Zbakia:
Kaixo lagunok! Hemen gaude berriro. Gure aldizkariaren hemeretzi alea argitaratu dugu, ahalegin handiz. Aldizkaria zuen gustokoa izatea espero dugu. Ondo pasa!
1 2 4
10 11
16 17 18 20
1
Editoriala. Liburu Eguna. Ba al zenekien?; Materia. Ameriketako Estatu Batuak. Perretxikoak. PokĂŠmon. Animaliak; Kanidoak. Txakurra. Azeri artikoa. Orka. La Edad de Hielo. Futbola. Papiroflexia: puxika Entretenigarriak.
19
Antton Irusta, ipuin kontalaria eta idazlea
Rosa MartĂnez, ipuin kontalaria
2
Amak eta ipuin kontalariak ! Frances Egerer
Jesica Fernandez
Nerea Larrinaga
3
IKASLEEN ANTZERKIAK 6.B : Patxizuri eta zazpi erraldoiak
6.B : Liburu magikoa
4
Ikasleak. Ipuinen elkartruke
5
MATERIA
Dena dago materiaz egina. Edozein objektu, substantzia, gai kimiko zein material materia da. Gauza nabarmenak ez ezik, esaterako, orri honetako papera edo hitzak zein marrazkiak osatzen dituen tinta, beste hainbat gauza ere biltzen ditu: ikusi ere ezin daitezkeen hauts izpiak, etxe eta autoak, zuhaitzak eta gure gorputza bezalako bizidunak, Lurreko harkaitzak, zeruko hodeiak eta inguratzen gaituen aire ikusezina. Gainera, Lurraz kanpoko substantziak ere materiaz osatuta daude. Nola da posible tximeletak, harri puska bat bezalakoa izaki, espazioan burrunba egitea? Biak atomoz osatuta daude. Tximeleta materia biziduna da; harria, ordea, materia bizigabea. Informazio iturria: Zientzia eta Unibertsoa . Ttarttalo Argazkia: elbosqueanimao.blogspot.com
Egilea: Eneko Aced
6
AMERIKETAKO ESTATU BATUAK
Azalera handiko herrialdea da: ekialdean, Ozeano Atlantikoarekin egiten du muga, menbedaldean, berriz, Ozeano Barearekin. 50 estatuk osatzen dituzte Ameriketako Estatu Batuak; horien artean, Alaska (Kanadako ipar-menbedaldean), eta Hawaii uharteak. Appalache mendiek Estatu Batuetako ipar-ekialdetik hegoaldera bitarteko lurrak hartzen dituzte, eta baso ugari daude bertan. Appalacheetatik ipar-menbedaldera Aintzira Handiak daude. Aintzira horiek barnealdeko itsasoak dira: glaziazio garaian eratu ziren eta urtzaldian bete ziren urez. Ekialdean, itsasertzeko lur behereak daude, eta zenbait hiri sortu zituzten han, hala nola, New York, Boston eta Washington. Informazio iturria: Munduko atlasa. Ttarttalo Argazkia: es.omnidrems.net
7
Egilea: Ander Nieto
Perretxikoak mota askotakoak izan daitezke; niskaloa, cantharellus , boletus, amanita muscaria eta askoz gehiago ‌Pagadietan, hariztietan‌ aurkitzen dira perretxiko gehienak.
Perretxikoak hartzeko pausu hauek bete behar dira; 1. pausua: Zazkiak eraman behar dira eta ez poltsak. Badakizue zergatik?. Poltsak eramaten ba ditugu esporak ez dira lurrean jauziko eta orduan hurrengo urtean ez dira perretxikoak egongo. 2. pausua: Lurra apur bat bustita egon behar da . 3. pausua. Ez hartu perretxikoren lamelaz eta esporak kolore arraroa badute, pozoitsua izan ahal delako. Eta gauza bera, insekturen bat badauka. 4. pasua. Ziurtatu hartzen duzun perretxikoa pozoitsua ez izatea. Beraz, ez hartu ez baduzu ezagutzen. 5. pausua: Etxera heltzen zarenean perretxikoak garbitu behar dituzu. Argazkiak: urbasaabentura.com (goikoa) eta nuestrascaminatas.com (behekoa)
8
Niskalo Perretxiko hau niskalo deitzen da. Ez da pozoitsua jangarria baizik eta gainera, perretxiko hau leku askotan aurkitu ahal duzu. wikipedia
Cantharellus Ez da pozoitsua oso ona eta sapore onekoa baizik. Perretxiko hauek aurkitzeko leku hotzetara joan behar duzu.
