ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA KENTSEL TASARIM
Gizem YILDIRIM 1715747
KIYI KENTLERİ
Kıyı alanları, tarih boyunca insanoğlunun yerleşim alanı olarak seçtiği en önemli fiziki mekânlardan biridir. Kıyılar, tarihin her döneminde uygarlıkların odak noktalarını oluşturmuş, yerleşme ve kullanım amaçları açısından sosyal bir önem kazanmıştır. Kıyı alanları yerleşme, ulaşım, ticaret-limanlar, sanayi, turizm, rekreasyon ve balıkçılık gibi amaçlarla kullanılmıştır. Bir kıyı şehrinin, onun bütün günlük hayatının, bütün zaman dilimleri içinde kıyıda akabildiği yer olması gerekmektedir. Suyun olmadığı bir hayatın zenginleşmesi ve nitelikli hale gelmesi pek mümkün değildir. Buna karşın, Ordu kentinin kıyı boyunca yapılaşma göstermiş ve geniş alanlara yayılmıştır. Bu nedenle kıyı ve yaya ilişkileri kurulamamakta ve kilometrelerce ulaşım arterleri düzenlemek zorunda kalınmaktadır. Bu nedenle, Ordu kentinin kıyı ile bağlantısı eksiktir ve Ordu kenti kıyılarının görsel ve mekânsal kalitesinin arttıracak düzenlemelere ihtiyacı vardır. Kıyı kentlerinde suyun varlığı planlamalarda çok boyutlu bir yaklaşım gerektirmektedir. Denizler ve kıyı alanları doğal kaynakların varlığı ile zenginleşirken, bu alanların doğru kullanılması gerekmektedir. Bu nedenle, kıyı ve deniz alanlarının sürdürülebilir gelişme ölçütleriyle planlanarak kullanılması gerekmektedir.
KIYI KENTİ TASARIM İLKELERİ Kıyı kentlerinin tasarımında kıyı ile olan ilişkilerin devamlılığının sağlanması esastır. Deniz ve dere kıyılarının kent yaşamına aktif olarak katılması ve korunması gerekmektedir. Kıyı kentlerinde sadece su değil kentlerin doğal yapıları da çok önemlidir. Kıyı kentlerinin doğayla birlikte olması esastır. Bu nedenle, kıyı kentlerinin planlanmasında su ve yeşil ile insanın bütünleşmesi sağlanmalıdır.
Kıyı kentlerinin tasarımı belirli ilkelere göre gerçekleştirilmektedir. Bu temel ilkelerin ana başlıkları şu şekildedir:
o ULAŞIM KARARLARI & ERİŞEBİLİRLİK o KENTSEL TASARIM & PEYZAJ TASARIM KARARLARI o SU STRATEJİLERİ o YAPILAR o MAHALLELER
1. ULAŞIM KARARLARI & ERİŞEBİLİRLİK 1.1.
YAYA YOLLARI
1.1.1. Yaya Yolları ve Kaldırımların Bağlantılarının Sürekliliği Yaya dostu bir çevre oluşturmak için çıkmaz sokaklar ve bağlantısız yaya yolları teşvik edilmeyecektir.
Şekil 1: Bağlantısız ve Sürekli Olmayan Yol Sistemi
Yürüyüşün teşvik edilmesi için kaldırım ve yaya yollarında sürekli bir sistem oluşturulacaktır. Şekil 2: Sürekli Yaya Yolu Sitemi
1.1.2. Kentteki Önemli Yaya Yollarının ve Gezi Noktalarının Başvuru Öğeleriyle Tanımlanması Yaya dostu bir çevre oluşturmak ve yön bulma ile ilgili daha iyi okunabilirlik oluşturmak için yaya yolları önemli kullanımlarla ve toplanma alanlarıyla desteklenmiştir.
