მაგრამ როგორი შეჩვ ეუ ლი უნდა იყ ოს წყ ალს, რომ არც დასვ ელებ ულა , არც და ნოტიებულა. რადგა ნ ბატონი მარ კიზ ი ჩემზე უფრ ო მეცნიერია, ვიფიქრ ე მას უ ნდა მივ უტა ნო, შეიძლება დაა ინტერ ესოსმეთქი. და მება ღემ რაფაელს ულმობელი შაგრენის ტყა ვი აჩვ ენა , რომლის ზედაპირი ექვ სი კვა დრატული გოჯი ძლივ ს იქნებ ოდა . _ გმადლობ თ, ვანიერ , _ უ თხრა რა ფაელმა, _ ეს ნივთი დიდა დ საინტერ ესოა .

200 _ რა მოგდის, ჩემო ა ნგელოზ ო? როგორ გა ფითრდი? _ წა მოიძახა პოლინა მ. _ წადით, ვანიერ . _ შ ენი ხმა მაშ ინებ ს, _ უ თხრა ა ხალგაზ რდა ქა ლმა . _ იგი უცნაურ ად გა მოიცვალა... რა მოგდის? რას გრძნობ? ხომ არაფერი გტკივა ? ექიმი! იონა თა ნ, დამეხმარე. _ ჩემო პოლინა , გა ჩუ მდი, _ უპასუხა რა ფაელმა , რომელმა ც ძა ლა მოიკრ იბა , _ წავიდეთ აქედა ნ: აქ ჩემს ახლო რა ღაც ისეთი ყვავილია , რომლის სურნელებ ა მწყ ენს. შ ეიძლებ ა ეს ვერბენა იყოს?

პოლინა უდანაშ აულო ბუჩქს ეცა , ღეროში ხელი სტა ცა და ბა ღში გა დაისრ ოლა. _ ოჰ, ჩემო ანგელოზო! _ წამოიძახა ქა ლმა , რაფა ელს ჩა ეკონა და კეკლუცა დ მარ ჯნის ტუ ჩები მიუშვ ირა : _ როცა გა ფითრებული და გინახე, მივხვ დი, რ ომ შ ენს განშორება ს ვერ ავ იტან; შენი სიცოცხლე ჩემი სიცოცხლეა. რა ფაელ, ზურგში ხელი ჩამიდე! მე კიდევ ვ გრძნობ სიკვ დილის ცა ხცა ხს. მე მცივა. შ ენი ტუ ჩებ ი მწ ველია, ხელი კი?.. ცივია ყინუ ლივით. _ არა ფერია! _ წამოიძახა რა ფაელმა. _ ცრ ემლებს რად ღვრი? და იცა, შ ევსვა . _ ოჰ, პოლინა, შ ენ მეტისმეტა დ გიყვ არვარ! _ შ ენს არსებაშ ი რა ღაც არა ჩვ ეუ ლებ რივი ხდება , რაფა ელ. მარ თალი მითხარ ი, შენს სა იდუმლოება ს ისედაც გავიგებ . აქ მოიტა ეს, _ თქვა მან და ხელი მოჰკიდა შა გრ ენის ტყავ ს. _ შენ ჩემი ჯალა თი ხარ ! _ დაიყვირა ყმა წვილმა და შ ეძრ უნებუ ლი თვა ლებ ით შ ეხედა თილისმას. _ ხმა რ ოგორ გამოგეცვალა ! _ წამოიძა ხა პოლინამ, რომელმა ც ხელიდან გაა გდო ბედისწ ერ ის სიმბოლო. _ გიყვარვა რ თუ არა? _ ჰკ ითხა ვაჟმა . _ მიყვარ ხარ ? ეს რა კ ითხვაა? _ მაშ , მარტო დამტოვ ე. საბ რალო ქალი გარ ეთ გავიდა . _ ეს რას ჰგავ ს, _ ჩაილა პარ კა რაფა ელმა, რ ოცა მა რტო დარ ჩა . _ გა ნათლების საუ კუ ნეში, როცა ჩვენ გავ იგეთ, რომ ალმა სი ნახშირის კრისტა ლია , როცა ყოველივ ე ახსნილია, რ ოცა პოლიცია ახა ლ მესიას სასა მარ თლოშ ი წარა დგენდა, ხოლო მის სა სწაუ ლებს მეცნიერებათა აკადემიას გა და სცემდა გა ნსა ხილვ ელად, როცა ჩვ ენ აღარა ფერი 201 გვწა მს გა რდა ნოტა რიუსის ხელის მოწ ერ ისა , მე რაღაც მა ნე, თა კელ, ფა რესი უნდა ვიწამო?.. არა, აზრა და ც არ მომივ ა, რომ უზენა ესმა არსებამ შ ეიძლება სიამოვნება ნა ხოს უდა ნაშაუ ლო ქმნილების წვა ლებაში... წავიდე, მეცნიერ ებ ი ვ ინა ხულო. იგი მალე აღმოჩნდა ღვინის ბაზარსა , ე. ი. კასრ ებ ის უზარმა ზარ საწ ყობ სა და სალპეტრ იერ სა, ე. ი. ლოთობ ის უზ არმა ზარ სემინარიას შ ორის, პატარა ტბ ის ნაპირ ას, სადა ც ჭყუ მპა ლა ობდნენ შ ესა ნიშნავი ჯიშ ის იხვებ ი, რ ომელთა მოლივ ლივე ფერებ ი კა თედრ ალის მოხატუ ლი ფა ნჯრებ ის მსგავსად ცია ლობდნენ მზ ის სხივ ებზ ე. აქ მთელი ქვ ეყ ნის იხვ ებს მოეყარა თ თავ ი, ისინი ყ იყინებ დნენ, ცუ რაობ დნენ, ყურ ყუმა ლაობდნენ და

თითქო ერ თგვარ იხვთა პარ ლამენტს წა რმოადგენდნენ, უნებ ლიეთ შ ეკრ ებ ილს, მაგრამ სა მაგიერ ოდ თავისუ ფა ლს პოლიტიკუ რი პრინციპებ ისა და ქარტიებ ისაგან; აქ მათ სა ფრ თხე არ მოელოდათ მონა დირ ეებისა გა ნ და უშიშრა დ ცხოვრ ობ დნენ ბუ ნებისმეტყველის ზ ედა მხედველობის ქვ ეშ. _ აი, ბ-ნ ლავრ ილი, _ უ თხრა დარაჯმა რა ფაელს, რომელმა ც იკითხა ზ ოოლოგის ეს დიდი ქურუ მი. რა ფაელმა დაინა ხა პა ტარა ტანის კა ცი, რომელიც რაღა ც ბრძნუ ლ ფიქრ ებ ში უნდა ყ ოფილიყო წასუ ლი ორ ი იხვ ის დანა ხვაზ ე. ეს მეცნიერი შუა ხნისა იყო, მის სა სიამოვ ნო სა ხეზე თავაზ ია ნობ ა იყ ო აღბ ეჭდილი, მაგრამ მთელი მისი პიროვ ნება მეცნიერ ებ ისადმი მორჩილებას გამოხა ტავდა ; პარ იკ ის ქვ ეშ ჭა ღარა თმა უ ჩანდა , რაც აღმოჩენა თა ვნება ს ამჟღა ვნებდა, რომელიც ყოველი ვნებ ის მსგავსდ ჩვ ენ ისე ძლიერ გვაშ ორ ებს ამ ქვ ეყ ნის სა გნებ ს, რ ომ სა კუთა რი მეს შეგნება ს ვკარ გავ თ. რაფა ელმა , როგორ ც მეცნიერ ებ ის და კვ ლევ ა-ძიებ ის ადა მიანმა, ა ღტა ცებ ა იგრძნო ამ ბუნებისმეტყველის წ ინაშ ე, რ ომლის უძილო ღამეები მიძღვ ნილი იყო ადამია ნურ ი ცოდნის გაფართოებისა დმი და რ ომლის შეცდომა ნიც კი სასა ხელონი იყვნენ საფრ ანგეთისათვ ის. მა გრა მ კეკლუცი ქალი, უეჭველია , გაიცინებდა, როცა და ინახა ვდა , რომ მა ს თითქო შარვა ლი ვარდებოდა , ხოლო მისი ზოლებ ია ნი ჟ ილეტი ხან ზ ევით აიწევდა , ხან ქვ ევ ით დაიწ ევ და, მისი ზოოგენეტიკუ რი დაკვ ირ ვებ ის მიხედვ ით. პირ ველი მისა ლმებ ის შემდეგ რა ფაელმა საჭირ ოდ დაინა ხა ბ-ნ ლავრ ილისა თვ ის ბანალური ქათინაუ რი მიეძღვნა იხვ ებ ის შესა ხებ. _ ოჰ, ჩვენ მდიდა რი ვართ იხვ ებ ით, _ უპასუ ხა ბუნებისმეტყველმა, _ ეს სა ხეობა , როგორც უ ეჭვ ელა დ თქვენც მოგეხსენება თ, ყველაზ ე ნაყ ოფიერ ია აპკოვა ნფეხიანთა გვა რში. ეს გვა რი იწ ყებ ა გედით და თავ დება ზინზ ინის ჯიშის იხვ ით. იგი შეიცავს 202 ასოცდა ჩვ იმეტ ნაირსახეობა ს , რ ომელთა ც თავიანთი განსაკუ თრ ებუ ლი სახელი, თავ ია ნთი ზნე-ჩვ ეუ ლებანი, სამშ ობ ლო და გარ ეგნობა აქვთ, და ერ თმა ნეთს ისევ ე ნა კლებ ჰგვა ნან, როგორც თეთრკანია ნი ადა მინი _ ზანგს. ჭეშმა რიტა დ, რ ოცა ჩვენ იხვს ვ ჭამთ, ვერც კი წა რმოგვ იდგენია, როგორ გავრ ცელებუ ლია... იგი შეჩერ და პა ტარა ლა მაზი იხვ ის დანა ხვაზ ე, რ ომელიც ტბ ის ფერ დობზე მიგოგავდა . _ შ ეხედეთ, ეს არის საყ ელოია ნი გედი, კანადის საბრალო შვ ილი, რ ომელიც შორ იდა ნ მოსულა , რათა თავისი წაბ ლისფერი და ნა ცრ ისფერი ბუმბული და თავისი შავ ი საყ ელო გვ აჩვენოს! უყურ ეთ, ტა ნს იფხანს... ეს კიდევ სახელოვა ნი ეიდერ ის იხვია, რ ომლის ბუმბ ულის ქვეშ ჩვ ენს ნებიერ ქალებს სძინა ვთ. რა ლამა ზია! ვინ არ იგრ ძნობ ს აღტა ცებას მისი თეთრ-მოწ ითალო მუ ცლისა, მისი მწვა ნე ნისკა რტის წინაშ ე! მე მოწმე გავ ხდი, ბატონო, და პეპლვისა , რომლის იმედი დაკა რგული მქონდა .

შეუ ღლებ ა საკმაოდ ბედნიერა დ დამთავრ და , და შედეგს მოუ თმენლა დ ველი. იმედი მა ქვს ასოცდამეთვრა მეტე სა ხე მივიღო, რ ომელსაც შ ეიძლება ჩემი სა ხელი დაარ ქვა ნ! აი, ახლად და ქორწ ინებ ული ცოლქმარ ი, _ თქ ვა მან და ორ ფრ ინველს მიუ თითა. _ ა ი, ესაა მოხიხინე ბატი (an as albifr on s) , ის კი დიდი მსტვ ენავ ი იხვ ი (ბიუფონის anas ruffin a). დიდხა ნს ვყოყმანობდი მსტვ ენავ იხვსა , თეთრ წარბ ია ნ იხვსა და ფა რთონისკ არტია ნ იხვს შ ორის ( anas cl yp eata). უყურ ეთ, ესაა ფარ თონისკარ ტიანი იხვ ი, ეს მსხვ ილი, მუქბუ მბულიანი ავაზა კი, რ ომლის მომწვ ანო საყელო კეკლუცა დ ლივლივებ ს. მა გრა მ, ბატონო, მსტვენავ ი იხვ ი ქ ოჩრიანია , და თქვენ გა იგებთ, რომ აღა რ შემეძლო დიდხანს ყოყ მანი. ჩვენ აქ მხოლოდ შავქუ დიანი იხვ ი გვაკლია. მეცნიერები ერ თხმად ამტკ იცებენ, ეს ჯიშ ი გარ ეული პატარა იხვ ის გა მეორ ებას წა რმოადგენსო, ხოლო მე... მა ნ საუ ცხოო მოძრაობა გააკ ეთა, რ ომლითა ც ერ თსა და იმავე დროს მეცნიერის თავმდაბლობა ც გა მოხატა და ზვ ია დობაც. _ მე ასე არ ვფიქ რობ , _ დაუ მატა მა ნ. _ თქვენ ხედავთ, ჩემო ბატონო, რ ომ ჩვ ენ არ ვხუმრ ობთ. ამჟ ამა დ მე მონოგრაფიას ვამზ ადებ იხვთა მოდგმაზე... მა გრა მ მე თქვენს განკარ გუ ლებაში ვარ. ბ. ლავრ ილი და რა ფაელი გა ემა რთნენ სა კმა ოდ ლა მაზ ი სა ხლისკენ ბიუფონის ქუჩაზ ე. გზად რაფა ელმა ზოოლოგს შა გრენის ტყავი გა დასცა გა მოსაცნობ ად. _ მე ვიცნობ ამ პროდუქ ტს, _ თქვა ბ ოლოს მეცნიერმა , როცა თილისმა და ათვა ლიერა გა მადიდებელ შუშაშ ი. _ იგი წ ინათ რა ღა ც ყუთის სახუ რავი ყოფილა . ეს შა გრ ენი დიდი 203 ხნისაა ! დღეს მექარ ქაშ ეებ ი და ტყავის გადა მკვ რელები უფრ ო გალუშას ხმა რობ ენ. ამ უკა ნასკნელს, როგორ ც უეჭველა დ მოგეხსენებათ, მეწამული ზღვ ის თევზ ი ra Ja sep hen იძლევა . _ ეს რაღაა, ბატონო, რა კი თქვ ენ ესოდენ თავაზ ია ნი ბრ ძანდებით... _ ეს, _ სიტყვა ჩამოართვა მეცნიერ მა, _ სუ ლ სხვა რამაა : გალუშასა და ამ შა გრ ენს შორ ის ისეთივ ე გა ნსხვავებაა, რ ოგორ იც ოკეა ნესა და ხმელეთს, თევზსა და ოთხფეხს შორის. თუმცა , უნდა ითქვა ს, თევზ ის კანი უ ფრო მკვ იდრ ია , ვიდრ ე ხმელეთის ცხოვ ელის ტყავ ი. ხოლო ეს ტყავ ი, როგორც თქვ ენ მოგეხსენებ ათ, ზოოლოგიის ერთი ყვ ელა ზე სა ინტერესო პროდუქ ტია. _ როგორ! _ წამოიძახა რა ფაელმა . _ ბატონო, _ უპა სუ ხა მეცნიერ მა და სავარ ძელშ ი ჩაეფლა, _ ეს ვირის ტყა ვია. _ ვიცი, _ თქვა ახა ლგაზრ და კა ცმა .

_ ირა ნში არსებობს, _ განაგრძო ბუნებისმეტყველმა, _ ერთი მეტისმეტა დ იშ ვიათი ვ ირ ის ჯიშ ი, კანჯარ ი ა ნუ ონა გრ ი, equus asinus, თა თრ ებ ის ყულა ნი; პალა სი იქ გაემგზავრ ა, რა თა დაკვ ირ ვებ ანი მოეხდინა და იგი მეცნიერების კუ თვ ნილება დ ექ ცია. ეს ცხოვ ელი დიდხანს ფანტასტიკუ რად იყო მიჩნეული. როგორც მოგეხსენება თ, იგი ცნობ ილია სა ღმრთო წერილშ ი; მოსემ აკრ ძა ლა მისი შ ეყრა მის მა ხლობ ელ ჯიშებთა ნ. მა გრა მ კანჯა რი კიდევ უფრ ო სახელგა ნთქმულია იმ გარყვ ნილებ ით, რომლის ობიექ ტსაც წა რმოადგენდა და რომელზ ედაც ხშირად ლაპარაკ ობ ენ ბ იბ ლიურ ი წ ინასწ არმეტყ ველები. პა ლასი, როგორც თქვენ უეჭველა დ მოგეხსენებ ათ, თავ ის A cta Pe tr op ol itan a-ს მეორ ე ტომში აცხადებს, რომ ამ ახირებულ ა ღვირა ხსნილობას დღესა ც რელიგიურ ი ჩვ ეუ ლებ ის ელფერ ი აქვ ს ირა ნელებსა და ნოღა ელებშ ი, რომელნიც მა ს საუკეთესო წა მლად თვ ლიან თირკ მლის ავადმყოფობის და იშ ია სის წინაა ღმდეგო. ჩვ ენ, საბრა ლო პარიზელებ ს, ამა ზე წა რმოდგენა ც არა გვაქვ ს! მუზ ეუ მში არ მოიპოვ ება კა ნჯარი. რა საუ ცხოო ცხოველია ! იგი სა იდუმლოებ ითაა ა ღსავ სე! მისი თვა ლი აღჭურვ ილია ერ თგვარი სინა თლის უკუ მქ ცევი გარ სით, რომელსა ც აღმოსავლეთელები ჯა დოქრობის ძა ლას მია წერენ. მისი ბეწვ ი რბ ილი და ხავ ერ დოვა ნია ; თუმცა ჩვ ენს შინაუ რ ვირზე ბევრა დ დიდი არ არ ის, მა გრა მ არა ჩვ ეუ ლებ რივად გამბ ედავია. თუ მას თავ ს დაესხნენ, წარმატებით იბ რძვ ის ყველაზ ე ონავარი მხეცებ ის წინაა ღმდეგ. რა ც შეეხება მის სირ ბილს, ის შეიძლება მხოლოდ ჩიტის გაფრენას შ ევადაროთ. საუკეთესო სპარ სული და არაბ ული ცხენები ვერ და ეწ ევ ია ნ ონაგრს. იმ კეთილსინდისიერ ი მეცნიერის ნიბ ურის მა მის ანგარ იშ ით, რომლის გარდაცვა ლებამ, 204 როგორც მოგეხსენება თ , ამ ცოტა ხნის წ ინათ ყველანი დიდა დ დაგვამწუხრა, გამოდის, რომ კანჯა რი საათში საშუა ლოდ შვიდ მილს გარბ ის. ჩვენს გადაგვა რებ ულ ვ ირ ებს არ შეუძლიათ წარმოდგენა მოგვცენ ამ და მოუკ იდებ ელ და ამაყ ვ ირზ ე. იგი მკვ ირ ცხლი და ცოცხა ლია, ჭკვიანი გამოხედვა აქვს, ყოვ ელი მისი მოძრა ობა კეკლუცია ! იგი აღმოსავლეთის ზოოლოგიურ ი მეფეა . თურ ქული და ირ ანუ ლი ცრუმორწ მუ ნეობის მიხედვ ით იგი რა ღაც სა იდუმლო წარმოშ ობისაა . ტიბეტურ და თათრულ ზ ღა პრებში ამ ცხოვ ელის საგმირო თავ გადასავა ლი სოლომონის სახელთა ნაა და კავშ ირ ებუ ლი. მოშ ინაურ ებუ ლი კანჯა რი დიდად ფასობს. თითქმის შეუ ძლებ ელია მისი და ჭერა მთებშ ი, სადა ც იგი ქუ რციკ ივით დახტის და ჩიტივ ით დაფრინავ ს. ფრთოსა ნი რაშ ების და ჩვენი პეგასის წა რმოდგენა უ ეჭვ ელად იმ ქვ ეყნებ ში წარმოიშვა , სადა ც მწყ ემსებს ხშ ირ ად შ ეუძლიათ დაინა ხონ, როგორ მიფრ ინავს ხოლმე კა ნჯარ ი ერ თი კ ლდიდან მეორესკ ენ... თქვენ მიერ მოტა ნილი ტყავ ი კა ნჯარ ის ტყავია. ამ სა ხელს სხვა დასხვანა ირ ად ხსნია ნ. ზოგი ფიქრ ობ ს, შა გრ ი თუ რქუ ლი სიტყვ ააო, ზოგი კიდევ შა გრ ის ქა ლა ქად თვ ლის, სადაც ეს ზოოლოგიურ ი პროდუქ ტი ქიმიურ ად მუშ ავდება . ეს პრ ოცესი საკმაოდ კა რგა დ აქვ ს აღწ ერ ილი პალასს. მარ ტელენსი მწერდა , შაგრი მდინარ ეაო... _ ბატონო, დიდად გმა დლობ თ ცნობ ებისთვის, რომელიც მეცნიერუ ლი ტრაქტატისთვ ის მასა ლა დ გამოა დგებ ოდა რ ომელიმე ბენედიქტელ ბერ ს,

თუ მა თი ორ დენი დღესაც არსებულიყ ო; მაგრამ მე პატივ ი მა ქვს თქვენი ყურადღება მივა ქციო იმ გარ ემოებას, რომ ეს ნა ჭერი თავდაპივ ელად ა ი... ამ გეოგრაფიუ ლი რუ კის ოდენა იყო, _ თქვ ა რაფა ელმა და გა შლილ ატლასს მიუთითა : _ ხოლო უკანა სკ ნელი სა მი თვის განმავლობაშ ი საგრძნობლა დ და პატავ და... _ ძალიან კა რგი, _ უპა სუხა მეცნიერმა , _ მესმის. ბატონო, ყოველი ორგა ნუ ლი პრ ოდუ ქტი ბუ ნებ რივი გა ნადგურ ებ ის პროცესს ემორ ჩილება ; ეს პროცესი ადვ ილი შესამჩნევ ია , მისი წ ინსვ ლა ატმოსფერუ ლ მოვლენებ ზეა დამოკ იდებ ული. თვ ით ლითონებ იც საგრძნობლა დ ვიწრ ოვდება და ფა რთოვ დება . მეცნიერ ება უ საზღვრ ოა, ხოლო ადა მიანის ცხოვრ ება მოკ ლეა , ამიტომ ჩვენ არ ვოცნებ ობთ ბუ ნებ ის ყველა მოვლენა შევ იგნოთ. _ ბატონო, _ უპა სუ ხა თითქ მის შემკრ თა ლმა რა ფაელმა , _ მაპატიეთ, რომ ასეთ კითხვას გაძლევთ. დარ წმუ ნებული ხა რთ თუ არა, რომ ეს ტყ ავი ბუ ნებ ისმეტყ ველების ჩვ ეუ ლებრივ კა ნონებს ემორ ჩილება და მას გა ფარ თოება ც შეუ ძლია ?

205 _ ოღონდაც!.. აჰ, ეშმა კმა დალა ხვრ ოს! _ თქვა ლავ რილმა, როცა თილისმის გაფა რთოება სცა და. _ მა გრა მ, ბატონო, თუ მექა ნიკის ცნობილ პროფესორ პლა ნშეტთან წაბ რძა ნდებ ით, იგი უეჭველად მოა ხერ ხებს ამ ტყავ ის გა ფარ თოება ს. _ აჰ, ბა ტონო, თქვ ენ სიკვ დილისგან მიხსენით! რაფა ელი გამოემშვ იდობ ა ლავრ ილს, რომელიც შუშ ებ ითა და გა მხმარ ი მცენარ ეებით სა ვსე კაბინეტში დარ ჩა , და პლანშ ეტთა ნ გა იქცა . მას ამ დარბა ზობ იდან, შ ეუგნებლა დ, მთელი ა დამია ნურ ი მეცნიერება მიჰქონდა თა ნ: ეს იყ ო ნომენკ ლა ტურა ! კეთილი ლავრ ილი სანჩო პანსას ჰგავ და , რ ომელიც დონ კ იხოტს თხებ ის ამბავ ს უყვება და თავს ირთობ ს ცხოვ ელებ ის დათვ ლითა და და ნომვრით. თუ მცა ეს მეცნიერი ერ თი ფეხით სა ფლა ვში იდგა, ის მხოლოდ ერ თ ნა მცეცს იცნობ და იმ უთვა ლავი ჯოგიდან, რომელიც ღმერ თს გამოუცნობი მიზნით გაუფა ნტა ვს სა მყარ ოების ოკ ეა ნეში. რაფა ელი კმაყ ოფილი იყ ო. _ ჩემს ვირ ს ლა გამს ამოვ დებ, _ თქვა მან. ჯერ კიდევ მა სზე ადრე სტერნმა თქ ვა; «გავ უფრ თხილდეთ ვ ირს, თუ გვინდა სიბერემდე ვ იცხოვ როთ». პლანშ ეტი მა ღა ლი, გამხდა რი, აზრ ებშ ი წა სული კა ცი იყო, ნამდვ ილი პოეტი, რომელიც გა მუ დმებით იმ უსაზღვრო უფსკრუ ლს უცქეროდა, რ ომელსაც მოძრაობ ა ეწ ოდება . ბრბო გიჟ ად თვლის ამ მაღა ლი გონებ ის ადამია ნებს, რომელნიც არ ზრუ ნავენ არც კომფორტსა და არც სა ზოგა დოებრ ივ ცხოვრებაზე, ხშ ირ ად მთელი დღე ჩა მქრა ლი სიგარი უჭირავ თ პირ ში და ღილებ შეუ კრავ ი შ ედია ნ სა ლონშ ი. მაგრამ ერ თ მშ ვენიერ დღეს იბა დება ხელსა წყ ო, რომლის მარ ტივი აღნაგობა გვ აოცებ ს და გვხიბ ლავ ს, თავ მდა ბალი მეცნიერი კი იღიმება და თავის თაყვა ნისმცემლებს ეუბნება : _ მე არა ფერი შემიქმნია. ა დამია ნი ძალას

როდი იგონებს, იგი მას მხოლოდ მიმართავს, ხოლო მეცნიერება ბუნების წაბა ძვაა და მეტი არა ფერიო. როცა რაფა ელი შევ იდა, მექა ნიკოსი თავის ორ ფეხზე იყ ო დარ ჭობილი, როგორც სა ხრ ჩობელიდა ნ ჩამოვარ დნილი კაცის გვა მი. პლანშეტი აქატის თვალს უცქ ერ ოდა , რომელიც მზის საა თის ზ ედაპირ ზე დაგორავ და. ამ საბრა ლო მეცნიერს არ ც ორ დენები ჰქ ონდა და არ ც პენსია , იმიტომ, რომ მა ს არ ეხერ ხებ ოდა თავისი ა ნგა რიშების გა ფერადება . იგი ბედნიერ ი იყო იმით, რომ აღმოჩენა ს უთვა ლთვ ალებდა, არ ფიქრ ობ და, არ ც სახელსა , არც საზ ოგადოებ ადსა, არ ც თავის თავზე და მეცნიერ ებ ისთვ ის ცხოვრ ობდა უანგარ ოდ. _ ამის გამორ კვევა შეუ ძლებ ელია , _ წამოიძახა მა ნ. _ ა ჰ, ბატონო ჩემო, _ თქვ ა მან, როცა რაფა ელი დაინა ხა, _ თქვენი მონა -მოსამსა ხურ ე გახლავარ თ. რ ოგორ ბრ ძანდება დედა თქვ ენი?.. შებრ ძანდით ჩემს ცოლთან.