Zientzia.eus
Amanita muscaria Oso pozoitsua da, pozoitsuena seguru asko, ezin da jan. Eskerrak, oso zaila dela aurkitzea. Wikipedia
Egilea: Jugatx Cacheda
9
Pokémon Hemen dituzue nire gustukoenetariko Pokémon bi. Oso zaila denez izenak, mugimenduak, biografiak eta abar euskaraz adieraztea, gaztelaniaz idatzi dizkizuet. Espero dut zuen gustukoak izatea!
GARDEVOIR Psíquico
Hada
Movimientos: Psíquico
80/100
Campana cura
Recupera PS en el Pokémon rival.
Hoja Mágica
85/90
Confusión
70 /90
Ataque psíquico que puede producir confusión.
Gardevoir es el Pokémon Envolvente. Los Gardevoir son de tipos (de tipo
hasta Quinta Generación) y de color blanco.
Gardevoir es capaz de leer el futuro. Si siente que su Entrenador está en peligro inminente, dicen que libera automáticamente toda su energía psicoquinética.
CELEBI Tipos:
Pokémon:
Viajetiempo
Color:
Verde
Altura:
0.6 m.
Peso:
5 kg.
Celebi es el Pokèmon Viajetiempo. Los Celebi son de color verde. Este Pokémon vino del futuro haciendo un viaje en el tiempo. Hay quien piensa que, mientras Celebi siga apareciendo, hay un futuro brillante y esperanzador. Informazio iturria: Pokemon.wikia.com
Egilea: Eneko Aced
10
Argazkiak; 1.ign.com 2. pokemon.wikia.com
KANIDOAK
KANIDOAK Kanidoen familian otsoak, azeriak eta likaonak daude. Gure etxeko txakurrak otsoetatik datoz. Felidoak bezala, kanidoak ehizarako prestaturik daude. Zango luze eta indartsuak dituzte, eta haiekin denbora askoz janari bila ibili daitezke. Ahoarenkin animalia txikiak harrapatzen dituzte, edo aurreko atzaparrekin eraso egiten diete lehenik. Harrapakin handiagoei jarraitu eta gero lurrera bota eta hil egiten dituzte.
Informazio iturria: Anmaliak. Gazteentzako entziklopedia ilustratua. Ttarttalo. Argazkiak: www.bioenciclopedia.com (ezkerra) eta www.upsocl.com
Kanidoak ingurune ezberdinetara erraz moldatzen dira, eta, horregatik, toki beroetan eta hotzenetan ere bizi daitezke. Bestalde, felidoek baino dieta zabalago dute, eta, haragiaz gain, topatzen duten ia guztia jaten dute, arrainak, fruituak eta intsektuak barne. Kanido gehienak familiatan bizi dira. Azeri artikoek bizitza osoan irauten duten bikoteak osatzen dituzte.
Egilea: June Mezo 11
Arkeologiari esker badakigu “gizakiaren lagun onenak�, txakurrak, gure alboan bizitzen badaramatzala gutxienez 10.000 urte. 400 bat txakur arraza daude; argazkietan dauzkazu horietako batzuk. Txakur arraza batzuen arbasoa otsoa litzateke eta beste batzuena txakala. Txakurrak bere arbasoen ezaugarrietako batzuk kontserbatu ditu (adibidez, begi-nini biribila, aparteko usaimena eta letagin sendoak) eta haiek ez zituzten batzuk bereganatu ditu (zaunka egitea, normalean belarri eroriak edukitzea). Mundu guztian zabaldurik dago. Erraz etxekotzen da eta era askotako lanetarako erabiltzen da. Arrazen arabera batzuk hobeto egokituak daude ehizarako, etxea zaintzeko, artzaintzarako, konpainiarako, itsuak gidatzeko, sorospen edo sabalmendu ekintzetarako, poliziari laguntzeko, etab. Txakurra animalia adimentsua da eta, sarritan, oso maitekorra.