Şekil 3: Okunabilir ve Tanımlı Yaya Yolu Sistemi
Şekil 4: İskele Meydanı
1.1.3. Yaya Dostu ve Güvenli Sokaklar Oluşturmak Yaya yolları tasarımında yaya güvenliği için kaldırımlar, ağaçlar ve diğer peyzaj elemanları ve yaya dostu çevre oluşturmak için sokak mobilyaları gibi elementlerle tasarım yapılacaktır.
Şekil 5: Sokak Kesiti
1.1.4. Deniz ile Ana Yaya Yolları Sistemi Arasında İlişki Kurulması İnsanların kentte dolaşırken denizi hissetmeleri için ana yolları ile deniz kıyısı arasında direkt bir ilişki kurulacaktır. Şekil 6: Deniz ve Ana Yaya Yolları İlişkisi
1.1.5. Kıyı Bandında Gezinti Yolları Önerilmesi Kıyı bandında rekreatif amaçlı gezinti, dinlenme ve seyir alanları için sürekli bir gezi yollarını tasarlanacaktır.
Şekil 7: Dere Kıyısı Gezinti Yolları ve Ticari Birimler
1.1.6. Ana Yaya Yolları ile Dereler Arasında İlişki Kurması Ana yaya yollarının derelerle kesinti yapmadan ilişki kurması sağlanacaktır.
Şekil 8: Dere – Ana Yaya Yolu İlişkisi
1.1.7. Toplu Taşıma Durakları - Bisiklet ve Yaya Yolları İlişkisi Toplu taşıma duraklarına erişimin maksimum olması için sadece taşıt değil bisiklet ve yaya yollarıyla da ulaşım sağlanacaktır. Yaya ve bisiklet ulaşımının rahat, hızlı ve güvenilir olması sağlanacaktır. Şekil 9: Durak- Bisiklet- Yaya Yolu İlişkisi
1.2.
BİSİKLET YOLLARI
1.2.1. Yeşil Dostu Bisiklet Ulaşım Önceliği Bisiklet yollarının birbirini takip etmesi ve kesinti olmadan devam etmesi sağlanacaktır. Şekil 10: Sürekli Bisiklet Yolları
1.2.2. Bisiklet Depo-Park Alanları Bisiklet parkları talebi karşılayacak şekilde ve tercih edilir yerlerde bulunacaktır. İstasyon, iş ve okul alanlarında bisiklet park yeri bulunacaktır.
Şekil 11: Bisiklet Park Alanları
1.2.3. Güvenilirlik Trafiği yavaşlatma mekanizmalarıyla bisiklet ulaşımı daha hızlı ve güvenilir hale getirilecektir.
1.3.
MOTORLU TAŞITLAR
1.3.1. Motorlu Taşıt Dolaşımı Yaya ve bisiklet yollarının kıyıyla paralel ilişki kurması fakat araç ulaşımının kıyıyla birbirini kesen ilişkiler kurması sağlanacaktır. Şekil 12: Motorlu Taşıt- Yaya- Bisiklet İlişkisi
1.3.2. Otopark Alanları Otopark alanlarını yaya güvenliğini ve yaya yolu sürekliliğini bozmayacak şekilde tasarlanacaktır.
Şekil 13: Otopark- Yaya Yolu İlişkisi
2. KENTSEL TASARIM & PEYZAJ TASARIM KARARLARI 2.1.
YEŞİL ALAN SÜREKLİLİĞİ
2.1.1. Kent Tasarımında Doğal Yapıya İlişkin Öğeler Arasında Süreklilik/ Yeşil Alan Sürekliliği Kırsal alandan gelen yeşil alanlarla birlikte kent içinde oluşturulan okul alanları, sağlık kurumları, yeşil alanlar, parklar, oyun alanları ve spor alanları arasında yeşil sistem bütünlüğü oluşturulacaktır.