206 _ მეც შემეძლო ასე მეცხოვრ ა! _ გა იფიქრა რა ფაელმა, რ ომელმაც მეცნიერი ოცნებიდა ნ გა მოიყ ვანა და ჰკ ითხა , როგორ შეიძლება თილისმაზ ე ვიმოქმედოო. _ თუ ნდა დამცინოთ, მა ინც ვ ერაფერ ს და გიმა ლავ თ, _ თქვა მან: _ მე მგონია , ამ ტყავ ს ისეთი წინაა ღმდეგობ ის ძალა აქვს, რომ ვერა ფერი დასძლევ ს. _ ბატონო, _ უპა სუ ხა პლა ნშ ეტმა, _ მა ღა ლი საზ ოგა დოებ ის ადამია ნები მეცნიერ ება ს საკ მაოდ თავ ქარიანად ექცევ ია ნ: ყვ ელა ნი თითქმის იმა სვე გვ ეუბ ნებ ია ნ, რაც ერ თმა დარდიმა ნდმა ასტრ ონომ ლალა ნდს უთხრა , როცა ქალებ ი მიუყვ ანა მზ ის დაბ ნელების შ ემდეგ: «კეთილინებ ეთ და ხელახლა დაიწყ ეთ». რა ზ ემოქმედებ ის მოხდენა გსურთ? მექა ნიკას მიზნად აქვ ს მოძრა ობის კა ნონთა გა მოყ ენება ა ნ მათი ნეიტრალიზ აცია . რაც შ ეეხება თვით მოძრაობას თავ ისთავად, თავ მდაბ ლა დ უნდა მოგახსენოთ, ჩვ ენ რ ოდი ძა ლგვიძს მისი გა ნსაზღვრა . რაკი ეს აღიარ ებუ ლია, ჩვ ენ ა ღვნიშ ნავ თ ზოგიერთ ურყევ მოვ ლენას, რომელიც მა გარ ი და თხელი სხეულებ ის მოქ მედებას განა გებს. ეს მეცნიერება, ბატონო, ერთა დერთ ფაქტზეა დაყრ დნობილი. ხომ ხედავ თ ამ აქა ტის თვა ლს? იგი ახლა აქ არ ის, ახლა კიდევ იქ . რა სა ხელს ვუწ ოდებ თ ამ მოძრა ობას, ესოდენ ბუნებრ ივ ს ფიზ იკ ურა დ, ესოდენ არა ჩვ ეულებ რივს მორა ლურა დ? მოძრა ობას, გა დანა ცვ ლებ ას. მა გრ ამ რა უზარ მაზარ ი ამა ოება იმალება ამ სიტყვების ქვეშ! გა ნა და სახელება უ კვე სა კითხის გადა ჭრაა ? მა გრა მ ამაშია მთელი მეცნიერ ება . ჩვ ენი მანქანებ ი იყენებენ ან შლია ნ ამ აქტს. თუ ამ უბრ ალო მოვ ლენა ს მასა ს შევუ ფარ დებ თ, შეიძლება პარ იზ ი ავაფეთქ ოთ. ჩვენ შ ეგვ იძლია სისწ რაფეს მივ უმატოთ ძალის ხა რჯზე და ძალა ს სისწ რაფის ხარ ჯზ ე. რა არ ის ძალა და სისწ რაფე? ჩვ ენს მეცნიერებას არ შეუძლია ამის თქმა , როგორც მა ს არ შეუ ძლია მოძრაობის შექმნა. ყოველივე მოძრაობაზ ეა დაფუძნებული. სიკვ დილიც მოძრ აობაა , რ ომლის მიზ ნებს ჩვენ ნაკ ლებად ვ იცნობთ. თუ ღმერთი უკვდავია, მერწმუნეთ, რომ იგი მოძრა ობ ს. შეიძლება ღმერთი მოძრა ობა იყ ოს. ა ი, რა ტომაა მოძრა ობა მისებრ გაუგება რი; იგი მისებ რ უძირო, უსა ზღვრო, შ ეუცნობელია. სად არ ის იგი? და სად არ არ ის? სა იდან მოდის? რა არის

მისი პრ ინციპი? სა დაა მისი და სასრული? რ ოგორ ც ჩვ ენ, ისე მასა ც სივრცე სჭირდება , მაგრამ რაა სივ რცე? ამას მხოლოდ მოძრა ობა გვ იმჟღავ ნებ ს. მოძრა ობის გარეშე სივ რცე მხოლოდ უაზრ ო სიტყვაა და მეტი არაფერი. მოძრა ობა გა დაუ ჭრელი ამოცა ნაა , ისევ ე როგორც სიცარ იელის, შემოქმედებ ის, დაუ სრუ ლებ ლობის ამოცა ნა . იგი აშფოთებ ს ადამია ნის აზრ ოვ ნებ ას. ერთადერ თი, რა ც ნებადა რთუ ლია ადა მიანისათვის, ესაა შეიგნოს ის, რასა ც ვერა სოდეს ვერ შეიგნებ ს. ყველა წ ერტილს შ ორის, რ ომელსაც ეს თვა ლი გა დის სივრ ცეში, ა დამია ნის აზრ ოვ ნებ ისათვის უ ფსკ რული იმყ ოფებ ა, ის უფსკრ ული, რომელშიც 207 პასკალი გადავარდა . რა თა ზემოქმედება მოვახდინოთ უცნობ სუბსტანციაზ ე, რომელიც თქვენ გსურ თ უცნობ ძალა ს დავუმორ ჩილოთ, ჩვ ენ, უწ ინარ ეს ყოვ ლისა, ეს სუბსტანცია უნდა შევ ისწავ ლოთ. თავ ისი ბუ ნებ ის მიხედვ ით, ის ან შეიმუსრ ება ბ იძგისაგან, ან მას წ ინააღმდეგობას გაუ წევ ს; თუ ის ნაწ ილებ ად და იყ ო, _ თქვ ენს გა ნზრ ახზვ ას კი მისი და ნა წილება არ შეა დგენს, _ ჩვ ენ ვერ მივა ღწ ევ თ დასა ხუ ლ მიზანს. თუ თქვენ მისი შეკ უმშვა გინდათ, თა ნაბარ მოძრაობას უნდა და უქვ ემდებაროთ სუბ სტა ნციის ყველა ნაწ ილი ისე, რომ მათი გამყ ოფი ინტერვა ლები ერ თგვარა დ შემცირ დეს. თუ თქვ ენ მისი გა ფარ თოება გსურ თ, თითოეული მოლეკ ული თანაბ რად ცენტრ იდანულ ძა ლა ს უნდა დაუ ქვემდებარ ოთ. თუ ეს კა ნონი ზუსტად არ და იცავ ით, უწ ყვეტელობის დარ ღვ ევას გამოვიწვ ევთ. ბატონო ჩემო, არსებობ ს დაუსრულებ ელი რიცხვი მოძრა ობის კ ომბ ინაციებ ისა. რ ომელ მოქმედებაზ ე ჩერდებ ით თქვენ? _ ბატონო, _ უთხრა მოთმინებიდა ნ გა მოსულმა რაფა ელმა , _ მე მინდა რა იმე ისეთი ძლიერ ი წ ნევა მივ იღო, რ ომ დაუ სრუ ლებ ლივ გა ვაფა რთოვო ეს ტყ ავი... _ რა დგან სუბ სტა ნცია ს საზ ღვარ ი აქვ ს, _ უ პასუ ხა მეცნიერ მა , _ შეუ ძლებ ელია მისი დაუ სრუ ლებ ლივ გა ფარ თოება , მხოლოდ წნევა აუცილებ ლა დ ზედაპირ ს გა ზრ დის სისქის ხა რჯზე. იგი ისე გათხელდება, რომ მატერია აღა რ გვეყოფა . _ მიიღეთ ეს შედეგი, _ წამოიძა ხა რაფაელმა , _ და თქვენ მილიონებ ს შ ეიძენთ. _ ეს თქ ვენი ფუ ლის მოპარ ვა იქ ნებოდა , _ უპასუხა პრ ოფესორ მა ჰოლანდიელივ ით ფლეგმა ტურა დ. _ არ სებ ობს მა ნქანა , რომელიც თვით ღმერთს გა სრესდა ბუზვით. მას შ ეუ ძლია ადამიანი სამშ რალებელ ქაღალდად აქ ციოს. ჩექმებ ია ნი, დეზ ებ ია ნი, ჰალსტუ კიანი, ქუდია ნი ადამია ნი _ მისი ოქრ ოთი, სამკაუ ლებ ით, ყოველივ ეთი. _ რა საშ ინელი მა ნქა ნაა! _ ჩინელებ ს თავ ია ნთი ბავშვ ებ ი წყა ლშ ი კ ი არ უნდა ჩა ეგდოთ, არა მედ ასე გამოეყ ენებ ინა თ, _ თქვა მეცნიერ მა , ისე რ ომ არც კი უ ფიქრ ია , რომ ამით ადამიანში მამობრ ივ გრძნობას შ ეურა ცხყ ოფას მიაყ ენებ და. _ ეს მანქანა

დიდი პა სკა ლის აღმოჩენას წარ მოა დგენს და წყლის შეკუმშ ვის პრ ინციპზეა აგებუ ლი. _ რ ოგორ! ის «პრ ოვ ინციუ ლი წ ერილებ ის» ავტორ მა მოიგონა ? _ იკითხა რა ფაელმა. _ მხოლოდ მა ნ, ბატონო ჩემო. მექანიკ აშ ი არა ფერ ია არც ამაზ ე უფრო მა რტივ ი, არც ამაზ ე უფრო მშვ ენიერ ი. საწ ინაა ღმდეგო პრ ინციპმა _ წყლის გა ფარ თოება მ, ორ თქ ლის მანქანა შ ექმნა . მაგრამ წყა ლი განსაზ ღვრუ ლ დონემდე ფართოვ დება, მისი უ კუმშ ვადობა კი, რ ომელიც ერ თგვარა დ უარყოფითს ძა ლას წა რმოადგენს, აუ ცილებლად უსა სრუ ლოა .

208 _ თუ ეს ტყავი გა ფარ თოვდება, _ თქვა რა ფაელმა , _ აღთქმას გაძლევთ, რომ უზარმა ზარ ძეგლს დავუდგა მ ბლეზ პა სკა ლს, ასი ათასი ფრანკის ფონდს დავაა რსებ, რა თა ყოვ ელ ათ წელიწა დშ ი ჯილდო მიეცეს მექანიკის საუკ ეთესო პრობ ლემის გადამჭრელს, მზ ითევ ს მივცემ თქვ ენს ბ იძაშვილებ ს და ბიძა თაშვ ილიშვ ილებ ს, ბოლოს თავ შესაფა რს დავა არსებ ჭკუ აზე შემცდარი ან სიღარ იბ ეშ ი ჩავარდნილი მათემატიკოსებ ისათვ ის. _ ეს დიდად სა სარგებ ლო იქ ნებოდა , _ უპასუხა პლანშეტმა . _ ბატონო, _ გა ნგარძო მან დამშვ იდებული ტონით, როგორც ადამიანმა , რომელიც მხოლოდ გონებ ის სფერ ოში ცხოვრ ობს, _ წავ იდეთ ხვა ლ შპიგჰა ლტერ თა ნ. ამ გა მოჩენილმა მექა ნიკ ოსმა , ჩვ ენი გეგმებ ის მიხედვ ით, გაუ მჯობ ესებუ ლი მანქანა გააკ ეთა, რ ომლის შემწ ეობით ბა ლღს შეუ ძლია ათა სი ზვინი თივა მოათავსოს თა ვის ქუ დში. _ მაშ , ხვალა მდე, ბატონო. _ ხვა ლა მდე. _ მოდით, და ამის შ ემდეგ მექა ნიკა ზე მელა პარა კეთ! _ წამოიძა ხა რა ფაელმა. _ გა ნა ეს უმშვ ენიერესი მეცნიერება არაა. ის ზ ოოლოგი კი თავისი ონაგრებით, კლა სიფიკ აციებ ით, იხვ ებ ით და შუშ ებშ ი მოთავსებული მახინჯი არ სებ ებ ით მხოლოდ მარკერა დ თუ გამოდგება საზ ოგადო ბილიარ დზ ე. მეორ ე დღეს სრუ ლიად გამხიარუ ლებ ული რა ფაელი პლანშეტთა ნ შევ იდა , და ისინი ერთად გაემგზავრ ნენ ჯა ნმრთელობ ის ქუჩისკენ, რ ომლის სა ხელწ ოდება კ ეთილის მომასწავებელი იყ ო. შპიგჰა ლტერ ის უზარმა ზარ სახელოსნოში რაფა ელმა ყურა დღებ ა მიაქცია მრავა ლ გავარვ არებულ და აღრ ია ლებულ ღუმელს. ეს იყო ცეცხლის წვ იმა, ლუ რსმნების წა რღვ ნა , ჩა ნჩარუ ხების, ხრახნების, ოწ ინარების, ქლიბ ების, ლა ნგებ ის, ქა ნჩებ ის ოკ ეა ნე, თუ ჯის, ხის, სარქ ველების და ფოლა დის ზ ოდებ ის ზღვა . ნა ხერ ხი ადამიანს ყელშ ი უ ღიტინებ და . თითქ ო თვით ჰა ერ ი რ კინით იყ ო გაჟ ღენთილი. ადა მიანებ ს რკინა ეფა რათ, ყველგან რ კინის სუნი იდგა ; რ კინა ცოცხლობ და, აზ როვ ნებდა , ყოვ ელგვარ სა ხეს ღებუ ლობ და , ყ ოველგვარ ჟ ინს ამჟ ღავ ნებ და . საბერველთა ღმუილსა, ჩაქუ ჩების დაგადუგსა, მილებ ის სტვ ენასა და ლითონის ბღავ ილშ ი რაფაელმა დიდ, სუფთა და ჰაერ ით სავ სე ოთა ხს მია ღწ ია , სადა ც მას შ ეეძლო თავისუ ფლა დ

დაეთვა ლიერებინა ეს უზარ მაზარ ი პრესი, რ ომლის შ ესა ხებ წ ინა დღით პლანშ ეტი ელა პარა კებოდა. ის გააოცა თუ ჯის ძელაკებმა და რკინის და ზგებ მა, რ ომლებ იც ურყ ევი ბირთვ ებ ით იყ ო შეერ თებული.

209 _ თუ თქვ ენ ეს სა ხელურ ი სწრაფად შვ იდჯერ მოატრიალეთ, _ უთხრა შპიგჰა ლტერ მა და გა პრ ია ლებული რ კინის ბალა ნსირ ს მიუთითა , _ ფოლადის ლატა ნი წინწ კლებად იქცევ ა და ტანში შეგესობათ ნემსებივით. _ ეშ მაკ მა დალახვრ ოს, _ წამოიძა ხა რა ფაელმა . პლანშ ეტმა თვ ით შესდო შაგრენის ტყ ავი ამ საუცხოო პრ ესში და იმ დაჯერ ებ ით, რომელსა ც მეცნიერუ ლი რწ მენა იძლევა , ბალა ნსირ ის ხელი დაატრიალა . _ დაწ ექ ით, თორემ დავიხოცებ ით! _ და იღრ ია ლა შ პიგჰალტერმა და მიწა ზე განირ თხო. სა ხელოსნოებშ ი ჯოჯოხეთუ რი სტვ ენა გაისმა. მა ნქა ნაშ ი მოთავ სებულმა წყა ლმა გახეთქა თუჯი, საშ ინელი სიძლიერით ამოვა რდა , საბედნიერ ოდ, ძვ ელი ღუ მელისკ ენ გა ემა რთა , გა დაატრიალა და დალეწ ა იგი, რ ოგორ ც ბორბა ლა ქარ ი სა ხლს ლეწავ ს და აღგვის ხოლმე. _ ოჰ, _ თქ ვა წყნა რად პლა ნშეტმა, _ შა გრენი ისეთივ ე სა ღია, რ ოგორ ც ჩემი თვა ლი! ოსტატო შპიგჰალტერ, ან თქვენი თუჯი გაბზარ ული იყო, ან დიდ მილშ ი სადმე ნა ხვრ ეტია ... _ არა , არა, მე კარ გად ვ იცი ჩემი თუ ჯის ამბავი. ბატონო, შეგიძლია თ თქვ ენი ნივთი წაიღოთ, შ იგ ეშმა კია დაბ ინავ ებული. გერმა ნელმა ოსტატმა ხელი სტა ცა კვ ერს, გრ დემლზე დასდო შა გრ ენის ტყავ ი და იმ გა ათკეცებული ძალით, რ ომელსაც სიბ რაზ ე იძლევა , საშ ინლა დ დაარ ტყა მას. _ სრუ ლიად არა ფერი ეტყობა , _ თქვ ა პლა ნშ ეტმა და ალერსია ნა დ ხელი გა დაუსვ ა ჯიუტ შა გრ ენს. მუშ ებმა მოირბ ინეს. ქა რგა ლმა ხელი სტა ცა ტყავ ს და ქვანა ხშ ირ ის ღუმელში შეა გდო. ცეცხლის ნაპირა ს ნა ხევა რი წრე გაკეთდა , ყველანი მოუთმენლად ელოდნენ ვ ეებ ერ თელა საბ ერვ ელის გავ ლენა ს. რა ფაელს, შ პიგჰალტერს, პრ ოფესორ პლა ნეტს შუა გუ ლი ეჭირ ათ ამ შავ და ყურადღება დ ქცეუ ლ ბრბოშ ი. როცა რაფა ელმა ამ ფა რთოდ დაღებუ ლ თვალებს, რკ ინის მტვრით დაფა რულ თავებ ს, შავ და გაბრწ ყინებუ ლ ტა ნისა მოსებს, ბა ნჯგვ ლიან მკერდებ ს შეხედა, გაიფიქრა , გერმა ნული ბა ლადების ფანტასტიკ ურ ი ღამის ქვეყა ნაშ ი ვ იმყოფებ იო. ათი წუთის შ ემდეგ ქარ გა ლმა შ იშ ით გა მოიღო შაგრ ენის ტყავ ი. _ აქ მოიტათ, _ თქ ვა რაფა ელმა.

210

ქარ გალმა ხუ მრობ ით რა ფაელს მია წოდა იგი . ამ უკა ნასკნელმა ხელშ ი და იჭირა ტყა ვი. იგი ცივ ი და მოქნილი იყ ო. თავზარ და ცემულმა მუშ ებ მა თავს უშვ ელეს. ვალენტენი და პლანშეტი მარ ტოდმარ ტო დარჩნენ ცარ იელ სა ხელოსნოშ ი. _ უ ცილობლა დ რა ღაც ეშმა კისეულია ამ ტყავშ ი! _ წა მოიძახა სასოწა რკვ ეთილმა რაფა ელმა, _ ნუთუ არავ ითარ ა დამია ნურ ძა ლას არ შ ეუძლია ერთი დღის სიცოცხლე მომიმა ტოს? _ ბატონო, ეს ჩემი ბრა ლია, _ უ პასუ ხა მათემატიკოსმა შეწუ ხებუ ლი სა ხით. _ ჩვ ენ ამ არაჩვეუ ლებრ ივ ტყავ ზე საბ რტყ ელებ ელი მანქანით უნდა გვ ემოქმედა. სა დ იყვნენ ჩემი თვა ლები, რ ოცა მე პრ ესი შ ემოგთავა ზეთ? _ მე თვით მოგთხოვ ეთ ეს, _ უთხრა რაფა ელმა . მეცნიერ მა თავ ისუფლა დ ამოისუნთქ ა, როგორც დამნაშავ ემ, რომელიც თორ მეტმა ნა ფიცმა მსაჯუ ლმა გაამა რთლა . მაგრამ რადგა ნ ის დაინტერესებული იყო ამ უცნაურ ი ტყავ ის ამოცანით, ერ თი წუთით და ფიქ რდა და თქვა : _ ამ უცნობ სუბ სტა ნციაზე რეა ქტივებით უ ნდა ვ იმოქმედოთ. წავიდეთ და ბარ ონ ჟა ფე ვინახუ ლოთ: შეიძლება ქ იმია უფრ ო ბედნიერ ი აღმოჩნდეს, ვიდრ ე მექანიკა . რა ფაელმა ჭენებით წა იყვ ანა თა ვისი ცხენებ ი, რა თა ლაბორატორ იაშ ი მიესწრ ო ცნობ ილ ქიმიკ ოს ბარონ ჟაფესთვ ის. _ ჩემო ძველო მეგობა რო, _ თქვ ა პლა ნშ ეტმა, რ ოცა ჟა ფე დაინა ხა, რომელიც სავ არძელში იჯდა და ნა ლექს ათვალიერებდა, _ როგორ ვ იკ ითხოთ ქიმია ? _ სძინავს. ახა ლი არაფერ ია . მართალია , აკა დემიამ სცნო სალიცინის არსებობ ა, მა გრა მ სალიცინი, ასპა რაგინი, ვოკელინი, დიგიტალინი ა ღმოჩენას რ ოდი წარ მოადგენენ... _ რადგა ნ ნივთიერ ებ ის აღმოჩენის ძალა ა ღარ შეგწ ევ თ, _ თქვა რა ფაელმა , _ თქვ ენ, მგონია , იქ ამდე მიხვედით, რ ომ სახელებ ს იგონებთ. _ ეს კი, ღმერთმა ნი, მარ თა ლია, ყმაწვ ილო! _ მოდით, ამ ნივთიერ ებ ის დაშლა სცა დეთ, _ უთხრა პრ ოფესორ მა პლანშ ეტმა ქიმიკ ოსს. _ თუ რა იმე ელემენტს მიიღებ თ, მე მას ამთავ ითვე დიაბ ოლინს დავ არქ მევ , იმიტომ რ ომ მისი გაფა რთოება გვინდოდა და ეს არ ის ჰიდრ ავლიკ ურ ი პრ ესი დავლეწ ეთ. _ ვნა ხოთ, ვნახოთ! _ მხიარუ ლა დ წამოიძა ხა ქიმიკოსმა . _ შეიძლება ეს ახალი მარტივ ი სხეული იყოს. _ ბატონო, _ თქვა რა ფაელმა, _ ეს ვირის ტყავ ის ნაჭერ ია და მეტი არა ფერი. _ ბატონო... _ სერიოზუ ლად შ ენიშ ნა სა ხელოვანმა ქიმიკოსმა .

