Teknoloji ve Tasarim Öğretmen Kılavuzu by Göktuğ Koca

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI

İLKÖĞRETİM TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI VE KILAVUZU (6, 7 ve 8. Sınıflar)

DEVLET KİTAPLARI ..........., 2011

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Yolunda yürüyen bir yolcunun yalnız ufku görmesi kâfi değildir. Muhakkak ufkun ötesini de görmesi ve bilmesi lazımdır (1930).

Mustafa Kemal ATATÜRK

İLKÖĞRETİM TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU ÜYELERİ İlköğretim 6, 7 ve 8. Sınıflar Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı’nın hazırlanmasında; Musa ÖZEN, Engin Gürkan CİVANER, Abdullah BÜYÜKYILDIZ; Program Geliştirme Uzmanı Toper AKBABA, Serap YALÇIN GÜLER; Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı Çetin TORAMAN; Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Melek KARADAĞ görev almışlardır.

III

İÇİNDEKİLER TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI

VII

TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI

GİRİŞ

Niçin Teknoloji ve Tasarım Programı?

Teknoloji ve Tasarım Nedir?

Programın Genel Amaçları

Programın Vizyonu

Programın Yapısı

Programın Özellikleri

Öğretmene Öneriler

Velilerden Beklentiler

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

UYGULAMA ESASLARI

6. SINIF KUŞAKLAR VE ODAK NOKTALARI

7. SINIF KUŞAKLAR VE ODAK NOKTALARI

8. SINIF KUŞAKLAR VE ODAK NOKTALARI

TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI KILAVUZU

6. SINIF ETKİNLİKLERİ

İlk Adım

Düzen Oluşturalım

Düşünelim Çözelim

Hayallerim Çizgide saklı

Bulunan Eşyaları Sahiplerine Ulaştıralım

102

Tasarımımı Üretiyorum

118

Yapım Kuşağı Öğrenci Etkinlik Formları

133

7. SINIF ETKİNLİKLERİ

127

Birimden Bütüne

144

Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim

158

Üretiyorum

168

8. SINIF ETKİNLİKLERİ

186

Bütünde Farklılık

187

Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?

198

Nasıl Tanıtalım?

210

ÖĞRENCİ BAŞARISININ BELİRLENMESİ Öğretmen Not Çizelgesi EKLER

235 244 245

Tasarım ve Buluş Hikâyeleri

246

Bilim İnsanlarının Biyografisi

256

Yaratıcı Düşünceyi Uyaran Etkinlikler

291

GENEL BİLGİLER

296

İnovasyon

297

Özel Eğitime İhtiyacı Olan Öğrencilerin Eğitiminde Teknoloji ve Tasarım

310

Özel Eğitime İhtiyacı Olan Öğrencilerin Başarılarının Değerlendirilmesi

321

Teknoloji ve Tasarım İşliğinin Düzenlenmesi

323

TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİNİN UYGULANIŞINA YÖNELİK AÇIKLAMALAR

330

Düzen Kuşağına Yönelik Açıklamalar

334

Kurgu Kuşağına Yönelik Açıklamalar

335

Yapım Kuşağına Yönelik Açıklamalar

336

Ölçme ve Değerlendirme Etkinliklerine Yönelik Açıklamalar

338

Etkinliklere Ayrılacak Süreler

354

KAYNAKÇA

355

TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’na göre Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları: 1. Genel Amaçlar Madde 2: Türk Millî Eğitiminin genel amacı, Türk milletinin bütün fertlerini; 1. Atatürk inkılâp ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk milletinin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik; laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek; 2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek; 3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek, gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak; Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadî, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı seçkin bir ortağı yapmaktır.

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI

GİRİŞ Niçin Teknoloji ve Tasarım Programı? Günümüzde herkesin kabul ettiği kaçınılmaz bir gerçek vardır. O da çocuklarımızın yaşayacağı zamanın bizim yaşadığımız zamandan çok farklı olacağıdır. Bu noktadan hareket ettiğimizde çocuklarımızın kazanması gereken bilgi, beceri ve tutumlar da mutlaka farklı olacaktır. Araştırmalar, çocuklarımızın yaşayacağı zamanın en belirgin özelliğinin başkalarının ürettiklerini kopyalamak olmadığı gerçeğini ortaya koymaktadır. Gözlem, sorgulama, araştırma, değerlendirme ve yaratıcılık gibi tasarım ve teknoloji için gereken zihinsel süreçleri yeterince aktif hâle getirmeyen, tekdüze çalışmalarla, sadece el becerisini geliştiren yaklaşımlarla yarının dünyasında yaşayacak insanların beklentilerini karşılamak mümkün değildir. Bu amaçla çocuklar, ihtiyaçlar ortaya çıkmadan tahmin etme ve farklı sorunları yakalama, bunlara yaratıcı çözümler geliştirme, tasarım hâline getirme, tasarımın üretim aşamalarını belirleme ve üretme becerisi kazanmalıdır. Tüm bunların ışığında Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı’nın gelecek nesillerin yaşayacakları çağın ihtiyaçlarına cevap vermesi amaçlanmıştır. Teknoloji ve Tasarım Nedir? Günümüzde teknoloji; temel ve uygulamalı bilimlerin verilerinin yaratıcı süreçler içerisinde üretime dönüştürülmesini, kullanımını ve toplumsal etkilerinin çözümlenmesini kapsayan bir süreç olarak tanımlanmaktadır. Bu yaklaşım, teknolojinin toplumsal her türlü etkinliğin içinde bir süreç olarak

yer aldığı gerçeğini vurgular. Teknoloji, insan hayatının kalitesini artırmak amacıyla yaratıcılık ve zekânın; bilim, sanat, mühendislik, ekonomi ve sosyal çalışmayla oluşturulan bir bireşimidir. Herhangi bir şeyi daha iyi, daha hızlı, daha kolay, daha ekonomik ve daha verimli yapma girişimidir. Tasarım, zihinde canlandırılan biçimdir. Bu tanımlamada zihinsel süreçlerin kullanımı ön plana çıkmaktadır. Farklılıkları bulma, hayal kurma, sorgulama, yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme, akıl yürütme gibi üst düzey zihinsel süreçlerin tasarım yapmada önemli bir yeri vardır. Teknoloji ve tasarım ürün geliştirme sürecine yönelik olduğundan ve insan hayatını doğrudan etkilediğinden birlikte ele alınmalıdır. Teknoloji ve tasarım birbirini doğrudan etkileyen kavramlardır. İkisi arasındaki ilişki özne ile nesne arasındaki ilişki gibidir. Bu ilişkide öncelikli zihinsel süreç olarak yaratıcılık, karşımıza çıkmaktadır. Teknoloji ve tasarım ilişkisinin geliştirilmesi bireyin yaratıcılık düzeyinin geliştirilmesi ile mümkün olabilir. Yaratıcılığın geliştirilebilmesi dış uyarılara açık ve alıcı olmakla birlikte duygu, istek, hayal gücü ve iç tepkilerinin de bilincinde olmasını gerektirmektedir (Çellek T. 2003). Teknoloji ve Tasarım dersinin verileceği yaş grubunun en önemli özelliği, gruba ait olma ve grup üyeleri içinde etkili olma isteğidir. Bu durum yaratıcılığı engelleyen bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak uygun şekilde motivasyonun sağlanması, grup dinamiğinin, hayal gücünün ve iş birliğinin geliştirilmesi ve bunu sağlayacak öğretim süreçlerinin kullanılması bu durumu olumlu hâle dönüştürür.

Programın Genel Amaçları Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı’nı tamamlayan öğrencilerin; 1. Merak eden, soru sormaktan çekinmeyen, gözlem ve araştırma yapmaya hevesli bir kişiliğe sahip olmaları, 2. Çevresindeki olay ve mekânlar arasındaki ilişkiyi kendine has bir bakış açısıyla değerlendirmeleri, 3. Karşılaştıkları güçlükleri yenmek için özgün çözümler üretmeleri, 4. Öz güvenini, hayal gücünü ve estetik duygularını geliştirmeleri, 5. Kendisi ve çevresi ile barışık, rekabete ve yeni yaşantılar edinmeye açık olmaları, 6. Bağımsız olarak düşünebilme alışkanlığı edinmeleri, 7. Özgün tasarımlar ortaya çıkarmaları, 8. Aldığı kararları değerlendirmeleri ve sorumluluklarını taşımaları, 9. Gelecek ile ilgili kurgular yapmaları, 10. Teknolojik gelişmeler karşısında kendilerini yenilemeleri, 11. Duygu ve düşüncelerini farklı yollarla ifade etmeleri amaçlanmaktadır. Programın Vizyonu Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı’nın vizyonu, kendisinin ve toplumun yarınını daha yaşanabilir hâle getirmek için sorunların farkına varan, çözümler üreten, yaratıcı ve hayal gücü gelişmiş, düşüncelerini kurgulayan ve ifade eden, öğrenmeyi öğrenen, sorgulayan, girişimci, değişim ve gelişime açık sorumluluk bilinci gelişmiş bireyler yetiştirmektir.

Programın Yapısı Program, her biri 6, 7 ve 8. sınıfta devam eden üç kuşaktan oluşmaktadır. Bunlar; “Düzen”, “Kurgu” ve “Yapım” dır. Kuşaklara özgü her yıl için ayrı ayrı odak noktaları tespit edilmiştir.

Şekil 1: Programda yer alan kuşaklar

Bu kuşakların özelliklerini aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür: “Düzen” kuşağında öğrenciler; 

Düşünmeyi öğrenme ve yaşamlarındaki olaylara farklı açılardan bakarak değerlendirme anlayışı geliştirirler.



Doğadan, yaşamdan ve kendinden yola çıkarak mekân, yüzey, birim, tekrar, ritim, düzen, uyum, bütünlük, topluluk vb. kavramları yapılandırırlar.



Değişkenliği olmayan biçimleri (kare, yuvarlak, çizgi) kullanarak özgün düzenler (tasarım) oluştururlar.



Değişkenliği olmayan biçimlerle oluşturduğu düzende renk, yön ve oran kavramlarını ifade ederler.



Yaratıcılıklarını; gözlem, arama, sorgulama ve denemelerle öğrenme sürecinde geliştirirler.



Teknoloji ve tasarım kültürünün oluşması için gerekli zihinsel alt yapıyı oluştururlar. Tablo 1: “Düzen” kuşağı odak noktalarının sınıflara göre dağılımı

SINIFLAR

ODAK NOKTALARI

6. SINIF

“Düşünmeye İlk Adım”

7. SINIF

“Birimden Bütüne”

8. SINIF

“Bütünde Farklılık Oluşturalım”

“Kurgu” kuşağında öğrenciler; 

Yaratıcı düşüncelerini yaratıcı düşünmenin ilk basamağı olan düşünmeyi öğrenme yönünde adımlar atılan “düzen” kuşağındaki temel üzerine yapılandırırlar.



Merak ve hayal ettikleri ile değiştirmeyi, geliştirmeyi ve kolaylaştırmayı düşündüklerinden çözüme yönelik fikir ve hayal güçlerini yazarak, çizerek somutlaştırırlar.



Çözüme yönelik düşüncelerini başkaları tarafından doğru anlaşılmasını sağlayacak nitelikte çizer ve çevresiyle paylaşırlar.



Düşüncelerini yasal koruma altına alma süreçlerini fark ederler. Tablo 2: “Kurgu” kuşağı odak noktalarının sınıflara göre dağılımı

SINIFLAR

ODAK NOKTALARI

6. SINIF

“Düşünelim Çözelim”

7. SINIF

“Düşüncelerimizdeki Değişim ve Gelişim”

8. SINIF

“Düşüncelerimizi Koruyalım”

“Yapım” kuşağında öğrenciler; 

Diğer kuşaklarda geliştirdikleri becerilerini somut bir ürünle ortaya çıkarmada kullanırlar.



Çevrelerindeki oluşumları gözlemleyerek olanlar ile olması gerekenleri fark ederler.



Tasarım sürecini, sorunların çözümü için uygulayarak somut tasarımlar yaparlar.



Tasarımlarını tanıtmaya yönelik etkinlikler planlayarak gerçekleştirirler.



Ürünlerinde gerekli gördükleri inovasyonu yaparlar. Tablo 3: “Yapım” kuşağı odak noktalarının sınıflara göre dağılımı

SINIFLAR

ODAK NOKTALARI

6. SINIF

“Nasıl Üretelim?”

7. SINIF

“Üretiyoruz”

8. SINIF

“Üretelim Tanıtalım”

Şekil 2: Programın genel yapısı

Programın Özellikleri Program; 1. Öğrencilerin gelişim düzeyi, ilgi, yetenek, ihtiyaç ve beklentilerine uygun olarak hazırlanmıştır. 2. Sarmal program anlayışına uygundur. 3. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından kabul edilerek yayımlanmış (İlköğretim 1–8 Türkçe, Hayat Bilgisi, Matematik, Sosyal Bilgiler, Fen ve Teknoloji) dersler için kabul edilen ortak becerileri içermektedir. 4. Uygulamada, öğrenciyi aktif bir katılımcı ve sorunları araştırıcı birey hâline getiren, öğrenci merkezli yaklaşımı esas almıştır. 5. Kuşakların odak noktalarına yönelik sınıf, grup ve bireysel etkinlikleri içermektedir. 6. Öğrencilerin kendilerine olan öz güvenlerini geliştirebilmeleri, durumlara farklı açılardan bakmaları ve farklı çözümler önerebilmeleri amacıyla bilim adamları ve mucitlerin biyografilerine, inovasyon ve buluş hikâyelerine yer vermektedir. 7. Sınıfta yapılacak etkinliklerin öncesinde, öğrencilerin yaratıcılıklarını harekete geçirmek amacıyla uyarıcı yöntemlere yer veren etkinlikleri kapsamaktadır. 8. Öğrencilerin bireysel beklenti, ihtiyaç ve ilgilerine göre şekilleneceği için esnek bir yapıya sahiptir. 9. Sonuç değerlendirmeyle birlikte süreç değerlendirmeyi de öngörmektedir.

Öğretmene Öneriler Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı’nın başarıyla uygulanabilmesi için temel aldığı anlayışların, öngörülen kazanımların ve etkinliklerin, uygulayıcı öğretmenler tarafından anlaşılması ve sınıf ortamında gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla öğretmen; 1. Öğrencilerin yaratıcı, biricik, hayal kuran, estetik duyarlılığa sahip bireyler olduğu kabulünden yola çıkarak onları geliştirmeyi amaçlar ve her öğrencinin yaptığı işe kıymet verir. 2. Öğrenme ortamını yaratıcı düşünceye teşvik edici, uyarıcı ve yeni fikirler oluşturmaya yöneltecek özellikte düzenler. 3. Öğrencilerle olan iletişiminde olumlu ifadeler kullanır. 4. Öğrencilerin etkinlik sürecinde ortaya çıkardıkları ürünleri birbirleriyle kıyaslamaz ve her çalışmayı kendi şartları içinde kabul eder. 5. Öğrencilere soru sorma fırsatı verir ve onların sorulara çok yönlü cevaplar aramalarını sağlar. 6. Yeni ve orijinal çözümleri olumlu karşılar. Öğrencileri tek tip çözüm üretmek yerine daima alternatif çözümler bulabilmeleri için destekler. 7. Yaratıcılık ve karar verme becerisinin geliştirilmesi açısından gerçekleştirilecek etkinliklerin öğrenciler tarafından başlatılmasını sağlar. 8. Öğrencileri tasarımlarını gerçekleştirmeye yönelik ihtiyaç duyacakları değişik materyallere yönlendirir. Öğrencilere yeni mekân ve materyalin özelliklerini, kullanılış şekillerini ve güvenlik kurallarını anlatır.

9. Odak

noktalarında

gerçekleştirilecek

etkinliklerin

genel

süre

planlamasını

zümre

öğretmenleriyle birlikte yapar. Bu planlamada etkinliğin nitelikleri, öğrenciler arasındaki bireysel farklılıkları ve sınıfın genel düzeyini dikkate alır. Etkinliklerin uygun hızla ilerlemesini sağlar. Çalışmasını arkadaşlarından önce bitiren öğrencileri farklı çalışmalara yönlendirir. 10. İyi bir gözlemcidir. Derse öğrenci katılımını sağlamak için sorular sorar. Ezberlemeyi vurgulamak yerine öğrencinin gözlem yapmasına, sorunları incelemesine, araştırmaya yönelmesine, düşünmesine, eleştirmesine, kararlar vermesine ve yaratıcı çözümler üretmesine yardımcı olacak türde sorular kullanır. 11. Ders için etkinlik öncesi önerilen kaynaklardan, uygun öğretim araç ve gereçlerinden (görselişitsel araçlar, örnekler, modeller, filmler, referans kitaplar, broşürler, tebeşir tahtası, tepegöz saydamları, uygun ders yazılımları, bilgi ve işlem yaprakları vb.) yararlanır. 12. Öğrencilerin yorum ve sorularına önem verir. Öğrenci cevaplarını olumlu bir tavırla karşılar ve onları dikkatli biçimde dinler. Öğrencilerin ortaya koyduğu öneri ve çizimler hakkında olumsuz eleştiride bulunmaz, bu tür eleştirilerin yapılmasına fırsat vermez. Gerektiğinde öğrencilere dönütler sağlar. Onları yönlendirici, onaylayıcı ve bilgilendirici dönütler verir. 13. Öğrenciler beklenen davranışları gösterdiğinde sözlü ve sözsüz ifadelerle pekiştirir. Uygun olmayan tutumlar gösterdiğinde yalnızca o tutumla ilgilenir, öğrenciyi yargılamaktan kaçınır. Sabır ve anlayış gösterir. 14. Öğrencilere öğrendiklerini uygulama fırsatı tanır. Öğrencilerin diğer derslerde öğrendikleriyle bağlantı kurmalarına yardımcı olur. Her öğrencinin ayrı bir birey olduğu gerçeğinden hareket eder. Öğrencilerin her etkinlikte aynı başarıyı göstermesini beklemez. İlgi duydukları ya da yatkın oldukları alanlarda çalışmalarını teşvik eder.

15. Öğrencilere tasarım etkinliklerinde destek olur, cesaret verir. Başarılarının artarak devam etmesini sağlar. 16. Ders etkinliklerini işlikle sınırlandırmaz. Programda yer alan etkinliklerin çevreye açılım göstermesine dikkat eder. 17. Öğrencilerin çalışmalarını, yazacakları günlükle haftalık olarak takip eder. Öğrencileri sonuca ulaşmada yönlendirir. 18. Ürüne yönelik tasarım etkinliğinde öğrencileri, olası kaynakları değerlendirebilme alışkanlığı kazanabilmeleri için artık malzemeler kullanmaya yönlendirir. 19. Öğrencilerin çalışmalarını değerlendirirken tek bir yönteme ya da araca bağlı kalmaz. Programın değerlendirme bölümünde verilen sonuca ve sürece dayalı değerlendirme formlarından etkin şekilde yararlanır. Öğrencilerin kendi kendilerini değerlendirmelerine fırsat verir.

Öğrencinin

dersteki

çalışmalarının

tümünü

dikkate

alarak

gelişimlerini

performanslarını bütüncül şekilde değerlendirir ve geri besleme yapar. 20. Öğrencilerin etkinliklerini sergilemeleri için uygun ortam sağlar. 21. Her öğretim yılı sonunda Teknoloji ve Tasarım dersinde yapılan uygulamaları tanıtmak ve öğrencilerin başarısını velilerle paylaşmak için düzenlenecek “Teknoloji Şenliği”ne tüm öğrencilerin katılımını sağlar.