Şekil 14: Yeşil Alan Sürekliliği
2.1.2. Konut Alanları- Yeşil Sistem İlişkisi Kent içine park ve yeşil alan koridorları oluşturularak mahallelerin deniz ile olan bağlantısı sağlanacaktır. Böylece, konut alanları açık alanlarla kıyıya rahat şekilde bağlanacaktır.
Şekil 15: Parklar- Yeşil Yollar İlişkisi
2.1.3.
Kent İçi Yeşil Kullanımının Arttırılması Kent içinde bulunan mevcut boş alanların yeşil alan olarak kullanılması ve böylece sürekli bir yeşil sistem kurulması sağlanacaktır.
Şekil 16: Kent İçi Boş Alanlar
Şekil 17: Kent İçi Boş Alanların Yeşil Alan Olarak Kullanılması
2.2.
YEŞİL ALAN VE KULLANIMLARIN İLİŞKİSİ
2.2.1. Duraklar - Yeşil Sistem İlişkisi Toplu taşım sistemleri ile açık ve yeşil alanlar sistemlerinin bütünleştirilmesi sağlanacaktır.
Şekil 18-19: Durak-Yeşil Sistem İlişkisi
2.2.2. Ticari kullanımlar - Yeşil Sistem İlişkisi Ana yaya yollarının kıyıyla buluşma noktalarında rekreatif amaçlı ticaret kullanımlar bulunacaktır. Ayrıca, kıyı boyunca bu odak noktalarında aralıklarla açık ve yeşil alan sistemi kurulacaktır. Şekil 20: Kıyı Boyu Ticari Odaklar- Yeşil Sistem
2.2.3. Ulaşım - Yeşil Sistem İlişkisi Park ve rekreasyon alanlarına yeşil dostu olan bisiklet ve yaya yollarıyla maksimum bağlantı sağlanacaktır.
Şekil 21: Bisiklet- Yaya- Yeşil Alan İlişkisi
2.3. KIRSAL YEŞİL ALAN 2.3.1. Kırsal ve Kentsel Yeşil Sistem Bütünlüğü Kırsal alandaki tarım ve orman alanları ve demir yolu boyunca gelen yeşil hattın kent içine sızarak, kent çiftlikleri ve aktif yeşil alanların arttırılmasıyla birlikte yeşilin sürekliliği sağlanacaktır.
Şekil 22: Kır- Kent Yeşil Sistem Sürekliliği
2.4.
RÜZGÂR
2.4.1. Rüzgâr Yönü Açık alanların ve sokakların arzu edilen rüzgâr yönüne göre konumlanması sağlanacaktır.
Şekil 23: Rüzgâr- Sokak İlişkisi
Ayrıca, duvarlar ve peyzaj elementleriyle rüzgârların istenmeyen etkileri azaltılmaya çalışılacaktır.
Şekil 24: Rüzgâr- Peyzaj Elamanları İlişkisi
3.SU STRATEJİLERİ 3.1. DENİZ 3.1.1. Deniz Kıyı Alanlarının Kentsel Gelişiminin İşlevlendirilmesi Deniz kıyı alanlarına daha çok kültürel ve sosyal amaçlı aktiviteler önerilecektir. Kıyıda tiyatro, açık hava sineması, halk bahçeleri, meydanlar ve parklar bulunacaktır. Şekil 25: Deniz Kıyı Kullanımları
3.1.2. Kıyıların Önemli Manzaraları Sokaklar ve binalar kıyının manzarasını engelleyecek şekilde değil, destekleyecek şekilde tasarımla korunacaktır.