211 _ მე არ ვხუ მრ ობ, _ უ პასუ ხა ვალენტენმა და შაგრ ენის ტყავ ი გადა სცა . ჟაფემ ენა დაა წო ტყავს და თქვა : _ არავ ითარ ი გემო არა აქვ ს! და იცათ, ცოტა ქ ლორ ისმჟ ავა დავა ლევ ინოთ. თუმცა ეს მჟავა შლის ქსოვილებს, მან არავ ითარ ი გავლენა არ მოა ხდინა შაგრენის ტყა ვზე. _ ეს შა გრ ენი არაა ! _ წამოიძა ხა ქიმიკ ოსმა . _ მივიჩნიოთ ეს სა იდუმლო უცნობ მინერ ალა დ და ტიგელშ ი ჩავდოთ, სა დაც მე სწ ორ ედ წითელი პატა ში მაქვ ს. ჟაფე გავ იდა და მა ლე დაბრუ ნდა . _ ბატონო, _ უთხრა მან რა ფაელს, _ ნება მომეცით ამ არაჩვეულებრ ივ ი ნივთიერ ებ ის ნაჭერ ი ავ იღო... _ ნაჭერ ი? _ და იყ ვირა რაფაელმა , _ ერ თი ბეწვის ოდენასაც ვერ მოგცემთ. მაგრამ თუ გნებავ თ, სცა დეთ! _ და უმა ტა მან სევდია ნი და და მცინავ ი ტონით ერთსა და იმავ ე დრ ოს. მეცნიერმა გასტეხა სამა რთებ ელი, რომლითაც ტყავის მოჭრა უ ნდოდა, შ ემდეგ შა გრენის დალეწ ა მოინდომა ძლიერი ელექტრ ონაკა დით, ბოლოს ვოლტის რკა ლის გავლენას დაუ ქვემდება რა იგი. მეცნიერების ყვ ელა ძა ლა უმწეო აღმოჩნდა საშინელი თილისმის წინაა ღმდეგ. უკვ ე საღამოს შვ იდი საათი იყ ო. პლა ნშეტი, ჟა ფე და რაფა ელი ვეღარ ამჩნევ დნენ დროის მიმდინა რეობას და უკანასკ ნელი ცდის შ ედეგებ ს ელოდნენ. შა გრ ენი გა მარჯვებ ული გამოვიდა სა შინელი შ ეჯახებიდა ნ ქლორ ის, აზ ოტის კარ გა მოზრ დილ ოდენობა სთა ნ. _ და ვიღუ პე! _ და იყვ ირ ა რაფა ელმა. _ აქ ღმერთის ხელი ჩანს. მე მოვ კვდებ ი... მა ნ ორ ივ ე მეცნიერ ი გაკ ვირვებული დასტოვა . _ ნურავის ეტყვ ით ამ ამბავ ს აკადემია ში, თორ ემ კოლეგები სასა ცილოდ აგიგდებ ენ, _ უთხრა პლანშეტმა ქ იმიკოსს დიდი პა უზის შ ემდეგ, რომლის განმავლობაშ ი ისინი ერ თმა ნეთს უცქ ერ ოდნენ, მაგრამ ვ ერ ბედავდნენ თავიანთი აზრ ი გა ემხილათ. ეს მეცნიერები ქრისტიანებ ს ჰგავდნენ, რომელნიც თავ ია ნთი სა ფლავებ იდან ამოსულა ნ, მაგრამ ღმერთი ვ ეღა რ უპოვიათ ზ ეცა ში. მეცნიერება? უძლურია! მჟავებ ი? მტკ ნარ ი წყა ლია! წ ითელი პოტაშ ი? პა ტივაყრ ილია! ვ ოლტის რკა ლი და ელექტრონაკა დი? ორ ი სა ტკა ცუნაა! _ ჰიდრ ავლიკ ურ ი პრესი გა ტყდა პურის ნა ტეხივ ით, _ წა რმოთქვა პლანშ ეტმა. _ მე მწამს ეშმაკ ი, _ თქვა ბარ ონმა ჟაფემ ერთი წუთის დუმილის შ ემდეგ. _ მე კი, ღმერთი, _ უპა სუ ხა პლა ნშ ეტმა.

212 ორივენი თავ ია ნთ როლს ასრუ ლებდნენ : მექანიკოსისთვ ის სამყარ ო მანქანაა, რომელსაც მუ შა სჭირ ია ; ქიმიისა, ამ ყოვლის დამშ ლელი დემონუ რი ძალისთვ ის კი, სა მყარ ო მოძრა ობის უ ნარით აღჭურვილი გაზ ია . _ ჩვ ენ არ შ ეგვიძლია ფაქ ტი უარვყ ოთ, _ თქვა ქიმიკოსმა. _ ვაჰ! ჩვენ და სამშვ იდებლა დ ბატონმა დოქტრინერებმა ეს ბუნდოვ ანი აქსიომა მოიგონეს: უაზ როა , როგორც ფა ქტიო. _ შენი აქსიომა , _ უპა სუხა ქ იმიკოსმა, _ ფა ქტა დ მიმა ჩნია, რ ოგორ ც უაზ რობა . მათ ბ ევრ ი იცინეს, ხოლო შემდეგ ისადილეს, როგორ ც ადა მიანებ მა, რ ომლებ იც მხოლოდ უბრალო მოვლენა ს ხედავ ენ სასწა ულშ ი. როცა ვალენტენი შინ და ბრუნდა , იგი ცივ ი გულისწყრ ომით იყო გამსჭვა ლული; მას ა ღარა ფერი სწამდა . თავშ ი აზრ ებ ი აერივნენ, დატრიალდნენ და ატორტმანდნენ, როგორც ეს შ ეეფერებოდა ადამია ნს, რომელიც შ ეუძლებელი ფა ქტის წინაშ ე დგას. იგი სია მოვ ნებით იწა მებ და რაიმე ფარუ ლი მანკის არ სებ ობა ს შპიგჰა ლტერ ის მანქანა ში. მა ს არც მენციერ ებ ის და არც ცეცხლის უძლურ ება არ აკვ ირვ ებ და; მა გრა მ მას აძრ წუნებ და ტყავ ის მოქ ნილობა , როცა იგი ხელში ეჭირ ა, მისი სიმკვ ირ ვე, რ ოცა ადამიანის გა ნკ არგულებაშ ი არ სებ ული გა მანადგურ ებ ელი სა შუალება ნი მის წ ინააღმდეგ იყ ვნენ მიმარ თუ ლი. ეს უცილობ ელი ფაქტი მას თა ვბრუს ა ხვევ და . _ მე გიჟ ი ვარ , _ ჩა ილაპარა კა მან. _ თუმცა დილიდა ნ არა ფერ ი მიჭამია , არც მშ ია და არც მწ ყურია, მკერდქვეშ კი მწვ ელ ალს ვგრძნობ. მა ნ ძვ ელ ჩარ ჩოში ჩა დო შა გრ ენის ტყავ ი, წითელი მელნით შემოხაზა მისი კ ონტურ ი და სა ვარძელში ჩა ჯდა. _ უკვ ე რვა საათია ! _ წამოიძა ხა მან. _ ამ დღემ სიზმარივ ით გა ნვლო. იგი მიეყ რდნო სავა რძლის სა ხელურ ს, თავი მარცხენა ხელზე დადო და იმ სა მგლოვიარ ო, ადა მიანის ჩა მნთქ მელ ფიქ რებში წავიდა, რომლის საიდუ მლოება თა ნ მიაქვ თ სასიკ ვდილოდ განწირუ ლთ. _ აჰ, პოლინა, საბ რალო ბავშვ ო! _ წამოიძა ხა მა ნ. _ არსებ ობს უფსკრუ ლები, რ ომელთაც სიყვარუ ლიც ვ ერ გა დალახავ ს, რარ იგ ღონიერ იც უნდა იყ ოს მისი ფრთებ ი. ამ წუთში მას სრ ულია დ გარ კვეულა დ ნელა ამოოხვრ ა მოესმა, და იმ მგრძნობიარობის წყა ლობ ით, რომელსა ც მხოლოდ ვ ნება იძლევა, თავისი პოლინას სუ ნთქვა იცნო.

213 _ ოჰ! _ ჩაილა პარა კა მან, _ ა ი, ჩემი სიკვ დილის გა ნაჩენი. იგი რომ აქ ყ ოფილიყო, მის მკლავ ებ ზე სიკ ვდილს ვ ისუ რვებდი.

გუ ლწრ ფელი და მხიარუ ლი სიცილის ხმამ მა ს თავ ი მიაბრ უნებინა თავისი საწ ოლისკ ენ. გამჭვირვა ლე ფა რდებშ ი მა ნ პოლინას სა ხე დაინა ხა. ქალი იცინოდა , როგორც ბ ედნიერ ი ბალღი, რომელმაც სიცელქე ჩაიდინა; მისი მშვ ენიერ ი თმა ათას რგოლად გაბნეუ ლიყო მის მკერ დზ ე. იგი ბ ენგალიის ვარდს ჰგავდა, რომელიც ობლა დ ძევს თეთრ ი ვარ დებ ის გროვ აზე. _ იონათანი შ ევაცდინე, _ თქ ვა პოლინა მ. _ განა ეს ლოგინი მე არ მეკუ თვნის, შ ენს ცოლს? ნუ გამიწ ყრ ები, ძვირფა სო, მე მხოლოდ შ ენს გვერდით დაძინება, შ ენი გაკვ ირ ვებ ა მინდოდა. მა პატიე, ეს სისულელე. იგი ლოგინიდა ნ გა დმოხტა კატისებ ური მოძრა ობით, სხივ ოსანი თეთრი მუ სლინის ნაოჭებ ში და მუხლებზ ე დაუ ჯდა რა ფაელს. _ რომელ უფსკრუ ლზ ე ლა პარა კობ დი, ჩემო სა ყვარ ელო? _ ჰკითხა მან მზრუნველად შეჭმუ ხნუ ლი შუბლით. _ სიკვ დილის. _ გული მა ტკ ინე, _ უპა სუხა ქა ლმა. _ არსებ ობს აზრ ებ ი, რომელთა ნაც ჩვ ენ, საბრა ლო ქალებს, შეჩერება არ შეგვ იძლია , ისინი ჩვენ გვ კლავენ. რისგან წა რმოსდგება ეს, სიყვ არულის ძა ლისა თუ ვაჟკა ცობ ის უქონლობ ისაგან? არ ვიცი. სიკვ დილი არ მაშ ინებს, _ განაგრძო მან ღიმილით. _ შ ენთან ერთად სიკ ვდილი, ხვალ დილით, უკა ნასკნელ კოცნაშ ი, ეს უ დიდესი ბ ედნიერ ებ ა იქ ნებოდა . მგონია , მაინც მეგონებ ოდა, ას წელიწა დზ ე მეტი ვ იცხოვ რე-მეთქ ი. რა მნიშვ ნელობა აქვს დღეთა სიმრავ ლეს, თუ ერთ ღამეშ ი, ერ თ საათში, სიმშვ იდით და სიყ ვარუ ლით აღსავსე სიცოცხლეს ამოვ წურავ თ? _ შ ენ მა რთა ლი ხარ , შენი მშვენიერ ი ტუ ჩებით ზეცა ლაპარაკობს. მოდი, მაკ ოცნინე და მოვ კვდეთ, _ უთხრა რა ფაელმა . _ მა შ, მოვკვ დეთ, _ უპასუხა ქა ლმა ღიმილით. დილის ცხრა საათზე სინა თლე შეიჭრა ჟა ლუზ იებ ის ჭუჭრ უტა ნებ ში; თუმცა იგი დარბ ილებული იყ ო ფარ დების მუსლინით, მაგრამ ააშკა რავებ და ნოხებ ისა და აბრეშუმია ნი ავეჯის ფერ ებს. აქა -იქ ვარაყ ი აციმციმდა. მზის სხივი ჩა კვდა რბ ილ საბა ნში, რ ომელიც სიყვარ ულის ცელქობა ს ია ტაკ ზე გადმოეგდო. დიდ სარ კეზე ჩამოკიდებული ქა ლის კაბ ა ბუნდოვა ნ მოჩვ ენება ს ჰგავდა . პა წია მაშიები მოშ ორ ებით ეწყ ო ლოგინიდა ნ. რაფა ელი ჩიტების ჟ ივ ილ-ხივ ილმა გა აღვ იძა.

214 _ რათა მოვკ ვდე, _ ჩაილა პარა კა მა ნ ისე, რომ თითქო სიზ მარ ში დაწ ყებუ ლ აზრ ს ამთავ რებ და , _ საჭირ ოა , რომ ჩემი ორ განიზმი, ეს ხორცისა და ძვ ლებ ის მექანიზ მი, რომელიც ჩემი ნებისყ ოფითაა სულჩა დგმუ ლი და ჩემგა ნ ადა მიანის პიროვნება ს ქმნის, სა გრ ძნობ ლად და ზიანდეს. მკურ ნა ლებ მა უნდა იცოდნენ საფრთხეში ჩავ არდნილი სიცოცხლის ნიშ ნები და მითხრა ნ, ჯანმრთელი ვარ თუ ავადმყოფი.

მა ნ შეხედა თავ ის მძინარ ე ცოლს, რომელიც მას ჩაჰკვრ ოდა და ამრიგა დ, ძილშ იც სიყვ არულის ნაზ მზრუ ნველობას გამოხა ტავდა . თვ ით ყველაზ ე ბუ ნებ რივი ქალებ ი დღისით ზოგიერთ საზ ოგა დოებ რივ პირობებ ს ემორჩილებიან, რომელნიც აფერ ხებენ მათი სულის გუ ლუბრყვ ილოდ გაშ ლას; მაგრამ ძილი მა თ თითქო იმ უშუალობას უბრ უნებს, რომელიც მათი ა ხალგაზ რდობის სა მკაუ ლს წა რმოდგენდა: პოლინა ს აღარ აფრ ისა რ ცხვ ენოდა, რ ოგორ ც ციდა ნ ჩამოვარდნილ ბავშვს, რომელმა ც არც აზრ ის და მალვა იცის მიმოხვრის შ ემწეობით, არ ც რაიმე სა იდუ მლოება აქვს გამოხედვ აში. მა ს ჩა სძინებ ოდა სიამოვნებ ი დროს, მისი წა მწა მებ ი მჭიდროდ ეკვრ ოდნენ ლოყ ებს, თითქო იმისთვის, რომ თვალები და ეცვ ათ ძლიერი სინა თლისა გა ნ, ან შ ეიძლება იმისთვის, რომ სულს და ხმა რებ ოდნენ ძალები მოეკ რიბა სრუ ლქ მნილი, მა გრ ამ სწ რაფმავალი ნეტარების შესაჩერ ებ ლა დ. თქვ ენ უცქ ერ ით და ძინებუ ლ საყვარ ელ ქალს, რომელიც მშვიდობ ია ნ ძილშ ი იღიმება თქვენი მფარვ ელობის ქვ ეშ ; მას თქვენ უყვარ ხარ თ სიზ მარ შიც, იმ წუთშიც, როცა ეს არსება თითქო აღარ არსებობ ს, იგი მდუმა რე ტუ ჩებ ს გიწვ დით, ეს ტუჩებ ი უ კანა სკნელ კოცნაზ ე გელაპარაკ ებ ია ნ! თქვენ უცქერით და ნდობ ილ ქალს, ნა ხევრა დ შიშველს, მაგრამ სიყვ არულის წამოსა სხა მშ ი გა ხვ ეულს, უმანკოს არევ -დარევის წიაღში. თქვენ სტკბ ებით მისი მიყრ ილ-მოყრილი ტა ნსაცმლით, აბრ ეშუ მის წ ინდებით, რომელიც წუხელის ნა ჩქარევად გაიხა და, რა თა თქვ ენთვ ის თავ ი მოეწონებინა , შეხსნილი სა რტყ ელით, რომლითაც უსა ზღვრო ნდობა გა მოგიხა ტა თ. განა ეს ისეთი სიხარული არაა, რომელსა ც სახელი არა აქვს? ეს სარტყ ელი მთელი პოემაა . ქალი, რომელსა ც იგი იცავ და , აღარ არსებ ობს, იგი თქვენ გეკუ თვ ნის, იგი თქვენა დ იქ ცა ; ამიერიდა ნ თუ მა ს უღა ლატეთ, სა კუთარ თავ ს შეუ რაცხყოფა ს მიაყენებთ. გუ ლაჩუყ ებუ ლმა რა ფაელმა თვალი გადაავ ლო ოთა ხს, სიყვარ ულით გაჟ ღენთილს, მოგონებებით სავ სეს, სა დაც სინა თლე ვნებიან ელფერს ღებუ ლობდა , და ხელა ხლა ამ ქალს დააცქერდა , რომლის გრ ძნობები გა ნუყ ოფლად მა ს ეკ უთვ ნოდა . მან დაუსრ ულებელი 215 სიცოცხლე ინა ტრა . მაგრამ, როგორც კ ი პოლინა ს შეხედა, ქა ლმა მა შინვ ე თვალები გაა ხილა , თითქო მზ ის სხივები მოხვედრ ოდეს. _ დილა მშვ იდობ ისა , _ თქვა ქა ლმა ღიმილით, - რა ლამა ზი ხარ , სა ძაგელო. ეს ორი თავ ი აღბ ეჭდილი სილა მაზ ით, რ ომელსაც მა თ ახა ლგაზრ დობა, ბინდბუნდი და დუ მილი ა ნიჭებდა , ღვ თა ებრ ივ სურ ათს წარმოადგენდა ; ასეთი სურ ათის მომხიბ ლაობ ა წარმავა ლია და მხოლოდ ვნება თაღელვის პირ ველ დღეებშ ი ვ ლინდებ ა, ისევე რ ოგორ ც გუ ლუბრ ყვილობა და უმა ნკოება ბავშვ ობის ასა კში ვლინდებ ია ნ. ეჰ, სიყ ვარუ ლის გა ზაფხუ ლის სიხარუ ლი ისევ ე ქრ ება , როგორ ც ჩვენი სიჭაბ უკ ის სიცილი, ის მხოლოდ ჩვენს მა ხსოვრ ობაშ ი ცხოვრობ ს და , ჩვ ენი ფა რული აზ რებ ის ჟინის

მიხედვ ით, ან სასოწა რკვ ეთილებაშ ი გვაგდებს, ან რაღა ც მა ნუგეშ ებ ელ სუ რნელება ს გვა კმევს. _ რა დ გა იღვიძე? _ ჰკითხა რაფა ელმა . _ მე ისე მესიამოვნბოდა, მძინა რეს რომ გხედავდი, რომ ტირილი მომინდა . _ მეც, _ უ პასუ ხა ქალმა , _ წუხელ მეც ვიტირე, როცა მძინარ ეს გიცქერ ოდი, მა გრა მ ეს სიხარუ ლის ცრ ემლები როდი იყ ო. ყური დამიგდე, ჩემო რა ფაელ. როცა გძინავ ს, შ ენი სუ ნთქვა თავ ისუფალი არაა , შენს მკერ დში რაღაც გაისმის და ეს მაშინებ ს. ძილში ოდნავ მშრალად ახვ ელებ , სწ ორ ედ ისე როგორც მა მაჩემი, რ ომელიც ჭლექით კვ დება. გარ და ამისა, გა ციებს, ამაშინ დარწ მუნებუ ლი ვარ, შ ენი ხელი სველი და ცხელი იყ ო. ძვირფა სო, შენ ახა ლგაზრ და ხარ , _ დაუმა ტა ქალმა ცა ხცახით, _ შ ეიძლება კიდევ მორჩე, თუ საუბ ედურ ოდ... მაგრამ არა , _ წამოიძა ხა მა ნ მხიარ ულა დ, _ ეს უბეუ დრ ება არ არის, მკუ რნა ლები ამბობენ, ეს ავადმყოფობა გა დამდებ ია ო. მან ორივე ხელი მოჰხვ ია რა ფაელს და მისი სუ ნთქვა და იჭირა ერ თი იმ კ ოცნით, რ ომელშ იც სუ ლი სულს ეხება . _ არ მინდა სიბერემდე ვ იცოცხლო, _ განაგრძო მან. _ ორ ივ ენი ახალგა ზრდებ ი მოვკვ დეთ და ცაში წავ იდეთ ყვავილებ ით სავსე ხელებ ით. _ ასეთ გეგმებ ს მხოლოდ მაშინ ვა დგენთ, როცა ჯა ნსა ღები ვართ, _ უ პასუ ხა რაფა ელმა და პოლინა ს ხელით თმა აუშა ლა. მა გრა მ ამ სიტყვ ებ ის წრამოთქმისთა ნავ ე მას სა შინელი ხვ ელა აუტყ და, მძიმე, ღრმა ხვ ელა, რ ომელიც თითქო კუბოდა ნ მოდის, ავადმყოფის შუბ ლს აფითრ ებ ს, ხოლო აცა ხცა ხებ ულ სხეუ ლს ოფლით ფარავს. არაქა თგამოცლილი, ფერმკრ თალი რა ფაელი ნელა დაწვა , როგორც ფეხმოკვეთილი ადამია ნი, რ ომელმაც მთელი ღონე დახარ ჯა უკა ნა სკნელ 216 ძა ლდატა ნებაში . პოლინა მა ს შეშ ინებული თვალებ ით ჩაა შტერდა და გაშეშდა ფერ წასული, მდუ მარ ე. _ სიგიჟეს ნუღა რ ჩავ იდენთ, ჩემო ა ნგელოზ ო, _ თქვა მა ნ და შეეცადა რა ფაელისათვ ის დაეფარ ა საშინელი წინა თგრძნობა, რ ომელიც მას ა ღელვებდა . ქა ლმა სა ხეზე ხელები აიფარა , რადგან სიკ ვდილის საზიზღარ ი ჩონჩხი და ინა ხა. რა ფაელს სა ხე გაუ ლურ ჯდა , თვა ლები ჩაუ ცვივდა. მისი თავი მკვდრის თავ ის ქალა ს და ემსგავ სა, სა ფლავიდა ნ ამოღებუ ლს რ ომელიმე მეცნიერის სა ჭიროებ ისათვის. ქალმა ვაჟის გუშინდელი წა მოძახილი გაიხსენა და გა იფიქრ ა: _ ჰო, არსებობს უფსკრ ულები, რ ომლის გადა ლახვ ა სიყვარუ ლს არ შ ეუძლია , იგი იქ უნდა დაიმა რხოს. * * *

გავიდა რა მდენიმე დღე სასოწ არკვ ეთილებ ის სცენის შემდეგ. მარ ტის დილა და დგა. რა ფაელი სავარ ძელშ ი იჯდა , ოთხი ექიმი ერ ტყა გა რს. მათ იგი სინათლეზე დაესვათ მისი ოთახის ფანჯა რასთან და რიგრ იგა დ ხან მა ჯა ს უსინჯავ დნენ, ხა ნ მკ ერ დზე ყურს ადებ დნენ, ხა ნ სხვა დასხვა კითხვ ას აძლევდნენ ერ თნაირი მოჩვ ენებ ითი ინტერ ესით. ავადმყოფი ზვერავდა მა თს აზრებ ს, ცდილობ და მათი მიმოხვრა , მათი შუბლის ნაოჭების მოძრაობა გაეგო. ეს თა თბირ ი მისი უ კანა სკნელი იმედი იყო. ამ უზენა ეს მსაჯულებს მისი სიცოცხლისა და სიკ ვდილის გა ნა ჩენი უ ნდა გამოეტანა თ. ვალენტენმა თანა მედრ ოვე მედიცინის ქუ რუმები მოიწ ვია, რა თა ადა მიანუ რი მეცნიერ ებ ისთვ ის მისი უკა ნასკნელი სიტყვა გა მოეგლიჯა. მისი სიმდიდრ ისა და მისი სახელის წყალობ ით მის წ ინაშე წარმოდგენილი იყო სა მი სისტემა, რ ომელთა შორის ადა მიანის ცოდნა ქანა ობ ს. სამმა მკ ურნა ლმა თან მოიტა ნა მთელი მედიცინის ფილოსოფია , ისინი წა რმოადგენდნენ იმ ბრძოლა ს, რომელიც სპირ იტუა ლიზმსა, ანა ლიზსა და ერ თგვარ სკ ეპტიკუ რ ეკ ლეკტიზმს შორ ის წარ მოებს. მეოთხე ექიმი ორას ბ იანშონი იყ ო, დიდა დ გა ნათლებუ ლი, დიდი მომავლის მქონე ადამიანი, შ ეიძლებ ა ყველაზე წარჩინებუ ლი ახა ლ მედიკოსებს შ ორ ის, იმ მეცადინე ახალგაზ რდობის ჭკვიანი და თავმდაბა ლი წარმომადგენელი, რომელიც ემზა დება მემკვ იდრეობ ით მიიღოს პარ იზ ის უნივ ერ სიტეტის მიერ დაგროვ ილი გა ნძი და ძეგლი ააგოს წარ სუ ლი საუკუ ნეებ ის მასა ლისა გა ნ. იგი რასტინიაკ ის და ვალენტენის მეგობარი იყ ო. უკვე რამდენიმე დღე იყო ავადმყოფს უვ ლიდა და ახლა ც შველოდა , რომ 217 ავა დმყ ოფს პასუხი მიეცა სა მი პრ ოფესორ ისათვ ის , რ ომელთა ც ბია ნშ ონი და ჟინებ ით უმტკიცებ და ფილტვების ჭლექთან გვ აქვს სა ქმეო. _ თქვ ენ, უ ეჭვ ელია , ბევ რ რამეში გა დაგიჭარბ ებ ია თ, გზააბ ნეული ცხოვრ ება გიტარ ებიათ! თქ ვენ დიდი გონებრივი შრომა შეგისრუ ლებ ია თ! _ უთხრა რაფა ელს ერთ-ერთმა სახელოვა ნმა ექიმმა , რომლის ოთხკუ თხედი თავი, ფართო სა ხე და ენერგიული გამომეტყველება მოწობ და , რომ იგი უფრ ო ნიჭიერ ი უნდა ყოფილიყ ო, ვიდრ ე მისი მოწინაა ღმდეგეებ ი. _ მე მინდოდა თავ ი მომეკლა აღვ ირ ახსნილი დროსტა რებ ით, მას შემდეგ, რა ც სამი წ ელიწ ადი ვ იმუშავე დიდი შრ ომის დასა წერად, რომელმა ც ერ თ მშ ვენიერ დღეს შეიძლება თქვენც დაგაინტერ ესოთ, _ უ პასუ ხა რაფა ელმა . დიდმა მეცნიერ მა თავ ი გაიქნია კმა ყოფილებ ის ნიშნა დ და თითქო თავ ის გუ ლშ ი თვა : «ეს და რწ მუნებ ით ვიცოდი! » ეს ექიმი იყ ო სახელოვა ნი ბრ ისე, ორ განული სკოლის მეთაური, კ აბანისის და ბ იშა ს მემკვ იდრე, პოზ იტივისტურ ი და მა ტერიალისტურ ი აზ როვ ნების მიმდევარ ი; იგი ადამია ნს თვლიდა შეზღუდუ ლ არსება დ, რ ომელიც მხოლოდ თავისი საკუ თარ ი ორგანიზ აციის კანონებ ს ექვ ემდებარ ება და რომლის ნორმა ლურ ი მდგომარეობა თუ მომაკვ დინებელი ანომალიები ხელშ ესა ხები მიზეზებით ა იხსნება . ამ პა სუ ხის მიღებ ისთა ნავ ე ბრისემ უსიტყვ ოდ გადა ხედა საშუ ალო ტანის კაცს, რ ომლის შ ეფა კლებუ ლი სახე და ნა კვერჩხლისებურ ი თვალი