Velilerden Beklentiler Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı’nın temel beklentisi, kendisinin ve toplumun yarınını daha yaşanabilir kılmak için görüş ve anlayış geliştirmiş bireyler yetiştirmektir. Bu anlamda öğrenci velilerinden Teknoloji ve Tasarım dersine karşı olumlu tavır göstermeleri beklenmektedir. Bunun, öğrencilerin başarısına ve bireysel gelişimine önemli bir katkı sağlayacağı unutulmamalıdır. Veliler öğretmenden gelen bilgilendirme doğrultusunda hareket etmelidirler. Bu amaçla veliler; 1. Programdaki etkinliklerin öğrencilerin bireysel yaratıcılığını geliştirmeyi amaçladığının farkında olmalıdır. 2. Öğrencilerin tasarım çalışmaları sırasında ortaya koyduğu düşüncelerini olumlu yönde desteklemeli ve onların düşüncelerini kısıtlayan tutum ve ifadelerden kaçınmalıdır. 3. Öğrencilerin tasarım etkinliklerine yönelik yaptıkları gözlem, inceleme, araştırma ve görüşmelerinin gerçekleştirilmesine yardımcı olmalıdır. 4. Öğretim yılı sonunda düzenlenecek teknoloji şenliğinin organizasyonuna yardımcı olmalı ve öğrencilerin başarılarını paylaşmalıdır.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Ölçme ve değerlendirme, öğrenme-öğretme sürecinde öğrencilerin başarılarını saptamak, eksikliklerini belirlemek, öğrencinin süreç içerisindeki gelişimine ilişkin geri bildirim sağlamak amacıyla yapılır. Bu programda değerlendirme, öğrenme sürecine önem verir ve öğrencinin gelişimini izlemeyi amaçlar. Değerlendirme yapılırken öğrencilerin; 

Problem çözme yeteneklerinin ne kadar geliştiği,



Üst düzey düşünme becerilerinin ne kadar geliştiği,



Üretim sürecinde ne kadar öz güvene sahip olduğu,



Estetik görüşlerinin ne kadar geliştiği,



Sosyal becerilerinin ne kadar geliştiği

göz önünde bulundurulur. Programda Kullanılacak Ölçme ve Değerlendirme Araç ve Yöntemleri Görüşme (Mülakat): Teknoloji ve Tasarım dersinde öğretmen öğrencilerin anlama düzeylerini değerlendirmek ve çalışmalarına farklı açınımlar sağlamak amacıyla görüşme yapar. Öğrencilerle yapılan görüşmede aşağıda örnek olarak verilen sorulardan yararlanır. 

Bir olayı (konuyu, yöntemi, fikri) değişik yolla açıklayabilir misin?



Bu etkinliği tekrar yapsaydın aynı sonuçları bulur muydun?



Bu etkinliği daha kolay yapmanın başka bir yolu var mı?



Bu konuyla ilgili “gerçek yaşamından” bir örnek verebilir misin?

Gözlem: Teknoloji ve Tasarım dersinde öğretmen öğrencilerin; 

Soru ve önerilere verdikleri cevapları,



Grup çalışmalarına ve tartışmalarına katılımlarını,



Öğretim sürecinde yapılan görevlere gösterdikleri tepkiyi gözlemler.

Öğretmenler gözlem yaptıklarında; 

Ölçütleri koyarken bütün öğrenciler için aynı standartları kullanır.



Her öğrenciyi birkaç kez gözlemler.



Her öğrenciyi değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemler.



Her öğrenciyi değişik özellikler, beceriler ve davranışlara göre değerlendirir.



Yapılan gözlem için yaptığı değerlendirmeleri, mümkün olduğu kadar gözlem anında kaydeder.

Gözlemler, serbest biçimde yapılabileceği gibi gözlenecek ölçütlerin belirlendiği yapılandırılmış gözlem formlarıyla da yapılabilir. Gözlem formları ile gözlem yapmak, öğretmenin öğrencilerin sergilediği davranışları gözden kaçırmasını, unutmasını engellemek bakımından gözlemin geçerliliğine ve güvenirliliğine katkı sağlar. Etkinlikler için yapılandırılmış gözlem formları program kılavuzunda verilmiştir. Sözlü Sunum: Teknoloji ve Tasarım dersinde öğrencilerin yapacakları sözlü sunumların değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarları ve öz değerlendirme ölçekleri kullanılır. Performans Değerlendirme: Öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alarak onların bilgi ve becerilerini eyleme dönüştürmelerini, gerçek yaşama aktarmalarını sağlayacak durum ve ödevler

aracılığıyla değerlendirme yapmak biçiminde tanımlanabilir. Performans değerlendirme gözlenebilen bir performans veya somut bir ürünle sonuçlanmaktadır. Öğretmenler performans değerlendirmeyi, kompleks bilişsel öğrenmeyi gözlemlemek için kullanabileceği gibi akademik alanlardaki (fen bilimleri, matematik, sosyal bilimler gibi) tutumları ve sosyal becerileri gözlemlemek için de kullanabilirler. Öğretmenler performans değerlendirmede oluşturacakları durumlar/verecekleri görevler ile öğrencilerin yaptıkları analizleri, problem çözmelerini, verdikleri kararları, arkadaşları ile iş birliği içinde çalışmalarını, sözel sunumlarını ve bir ürünü oluşturmalarını doğrudan gözlemleyebilir ve onlara not verebilirler (Kubiszyn ve Borich, 2003). Teknoloji ve Tasarım dersi kapsamında öğrenci performansının değerlendirilmesi öğrenci ürün dosyası kullanılarak yapılacaktır. Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolio): Öğrenci ürün dosyası, kuşak süresince öğrencilerin çalışmalarını, harcadığı çabayı, ürünün tüm gelişim aşamalarını kanıtlarıyla gösteren bir dosyadır. Öğrencinin kuşak içi etkinlikler sırasında yaptığı çalışmalarından beğendiği ve performansını yansıttığına inandıklarını seçmesi sonucunda oluşan öğrenci ürün dosyası, aynı zamanda hem öğretmen hem de öğrenci için bir değerlendirme aracıdır. Öğrenci ürün dosyasının amacı nedir? Ürün dosyaları birçok amaç için kullanılabilir (Airasian, 1994). Bunlar; 

Öğrencilerin tipik performanslarının kaydedilmesi ile gelecek yıllarda öğretmenlere veri sağlamak



Öğrencinin gelişimini kanıtlarla ve daha sağlıklı izlemek



Ailelere öğrencinin performansını göstermek için örnekler sağlamak ve aileyi öğrencinin eğitimine katmak



Öğrencinin öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek ve kendi kendini değerlendirme becerisi kazandırmak



Bir konu alanında iyi bir performans oluştuğunda, öğrencileri bu performans hakkındaki düşüncelerle teşvik etmek, güdülemek



Öğretim programında gelişmeye ihtiyaç olan alanları belirlemek



Öğrencileri değerlendirmek

Öz Değerlendirme: Belli bir konuda bireyin kendi kendisini değerlendirmesidir. Öz değerlendirme öğrencilerin kendilerini keşfetmelerine, güçlü ve zayıf yönlerini tanımalarına yardımcı olur. Ömür boyu kendi performans ve gelişimlerini bağımsız olarak ve gerçekçi şekilde değerlendirmeye yönlendirir. Öğrencilerin bir sonraki adımı tanımlayabilmelerine, kendilerine olan güvenlerini artırmalarına, öğrenme ve değerlendirme sürecine aktif olarak katılmalarına olanak sağlar. Öğretmen değerlendirme sürecinde öğrencileri dürüst ve açık olarak kendilerini ifade etmeleri konusunda cesaretlendirir. Öğrencilere bu değerlendirmenin, kendi gelişimlerini izlemek ve eksikliklerini gidermek amacıyla yapıldığı açıklanır. Bu tür değerlendirmenin olumsuz yönleri de vardır. Genellikle kendi performanslarını değerlendirirken yanlılığın varlığı göz ardı edilmemelidir. Başlangıçta kendini değerlendirme, öğrencilerin deneyimsizliği nedeniyle yanılgılara neden olabilir. Yine de öğrenciler daha fazla deneyim kazandıkça aldıkları kararlar daha doğru olacaktır.

Ölçütleri belirlenmiş, yapılandırılmış öz değerlendirme formları ile öz değerlendirmeler yapılabileceği gibi Teknoloji ve Tasarım dersinde proje geliştirme sürecinde tutulacak “günlükler” yardımı ile de öz değerlendirme yapılabilir. Ancak yapılandırılmış formlar yardımı ile değerlendirme yapmak her zaman için ekonomik ve kullanışlıdır. Etkinlikler için kullanılacak öz değerlendirme formları program kılavuzunda verilmiştir. Dereceli Puanlama Anahtarı (Rubric): Öğrencinin gerçekleştirdiği bir çalışmaya ilişkin performansını, belirlenen ölçütler bakımından yetersizden yetkine doğru belirleyen puanlama anahtarıdır. Herhangi bir çalışmanın puanlanması için geliştirilmiş ölçütleri içeren bir araçtır. Amaçlarına Göre Dereceli Puanlama Anahtarı Dereceli puanlama anahtarı “Bütüncül” ve “Analitik” olarak iki grupta incelenebilir. Genel olarak belli bir yetenek, ögelerine ayrılmadan bir bütün olarak puanlanıyorsa bu holistik (bütüncül) puanlama olmaktadır (Haladyna, 1997). Bütüncül dereceli puanlama anahtarı, üründeki veya çalışmadaki nitelikler hakkında genişçe hükümlere dayanmaktadır (Moskal, 2000; 2003). Analitik puanlama anahtarı, belli bir yeteneği ögelere ayırıp her öge için ayrı bir bütüncül anahtar geliştirmekle oluşturulmaktadır. Analitik anahtarın öğrencilerin eksiklerini tanımaları ve düzeltmeleri açısından faydaları çoktur. Analitik puanlama anahtarları iyi tanımlanmış ve detaylı anahtarlardır (Haladyna, 1997; Moskal, 2000). Etkinlikler için kullanılacak dereceli puanlama anahtarları programkılavuzunda verilmiştir.

Değerlendirme Formlarının Kullanımı Öğretmen, Teknoloji ve Tasarım dersinde öğrencileri “Ölçme ve Değerlendirme” başlığı altında verilen açıklamaları dikkate alarak değerlendirir. Teknoloji ve Tasarım dersinde öğrenci başarısını belirlemek üzere “öğrenci ürün dosyası ve gözlem formları” kullanılanılır. Her kuşak için hazırlanan öğrenci ürün dosyaları, “dereceli puanlama anahtarı” ile puana dönüştürülür. Öğrencinin ürün dosyalarından alacağı puanlar ile sınıf içi etkinliklerdeki performansını yansıtan puanların kılavuzda verilen öğretmen not çizelgesine işlenir. Bu çizelge yardımı ile aritmetik ortalamaya dönüştürülen puan, nota çevrilerek öğrenci başarısı belirlenir. Öğrencinin sınıf içi etkinliklerdeki performansını puana dönüştürmek amacı ile “gözlem formları” kullanılabilir. Bir dönem için öğrencinin sınıf içi etkinliklerdeki performansını yansıtan en az bir puan verilir. Değerlendirmeye temel oluşturacak öğrenme kanıtları öğrencinin her kuşak için ayrı ayrı oluşturduğu öğrenci ürün dosyasında toplanır. Öğrenci kuşak içinde birden fazla yaptığı çalışmalardan kendisinin belirleyeceği en iyi çalışmasını ürün dosyasına koyar. Ürün dosyasında, belirlediği çalışmanın gerçekleştirilmesi sürecinde tuttuğu günlükler, kullandığı başvuru kaynakları, günlüklerine kaydedemediği kanıtlar, öz değerlendirme formları vb. yer alır. Kuşak içinde yaptığı çalışma sürecinde öğrencilerin gelişimi “Gözlem Formu” ile, ürün dosyasının tüm boyutları ise “Dereceli Puanlama Anahtarı” kullanılarak öğretmen tarafından değerlendirilir. Ayrıca her kuşak sonunda bir ürün ortaya çıktığı için bu ürünün gerçekleştirilmesi sürecinde öğrenci tarafından sergilenen çeşitli becerilerin değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle dereceli puanlama anahtarlarının öğrencinin sergilediği becerileri değerlendirmek amacıyla kullanılması önerilir.

Öğrenci gözlem formları, öğrencilerin sınıf içi etkinliklerde ve üretime yönelik yapılan çalışmalarda sergiledikleri becerileri tutarlı, güvenilir, geçerli biçimde gözlemlemek amacıyla verilmiştir. Ayrıca öğrencilerin sınıf içi etkinliklerdeki performansınının değerlendirilmesinde de kullanılabilir. Öz değerlendirme formları, sınıf içinde yapılan etkinlikler sonrasında kullanılabileceği gibi öğrencilerin ürüne yönelik yaptıkları çalışmalarda da kullanılabilir. Bu çalışmalar karşılaştıkları güçlükleri, becerilerdeki üstün yönleri, planlı çalışmadaki eksik yönleri vb. açılardan öğrencinin kendisini değerlendirmesine fırsat verir. Her kuşakta üretime dönük faaliyetler, sınıf içinde anlamlı ve uğraştırıcı etkinliklerle yapıldığı için bu formların kullanılması önerilir. Öz değerlendirme formlarında amaç öğrenciye not vermek değil, öğrenciye geri bildirim sağlamaktır. Grup değerlendirme formları etkinliğin niteliğine göre kullanılır.

UYGULAMA ESASLARI Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı’nın uygulaması aşağıdaki esaslara göre düzenlenir: 

Talim ve Terbiye Kurulunun 14.07.2005 tarih ve 192 sayılı Kararı gereği 6,7 ve 8. sınıflarda yer alan Teknoloji ve Tasarım dersini, İş Eğitimi branşına atanmış öğretmenler yürütür.



Her gruptan bir öğretmen sorumlu olur ve yıl sonuna kadar aynı grupla programı yürüterek öğretimi gerçekleştirir. Gruplardaki kız ve erkek öğrenci sayısı dağılımının eşit olmasına dikkat edilir.



Her okul programda belirlenen en az bir mekânı, “Teknoloji ve Tasarım İşliği” olarak düzenler. İş eğitimi alanlarına yönelik bir veya birden fazla işliği olan okullar, var olan bu mekânları, Teknoloji ve Tasarım işliği olarak kabul edip kullanmaya devam eder. İşliği olmayan okullar, kendi olanakları çerçevesinde ve ideal duruma yakın en az bir mekânı, Teknoloji ve Tasarım işliği olarak düzenler. İşlik içerisinde yer alan araç ve donanımlar, okul yönetimi tarafından ilgili kurumlardan istek yapılarak veya yerel olanaklar kullanılarak karşılanır.



Öğrenciler bireysel olarak yaptıkları etkinliklerini, yaşadıkları süreci, araştırmalarını vb. çalışmalarını tasarım günlüklerine kaydeder. Yıl içinde her kuşak için değerlendirilmek üzere bir dosya hazırlar. Kuşak içinde birden fazla ürün gerçekleştiren öğrenciler en iyi çalışmasını seçerek değerlendirilmek üzere öğretmenine teslim eder.



Öğretmen, programın “Ölçme ve Değerlendirme” başlığı altında verilen açıklamaları dikkate alarak öğrencileri değerlendirir.



Teknoloji ve Tasarım dersi öğretmenleri dersin işlenişinde okulun laboratuvar, kütüphane, bilgi teknolojileri sınıfı, görsel ve işitsel araçlar vb. öğretim olanaklarından; yörenin ekonomik, sosyal, tarihî ve kültürel değerlerinden öğretim yılı başında okul yönetimiyle yapılacak planlamalar doğrultusunda yararlanır.



Okul dışında düzenlenecek gezi, gözlem ve araştırmaya dayalı etkinlikler, her sınıf düzeyi için zümre öğretmenleri tarafından planlanır.



Çevrede teknolojik gelişmelerle ilgili kurum ve kuruluşlardan temsilcilerin, bu alanda çalışan uzmanların vb. sınıf veya okula davet edilmesi için gerekli planlamalar yapılır.



Haftalık ders dağıtım çizelgesinde Teknoloji ve Tasarım dersi, bölünmeden iki ders saati olarak yer alır.



Kuşak içinde yer alan etkinliklere ayrılacak süre zümre öğretmenlerince belirlenir. Bu belirlemede “Düzen” ve “Kurgu” kuşaklarına ait etkinliklerin birinci yarıyıl, “Yapım” kuşağını ait etkinliklerin ise ikinci yarıyılda uygulanacak şekilde planlanmasına dikkat edilir.



“Düzen” kuşağında yer verilen sınıf etkinlikleri kavram yanılgılarına yol açılmaması için aynen uygulanır. Bu kuşaktaki etkinlikler sınıf ortamında gerçekleştirilir.



“Kurgu” ve “Yapım” kuşakları için verilen grup etkinlikleri, bireysel yapılacak etkinliklere yol göstermek amacıyla örnek olarak hazırlanmıştır. Öğretmen bu etkinlikleri aynen uygulayabileceği gibi çevrenin ve öğrencilerin özelliklerini dikkate alarak değiştirip geliştirebilir.



Öğretmenler yıl içinde tasarım etkinliği sürecinde öğrencilerin yapacağı çalışmalara açılım sağlamada diğer zümrelerle iş birliği yapar.



Diğer branş öğretmenleri kendi alanlarıyla ilgili yapılan tasarım etkinliklerine gerekli katkıyı sağlar ve öğrencilere yol gösterir.



Öğrenciler etkinliklerini, öğretim ortamında oluşturulan teknoloji ve tasarım panosunda sergilerler.



Öğrencilerin yaptıkları çalışmalar, öğretim yılı sonunda okul yönetimi, alan öğretmenleri ve veliler tarafından organize edilecek bir teknoloji şenliğiyle sergilenir ve tanıtılır.



Teknoloji şenliğine her öğrenci kendi seçeceği bir çalışmasıyla katılır.



Okul yönetimi ve Teknoloji ve Tasarım dersi öğretmenleri, velilerin “Teknoloji Şenliği” etkinliklerine yardımcı olabilmeleri için gerekli düzenlemeleri yaparlar.

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı’nda kullanılan tablonun açıklanması

Aynı kuşağın farklı sınıflarda sınıf seviyelerine göre değişiklik ve aşamalılık gösteren ilgili kavram ve becerilerin bir arada verildiği anlamlı bütünlerdir.

Birbiriyle ilişkili odak noktalarının, beceri, kavram ve değerlerin bir bütün olarak görülebildiği özgün yapılardır.

Her kuşak için belirlenmiş odak noktalarına yönelik yapılacak sınıf, grup ve bireysel çalışmalardır.

Kazanımlara ulaşmak için yapılacak etkinliklerde öğretmene yardımcı olacak ve yol gösterecek ifadelerdir.

Öğrencinin öğrenme süreci içinde planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar yoluyla edinmesi beklenen bilgi, beceri ve tutumlardır.

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“6.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

“6. SINIF” “KUŞAKLAR VE ODAK NOKTALARI”

DÜZEN

“Düşünmeye İlk Adım”

KURGU

“Düşünelim Çözelim”

YAPIM

“Nasıl Üretelim?”

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“6.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

6. SINIF KUŞAK: DÜZEN ODAK NOKTASI: DÜŞÜNMEYE İLK ADIM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

1. Nesneye belirlenen sorunu çözmeye yönelik değişik biçimler verir.

 İlk Adım

AÇIKLAMALAR

[!] Cevapları öğrenciler bulur. Beklenen

2. Nesneye verdiği biçimler üzerindeki geometrik kavramları ifade eder.

cevaplar verilinceye kadar sorgulamaya

3. Kuvvetin nesne üzerindeki etkisini fark eder.

devam edilir.

4. Nesnenin direncini artıracak biçimler bulur. 5. Tekrar olayının farkına varır ve değişik tekrar olaylarına örnek verir.

 Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim

6. Doğadan, yaşamdan ve kendinden ritme örnekler verir.

Programı “Kuvvet ve Hareket” Öğrenme

7. Ritmin anlatım gücünü sorgular.

Alanı

8. Ritmin önemini doğadan, hayattan ve kendinden örneklerle açıklar. 9. Soru sormanın neden sonuç ilişkisi kurmaya yardımcı olduğunu fark

 Matematik Dersi Öğretim Programı “Geometri” Öğrenme Alanı

eder. 10. Doğayı, yaşamı ve kendini farklı açılardan değerlendirme anlayışı

[!] Her öğrenciden cevap alınmaya

oluşturur.

çalışılır.

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“6.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

6. SINIF KUŞAK: DÜZEN ODAK NOKTASI: DÜŞÜNMEYE İLK ADIM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

1. Kullanacağı hazır birimi belirler.

 Düzen Oluşturalım

2. Belirlediği birimden oluşturacağı bütüne ilişkin deneme,

AÇIKLAMALAR

[!] Çalışmalar bireysel olarak sadece sınıf içinde yapılır. [!] Öğrenciler deneme ve arama

arama çalışmaları yapar. 3. Oluşturacağı bütüne ilişkin uygun birleşme yöntemine karar

çalışmalarında cesaretlendirilir. [!] Öğrencilere duygu ve düşüncelerini ifade

verir. 4. Belirlediği birimden bir düzen oluşturur.

etmede fırsat tanınır.

5. Oluşturduğu düzende ortaya çıkan estetik, görsel ve

[!] Her öğrencinin çalışması ayrı bir değer olarak kabul edilir, olumlu veya olumsuz

teknolojik değerleri fark eder. 6. Birimden düzene ulaşma sürecinde yaşadıklarını günlüğüne

görüş bildirilmez. [!] Çalışmalarını diğer arkadaşlarından önce

kaydeder. 7. Günlüğünde yer alan düşüncelerini, duygularını, sorunlarını, kaygılarını ve beğenilerini sınıfla paylaşmaya istekli olur.

bitiren öğrencilere ek çalışmalar verilir.  “İlk Adım”

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“6.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

6. SINIF KUŞAK: KURGU ODAK NOKTASI: DÜŞÜNELİM ÇÖZELİM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

AÇIKLAMALAR

1. Meraklarını, hayallerini ve düşüncelerini ifade eder.

 Düşünelim Çözelim

[!]“Düşünelim Çözelim” etkinliği grup olarak,

2. Meraklarının, hayallerinin ve düşüncelerinin çözüme

 Hayallerim Çizgide

“Hayallerim Çizgide Saklı” etkinliği de bireysel

Saklı

olarak gerçekleştirilir.

ulaştırılması beklenilen birer sorun olduğunun farkına varır. 3. Farkına vardığı sorunlardan birini seçerek çözümüne yönelik öneriler getirir.

[!] Öğrenciler düşüncelerini ifade etmede cesaretlendirilir.

4. Çözüm önerisine yönelik düşüncelerini yazarak ve çizerek açıklar.

[!] Yaratıcı düşünme süreçlerini köreltecek ifade

5. Başkalarının çözüm önerisine yönelik düşüncelerini

ve davranışlardan kaçınılır.

dikkate alır. 6. Düşünceden çizime ulaşma sürecinde yaşadıklarını günlüğüne kaydeder.

[!] Yaratıcı düşünme süreçlerinin gelişimini sağlayacak ifadelerin kullanılmasına özen

7. Çözüm önerisine yönelik çizimlerin başkaları tarafından

gösterilir.

anlaşılması için taşıması gerekli nitelikleri sorgular. 8. Sorunun çözümüne yönelik geçirdiği aşamaları paylaşır.

[!] Zamana yönelik kısıtlama yapılmaz.

9. Düşüncelerini, duygularını ve hayallerini başkalarıyla [!] Çalışmalar haftalık olarak paylaşılır.

paylaşmaya istekli olur.

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“6.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

10. Özgün tasarımları ile ilgili eleştirilere açık olur.

[!] Çizimlerde teknik gösterim kaygısı verilmez.

11. Çözüme yönelik özgün ürünler tasarlamakta kararlı olur. [!] Fikirler yapıcı olarak eleştirilir. [!] Öğrenciler çizimleri için çizim amaçlı yazılım programları kullanmaları konusunda serbest bırakılır. [!] Çizim amaçlı yazılım kullanılarak çizilen resimler serbest elle yapılan çizimle kıyaslanmaz. : Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“6.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

6. SINIF KUŞAK: YAPIM ODAK NOKTASI: NASIL ÜRETELİM? KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

AÇIKLAMALAR

1. Hayatındaki sorunların farkına varır.

 Bulunan Eşyaları

[!] “Bulunan Eşyaları Sahiplerine Ulaştıralım”

2. Belirlediği sorunu açıklamaya yönelik araştırma yapar.

Sahiplerine Ulaştıralım

etkinliği grup olarak, “Tasarımımı Üretiyorum” etkinliği ise bireysel olarak gerçekleştirilir.

3. Araştırmalardan elde ettiği sonuçları analiz ederek sorunu tanımlar.

 Tasarımımı Üretiyorum

[!] Öğrenciler tasarıma yönelik düşüncelerini

4. Sorunun çözümüne yönelik öneriler sunar.

ifade etmede cesaretlendirilir.

5. Çözümün taşıması gereken genel özellikleri belirler.

[!] Tasarım etkinliği süreçlerini köreltecek ifade

6. Çözüme yönelik taslak tasarım önerisi geliştirir.

ve davranışlardan kaçınılır.

7. Taslak tasarım önerisini geliştirmeye yönelik araştırma

[!] Tasarımı gerçekleştirmeye yönelik öğrencilere yeterli süre verilir.

yapar. 8. Araştırma sonuçlarını göz önüne alarak gerçekleştireceği

[!] Öğrencilere tasarımlarını gerçekleştirme sürecinde rehberlik edilir.

tasarımın yapısını ve özelliklerini belirler. 9. Tasarımında kullanacağı yöntem ve teknikleri deneyerek

[!] Öğrencilere çalışma ortamının düzenlenmesi ve iş güvenliği ile ilgili

belirler. 10. Tasarımın yapım resmini çizerek açıklar.

bilgilendirme yapılır.

11. Tasarımın yapım aşamalarını planlar.

[!] Yapılacak tasarımlarda artık malzeme

12. Tasarımı belirlediği planlamaya bağlı kalarak gerçekleştirir.

kullanılması teşvik edilir.

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“6.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

13. Tasarımın değerlendirmeye yönelik ölçütlerini belirler.

[!] İşliklerin yetersiz kaldığı durumlarda

14. Tasarımı, belirlediği genel özelliklere göre değerlendirir.

öğrencilerin çevrenin imkânlarından

15. Tasarımı değiştirmeye ve geliştirmeye yönelik öneri sunar.

yararlanmalarına fırsat verilir.

16. Tasarım sürecinde yaşadıklarını günlüğüne kaydeder.

[!] Öğrenciler özgün ve işlevsel tasarımlar

17. Tasarım sürecinde yaşadıklarını sınıfla paylaşır.

geliştirmeleri konusunda cesaretlendirilir.

18. Çözüme yönelik özgün ürünler tasarlamaya istekli olur.

[!] Tasarıma yönelik fikirler yapıcı olarak eleştirilir. [!] Çizimlerinde, çizim amaçlı yazılım programları kullanmaları konusunda serbest bırakılır. [!] Çizim amaçlı yazılım kullanılarak çizilen resimler serbest elle yapılan çizimle kıyaslanmaz.

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“7.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

“7. SINIF” “KUŞAKLAR VE ODAK NOKTALARI”

DÜZEN

“Birimden Bütüne”

KURGU

“Düşüncelerimizdeki Değişim ve Gelişim”

YAPIM

“Üretiyoruz”

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“7.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

7. SINIF KUŞAK: DÜZEN ODAK NOKTASI: BİRİMDEN BÜTÜNE KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

AÇIKLAMALAR [!] Çalışmalar bireysel olarak sadece sınıf

1. Değişkenliği olan ve olmayan biçimleri ayırt eder.

 Birimden Bütüne

2. Birim oluşturmada değişkenliği olan ve olamayan biçimlerin

içinde yapılır. [!] Ortaya çıkan ürünler 8. sınıfta yapılacak etkinliğe alt yapı oluşturması

uygunluğunu sorgular. 3. Oluşturacağı birimde kullanacağı biçimlere karar verir.

amacıyla kullanmak üzere fotoğraflanır ya

4. Oluşturduğu birimlerin çoğalabilir olup olmadığını dener.

da saklanır.

5. Çoğalma imkânı olan birimi elde eder.

[!] Öğrencilerin duygu ve düşüncelerini

6. Oluşturacağı düzene ilişkin uygun birleşme yöntemine karar

ifade etmelerine fırsat verilir. [!] Her öğrencinin çalışması ayrı bir değer

verir. 7. Belirlediği birimi tekrarlayarak bir düzen oluşturur.

olarak kabul edilir. Olumlu veya olumsuz

8. Oluşturduğu düzende ortaya çıkan estetik, görsel ve

görüş bildirilmez. [!] Çalışmalarını diğer arkadaşlarından

teknolojik değerleri ifade eder. 9. Özgün tasarımlar elde etmek için ısrarla çalışır.

önce bitiren öğrenciler farklı çalışmalara

10. Özgün tasarımlar oluşturma sürecinde yaşadıklarını

yönlendirilir.  Matematik Dersi Öğretim Programı

günlüğüne kaydeder. 11. Günlüğünde yer alan düşüncelerini, duygularını, sorunlarını, kaygılarını ve beğenilerini isteyerek paylaşır.

“Geometri” Öğrenme Alanı  “Düzen Oluşturalım”

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“7.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

7. SINIF KUŞAK: KURGU ODAK NOKTASI: DÜŞÜNCELERİMİZDEKİ DEĞİŞİM VE GELİŞİM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

1. İlk çalışmada yaşadığı süreci ve çözüm önerilerini değerlendirir.

AÇIKLAMALAR

 Hayallerimdeki

[!] 1, 2 ve 3. kazanımlardaki “ilk” ifadesinde,

Değişim ve Gelişim

6. sınıf “Kurgu” kuşağında yaptığı çizim

2. İlk çalışmaya yönelik değerlendirmelerini yazılı olarak ifade eder.

dikkate alınır. [!] Öğrenciler düşüncelerini ifade etmede

3. İlk çalışmaya yönelik yaptığı değerlendirmelerle bireysel düşüncelerindeki değişim ve gelişimi fark eder.

cesaretlendirilirler. [!] Yaratıcı düşünme süreçlerini köreltecek

4. Merak ve hayal ettiği düşüncelerini ifade eder.

ifade ve davranışlardan kaçınılır.

5. Merak ve hayal ettiği düşüncelerinin, çözüme ulaştırılması

[!] Yaratıcı düşünme süreçlerinin gelişimini

beklenilen birer sorun olduğunun farkına varır. 6. Sorun olduğunu fark ettiği düşüncelerinden birini çözüme ulaştırmak için seçer.

sağlayacak ifadelerin kullanılmasına özen gösterilir. [!] Öğrencilere tasarımlarını tamamlaması

7. Seçtiği sorunun çözümüne yönelik öneriler getirir.

için gerekli olan zaman verilir.

8. Çözüme ait düşüncelerini yazarak ve çizerek açıklar.

[!] Bütün öğrencilerin çalışmaları haftalık

9. Çözüme yönelik çizimlerinin başkaları tarafından

olarak paylaşılır.

anlaşılabilir nitelikte olmasına özen gösterir.

[!] Öğrencilerin fikirleri yapıcı olarak eleştirilir.

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“7.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

10. Düşünceden çizime kadar olan süreçte yaşadıklarını günlüğüne kaydeder.

[!] Öğrenciler çizimleri için çizim amaçlı yazılım programları kullanmaları konusunda

11. Sorunun çözümüne yönelik geçirdiği aşamaları paylaşır.

serbest bırakılırlar.

12. Düşüncelerini, duygularını ve hayallerini başkalarıyla

 “Düşünelim Çözelim”  Çizim amaçlı yazılım kullanılarak çizilen

paylaşırken özgün davranır. 13. Kendine güvenini ve yaratıcılığını çözüme yönelik

resimler serbest elle yapılan çizimle kıyaslanmaz.

tasarladığı üründe ortaya çıkarır. 14. Çözüme yönelik özgün tasarımlara ulaşmak için ısrarlı olur

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“7.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

7. SINIF KUŞAK: YAPIM ODAK NOKTASI: ÜRETİYORUZ KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

1. Yaşamındaki sorunların farkına varır.

 Üretiyorum

AÇIKLAMALAR

[!] “Üretiyorum” etkinliği bireysel olarak

2. Belirlediği sorunu açıklamaya yönelik araştırma yapar.

gerçekleştirilir.

3. Araştırmalardan elde ettiği sonuçları analiz ederek sorunu

[!] Öğrenciler tasarıma yönelik düşüncelerini

tanımlar.

ifade etmede cesaretlendirilirler.

4. Sorunun çözümüne yönelik öneriler sunar.

[!] Tasarım etkinliği süreçlerini köreltecek ifade

5. Çözümün taşıması gereken genel özellikleri belirler.

ve davranışlardan kaçınılır.

6. Çözüme yönelik taslak tasarım önerisi geliştirir.

[!] Öğrencilere tasarımı gerçekleştirmeye

7. Taslak tasarım önerisini geliştirmeye yönelik araştırma

yönelik yeterli süre verilir.

yapar.

[!] Öğrencilere tasarımlarını gerçekleştirme

8. Araştırma sonuçlarını göz önüne alarak gerçekleştireceği tasarımın yapısını ve özelliklerini belirler.

sürecinde rehberlik edilir. [!] Öğrenciler çalışma ortamının düzenlenmesi

9. Tasarımında kullanacağı yöntem ve teknikleri deneyerek

ve iş güvenliği hakkında bilgilendirilir. [!] Yapılacak tasarımlarda artık malzeme

belirler 10. Tasarımın yapım resmini çizerek açıklar.

kullanması sağlanır.

11. Tasarımın yapım aşamalarını planlar.

[!] İşliklerin yetersiz kaldığı durumlarda

12. Tasarımını yaptığı plana göre gerçekleştirir.

öğrencilerin çevrenin imkânlarından yararlanmalarına fırsat verilir.

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“7.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

13. Tasarımın değerlendirmeye yönelik ölçütlerini belirler.

[!] Öğrenciler özgün ve işlevsel tasarımlar

14. Tasarımı belirlediği genel özelliklere göre değerlendirir.

geliştirmeleri konusunda cesaretlendirilir.

15. Tasarımı değiştirmeye ve geliştirmeye yönelik önerileri

[!] Tasarıma yönelik fikirler yapıcı olarak

gerekçeleriyle sunar.

eleştirilir.

16. Tasarım sürecinde yaşadıklarını günlüğüne kaydeder.

[!] Öğrenciler çizimlerinde, çizim amaçlı yazılım

17. Tasarım sürecinde yaşadıklarını sınıfla paylaşır.

programları kullanmaları konusunda serbest

18. Kendine olan güvenini ve yaratıcılığını çözüm sürecinde

bırakılır.  “Nasıl Üretelim?”

sergiler. 19. Çözüme yönelik özgün ürünler tasarlamaya kararlı olur.

[!] Çizim amaçlı yazılım kullanılarak çizilen resimler serbest elle yapılan çizimle kıyaslanmaz.

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“8.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

“8. SINIF” “KUŞAKLAR VE ODAK NOKTALARI”

DÜZEN

“Bütünde Farklılık Oluşturalım”

KURGU

“Düşüncelerimizi Koruyalım”

YAPIM

“Üretelim Tanıtalım”

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“8.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

8. SINIF KUŞAK: DÜZEN ODAK NOKTASI: BÜTÜNDE FARKLILIK OLUŞTURALIM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

1. Bütünsel yapıyı hareketli göstermek için renk, yön ve oranın önemini fark eder.

AÇIKLAMALAR [!] Çalışmalar bireysel olarak sadece sınıf

 Bütünde Farklılık

içinde yapılır.

2. Değişkenliği olmayan biçimler kullanarak birimler oluşturur.

[!] Etkinlik sonunda verilen tasarım

3. Oluşturduğu birimlerin çoğalabilir olup olmadığını dener.

örnekleri öğretmene fikir vermesi

4. Çoğalma imkânı olan birimi elde eder.

amacıyla kullanılır.

5. Oluşturacağı düzene ilişkin uygun birleşme yöntemine karar verir.

[!] Etkinlik içinde verilen örnekler

6. Belirlediği birimi tekrarlayarak bir düzen oluşturur.

öğrencilerin fikir edinmesi için

7. Oluşturduğu düzende renk, yön ve oran kavramlarını kullanır ve

kullanılmaz.

ifade eder.

[!] Öğrencilere duygu ve düşüncelerini

8. Oluşturduğu düzende ortaya çıkan estetik, görsel ve teknolojik değerleri açıklar.

ifade etmeleri için fırsat tanınmalıdır. [!] Her öğrencinin çalışması ayrı bir değer

9. Tasarımı hakkında çevresiyle görüş alışverişinde bulunur.

kabul edilerek olumlu veya olumsuz görüş

10. Özgün tasarımlar oluşturmada kararlı olur.

bildirilmez.

11. Özgün tasarımlar oluşturma sürecinde yaşadıklarını günlüğüne

[!] Çalışmalarını diğer arkadaşlarından

kaydeder.

önce bitiren öğrenciler farklı çalışmalara

12. Süreçte yaşadığı duygu ve düşüncelerini paylaşmaktan zevk alır.

yönlendirilir.  “Birimden Bütüne”

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve değerlendirme [!]: Uyarı

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“8.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

8. SINIF KUŞAK: KURGU ODAK NOKTASI: DÜŞÜNCELERİMİZİ KORUYALIM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

1. Önceki çalışmada ortaya koyduğu çözüm önerisinin başkaları tarafından anlaşılırlığını araştırır.

AÇIKLAMALAR

 Düşüncelerimizi Nasıl

[!] 1, 2 ve 3. kazanımlardaki “ilk” ifadesi, 7.

Koruyalım?

sınıf “Kurgu” kuşağında yaptığı çizimi

2. Araştırma sonuçlarını dikkate alarak önceki çalışmada

dikkate alınır.

ortaya koyduğu çözüm önerisine ait çizimde gerekli

[!] Öğrenciler düşüncelerini ifade etmede

değişiklikleri yapar.

cesaretlendirilirler.

3. Çözüm önerisini anlatan çizimlerde kullanılan gösterim tekniklerini fark eder.

[!] Yaratıcı düşünme süreçlerini köreltecek ifade ve davranışlardan kaçınılır.

4. Çözüm önerilerinin yasal koruma altına alınma yollarını ve sürecini ifade eder.

[!] Yaratıcı düşünme süreçlerinin gelişimini sağlayacak ifadelerin kullanılmasına özen

5. Merak ve hayal ettiği düşüncelerini ifade eder.

gösterilir.

6. Merak ve hayal ettiği düşüncelerinin, çözüme

[!] Zamana yönelik kısıtlama yapılmamalıdır.

ulaştırılması beklenilen birer sorun olduğunun farkına

[!] Bütün öğrenciler çalışmalarını haftalık

varır.

olarak paylaşırlar.

7. Sorun olduğunu fark ettiği düşüncelerinden birini çözüme ulaştırmak için seçer.

[!] Öğrencilerin fikirleri yapıcı olarak eleştirilir.