Informazio iturria: Animaliak. Ttarttalo 12
Argazkiak: animaltheory.blogspot.com
Txakurra da katuaren arerio nagusia. Seguru asko behin baino gehiagotan ikusiko zenuen katua txakurrari ihesi agudo asko zuhaitzen baten gainera igotzen. Halere, kasu batzuetan (batez ere kumeak zirenetik elkarren ondoan haziak badira), txakurra eta katua ongi konpontzen dira eta gerta liteke inoiz adizkide banaezinak izatea ere. oTxakur emeak 5etik 10erainoko kume kopurua egiten du 2 hilabeteko ernaldia-
ren ondoren. Txakurkumeak zenbat eta gazteago hartu hezteko, orduan eta hobe. Normalean 7-12 aste dituztela erakusten zaie, aurrena, garbiak izaten, hau da, beren egin beharrekoak edozein lekutan ez egiten; gero,kasu batzuetan, trebatu egiten dira. Obedientzia oso garrantzitsua da batez ere txakur handientzat, esate baterako, artxakur alemana, doberman edo pitbull arrazakoentzat. Izan ere txakur horiek oso indartsuak baitira, eta indar hori, ongi gidatua ez badago, gizonaren kontra itzul liteke. “Arraza garbiko txakurrak� urte gutxiago bizi izaten dira besteak baino, hau da, arraza asko gurutzatzean ondorio direnak baino: arrazako txakurrak 10 bat urte bizi izaten dira, hala ez direnak berriz 20 urtera irits daitezke.
Egilea: Nerea Calvo 13
Azeri artikoa ilaje zuria edukitzen du neguan eta marroia udan. Bere larru bikaina oso preziatua da eta horregatik ehizatu ohi dute tranpa-jartzaileek larrua saltzeko. Azeri artikoa buztan luze eta harroa dauka eta hotz handiak hel-tzen direnean bufanda gisa erabiltzen du, edo lo egiteko mantan gisa. aldizkaria.elhuyar.eus
Usaimena zolia dauka; korrika oso bizkorra da eta igelari ona . Negu artikoaren hasieran, bikoteak eratzen dira eta bien artean habia prestatzen dute kumeak datozenerako. Belaunaldiz belaunaldi erabiltzen dira azeri zulo berberak eta badira batzuk 300 bat urte izango dituztenak. Kanido guztien artean azeri artikoa da txapelduna kumaldi ugariei dagokienez: batez beste 11 kume egiten ditu eta inoiz kopuru hori gehi daiteke 22raino. Eme jaioberriei titia ematen dien bitartean, arra arduratzen da ehizaz eta jatekoa etxera eramateaz (karaskari txikiak, txoriak, baiak eta haratustela). Bikoteak elkarrekin jarraitzen du 4 bat hilabetez , azerikumeek habia uzten dute arte. Gizakiaz gain,animalia honen arerio gaiztoenak otsoa, katamotza eta hartz zuria dira.
Egilea: June Masa 14
koldokoak2004b.blogspot.com
Informazio iturria: Animaliak. Ttarttalo
Orka ez da arraina ugaztuna baizik, balearen eta izurdearen ahaidea. Gainera, itsas ugaztun azkarrena da eta orduko 60km-ko abiadura lor dezake. Orka 10 metroko edukitzera irits daiteke. Normalean talde familiarretan ibili ohi da eta batzuetan hainbat familiaz osaturiko komunitateetan. Benetan harrapari izugarria da, eta merezimendu osoz eman ohi zaio “balea asesinoâ€? izengoitia. Era guztietako harrapakinak ehizatzen eta jaten ditu: arrainak, itsas txakurrak, mortsak, txibiak, pinguinoak‌ Mokado batean hartu eta osorik iresten ditu, mastekatu gabe. Inoiz izurdeei eta balea gazteei ere erasotzen die. Ez da gauza ezohikoa orka bat, hamar tona gihar eta gantz agerian dituela, izotz banku baten gainean ikustea, hango biztanleak ehizatzeko ahaleginetan. Orka kume jaioberria 200 bat kg-ko pisua izaten du eta 2,5 m-ko luzera. Kume bakar hori bere ama eradoskitzen (bularra ematen) du eta hainbat urtez ibiltzen da amarengadik urrundu gabe.