თითქოს ანტიკ ურ სატირ ს ეკუთვნოდა. იგი ზუ რგით მიყრ დნობ ილი იყ ო ნიშ ის კუთხეს და დიდი ყურადღებ ით უცქ ერ ოდა რაფა ელს. ეს აღფრთოვა ნების და რწ მენის ადამია ნი, ექიმი კა მერისტუსი, ვიტალისტებ ის ბ ელა დი, ვა ნ ჰელმონტის აბ სტრა ქტუ ლი თეორ იებ ის პოეტური და მცვ ელი ა დამია ნის სიცოცხლეში ამაღლებუ ლ, იდუ მა ლ პრინციპს ხედავ და, აუ ხსნელ მოვ ლენა ს, რ ომელიც დასცინის ნეშტარს, ატყ უებ ს დასა ტაქ რობა ს, ემალება ფარმა ციის წა მლებს, ალგებრუ ლ იქსებს, ანატომიუ რ დემონსტრა ციებს და და სცინის ჩვენს ღონისძიებებს; ესაა ერთგვა რი ხელუხლებელი, თვალშეუდგამი ცეცხლის ალი, რომელიც ღვთა ებრ ივ კ ანონებს ექვ ემდებარება და ხშ ირა დ მომა კვდავ სხეულშ ი რ ჩება, ხოლო გა რეგნულა დ ამტან სხეუ ლებს გა ურბის. გესლიანი ღიმილი უკრ თოდა ტუ ჩებზ ე მესამე მეცნიერ ს, დოქტორ მოგრედის, რჩეუ ლი სუ ლის ადა მიანს, მა გრა მ სკ ეპტიკოსსა და და მცინავს. მა ს არაფერ ი არ სწა მდა გარ და ნეშტარ ისა, ბრ ისესთა ნ ერთა დ შ ესა ძლებ ლად მია ჩნდა სრულია დ ჯა ნსაღი კა ცის უ ცაბედი სიკვდილი, კა მერისტუსთან ერთად ა ღიარებდა , რომ ადამია ნს შ ეუძლია 218 სიკვდილის შ ემდეგა ც იცხოვრ ოს . იგი კარ ს მხა რეს ხედავ და ყოვ ელ თეორიაშ ი, არც ერთ მა თგანს არ მისდევ და, ამასთანავ ე ამტკიცებ და , რომ საუ კეთესო სამკურ ნალო სისტემა იმაშ ი მდგომარეობ ს, რომ არც ერთი სისტემა არ იქონიო და ფაქ ტებს მიჰყვეო. ეს მედიცინის პა ნურ გი,* ეს და კვ ირვ ებ ის მეფე, ეს დიდი და მცინავ ი და დიდი მკვ ლევარ ი, ადამია ნი, რომელიც მზად იყო ყოველგვარ ი სა სოწარ კვეთილი ცდა მოეხდინა , ამ წუთში შაგრენის ტყა ვს ათვა ლიერებდა . _ ძალიან მინდა სა კუ თარ ი თვა ლით შევა მოწმო ის ურთიერთობა , რ ომელიც თქ ვენს სუ რვილებს და ტყავის შ ეკუ მშვა ს შორ ის არსებობ ს, _ უთხრა მან მარკ იზ დე ვა ლენტენს. _ ეს რა საჭირ ოა ? _ იკ ითხა ბრ ისემ. _ ეს რა სა ჭიარ ოა? _ გაიმეორა კამერ ისტუ სმა . _ აჰ, თქვ ენ ერთნა ირა დ ფიქ რობ თ, _ უპასუხა მოგრედიმ. _ ეს შ ეკუ მშვა სრ ულია დ მარ ტივი მოვ ლენაა , _ თქვა ბრ ისემ. _ არა, იგი ზ ებუ ნებრივია, _ დაუმა ტა კამერ ისტუ სმა . _ მა რთლაც, _ უპა სუხა მოგრედიმ, რომელმაც სერ იოზუ ლი სახე მიიღო და რაფა ელს შაგრენის ტყავი დაუბრ უნა , _ ტყავის გამა გრ ება აუხსნელი და ამა სთანავ ე ბუნებრ ივ ი ფაქტია , რომელიც ქვეყ ნის დასაბა მიდა ნ მედიცინის და ლამა ზი ქალებ ის სა სოწარ კვეთილებ ას იწ ვევს. ვა ლენტენმა კარ გა დ დაათვალიერა სა მივე ექიმი, მა გრა მ მათშ ი ვ ერავითარი თა ნაგრძნობა ვერ ა ღმოაჩინა თავისი ავადმყოფობისა დმი. სამივ ე დუ მილით ისმენდა ყოვ ელ პასუ ხს, გუ ლგრილა დ ათვ ალიერებდა მა ს და შეუ ბრალებ ლად ეკ ითხებოდნენ. რაღა ც უზრუ ნველობა ჩა ნდა მათ ზრ დილობ ია ნ მოპყრ ობაშ ი. მათი სიტყვ ები ისეთი იშვიათი იყ ო, რ ომ

რაფა ელს ეგონა , ისინი გონება გა ფანტუ ლი არიანო. მხოლოდ დროგამოშვ ებ ით ბრისე წამოიძა ხებდა ხოლმე: «ჰო, ძა ლიან კარგი!» კამერ ისტუ სი ღრ მად იყო ჩაფიქრ ებუ ლი, მოგრედი კომედიების ავტორ ს ჰგავ და, რ ომელიც ორ იგინალებ ს სწავ ლობ ს, რა თა იგი სცენაზ ე გადა იტანოს. ბიანშ ონის სახე ღრმა გულისტკ ივ ილს, სევდით აღსავსე სინაზ ეს გამოხა ტავდა . იგი ცოტა ხნის წ ინათ გახდა ექიმი, მას ვერ მოესწრ ო უგრ ძნობ ელი გამხდა რიყო სხვების ტანჯვ ის მიმარ თ და გუ ლგრილა დ დგომა შესძლებოდა მომაკ ვდავ ის სარეცელთა ნ; მა ს ჯერ კიდევ არ ეხერხებ ოდა თანა გრ ძნობ ის ცრ ემლებ ის შეჩერება, ეს ცრ ემლები კი ადამიანს ხელს უშლის საგნები ნათლა დ დაინახოს და , მხედარ თმთავრ ის მსგავ სად, შესაფერ ისი მომენტი ა ირჩიოს გა მარჯვების მისაღწევად, ისე რ ომ ყურ ი არ დაუ გდოს მომაკვ დავ თა ყვირილს. ნახევა რი საათის გა ნმავ ლობ აში ეს 219 ექიმებ ი , ასე ვთქვათ, ზომას უ ღებ დნენ ავადმყოფობას და ავა დმყ ოფს, როგორც მკერავი ზომას უ ღებ ს ახალგა ზრდა კაცს, რომელიც მას სა ქორწინო ტა ნისა მოსს უკვ ეთს. ისინი ზოგა დ ფრა ზებ საც ხმარ ობდნენ, მათ სა ზოგა დოებრ ივ სა კითხებზ ეც ისა უბრეს. შემდეგ მოისუ რვეს რაფა ელის კაბ ინეტშ ი გა სულიყვნენ, რა თა ერ თმა ნეთისთვ ის თავ ია ნთი აზრები გა ენა წილებ ინათ და განაჩენი გა მოეტა ნათ. _ ბატონებ ო, _ ჰკითხა ვალენტენმა, _ შ ეიძლება თუ არა თქვენს კა მათს და ვესწრ ო? ბრისემ და მოგრედიმ პროტესტი განა ცხა დეს, და, ავა დმყ ოფის დაჟ ინებული თხოვნის მიუხედავად, უარი თქ ვეს თათბირი გა ემა რთა თ მისი თანდა სწრ ებით. რა ფაელი და ემორჩილა , მით უმეტეს, რ ომ ფიქრობდა , მეზობ ელ ოთახშ ი შ ევიპა რებ ი, საიდანა ც ყოვ ელივ ეს ადვილა დ მოვ ისმენო. _ ბატონებო, _ წარ მოთქვა ბრ ისემ კაბინეტში შესვლისთა ნავ ე, _ ნება მომეცით დაუ ყოვ ნებლივ გამოვთქვა ჩემი აზ რი: მე საავადმყ ოფოშ ი მიმელიან. სუბ იექტი, რ ომელიც ჩვ ენ გავსინჯეთ, ერთნა ირ დ და ღლილია რ ოგორ ც გონებრ ივ ი მუ შაობ ით, ისე... რაზე მუშაობდა , ორა ს? _ ჰკითხა ახალგა ზრდა ექ იმმა . _ ნებისყ ოფის თეორ ია ს ამუშა ვებ და. _ ეშმა კმა და ლა ხვროს! ეს ფარ თო თემაა. იგი დაღლილია-მეთქი აზროვნებით, უწ ესო ცხოვრ ებ ით, გამა ღიზ ია ნებელ საშუა ლებათა ხშირ ი ხმა რებ ით. ნერ ვებ ის და ტვინის მძა ფრ მა მოქმედება მ მთელი სხეულის ჯანმრთელობ ა დააზ ია ნა. ბ. ბ ია ნშონს თვალყურ ი უდევ ნებ ია ავა დმყ ოფის სა ჭმლის მონელებ ისთვ ის, იგი მძიმედ მიმდინა რეობდაო. სწ ორედ რომ ვთქვათ, მისი კუ ჭი აღარ არ სებ ობ ს, და ადა მიანიც გა მქრალა . გონების ატროფია მომხდარა , იმიტომ რომ ადამია ნი სა ჭმელს ვეღარ ინელებ ს. ნერვ ული ქსელის შ ემწ ეობით ავა დმყ ოფობა ს ტვინისთვ ის მიუღწევია, ამით ა იხსნება ამ ორგანოს გა და ჭარბ ებული გაღიზიანება . ავადმყოფი აკვ ია ტებული იდეის გავ ლენის ქვ ეშ იმყ ოფება . მისი აზრ ით, ეს შა გრენის

ტყა ვი მართლა ც ვიწროვდება , თუმცა შეიძლება ნამდვილა დ ოდნავა და ც არ შ ეცვ ლილა . ახლავე წ ურბელები დააყა რეთ სტომა ქზ ე, და ამშვ იდეთ ეს ორგა ნო, სა დაც მთელი ადა მიანია თავმოყრ ილი, მკაცრ რეჟიმშ ი ჩააყენეთ ავა დმყ ოფი, და აკვ ია ტებ ული იდეა გა ქრ ება. მეტს არაფერ ს ვეტყ ვი დოქტორ ბია ნშ ონს: მა ნ თვ ით უნდა შეა დგინოს როგორც მოვ ლის სა ერ თო წესები, ისე დეტალებ ი. შეიძლება სხვა გარ თუ ლებ აც არსებ ობს, შეიძლება სასუ ნთქი ორ გა ნოებ იც დაზ ია ნებულია , მაგრამ, მე მგონია , რომ საჭმლის მომნელებელი აპა რატის წა მლობა ს ბევრა დ მეტი მნიშ ვნელობა აქვ ს, ვიდრ ე ფილტვ ებისა ს. აბსტრაქ ტუ ლ საგნებზ ე მუშა ობამ და ზ ოგიერ თმა მძაფრმა ვნება მ სიცოცხლის მექანიზ მის 220 დაზ ია ნება გა მოიწ ვია , მა გრა მ ჯერ კიდევ და გვ ია ნებული არაა , ჯერ კიდევ შეიძლება ბორ ბლების ა ღდგენა . თქვ ენ კიდევ ადვ ილად შეგიძლია თ თქ ვენი მეგობარ ი გა დარ ჩინოთ, ბ-ნ ბ ია ნშონ. _ ჩვ ენი მეცნიერ ი კ ოლეგა შედეგს მიზეზა დ ღებულობს, _ უპა სუხა კა მერისტუსმა. _ ჰო, მის მიერ ასე კარ გა დ აღნიშნული ცვლილებ ებ ი მა რთლაც ეტყ ობა ავადმყოფს, მაგრამ სტომაქ იდან არ წა რმოსდგება ის ირა დიაცია მთელი ორგა ნიზ მისა ტვ ინისკ ენ, რომელიც გა ბზარუ ლი სა რკის სხივებივით გაშ ლილა . ამ მინის გასატეხა დ დარ ტყმა იყო საჭირ ო; ვინ დაარ ტყა ასე მაგრად? განა ჩვენ ეს ვიცით? განა ჩვენ სა კმა ო და კვ ირვ ება მოვახდინეთ ავადმყოფზ ე? გა ნა ჩვ ენ მისი ცხოვრ ებ ის ყოველ გარემოება ს ვიცნობ თ? ბატონებო, მასში დაზ ია ნებ ულია ცხოვრების პრ ინციპი, ვა ნ ჰელმონტის არ ქეა , შერყეულია თვ ით მა ცოცხლებელი ძა ლა თავის არსებაშ ი. ღვ თაებრივმა ნაპერ წკა ლმა , შუამავა ლმა გონებამ, რ ომელიც მანქანს აკავშ ირ ებ ს და ნებისყ ოფას შობს, შ ეწყ ვიტა მექა ნიზმის ყ ოველდღიუ რი მოძრა ობის მოწ ესრ იგება; აქ ედან წა რმოდგება ის არევ დარ ევა , რომელიც ასე კარ გად დააფა სა ჩემმა სწავ ლუ ლმა თანა მოძმემ. მოძრაობა სტომაქ იდან ტვინისკენ კ ი არ წა სულა , არამედ ტვ ინიდან სტომა ქისკ ენ _ არა, _ თქვა მან და მკ ერ დზე მუშტი დაირტყა , _ არა, მე გა ნკა ცებული კ უჭი როდი ვარ! არა . ეს არ არის თა ვი და თავ ი. არა, მე იმდენი გა მბედა ობა არ შემწ ევს, ვთქვ ა, რომ თუ სტომაქი კარ გა დ მაქვ ს, დანარჩენი ფორმის საქ მეა -მეთქ ი... ჩვ ენ არ შ ეგვიძლია ერ თი და იმავ ე ფიზ იკუ რი მიზეზით ავხსნათ და ერ თნა ირ ად ვუწ ამლოთ სხვა დასხვა პირ ოვ ნების ავადმყოფობას. არც ერთი ადამიანი არ ჰგავ ს მეორ ეს. ყოვ ელ ჩვ ენგა ნს თავისი გა ნსაკუ თრ ებუ ლი ორგანო აქვს, რომელიც სხვა დასხვა ნაირა დ ღიზ ია ნდება , სხვა და სხვა ნაირა დ იკვებება , სხვა დასხვა ნაირ და ნიშნულება ს ასრუ ლებ ს და უცნობ ი სა გნებ ის წესრ იგის განსახორ ციელებლა დ თავ ისებ ურ თემა ს ავითარ ებს. იმ დიდი ერთეუ ლის ნაწ ილი, რ ომელიც უზ ენა ესი ნებ ისყოფის კარნა ხით ჩვ ენ გვა სულდგმუ ლებს, სხვა დასხვანაირად მჟღავნდება თითოეულ ა დამია ნშ ი და ამ უკა ნასკნელისა გან გარ ეგნუ ლად მოკვდავ არ სება ს ქმნის, მაგრამ ეს არსება ერ თ წერტილშ ი ეხებ ა დაუსრულებ ელ მიზ ეზ ს. ამიტომ ყოვ ელი სუბ იექ ტი გა ნცალკევ ებუ ლად უნდა შ ევისწ ავლოთ. ლიმფა ტიკოსებ ის ღრუ ბლისებუ რ ორ განიზ მებსა და ზოგიერ თი ა დამია ნის რკინისებუ რ კუ ნთებ ს შორ ის მთელი უფსკრუ ლია; დიდ შ ეცდომებ ს ჩავ იდენთ, თუ ყველა მათ ერთნა ირ ი მკურ ნა ლობ ის სისტემით მივუ დექით. ამ

შემთხვევაშიც მე ზ ნეობრ ივ წა მლობას გირჩევ დით: შ ინაგანი არსებ ის ღრ მა შესწავ ლას. ვეძიოთ სნეუ ლების მიზეზ ი სუ ლის წ ია ღშ ი და არა სხეულის შიგნეუ ლობაშ ი! მკურ ნალი შ თაგონებ ული არ სებაა , 221 გა ნსა კუთრებული გენიით ა ღჭუ რვილი . მისთვის ღმერთს მაცოცხლებ ელი ძალის ამოკ ითხვ ის ნიჭი მიუ მადლებია, რ ოგორ ც წინა სწა რმეტყვ ელს მომავ ლის დანა ხვის ძა ლას, პოეტს ბუნებ ის გადმოცემის ნიჭს, მუ სიკოსს იმ ჰა რმონია თა სფერ ოს გრძნობას აძლევს, რომელიც შ ეიძლება სხვა ქვეყანა შია, ზ ემოთ!.. _ მუ დამ თავის აბსოლუტისტურ , მონარ ქისტულ და სა რწმუნოებრივ მედიცინა ს გვთავაზ ობს! _ ჩა ილაპა რაკა ბრ ისემ ბუზღუნით... _ ბატონებო, _ თქ ვა მოგრ ედიმ, _ ნუ დავივიწყ ებ თ ავადმყოფს... _ ა ი, რა ყოფილა მეცნიერ ება! _ წა მოიძა ხა სევ დიანად რა ფაელმა: ჩემი განკურ ნებ ა ქანა ობს სა მონაზ ნო კ რიალოსა ნსა და წურბ ელა ს, დიუპუიტრ ენის შაშა რსა და თა ვად ჰოჰენლოეს ლოცვა ს შორ ის! ფა ქტისა და სიტყვ ის, მატერ იისა და სუ ლის საზ ღვა რზე მოგრ ედი დგა ს თავისი ეჭვებ ით. მე ყველგან ა დამია ნთა ჰო და არა მდევნიდა! მუ დამ რაბ ლეს კარ იმარი, კა რიმარ ა. მე სულიერა დ დავაა დებული ვარ : კარ იმარი! ან ფიზ იკუ რად და ავადებუ ლი: კა რიმარა . მაგრამ რა მიწ ერ ია _ სიცოცხლე თუ სიკვ დილი? ეს არავინ იცის. ყ ოველ შემთხვ ევაშ ი, პლა ნშ ეტი უ ფრო გულწრფელი იყ ო: არ ვ იციო, მეუბ ნებოდა . ამ დრ ოს რა ფაელს მოგრედის სიტყვ ები მოესმა: _ ავა დმყ ოფი აბ ეზარ ი იდეითაა შეპყრ ობ ილი. ძლიერ კარ გი, თანა ხმა ვარ! მა გრა მ მას ორასი ათა სი ლივრ ის შეომსავალი აქვ ს: ასეთი ავადმყოფებ ი იშვ ია თია, და ჩვ ენ ყ ოველ შემთხვ ევაშ ი მა ს რჩევა უნდა მივცეთ. რა ც შეეხება მისი ტვინისა და სტომქის ურთიერ თობას, ჩვ ენ ამას მხოლოდ მისი სიკვ დილის შემდეგ გამოვარ კვევთ. მაშ , დასკვნა გავაკეთოთ. იგი ავა დაა, ეს ფაქ ტი უცილობ ელია. მა ს რაიმე წამლობა სჭირია. თავი დავა ნებ ოთ დოქტრ ინებს. წურბ ელებ ი დავა ყაროთ გაღიზ იანებუ ლ შიგნეულობის და ნერვიულობ ის დასა მშვიდებ ლად, შემდეგ წყლებ ზე გავა მგზავრ ოთ. ამრ იგად, ჩვენ ორ ივ ე სისტემის მიხედვით ვიმოქმედებ თ. ხოლო თუ მისი ფილტვებია დასნეულებუ ლი, მისი გადრჩენა არ შ ეგვიძლია, ამრიგა დ... რა ფაელი სა ჩქა როდ ტალანიდან გავიდა და თავის სავ არძელში ჩა ჯდა. ცოტა ხნის შ ემდეგ ოთხივე ექიმი გამოვიდა კა ბინეტიდან. ბინაშ ონმა სიტყვა აიღო და თქვა: _ ამ ბატონებ მა ერ თხმად ა ღიარ ეს წუ რბელების დაყ რის და ფიზ იკუ რი და სუ ლიერი წამლობის აუცილობ ლობა. უწ ინარ ეს ყ ოვლისა, სა ჭიროა დიეტა , რა თა თქ ვენი ორ განიზის გაღიზ იანება და მშვ იდდეს... ბროსემ თავ ი და იქ ნია და სტუ რის ნიშ ნა დ.

222

_ შ ემდეგ სა ჭიროა ჰიგიენურ ი რეჟიმი, რათა თქვენი სუ ლიერი მდგომარეობა გაუმჯობესდეს. ამიტომ ჩვენ ერ თხმა დ გირ ჩევთ ექსის წყ ლებზ ე წახვ იდეთ სავ ოიაშ ი ან მონდორის წყ ლებზ ე _ ოვერნში. აქ უკ ვე დოქ ტორმა კა მერ იტუსმა და იქნია თა ვი. _ ამ ბატონებმა , _ გა ნაგრძნო ბია ნშ ონმა, _ ცოტა ოდენი ცვლილებანი ა ღმოაჩინეს სა სუნთქ ორგანოებში და ჩემი წინა ნდელი წამლობ ის სარ გებლობა სცნეს. ისინი ფიქ რობ ენ, რ ომ თქ ვენი გა ნკუ რნება ადვ ილია და ამ სხვა დასხვა საშუა ლების გონიერ გამოყენებაზ ეა და მოკიდებუ ლი... _ «და აი, რატომ და მუნჯდა თქ ვენი ქალიშ ვილი», _ სიტყვა გააწყვ ეტინა ღიმილით რაფა ელმა, ბ ია ნშონი თავ ის კაბ ინეტში შეიყ ვანა და ამ უსა რგებ ლო კ ონსილიუმის ჰონორარი გა დასცა . _ ისინი თანმიმდევა რნი არ ია ნ, _ უპასუ ხა ახალგა ზრდა ექიმმა . _ კამერ ისტუ სი გრ ძნობს, ბრისე იკ ვლევ ს, მოგრედი ყოყ მანობს. ადა მიანს ხომ სულიც აქვ ს, სხეუ ლიც და გონებაც. ერ თ-ერთი ეს პირვ ელადი მიზ ეზ ი ჩვ ენზე მეტ-ნაკ ლებ ი სიძლიერ ით მოქმედებ ს და ადა მიანური მეცნიერ ება ყ ოველთვის ადა მიანზე იქნება დამოკიდებული. მერწ მუნეთ, რაფა ელ, ჩვენ ავადმყოფს კ ი არ ვკუ რნავ თ, არმედ ხელს ვუწყ ობთ განიკურ ნოს. კა მერისტუსის და ბრისეს მეთოდებ ს შორ ის მოლოდინის მედიცინა არსებ ობს, მაგრამ რა თა ის წარმატებით გამოვიყენოთ, ათი წ ლის განმავლობაშ ი უ ნდა შ ევისწ ავლოთ ავადმყ ოფი. როგორც ყოველი მეცნიერების, ისე მედიცინის საფუძვ ელსა ც უარყოფა წარ მოა დგენს. ეცა დე, გონივ რულა დ იცხოვ რო, სავოია ში გაემგზავ რე; ყველას სჯობია, ბუ ნება ს ვენდოთ. * * * გავიდა ერთი თვე. ექ სის წყ ლების მოაგარაკ ეებს ზა ფხუ ლის მშვენიერ საღამოს კ ლუბის და რბაზ ებშ ი მოეყარათ თავი სეირნობ იდან და ბრუნებ ის შემდეგ. რა ფაელი ფა ნჯა რასთან იდგა , ზურ გი შექცეუ ლი ჰქონდა საზ ოგადოებ ისადმი. იგი წასუ ლი იყ ო იმ მექა ნიკუ რ ოცნებაში, რ ომლის დრ ოს ჩვენი აზრ ები იბა დებიან, ერ თმანეთში იხლა რთებ ია ნ და ქრ ებიან, ისე რ ომ გა რკვ ეუ ლ ფორმებს არ ღებუ ლობ ენ, თითქო მსუბუქი, ოდნავ შეფერადებუ ლი ღრ უბლები იყ ვნენ. მაშ ინ სევდა ტკბილია , სიხა რული ნისლოვ ანია , ხოლო სული თვ ლემს. ვალენტენი სუ ლით და გუ ლით დანებ ებ ოდა ამ გრძნობად ცხოვრებას, იგი თითქო ბანაობდა სა ღა მოს ნელ-თბ ილ ატმოსფეროშ ი, ტკბ ებ ოდა მთების სუ ფთა და 223 სუ რნელოვა ნი ჰაერით და ბედნიერ ი იყო , რომ არც რაიმე ტკივ ილს გრძნობდა და თავისი მრ ისხა ნე შაგრ ენის ტყავ იც მოთვ ნიერ ებ ული ჰყავდა . როცა მთის მწვ ერვა ლზ ე ჩა მავა ლი მზის წ ითელი სხივებ ი ჩაკვდა და სა გრ ძნობ ლად აგრ ილდა , რაფა ელი წამოდგა და ფა ნჯარა მიხურა . _ ბატონო, _ მიმართა მას ერ თმა ხნიერმა დედაკ აცმა, _ კეთილინებ ეთ და ფანჯა რას ნუ დახურ ავთ. ჩვ ენ სული გვეხუთება ...