8. Seçtiği sorunun çözümüne yönelik öneriler getirir.

 “Hayallerimizdeki Değişim ve Gelişim”

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“8.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

9. Çözüm önerisine yönelik düşüncelerini yazarak ve

[!] Öğrenciler çizimleri için çizim amaçlı yazılım programları kullanmaları konusunda

çizerek açıklar. 10. Çözüme yönelik çizimlerinin başkaları tarafından

serbest bırakılır.  Çizim amaçlı yazılım kullanılarak çizilen

anlaşılabilir nitelikte olmasına özen gösterir. 11. Düşünceden çizime kadar olan süreçte yaşadıklarını

resimler serbest elle yapılan çizimle kıyaslanmaz.

günlüğünde ifade eder. 12. Sorunun çözümüne yönelik geçirdiği aşamaları paylaşır. 13. Düşüncelerini ve hayallerini başkalarıyla paylaşmaktan zevk alır. 14. Kendine güvenini ve yaratıcılığını çözüme yönelik tasarısında ortaya koyar. 15. Özgün tasarımı ile ilgili eleştirilere açık olur. 16. Özgün tasarımlar yapmaktan zevk alır.

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“8.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

8. SINIF KUŞAK: YAPIM ODAK NOKTASI: ÜRETELİM TANITALIM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

1. Yaşamındaki sorunların farkına varır.

 Nasıl Tanıtalım?

2. Belirlediği sorunu açıklamaya yönelik araştırma yapar.

AÇIKLAMALAR

[!] “Nasıl Tanıtalım?” etkinliği bireysel olarak gerçekleştirilir.

3. Araştırmalardan elde ettiği sonuçları analiz ederek sorunu [!] Öğrenciler tasarıma yönelik düşüncelerini

tanımlar.

ifade etmede cesaretlendirilir.

4. Sorunun çözümüne yönelik öneriler sunar. 5. Çözümün taşıması gereken genel özellikleri belirler. 6. Çözüme yönelik taslak tasarım önerisi geliştirir.

[!] Tasarım etkinliği süreçlerini köreltecek

7. Taslak tasarım önerisini geliştirmeye yönelik araştırma yapar.

ifade ve davranışlardan kaçınılır.

8. Araştırma sonuçlarını göz önüne alarak gerçekleştireceği [!] Tasarımı gerçekleştirmeye yönelik yeterli

tasarımın yapısını ve özelliklerini belirler. 9. Tasarım önerisinin benzer ürünlerden farklı olabilmesi için

süre verilir.

sahip olması gereken özellikleri sorgular. 10. Tasarımında kullanacağı yöntem ve teknikleri deneyerek

[!] Öğrencilere tasarımlarını gerçekleştirme sürecinde rehberlik edilir.

belirler. 11. Tasarımın yapım resmini çizerek açıklar. 12. Tasarımın yapım aşamalarını planlar. 13. Tasarımı belirlediği planlamaya bağlı kalarak gerçekleştirir.

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“8.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

14. Tasarımın değerlendirmeye yönelik ölçütlerini belirler.

[!] Öğrenciler çalışma ortamının

15. Tasarımı belirlediği genel özelliklere göre değerlendirir.

düzenlenmesi ve iş güvenliği hakkında

16. Tasarımı değiştirmeye ve geliştirmeye yönelik önerileri

bilgilendirir.

gerekçeleriyle sunar. 17. Tasarım sürecinde yaşadıklarını günlüğüne kaydeder.

[!] Yapılacak tasarımlarda artık malzeme

18. Tasarım sürecinde yaşadıklarını sınıfla paylaşır.

kullanması sağlanır.

19. Kendine güvenini ve yaratıcılığını tasarladığı ürüne yansıtır. 20. Çözüme yönelik özgün ürünler tasarlamaktan zevk alır.

[!] İşliklerin yetersiz kaldığı durumlarda

21. Ürünün pazarlanabilir hâle gelmesi için ek çalışma gerekip

öğrencilerin çevrenin imkânlarından

gerekmediğini belirler.

yararlanmalarına fırsat verilir.

22. Ürünün pazarlanabilir hâle gelmesi için çevresindeki kişilerin [!] Öğrenciler özgün ve işlevsel tasarımlar

fikirlerini alır ve listeler. 23. Pazarlanabilirlik açısından uygun gördüğü fikirleri dikkate

geliştirmeleri konusunda cesaretlendirilir.

alarak ürününde değişiklik (inovasyon) yapar. 24. Çevresindeki kişilerin fikrini alarak ürününe özgün ve akılda

[!] Tasarıma yönelik fikirler yapıcı olarak eleştirilir.

kalıcı bir marka bulur. 25. Ürünün üzerinde kullanabilmek için logolar tasarlar. 26. Tasarladığı logoları çizer ve en uygun olanını seçer.

 “Üretiyoruz”

27. Ürün için bir slogan geliştirir. 28. Ürünün özelliğine uygun ambalaj tasarlar.

[!] Öğrenciler çizimlerinde, çizim amaçlı

29. Ambalajın farklı, yeni, değişik ve çekici olmasına özen

yazılımlar kullanmaları konusunda serbest bırakılır.

gösterir.

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı

“8.Sınıf Kuşak ve Odak Noktaları”

30. Ambalajın taşıması gereken özellikleri belirler.

[!] Çizim amaçlı yazılım kullanılarak çizilen

31. Ambalaj tasarım önerisini uygun yazı tipleri, renkleri, resim

resimler serbest elle yapılan çizimle

ve süslemeler kullanarak çizimle ifade eder.

kıyaslanmaz.

32. Ambalajı, belirlediği özelliklerde üretir. 33. Yazılı veya görsel basında ürünü pazarlamak için reklam senaryosu hazırlar. 34. Reklam senaryosunu kullanarak basit çizimlerle reklam öykü panoları hazırlar. 35. Ürünü pazarlanabilir hâle getirmeye kararlı olur.

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve değerlendirme [!]: Uyarı

TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI KILAVUZU

6. SINIF “ETKİNLİKLER”

DÜZEN “İlk Adım”

6. SINIF “DÜZEN”

“İlk Adım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. SINIF KUŞAK: DÜZEN ODAK NOKTASI: DÜŞÜNMEYE İLK ADIM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

1. Nesneye belirlenen sorunu çözmeye yönelik değişik

 İlk Adım

AÇIKLAMALAR

[!] Cevapları öğrenciler bulur. Beklenen cevaplar verilinceye kadar sorgulamaya

biçimler verir. 2. Nesneye verdiği biçimler üzerindeki geometrik kavramları ifade eder. 3. Kuvvetin nesne üzerindeki etkisini fark eder. 4. Nesnenin direncini artıracak biçimler bulur. 5. Tekrar olayının farkına varır ve değişik tekrar olaylarına örnek verir. 6. Doğadan, yaşamdan ve kendinden ritme örnekler verir. 7. Ritmin anlatım gücünü sorgular. 8. Ritmin önemini doğadan, hayattan ve kendinden örneklerle açıklar. 9. Soru sormanın neden sonuç ilişkisi kurmaya yardımcı

Bu etkinlikte öğrenciler, düşünmeye ve araştırmaya yönlendirilir. Cevaplama süreci düşünmeyi ve yaratıcılığı uyaracaktır. Öğrencilerden sorular üzerinde düşünmeleri istenir. Düzen kuşağının kavramsal alt yapısını yapılandırmak amacıyla hazırlanmıştır. “İlk Adım” etkinliği bu tabloda yer alan kazanımların tümüne yönelik hazırlanmıştır.

devam edilir.  Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı “Kuvvet ve Hareket” Öğrenme Alanı  Matematik Dersi Öğretim Programı “Geometri” Öğrenme Alanı [!] Her öğrenciden cevap alınmaya çalışılır.

olduğunu fark eder. 10. Doğayı, yaşamı ve kendini farklı açılardan değerlendirme anlayışı oluşturur. : Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF “DÜZEN”

“İlk Adım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ETKİNLİK İLK ADIM GİRİŞ Bu etkinlikte öğrenciler, dersin işleniş sürecinde sorularla düşünmeye ve araştırmaya

Bilgi Notu! Bu etkinlik programda yer alan şekliyle sınıf içinde aynen uygulanır.

yönlendirilir. Sorular daima sınıfın tümüne yöneltilmelidir. Bu bölümün özelliği ve gücü, sorulara cevap arama biçiminde saklıdır. Cevaplama süreci düşünmeyi ve yaratıcılığı uyaracaktır. Öğrencilerden sorular üzerinde düşünmeleri istenir. Cevaplar doğru veya yanlış olabilir. Cevapların doğruluğu ya da yanlışlığı öğrenciler tarafından test edilecektir. Bu etkinlik “Düşünmeye İlk Adım” odak noktasında yer alan kazanımların tümüne yönelik hazırlanmıştır. ÖĞRENME / ÖĞRETME SÜRECİ

Bu etkinlik “Düzen” kuşağında yer alan bütün etkinliklere kavramsal anlamda temel oluşturmaktadır. Etkinlik süresince öğrencilerden yanlış cevaplar da gelebilir. Ancak doğru cevap bulununcaya kadar sorgulamaya devam edilir.

Aşağıdaki sorular tüm sınıfa yöneltilir. Soru :

Hanginiz bana bir kâğıt verebilir? Öğrenciler bir tabaka kâğıt uzatır.

Soru

Bir başka malzeme isteseydim; cam, tahta, teneke, bez, plastik gibi verebilir

miydiniz? Cevap :

Hayır!

Soru

Niçin?

Sorular sınıfın bütününe yöneltilir. Her öğrenciden cevap alınmaya çalıșılmalıdır.

Cevap :

Bu tür malzemeler her istendiği zaman sınıfta bulunamaz.

Soru

O hâlde sınıf içi çalışmalarımızda kullanmak için kâğıt uygun bir malzeme midir?

Cevap :

Öğrencilerden kâğıt istenildiğinde defter yaprağını kullanmalarına izin verilebilir. Bazı öğrencilerin yanında kâğıt dışındaki malzemeler de bulunabilir. Bu durumda “Bu tür malzemeleri her zaman yanımızda bulundurabilir miyiz?” sorusu sorulmalıdır. Ayrıca bu malzemelerin işe yarar olabilmesi için zamana ve araca ihtiyaç duyulacağı açıklanmalıdır.

Evet!

6. SINIF “DÜZEN”

“İlk Adım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Öğrencilerin bu cevaba inanması ve durumu anlaması gerekir. Gerekirse soru açıklığa kavușturulup tekrarlanır.

Soru

Kâğıdın sınıf içi çalışmalarımıza en uygun malzeme olmasına sebep olan özelliklerini sayın. Cevaplar sıra ile gelmeye bașlar. Cevap alınamadığı durumlarda öğretmen, öğrencileri așağıdaki cevapları bulduracak șekilde yönlendirir veya cevabı açıklar.

Muhtemel cevaplar 1. Kâğıt ucuzdur (ekonomik öge). 2. Her yerde bulunabilir. 3. Kolay biçim alır (kolaylık ögesi).

Öğretmen, programda yer alan cevaplar bulununcaya kadar öğrencileri o cevaba götürecek sorular sorar.

Öğrencilerden alınan cevaplar tahtaya yazılır. Gelen cevaplarla öğrenciler kâğıdın çalışma için uygun bir malzeme olduğuna karar verirler.

4. Kolay biçim aldığı için araştırma daha kısa sürede sonuçlanır (zamandan tasarruf ögesi). 5. Çalışmada yardımcı araçlara ihtiyaç yoktur (araçtan tasarruf ögesi). 6. Diğer malzemelerle kıyaslandığında, aynı zaman diliminde diğerlerine göre daha çok arama, deneme olanağı vardır (arama, deneme zenginliği). 7. Katlandıkça dayanımı artar, baskıya karşı direnç gösterir. Farklı boyutlarda ve çeşitli konularda kullanılır (kullanma, fayda zenginliği ve çeşitlilik ögesi). 8. Kolay boyanabilir (kullanma çeşitliliği ögesi). 9. Denemedeki zenginlik, düşünmeyi, sezmeyi, anlamayı kolaylaştırır (eğitsel değer ögesi). Soru

Şimdi, kim bu kâğıdın hiçbir yere dayandırılmadan, hiçbir şeyle desteklenmeden

Yandaki bu soru sorulmadan önce öğrencilere bu etkinlikte kullanmaları için A4 kâğıtları dağıtılır. Öğrenciler kâğıtları yırtmadan ve buruşturmadan doğru cevapları bulmaları konusunda cesaretlendirilir.

ayakta durmasını sağlayabilir?

6. SINIF “DÜZEN”

“İlk Adım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Bu sorunun cevabını bulmak "Düșünmeye İlk Adım" olacaktır. Bu sorunun cevabı gecikebilir. Cevabı bütün sınıfın düșünmesi teșvik edilmelidir. Bașlangıçta pek az kișiden cevap gelebilir. Bunlar genellikle sınıfın hızlı düșünen öğrencileridir. Bu durum, öğrencileri doğru tanımaya da yardımcı olur. Gittikçe bu tür sorulara gelen cevaplar artacaktır. Bu çalıșma biçimi öğrenciyi düșünmeye, sezmeye, anlamaya, uygulamaya ve yaratmaya alıștıracaktır.

Cevap:

Kâğıt ortadan katlanıp birbirini destekleyen iki yüzey hâline getirilince ayakta durur

Öğrencilerden Şekil 1 dışında cevaplar gelebilir. Kısmen doğru olan bu cevaplar kabul edilerek “Daha farklı nasıl olabilir?” sorusu sorulur. Şekil 1 ‘de verilen cevap gelinceye kadar sorguluma ve aramalar sürdürülür. Cevap öğrencilere buldurulur.

(Şekil 1). Öğrenciler bunun dıșında doğru cevaplar verirse farklı çözüm yollarının olup olmadığını sorun ve Șekil 1’deki cevabı bulmaya yönlendirin.

Şekil 1 Soru

Çevrenizde buna benzeyen şekiller var mı?

Cevap :

Duvarlar.

Soru

Şimdi bu kâğıtta biçim üzerinde meydana gelen geometrik kavramları sayalım

Öğrencilerin istenilen kavramları söylemeleri ve doğru cevapları bulabilmeleri için farklı sorular sorulabilir.

İstenilen kavramların dışında cevaplar gelebilir. Örneğin; üçgen, kare, dikdörtgen vb. Ancak öğrencilere “yüzey” kavramını çağrıştıracak ipuçları verilerek şeklin iç ve dış yüzeyleri öğrencilere gösterilip kaç yüzey oluştuğu sorulabilir.

Alınan cevaplar toparlanarak istenilen kavramlar buldurulur ve sonuç pekiştirilir.

(Şekil 2). Cevaplar farklı öğrencilerden gelmelidir. Özellikler sayıldıktan sonra bir öğrenciye tümü tekrarlatılmalıdır.

6. SINIF “DÜZEN”

“İlk Adım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Cevap :

İki dış yüzey

İki iç yüzey

Bir açı

Şekil 2 Kâğıt, biçimi bozulmadan iç yüzeyler yere bakacak șekilde çevrilerek öğrencilere așağıdaki soru sorulur (Șekil 3).

Öğrenciler mekân kavramını bulamayabilir. Bu durumda içinde bulunulan ortamın da bir boşluk olduğu belirtilir ve buradan mekân kavramına geçiş yapılabilir.

Şekil 3 Soru

Cevap :

Kâğıdı bu şekilde koyarak ne elde ettik? Mekân-iç boşluk (çatı) Çatının üstüne elinizle vurun, kâğıt direnç göstermeyeceği için yayılır ve mekân bozulur.

Öğrencilerden de mekânın (çatı) üzerine vurmaları ve sonuçlarını gözlemlemeleri istenir. Sonuçlar birlikte değerlendirilir.

6. SINIF “DÜZEN”

“İlk Adım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Şekil 4 Soru

Cevap :

Mekân niçin bozuldu? Uygulanan kuvvet, şeklin direncinden fazla olduğu için mekân bozuldu. Yüzeyler yana açıldığı için çatının kapladığı yüzey genişler, hacim küçülür (Şekil 5).

Şekil 5 Soru

Kâğıdın direnci artırılabilir mi? Soru bu așamada da düșündürücüdür. Cevap gecikebilir. Tartıșmalar ve kișisel gayretler sonucu çözümler ortaya çıkacaktır. Arama ve düșünmeye zaman bırakmalı ve cevaplar sabırla beklenmelidir.

Öğrencilerin kâğıdın direncini artırmada gösterecekleri davranışlar sözlü ifadelerle ödüllendirilir. Farklı çözümler bulan öğrencilere daha farklı nasıl yapabilecekleri sorulur.

6. SINIF “DÜZEN”

“İlk Adım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Cevap :

Uygulanan kuvvetin etkisini azaltmak ve şeklin direncini artırmak için yere temas noktalarını artırmak gerekir.

Soru

Cevap :

Nasıl? Deneyerek araştırın! Yelpaze gibi kâğıdı katlayıp daha küçük yüzeyler oluşturulur ve şeklin yere temas noktaları artırılır (Şekil 6). Çünkü temas noktalarının artması sürtünme kuvvetini artırır.

Öğrencilerin arama, deneme çalışmalarından vazgeçmelerine izin verilmemeli, doğru cevabı bulmada öğrencilerle tartışılımalıdır. Şekil 6 dışında bulunan cevaplara kuvvetler uygulanarak istenilen çözümün bu olmadığına öğrenciler ikna edilir. Doğru cevabı bulan öğrenci sözel olarak ödüllendirilir.

Şekil 6 Bu sorunun cevabı düșünmeye bağlı olduğunda, yanıtlar çok az öğrenciden gelebilir. Soru

Cevap :

Kâğıdın yeni düzeni şimdi neden sağlam bir şekilde ayakta durabiliyor? Düzenin uygulanan kuvvete karşı koyan kenar sayısı, arttığı için ayakta durabiliyor.

Şekil 4 ve Şekil 6’ya ait şekiller öğrencilere aynı anda gösterilerek aralarında oluşan benzerlik ve farklılık sorgulanır. Gelen doğru cevaplar pekiştirilir.

Temas noktaları artırılarak sürtünme kuvvetinin etkisi artırılırmış ve kâğıdın esnekliği azaltılmıştır. Soru

Şekil 4’ten farklı olarak Şekil 6’daki görüntüde ne değişti? Cevaplar gecikebilir. Sabırla beklemeli, değișik sorularla öğrencilerin düșünmelerine yardım edilmelidir.

Cevap :

Mekânın küçülerek tekrarlandığını görüyoruz.

6. SINIF “DÜZEN”

“İlk Adım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Soru

Buna benzer tekrar niteliği taşıyan başka örnekler verebilir misiniz? Cevaplar her öğrenciden ayrı ayrı alınmalıdır. Bu așamada duraklamaların olması doğaldır. Sabırla beklemeli, değișik sorularla çocuklar uyarılmalı düșünmeye yönlendirilmelidir.

Cevap :

Değişik tekrar olayları; 

Saat tiktakları,



Kalbin atışı,



Yürümek (adımlarımız),



Dünyanın dönüşü,



Gece ve gündüzün oluşumu,



Belli türlerin kendi cinslerini üretmesi (bitki veya hayvan olarak),



Doğum, ölüm vb. dir.

Öğrencilerin tekrar olaylarına verdiği cevaplar tahtaya yazılarak listelenir. İstenilen cevaplara ulaştıracak sorular sorulur.

Öğrencilerin cevapları arasında tekrar olaylarına örnek olarak yürümek eyleminin de yer alması sağlanmalıdır. Öğretmen öğretim ortamının imkânlarını göz önüne alarak önceden hazırladığı bir müzik parçasını öğrencilere dinletebilir ve müzikteki ritim bulunabilir.

Ritim örnekleri Soru

Tekrar olayının özel bir ismi var mı? Müzik ile karşılaştırarak düşünün.

6. SINIF “DÜZEN”

“İlk Adım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Cevap geç gelebilir. Cevap :

Ritim.

Soru

Ritim nedir?

Cevap :

Bir tekrar olayıdır.

Soru

Yürüyüşe ritim dediniz. Birisi hızlı yürürse, yavaş yürürse veya sallanarak yürürse

bu durumları nasıl açıklarsınız? Cevap :

Soru



Acelesi var.



Acelesi yok.



Canı sıkılıyor, düşünüyor gibi farklı izlenimler, anlamlar çıkarılır.