Şekil 26: Görüş Koridorları
3.1.4. Kot Farklılıkları Kot farklılıkları kullanılarak denize inen noktalar oluşturulup, bu alanlar seyir, dinlenme ve oturma alanı şeklinde düzenlenecektir. Şekil 27: Denize İnen Basamaklar
3.1.5. Denizin Kent İçi Ulaşımında Kullanılması Denizin kent içi aktif kullanımı arttırmak amaçlı belirli odaklarda duraklar, iskeleler ve meydanlar oluşturularak, deniz kent içi ulaşımında kullanılacaktır. Şekil 28: Kent İçi Deniz Ulaşımı
3.2. DERE 3.2.1. Dere Kıyı Alanlarının Kentsel Gelişiminin İşlevlendirilmesi Dere kıyı alanlarında rekreasyon, spor ve ticaret amaçlı kullanımlar bulunacaktır. Bu alanlarda gezinti ve piknik alanları, balıkçı barınakları, balık pazarı, spor alanları, pazar yeri, hobi parkları ve balık tutma alanları bulunacaktır. Şekil 29: Dere Kıyı Kullanımları
Şekil 30: Dere Kıyısı Balıkçı Barınakları- Spor Alanları
Şekil 31: Dere- Bisiklet Yolu İlişkisi
3.2.2. Dere – Ticaret İlişkisi Kent içi dere boyunca ticari kullanımlar geliştirilecektir. Fakat bu kullanımlar derelerin doğal niteliğini bozmayacak lokantalar, çay bahçeleri, kitapçılar ve kafeler gibi ticaret birimleri olacaktır. Şekil 32: Dere Boyu Ticaret Kullanımlar
Resim 1: Kanal, Yeşil Sokak- Kafe İlişkisi, Amsterdam
3.2.3. Dere Boyunca Suya İnen Noktalar Dere kenarlarında kot farklılıklarında yararlanılarak suya inen noktalar oluşturulup bu alanlar balık tutma ve seyir alanı olarak kullanılacaktır. Şekil 33: Dereye İnen Basamaklar
4. YAPILAR 4.1. TARİHİ YAPILAR 4.1.1.Tarihi Yapıların Korunması ve Kimlik Tarihi yapılarının kent kimliğini yaşatmak ve canlı tutmak amacıyla korunması sağlanacaktır. Ayrıca, tarihi yapıların siluetini bozacak yüksek katlı konutlara izin verilmeyecektir.
4.2.TİCARİ ALANLAR 4.2.1. Ticari Alanların Konumu Binalar yaya kullanımları için aktif alanlar oluşturmak, yaya bağlantılarını sağlamak, sokak ve kıyılara canlılık verecek şekilde konumlanacaktır. Şekil 34: Ticari Alanların Kıyıya Göre Konumu
Resim 2: Suya Yönlenen Açık Alan kullanımları, Seattle, WA
Resim 3: Kıyıya Yönlenen Restoranlar, Westerpark, Amsterdam
4.2.2. Çekme Mesafeleri Bina çekme mesafeleri yaya yollarının karakterini güçlendirmek ve yaya canlılığı sağlamak için minimum düzeyde tutulacak şekilde düzenlenecektir. Şekil 35: Ticaret Birimleri Çekme Mesafeleri
4.2.3.
Vitrin Düzenlemeleri Yaya yollarına canlılık vermek için ticaret kullanımları vitrin kısımları ve diğer görsel özellikleri ile cadde kenarlarında konumlanacaktır. Şekil 36: Ticari Kullanımların Vitrinleri
4.2.4. Merkezi Ticaret Alanı Merkezi ticari alanları yüksek yoğunluklu ve çeşitli kullanımlar ile karakterize olan bir çekirdektir. Merkezde ticaret alanları, idari ve kamusal kullanımlar, konut alanları ve açık alanlar bulunacaktır. Ayrıca ofisler, oteller ve zemin katta perakende alanları olan binalar bulunacaktır.