ეს მკვ ეთრი სიტყ ვებ ი ისა რივით მოხვ და რაფაელის გულს. ისინი ჰგავ დნენ გაუ ფრ თხილებ ელ ფრა ზას, წამოსრ ოლილს ა დამია ნის მიერ, რომლის მეგობრობ ა ჩვ ენ გვწა მს და რომელიც ტკბ ილ ილუზ ია ს გვ ისპობს ეგოიზ მის უ ფსკრუ ლის გა მომჟ ღავ ნებ ით. მარკიზ მა ვალენტენმა უგრ ძნობ ი დიპლომატივ ით ცივა დ შეხედა მოხუ ც ქალს, მსახურ ს დაუ ძახა და უ თხრა: _ გააღეთ ეს ფანჯარა . ამ სიტყვებმა გა ოცება გამოიწვ ია ყვ ელა დამსწრ ის სახეზ ე. საზ ოგადოებ აში ჩუ რჩული გაისმა, ყველა მ ავადმყ ოფს შეხედა , თითქო მას რაღა ც დიდი უზრდელობ ა ჩა ედინოს. რა ფაელიც, რ ომელიც სავსებ ით განთავ ისუფლებული არ იყო ჭა ბუკ ობის დროის მორ ცხვობ ისაგან, პირ ველა დ შეკრთა, მა გრა მ ჩქა რა ძალ-ღონე მოიკრ იბა და თავის თავ ს ანგარ იშ ი მოსთხოვა ამ ახირ ებუ ლი სცენისთვის. მას, ცოტა არ იყ ოს, გაუკვ ირ და , როცა გაა ხსენდა , რომ მუ დამ პირქუ ში და გონება გაფანტული იყ ო ამ მხია რულ საზოგა დოება ში. იგი მუ დამ თავის ბედზ ე, თავის ავადმყოფობაზე ფიქრ ობ და, ყურ ს არ უგდებ და ჩვ ეუ ლებრივ საუბა რს, გაურბ ოდა იმ წა რმავა ლ მეგობრ ობას, რომელიც მოაგარა კეებს შ ორის მყა რდება , სხვ ებისთვ ის თავს ნა კლებ იწუ ხებდა . ერ თი სიტყვ ით, იმ კლდის ნა პრალებ ს ჰგავდა , რომელიც ერთნა ირ ად უ გრძნობი არიან ზ ღვის ტალღების ალერ სისა და გულისწყ რომისთვის. შემდეგ რაღა ც ინტუ იციის ძალით მა ნ ბევრ ი რა მ წაიკ ითხა თითოეუ ლ სუ ლშ ი: ერ თი მოხუცის ყვ ითელი თავ ის და გესლიანი ღიმილის და ნახვაზე მას გაა ხსენდა , რომ რა მდენიმე დღის წინა თ მას ქა ღა ლდის ფუ ლი მოუ გო და წინა და დება არ მისცა ბედი ხელახლა სცადეთო; მის გვ ერ დით თვალი მოჰკრა ლამაზ ქალს, რ ომლის კ ეკ ლუცობა ს იგი ცივა დ შეხვდა . მან უნებურა დ ბევრ წვრ ილმა ნ თავმოყვა რეობას მია ყენა შეურაცხყ ოფა . თვ ით ისინიც კი, რ ომელნიც მა ს ოდესმე სახლშ ი და ეპატიჟა ა ნ რომელთა თვ ის თავისი ცხენებ ი შ ეეთავა ზებ ინა , გაღიზ ია ნებ ულნი იყ ვნენ მისი სიმდიდრ ით. ბევრ ი მა თგანი მა ს არისტოკ რატიუ ლ გულზ ვიადობას აყვ ედრიდა . ამრიგა დ, მა ნ თითქო ყველა და ფარუ ლი აზრი ამოიკითხა . მას შ ეეშინდა საზ ოგადოებ ისა. უ ცებ 224 თითქ ო რა ღაც შავ ი ფა რდა ჩამოეშვა და ეს ჭეშმარ იტებ ის ბნელი ფა ნტასმა გორ ია და ფარა , მაგრამ მა ნ საშ ინელი მარ ტოობა იგრ ძნო. იმწუ თშ ივ ე ძლიერ ი ხველება აუტყ და. იმავ ე დრ ოს მტრუ ლი შეძახილი და ბუზღუნი მოესმა . ეს საზოგა დოება ა ღარ ცდილობდა ნიღა ბი აეფა რებ ინა მის წინაშ ე, შეიძლება იმიტომ, რომ მას იგი გამოცნობ ილი ჰყავ და . _ მისი ავადმყოფობა გადა მდებ ია ... _ კლუბის თავ მჯდომარ ეს მისთვის დარ ბაზშ ი შ ემოსვ ლა უნდა აეკრძა ლა . _ ხეირ ია ნ საზ ოგადოებაში აკრ ძალულია ასე ხვ ელება! _ რ ოცა ადამიანი ასე და ავადებუ ლია, წყ ლებზ ე როდი უნდა მოვ იდეს. _ მე კ ი აქ ედან გამა ქცევს და სხვისი არ ვ იცი!

იგი ადგა, რა თა თავი და ეღწია ლა ნძღვა -გინებ ისთვ ის და დარბა ზში გა იარ -გამოიარა . მას უ ნდოდა მფარვ ელი ეპოვა და ერთ ახა ლგაზრ და ქალს მიუახლოვდა იმ განზრახვ ით, რომ მისთვ ის კომპლიმენტი ეთქვ ა, მაგრამ ვაჟ ის მიახლოებ ისთა ნავ ე ქალმა პირ ი იბრუ ნა და მოცეკვავ ეებისკ ენ და იწ ყო ცქერა. მა ს აღარ ც სურვ ილი ჰქონდა და არ ც გა მბედაობა შესწევდა სა უბარი და ეწყ ო. დარბაზ იდან გავ იდა, ბ ილია რდის სა თამაშო ოთა ხში შევ იდა . იქ არავინ არ და ლაპა რაკებ ია , არავის სა ლამი არ მიუცია , არავის მეგობ რული თვალით არ შეუ ხედავ ს. მა ნ იგრძნო, რ ომ ეს პატარა სამყ არო, მაღალ სა ზოგა დოება დ წოდებ ული, შეიძლება შ ეუგნებლად იმ დიდ ულმობ ელ ზ ნეობრ ივ კ ანონს ექვ ემდებარ ებოდა , რომელმა ც სრუ ლქ მნილი გა ნხორ ციელება იპოვ ა თეოდორა ში. ცხადი იყო, აქ მეტ თა ნაგრძნობას ვერ აღმოაჩენდა თავ ისი ავადმოყ ოფობისა დმი, ვიდრ ე იქ თავ ის გულსიტკ ივილებ ისადმი აღმოა ჩინა. მა ღა ლი საზ ოგადოებ ა თავისი წ ია ღიდან სდევნის უბედურ ადა მიანებს, როგორც ჯანსაღი ა დამია ნი ცდილობს თავ ისი სხეუ ლიდა ნ მომაკვდინებ ელი შხამი განდევნოს. ახალგა ზრდა რ ომა ელებ ის მსგავსა დ, ეს საზ ოგადოება არ იბრა ლებს და მარცხებულ გლა დიატორ ებს. სიკვ დილი სუსტებ ს! აი, რას გაიძა ხის ეს თავ ისუფა ლი რაინდული ორ დენი, რ ომელიც ყველა ერ ოვნება ში ჩამოყა ლიბდა დედამიწ ის ზუ რგზე, რათა სიმდიდრ ისა და წა რმოებ ის მიერ გულგა ქვავ ებული ადამია ნები აემა ღლებ ინა . თავი მოუ ყარეთ პა წია ბავშვ ებს სა სწავ ლებელშ ი, ესაა ჩვენი საზ ოგადოების შ ემცირებული სურათი, რომელიც მით უფრო ჭეშ მარიტია , რომ გულუ ბრყვ ილო და გულწრ ფელ არსებებს გა მოხატა ვს. აქ ყ ოველთვის შეხვდებ ით ბეჩავ მონებს, ტანჯვ ისა და მწუ ხარ ებ ის შვ ილებს, რომელნიც ზიზღსა და სიბ რალუ ლს შ ორ ის არ ია ნ მოთავ სებ ულნი, მა გრა მ სახა რება მათ ზ ეციურ ბედნიერ ება ს უქადის. ვ ინც სუ ლით ან ხორ ცით იტანჯება, ვისაც ფული ან ძალაუ ფლება ა კლია , იგი გა რეწარია. დაე, თავ ის 225 უ დაბნოშ ი და რჩეს ! თუ სა ზღვრები გადალა ხა, ყვ ელგა ნ ზამთარს იპოვ ის: ცივ შ ეხედვას, ცივ სიტყვ ებ ს, ცივ გულს. კ იდევ კარგი, თუ მა ნ შ ეურა ცხყ ოფა არ მოიმკო იქ , სადაც ნუ გეშ ისცემა უ ნდა ა ღორ ძინებუ ლიყ ო. _ მომა კვდავნო, და რჩით თქვენს ცარ იელ სა წოლებზე! მოხუ ცებ ო, მარტოდმარ ტონი მიუჯექ ით თქვ ენს გა ციებ ულ კერა ს! ღა რიბო, უმზ ითვო ქალიშ ვილებო, გა იყ ინეთ და დაიწვ ით თქვენს განმარტოებულ სხვ ენზე! თუ საზ ოგადოება უბედურ ება ს ითმენს, განა ეს იმისთვის არ ხდება, რომ ის თა ვის მიზნებ ისთვის გა მოიყ ენოს, მა სშ ი სარ გებლობა ნა ხოს, მა ს კურ ტანი აჰკიდოს, აღვ ირ ი ამოსდოს, უნა გირ ი დაა დგას, ზედ შეჯდეს საკუ თარ ი სია მოვნებისა თვ ის? მგრ ძნობ ია რე მოახლე ქალებო, მხია რული სახის გამომეტყველება მიიღეთ! ა იტა ნეთ თქვენი ეგრ ეთ წოდებ ული კეთილისმყოფელი მა ნდილოსნის ახირება . თქვ ენ, მისი ინგლისუ რი ძაღლებ ის მეტოქ ეებო, გაა რთეთ თქვ ენი ქალბა ტონი, გამოიცა ნით მისი სურვ ილებ ი, შემდეგ და დუმდით! ხოლო შ ენ, ულივ რეო ლაქიებ ის მეფევ , ურცხვო პარაზ იტო, შენ დასტოვ ე შ ენი ადა მიანობა : საჭმელი მოინელე ისე, რ ოგორ ც შენი მასპინძელი ინელებ ს; იტირ ე მისი ცრემლებ ით და იცინე მისი სიცილით, ხოლო მისი ეპიგრ ამები სასია მოვ ნოდ მიიჩნიე; ბოლოს, თუ მისი გაკ იცხვა გინდა, მის დამხობა ს დაუ ცადე. ასე აფასებს

სა ზოგა დოება უბედურ ება ს: ის მა ს ჰკ ლავს ან ა ძევ ებ ს, ამდაბლებ ს ან ასა ჭურ ისებ ს. ამ აზრ ებ მა პოეტური შთა გონებ ის სისწრ აფით ამოხეთქეს რაფა ელის გულიდან. მა ნ გარშ ემო მიმოიხედა და ის შემზარ ავი სიცივ ე იგრ ძნო, რომელსა ც საზ ოგადოება ავრცელებ ს, რა თა განსა ცდელი ა იცილოს. და რ ომელიც უფრ ო ჩქ არა ყ ინავს სუ ლს, ვიდრ ე დეკემბრ ის ქარ ი _ სხეუ ლს. გუ ლხედაკრ ეფილი რა ფაელი კედელს მიეყ რდნო და სევ დია ნ ფიქრ ებშ ი ჩაეფლო. მას აკვ ირ ვებ და , რა ცოტა ბედნიერებას ანიჭებ ს ადა მიანს ეს სა შინელი წ ესრიგი. მარ თლა ც, რა ხდება? გარ თობა მოკლებუ ლია სიამოვნება ს, მხიარუ ლებ ა _ სიხარუ ლს, დღესასწაუ ლი _ შექცევას, ავხორ ცობა _ ვნებათა ღელვ ას; ყვ ელგა ნ კერაზ ე შეშა ან ნაცარი ყრია, მა გრა მ ცეცხლის ალი ჩა მქრა ლია . როცა თავი ასწ ია , და ინახა , რომ მოთამაშეებ ი გაქცეუ ლიყვ ნენ. _ სა კმა ოა ჩემი ძლიერების ამბავ ი გავუმჟღავნო და ყველა ნი ჩემს ხველას გააღმერთებ ენ, _ ჩა ილა პარა კა მან. ამ აზრის თავში გავ ლებისთანავე მა ნ ტანთ ზ იზ ღი მოისხა წა მოსასხამივ ით, რა თა ქვ ეყნიერ ება ს დამა ლვოდა . მეორე დღეს ა გარა კის ექ იმმა ინახუ ლა და მზ რუნვ ელი სახით ჯანმრთელობ ის ამბავ ი ჰკითხა. რა ფაელი აა ღელვა და ასია მოვ ნა მეგობრუ ლი სიტყვ ებ ის გაგონებ ამ. მას 226 მოეჩვ ენა , რ ომ ექიმის სა ხეზე გუ ლკ ეთილობა იყ ო აღბ ეჭდილი. მისი ქერ ა პა რიკის კულულები კაცთმოყვ არეობა ს გამოხატავ დნენ, მთელი მისი გარეგნობ ა მოციქუ ლებრივ ხასია თს მოწმობდა , ქრისტიანულ თავ განწირუ ლებას ავა დმყ ოფის გუ ლისთვის. _ ბატონო მარკ იზ ო, _ თქვ ა მან კარ გა ხნის საუ ბრის შ ემდეგ, _ მე მინდა თქვ ენი კაეშანი გავფა ნტო. თქვ ენს აგებუ ლებ ას უკვ ე ისე ვ იცნობ, რ ომ შემიძლია და ჯერებ ით ვთქვა, პარიზ ის ექ იმებ ი, რომელთა დიდი ნიჭი ჩემთვ ის ყოვ ელ ეჭვ ს გარ ეშ ეა, შ ეცდნენ თქ ვენი ავადმყოფობის ბუნებ ის შ ესა ხებ . თუ რა იმე შ ემთხვ ევა მ ხელი არ შეგიშა ლათ, მათუსა ლასა ვით დიდხა ნს იცოცხლებთ. თქვ ენი ფილტვები ისეთივე ძლიერ ია , როგორც მჭედლის საბ ერვ ელი, ხოლო თქვ ენი კ უჭი სირა ქლემას კუ ჭს არ ჩა მოუ ვარდება . მაგრამ თუ მთის ჰავაშ ი და რჩით, საფრთხე მოგელით, რომ სწრა ფი და პირ და პირ ი გზით გაემგზავრ ებით საიქიოს. ბატონ მარ კიზს ამას ორიოდე სიტყვ ით ავუხსნი. ქიმიამ დაამტკიცა, რომ ადა მიანის სუ ნთქვა ნა მდვ ილ წვა ს წარმოაგენს, ამ წვის მეტ-ნაკლებ ი სიმძა ფრ ე დამოკიდებულია მგზნებარ ე მასა ლაზ ე, რომელიც ორგა ნიზმში გრ ოვ დებ ა ინდივ იდუმის თვისება თა მიხედვით. თქვ ენ საწვავ ი მა სალა უხვად გაქვ თ. თქვენ, თუ შეიძლება ასე ითქ ვას, ზედმეტა დ გა მჟავბა დებული ხა რთ, როგორც ფიცხელი აღნაგობ ის ადამია ნი, მოწ ოდებუ ლი დიდ ვნება თა ღელვ ისათვ ის. რ ოცა ამ ცხოველ და სუ ფთა ჰავას ისუ ნთქავ თ, რ ომელიც რბილძარ ღვ ია ნი ადამია ნების სიცოცხლეს აღვ ივ ებ ს, თქვენ ხელს უწყ ობთ ისედაც ა ჩქა რებ ულ წვა ს. მაშა სადამე, თქვენი არსებ ობის

ძირ ითადი პირობ ა ბოსლის და და ბლობის მძიმე ჰავაა . დიახ, გენიოსობ ით ანთებული ა დამია ნის მა ცოცხლებელი ჰავა გერ მა ნიის ნოყ იერ სა ძოვ რებ ზე, ბადენ-ბა დენშ ი, ტეპლიცშ ი მოიპოვება. თუ ინგლისი არ გაშ ინებ თ, მისი ბურუ სიანი ჰა ერ ი დააცხრობს თქვენს გავარვა რებუ ლ სულს. ხოლო ჩვენი აგა რაკ ები, რ ომელნიც ათასი ფუტით მაღლა არ იან ხმელთაშ უა ზღვ ის ზედაპირიდა ნ, თქვ ენ დაღუპვა ს გიქა დია ნ. ასეთია ჩემი შ ეხედულება . მე მა ს ჩვ ენი ინტერ ესებ ის წინა აღმდეგ გიმხელთ, იმიტომ, რომ თუ თქვენ იგი მიიღეთ, სამწუხა როდ, იძუ ლებუ ლი გავ ხდებ ით თქვ ენ გაგშორდეთ. თუ ეს უკანასკნელი სიტყვა არა, რა ფაელი მოტყუ ვდებოდა ენათაფლიანი ექიმის ყალბ ი გულკეთილობ ით. მა გრა მ მას ისეთი ღრმა დაკვ ირ ვებ ის ნიჭი ჰქონდა , რომ აქ ცენტსა , მიმოხვრ ასა და გამოხედვა ში, რ ომელიც თა ნ სდევ და ამ ოდნავ და მცინავ წ ინადა დებას, ადვილა დ აღმოაჩინა და ვალება , რომელიც ამ პა ტარა კა ცისთვის, ალბა თ, მხიარუ ლ ავა დმყ ოფებ ს მიეცათ. ეს სახეგაღა ჟღაჟებული ცუღლუ ტებ ი, ეს მოწყ ენილი დედაბრები, ეს მომთა ბარე ინგლისელებ ი, ეს ატეხილი დედაკა ცები, რომელნიც თავიანთ 227 ქმრებს გა მოსხლტომოდნენ , რათა ა გარა კებ ზე ენავა რდა თ თავ ია ნთ საყ ვარლებ თან ერთად, გა ძევ ება ს უპირებდნენ საბ რალო მომაკვდავ ს, დაუ ძლუ რებ ულს, და კნინებულ ა დამია ნს, რომელსა ც ძალა აღარ შ ესწევ და წ ინააღმდეგობის გასაწ ევა დ! მა გრა მ რაფა ელმა გა მოწვევ ა მიიღო, რა დგან დარ წმუ ნებული იყო, ეს ინტრ იგა გამარ თობსო. _ რადგა ნ ჩემი გა მგზავრ ება ასე და გაღონებ თ, _ უთხრა მან ექიმს, _ აქ დავრ ჩები, მა გრ ამ თქ ვენს კ ეთილ რ ჩევასა ც გა მოვ იყ ენებ : ხვა ლიდა ნ სა ხლის აშენებას შ ევუდგები და იქ ჰავ ის პირობებ ს შევა ცვ ილებ ინებ თქვენი განკარგულებ ის მიხედვ ით. ექიმმა სწ ორა დ გაიგო ცბ იერ ი ღიმილი, რომელიც ტუჩებ ზე უ კრთოდა რა ფაელს, და ისე გამოემშვ იდობა, რ ომ სიტყვის თქმა ც ვერ მოახერ ხა სა პასუხოდ. * * * ბურ ჟეს ტბა თითქო ღორღებ ია ნი მთებ ის ფარ თო თასია, იგი შვიდა სი თუ რვაასი ფუ ტის სიმაღლეზე ლაპლა პებ ს. მისი წყალი ისეთი კამკამა ლურჯია, როგორ იც სხვა გა ნ არსად არ არ ის დედამიწ ის ზუ რგზე. «კატის კბილის» მთის მწვ ერვა ლებიდა ნ ეს ტბა დაკარ გუ ლი ფირუ ზივით მოჩა ნს. ამ მშ ვენიერ ი წყლის წვეთის კონტუ რი ცხრა ლიეს უდრ ის. ალა გ-ალა გ მისი სიღრ მე ხუთას წყრ თას ა ღწ ევს. რა ბედნიერებაა იქ ყოფნა , ნავ ით ცურა ობა , როცა ცა მოწმენდილია და არაფერ ი გესმის გარდა ნიჩბებ ის ხმაურ ობისა , არაფერ ს ხედავ , გარ და ღრ უბლით შეპენტილი მთებ ის და თოვლით შევ ერ ცხლილი საფრა ნგეთის მორ იენის მწვ ერვა ლებისა . რა ბედნიერებაა იქ ხეტია ლი, გვიმრ ის ან ხავსის მწვა ნე ხავერდით და ფარ ული ნა პრა ლებიდა ნ მომღიმარ ე გორა კებ ზე გადა სვლა . ერ თი მხრივ უდაბ ნო იშლებ ა, მეორ ე მხრით _ წა ლკ ოტი, თითქო ღარ იბ ი კაცი

სტუ მრა დ იყ ოს მდიდრ ის სუ ფრაზ ე; ეს ჰა რმონიები და ეს წინაა ღმდეგობ ებ ი ისეთ სა ნახაობა ს ქმნიან, სადა ც ყველა ფერი დიდია , სა დაც ყველაფერ ი პა ტარაა . მთებშ ი იცვ ლება ოპტიკის და პერსპექტივის პირ ობ ებ ი: ასი ფუტის სიმა ღლის ფიჭვ ი ლერ წმა დ მოგეჩვენებათ, ფა რთო ხეობებ ს ვიწრ ო ბილიკება დ მიიჩნევთ. ეს ტბა ერ თადერ თი ადგილია, სადა ც გუ ლი გუ ლისათვ ის იხსნებ ა. აქ ადა მიანი ოცნებ ობს და შეყვ არებულია . სხვა გა ნ ვერ სად ვ ერ შეხვდებ ით ასეთ სრ ულ თა ნხმობას წყალს, ზ ეცას, მთებსა და მწვა ნე მიწ ას შორის. აქ მალა მოს იპოვ ით ყ ოველი ჭრ ილობ ის წინაა ღმდეგ. აქ ყოვ ელი ტკ ივ ილი ცხრება , აქ ყოვ ელი სიყვარუ ლი სერიოზ ული და საზრ ია ნი ხდება , აქ ყოვ ელი ვ ნება სიღრ მესა და სიფაქიზ ეს იძენს. კ ოცნა აქ როგორღაც მა ღლდება . მაგრამ ეს, უწ ინარ ეს ყოვ ლისა , 228 მოგონებ ათა ტბაა . წარსულის გახსენებას ხელს უწყ ობენ მისი ტალღები, ეს დიდი სარკ ე, სა იდა ნაც ყ ოველივე გამორ კთის. რაფა ელს მხოლოდ ამ მშვენიერ ბუნება ში შეეძლო თავისი ტვ ირ თის ატანა. მას შ ეეძლო აქ უზ რუნვ ელი მეოცნებე ყ ოფილიყო, გა ნძარცული ყოვ ელი სუ რვილისაგან. ექ იმის გასტუმრ ებისთა ნავე იგი ნავ ით სა სეირ ნოდ წავ იდა და იმ ლა მაზ ი გორა კის ძირ ში გა დმოჯდა , სადა ც წმინდა ინოკ ენტის სოფელია გა შენებული. ამ წინწ აწვ დილი კონცხიდა ნ ადამიანის თვა ლი აწყ დებ ა ბიუ ჟეს მთებს, რომლის ძირშ ი რ ონა მიედინება . მაგრამ რა ფაელს უყვარდა მეორე ნაპირ ას ცქერ ა, სა დაც აღმართული იყო ჰოტკ ომბ ის მელანქოლიურ ი მონასტერ ი, ეს სა ძვა ლე სარ დინიის მეფეებ ისა, რ ომელნიც მთების წ ინაშე განრთხმულიყვ ნენ, რ ოგორ ც მოგზა ურობის მიზა ნს მიღწ ეუ ლი პილიგრ იმები. ბუნების დუმილი დაარ ღვია ნიჩბების თა ნაბრ მა და შ ეწყ ობილმა რხევამ, რ ომელიც მონოტონუ რად გაისმოდა, თითქო ბერ ებ ის მიერ ფსა ლმუ ნის გალობა ყოფილიყ ოს. რაფაელი გაა კვირვა მოსეირნეებ ის შ ეხვ ედრამ ტბ ის ამ ნაწ ილშ ი, რომელიც, ჩვ ეუ ლებ რივ, უკ აცუ რი იყ ო. მა ნ და ინახა , რომ უკან ნავ ში ის ხნიერ ი დედა კა ცი იჯდა , რომელმაც მა ს ასე ტლანქად მიმარ თა წ ინა დღით. როცა ნავმა წინ გა უარა, მა ს მხოლოდ ამ დედა კაცის თანა მგზავრ ი ქა ლი მიესალმა, რ ომელსაც იგი თითქო პირველა დ ხედავ და. რამდენიმე წუ თის შ ემდეგ მას უ კვე და ვიწყ ებუ ლი ჰყავ და ეს მოსეირ ნეები, რომელნიც ჩქარ ა ამოეფა რნენ კონცხს, როცა უცებ კაბის შრიალი და მსუბუ ქი ნაბ იჯის ხმა მოესმა. უკ ან მოიხედა და დედაბრ ის თა ნამგზავ რი ქალი და ინახა; შ ემკ რთა ლ სა ხეზე შ ეამჩნია, რ ომ უცნობ ს მასთან ლაპა რაკ ი სუ რდა და მის შესაგებ ებლად წა მოდგა. ეს იყ ო დაა ხლოებ ით ოცდა თხუთმეტი წლის ქალი, მაღალი და გამხდა რი, მშრა ლი და ცივ ი, გაუბ ედავი და მოუქნელი. _ ბატონო, თქვენი სიცოცხლე სა ფრ თხეშ ია , საერთო და რბაზშ ი ნუღა რ შ ეხვა ლთ! _ უთხრა მა ნ რაფა ელს და რამდენიმე ნაბ იჯი უკა ნ გა დადგა , თითქ ო შ ეეშ ინდა, სა ხელი არ გა მიტყ დესო. _ ქა ლბატონო, _ უპასუხა რა ფაელმა ღიმილით, _ ბარემ ამიხსენით საქმის ვ ითარება, რა კი აქ მობრ ძა ნება ინებ ეთ...