Yani, gördüğümüz yürüyüşün ritmi bile size, farklı farklı bir şeyler mi anlatıyor?

Cevap :

Evet, evet!

Soru

O hâlde, ritmin anlatım gücü de mi var?

Cevap :

Evet, çok farklı anlatımları olduğunu görüyoruz.

Soru

Doğada tek olan bir şey gördünüz mü?

Soru öğrencileri düșündürürken içinde bulundukları dünyayı sorgulayarak tanımaya yönlendirecektir.

Cevap :

Ritmin anlatım gücünü kavratmak için birkaç öğrenci hızlı, yavaş ve sallanarak yürütülür. Öğrencilerden bu durumu gözlemlemeleri istenir ve bu yürüyüş şekillerinin onlarda ne çağrıştırdığı sorulur ve cevaplar birlikte değerlendirilir. Ritmin anlatım gücünün olduğu, verilen örneklerle pekiştirilir.

Hayır! Doğada ağaçlar, kuşlar, bulutlar, çiçekler var, yani tek olan hiçbir şey görmedik.

Öğrenciler dünya, güneş vb. örnekler verebilir. Bu durumda öğrencilerden yaşadıkları çevreyi gözlemleyerek bu soruya cevap vermeleri istenir.

Doğada görülen her șeyin birden fazla olduğu ve bunun da tekrar olduğu vurgulanmalıdır.

6. SINIF “DÜZEN”

“İlk Adım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ritim örnekleri Soru

Çevrenizde var olan başka tekrar olayları söyleyebilir misiniz? Cevap gelmez ise soru “Çevrenizde var olan canlıların bir arada oldukları bașka tekrar olayları söyleyebilir misiniz?” șekline dönüștürülerek yeniden sorulmalıdır.

Cevap :

Karıncalar, arılar, insan toplulukları, çimenler, dans vb. Aramalar devam etmelidir.

Soru

Öğrenciler yaşadıkları çevreyi düşünerek doğada var olan tekrar olaylarına örnek verebilirler.

Bu ritmik olaylar, bir arada ve büyük bir benzerlik içindedir. Dansta insanların, uçan kuşların, yürüyen orduların görünüşleri sizde nasıl bir etki uyandırıyor?

Cevap :

Topluluk, beraberlik, bütünlük duygusu uyandırıyor.

Soru

Öyle ise ritmi nasıl anlatalım?

Etkinlik sonunda, verilen ritim örnekleri öğrencilerle paylaşılır ve konu pekiştirilir.

Muhtemel cevaplar

Cevap:

Birleştiren, bütünleştiren bir olay. Ritim güç birliği, görüntü güzelliği ve tekrarlar içindeki uyumdur.

6. SINIF “DÜZEN”

“İlk Adım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ritim örnekleri Soru

Cevap :

Bu açıklamalara göre ritim, önemli bir olay mıdır? Neden? Oyunda, dansta, beraber hareket etme zorunluluğu vardır. Aksi hâlde kargaşa olur. Düzen, beraber olma kolaylığı sağlar. Beraber hareket ederken güçleri bir noktada toplamak hareketi kolaylaştırır. Ağlarını aynı anda beraberce çekip çıkaran balıkçılar daha az güç harcarlar. Doğal olarak da daha az yorulurlar.

Ritmin önemi ve anlattığı duygu örneklerle pekiştirilir. Öğrencilere var olan düzen içindeki bir birimin farklı olması olasılığı analiz ettirilir.

Ağaçlar, çiçekler, kuşlar görüntü güzelliği ve ahenk oluştururlar. Bu etkinlik sonucunda, düşünmeyi öğrenme ve yaşamlarındaki olaylara farklı açıdan bakarak değerlendirme yönünde edinilen bilgiler ve kazanılan kavramlar (tekrar, ritim, birim, düzen, uyum, bütünlük vb.) daha sonra hazır birimler kullanarak yapılacak olan üç boyutlu tasarım çalışmalarının zihinsel olarak temelini oluşturacaktır.

6. SINIF “DÜZEN”

“İlk Adım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Not: “İlk adım”etkinliği öğretmenin isteğine bağlı olarak aşağıda verilen “gözlem formu” veya öğretmenin geliştireceği alternatif bir gözlem formu kullanılarak değerlendirilebilir ve öğrencilere “Sınıf İçi Etkinliklerdeki Performansı” puanı verilebilir.

BİLGİ NOTU!

“İlk Adım” Etkinliğinin Değerlendirilmesi

İlk adım etkinliği aşağıda verilen “Öğrenci Gözlem Formu” kullanılarak değerlendirilir. Öğretmen oluşturduğu gözlem formunu da kullanabilir. Bu form, öğrencilerin sınıf içi performansınının değerlendirilmesi ve bu etkinlikte yer alan kazanımların gerçekleşme düzeylerinin belirlenmesi amacıyla kullanılabilir.

Bu etkinliğin sonucunda öğrencilere, öğretmen not çizelgesinde yer alan “Sınıf İçi Etkinliklerdeki Performansı” puanı verilebilir.

GÖZLEM FORMU ( İlk Adım )

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Aşağıda sıralanan ölçütleri öğrencilerin sergileme durumlarına göre ilgili yere (X) işareti koyarak belirleyiniz.

Sorulara cevap verme Sorulara cevaplar arama, bu amaçla araştırmalar yapma Düşüncelerini neden sonuç ilişkisi kurarak açıklama Sorulara diğer disiplinlerden faydalanarak cevap verme Sorular için düşünce geliştirme, önerme ve denemeler yapma Düşüncelerini açıklamada istekli olma Üzerinde tartışılan kavramların çevresiyle ilişkilendirme Tekrarların çağrıştırdığı özgün duygularını açıklama Arkadaşlarını yapıcı olarak eleştirme

6. SINIF “DÜZEN”

“Düzen Oluşturalım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

DÜZEN “Düzen Oluşturalım”

6. SINIF “DÜZEN”

“Düzen Oluşturalım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. SINIF KUŞAK: DÜZEN ODAK NOKTASI: DÜŞÜNMEYE İLK ADIM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

1. Kullanacağı hazır birimi belirler.

 Düzen Oluşturalım

2. Belirlediği birimden oluşturacağı bütüne ilişkin deneme, arama çalışmaları yapar. 3. Oluşturacağı bütüne ilişkin uygun birleşme yöntemine karar verir. 4. Belirlediği birimden bir düzen oluşturur. 5. Oluşturduğu düzende ortaya çıkan estetik, görsel ve teknolojik değerleri fark eder. 6. Birimden düzene ulaşma sürecinde yaşadıklarını günlüğüne kaydeder. 7. Günlüğünde yer alan düşüncelerini, duygularını, sorunlarını, kaygılarını ve beğenilerini sınıfla paylaşmaya istekli olur.

Bu etkinlikte öğrenci, düzen fikrini geliştirmek için hazır birimlerden faydalanır. Birime kendisi karar verir. Karar verdiği birimden ulaşacağı bütüne deneme, arama ile ulaşır. Düzene ulaşmada kullanacağı yol ve araçlara kendisi karar verir. “Düzen Oluşturalım” etkinliği bu tabloda yer alan kazanımların tümüne yönelik hazırlanmıştır.

AÇIKLAMALAR

[!] Çalışmalar bireysel olarak sadece sınıf içinde yapılır. [!] Öğrenciler deneme ve arama çalışmalarında cesaretlendirilir. [!] Öğrencilere duygu ve düşüncelerini ifade etmede fırsat tanınır. [!] Her öğrencinin çalışması ayrı bir değer olarak kabul edilir, olumlu veya olumsuz görüş bildirilmez. [!] Çalışmalarını diğer arkadaşlarından önce bitiren öğrencilere ek çalışmalar verilir.  “İlk Adım”

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

6. SINIF “DÜZEN”

“Düzen Oluşturalım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ETKİNLİK

BİLGİ NOTU!

DÜZEN OLUŞTURALIM GİRİŞ Bu bölümde öğrenci, düzen fikrini geliştirmek için hazır birimlerden (kibrit çöpü, su kapları, kürdan, makara, pipet vb.) faydalanır. Hazır birim olarak külah da kullanılabilir. Bütünü oluşturmada çıkış noktası olan birime öğrenci karar verir. Bu birimden oluşturulacak düzenlemede deneme, arama ve karar verme önemlidir. Öğrenciler yakın çevrelerinden ulaşabilecekleri hazır birimleri belirler, kullanacakları hazır birime karar verir. Karar verdiği birimden ulaşacakları bütüne deneme, arama ile ulaşır. Düzene ulaşmada kullanacağı yol ve araçlara kendisi karar verir. Öğrenciler düşüncelerini gerçekleştirmede cesaretlendirilir. Bu etkinlikte öğrencilerin yaratıcılıklarını engellememek amacıyla somut bir örneğe yer verilmemiştir. Ancak etkinlik, odak noktasında yer alan kazanımların tümünü genel olarak kapsamaktadır. ÖĞRENME / ÖĞRETME SÜRECİ Öğrenciler düzen fikrini geliştirmek için bireysel bir etkinlik yaparlar. Düzen oluşturmada hazır birimlerden yararlanırlar. Öğrenci kullanacağı hazır birimleri listeleyerek kullanacağı birimi kendisi belirler. Belirlediği hazır birimleri temin ederek etkinliğini gerçekleştirmek için deneme ve aramalar yapar. Belirlenen birimlerin birlikte çoğalma imkânlarına deneyerek bakar. Çoğalma bir yerde duruyorsa yanlış yolda olduğunu fark eder. Öğrenciler, tekrar başa dönerek çoğalma devamlı oluncaya kadar denemeleri için yönlendirilir, düzen oluşturmada cesaretlendirilir.

“İlk Adım” etkinliğinde yapılandırılan tekrar, ritim, birlik, bütünlük, topluluk, uyum, düzen vb. kavramlar hatırlatılarak öğrencilere hazır birimlerden yola çıkılarak özgün bir düzen oluşturma fikri verilmelidir. Bu etkinlik sadece ders saatinde uygulanır. Çalışmalarını gruptan önce bitiren öğrenciler farklı hazır birimlerle başka çalışmalara yönlendirilebilir. Öğrenciler hazır birimlerle başlangıçta hangi düzeni oluşturacağına karar vermemelidir. Ortaya çıkacak düzen arama ve deneme çalışmalarının sonucunda kendiliğinden ortaya çıkmalıdır Örneğin; Öğrenci çalışmasına takı, ağaç, çiçek, ev eşyaları vb. yapacağım diyerek başlamamalıdır. Sağlık ve güvenlik açısından uygun olan hazır malzemelerin kullanılmasına dikkat edilmelidir.

6. SINIF “DÜZEN”

“Düzen Oluşturalım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Öğrenciler yaratıcı düşüncelerinin ışığında, birimlerini tekrarlayıp birleştirirler. Her öğrencinin bireysel farklılıkları ve yaratıcılıklarının ürünü olan hazır birimlerden yapılmış farklı uyum, estetik ve yorumlardan bütünler oluşur. Öğrenciler

birimden

düzene

ulaşmada

yaşadıklarını,

duygularını,

Etkinlikte tehlike yaratacak kesici, yanıcı, delici, uçucu vb. araç ve gereçlerin kullanılmamasına özen gösterilmelidir.

düşüncelerini

günlüklerine yazar, öz değerlendirme formlarını doldururlar. Bunları ve oluşturdukları düzeni değerlendirilmek üzere öğretmene teslim ederler. Öğrencilerin çalışmalarını sergilemeleri için imkân (teknoloji köşeleri/panolar) sağlanır.

Öğrenciler etkinlikle ilgili yaşadıkları duygu ve düşüncelerini, arama ve deneme gayretlerini, tasarım günlüklerini haftalık olarak ifade etmeleri konusunda cesaretlendirilirler.

HAZIR BİRİMLER KULLANARAK YAPILMIŞ ÇALIŞMALAR Hazır birim olarak külah kullanılmıştır. Birimler iç bükey olarak birleştirilmiştir. Külahlar iç bükey olarak

tekrar

sistematiği

içinde

bir

araya

getirilerek birleştirilmiş ve bir düzene gidilmiştir.

Örnek çalışmalar, bu etkinlikler sonucunda ortaya çıkabilecek çalışmalar hakkında öğretmeni bilgilendirmek amacıyla verilmiştir. Bu çalışmalar, yaratıcı düşüncelerini sınırlandırmaması için öğrencilere gösterilmemelidir.

6. SINIF “DÜZEN”

“Düzen Oluşturalım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Hazır birim olarak külah kullanılmıştır. Birimler dış bükey olarak birleştirilmiştir. Külahlar dış bükey olarak tekrar sistematiği içinde bir araya getirilerek birleştirilmiş ve bir düzene gidilmiştir.

Hazır birim olarak külah kullanılmıştır. Birimler tekrar sistematiği içinde bir araya getirilerek birleştirilmiş ve bir düzene gidilmiştir.

6. SINIF “DÜZEN”

“Düzen Oluşturalım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Hazır birim olarak kibrit çöpleri kullanılmıştır. Birimler tekrar sistematiği içinde bir araya getirilerek

mekânda

dokunsal

bir

düzene

gidilmiştir.

Hazır birim olarak plastik bardak kullanılmıştır. Birimler tekrar sistematiği içinde bir araya getirilerek bir düzene gidilmiştir.

6. SINIF “DÜZEN”

“Düzen Oluşturalım”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

BİLGİ NOTU! “Düzen Oluşturalım” Etkinliğinin Değerlendirilmesi “Düzen Oluşturalım” etkinliği aşağıda verilen formlar kullanılarak değerlendirilir. Bu formlar örnek olarak verilmiştir. Öğretmenler oluşturdukları formları kullanarak da etkinliği değerlendirebilirler.

Öğrenciler etkinlik bitiminde “Öz Değerlendirme Formlarını” doldururlar. Birden fazla etkinlik yapan öğrenciler etkinliğe ait tasarım günlüklerini, değerlendirme formlarını, diğer kanıtlarını ve oluşturdukları düzeni bir dosyada toplarlar. Ürün dosyasını değerlendirilmek üzere öğretmenlerine teslim ederler.

Öğretmen, öğrencileri etkinlik süresince “Öğrenci Gözlem Formu”nu kullanarak gözlemler. Bu etkinliğin sonucunda öğrencilere “Öğretmen Not Çizelgesi”nde yer alan “Sınıf İçi Etkinliklerdeki Performansı” puanı verilebilir.

Öğretmen, öğrencinin değerlendirilmek üzere teslim ettiği ürün dosyasını etkinlik ekinde verilen “ Dereceli Puanlama Anahtarı” ile değerlendirir ve puana dönüştürür. Puanları, program kılavuzunda verilen “Öğretmen Not Çizelgesi”nde yer alan “Düzen Kuşağı Öğrenci Ürün Dosyası” sütununa işler.

: Düzen Oluşturalım : ___________________________________________ : ___________________________________________ : ___________________________________________

Tarih

: ____________

______________________________________________________________________________

7. Daha sonraki çalışmalarda neleri farklı yapacağım?

______________________________________________________________________________

6. Kuvvetli ve zayıf yönlerim neler?

______________________________________________________________________________

5. Hangi alanda kendimi daha çok geliştirmeliyim?

______________________________________________________________________________

4. Nerede yardıma ihtiyacım oldu?

______________________________________________________________________________

3. Hangi konuda zorlandım? Neden?

______________________________________________________________________________

2. Neyi iyi yaptım? Neden?

______________________________________________________________________________

1. Bu etkinlikte ne öğrendim?

Etkinlik Öğrenci Sınıfı Numarası

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

GÖZLEM FORMU (Düzen Oluşturalım)

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Aşağıda sıralanan ölçütleri öğrencilerin sergileme durumlarına göre ilgili yere (X) işareti koyarak belirleyiniz.

Kullanmayı düşündüğü hazır birimleri listeleme Hazır birimleri seçme Düzeni oluşturmaya yönelik arama ve denemeler yapma Oluşturduğu birimin çoğalabilirliliğini test etme Kullanacağı yöntem ve teknikleri belirleme ve kullanma Düzen oluşturmada istekli davranma Oluşturduğu bütüne bireysel farklılığını yansıtma Oluşturduğu düzendeki teknolojik değerleri söyleme Duygu ve düşüncelerini paylaşmada istekli olma Kendini değerlendirmede yanlı yargılardan kaçınma Çevresinin görüşlerini alma

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (ANALİTİK) (Düzen Oluşturalım)

Nitelikler Kullanılacak Birimin Belirlenmesi

Düzen Oluşturma

Düzeni değerlendirme

Düzeni Tanıtma ve Süreci Paylaşma

Geliştirilmeli (1)

İyi (2)

Mükemmel (3)

Kullanmayı düşündüğü hazır birimleri listelemede yetersizdir. Tasarlamayı düşündüğü düzene uygun hazır birimi seçmiştir. Seçiminin nedenlerini açıklayamamıştır.

Kullanmayı düşündüğü hazır birimleri listelemiştir. Tasarlamayı düşündüğü düzene uygun hazır birimi seçmiştir. Seçiminin nedenlerini açıklamıştır.

Kullanmayı düşündüğü hazır birimleri detaylı listelemiştir. Tasarlamayı düşündüğü düzene uygun birden çok hazır birimleri seçmiştir. Belirlediği hazır birimi neden seçtiğini çok açık biçimde ortaya koymuştur.

Birleştirme yöntemini araştırmış, ancak kullandığı yöntem uygun değildir. Düzeni oluşturmaya yönelik arama ve denemeler yapmamıştır. Düzen oluşturmada ısrar etmemiştir. Düzende uyum, estetik ve yorum anlaşılmıyordur.

Birleştirme yöntemini araştırmış, uygun yöntemi uygulamıştır. Düzeni oluşturmaya yönelik arama ve denemeler yapmıştır. Düzen oluşturmuştur. Birimlerini tekrarlayıp birleştirmede kullanmıştır. Oluşturduğu bütüne kattığı bireysel farklılığın anlaşılmasında zorluk yaşanmaktadır. Düzene kattığı uyum, estetik ve yorumu belirgin değildir.

Birleştirme yöntemini araştırmıştır, birimine en uygun yöntemi uygulamıştır. Düzeni oluşturmaya yönelik arama ve denemeler yapmıştır. Hazır birimlerden birimler oluşturmuş ve yaratıcı düşüncesini ortaya koymuştur. Oluşturduğu birimin çoğalabilirliliğini test etmiş ve düzen oluşturmada ısrarlı davranarak tasarımını oluşturmuştur. Oluşturduğu bütüne bireysel farklılığını yansıtmıştır. Düzeninde farklı uyum, estetik ve yorum çok belirgindir.

Oluşturduğu düzende teknolojik değerleri yorumlamamıştır. Kendini değerlendirmiştir. Eksikliklerini belirlememiştir. Çevresinin görüşlerini almamıştır.

Oluşturduğu düzende ortaya çıkan teknolojik değerleri günlüğünde ifade etmiştir. Kendini değerlendirmiştir. Eksikliklerini belirlemiştir. Çevresinin görüşlerini almıştır.

Oluşturduğu düzende ortaya çıkan estetik, görsel ve teknolojik değerlerin farkına vararak günlüğünde ifade etmiştir. Kendini değerlendirmiştir. Eksik yönlerini ifade etmiş. Çevresinin görüşlerini dikkate almıştır.

Birimden düzene ulaşmada yaşadıklarını, duygularını, düşüncelerini günlüğüne yazmamış. Düzeni oluşturma sürecini tanıtmamıştır.

Birimden düzene ulaşmada yaşadıklarını, duygularını, düşüncelerini günlüğüne yazmış, Düzeni oluşturma sürecini tanıtmıştır. Tanıtımında kullandığı yöntem ve materyaller süreci yansıtır niteliktedir.

