interview
‘Van betekenis zijn is een basisbehoefte van ieder mens’ Interview met schrijver en vluchteling Zahed Nurin tekst Hans de Jong fotografie Marijke Keijzer
Zahed Nurin moest eind jaren negentig uit Afghanistan vluchten. Hij vertelt over zijn werk, zijn verlangen om mensen te helpen en is vooral dankbaar dat hij hier mag zijn. Zijn optimisme spreekt uit een gedetailleerd en eenvoudig idee over de wijze waarop mensen betekenis aan hun leven kunnen geven. Zijn vlucht heeft mede zijn manier van denken bepaald. Zahed: ‘Ik ben met mijn vrouw, vader, zusje en een zus met twee kinderen gevlucht. Mijn moeder en mijn broertje zijn in Afghanistan achtergebleven. Dat was vreselijk, maar het kon niet anders. We voelden ons machteloos. We hadden al heel lang plannen om uit Afghanistan weg te gaan, eerst nog wat vaag, later concreter. Mijn familieleden waren gemarteld en mijn oom werd vermoord tijdens het schrikbewind. Je staat op zo’n moment oog in oog met de dood. Vluchten wordt de enige uitweg. Het begint met een gedachte. Je groeit er naartoe. Het wordt werkelijkheid als je in het busje stapt. Bij de Pakistaanse grens kreeg ik een schuldgevoel, het gevoel dat mijn land mij nooit zal vergeven. Ik dacht: ik laat mijn land in de handen van mensen zonder hart. Dat was een innerlijke strijd. Op het vliegveld werd het nog moeilijker. Ik was vreselijk bang. Ik moest liegen, ik had een vals paspoort. De man die mijn paspoort controleerde, ondervroeg mij; hij probeerde te ontdekken of het paspoort vals was. Dan denk je alleen maar aan overleven. Nu wordt het langzamerhand gemakkelijker om erover te praten.’ 14
De Stroom | nummer 7 | 2015
De draad weer oppakken Het verlangen dat vluchtelingen naar vrijheid hebben, kan Zahed goed begrijpen: ‘Heel lang probeer je je geluk te bereiken, maar daarvoor moet je in een land wonen met vrijheid en gelijkwaardigheid.’ Dat heeft hij in Nederland gevonden. Ondanks het feit dat hij hier ontredderd aankwam, wist hij de moed te vinden om de draad van een nieuw leven op te pakken. ‘Ik heb hier heel veel liefde ontvangen, van allerlei mensen. Ik kreeg weer vertrouwen. Dat geeft me hoop. Ik kon gaan studeren voor maatschappelijk werker en vond werk in de pleegzorg. Ik begeleid nu gezinnen uit verschillende culturen. Het zijn echte ontmoetingen waaruit automatisch verbondenheid ontstaat.’
Je moet iets hebben om overeind te komen als je veel meemaakt
Toch lijkt het een raadsel hoe Zahed kon omschakelen van een leven in een land in oorlog naar een leven in Nederland. Pijn heeft een functie ‘Als je veel meemaakt, moet je iets hebben om overeind te komen. En ik heb hier in Nederland veel mensen gezien met een groot hart. Het begint met vertrouwen. Het kleine restje vertrouwen dat ik in mensen had, heb ik
Zahed Nurin: ‘Mensen zijn in de wereld om liefde, tederheid, vreugde en wijsheid te verspreiden. De basisbehoefte van ieder mens is om mooie dingen te doen en van betekenis te zijn voor anderen. Daartoe is iedereen in staat.’
De Stroom | nummer 7 | 2015
15
interview
Een brug bouwen Gedurende de achttien jaar die hij in Nederland woont, heeft hij een boek geschreven: Bitterzoete thee1. Daarin vertelt hij de waargebeurde geschiedenis van een familie die vlucht uit Afghanistan. Het boek is in juni van dit jaar verschenen en gepresenteerd in Arnhem en Utrecht. Zahed laat hierin zien wat mensen in Afghanistan doen uit liefde en haat, wat hun dromen en nachtmerries zijn en hoe wreed de oorlog is. ‘Ik wil met dit boek een brug bouwen tussen het ruige, stoffige Afghanistan, waar ook kleurige bloemenvelden zijn en Nederland, waar mijn familie en ik de kans kregen een nieuw leven te beginnen. Zo kan ik misschien iets van het wantrouwen wegnemen.’