_ აჰ, თუ ისეთი მნიშვნელოვა ნი მოტივ ი არ მქონოდა, არასოდეს არ გავბ ედავდი აქ მოსვ ლას, იმიტომ რ ომ თუ გრაფის მეუღლემ გა მიგო, რომ გა გაფრთხილეთ... _ ვ ინ ეტყვ ის, ქა ლბატონო? _ წამოიძახა რა ფაელმა.

229 _ ესეც მართალია , _ უპა სუხა ქა ლმა და ისეთი თვა ლებ ით შ ეხედა , თითქო მზეზე გამოშვებული ჭოტი ყ ოფილიყოს, _ მა გრ ამ თავ ს გაუ ფრ თხილდით. რამდენიმე ახა ლგაზრ დამ, რომელთა ც თქვენი აქედა ნ გა ძევება სუ რთ, გადა წყვიტეს გაგაღიზ იანოთ და დუ ლეში გაგიწვ იოთ. შორ იდან მოხუცი დედაკა ცის ხმა მოისმა . _ ქალბ ატონო, დიდად გმა დლობ თ, _ თქვა რაფაელმა . მისმა მფარვ ელმა უკვ ე თავს უშვ ელა, რა დგან ხელა ხლა თავისი ქალბ ატონის ხმა გა იგონა კ ლდეებშ ი. _ მე რ ომ კ ომპანიონ-ქალს შევუ ყვარდე, ამაშ ი არა ფერ ია გასა კვირვ ელი. მე ოცდაშვ იდი წ ლის ვარ, ტიტული და ორასი ა თასი ლივ რი შემოსავალი მაქვ ს! მაგრამ გასა ოცარია, რ ომ მა ს ჩემს გვერდით ნავ ით ასეირნებ ს მისი ქალბ ატონი, რომელიც, ალბა თ, კა ტებ ს ეჯიბრ ება წყ ლის შ იშშ ი. ეს ორი ქა ლი სავოიაში მოსულან, რათა თხუ ნელებივით იძინონ და თორ მეტ საა თზ ე იკ ითხონ, გა თენდა თუ არა ო. დღეს კ ი რვა საა თამდე ამდგარა ნ და ალა ლბედზ ე ჩემს საძებ ნელა დ წამოსუ ლან! რა ფაელს არ სუ რდა არ ც ვისმესთვის თავი გა ესუ ლელებინა და არც მშიშა რა კაცის სახელი შ ეეძინა და ამიტომ იმავ ე სა ღამოს შ ევიდა სა სტუ მრო დარბაზ ში. იგი მა რმარ ილოს ბუხა რს მიეყრ დნო და შემომსვ ლელ-გა მსვ ლელთა სახეებს და აკვ ირ და . როგორ ც უშ იშა რი დოგი იგი ბრძოლა ს უცდიდა , მაგრამ უსა რგებ ლოდ დაღრენა არ უნდოდა . საზ ოგადოებ ის დაშ ლის დრო ახლოვდებოდა , როცა იგი სათამაშ ო და რბაზ ებშ ი შ ევიდა და რამდენჯერ მე მივ იდა საბ ილიარ დოს კარებთა ნ, სადა ც ყმა წვილი კა ცები თამა შობ დნენ. ორიოდე წ უთის შემდეგ თავისი სახელი მოესმა. თუ მცა მოთამა შეები ხმა დაბ ლა ლა პარა კობ დნენ, მა გრა მ რა ფაელმა შეატყო, რომ სა უბარ ი მას ეხებოდა . ბოლოს მა ნ ზოგიერთი ფრაზ ის ნაწყვ ეტი დაიჭირა : _ შ ენ? _ ჰო, მე. _ არ მჯერა! _ სანა ძლეო დავ დოთ. _ ოჰ, იგი წავა . იმ წუ თშ ი, როცა სანა ძლეოთი დაინტერ ესებ ულმა რაფა ელმა რამდენიმე ნა ბიჯი გადა დგა, რა თა საუბარ ი უ კეთ გა ეგონა, მა ს მიუახლოვდა მა ღა ლი ტა ნის, ღონიერ ი

230 ყმა წვილი , რ ომელსაც ლამაზ ი სა ხე ჰქ ონდა, მა გრა მ თავ ხედურა დ გამოიყურ ებოდა , როგორც ეს რაიმე მატერ ია ლურ ძა ლაზ ე დაყ რდნობ ილ ადამიანებ ს სჩვევ ია თ. _ ბატონო, _ მიმარ თა მა ნ რაფა ელს წყნარი ტონით, _ მე ვიკისრ ე შ ეგატყ ობინოთ ერ თი ამბავი, რ ომელიც, როგორ ც ჩანს, თქვენთვის უცნობ ია : თქ ვენი სახე და თქვენი პირ ოვ ნება აქ არავ ის არ მოწონს, ხოლო გა ნსა კუთრებით მე არ მომწონს... თქვენ იმდენად ზრ დილობ ია ნი ბრ ძანდებით, რომ ანგარიშს გაუწ ევ თ საერთო სურვ ილს; გთხოვთ, ნუ ღა რ მობ რძა ნდებ ით აგა რაკ ის საერ თო დარბა ზში. _ ბატონო, იმპერ იის დროს ასეთი ხუ მრობა გარ ნიზონებშ ი იყო მიღებუ ლი, იგი დღეს ცუდ ტონად ითვ ლება, _ უ პასუ ხა ცივა დ რაფა ელმა. _ მე რ ოდი გეხუმრებ ით, _ უ პასუ ხა უცნობ მა ახა ლგაზრ დამ. _ მე თქვენ გიმეორ ებ თ: თქვ ენი ჯანმრთელობ ა დიდა დ დაზ ია ნდება თქვ ენი აქ ყ ოფნით. სიცხე, სინათლე, ამ დარ ბაზების ჰა ერ ი, საზ ოგა დოება მავ ნებელია თქვენთვის. _ სად შ ეგისწა ვლია თ მკუ რნა ლობა? _ ჰკ ითხა რა ფაელმა. _ ბაკალავ რის მოწმობა ლეპა ჟის ტირ ში მივიღე, ქალა ქ პარ იზ ში, ხოლო დოქ ტორის ხარ ისხი სერ იზ იემ მომცა , დაშ ნებ ის მეფემ. _ ისღა და გრ ჩენია თ, რომ ზრ დილობ ის კოდექსი შ ეისწ ავლოთ და და მთავრებული ჯენტლმენი იქ ნებით, _ უპა სუხა ვალენტენმა . ბ ილია რდის და ქაღალდის მოთამაშ ეები გარ ს შემოეხვ ივ ნენ მოჩხუ ბრებს. რა ფაელი მარ ტო იყო ამ მტრუ ლ გარ ემოცვაშ ი და ცდილობ და თავ ი გუ ლგრილა დ და ეჭირ ა, მა გრა მ როცა მისმა მოწ ინაა ღმდეგემ გესლია ნი შენიშვ ნა გაა კეთა , სადა ც არაჩვეულებრ ივა დ მკვ ეთრ და გონება მახვილ ფორმაშ ი შ ეურა ცხყოფა იყ ო გა მოთქ მუ ლი, მა ნ სერიოზ ულა დ უპაუ სხა : _ დღეს, ბატონო ჩემო, მიღებ ული არაა სილის გარტყ მა, მა გრა მ მე არ ვ იცი რა სიტყვ ით მოვ ნა თლო ესოდენ უგვ ანო და მდა ბალი სა ქციელი, როგორიც თქვენ ჩაიდინეთ. _ კმარა , კმარა ! ხვალ გასწორ დებით, _ თქ ვეს ახალგა ზრდებ მა, რ ომელნიც მოჩხუბ ართ შ ორ ის ჩადგნენ გა საშვ ელებ ლად. რა ფაელი დარ ბაზიდან გავიდა , იგი აღია რებ ულ იქნა შეუ რაცხმყ ოფელად და დათა ნხმდა ბრძოლის პაემანზე მისულიყო ბორდოს კოშ კთა ნ, პატარა ფერ დობზე, სა იდანა ც ახლად გამოყვანილი გზით გამარ ჯვ ებუ ლი ადვილა დ მიაღწევდა ლიონს. მეორ ე დღეს დილის რვა საათზე რაფა ელის მოწინაა ღმდეგე ორ სეკუნდანტსა და დასტაქარ თა ნ ერ თად პირ ველი მოვიდა და ნიშ ნუ ლ ადგილას.

231

_ აქ ძალიან კა რგია ; მშვ ენიერ ი და რია დუ ელისთვ ის! _ მხიარუ ლად წამოიძა ხა მა ნ და უდარ დელა დ გა დახედა ცის ლა ჟვარ დოვა ნ გუ მბა თს, ტბა სა და კ ლდეებს. _ თუ მხა რში მოვ არტყ ი, ერ თი თვ ით მაინც ჩავაწვ ენ ლოგინშ ი, არა ექ იმო? _ უკიდურ ეს შემთხვევა ში, _ უპასუ ხა დასტაქა რმა , _ მაგრამ თავ ი და ანებეთ ამ ტირ იფის ტოტის ცოდვ ილობა ს, თორ ემ ხელი დაგეღლება თ და ტყვ ია ს სურვ ილისა მებ რ ვეღარ მიმა რთავ თ. შეიძლება ეს კაცი კი არ და სჭრათ, არამედ შ ემოგაკვ დეთ კიდეც. მოისმა ეტლის ხმა . ჩქ არა გა მოჩნდა ოთხცხენია ნი საჯდომი, რომელსა ც ორი მეეტლე მართავდა . _ რა ახირებაა, _ წა მოიძახა ვალენტენის მოწ ინააღმდეგემ. _ იგ ფოსტით მოდის სა სიკვ დილოდ. ბ ებერი იონა თა ნი ეტლიდა ნ პირვ ელი გა დმოვიდა და რაფა ელს ხელი მისცა ; იგი მას ა კავებ და თავ ისი სუსტი ხელებით, ისეთი მზ რუნველობ ა ეტყობ ოდა , როგორსა ც შეყვარებული ვაჟ ი იჩენს სატრ ფოსადმი. ორივენი მიიმა ლნენ ბილიკზ ე, რომელიც შარ აგზს ჰყ ოვდა ბრძოლისათვ ის დანიშნულ ადგილიდა ნ, და მხოლოდ კა რგა ხნის შ ემდეგ გამოჩნდნენ: ნელი ნაბ იჯით მოდიოდნენ. ამ თავისებურ ი სცენის ოთხივე მა ყურ ებელი აა ღელვა ვალენტენის დანახვა მ. იგი ფერ წასუ ლი და გამხდარ ი იყო, ფილენჯიანივით მოდიოდა, მდუმა რე და თავდა ხრ ილი. _ ბატონო, მე სრუ ლაიდ არ მიძინია ! _ უთხრა რაფა ელმა თავ ის მოწინაა ღმდეგეს. ამ ყ ინულივ ით ცივ მა სიტყვ ებმა და შემაძრ წუ ნებ ელმა გა მოხედვა მ აათრ თოლა ჩხუბ ის წამომწყები, მა ნ თავ ისი დანა შაული იგრძნო და შერ ცხვა. რა ფაელის ხმა, მიმოხრა , მოძრა ობა უცნაურ ი იყო. მაგრამ იგი დადუმდა და მასთა ნ ერ თად ყვ ელანი და დუმებუ ლნი იყვ ნენ. შეშ ფოთებამ და ლოდინის გრ ძნობა მ უკიდუ რეს სიმძაფრეს მიაღწია. _ კიდევ დრო გაქვ თ, რომ ოდნავ დამა კმა ყოფილოთ, _ გა ნა გრ ძო რა ფაელმა, _ წ ინააღმდეგ შემთხვევაშ ი სიკ ვდილი გელით. თქვ ენ ამ წუ თშ ი თქვენი სიმარჯვის იმედი გაქვ თ, უკ ან არ იხევთ, რადგა ნ გგონიათ, რ ომ უპირ ატესობა თქვ ენს მხარეზეა. მოწყა ლეო ხელმწ იფევ , მე სულგრ ძელობას ვ იჩენ და გაფრთხილებთ, რ ომ უპირ ატესობა ჩემს მხა რეზეა , მე სა შინელი ძალა მა ქვს. თქვ ენი სიმარ ჯვ ის გასაბ ათილებ ლა დ, თქვენი ხელის ასათრთოლებ ლა დ, თქვენი გულის ასაძგერებლა დ, თვით თქვენ მოსა კლავ ად მე არაფერ ი მჭირია, გარდა სურვ ილის გა მოთქმისა . მაგრამ მე არ მინდა იძულებ ული გავხდე ჩემი ძა ლაუფლება გა მოვ იყ ენო, ეს მეტისმეტა დ ძვ ირა დ და მიჯდება, და მა რტო თქვ ენ როდი მოკვდებით. თუ ბოდიშ ის მოხდაზ ე უარი თქვ ით, თქვ ენი ტყვია ამ ჩა ნჩქერ ის წ ყალშ ი 232 ჩავარ დება თქვ ენი სიმარ ჯვ ის მიუ ხედავ ად , ხოლო ჩემი _ გუ ლს გა გიგმირავ თ, თუნდა ც სრუ ლიად არ და გიმიზნოთ.

ამ სიტყვების წარ მოთქ მის დროს რაფა ელს თვა ლებ ი მოწ ინაა ღმდეგის სახეზ ე ჰქ ონდა მინათებუ ლი, იგი წელშ ი გამარ თუ ლი იყ ო, მისი გამომეტყვ ელება უ გრ ძნობი იყ ო, როგორც გაბორ ოტებუ ლი გიჟ ისა . _ გააჩუმეთ, _ უთხრა ახა ლგაზრ დამ თავის მოწ მეებს, _ მისი ხმა შ იგნეუ ლობ ას მიღრღნის! _ ბატონო, გაა თავეთ... თქვ ენი მსეჯლობა უსარ გებლოა, _ შ ესძახეს რა ფაელს დასტაქარ მა და სეკუ ნდა ნტებ მა. _ ბატონებო, მე ჩემს ვა ლდებუ ლებ ას ვასრუ ლებ. ხომ არა ფერი გა ნკა რგუ ლება აქვს გასა ცემი ამ ყმაწ ვილს? _ კმა რა, კ მარა! რაფა ელი უმოძრა ოდ იდგა და თავის მტერ ს ჩა შტერებოდა, ეს უკა ნასკნელი თითქ მის მოჯადოებული იყ ო, რ ოგორ ც ჩიტი გველის წინა შე. იგი იძუ ლებული იყო ამ მომაკვ დინებ ელ შ ეხედვას დამორ ჩილებ ოდა, იგი ხან გა ურბოდა და ხა ნ ექვემდებარ ებ ოდა მის ძალას. _ წყალი მომეცი, მწყურ ია ... _ უთხრა მან თავის სეკუ ნდანტს. _ ხომ არ გეშ ინია? _ ჰო, _ უ პასუ ხა მან. _ ამ კა ცის შ ეხედვა მწვავს და მაჯა დოებ ს. _ ხომ არ გინდა ბოდიშ ი მოიხა დო? _ უკვ ე დაგვიანებუ ლია. მოწ ინააღმდეგეებ ი თხუ თმეტი ნაბიჯის მანძილზე დააყ ენეს ერ თიმეორისა გა ნ. ამ ცერ ემონიის პრ ოგრამის მიხედვ ით თითოეუ ლ მათგა ნს ორი-ორ ი და მბაჩა მისცეს, მა თ ორ ჯერ უნდა გა ესროლათ მოწ მეებ ის მიერ მიცემული ნიშნის შემდეგ. _ რას შვრ ები? _ დაუყვ ირ ა მოწმემ რა ფაელის მოწ ინაამდეგეს. _ შენ ტყვიას სდებ თოფისწამლის ჩაყრა მდე! _ მე მკვდარი ვარ! _ წაიბუ ტბუტა ყმაწვ ილმა . _ თქვ ენ მზის პირ და პირ დამა ყენეთ... _ მზე თქვენს უკანა ა, _ უთხრა ვალენტენმა სერიოზ ული დღესა სწაუ ლებრივ ი ხმით და აუ ჩქა რებ ლა დ დაიწყ ო თავ ისი დამბ აჩის გატენა ისე, რ ომ არ ც მოცემულ ნიშნებ ს აქცევდა ყურადღებას, არც მოწ ინააღმდეგის მომზადება ს. ამ უკა ნა სკ ნელის ტყვ ია ტირიფის ტოტს მოხვ და და წყა ლშ ი ჩავარ და. რა ფაელის ა ლალბ ედზე გასროლილი ტყ ვია 233 კი გულში მოხვდა მის მოწინაა ღმდეგეს . მა ს ყურადღება ც არ მიუ ქცევ ია ყმაწვ ილის წა ქცევ ისათვ ის, მა შინვ ე შაგრენის ტყავი ამოიღო, რა თა და ენახა , რა დაუ ჯდა ა დამია ნის სიცოცხლე. თილისმა მუხის ფოთლის ოდენა გა მხდარიყო.

საღამოს რაფაელმა ეტლი შ ეაბმევ ინა და ოვ ერ ნის გზას დაა დგა, მონტდორ ის წყლებ ისაკ ენ. ამ მოგზა ურობის დრ ოს მისი სული ერთმა აზრ მა გაა ნა თა, რ ოგორ ც ხანდა ხან მზის სხივ ი სქელი ღრუბლებ იდან ბნელ ხეობა ს გაანათებს ხოლმე. მა ნ გა იფიქრა , რომ ძალაუფლების ხელში ჩაგდება, რა რიგ უსა ზღვროც უნდა იყ ოს იგი, არ გვაძლევს მისი გამოყენების ცოდნა ს. სკ იპტრა სათამაშ ოა ბალღისა თვ ის, ნა ჯა ხია რ იშ ელიეს ხელშ ი, ხოლო ნაპოლეონისათვ ის დედა მიწ ის ასაწევ ოწ ინარ ს წარმოა დგენს. ძალა უფლების მიღება უ ცვლელად გვტოვებ ს და მხოლოდ დიდბუ ნებოვა ნ ადა მიანებს ა დიდებს. რაფა ელს ყველა ფრის გაკეთება შ ეეძლო, მაგრამ ვერაფერ ი გააკეთა. მონტდორ ის წყლებზ ე იგი ისეთივე სა ზოგა დოებას შ ეხვ და , რომელიც გაფა ციცებ ით გაუ რბოდა მას. უკა ნასკნელად განცდილმა ამბ ავმა მა ს უღრ მესი ზიზღი შთაა გონა სა ზოგა დოებ ისადმი. ამიტომ მისი პირვ ელი სა ზრუ ნავი იყ ო გა ნმა რტოებ ული ბუ ნაგი ეპოვა წყლებ ის მიდა მოებშ ი. მან უძლევ ელი მოთხოვნილება იგრ ძნო დაა ხლოებოდა ბუნება ს, ჭეშ მარიტ გრ ძნობ ებს და იმ მცენარ ისებულ არ სებ ობა ს, რომელსაც ასე ადვ ილად ვნებ დებით გაშლილი მინდვრ ებ ის წიაღში. მეორ ე დღესვ ე გა ჭირვებით აცოცდა სა ნსის მწვ ერვა ლზ ე და ინა ხულა მონტდორ ის ზეგნებ ი, ჰა ერ ოვა ნი პეიზ აჟ ები, უ ცნობი ტბები, სოფლურ ი ქოხებ ი. თითქმის ნა ხევარ ი ლიეს მა ნძილზე სოფლიდა ნ, ამ მკაცრი და პირქუშ ი მთებ ის ჩარ ჩოში, რა ფაელმა კოხტა და ბავშვ ივ ით მხიარუ ლი კუთხე აღმოა ჩინა, სა დაც ბუნება თითქო ცდილობ და თავ ისი გა ნძი დაემალა . მან გადა წყვ იტა აქ დასა ხლებუ ლიყ ო. აქ ცხოვრება შეუშ ფოთებელი, ძალდაუ ტანებ ელი, ხეხილის ნაყოფის მსგავსი იქნებ ოდა. პატა რა ტბის მა ხლობლად რა ფაელმა გრა ნიტის ქვ ით ნა შენი სახლი დაინახა . მის სა ხურავ ი სურ ოთი, ხავ სით და ყვავილებით იყ ო და ფარ ული, რაიცა მის სიძველეს მოწ მობ და . კარებთა ნ ორ დიდ აყვავებულ პა ნტას შუა გრ ძელი სკამი იდგა . კედლებ ი თითქმის არ ჩანდა ვაზის ფოთლებსა და ვარდის თუ ია სამნის ყვავ ილებ ის ქვეშ. ეტყ ობოდა , ბინა დრები ყურადღებას არ აქ ცევდნენ ამ სოფლურ სამკაუ ლს და ბუ ნებ ას ხელს არ უშლიდნენ, თა ვისი ქალწუ ლებ რივი და ცელქი სილა ზათე გაემხილა. ჩირგვებზე გაფენილი სა ცვა ლი მზეზე შრებ ოდა. კა ტა სა ჩეჩელთან დამჯდა რიყო, მის შ ორიახლოს ახლად გაკრ ია ლებული ყვ ითელი კარ დალი იდო კა რტოფილის ნა ფცქვენებშ ი. სახლის მეორე მხარ ეზ ე რაფა ელმა ძეძვ ის ღობე შ ეამჩნია, იგი, ალბა თ, ქათმებ ისაგან იცა ვდა ბა ღსა 234 და ბ ოსტანს . თითქ ო ქვ ეყა ნა აქ თავ დებ ოდა. ეს სახლი ჩიტის ბუდეს ჰგავდა , კლდის ნაპრალზე მიმაგრებ ულს, იგი ხელოვ ნების ცოდნას და დაუ დევ რობა ს მოწმობდა ერთსა და იმავ ე დრ ოს. ეს იყო გუ ლუბრყვ ილო და გუ ლკ ეთილი სოფლურ ი ბუ ნება, ჭეშმარიტი და პოეტუ რი, იმიტომ, რ ომ ათა სი ლიეთი იყო დაშორებ ული ჩვენს გაკრ ეჭილ და დავარცხნილ პოეზ ია ს. არავ ითარ იდეა სთა ნ არ ჰქ ონდა მსგავ სება, თა ვისი თავ იდან იყ ო წა რმოშობ ილი და ნა მდვ ილ შემთხვ ევის გამარ ჯვ ებას წა რმოადგენდა.