Birimden düzene ulaşmada yaşadıklarını, duygularını, düşüncelerini detaylı olarak günlüğüne yazmıştır. Yazdıkları, etkinlik sürecini yansıtmıştır. Düzeni oluşturma sürecini tanıtmıştır. Tanıtımında kullandığı yöntem ve materyaller süreci yansıtır niteliktedir. Tanıtım çeşitli materyallerle zenginleştirilmiştir.

6. SINIF

“KURGU”

“Düşünelim Çözelim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

KURGU “Düşünelim Çözelim”

71 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Düşünelim Çözelim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. SINIF KUŞAK: KURGU ODAK NOKTASI: DÜŞÜNELİM ÇÖZELİM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

AÇIKLAMALAR

1. Meraklarını, hayallerini ve düşüncelerini ifade eder.

 Düşünelim Çözelim

[!]“Düşünelim Çözelim” etkinliği grup olarak,

2. Meraklarının, hayallerinin ve düşüncelerinin çözüme

 Hayallerim Çizgide Saklı

“Hayallerim Çizgide Saklı” etkinliği de bireysel

Bu etkinliğin amacı; öğrencilerin gerçekleştirme kaygısı olmaksızın hayatlarında merak ve hayal ettiklerini, değiştirmeyi, geliştirmeyi, kolaylaştırmayı düşündüklerini ifade etmelerini sağlamak ve bunların çözümüne yönelik fikirleri ortaya çıkaran çalışmalar yaptırmaktır.

[!] Öğrenciler düşüncelerini ifade etmede

ulaştırılması beklenilen birer sorun olduğunun farkına varır. 3. Farkına vardığı sorunlardan birini seçerek çözümüne yönelik öneriler getirir. 4. Çözüm önerisine yönelik düşüncelerini yazarak ve çizerek açıklar. 5. Başkalarının çözüm önerisine yönelik düşüncelerini dikkate alır. 6. Düşünceden çizime ulaşma sürecinde yaşadıklarını günlüğüne kaydeder. 7. Çözüm önerisine yönelik çizimlerin başkaları tarafından anlaşılması için taşıması gerekli nitelikleri sorgular. 8. Sorunun çözümüne yönelik geçirdiği aşamaları paylaşır.

Bu etkinlikler, bu tabloda yer alan kazanımların tamamına yönelik olarak hazırlanmıştır.

olarak gerçekleştirilir. cesaretlendirilir. [!] Yaratıcı düşünme süreçlerini köreltecek ifade ve davranışlardan kaçınılır. [!] Yaratıcı düşünme süreçlerinin gelişimini sağlayacak ifadelerin kullanılmasına özen gösterilir. [!] Zamana yönelik kısıtlama yapılmaz. [!] Çalışmalar haftalık olarak paylaşılır. [!] Çizimlerde teknik gösterim kaygısı verilmez. [!] Fikirler yapıcı olarak eleştirilir.

72 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Düşünelim Çözelim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Düşüncelerini, duygularını ve hayallerini başkalarıyla paylaşmaya istekli olur.

[!] Öğrenciler çizimleri için çizim amaçlı yazılım programları kullanmaları konusunda serbest

10. Özgün tasarımları ile ilgili eleştirilere açık olur.

bırakılır.

11. Çözüme yönelik özgün ürünler tasarlamakta kararlı olur.

[!] Çizim amaçlı yazılım kullanılarak çizilen resimler serbest elle yapılan çizimle kıyaslanmaz.

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

73 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Düşünelim Çözelim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ETKİNLİK

BİLGİ NOTU!

DÜŞÜNELİM ÇÖZELİM GİRİŞ Bu etkinlikte öğrenciler, hayatlarında merak ve hayal ettiklerini, değiştirmeyi, geliştirmeyi, kolaylaştırmayı düşündüklerini ifade ederler. Bunların çözümüne yönelik fikirleri ortaya çıkaran grup çalışması yaparlar. Ortaya çıkardıkları fikirleri kurgularlar. “İlk Adım” etkinliğinde yaratıcı düşünmenin ilk basamağı olan düşünmeyi öğrenme yönünde adımlar atan öğrenciler bu bölümde yaratıcı düşünceyi bu temel üzerine yapılandırırlar. Öğrenciler düşünme ve serbestçe ifade etme önündeki engelleri aşarak yaratıcı düşüncelerinin önünü açarlar. Yaratıcılıkta, bir sorunun farkına varılarak tanımlanması, olası çözüm yollarının araştırılması, sınanması ve belli bir çözüme ulaşılması vardır. Öğrencinin ürettiği fikirlerin çokluğu, bu fikirlerin özgünlüğü ve hayal gücü ile ulaşılan değişik kavram ve konular onun farklı düşünebilme yeteneğini ortaya koyar.

Bu etkinliğin amacı; öğrencilerin gerçekleştirme kaygısı olmaksızın hayatlarında merak ve hayal ettiklerini, değiştirmeyi, geliştirmeyi, kolaylaştırmayı düşündüklerini özgürce ifade etmelerini sağlamak ve bunların çözümüne yönelik fikirleri ortaya çıkaran çalışmalar yaptırmaktır. Ortaya çıkan kurgularda günümüz teknolojisi ile nasıl yapılacağı endişesi olmamalıdır.

Bu etkinlikte öğrencilerden değişik fikirler üretebilmesi için “…nedir? Niçin? Neden? Ne kadar? Nasıl? Ne zaman? Nerede? Eğer... ne olur? …vb.” soruların cevaplarını düşünmesi, fikir ortaya çıktıktan sonra da “daha başka”, “Bundan başka neler olabilir?”, “Böyle olsaydı ne olurdu?”, …vb. sorularla sorgulama yapması, sorunun çözümüne ait fikirlerini, hayallerini de yazarak ve çizerek ifade etmesi beklenir. Ortaya çıkan çözüm önerisini sınıfla paylaşması için uygun ortam sağlanır.

74 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Düşünelim Çözelim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Öğrencinin ifade özgürlüğünü, özgünlüğünü, merakını, araştırıcılığını ve kendine güvenini sınırlayan herhangi bir durum veya faaliyet, yaratıcılığın gelişmesini engeller. Öğrencinin okuma, inceleme, sorgulama, eleştirme veya yeni çözümler arama ve düşünme için zamanının kalmaması, onun önüne yapay hedefler çıkarır. Sonuç olarak da yaratıcı

Öğrenciler farklı sorunlar ortaya çıkarabilmeleri için etkinlik girişinde yakından uzağa ilkesinden yola çıkarak yaşamlarını sorgulamaları için yönlendirilir.

davranışların geliştirme çabasını köreltir. Bu nedenle aşağıda örnek olarak verilen benzeri ifade ve davranışların kullanılmasından kaçınılır. 

Fikir iyi ama…



Gerçekçi ol, bu çok hayalci…



İnsanlar bundan hoşlanmayacak…



Yapımı güç…



Buna hazır değiliz…



Üzerinde çok çalışılması lazım.



Bu şekilde yapmak uygun değil.



Daha önce bunu denedik de çalışmadı.



Söyleneni/ çizileni dikkate almamak



Bunu deneyecek kadar çılgın kimse çıkar mı?



Yeterince iyi değil.



Bu senin işin değil… vb.

Öğrencilerin ufkunu açması için kılavuz ekinde verilen sorun çözmeye dayalı buluş hikâyeleri sınıfala paylaşılır.

Program ekinde verilen buluş hikâyeleri ve bilim insanlarının biyografilerinin dışında öğretmenler, zümre kararıyla ve okul idaresini bilgilendirmek kaydıyla benzer çalışmaları sınıfla paylaşabilirler.

Öğrenciyi düşünmeye yönlendirilerek ederek yaratıcı düşünme süreçlerinin gelişimini sağlayacak ifadelerin kullanılmasına özen gösterilir. Bu amaçla aşağıda örnek olarak verilen benzeri ifade ve davranışlar kullanılır.

75 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Düşünelim Çözelim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________



Evet ve…



İyi bir düşünce/nokta/yorum…



Mükemmel, haydi deneyelim.



Ayrıntılarını anlatır mısın?



Avantajları neler?



Dezavantajlarını nasıl giderebiliriz?



Gerçekleştirmene nasıl yardım edebilirim?



Hoşuma gitti!



İlginç görünüyor!



Eğlenceli görünüyor!



Arkadaşınızın önerisini anlamaya çalışalım.



Arkadaşınızın önerisi bitinceye kadar sözünü kesmeyin.



Önce bir gözden geçirip inceleyelim.

Yaratıcılığın ana özelliği özgün ürünler vermesidir. Zaman alan bir süreçtir. Bu nedenle özgün ürünlerin ortaya çıkması süreçte elde edilen ilerlemeyle olur. “Düşünelim Çözelim” etkinliği, öğrencilerin bireysel olarak yapacakları etkinliklerde yaşayacakları

süreci

fark

etmeleri

için

planlanmıştır.

etkinlikte

öğrencilerin

yaratıcılıklarını engellememek amacıyla somut bir örneğe yer verilmemiştir. Ancak etkinlik, odak noktasında yer alan kazanımların tümünü genel olarak kapsamaktadır.

76 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Düşünelim Çözelim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ÖĞRENME / ÖĞRETME SÜRECİ Öğrencilere neyi/neleri değiştirmek, geliştirmek, kolaylaştırmak, güzelleştirmek vb. istedikleri ve bunlara yönelik hayallerinin neler olduğu sorulur. Bu amaçla beyin fırtınası yapılır. Öğrencilerden gelen cevaplar tahtaya yazılarak listelenir. Cevaplar alınırken öğrencilerin düşüncelerinin sınırlandırılmamasına özen gösterilir ve her türlü düşüncenin önemli olduğu hissettirilir. Öğrenciler gruplara ayrılır. Her grup listelenerek ifade edilmiş düşüncelerden birini seçer. Öğrencilere seçtikleri düşüncenin çözüme ulaştırılması beklenilen bir sorun olduğu hissettirilir. Gruplar seçtikleri soruna olası çözüm önerileri getirmeye çalışırlar. Çözüm

Öğrenciler sosyal olayların çözümüne yönelik istekte bulunabilirler. Bu istekler dinlenir. Ancak sorunun kapsamını bireysel olarak çözebileceği noktaya taşıması sağlanır. Bu amaçla “Nasıl… ?” soruları öğrencilere sürekli sorulur. Grupların 5 kişiyi geçmemesine dikkat edilir. Sınıf ortamı grup içi iletişim ve etkileşimin sağlanacağı biçimde düzenlenir. Etkinliğin sınıf içi planlanmasında, grupların çözüme ulaşmaları, ders dışında çalışmaları ve araştırma yapmaları için fırsat verilir.

önerileri yazı ve çizimle ifade edilir. Her gruba getirilen çözüm önerilerinin grup sözcüleri Sınıf içinde çözümlenmek üzere istenilen nitelikte sorun gelmeyebilir. Bu durumda etkinlik ekinde verilen benzer amaçlar için çizilmiş resimler dağıtılır ve incelemeleri istenir.

tarafından sınıfa sunulması için olanak sağlanır. Sunu sonrası diğer grupların, problemin çözümüne yönelik görüş ve değerlendirmeleri alınır. Sınıfça yapılan değerlendirmelerden sonra ortak bir çözüme ulaşılır. Grup içi çözüm önerisi, karar verilen ortak çözüm önerisi dikkate alınarak yeniden ifade edilir. Öğrencilerden bu aşamada çözümlerini ifade etmeleri için özel bir gösterim tekniği kullanmaları beklenmez. Her grubun çözüm önerisi tartışılarak nihai çözüme ulaşılır. Gruplara benzer amaçlar için kâğıtlara çizilmiş etkinlik ekinde verilen resimler

Grupların yaptığı çalışmalar, taslak şekilde olabilir. Farklı sorgulamalar yapılarak çözümlerine nitelik kazandırmaları için teşvik edilir.

dağıtılır. Her grup dağıtılan kâğıttaki çizimleri inceleyerek anlamaya çalışır. Grupların bu çizimlerden ne anladıklarını yazmaları ve sözlü olarak ifade etmeleri beklenir. Her grup

77 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Düşünelim Çözelim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

çizimden ne anladığını yazılı olarak ifade eder, çözümün ne olduğunu sınıfa anlatır. Öğretmen gruplara çizimde anlatılmak istenen çözümü açıklar. Çizimlerin gruplar tarafından doğru anlaşılıp anlaşılmamasının sebepleri tartışılır. Çözüm önerisinin herkes tarafından doğru anlaşılabilmesi için çizimlerin taşıması gereken nitelikler (net, açık, temiz, işlevi anlaşılır ve açıklanmış vb.) tartışılarak listelenir. Öğrencilere yaptıkları bu çalışma ile

Grupların buldukları çözümlere yönelik öğrencilerden olumsuz görüşler gelebilir. Gelen görüşlerin yapıcı olmasına dikkat edilir.

çözümün sözlü ve yazılı anlatıma gerek duyulmadan çizimle de anlatılabileceği keşfettirilir. Öğrenciler “Düşünelim Çözelim” grup etkinliği ile yaratıcı düşüncelerini ortaya çıkarırlar. Aynı odak noktası içinde bireysel olarak yapacakları etkinliklerde yaşayacakları süreci grup etkinliğinde fark ederler.

Bu çalışmada ortaya konulan düşüncenin bir hayal olduğu, gerçekleştirilmesinin beklenmediği hatırlatılır. Günümüz teknolojisi ile gerçekleşmese bile gelecek adına düşüncelerin kurgulanmasının önemi vurgulanır.

78 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Düşünelim Çözelim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Gruplardan birine verilecek olan bu resimler anlaşılırlığı güç resimlerdir. Fonksiyonları açık ve anlaşılır ifade edilmemiştir. Çözmek istediği sorun açık ve anlaşılır değil ve geliştirilmeye ihtiyacı vardır. Verilen resim çoğaltılarak gruplara dağıtlır. Bu resimde anlatılmak istenilen düşünce buldurulmaya çalışılır. Cevaplar grup sözcüleri tarafından açıklanır. Verilen cevaplar yapıcı olarak eleştirilir. Bu resmin doğru anlaşılabilmesi için nasıl ifade edilmesi gerektiği tartışılır. Öğrenciler bu amaçla düşünce üretir.

Benzer amaçlar için çizilmiş başka resimler de kullanılabilir.

79 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Düşünelim Çözelim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Gruplara dağıtılmak üzere benzer amaçlar için çizilmiş başka resimler de kullanılabilir.

80 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Düşünelim Çözelim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Gruplara incelemeleri için etkinlik sırasında dağıtılır.

81 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Düşünelim Çözelim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

BİLGİ NOTU!

“Düşünelim Çözelim” Etkinliğinin Değerlendirilmesi

“Düşünelim Çözelim” etkinliği aşağıda verilen formlar kullanılarak yapılır. Öğrenciler etkinlik bitiminde “Öz Değerlendirme Formu” ve “Grup Değerlendirme Formu”nu doldururlar.

Öğretmen, öğrencileri etkinlik süresince “Öğrenci Gözlem Formu”nu kullanarak gözlemler. Bu form, öğrencilerin sınıf içi performansınının değerlendirilmesi ve bu etkinlikte kazanımlarının gerçekleşme düzeylerinin belirlenmesi amacıyla kullanılır.

Bu etkinliğin sonucunda öğrencilere, öğretmen not çizelgesinde yer alan “Sınıf İçi Etkinliklerdeki Performansı” puanı verilebilir.

82 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

: Düşünelim Çözelim : __________________________________________ : __________________________________________ : __________________________________________

Tarih

: ____________

________________________________________________________________________________________

7. Grupta bir değişiklik yapmak isteseydin neyi değiştirirdin?

________________________________________________________________________________________

6. Grup olarak bir sonraki çalışmanızı iyileştirmek için ne önerirsin?

________________________________________________________________________________________

5. Birbirinizin düşüncelerini hoşgörüyle dinlediniz mi?

________________________________________________________________________________________

4. Çalışmaya grubun tüm üyeleri katkıda bulundu mu?

________________________________________________________________________________________

3. Grubunuz hangi zorluklarla karşılaştı?

________________________________________________________________________________________

2. Grubunuzun güçlü yanları neler?

________________________________________________________________________________________

1. Bu görevde grubunuzun etkinliğini tanımlayın.

Etkinlik Öğrenci Grup Üyeleri Görev

GRUP ÇALIŞMASINI DEĞERLENDİR!

: Düşünelim Çözelim : ___________________________________________ : ___________________________________________ : ___________________________________________

Tarih

: ____________

______________________________________________________________________________

7. Daha sonraki çalışmalarda neleri farklı yapacağım?

______________________________________________________________________________

6. Kuvvetli ve zayıf yönlerim neler?

______________________________________________________________________________

5. Hangi alanda kendimi daha çok geliştirmeliyim?

______________________________________________________________________________

4. Nerede yardıma ihtiyacım oldu?

______________________________________________________________________________

3. Hangi konuda zorlandım? Neden?

______________________________________________________________________________

2. Neyi iyi yaptım? Neden?

______________________________________________________________________________

1. Bu etkinlikte ne öğrendim?

Etkinlik Öğrenci Sınıfı Numarası

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

GÖZLEM FORMU ( Düşünelim Çözelim )

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Aşağıda sıralanan ölçütleri öğrencilerin sergileme durumlarına göre ilgili yere (X) işareti koyarak belirleyiniz.

Değiştirmeye, geliştirmeye, kolaylaştırmaya, yönelik hayallerini söyleme Grup çalışmasına katılmada istekli olma Düşüncelerini neden sonuç ilişkisi kurarak gerekçesiyle açıklama Çözüme yönelik diğer disiplinlerden faydalanma Çözümü kurgulamada olumlu tavır sergileme ve katkı sağlama Üzerinde tartışılan konuları yaşamla ilişkilendirme Başkalarının görüşlerini dinleme ve dikkate alma Arkadaşlarını yapıcı olarak eleştirme Kendini değerlendirmede yanlı yargılardan kaçınma Grubunu değerlendirmede yanlı yargılardan kaçınma

6. SINIF

“KURGU”

“Hayallerim Çizgide Saklı”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

KURGU “Hayallerim Çizgide Saklı”

86 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Hayallerim Çizgide Saklı”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ETKİNLİK HAYALLERİM ÇİZGİDE SAKLI GİRİŞ Bu etkinlikte öğrenciler, grup/sınıf etkinliğinde elde ettikleri birikimleri kullanırlar. Bu amaçla yaşamlarında merak ve hayal ettiklerini, değiştirmeyi, geliştirmeyi, kolaylaştırmayı düşündüklerini ifade ederler. Bunların çözümüne yönelik fikirleri ortaya çıkaran bireysel

Öğrenciler bu etkinlikte yaptıkları çalışmaları her hafta ders saatinde sınıfla paylaşır. Bu amaçla öğrenciler cesaretlenderilmelidir. Bazı öğrenciler düşüncelerinin eleştirilmesinden rahatsız olabilirler. Bu durumda diğer öğrencilerin arkadaşlarını yapıcı olarak eleştirmelerine izin verilir.

çalışma yaparlar. Ortaya çıkarılan fikirleri kurgularlar. Fikirlerin ortaya çıkmasına neden olan sorunların farkına varırlar, olası çözüm yollarını araştırırlar, sınarlar (“daha başka”, “bundan başka neler olabilir”, “böyle olsaydı ne olurdu”, …vb. sorulara cevap ararlar.) ve belli bir çözüme ulaşırlar. Çözüme yönelik düşüncelerini yazarak ve çizerek anlatırlar. Sorunu çözüme ulaştırmada yaşadıkları süreci

Bazı öğrenciler tasarım günlüklerini haftalık olarak yazmayabilir. Bu durumdaki öğrencilerin günlükleri, haftalık kontrol edilmeli ve yapılan çalışmalarla ilgili paylaşımların bu günlükten yararlanılarak sunulması istenmelidir.