Şekil 37: Merkez- Az Yoğun Konut İlişkisi
Şekil 38: Merkez – Çok Yoğun Konut İlişkisi
Şekil 39: Karma Kullanım Binalar
4.2.5. Köşe Ticari Kullanımlar Köşe ticari kullanımlar yaya dostu, güçlü görsel ve sokaklarla kaldırımlar aracılığı ile fonksiyonel bağlantısı olan küçük ticaret birimleridir. Bu alanlar mahalleler içerisinde köşe binaların zemin katında ticari birimler olarak tasarlanacaktır. Şekil 40-41: Köşe Ticari Kullanımlar-Konut Alanları İlişkisi
4.2.6. Diğer Tasarım Elemanları Ticari alanlar mevsime göre tasarım elemanlarıyla desteklenecektir. Mevsimsel koşullar için ( yağmur gibi) ticari birimler arkadlı yapılar şeklinde tasarlanacaktır.
Şekil 42: Ticari Birimler Tasarım Elemanları
Şekil 43: Arkadlı Ticaret Binaları
4.2.7. Cephe Sağlıklaştırma Ana yaya yolunda bulunan mevcut ticari kullanımlara cephe sağlıklaştırılması yapılacaktır. Yayalara görsel estetik sağlaması için ana yaya yolundaki ticari binaların renk uyumlarına ve tabelaların uyumlu olmasına dikkat edilecektir.
4.3. KAMU ALANLARI 4.3.1. Kamu Alanları- Yeşil Sistem Kamu alanlarının bahçe sınırları ve duvarları kaldırılarak yeşil alanların bütünleşmesi sağlanacaktır.
Şekil 44: Kamu Alanları Bahçe Sınırları
4.4. KONUT ALANLARI 4.4.1. Konut Alanlarının Konumu Konutlar deniz ve dere manzarasını engellemeyecek şekilde konumlanacaktır.
Şekil 45: Konutların Birbirlerinin Manzarasını Engellememesi
Şekil 46: Yamaçta Konutların Birbirlerinin Manzarasını Engellememesi
4.4.2. Yeni Yapılar Yeni yapılan binalarla Ordu’nun kimliğine ve karakterine uygun malzeme seçimine dikkat edilecektir. Mevcut yapı desenleri ve binaların ve dış mekanların “ritminin” korunması sağlanacaktır.
4.4.3. Farklı Konut Tipolojileri Farklı konut alanları ve tipleri farklı gelir gruplarını bir araya getirecek şekilde düzenlenecektir. 4.4.3.1. Ana yaya yolu üzerinde ticari kullanımlar süreklilik sağlamak ve yaya yollarını tanımlamak amacı ile blok nizam olacaktır.
Şekil 47: Blok Nizam Ticari Kullanımlar
Şekil 48: Blok Nizam Ticari Kullanımlar- Yaya İlişkisi
Resim 4: Kopenhag Strøget, Yaya Yolu- Ticaret Kullanımları
4.4.3.2. Yoğun konut alanları avlulu konutlar şeklinde, merkez, alt merkez ve istasyon çevresinde konumlanacaktır. Avlulu binalar şeklinde tasarlanacaktır. Orta- büyük aileler ve yüksek-orta gelir grubuna yönelik konutlar şeklinde tasarlanacaktır. Şekil 49: Avlulu Konut Düzeni
4.4.3.3. Orta yoğunluklu konut alanları bitişik nizam, küçük-orta aileler, gençler ve orta gelir grubuna yönelik olarak tasarlanacaktır.
Şekil 50: Bitişik Nizam Konut Düzeni
4.4.3.4. Düşük yoğunluklu konut alanları ayrık nizam olarak tasarlanacaktır. Düşük gelir grubuna yönelik konutlar olacaktır.
Şekil 51: Ayrık Nizam Konut Düzeni
4.4.3.5. Kent çiftlikleri tarımsal üretimin yapılacağı alanlardır. Konutların bahçelerinde tarımsal üretim yapılacak şekilde tasarlanacaktır.