დიდებული დუმილი, რ ომელიც გარ შემო მეფობ და, უ ცებ ორი ძაღლის ყ ეფა მ დაარ ღვ ია . ძროხებმა თავებ ი ასწიეს, კა რგა ხანს უაზროდ უცქირეს რა ფაელს და ხელახლა ბალა ხის ძოვა ს შეუ დგნენ. ხმა ურობ ის გა გონებაზ ე ეზ ოშ ი ჯერ ჩასუ ქებული ბავშვ ი გამოვიდა , შემდეგ საშუა ლო ტა ნის თეთრ თმიანი ბ ერიკა ცი. ეს ორ ი არ სება შ ეგუებული იყო ბუნებასა , ჰაერსა , ყვავ ილებ სა და სა ხლს. ბერიკა ცს მზემოკიდებუ ლი სახე, პირდა პირ ი ცხვირ ი, დაკ ოჟ რებუ ლი ხელებ ი ჰქონდა . ბავშვი ნა მდვ ილი მთიელი იყ ო, შავ თვა ლა, თმაგაწ ეწ ილი. მა ლე ზღუ რბლზე ოცდაათი წ ლის დედაკა ცი გა მოჩნდა , მას ხელში თითისტა რი ეჭირ ა და ძა ფს არ თავდა . ეს იყო ოვერნელი ქალი, შავგრემანი, მხია რული, გუ ლწ რფელი, თეთრ კბ ილებ ია ნი, ამ მთია ნი ქვეყნის სრუ ლი განხორციელებ ა მისი შრომისმოყვ არეობ ითა, უმეცრებითა , მომჭირ ნეობ ითა , გუ ლთბილობით. დედაკა ცი რაფა ელს მიესა ლმა . მათ სა უბარი გააბ ეს. ძა ღლებ ი დამშვიდდნენ, ბერიკა ცი მზ ეზ ე დაჯდა , ხოლო ბავშვმა კაბა ში ხელი ჩა სჭიდა დედა ს და უცხო კა ცის თვალიერება და იწ ყო. _ არ გეშ ინიათ აქ ცხოვრ ებისა , ნა თლიდედავ ? _ რ ისა უნდა გვეშინოდეს, ბატონო? რაკ ი კარ ებშ ი ურ დუ ლს გა ვუყრ ით, ვ ინღა შ ემოგვეჭრება? ესეც არ იყოს, _ თქვა მა ნ და რაფაელს დიდ ოთახშ ი შეუ ძღვა, _ რ ის მოპარვა შ ეუძლიათ აქ ქურდებ ს? კედლებ ი გაჭვა რტლული იყო, მა თ ერ თადერ თ სა მკაუ ლს მდარ ეხა რისხოვა ნი სურა თები წარმოა დგენდა , სადა ც ლუ რჯი, წითელი და მწვანე ფერ ებით «ნდობის და ღუ პვა », «იესო ქრისტეს ვ ნება ნი», «იმპერა ტორ ის გვარ დიის გრენა დერები» იყო წარმოდგენილი. ერთ კუ თხეშ ი ძველი კა კლის ხის საწ ოლი იდგა , მეორ ეშ ი _ პურის ვარ ცლი, შუა ადგილა ს _ ფეხმოღრეცილი მაგიდა და სკამებ ი. ჭერზე შაშხი ეკიდა , ღუმელზე ქ ოთნები ეწ ყო, ხოლო ბუ ხრის თაროდა ნ გაყვ ითლებუ ლი ფერადი თაბაშ ირ ის ფიგურ ები იცქ ირ ებ ოდნენ. სახლიდა ნ გა მოსვლისას რა ფაელმა კლდეზე მა მაკა ცი და ინახა . ის თოხს დაყრ დნობოდა და ცნობისმოყვა რეობით იცქ ირ ებ ოდა ბ ინისკენ.

235 _ ჩემი კა ცია, ბატონო, _ თქ ვა ქალმა და გა იღიმა , _ იქ მუშა ობს. _ ეს მოხუცი თქვენი მამაა? _ არა, ბატონო, ჩემი ქმრის პა პაა; ასე ყოჩა ღა დ გა მოიყუ რებ ა, მა გრა მ ას ორ ი წ ლისაა . თავ ის დროზე ღონიერ ი კაცი ყ ოფილა, ახლა მხოლოდ ჭამს, სვამს და ძინავს. მუდა მ პატა რა ბიჭს ეთა მაშება. ხა ნდახა ნ ერ თად მიდია ნ მთებში. ვა ლენტენმა გა დაწ ყვიტა ეცხოვრა ამ ბ ერიკა ცსა და ბავშვთან ერთა დ, მათი ჰაერი ესუ ნთქა , მათი პუ რი ეჭა მა და წყა ლი ესვა, მა თი სისხლი ჩა ესხა თავ ის ძარ ღვებში. ეს იყო მომა კვდავის ახირ ება . ამ ნაპრალებ ის ლოკოკინა დ გა დაქ ცევა, თავ ისი ნიჟა რის გა დარ ჩენა რამდენიმე დღით, გა ოგნება სიკვ დილის წინა შე მისი პირა დი მორალის საფუ ძვ ლად გა დაიქცა, ა დამია ნის არსებ ობის ჭეშ მარიტ ფორ მულა დ, ნამდვილი

ცხოვრების იდეალა დ. გულში უღრ მესი ეგოიზ ის აზრ ი შ ეეჭრა , მასშ ი ჩაინთქ ა მთელი სა მყარ ო. მისთვ ის სამყ არო ა ღარ არსებ ობდა , იგი მთლიანად მის არსებაში შევ იდა . ასე გაა ტარა რამდენიმე დღე რაფა ელმა , თავისუ ფა ლმა ზრ უნვ ისა და სუ რვილისაგან, გამსჭვ ალუ ლმა რა ღა ც ნეტარ ების გრძნობით, რომელმა ც დაამშვიდა მისი მოუ სვენრ ობა და დააცხრო მისი ტკივ ილები. ხშ ირ ად კლდეებზ ე აცოცდებოდა ხოლმე და მწვერვალზე ჯდებოდა , საიდა ნაც მის თვალწინ უსა ზღვრო პეიზ აჟი იშ ლებოდა . მთელი დღე იქ რჩებ ოდა, რ ოგორ ც მცენარე მზეზე ა ნ ნადირ ი თავის ბუ ნაგში. მა ს აღარ უ ნდოდა თავისივ ე სხეუ ლის ტვ ირ თი ეგრძნო. ძველი დრ ოის და მნა შავეებ ის მსგავსად, რომელთა ც მარ თლმსა ჯუ ლება აღარ დევ ნიდა , თუ კი ისინი საკუ რთხევლის ჩრ დილს მიაღწევდნენ, იგი შეეცადა ცხოვრების ტა ძარს შ ეფა რებ ოდა. მა ნ მიაღწია იმას, რომ ამ ფარ თო და ძალოვანი ნაყ ოფიერების შ ემა დგენელი ნა წილი გახდა: იგი შეუუ ღლდა ტა როსის ცვ ალებადობა ს, იცხოვ რა ყოვ ელი კ ლდის ნა პრა ლში, შ ეისწ ავლა ყ ოველი მცენარის ზ ნე-ჩვ ეულება და ყ ოველი მდინარ ის თუ ნა კადის მიმართულება ; ცხოველთა სამეფოსაც გაეცნო. ბოლოს, ისე სრულია დ შეუ ერ თდა ამ სულჩა დგმუ ლ დედა მიწა ს, რომ მისი სა იდუმლოება ნი გა ნჭვ რიტა . მისთვის ბუნებ ის დაუსრულებ ელი ფორ მებ ი ერთი და იმავე სუბსტანციის განვ ითარ ება ს წარმოა დგენდნენ, ერთი და იმავე მოძრაობის კომბინა ციებს, იმ დიდი არ სებ ის ფარ თო სუნთქვა ს, რ ომელიც მოქმედებდა , აზროვნებდა, მოძრ აობ და, იზრ დებოდა და რ ომელთანაც მა ს უ ნდოდა გაზრ დილიყ ო, ემოძრავა, ეაზრ ოვნა, ემოქმედა . ფა ნტა ზიაში მან თავ ისი ცხოვრ ება ამ კლდის ცხოვრებას შ ეუერთა , იგი მა ს შეეზარ და . ამ მისტიკურ ი განა თების, ამ მოჩვ ენებ ითი გა ჯა ნსა ღების წყა ლობით, რომელსა ც ბუნება კ ეთილმოწყ ობ ილი სიზმრის მსგა სვად გვანიჭებს, რათა ცხადი ტკივ ილებ ი დავივიწყ ოთ, 236 ვალენტენმა მეორედ გა ნიცადა ბავშვ ობ ის ასაკ ი ამ მოცინარ ე ბუნების წიაღში . უმიზ ნოდ დახეტია ლობდა , ათას სა ქმეს იწყ ებ და და არც ერთს არ ათავ ებდა, ხვა ლ დილით წუ ხანდელ გეგმებ ს ივ იწ ყებ და ; უდარ დელი და ბედნიერ ი იყო, ეგონა, გადავრჩიო. ერ თხელ დილით შემთხვ ევით ლოგინშ ი დარ ჩა შუა დღემდე. წა სული იყო ოცნება ში, რომელიც სიფხიზლისა და სიზ მრ ისგა ნაა მოქსოვ ილი და რ ომელიც სინა მდვილეს ფა ნტა ზიის მოჩვენებად აქცევს, ხოლო ქიმერ ებ ს სინამდვილის ნა კვთებ ს აძლევს. უცებ მოესმა , როგორ ა ძლევდა დიასა ხლი ცნობას მისი ჯანმრ თელობის შესახებ იონათანს, რ ომელიც, ჩვეულებისა მებრ, დილით მოსულიყ ო ამბ ის გასა გება დ. დედაკა ცს, უ ეჭვ ელია , ეგონა , ვალენტენს სძინა ვსო და მაღალი ხმით ლა პარა კობდა . _ არც გაუმჯობესება ეტყ ობა, არ ც გაუა რესება. მთელი ღა მე ახველა, მეგონა , ვეღარ გაათენებ ს-მეთქ ი. პირ და პირ გუ ლს მისერ ავს მისი ხველება. რა წყ ეუ ლი ავადმყოფობაა! როცა დილით შ ევდივ არ, მეშ ინია, გა დაცვ ლილი არ დამხვდეს-მეთქ ი. ისეთი ფერმკრ თალია , თითქო სა ნთლისგა ნ ჩა მოსხმული იესო ქრისტე იყოს. ჩხირ ივით გამხდა რია. თვით კი არა ფერს გრძნობ ს. იმდენს დარბის, კაცს ეგონება, ჯანმრთელობ ა

უხვა დ გასაბნევი აქვსო. გულს არ იტეხს, არ უნდა სიბრალული გა მოიწ ვიოს. უნდა ითქ ვას, რომ მიწ აშ ი უკ ეთ იგრძნობდა თავს, იმიტომ, რომ ჭეშ მარ იტად მა ცხოვრ ის ვნებას გა ნიცდის. ამდენ ფუ ლსა ც რომ არ იძლეოდეს, მა ინც გვეყვარ ეობ და , ინტერესი როდი გვა მოძრავ ებ ს. აჰ, ღმერთო ჩემო, მარტო პარ იზ ელებს ემარ თებ ათ ასეთი ძაღლურ ი ავადმყოფოება . არ უნდა იტირ ოთ, ბა ტონო იონათან. მისთვის ეს ტანჯვ ის და სასრული იქნება. მხოლოდ უნდა აწირვ ინოთ. მე მინახავ ს, რ ომ წ ირ ვისა გან მორ ჩენილან. მეც სა ნთელს დავ ანთებდი ასეთი კეთილი, საყ ვარელი კა ცისთვის, ასეთი საა ღდგომო ბატკნისთვ ის. რა ფაელმა ვეღარ აიტანა ასეთი შემაძრწუ ნებელი ლაყბ ობა , წამოხტა და კა რებ ი გააღო: _ ბებ ერ ო არამზა დავ , _ დაუყვ ირ ა მან იონათანს, _ მაშ , შენ გინდა ჩემი ჯა ლათი გახდე? მე შენ გიკ რძალავ ჩემი ჯა ნმრთელობ ის საკითხავა დ მოსვ ლას. _ ჰო, ბა ტონო მა რკ იზ ო, _ უ პასუ ხა მოხუ ცმა მსახუ რმა და ცრემლები მოიწმინდა. _ და სა ზოგა დოდ კარ გს იზა მდი, თუ აქ სუ ლ არ მოხვიდოდი ჩემი ბრძა ნების მიუ ღებლა დ. იონათანს უნდოდა დამორ ჩილებ ოდა, მა გრა მ სანა მ ოთახიდან გავიდოდა, რაფა ელს ერ თგულებ ითა და თა ნა გრ ძნობით აღსა ვსე თვალით შ ეხედა . ამ შეხედვაშ ი რა ფაელმა 237 თავ ისი სიკვ დილის განაჩენი ამოიკ ითხა , უცებ თავ ისი სასოწარ კვეთილი მდგომარ ეობა იგრ ძნო, კარის დირ ეზ ე ჩამოჯდა , გუ ლზ ე ხელები და იკრ იფა და თავ ი დახარა . შეძრ წუნებუ ლი იონათა ნი მორიდებ ით მიუა ხლოვ და. _ გამშ ორ დი აქედა ნ! _ დაუყვ ირ ა ავადმყოფმა . მეორე დილით კლდეებ ზე აცოცდა და ხავსით დაფარულ ნაპრალშ ი ჩა ჯდა. იქ იდან ჩანდა ბ ილიკ ი, რ ომლის გა სწვ რივ ნაკა დუ ლებ ი მოჩუხჩუ ხებდნენ მისი ბ ინისკ ენ. იქ და რჩა საღა მომდე, იმ შავნა ღვლიანი ფიქრ ებ ით მოცუ ლი, რ ომელიც მასში მოყვა სის სა სტიკმა თა ნაგრნობა მ გააღვიძა . ანაზ დეულა დ მის წ ინაშ ე დიასა ხლისი აღიმარ თა, რ ოგორ ც ჩრდილი სა ღამოს ჩრდილშ ი. რაფა ელს მოეჩვ ენა, თითქო ამ დედა კაცის შავ ი და თეთრზ ოლებ ია ნი კაბა ჩონჩხის ფერდებ ი ყოფილიყ ოს. _ უკვ ე ნამავ ს, ბატონო, თქვ ენი აქ დარ ჩენა სა ხიფა თოა. ამა ს გარ და , დილიდან არა ფერი მიგირ თმევ ია თ. _ ღმერ თმა შეგაჩვენოს! _ წა მოიძახა რაფა ელმა. _ თავი დამა ნებე, ბებ ერ ო როკაპო, არ გეყ ოფა, რომ საფლავ ს მითხრი ყოვ ელ დილით?

_ სა ფლავს გითხრ ით? თქვენ? სა დაა თქ ვენი საფლავ ი? მე მინდა ჩვ ენი ბ ერიკა ცის ოდენა იცხოვროთ. საფლავშ ი ჩაწ ოლა ს ყოვ ელთვ ის მოესწ რებ ით... _ კმა რა! _ შეა წყვ ეტინა რაფა ელმა . _ ხელზე დამეყრ დენით, ბატონო. _ არა ... ადამია ნს ყველაზე უფრ ო სიბრა ლულის გრ ძნობ ის ატანა უჭირ ს, გა ნსა კუთრებით, როცა ის მას და მსა ხურ ებული აქვს. სიძუ ლვილი გამა მაგრებ ელი წამა ლია, ის ადა მიანს აცოცხლებ ს, ის შურ ისძიებისა კენ მოგვ იწ ოდებ ს. სიბ რალუ ლი კ ი გვ კლავს, ის კ იდევ უფრ ო აძლიერ ებ ს ჩვ ენს სისუ სტეს. ეს შ ემპარავ ი ბ ოროტებაა, ეს გა ნაზ ებუ ლი ზიზღია ან შეუ რაცხმყ ოფელი სინა ზეა . რაფა ელმა ასი წ ლის ბერიკა ცშ ი გამარ ჯვ ებუ ლი სიბრა ლული ა ღმოაჩინა , ბავშვშ ი _ ცნობისმოყვა რე სიბ რალუ ლი, ქა ლშ ი _ აბ ეზარ ი, ქმარ ში _ ანგარებიანი; მაგრამ რა სა ხეც უ ნდა მიეღო ამ გრძნობ ას, ის მა ს ყოვ ელთვ ის სიკვ დილს აუწყებდა . პოეტი ყვ ელა ფრ იდან პოემა ს ქმნის, პირქუ შს ან მხიარუ ლს, იმ სურა თებ ის მიხედვ ით, რომელთა ც მასზე განსაკ უთრ ებუ ლი შთა ბეჭდილება მოა ხდინეს. მისი აღგზ ნებული სული უკუ აგდებს ნა ზ ნიუანსებს და ყ ოველთვის მკ ვეთრ და ცხოველ ფერებს ირ ჩევ ს. ამ სიბ რალუ ლმა რაფა ელის გუ ლშ ი გლოვისა და მელანქოლიის შ ემზა რავი პოემა შექმნა. როცა მან მოინდომა ბუნება ს დაახლოებ ოდა, მა ს, უეჭველია , არ უფიქრ ია, რა 238 გუ ლახდილი არია ნ ბუნებრ ივ ი გრძნობანი . როდესაც მა ს ეგონა, რომ განმარტოებული იჯდა ხის ძირშ ი და ებრ ძოდა ჯიუ ტ ხველა ს, რომელთანა ც შეჯიბრ ება მა ს საშინლად ღლიდა , ის უცებ ამჩნევდა ცოცხალთვა ლებ ია ნ პა ტარა ბ იჭს, რომელიც ველური გუ შაგივ ით იჯდა ხშირ ბალა ხებ ში და მას იმ ბავშვუ რი ცნობისმოყ ვარეობ ით უთვა ლთვალებ და, რ ომელშ ია ც და ცინვ აც ჩანდა, სია მოვნებაც და რაღა ც ინტერ ესიც, შეერ თებული უ გრ ძნობლობა სთა ნ. ტრ აპისტების მრ ისხა ნე სიტყვ ები, _ ძმაო, დრ ოა მოკვ დეო, _ თითქო მუ დამ გამოკ რთოდა იმ გლეხებ ის თვალებ იდან, რომელთანა ც რაფა ელი ცხოვრ ობდა. არ ც იცოდა, რ ისი უფრ ო შინებოდა, მა თი მია მიტი სიტყვებისა , თუ მათი დუმილისა . ერ თხელ დილით მა ნ ორი შავ ტანისამოსია ნი კაცი დაინა ხა, რ ომელნიც მისი ბინის გარშ ემო დადიოდნენ, თითქო ფარუ ლა დ ყნოსავ დნენ და ეცნობოდნენ მას. შემდეგ თითქო შემთხვევ ით შ ევიდნენ მასთა ნ, რა მდენიმე უ მნიშვ ნელო კითხვა მისცეს. მა ნ მოკლედ უპაუ სხა . რაფა ელმა იცნო ა გარაკის ექიმი და მღვ დელი, ისინი უეჭველა დ იონა თა ნის გამოგზ ავნილი იყ ვნენ, ან მასპინძლებ ის მიერ მოწ ვეუ ლნი, ან კ იდევ მოა ხლებუ ლი სიკვ დილის სუნს მოეზ იდათ. მაშ ინ მან დაინა ხა თავ ისი საკუ თარ ი სა მგლოვიარ ო პროცესია, გაიგონა მღვდლებ ის გა ლობ ა, და თვა ლა კელა პტრ ებ ი და მოეჩვ ენა, რ ომ ამ მდიდარ ბუ ნებას, რომლის წ ია ღშ ი იგი სიცოცხლის

წყარ ოს ეძებდა , ბნელი ლეჩაქ ი გადა ეფარა . ყოველივ ე, რა ც მას წ ინათ ხა გრ ძლივ ცხოვრ ებას აუ წყებ და , ახლა ჩქა რ დასა სრუ ლს უწ ინასწარ მეტყველებდა. მეორე დილით იგი პარ იზ ში გა ემგზავ რა. მასპინძლებ ი სევდიანი და გულთბ ილი სურვ ილებ ით გა მოემშვიდობ დნენ. * * * მთელი ღამის მოგზა ურობის შემდეგ მას ბურბ ონეს მოცინა რე ველებზ ე გამოეღვ იძა. და ბლობები და გორაკ ებ ი მის თვალწინ მიქროდნენ სიზმრის ნისლოვა ნ მოჩვ ენება სავით. ხა ნ მის თვა ლწ ინ მდინარ ის ზედაპირი ლაპლა პებდა , ხან ხეობაშ ი ჩამა ლული სოფლის წვ ეტიანი სა მრეკლო ჩნდებოდა. ერთფეროვან ზვრ ებ ს წისქვ ილები ენაცვ ლებოდნენ, კლდეებს ციხე-კოშკ ები ან ბუდესა ვით ჩამოკ იდებ ული სოფლები ახალისებნდნენ, გზების ნა პირებზ ე წერწ ეტი ვერხვ ები ჩა მწ კრ ივ ებუ ლიყვნენ. ბოლოს, გამოჩნდა მდინარ ე ლუარ ა, მისი გრძელი ზეწარი ალმასივ ით ციმციმებდა ოქრ ოსფერი სილის ნაპირ ებ ს შუა. ბავშვ ივ ით მღელვარ ე, გიჟმაჟი ბუნება ძლივს იმორ ჩილებ და ვნება თაღელვას და ივ ნისის 239 თვ ის წვ ენს , იგი თავ ისკენ იზ იდავ და ავადმყოფის მიმქრა ლ თვა ლებს. რა ფაელმა ეტლის ფა რდები ჩა მოუშვა და ჩათვ ლიმა . უკვ ე საღამოს ჟამი ახლოვდებოდა , როცა იგი მხია რულმა მუსიკამ გააღვიძა ; საფოსტო სა დგურ ის წ ინ, სოფლის მოედა ნზ ე დღეობა იყო გამარ თუ ლი. სა ნამ მეეტლეებ ი ცხენებს გა მოცვ ლიდნენ, იგი უცქერ ოდა ამ მხირ ული ხა ლხის ცეკვა -თამაშ ს. სა ნდომია ნი, კოხტა გოგოებ ი ყვავ ილებ ით იყვნენ შემკუ ლი, ყმაწვ ილებ ს თვა ლიდა ნ ნა პერწ კლები სცვ იოდათ, გლეხებ ს ღვ ინისა გა ნ სახე გა წითლებოდათ. ყოვ ელივე სიხარუ ლით იყო გაჟ ღენთილი, ტა ნისა მოსი, გა შლილი სუფრები, თვ ით სა ხლებ ის ფანჯრ ებ ი, კარები და სახუ რავები, თვ ით ეკლესია და მოედა ნი. რაფა ელი მცირ ეოდენ ხმაურ ობასაც ვერ იტანდა, კინაღამ მოთამაშ ეებს და უყვირა _ შ ესდექითო! დიდად შეწ უხებული ჩა ჯდა თავის ეტლში. როცა უკა ნ მოიხედა, დაინა ხა, რ ომ და მფრთხალი გლეხებ ი გა რბოდნენ და სკამები და ცარ იელებუ ლიყო. მხოლოდ ორ კესტრ ის ფიცრ ულზე ერთი ბრ მა ვიოლინისტი დარ ჩენილიყო და საცეკ ვაო ხმას განა გრ ძობდა : ეს თითქო რაფა ელის სურვ ილის ფა ნტა სტიკ ურ ი განხორ ციელება იყო. წამოვიდა კოკისპირუ ლი წვიმა . რაფა ელმა ბალიშ ზე თავი მიდო, ხოლო ეტლი სა ჩქ არ ოდ და იძრა . მეორე დღეს უკ ვე შ ინ იყ ო, თავის ოთახში იჯდა , ბუხრის პირა ს. დიდი ცეცხლი დაანთებინა, მა ს სციოდა . იონა თა ნმა წ ერ ილებ ი მოუ ტანა : ყველა პოლინას გა მოგზ ავნილი იყ ო. აუჩქარ ებლა დ გა ხსნა პირვ ელად ხელში მოხედრ ილი, თითქ ო ხა რჯთამკრ ეფის უწყ ება ყოფილიყ ოს. პირვ ელი წ ინადადება წაიკ ითხა: «წ ახვ ედი! ეს ხომ გაქ ცევა ს ჰგავს, ჩემო რაფა ელ... როგორ? არავის შ ეუძლია მითხრ ას, სა დ იმყ ოფებ ი. ხოლო თუ მე არ ვ იცი, ვისღა ეცოდინება ».

მეტის გა გება აღარ უ ნდოდა , ცივა დ ხელი მოჰკ იდა წ ერ ილებ ს და ბუხა რში შეუ ძა ხა; შ ემდეგ მიმქ რა ლი და უსიცოცხლო თვალებით კარგა ხანს უცქ ირ ა ალის ცელქობას სუ რნელოვა ნ ქაღალდთან, რომელიც იკ რუ ნჩხებოდა , იფერ ფლებოდა, ნაცრა დ იქცეოდა . ხანდა ხან ფერ ფლში ნაწყ ვეტებ ი, შეუ კავშ ირ ებ ელი სიტყვ ები, ნახევრა დ დამწვარ ი აზრ ებ ი ჩანდა. «...შ ენს კარ ებ თან ვზივარ... გელი... ჟ ინიანობა ... მოქიშპეები... მე არა! .. შ ენი პოლინა ... მიყვარ ხარ... მა შ, პოლინა აღარ არის?.. თუ ჩემი მოშორ ება გინდოდა ასე, არ დამტოვებ დი... მუ დმივ ი სიყვ არული... სიკ ვდილი...» ამ სიტყვ ებ მა სინდისის ქენჯნა გა ნა ცდევ ინა: მაშ ას ხელი სტაცა და ცეცხლიდან გამოიღო წ ერილებ ის უკანასკნელი ნაფლეთები.