(karşılaştıkları güçlükler, başvuru kaynakları, bulgular, öneriler, araştırma sonuçları, süreç içinde hissettiği duygularını vb.) ders için düzenledikleri günlüklerine kaydederler. Bireysel çalışmalarda düşünceden çizime kadar olan süreçte tuttukları günlükleri her ders saatinde sınıfla paylaşırlar. Öğrenciler sınıfta yalnızca düşüncelerini açıklarlar. Öğrencilerin düşünceleri tartışılmaz. Bireysel ilerlemeleri ve çalışmaları desteklenir. Sonuçlandırılan çalışmalar sınıfla paylaşılır, çalışmalar değerlendirilmek üzere teslim edilir. Bu etkinlikte öğrencilerin yaratıcılıklarını engellememek amacıyla somut bir örneğe

Öğrencilerin öz güvenlerini artırmak amacıyla kılavuz ekinde verilen tasarım ve buluş hikâyeleri sınıfla paylaşılır. Öğretmen sınıf içindeki genel duruma bakarak kılavuz ekinde verilen zihinsel süreçleri uyaran etkinlikleri kısa süreli olarak planlayarak uygular.

yer verilmemiştir. Ancak etkinlik, odak noktasında yer alan kazanımların tümünü genel olarak kapsamaktadır.

87 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Hayallerim Çizgide Saklı”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Öğrencilerin çalışmaları başlangıçta taslak olacaktır. Öğrenciler ortaya koydukları çözümü detaylandıracak, açıklayacak ve anlaşılır hâle getirebilecek sorularla yönlendirilir. Öğrencilerin çalışmalarında düşünemedikleri hususlar, sorularla fark ettirilir.

ÖĞRENME / ÖĞRETME SÜRECİ Öğrencilere yaşamlarında neleri merak ettikleri, neleri hayal ettikleri, neleri değiştirmeyi, geliştirmeyi, kolaylaştırmayı düşündükleri sorulur. Öğrencilerden cevaplarını bireysel olarak listelemeleri istenir. Her öğrenci listeledikleri ifade edilmiş düşüncelerden birini seçer. Öğrencilere seçtikleri düşüncenin, çözüme ulaştırılması beklenilen bir sorun

Öğrencilerden arkadaşlarının çalışmalarına yönelik yaptıkları yapıcı eleştirileri ve önerileri dikkate alması istenir.

olduğu hissettirilir. Öğrenciler seçtikleri soruna olası çözüm önerileri getirmeye çalışırlar. Çözüm önerilerini yazı ve çizimle ifade etmeleri beklenir. Birden fazla çözüm önerisi bulmak isteyen öğrencilere fırsat verilir. Süreç içinde yapılan çalışmalarda öğrencilerin düşünceleri sınırlandırılmaz ve her türlü düşüncenin önemli olduğu hissettirilir. Öğrenciler kaydettikleri gelişmeleri sınıfla bu ders için belirlenmiş saatte paylaşırlar ve yaşadıkları süreci günlüklerine yazarlar. Öz değerlendirme formlarını doldurarak yaptıkları çalışmaları değerlendirmek

üzere

öğretmenlerine

teslim

ederler.

Öğrencilerin

Her öğrenciden çalışmalarını segilemeleri istenir. Çalışmanın sergilenmesindeki düzenlemenin nasıl olacağı öğrenciye bırakılır.

çalışmalarını

sergilemeleri için imkân (teknoloji köşeleri/panolar) sağlanır. Öğrencilere “Hayallerim Çizgide Saklı” etkinliğinde ortaya çıkardıkları çözüme

Yeterli donanıma sahip okullarda öğrencilerin yaptığı çalışmalar dijital ortamda saklanır ya da arşivlenebilir.

yönelik çalışmalarının 7. sınıftaki “Düşüncelerimdeki Değişim ve Gelişim” etkinliğine temel teşkil edeceği açıklanır.

Bu çalışmanın üst sınıftaki etkinlikte kullanılabilmesi için öğretmen tarafından gerekli tedbirler alınır. Çalışmasını planlanan süreden önce bitiren öğrenciler yeni çalışmalara yönlendirilir.

88 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Hayallerim Çizgide Saklı”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

DÜŞÜNCELERİN ÇİZİMİNE YÖNELİK ÖRNEK ÇALIŞMALAR Örnek çalışmalar, öğretmene bu etkinlikler sonucunda ortaya çıkabilecek çalışmalar hakkında fikir vermek amacıyla verilmiştir. Bu ve benzeri örnekler öğrencilerin yaratıcı düşüncelerini sınırlandırmaması için gösterilmemelidir.

89 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Hayallerim Çizgide Saklı”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Örnek çalışmalar, öğretmene bu etkinlikler sonucunda ortaya çıkabilecek çalışmalar hakkında fikir vermek amacıyla verilmiştir. Bu ve benzeri örnekler öğrencilerin yaratıcı düşüncelerini sınırlandırmaması için gösterilmemelidir.

90 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“KURGU”

“Hayallerim Çizgide Saklı”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

BİLGİ NOTU!

“Hayallerim Çizgide Saklı” Etkinliğinin Değerlendirilmesi “Hayallerim Çizgide Saklı” etkinliği aşağıda verilen formlar kullanılarak yapılır. Bu formlar örnek olarak verilmiştir. Öğretmenler etkinliğin değerlendirilmesi için kendi oluşturdukları formlarını kullanabilirler.

Öğrenciler, etkinlik bitiminde “Öz Değerlendirme Formlarını” doldururlar. Birden fazla etkinlik yapan öğrenciler etkinliğe ait tasarım günlüklerini, değerlendirme formlarını, diğer kanıtlarını ve oluşturdukları kurguyu bir dosyada toplarlar. Ürün dosyasını değerlendirilmek üzere öğretmenlerine teslim ederler.

Öğretmen, öğrencileri etkinlik süresince “Öğrenci Gözlem Formu”nu kullanarak gözlemler. Öğrencinin değerlendirilmek üzere teslim ettiği ürün dosyasını, etkinlik ekinde verilen “ Dereceli Puanlama Anahtarı” ile değerlendirir ve puana dönüştürür. Puanları program kılavuzunda verilen “Öğretmen Not Çizelgesi”de yer alan “Kurgu Kuşağı Öğrenci Ürün Dosyası” sütununa işler. Ayrıca öğrenciye bu etkinlik sonucunda “Sınıf İçi Performansı Puanı” verebilir.

91 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

: Hayallerim Çizgide Saklı : ___________________________________________ : ___________________________________________ : ___________________________________________

Tarih

: ____________

______________________________________________________________________________

7. Daha sonraki çalışmalarda neleri farklı yapacağım?

______________________________________________________________________________

6. Kuvvetli ve zayıf yönlerim neler?

______________________________________________________________________________

5. Hangi alanda kendimi daha çok geliştirmeliyim?

______________________________________________________________________________

4. Nerede yardıma ihtiyacım oldu?

______________________________________________________________________________

3. Hangi konuda zorlandım? Neden?

______________________________________________________________________________

2. Neyi iyi yaptım? Neden?

______________________________________________________________________________

1. Bu etkinlikte ne öğrendim?

Etkinlik Öğrenci Sınıfı Numarası

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

GÖZLEM FORMU (Hayallerim Çizgide Saklı)

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Bu form, öğrencilerin “Hayallerim Çizgide Saklı” etkinliğine katılımlarını değerlendirmek amacıyla geliştirilmiştir. Etkinlik sürecinde öğrencileri aşağıdaki ölçütlere göre gözlemleyerek, her bir ölçüte göre düzeylerine uygun olan puanı ilgili ölçütün altına yazınız. “Çok iyi:3, Orta düzeyde yeterli:2, Hiç yeterli değil:1, Gözlenmedi:0”. Ayrıca yapılan gözlemler sonucunda öğrencilerde gözlemlediğiniz eksiklikler var ise bunları gidermek için gerekli önlemleri alınız.

Değiştirmeye, geliştirmeye, kolaylaştırmaya, yönelik hayallerini listeleme Çözüme ulaştıracağı sorunu belirleme Düşüncelerini neden sonuç ilişkisi kurarak gerekçesiyle açıklama Çözüm için farklı kaynakları ve dersleri araştırma yapma Üzerinde çalıştığı konuyu yaşamla ilişkilendirme Başkalarının görüşlerini dinleme ve dikkate alma Oluşturduğu çözüme yaratıcı düşünceler ve yorumlar katma Çözüme ulaşmada karalı olma Çözüme yönelik çalışmalarını yazarak ve çizerek ifade etme Yaptığı çalışmanın başkaları tarafından anlaşılır olmasını dikkate alma Duygu ve düşüncelerini ifade etmede istekli olma Çalışmasını sergilemede ve çevresiyle paylaşmada istekli olma Kendini değerlendirmede yanlı yargılardan kaçınma

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (ANALİTİK) Nitelikler Üzerinde Çalışılması Düşünülen Konunun Belirlenmesi

Çözüm Önerileri Üretme

Belirlediği Çözüm Önerisini İfade Etme

Tasarımını Tanıtma

Geliştirilmeli (1)

(Hayallerim Çizgide Saklı) İyi (2)

Mükemmel (3)

Birey, hayal ve merak ettikleri ile değiştirmeyi ve geliştirmeyi planladığı düşüncelerinden yola çıkarak üzerinde çalışacağı bir konu belirlemiştir.

Birey; hayal ve merak ettikleri ile değiştirmeyi ve geliştirmeyi planladığı düşüncelerinden yola çıkarak üzerinde çalışacağı bir konu belirlemiştir. Belirlediği konuyla ilgili ortaya koyduğu nedenin anlaşılmasında güçlük çekilmektedir.

Birey, üzerinde çalışmayı planladığı konuya yönelik olası çözüm önerileri ortaya koymamıştır. Yalnızca bir çözüm önerisi ile yetinmiştir.

Birey, üzerinde çalışmayı planladığı konuya yönelik olası çözüm önerileri belirlemiştir. Bu çözüm önerilerinden hedeflediği amaca götürecek uygun bir çözümü belirlemiştir. Belirlediği çözümü neden seçtiğini tam anlamıyla ortaya koyamamıştır.

Birey, üzerinde çalışmayı planladığı konuya yönelik olası çözüm önerileri belirlemiştir. Bu çözüm önerilerinden hedeflediği amaca götürecek uygun bir çözümü belirlemiştir. Olası çözüm önerileri içinden belirlediği çözümü neden seçtiğini çok açık biçimde ortaya koymuştur.

Birey belirlediği çözüm önerisini yazarak ya da çizerek ortaya koymuştur.

Birey, belirlediği çözüm önerisini çizerek ya da yazarak ortaya koymuştur. Yazımında kullandığı ifadelerin anlaşılmasında zaman zaman zorluklar yaşanmaktadır. Çiziminde bireyin ne yapmaya çalıştığının anlaşılmasında güçlük yaşanmaktadır.

Birey, belirlediği çözüm önerisini çizerek ya da yazarak açıklamıştır. Yazımında anlaşılır, açık ifadeler kullanmıştır. Çiziminde bireyin ne yapmaya çalıştığı anlaşılır niteliktedir.

Çözüm önerilerinin ifade edildiği yazılı materyallerle ya da çizimlerle tanıtılmamıştır.

Çözüm önerilerinin ifade edildiği yazılı materyallerin ya da çizimlerin tanıtılması için uygun bir yöntem seçilmiştir (sunu, poster vb.). Tercih edilen tanıtım yöntemi görsel bazı materyallerle, görsel ifadelerin yakınında verilmiş kısa notlar ile yeterince anlaşılır ve zengin hâle getirilememiştir.

6. SINIF “YAPIM” “Bulunan Eşyaları Sahiplerine Ulaştıralım” _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

YAPIM “Bulunan Eşyaları Sahiplerine Ulaştıralım”

95 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF KUŞAK: YAPIM ODAK NOKTASI: NASIL ÜRETELİM? KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

AÇIKLAMALAR

1. Hayatındaki sorunların farkına varır.

 Bulunan Eşyaları Sahiplerine

[!] “Bulunan Eşyaları Sahiplerine Ulaştıralım”

2. Belirlediği sorunu açıklamaya yönelik araştırma yapar.

Ulaştıralım

etkinliği grup olarak, “Tasarımımı Üretiyorum” etkinliği ise bireysel olarak gerçekleştirilir.

3. Araştırmalardan elde ettiği sonuçları analiz ederek  Tasarımımı Üretiyorum

sorunu tanımlar.

ifade etmede cesaretlendirilir.

4. Sorunun çözümüne yönelik öneriler sunar. 5. Çözümün taşıması gereken genel özellikleri belirler. 6. Çözüme yönelik taslak tasarım önerisi geliştirir. 7. Taslak tasarım önerisini geliştirmeye yönelik araştırma yapar. 8. Araştırma

sonuçlarını

göz

önüne

alarak

gerçekleştireceği tasarımın yapısını ve özelliklerini belirler. 9. Tasarımında

kullanacağı

yöntem

deneyerek belirler. 10. Tasarımın yapım resmini çizerek açıklar. 11. Tasarımın yapım aşamalarını planlar.

[!] Öğrenciler tasarıma yönelik düşüncelerini

teknikleri

Bu etkinliğin amacı; öğrencilerin ürüne yönelik tasarım sürecini sorgulayarak fark etmelerini, bu süreci yaşamlarındaki benzer sorunların çözümünde kullanabilmelerini sağlamaktır. Bu amaçla öğrencilerin hayatlarındaki sorun ve ihtiyaçları ifade etmelerini, bunların çözümüne yönelik fikirler geliştirmelerini ve bunları gerçekleştirecek çalışmalar yaptırılacaktır. Bu etkinlikler, bu tabloda yer alan kazanımların tamamına yönelik hazırlanmıştır.

[!] Tasarım etkinliği süreçlerini köreltecek ifade ve davranışlardan kaçınılır. [!] Tasarımı gerçekleştirmeye yönelik öğrencilere yeterli süre verilir. [!] Öğrencilere tasarımlarını gerçekleştirme sürecinde rehberlik edilir. [!] Öğrencilere çalışma ortamının düzenlenmesi ve iş güvenliği ile ilgili bilgilendirme yapılır.

96 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

[!] Yapılacak tasarımlarda artık malzeme 12. Tasarımı

belirlediği

planlamaya

bağlı

kalarak

gerçekleştirir.

kullanılması teşvik edilir. [!] İşliklerin yetersiz kaldığı durumlarda

13. Tasarımın değerlendirmeye yönelik ölçütlerini belirler.

öğrencilerin çevrenin imkânlarından

14. Tasarımı,

yararlanmalarına fırsat verilir.

belirlediği

genel

özelliklere

göre

[!] Öğrenciler özgün ve işlevsel tasarımlar

değerlendirir. 15. Tasarımı değiştirmeye ve geliştirmeye yönelik öneri

geliştirmeleri konusunda cesaretlendirilir. [!] Tasarıma yönelik fikirler yapıcı olarak

sunar. 16. Tasarım sürecinde yaşadıklarını günlüğüne kaydeder.

eleştirilir.

17. Tasarım sürecinde yaşadıklarını sınıfla paylaşır.

[!] Çizimlerinde, çizim amaçlı yazılım

18. Çözüme yönelik özgün ürünler tasarlamaya istekli

programları kullanmaları konusunda serbest bırakılır.

olur.

[!] Çizim amaçlı yazılım kullanılarak çizilen resimler serbest elle yapılan çizimle kıyaslanmaz.

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

97 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

ETKİNLİK “Bulunan eşyaları sahiplerine ulaştıralım” etkinliği öğrencilerin sorun çözümüne dayalı ürüne yönelik tasarım sürecini yaşayarak öğrenmeleri amacıyla verilmiştir.

BULUNAN EŞYALARI SAHİPLERİNE ULAŞTIRALIM GİRİŞ Bu etkinlikte öğrenciler, ortak bir tasarım etkinliği yaparlar. Bu etkinlikle öğrencilerin ürüne yönelik süreci sorgulayarak fark etmeleri, bu süreci yaşamlarındaki diğer sorunların çözümünde kullanmaları beklenir. Ürüne yönelik tasarım süreci; 

Sorun ve çözüm tartışılarak tanımlanır.



Tasarımın genel özellikleri listelenir.



Taslak tasarım önerisi(leri) geliştirilir.



Tasarım önerisini gerçekleştirmeye yönelik araştırmalar yapılır.



Son tasarım önerisi geliştirilerek projelendirilir.



Yapım aşamaları planlanır.



Yapılan plan doğrultusunda ürün/maket gerçekleştirilir.



Ürün/maketin tasarım ihtiyacını ne kadar karşıladığı değerlendirilir ve test edilir.



Değerlendirmeler dikkate alınarak tasarlanan ürün üzerinde değişiklikler

Bu etkinlik çevre şartları dikkate alınarak zümre kararı ile farklı bir sorunun çözümüne yönelik yeniden düzenlenebilir. Ancak etkinliğin grupça yapılmasına ve tasarım sürecinde yer alan tasarım sürecine uygun olmasına dikkat edilir. Bu etkinlikle öğrencilere tasarım sürecinde yer alan aşamaları ve bu aşamalarda gerçekleştirilmesi istenilen tutum ve davranışlar fark ettirilir.

önerilerek tamamlanır. Öğrencilerden tasarım sürecini ve yaptıkları her işlemi tasarım günlüklerine kaydetmeleri, yaşadıkları süreci yansıtan bir pano hazırlayarak sergilemeleri beklenir. Bu etkinlikle öğrencilerin, “Yapım” kuşağındaki bireysel etkinlerinde kullanacakları ürüne yönelik tasarım sürecini fark etmeleri amaçlanmıştır. Bu etkinlik “Nasıl Üretelim?” odak noktasında yer alan kazanımların tümüne yönelik hazırlanmıştır.

98 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

ÖĞRENME / ÖĞRETME SÜRECİ Bu etkinlik öğrenciler gruplara ayrılarak yapılır. Öğrencilere tasarım etkinliğinde kullanılmak üzere etkinlik ekinde verilen formlar dağıtılır ve öğrencilerin ürüne yönelik tasarım sürecini fark etmeleri sağlanır. Etkinlik sürecinde bütün öğrencilerin katılımının

Yapım kuşağı için hazırlanmış formlar çoğaltılarak öğrencilere dağıtılır. Öğrencilere tasarım sürecini yapılandırmaları ve tasarım günlüklerini şekillendirmeleri için imkân sağlanır.

sağlanmasına ve düşüncelerini özgürce ifade etmelerine fırsat verilir. Grupların kaydettikleri ilerlemeler her aşamada sınıfça paylaşılır ve gruplara tasarımlarına yönelik yeni açılımlar sağlamada yardımcı olunur.

Etkinlik sürecinde sınıf ve çevrenin durumu gözlenerek ekte verilen bilim insanlarının biyografileri ve buluş hikâyeleri sınıfla paylaşılır.

Sorunu Araştırma, Tanımlama ve Çözümü Tartışma Öğretmen, öğrencilere aşağıdaki soruları yöneltir:

Ayrıca yaratıcı düşünceyi uyaran kısa etkinlikler planlanarak gerçekleştirilir.

“Herhangi bir eşyanızı kaybettiğiniz, bir yerde unuttuğunuz oldu mu? Neler kaybettiniz unuttunuz? Unuttuğunuz kaybettiğiniz eşyaları bulmak için neler yaptınız? Sınıfınızda başkasına ait eşya buldunuz mu? Bu eşyayı ne yaptınız? Bulduğunuz eşyayı sahibine ulaştırdınız mı? Okulda bulunduğunuz süre içinde sahibine ulaştıramadığınız eşyayı ne yaptınız? Bulunan eşyaları sahiplerine nasıl ulaştırabiliriz? Bunun için ne yapılabilir?” Gruplar bu sorunun çözümünü tartışır. Çözüm önerileri tahtaya yazılarak listelenir. Çözüm önerileri öğrencilerin tartışmasına sunulur. Her gruba düşüncesinin değerli olduğu hissettirilir. Tartışma aşamasında gelen önerilerin tümü değerlendirilir. Sorunun çözümüne yönelik eşyaların muhafaza edildiği bir tasarımı gerçekleştirme fikri ortaya çıkarılır. Sorunun ve çözümün ne olduğu tahtaya yazılır.