Bibliotheek van Arnhem, een plek waar Zahed zijn boeken schrijft
gebruikt. Dat bouw ik uit. Ik heb veel pijn geleden, in mijn lijf en in mijn hart. Pijn heeft een functie. Wie anderen onderdrukt, ervaart ook pijn. Maar velen zijn zich daar niet van bewust. Pijn is bedoeld om je wakker te schudden. Pijn is een cadeautje en een middel om je menselijkheid te ontdekken. De oorlog in Afghanistan veroorzaakt veel pijn, vooral bij de agressoren. Ze zijn zich er nog niet van bewust, maar ze krijgen wel psychische problemen. Ik ben er zeker van dat ze nachtmerries hebben. Ze zijn nog niet wakker geworden. Je kunt alleen zelf je pijn helen. Normaal is dat je je mens-zijn op heel jonge leeftijd ontdekt. Normaal is ook dat je je verantwoordelijkheid voor je medemens al jong leert ontdekken. Daar ga ik van uit. Dat geeft me hoop.’
De oorlog
veroorzaakt veel pijn,
vooral bij de agressoren
16
De Stroom | nummer 7 | 2015
Kracht doorgeven Zahed zet deze visie in bij zijn werk in de pleegzorg. Hij komt daar allerlei problemen tegen. Je zou verwachten dat hij daardoor in een depressie zou raken na alles wat hijzelf heeft meegemaakt. Maar het tegendeel is waar. Zahed: ‘Ik begeleidde een tienermoeder. Ik las een gedicht voor, waarin ik haar koninklijke hoogheid noemde: “Jij hebt veel kwaliteiten; neem de stappen die nodig zijn!” Ik heb plannen met haar gemaakt in het kader van haar verantwoordelijkheid als moeder. “Jij bent van grote betekenis voor je baby, word echt moeder!” Ik krijg daar zelf kracht van. Over die kracht kan ik anderen vertellen. Ik kan dat doorgeven. En ik zoek zelf kracht om van betekenis te kunnen zijn. Als je als hulpverlener zekerheid uitstraalt, voldoe je aan de wet van zaaien en oogsten. Het is als met een plant. Die moet je water geven en verzorgen. Het kost tijd om hem te zien groeien en bloeien.’
Het boek moest er komen Het was voor hem niet gemakkelijk om een boek te schrijven in het Nederlands. Hij heeft er tien jaar over gedaan. ‘Ik hield vol. Ik wilde dit boek schrijven. Schrijven is mijn passie, maar ik kende de regels voor het schrijven van een roman niet. En ik had moeite met de grammatica. Voor ieder onderdeel van het boek vond ik iemand die me hielp. Ik kreeg er zoveel vrienden door. Leraressen die me leerden hoe ik literatuur moest schrijven, mensen die aangaven wat ik moest herschrijven en die grammaticale fouten verbeterden. Een vriend las me mijn verhaal voor en wat niet goed klonk, hebben we veranderd.’ Mens-zijn is schoonheid Zahed trekt als conclusie: ‘Als je vertrouwen schenkt, krijg je veel hulp.’ Hij ziet de mensheid eigenlijk als één lichaam: ‘Als een ander iets leuks of goeds doet, word je daar zelf blij van. Doe je iemand pijn, dan doe je jezelf pijn. Mens-zijn is schoonheid. De basisbehoefte van de mens is het gevoel om mooie dingen te doen, om te scheppen. Daartoe is iedereen in staat. Maar oordeel niet te snel over iets wat niet goed is of niet goed gaat. Misschien moet iemand eerst wakker worden. Een mens kan terugkijken op
Door vertrouwen te schenken,
krijg je veel hulp
zijn leven en zijn daden. Dat is het grote verschil met andere levensvormen. De meeste mensen voelen van nature hun verantwoordelijkheid voor anderen. Zie je die niet, dan voel je pijn en verdeel je de wereld in goed en slecht. Maar doe dat niet. Want daarvoor heeft het leven je niet geschapen. Als je over een ander oordeelt, oordeel je eigenlijk over een deel van jezelf. Voor mij is de ontmoeting met anderen belangrijk, daardoor krijg ik vertrouwen. Ik leer van ontmoetingen. Mijn boek is een ontmoeting. Anderen ontmoeten mij in mijn boek. Een lezer kan mijn pijn voelen. Misschien wordt dat hun cadeautje.’
Als je over een ander oordeelt, oordeel je over een deel van jezelf
1
Bitterzoete thee, Zahed Nurin, uitgeverij Kontrast, 2015
Schrijver Hans de Jong over zijn ontmoeting met Zahed: ‘Deze man heeft op mij een onuitwisbare indruk gemaakt. Hij is vriendelijk en rustig en dwingt respect af door de bescheiden en toch duidelijke manier waarop hij vertelt. Hij kijkt me vol vertrouwen aan. Het is wonderlijk dat hij, na zoveel ontberingen in Afghanistan en zijn vlucht uit dat land, nu met zo veel vertrouwen in het leven staat. Ik kan me goed voorstellen dat hij in zijn werk mensen met problemen rust kan geven. Want hij kan goed luisteren en neemt de dingen die hem verteld worden met aandacht op. Na een gesprek van anderhalf uur neem ik afscheid van hem als van een goede vriend.’
De Stroom | nummer 7 | 2015
17