240 «მე ვბუზღუნებ დი, _ წ ერ და პოლინა, მა გრა მ არ მიჩივ ლია, რაფა ელ! ჩემი მოშ ორებით შ ენ, ალბა თ, გსურ და რა იმე დიდი მწუ ხარების ტვ ირ თისაგა ნ გაგეთავისუ ფლებ ინე. ერთ მშვ ენიერ დღეს შეიძლება მომკლა , მაგრამ იმდენად გულკეთილი ხარ, რ ომ არ გა მტა ნჯავ; გთხოვ , მეორ ეჯერ ასე ნუღა რ მომექცევი. მე შემიძლია უდიდესი წამება ავ იტა ნო, მა გრა მ მხოლოდ შენს მა ხლობ ლად. ტანჯვა , რომელსა ც შენ გა მოიწ ვევ, ჩემთვ ის ტა ნჯვა როდი იქ ნება : მე გულშ ი კ იდევ მეტი სიყვარუ ლი მაქვ ს, ვ იდრე შენ გა გიმჟ ღა ვნე. ყვ ელა ფრ ის ატანა შ ემიძლია , გა რდა შ ენს მოშ ორ ებით ტირილისა ...» რა ფაელმა ბუხრ ის თავზ ე დადო ამ ცეცხლით გაშავებული წ ერ ილის ნა ფლეთები. შ ემდეგ ხელა ხლა ცეცხლშ ი ჩააგდო. ეს ქაღალდი მეტად ცხოვ ელი სუ რათი იყო მისი სიყვარ ულისა და მისი საბ ედისწ ერ ო ცხოვრ ებ ისა. _ წა დი, ბ -ნ ბ იანშონი მომიყვა ნე, _ უთხრა მა ნ იონა თა ნს. რ ოცა ბ იანშონი მოვიდა , რაფა ელი ლოგინშ ი იწ ვა. _ მეგობა რო, ხომ არ შეგიძლიათ ოდნავ ბანგნარევი სასმელი მომიმზ ადოთ, რომელიც შ ეუწ ყვეტლივ ძილის მდგომარ ეობ აში მა მყოფებს, მაგრამ ისე კი, რ ომ არა ფერ ი ვ ნება არ მომაყ ენოს? _ ამაზ ე ადვ ილი არაფერ ია , _ უპასუხა ახა ლგაზრ და ექიმმა. _ მა გრა მ, ყოვ ელ შ ემთხვ ევა ში, რამდენიმე საა თი დღეშ ი ზეზე უნდა იყოთ სა ჭმელსასმელის მისაღება დ. _ რა მდენიმე სა ათი? _ სიტყვა გაა წყვეტინა რაფა ელმა. _ არა , არა მე მხოლოდ ერთი საათით ავდგები. _ რა არის შენი გა ნზრა ხვა ? _ ჰკითხა ბიანშ ონმა . _ რა ც უნდა იყ ოს, ძილი მა ინც სიცოცხლეა! _ უ პასუ ხა ავადმყოფმა . _ არავ ინ შემოუ შვა, თუნდაც ქალბა ტონი პოლინა დე ვიჩნაუ მოვ იდეს, _ უთხრა ვალენტენმა იონა თა ნს, სანა მ ექ იმი რეცეპტს წერდა .

_ რას იტყვ ით, ბ -ნ ორას, არის თუ არა რა იმე იმედი? _ ჰკითხა ბებ ერ მა მსა ხურ მა ახალგა ზრდა ექ იმს, რ ომელიც კარ იბ ჭემდე მია ცილა . _ შ ეიძლება დიდხანს იცოცხლოს, შეიძლება ამ სა ღამოსვე მოკვ დეს, მისი სიცოცხლისა და სიკვ დილის შანსებ ი ერთნა ირ ია . არაფერ ი ა ღარ მესმის. კარ გია რითიმე გაარ თოთ. _ გავარ თოთ! ბატონო, თქვ ენ მა ს ვერ იცნობთ. იმ დღეს კაცი მოჰკლა და ერთიც არ ამოუოხრია... ა ღარა ფერი აღარ არ თობს.

241 რამდენიმე დღის განმავლბ ოაშ ი რა ფაელი ხელოვნური ძილის არყ ოფნაშ ი იყ ო ჩაფლული . იმ მატერ ია ლურ ი ძა ლის ზ ეგავლენით, რომელსა ც ბანგი ჩვენს არა მატერ ია ლურ სუ ლზ ე ახდენს, ეს ესოდენ აქტიურ ი ფა ნტა ზიით ა ღჭუ რვილი ადა მიანი დამდაბლდა იმ ზარ მაცი ნა დირ ებ ის მდგომარეობა მდე, რ ომელნიც ტყეებშ ი მცენარ ისეულ არ სებ ობას ატარებენ და ნაბიჯის გა დადგმაც ეზარ ებათ უმწ ეო მსხვ ერ პლის დასა ჭერად. მა ნ ცის შუ ქიც კ ი დაა ქრ ო, სინათლე აღარ შ ედიოდა მის ოთახში. სა ღამოს რვა საათისთვის ლოგინიდან დგებოდა , შიმშ ილს იკლავდა, ისე რომ თავისი არსებობ ის ნა თელი შეგნებ აც კ ი არ ჰქ ონდა , შემეგ ხელა ხლა წვებ ოდა. ამ ცივ და პირქ უშ საათებ ს მისთვის არა ფერი მოჰქონდა გა რდა მქრქა ლი სა ხეებ ისა, მოჩვენებებ ისა შუქ -ჩრდილის შავ ფონზ ე. იგი დაიმა რხა ღრმა დუმილში, მოძრაობ ისა და გონებ ის უარყოფაშ ი. ერ თ საღამოს ჩვ ეუ ლებ რივზ ე გვ ია ნ გა მოეღვიძა და დაინა ხა, რ ომ სა დილი არ იყო შ ემოტა ნილი. იონათა ნს დაურეკა . _ შეგიძლია , სადა ც გნებ ავს წა ხივდე, _ დაუყვ ირა მოხუცს. _ გა გა მდიდრე, ბ ედნიერ ი იქ ნები სიკვ დილამდე. მაგრამ არ მინდა ჩემი სიცოცხლე სა თამაშოდ გა იხადო... შე უბედურ ო, მე მშ ია . მიპა სუხე, სადაა სა დილი? იონათანს ტუჩებ ზე კმაყ ოფილების ღიმილმა გა დაურბ ინა. სანთელი ა იღო, მისი შუქი თრთოდა სასა ხლის უზარ მაზარ ი და რბაზ ების წყ ვდია დშ ი. წინ გაუძღვა თავის ბატონს, რ ომელიც მანქანად იქცა, ფა რთო გა ლერეა გაატარ ა და უცებ კარ ები გაუ ღო. გა ოცებ ული, გარ ეტია ნებული რა ფაელი სინა თლის ტა ლღებ მა გადალეკა , მის თვალწინ უცხო სურათი გადაიშალა. ეს იყ ო სა ნთლებით დატვ ირ თუ ლი ჭაღებ ი, იშ ვიათი ყვავ ილები, რომლებიც მხატვ რულად იყო დალა გებული, სუ ფრა, რ ომელიც ოქროვ ერცხლით, სადა ფით და ფაიფუ რით იყ ო გაბრ ჭყვ ია ლებული. გაშ ლილი იყ ო მეფუ რი სადილი, სუ რნელოვა ნი საჭმელები მადა ს აღიზ ია ნებდა. მა ნ და ინა ხა თავ ისი მეგობ რებ ი, მათ გვერდით უსხდნენ მორთული, მომხიბ ლავ ი ქა ლებ ი, რომელთაც გაღეღილი მკერდები, გაშ იშვ ლებული მხრები, ყვავ ილებ ით შ ემკ ული თმები, გაბ რწყ ინებული თვალებ ი ჰქ ონდა თ. აქ თავი მოეყარა თ სხვადა სხვა მზეთუ ნახავ ებ ს, გა მოწყ ობილთ გამა ღიზ ია ნებლ ვნებ ია ნ ტანისამოსში: ერ თს ირ ლანდიუ რი ჟაკეტი ეცვა, მეორ ეს _ ანდა ლუზ იუ რი ბასკ ინა, მესა მე ნახევრა დ შიშველი იყო მონა დირ ე დია ნას მსგავ სად, მეოთხეს მორ ცხვ ი და შეყვა რებუ ლი სა ხე ჰქონდა. ყოვ ელი სტუ მრის თვალებშ ი სიხარუ ლი, სიყვა რული, სიამოვ ნება გამოჰკრთოდა.

242 იმ წუთში , რ ოცა კა რებ ში მომაკვ დავი რაფა ელის სა ხე გამოჩნდა, სტუ მრებს სა ერ თო შ ეძა ხილი ა ღმოხდათ. ხმებ მა, სუ რნელება მ, სინათლემ ამ გამსჭვა ლავი სილა მაზ ის ქალებმა გამოაცოცხლეს მისი გარეგრ ძნობა ნი, გაა ღვ იძეს მისი მა და. სა სიამოვნო მუსიკ ამ, რომელიც მახლობ ელი და რბაზ იდან გაისმა, ჰა რმონიის ნიაღვარით დაჰფარა ეს და მათრობ ელი ღრიანცელი და დაამთავრა ეს უცნაურ ი ხილვა. რა ფაელმა, იგრ ძნო, რომ მის ხელს ქალის ალერსია ნი ხელი ეფერებოდა და , როცა მოიხედა, აკვილინა და ინახა. იგი მიხვდა, რომ მთელი ეს სუ რათი ისე ბუნდოვ ანი და ფა ნტა სტიკ ური არ იყ ო, როგორ ც მისი ფერ წასუ ლი სიზ მრების სა ხეებ ი იყო ხოლმე, და სა შინლად დაიყვირა . მაშ ინვე კა რებ ი მიხურა და სახეში სილა გააწ ნა თავ ის ბებერ მოსამსახუ რეს: _ ნა დირ ო, მა შ, შ ენ ფიცი დაგიდვ ია , რომ მომკლავ! შემდეგ, საშ ინლად ათრთოლებუ ლმა იმ სა ფრ თხით, რომელიც ძლივს აიცილა, მა ნ ძალ-ღონე მოიკ რიბა , რათა თა ვის ოთახა მდე მიეღწ ია, უ ხვად მიიღო და საძინებელი წამა ლი და ლოგინშ ი ჩაწვა . _ ვ ერაფერ ი გამიგია! _ წა ილუღლუ ღა იონათანმა. _ ბ -ნ ბ იანშონმა მიბრ ძანა გაარ თეო... და ახლოებით შუაღა მე იყ ო. მძინა რე რა ფაელის სახე სილა მაზ ით იყ ო გაბრ წყ ინებ ული. ფერმკრთალ ლოყებზ ე ვარდისფერ ი გა და ჰკრ ავდა . გაშლილ შუბ ლზე ნიჭი იყო ა ღბეჭდილი. თითქო სიცოცხლე ჰყვა ოდა მის წყ ნარ , დასვ ენებ ულ სა ხეზე. ტუჩები უღიმოდა, შ ეიძლებ ა სიზმა რმა იგი უკეთეს ცხოვრებაში გა დაიყვა ნა. შ ეიძლება ასი წლის ასაკს მიაღწია, შეიძლება გარს შვ ილიშვილებ ი ეხვ ივ ნენ და დღეგრ ძელობა ს უსურვ ებ დნენ; შეიძლება სკამზე იჯდა ხის ქვეშ, მზ ეზ ე თბ ებ ოდა და წ ინასწარმეტყველივ ით აღთქ მულ ქვ ეყა ნას ხედავდა მთის მწვერვალებ იდან... _ ძლივ ს არ გიპოვ ე? ამ სიტყვ ებ მა, რომელიც ვერ ცხლისებრ წ კრიალა ხმა მ წარმოთქვა , გაფანტა მისი სიზ მრ ის ბუ ნდოვა ნი სახეები. ლა მპის შუქზ ე მა ნ თავის პოლინა და ინა ხა ლოგინზე ჩა მომჯდარ ი; პოლინა კიდევ უფრო გამშვ ენიერ ებუ ლიყ ო გა ნშორებითა და მწუხარებით. რაფა ელი გაოცებული დარ ჩა ამ წყ ლის ყვავ ილივით თეთრ ი სა ხის და ნა ხვაზ ე, მის სითეთრ ეს ჩრ დილში კიდევ უფრო აძლიერებდა გრძელი შავი კულულები. თეთრ ტა ნსა ცმელში გა მოწყობ ილი და თა ვდა ხრილი. საწ ოლზე მსუბუ ქად ჩამომჯდარი ქალი მოჩვენებას ჰგავ და , რომელიც შ ეიძლებ ა ერ თი სულის შებ ერვა მ გაა ქროს.

243 _ აჰ, მე ყოვ ელივე დავიწყ ებას მივ ეცი! _ წამოიძახა ქა ლმა , როცა რაფა ელმა თვა ლები გაა ხილა . ხმა მხოლოდ იმისთვ ისღა მა ქვს, რომ გითხრა : შენი ვარ! ჰო, ჩემი გული სიყ ვარუ ლითაა ა ღსავ სე. ჩემო ღმერთო, არასოდეს არ ყოფილხარ ასეთი მშვ ენიერ ი. შენი თვა ლებ ი თითქო ელავ ენ

ქუ ხილის მოლოდინში... მა გრ ამ ყოვ ელივე მესმის! შ ენ ჯანმრთელობ ას ეძებ დი უჩემოდ, ჩემი გეშინოდა... რა ვუყ ოთ... _ წადი, წადი! თავ ი და მანებ ე! _ უპა სუხა ბ ოლოს რა ფაელმა ყრ უ ხმით. _ მომშორდი-მეთქ ი! თუ კიდევ და რჩი, მოვკვ დებ ი. ჩემი სიკვდილი ხომ არ გინდა? _ სიკვ დილი? გაიმეორ ა ქალმა. _ ნუთუ შ ეიძლება უჩემოდ მოკვდე? როგორ თუ სიკ ვდილი, შ ენ ხომ ახა ლგაზრ და ხარ ! როგორ თუ სიკვ დილი, მე ხომ შ ენ მიყ ვარხა რ! როგორ თუ სიკ ვდილი! _ გა იმეორა მა ნ გუ ლის სიღრმიდა ნ ამოხეთქ ილი ხმით და გაგიჟებულივ ით ხელებშ ი ჩაეჭიდა... _ ცივ ია ! თუ მხოლოდ მეჩვ ენებ ა? რა ფაელმ სა სთუმა ლიდა ნ ამოიღო შაგრენის ტყავის ნა ჭერი, ფხვიადი და დაპატარა ვებუ ლი, როგორ ც სამყურა , და ქალს აჩვ ენა. _ პოლინა , ჩემი მშვ ენიერ ი ცხოვრ ების მშ ვენიერ ო ხა ტებავ, მშვ იდობით ვუთხრა თ ერ თმა ნეთს! _ მშ ვიდობით? _ გაიმეორ ა ქალმა გა ოცებუ ლი სახით. _ ჰო. ეს თილისმაა , რომელიც ჩემს სუ რვილებს ასრულებ ს და ჩემს სიცოცხლეს წარმოადგენს. შ ეხედე, რაღა დამრ ჩენია . თუ კიდევ შემომხედე, მოვ კვდებ ი. ახა ლგაზრ და ქა ლს ეგონა ვა ლენტენი გაგიჟებულა ო, თილისმა გამოართვა და სინათლესთა ნ მიიტა ნა. იგი ყურადღებით დააცქერდა ჯერ მისნუ რი ტყავ ის უ კანა სკ ნელ ნა შთს, შ ემდეგ თავ ის საყვრ ლის სა ხეს. მა გრა მ როცა რა ფაელმა, თავ ის მხრ ით და ინახა, როგორ გა მშვ ენიერებუ ლი პოლინა შ იშ ითა და სიყვა რულით, თავი ვეღარ შ ეიკავა : ალერსია ნი სცენებისა და ვნებ ია ნი ბოდვის მოგონება მ გა იმარჯვა მის დიდი ხნით მიძინებუ ლ სუ ლშ ი და გაღვივდა მინელებული, მა გრა მ ჩამქრა ლი ცეცხლივ ით. _ პოლინა, მოდი! .. პოლინა !.. გუ ლის შ ემზა რავი ყვირილი ა ღმოხდა ახა ლგაზრ და ქალს, შ იშ ისაგან თვალები გაუ ფარ თოვდა . რაფა ელის თვა ლებში მან ამოიკითხა ერ თი ის მძვინვ არე სურვილთა გა ნი, რ ომელიც მას წ ინათ სა სახელოდ მიაჩნდა თავისთვის; მაგრამ რამდენა და ც ძლიერდებ ოდა ეს სუ რვილი, მით უ ფრო იკუმშებ ოდა მის ხელშ ი შა გრ ენის ტყავ ი. ანგარიშმიუცემლა დ ქალი მეზ ობელ ოთახში შევა რდა და კა რებ ი ჩაკეტა.

244 _ პოლინა , პოლინა! _ შებ ღავ ლა მომაკ ვდავ მა და უკა ნ გა მოუ დგა. _ მიყვარ ხარ , გაღმერთებ , მსუ რხა რ!.. შეგა ჩვ ენებ , თუ კარ ი არ გა გიღია! მინდა და გაკ ვდე! გა საოცარ ი ძა ლით, რომელიც სიცოცხლის უკა ნასკნელ ა ფეთქება ს წარმოა დგენდა , მან კ არები ჩა ლეწა და და ინახა , რომ მისი სატრფო ნახევრ ად ტიტველი ფარ თხა ლებდა დივანზე. იგი ამა ოდ ცდილობ და მკერდი გაეპო და თავის და ხრ ჩობას აპირ ებ და თავ ისი შალის შემწეობ ით.

_ თუ მე მოვ კდებ ი, შენ იცოცხლებ! _ წამოიძახა ქა ლმა და ყ ელზე მა რყუჟ ი წაიჭირ ა. თმა გა შლილმა , მკ ერ დგა ღეღილმა, ტა ნისა მოსშემოძა რცუ ლმა ქა ლმა , რომელიც ა ნთებუ ლი სახით და აცრ ემლებუ ლი თვალებ ით სიკვ დილს ეჭიდებოდა , სიყვარუ ლით მთვრა ლ რაფაელს ათასი მშვ ენიერ ება ა ჩვენა , რამა ც კიდევ უფრო გა ამძაფრ ა ვაჟის ავხორცობა . იგი მა ნ მკვ ირ ცხლა დ ჩაბ ღუ ჯა , თითქ ო ონავა რი ფრინველი ყოფილიყ ოს, ტანისამოსი შ ემოაფხრ იწ ა და ზედ გა დაეჭდო. მომა კვდავი ვაჟი ცდილობ და სიტყვები ეპოვა არაქა თის გამომლეველი სუ რვილებ ის გამოსა ხატავ ად, მაგრამ მკერ დიდან მხოლოდ ხრ ია ლი ა ღმოხდა, ეს ხრ ია ლი თა ნდა თა ნ ჩა ღრ მავდა და თითქო შ იგნეუ ლობის წიაღიდა ნ მოისმოდა . ბოლოს ეს ხმაც მინელდა, და მა ნ ძუ ძუზ ე უკბ ინა პოლინას... იონათანი ოთა ხში შემოვ არდა , ყვირილით შ ეძრ წუ ნებ ული, იგი შეეცადა ცხედრ ის მოხვევისა გან გაეთავ ისუფლებინა ახალგაზ რდა ქა ლი. _ რა გინდა ? _ ჰკითხა პოლინამ. _ იგი ჩემია , მე მოვ კალი. გა ნა მე ეს არ ვ იწ ინასწარ მეტყველე? ეპილოგი _ რაღა მოუვ იდა პოლინას? _ აჰ, პოლინას? ა ი, რა . მჯდარ ხარ თ თუ არა ხა ნდა ხან ზა მთრის წყ ნარ საღამოს თქვენი ოჯახის კერასთან, სიყვა რულის და ახა ლგა ზრ დობ ის ტკბილ მოგონებ აში წასუ ლი, და გიცქერიათ თუ არა ხაზ ებ ისთვ ის, რომელიც ცეცხლს გაჰყავ ს მუხის ნამორ ზე? აქ ალი ჭა დრა კის და ფის წითელ უჯრ ებს ხაზავს. იქ ხავ ერდს ალივ ლივებს. პაწ ია ლუ რჯი ცეცხლის ენები ჭინკ ებივით დარბიან, და ხტია ნ და ცელქობ ენ სახმილის აღგზ ნებულ ფონზე. მოდის უცნობ ი მხატვარ ი, რომელიც ამ ა ლით მუ შაობ ს. შ ეუდარებელი ხელოვნებ ით იგი ამ იისფერ ი და ძოწისფერ ი სა ღებავებით ზ ებუ ნებ რივი, გაუგონარ ი 245 სინაზ ის სახეს ხა ტავს , წარმავალ მოვლენას, რომელსა ც შემთხვევა ა ღარასოდეს აღარ განიმეორებს. ესაა ქალი, რომლისთვ ისაც ქა რს თმა გაუ წეწია და რომელიც დამა თრ ობელ ვნება ს აფრქვ ევ ს: ცეცხლი ცეცხლშ ი! იგი იღიმებ ა, იგი სუ ლს ლევ ს, მა ს ვეღარასოდეს ვეღარ იხილავთ. მშვ იდობ ით, ცეცხლის ყვავ ილო! მშვიდობ ით, და უსრუ ლებელო, მოულოდნელო არსებავ , მეტად ნაადრევა დ თუ მეტა დ ნა გვიანევა დ მოსულო, რათა მშვ ენიერ ი ალმა სი გამხდარიყავ ი! ! _ მაგრამ პოლინა ? _ ვ ერ გა მიგეთ? ხელახლა ვ იწყ ებ. გზა მიცით, აი, იგი მოდის, უკვ ე აქაა ეს ილუზ იებ ის დედოფა ლი. ეს ქალი, რომელიც დნება, რ ოგორ ც ამბ ორი, ენთებ ა როგორ ც ელვა, ელვა სავით წვავს ზ ეციდან, ეს შეუ ქმნელი არსება, სავსებ ით სული, სავსებ ით სიყვარუ ლი! მე არ ვიცი, რა ცეცხლის სხეუ ლშ ი

გა ნხორ ციელებულა იგი, თუ შეიძლება მისი გულისთვ ის ცეცხლმა ერ თი წუ თით სული ჩაიდგა ! ნუთუ მისი ჰა ერ ოვანი ფრთებ ის თრთოლვა არ გესმით? იგი თქ ვენს გვერ დით ეშვ ება ფრ ინველზ ე უ ფრო მსუბუ ქად, და მისი საოცარ ი თვა ლები გხიბლავ ენ; მისი ნაზი, მა გრ ამ ძა ლოვა ნი სუ ნთქვა ჯა დოქრუ ლი ძალით იზიდავს თქვენს ტუჩებ ს; იგი გარბ ის, თქვენც გიზ იდავ თ, მიწ ის სიმძიმეს ა ღარ გრძნობ თ ფეხთ ქვ ეშ. თქვ ენ გინდათ ერთხელ მა ინც ამ თოვ ლის ფა ნტელასავ ით თეთრ სხეულზე გაატა როთ თქვენი აცა ხცახებუ ლი ხელი, აშა ლოთ ეს თმებ ი, აკოცოთ ამ ნა პერწ კლის მფრქვ ეველ თვა ლებს, თქვ ენ რაღა ც ბურუსი გათრობ თ, რა ღა ც მუსიკა გნუ სხავ თ. ყოველი თქვენი ნერვ ი თრთის, თქვენ მთლა დ სურვ ილად, მთლა დ ტანჯავა დ იქ ეცით. ა ი, ენით გამოუ თქ მელი ბედნიერება : თქვ ენ უკვ ე შეეხეთ ამ ქალის ტუჩებ ს, მა გრა მ უცებ სასტიკი ტკივილი გა ღვიძებ თ. ა ჰ! თქ ვენი თავ ი სა წოლის კუ თხეს მოხვედრ ია , ურთხელის კოჭს გა დახვ ევ იხართ, ცივ ბრ ინჯა ოს თუ სპილენძის ამუ რს. _ ბატონო, სადაა პოლინა ? _ კიდევ ? ყურ ი და მიგდეთ. ერ თ მშვ ენიერ დილა ს, ქა ლაქ ტურ იდა ნ გემი «ქალა ქი ანჟ ერ ი» გავ იდა, სადა ც ახალგა ზრდა კაცი იჯდა . მის ხელში ლამა ზი ქალის ხელი ესვენა . ქალ-ვაჟ ი დიდხა ნს ტკბ ებოდა თეთრი არსებით, რომელიც მდინარე ლუარ ის ფარ თო ზ ედა პირ ზე ჩანდა ნისლშ ი, თითქო წყლისა და მზ ის ნაყოფი ყოფილიყოს. ეს ალი თუ ლა ნდალი ჰაერშ ი და ლივლივებ და , კუნძუ ლებ ს შუა დანავარ დობ და, მა ღა ლ ვერ ხვებს შუა თავ ს აქნევ და; შ ემდეგ უზარ მაზა რი გახდა , თავისი ბრწყ ინვალე ტა ნისა მოსის ათა სი ნა ოჭი და თავისი სხივ ოსანი შარა ვანდედი გა შალა . იგი დაბ ორ ია ლობდა ქ ოხებსა და გორაკებზ ე და თითქ ოს ხომალდს ხელს უშლიდა ძვ ელი კ ოშ კის ძირ ას გა ევ ლო. იტყ ოდით, მშვენიერ ი 246 247 დიუფალის მოჩვ ენებაა , რომელსა ც უნდა თავ ისი სამშ ობლო და იცვას თანა მედრ ოვე ა დამია ნების შემოსევისა განო. _ კა რგი, მესმის, ეს პოლინაა. თეოდორა სა დღაა? _ ოჰ, თეოდორას ადვილა დ შეხვდებ ით. გუშინ ბუფონების თეა ტრშ ი იყო, დღეს იტა ლიელების ოპერაშ ი იქნება , იგი ყვ ელგა ნაა. ეს, თუ გნებავ თ, საზ ოგადოებ აა. პა რიზ ი, 1830-31 წ . «