Şekil 52: Çiftlik Evleri
4.4.4. Restorasyon Özellikle kent merkezinde bulunan tarihi ve mimari değer taşıyan yapılara restorasyon kültürel yapıyı korumak ve kent merkezini canlandırmak amaçlı restorasyon uygulanacaktır. 4.4.5. Entegre Dolgu Mevcut konut dokusu ve kentsel arazi daha verimli şekilde kullanılacak ve boş alanlar değerlendirilecektir. Bu alanlar mevcut konut dokusuna, mahalle yapısına ve sokak yaşantısına uygun olarak kurgulanacaktır.
4.4.6. Kırsal Yerleşmeler Tarımsal üretim yapıldığı için geniş parsellerde bağ-bahçe nizamı önerilecektir. Tarımsal üretimin verimliliğini arttırmak için konutlar güneşe göre konumlanacaktır.
4.5. SANAYİ ALANLARI 4.5.1. Sanayi Alanlarının Konumu Sanayi alanlarının kıyılara zarar vermemesi için suya yaklaşma sınırı belirlenecek ve tampon yeşil bantlarla koruma sağlanacaktır.
Şekil 53: Kıyı- Sanayi İlişkisi
5.
MAHALLELER
5.1. Karma Kullanımlı ve Kompakt Mahalleler Mahalle merkezlerinde yüksek yoğunluklu konut alanları, ticari alanlar, kamusal kullanımlar ve parklar teşvik edilecektir. Böylece mahalle sakinlerinin bu kullanımlara kolay erişimi sağlanacaktır. Şekil 54: Karma Kullanım Mahalle Düzeni
5.2.
Karma Kullanım – Yürüyüş Mesafesi Karma kullanım oluşturularak konut alanlarının ticaret, okul ve perakende alanlarına 10 dk. yürüyüş mesafesi içinde olmaları sağlanacaktır.
Şekil 55: Yürüme Mesafesi
5.3.
Sokaklar Sokaklar bir koridor boyunca sonlandırılmış görünüm sağlayacak ve mahalle sakinlerinin mahalle içinde kendilerini yönlendirmelerine yardımcı olmak amacıyla simgesel binalarla yön bulmalarına yardımcı olunacaktır.
5.4.
Açık Alanlar Mahalle sakinlerinin bir araya gelip toplanmalarını sağlamak amacıyla mahallelerde küçük yeşil alanlar, parklar ve açık alanlar oluşturulacaktır.
5.5.
Sokak Mobilyaları
Kaldırım, sokak mobilyaları ve aydınlatmalar sürekli olacak ve cadde - blok karakteri ve hiyerarşisi ile uyumlu olacaktır.
SONUÇ
Kıyı kentlerinde, kıyı kent bağlantısı bu tasarım ilkeleri göz önüne alındığında gerçekleştirilmiş olacaktır. Konut ve çalışma alanları yaya, bisiklet ve yeşil yollarla sokaklara, sokaklar yaya ve bisiklet yollarıyla mahallelere de bağlanmıştır. Mahallelerin de yaya, bisiklet, gezinti ve yeşil yollarıyla birlikte kentin önemli alanlarına yani iskele, meydan, deniz ve dere kıyıları, rekreasyon alanlarına bağlantısı sağlanmıştır. Böylece kent bütününde yaya- bisiklet yolları, doğa, yeşil alanlar, kullanımlar ve kıyı arasında birbirleriyle entegre olan ilişki kurulmuştur. Kıyıla kullanımları aktif hale getirilmiş, kent yaşamına entegre edilmiş, kıyı ile olan ilişkiler sürekli hale getirilmiş ve kıyıların görsel ve mekânsal kalitesi artmıştır. Böylece, su-yeşil-insan bütünlüğü ve sürekliği kurulmuştur.
KAYNAKLAR
Byrne,J. & Sipe, N. ,2010, Green and open space planning for urban consolidation – A review of the literature and best practice
Davies- Llewelyn, Urban Design Compendium, English Partnerships, The Housing Corporation
Waterfront Design Guidelines, Juneau, Alaska, 2008
Jason Byrne and Neil