Egilea: Jugatx Cacheda 15
Informazio iturria: Nire entziklopedia. Animaliak.
Argazkiak: arenadelfines.com
La Edad de Hielo En la Edad de Hielo vivían estas especies; lobo, bisonte, oso carnívoro , indricotherium, caballo, mamut, tigre dientesde sable, ciervo, lycaon... El lycaon vive todavía en la sabana africana. El dientes de sable ha sido el felino con los colmillos más largos que ha existido. Entre ellos, el mordisco del smilodon aplastaba la tráquea y cortaba la yugular.
Smilodon; fósil y reconstrucción. Wikipediatik hartuta
Egilea: Jon Izkoa
Argazkiak: Dientes de sable. http://www.donde-viven.com/donde-vive-el-tigre-dientes-de-sable
16
www.centrepodomedic.com
Futbola taldekako kirol bat da, hamaika jokalari bi taldeen artean baloi esferiko batekin jokatua. Munduko kirolik hedatuena da; eta baita diru gehien mugitzen duen kirola ere. Futboleko jokalariei futbolari deitzen zaie. Mundu osoan, FIFA erakundeak kudeatzen du futbola, eta sei konfederaziotan banatuta dago: AFC, CAF, CONCACAF, CONMEBOL, OFC eta UEFA.
Egilea: Eneko Cuezva 17
cosasdelfutbol.es
Materiala •
•
Koloredun folio batetik ateratako lauki bat. Irudimena eta pazientzia.
1. Lehenengoz, tolestu erditik eta gero beste aldetik berdin.
2. Ondoren, ireki eta tolestu erpin bat punta kontrakoarekin. Ireki eta gero, berdin egingo dugu beste bi puntekin. 3. Orain, tolestu behar dugu berriro erditik eta, hartuko dugu zabalik ez dagoen puntatik, eta barrurantz sartuko dugu. Gauza bera egingo dugu bestearekin triangelua osatu arte.
18
4. Gero, hartu triangeluko irekita dagoen erpin bat eta goiko erpinara eraman. Egin gauza bera bestearekin errombo bat osatuz. Buelta eman eta egin berdin.
6. Ondoren, ireiko dugu erpin horiek eta bertikalki dauden erpinak beherantza eramango ditugu eta atzetik berdin egingo dugu.
5. Geroxeago, eromboa osatzen duen orizontalki erpin bat hartuko dugu eta erdirantz abiatuko dugu eta gero bestearekin berdin. Buelta eman eta egin berdin.
7. Itxi bostgarren atalean zabaldu ditugun erpinak.
8. Azkenik, zulo bat dagoen aldetik puts egingo dugu puxikaren forma euki arte. ETA BADAUKAGU GURE PUXIKA JOLASTEKO!!!
Egilea: Paula Renovales
19
BILA ITZAZU IRUDIEN ARTEAN DAUDEN 5 EZBERDINTASUNAK.
Egilea: Eneko Aced
EZETZ ASMATU ZEIN IRUDIA DAGOEN!
Egilea: Ander Nieto 20
ANIMALIAK
Egilea: Silvia Guisasola
Egilea: Nerea Calvo 21
GOITIK BEHERA ETA ESKERRETIK ESKUINERA HAMAR ANIMALIA AURKITUKO DITUZU.
E L
A
E
L
E
F
S
A
T
N T
Z X
A
I
D
I
A
H
I
E
I
A
A
R K
U
R
R
A
B
E
H
E
L
K
A
D
A
A
I
T
A
E K
22
O
R
A
T
U
A
N
A