99 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

Tasarımın Genel Özelliklerini Belirleme Gruplar kendi içinde tasarımın taşıması gereken temel özelliklerini tartışarak belirler. Bu amaçla aşağıda örnek olarak verilen benzer sorulara cevap ararlar. 

Nasıl bir yapı?



Neler konulacak?



Nerede bulunacak?



Hangi özelliklere sahip olmalı?



Biçimi nasıl olmalı?



Boyutları nasıl olmalı? vb.

Gruplar kaybolan veya kaybolma ihtimali olan eşyaları düşünür. Belirledikleri eşyalara ve kullanıcıların ihtiyaçlarına göre tasarımın göstermesi gereken özellikleri belirlemek amacıyla araştırma yapar, sonuçlarını listeler. Belirlenen eşyalara yönelik tasarlanacak yapının şeklini, gereç özelliklerini ve boyutunu nelerin etkilediğini tartışır. Örneğin; taşınması, sergilenmesi, depolanması, eşyayı koruması, ayrıştırması, ilgi çekicilik vb. Grupların belirlediği genel özellikler tahtaya yazılır. Tasarım için ortak genel özellikler belirlenir. Taslak Tasarım Önerisi Geliştirme Gruplara taslak çizimleri öncesi geliştirdikleri tasarım modelinin estetik değer taşımasına, özgünlüğüne, işlevselliğine, yapılabilir olmasına ve çevresel etkilerine dikkat

100 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

etmeleri gerektiği açıklanır. Gruplar tasarım için belirlenen ortak özellikleri dikkate alarak tasarıma yönelik düşüncelerini yansıtan taslak çizimler yaparlar. Çizimlerinde ürünün formu ve genel özelliklerini gösterirler (Genel özellikler yazılı olarak ifade edilebilir. Çizimin detaylandırılması beklenmez). Birden fazla çözüm önerisi getirmek isteyen gruplara fırsat verilir. Gruplar geliştirmek istedikleri tasarım önerilerini belirler. Bunun için tasarımın genel özelliklerini karşılama, maliyet, beceri, zaman, yetenek vb. sınırlamalar dikkate alınır. Gruplar geliştirdikleri ön tasarıma ait çizimlerini sınıfla paylaşırlar. Gelen taslak öneriler üzerinde tartışma yapılmaz. Tasarım Önerisine Yönelik Araştırma Gruplar belirledikleri taslak tasarımlarını geliştirmeye yönelik araştırma yapar. Bu amaçla aşağıda örnek olarak verilen benzer sorulara araştırma sürecinde cevap ararlar. 

Hangi malzemeden yapabilirim?



Boyutları nasıl olmalı?



Üzerinde hangi bilgiler olmalı?



Eşyaları nasıl ayrıştırabilirim?



Öğrenciler eşyalarını nasıl kolayca görebilir?



Görsel olarak nasıl ilgi çekici özellik katabilirim?



Sınıftaki konumu nasıl olmalı?



Eşyaları nasıl koruma altına alabilirim?



Hangi yöntem ve tekniği kullanarak gerçekleştirebilirim?

101 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

Gruplar, tasarımlarında kullanacakları malzemeleri araştırırlar. Öğrenciler belirlenen ihtiyacın çözümüne yönelik hazırlayacakları yapıyı oluşturmada kullanacakları gereçleri keşfederler. Bunun için tasarımını yapacakları ürüne uygun olarak kullanacakları malzemelerin fiziksel özelliklerini test ederler. Kullanacakları gereçlerin türüne kendileri karar verirler. Gereçleri işleme ve biçimlendirmede kullanılan araç ve gereçleri araştırarak belirler. Gereç seçiminde tasarımlarına kazandırmayı düşündükleri yapıyı dikkate alırlar. Belirledikleri gereci tasarladıkları ürünün formuna uygun işleyerek tasarım modellerini nasıl gerçekleştireceklerini belirler, belirledikleri dayanıklı gerecin özelliklerine uygun tasarım önerilerini geliştirirler. Gruplar, tasarımlarının boyutlarını belirlemede konulması muhtemel eşyaların boyutlarını, kapladığı hacimleri dikkate alırlar. Bu amaçla eşyaların (kalem, silgi, defter, kitap, şemsiye vb.) boyutlarını ve kullanım alanının büyüklüğünü belirler, bunun için denemeler yapar, belirlediği boyutları kaydederler. Gruplar, tasarım modellerinde olması gereken bilgi amaçlı yazıların neler olacağına yönelik araştırmalar yapar, üzerinde yer alacak bilgiyi ve özelliklerini araştırma sonuçlarını dikkate alarak belirler. Tasarım modellerinde kullanılacak eşyaların muhtemel yerlerini ve konumlarına karar verirler. Bunun için ilgili birimlerin formlarını ve hacimlerini araştırmaya yönelik çalışmalar yapar, araştırma sonuçlarını günlüklerine kaydederler. Tasarım modellerinde yer alan eşyaların öğrenciler tarafından nasıl kolayca görülebileceğini düşünür, bu amaçla ilgili bölüntülerin içinin, dışardan nasıl görülebileceğini araştırırlar.

102 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

Gruplar, tasarım modellerinin ilgi çekici, yeni, farkındalık yaratan, estetik açıdan güzel olması için ne gibi süslemeler yapılabileceğini, bu amaçla neleri kullanabileceğini araştırır, bunun için denemeler yaparlar. Tasarım modellerinin sınıf içindeki yerini ve konumunu belirlerler. Denemeler yapar, sınıfın yerleşimini,

ergonomisini vb. etkenleri

dikkate alırlar. Gruplar, eşyaların korunması için alınacak tedbirleri düşünerek eşyalara etki eden etkenleri listeler. Bunlara karşı alınacak önlemleri araştırır, araştırma sonuçlarını dikkate Öğrencilere temel bilgi kaynaklarına ulaşmaları ve ihtiyaç duydukları temel teknolojik bilgileri edinmeleri için rehberlik edilmelidir. Bu amaçla diğer zümre öğretmenleri ile iş birliğine gidilir.

alarak korumaya yönelik tasarım modeline katacağı özellikleri belirler. Gruplar, tasarımlarının inşasında kullanacakları birleştirme ve şekillendirme tekniklerini düşünür. Tasarım modellerini gerçekleştirmede kullanacağı uygun yöntem, teknik, araç, gereç ve iş güvenliği ile ilgili kuralları araştırır, denemeler yapar, tasarımlarını yapı ve gereç özelliklerine uygun olan birleştirme ve şekillendirme tekniklerini belirler. Gruplar yaptıkları araştırma sonuçlarını sınıfla paylaşır. Tasarım Önerisi Geliştirme

Öğrencilere TÜBİTAK (Bilim ve Teknik, Bilim Çocuk), TPE, KOSGEB vb. kurumların internet sayfalarından yararlanabilecekleri hatırlatılır. Ayrıca bu kurumların yazılı ve görsel kaynaklarından yararlanılabilir.

Gruplar araştırma sonuçlarını dikkate alarak tasarımları için belirledikleri gerekli özellikleri öncelik sırasına göre listeler “Tasarımım şu özellikleri taşımalı...”. Belirlenen bu özelliklere göre her grup; 

Tasarımların yapısına ve grafik özelliklerine yönelik önerisini geliştirir.

103 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu



Tasarımlarının inşasında kullanacağı gereçleri, boyutlarını, birleştirme ve şekillendirme tekniklerini, üst yüzey işlemlerini ve olası maliyetini yapım resmiyle gösterir.



Tasarımlarının yapım aşamalarını ve zamanı planlar.

İstekli grupların tasarımlarının yapım resmini iki/üç boyutlu çizim amaçlı yazılımından yararlanarak çizmeye, renklendirmeye, ölçülendirmeye ve yazdırmaya fırsat verilir. Öğrenciler, geliştirdikleri tasarımın hikâyesini gösteren günlüklerini, bilgisayarın yazı ve sunu yazılımlarından yararlanarak raporlaştırabilirler. Yapım Öğretmen gruplara bu çalışmada işlikte dikkat edecekleri güvenli çalışma kurallarını açıklar. Kullanacakları el aletlerini ve görevlerini tanıtır. Tecrübe kazanmaları için deneme yapmalarına fırsat verir. Öğretmen öğrencileri planladıkları yapım sürecini izleyerek; 

Gereci tasarladıkları boyut ve biçime göre kesmeye,



Kestikleri gereci şekillendirmeye,



Olası pürüzlerini gidermeye,



Uygun teknikleri uygulayarak birleştirmeye,



Renk, desen, figür gibi grafiksel düzenlemeleri yapmaya,



Tasarımlarının son üst işlemlerini gerçekleştirmeye yönlendirir.

İstekli öğrencilerin tasarıma ait resimlerini çizim amaçlı yazılım programlarından yararlanarak çizmelerine fırsat verilir.

104 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

Gruplar tasarım modellerini; 

Yaptığı planlamalara bağlı kalarak,



Güvenli çalışma kurallarına uyarak,



En uygun araç ve gereçleri yöneterek,



Arkadaşlarıyla iş birliğine giderek,



Karşılaştıkları sorunlarda öğretmeninden yardım alarak gerçekleştirir.

Değerlendirme ve Test Etme Gruplar tasarımlarının belirlenen sorunu ne kadar çözüme ulaştırdığını değerlendirir. Değerlendirmeyi aşağıda örnek olarak verilen benzer sorularla yapar. 

Kullanıcı ihtiyaçlarını karşılıyor mu?



Birleştirme ve şekillendirme teknikleri ne kadar uygun?



Kullanılan gereçlerin avantaj ve dezavantajları neler?



Benzerlerine göre zayıf ve üstün yanları var mı?



Hangi özelliklerinin değiştirilmeye ihtiyacı var?



Onu daha fazla geliştirebilir miyim?

Konu uzmanları, zümre öğretmenleri ve okul idaresi ile yapılacak iş birliği dâhilinde okula konuşmacı olarak davet edilir. Bu amaçla, üniversiteler, KOSGEB, TÜBİTAK, TPE , sanayi ve ticaret odaları vb. kurumların uzmanlarından yararlanılabilir.

Bu amaçla öğrenciler, gerçekleştirdikleri tasarım modellerinin, belirledikleri tasarım özelliklerini ne oranda karşıladığını tartışarak ve arkadaşlarının görüşlerini alarak değerlendirirler. Tasarım modellerine muhtemel kayıp eşyalardan koyarak test eder, değerlendirme ve test sonuçlarını raporlaştırırlar.

105 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

Değişiklik Önerme Gruplar, yaptıkları değerlendirmelerin sonucunda tasarımlarını değiştirme ihtiyaçları duyup duymadıklarını yazılı ve sözlü olarak açıklar. Öğrenciler tasarımlarına yönelik değişiklik önerilerini, gerekçeleriyle listeler. Gruplar, bu süreçte yaşadıkları bütün olayları, araştırma sonuçlarıyla ilgili kanıtları, karşılaştıkları sorunları ve yaptıkları çözümleri, tasarım önerilerini, seçtikleri en iyi tasarım önerisini,

gerekçesini,

yapım

aşamalarını

gösteren

planlamalarını,

değerlendirme

sonuçlarını, değişiklik önerilerini vb. tasarım günlüğüne yazarlar. Öğrenciler birden çok ürün elde edecekleri için fazla ürünlerini diğer sınıfların kullanımına sunarlar. Gruplar öz değerlendirme formlarını doldurur, düzenledikleri günlükleri,

tasarım

modelini ve diğer kanıtlarını değerlendirilmek üzere öğretmenlerine teslim ederler.

106 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

BİLGİ NOTU!

“Bulunan Eşyaları Sahiplerine Ulaştıralım” Etkinliğinin Değerlendirilmesi

Etkinliğin değerlendirilmesi, etkinlik ekinde verilen formlar kullanılarak yapılır. Bu formlar örnek olarak verilmiştir. Öğretmenler etkinliğin değerlendirilmesi için kendi oluşturdukları formlarını kullanabilirler.

Öğrenciler etkinlik bitiminde “Öz Değerlendirme Formu” ve “Grup Değerlendirme Formu”nu doldururlar. Etkinliğe ait tasarım günlüklerini, değerlendirme formlarını, diğer kanıtlarını ve oluşturdukları ürünü değerlendirilmek üzere öğretmenlerine teslim ederler.

Öğretmen, öğrencileri etkinlik süresince “Öğrenci Gözlem Formu”nu kullanarak gözlemler. Bu form, öğrencilerin sınıf içi performansının değerlendirilmesi ve bu etkinlikte kazanımlarının gerçekleşme düzeylerinin belirlenmesi amacıyla kullanılır. Öğrencilere bu etkinliğin sonucunda “Sınıf İçi Etkinliklerdeki Performansı” puanı verilebilir.

Bu etkinlik sonucu öğrencilere Yapım kuşağı sütununa yazılmak üzere puan verilmez.

107 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU Etkinlik : Bulunan Eşyaları Sahiplerine Ulaştıralım Tarih: Adı ve Soyadı : Sınıfı : No : Açıklama: Aşağıdaki tabloda proje boyunca çalışmalarınızı en iyi şekilde ifade eden seçeneğin altına (X) işareti koyunuz.

Bazen

Her zaman

DEĞERLENDİRİLECEK TUTUM VE DAVRANIŞLAR

Hiçbir zaman

DERECELER

1. Planlı çalışmaya özen gösterdim. 2. Proje çalışmalarım sırasında planıma uygun hareket ettim. 3. Araştırmada çeşitli kaynaklardan yararlandım. 4. Öğretmenimin önerilerini dinledim. 5. Çalışmalarım sırasında zamanı akıllıca kullandım. 6. Çalışmalarım sırasında değişik materyallerden faydalandım. 7. Sorumluluklarımı tam anlamıyla yerine getirdim. 8. Çalışmalarımı sunarken görsel materyalleri kullanmaya çalıştım.

Bu etkinlik sırasında en iyi yaptıklarım ve diğer yorumlarım: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

108

109

: Bulunan Eşyaları Sahiplerine Ulaştıralım : __________________________________________ : __________________________________________ : __________________________________________

Tarih

: ____________

________________________________________________________________________________________

7. Grupta bir değişiklik yapmak isteseydiniz neyi değiştirirdin?

________________________________________________________________________________________

6. Grup olarak bir sonraki çalışmanızı iyileştirmek için ne önerirsin?

________________________________________________________________________________________

5. Birbirinizin düşüncelerini hoşgörüyle dinlediniz mi?

________________________________________________________________________________________

4. Çalışmaya grubun tüm üyeleri katkıda bulundu mu?

________________________________________________________________________________________

3. Grubunuz hangi zorluklarla karşılaştı?

________________________________________________________________________________________

2. Grubunuzun güçlü yanları neler?

________________________________________________________________________________________

1. Bu görevde grubunuzun etkinliğini tanımlayın.

Etkinlik Öğrenci Grup Üyeleri Görev

GRUP ÇALIŞMASINI DEĞERLENDİR!

GÖZLEM FORMU ( Bulunan Eşyaları Sahiplerine Ulaştıralım )

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Aşağıda sıralanan ölçütleri öğrencilerin sergileme durumlarına göre ilgili yere (X) işareti koyarak belirleyiniz.

Olası sorun ve ihtiyaçları bütün boyutlarıyla tanımlama Olası sorunlar ve ihtiyaç için düşünce geliştirme ve önerme Önerdiği düşüncelerin nedenlerini açıklama Düşünce üretmede bilgi, deneyim ve becerilerini kullanma Tasarım önerisi için geliştirdiği uygun düşünceyi seçme Seçiminin nedenlerini açıklama Tasarımını gerçekleştirmeye yönelik bilimsel kaynaklardan bilgi toplama Tasarım önerisini projelendirme Tasarım önerisinin özgün, işlevsel, ekonomik ve yapılabilir olmasına dikkat etme Becerilerine ve biçimlendireceği gereçleri işlemeye uygun aracı seçme Becerisine ve araca uygun işleme yöntemini seçme İş akışını ve çalışma ortamını planlama Basit denemeler yapma İşlik düzeniyle ilgili güvenli çalışma kurallarına uyma Başkalarıyla iş bölümü yapma ve iş birliğine gitme Tasarımına yönelik başkalarının görüşlerini dinleme Tasarımıyla ilgili olası gelişme ve yeni düşünceleri önerme Belirlediği önerileri tasarımına yansıtmada istekli olma Çalışmasını sergilemede ve çevresiyle paylaşmada istekli olma Kendini değerlendirmede yanlı yargılardan kaçınma

110

6. SINIF

“YAPIM”

“Tasarımımı Üretiyorum”

YAPIM “Tasarımımı Üretiyorum”

111 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“YAPIM”

“Tasarımımı Üretiyorum”

ETKİNLİK TASARIMIMI ÜRETİYORUM GİRİŞ Bu etkinlikte öğrencilere, bireysel olarak yaşamlarındaki bir sorunun çözümüne yönelik tasarım etkinliği yaptırılır. Öğrenciler belirledikleri sorunu çözümleyen ürünün tasarımını yaparken aşağıda verilen tasarım sürecinden yararlanırlar.

Öğrencilere yapım kuşağında yer alan bireysel etkinlerine geçmeden önce takip edecekleri tasarım süreci açıklanır. Tasarım sürecinde yer alan ifadeler ideal bir süreci öngörmektedir. Öğrenme düzeyindeki farklılıklar dikkate alınarak bütün öğrencilerin asgari düzeyde bu süreci yaşamalarına dikkat edilir. Bütün öğrencilerden öngörülen tasarım sürecinin ve her aşamasında yapacakları işlemler yazılı olarak dağıtılabilir. Etkinlik ekinde verilen formlar çoğaltılarak öğrencilere dağıtılabilir .

Öğrenciler grup etkinliğinde ürüne yönelik tasarım etkinliklerindeki gözlemlerini dikkate alarak yaşamlarında değiştirmeyi, geliştirmeyi düşündükleri durumları belirler ve çözüme ulaştırmak için öneride bulunurlar. Durum analizi yapamayan ve bir sorun belirlemeyen öğrenciler cesaretlendirilir. Öğrenciler tasarım sürecindeki aşamaları ürüne ulaşmada uygular, tasarım sürecinde yaptıkları her işlemi, yaşadıklarını, duygu ve düşüncelerini tasarım günlüklerine yazarlar. Tasarım sürecinde yakından takip edilir, çözüm için gerekli bilimsel verilere ulaşmada onlara rehberlik yapılır. Öğrenciler gerçekleştirdikleri her aşamada sorgulanır ve tasarımları için farklı açınımlar sağlamada onlara yardımcı

Yapım kuşağı için hazırlanmış formlar çoğaltılarak öğrencilere dağıtılabilir. Öğrencilere tasarım sürecini yapılandırmaları ve tasarım günlüklerini şekillendirmeleri için imkân sağlanır.

olunur. Öğrenciler ürün veya ürüne ait modellerini gerçekleştirmede kullanacakları uygun teknikleri, araç ve gereçleri belirlemede araştırmaya teşvik edilir. Yapım aşamasında

112 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“YAPIM”

“Tasarımımı Üretiyorum”

uyulması

gereken

iş

güvenliği

kuralları

açıklanır.

Tasarımlarını

gerçekleştirmede

kullanacakları yöntem ve teknikleri denemelerine fırsat verilir. Belirledikleri araçların kullanımı öğretilir. Öğrenciler tasarım önerilerini gerçekleştirmeleri için teşvik edilir. Tasarımları için yaptıkları değişiklik önerilerini gerçekleştirmek isteyen öğrencilere fırsat verilir. “Kurgu” kuşağında ortaya koyduğu çalışmasını

Öğrenciler öz değerlendirme formlarını doldururlar. Tasarım günlüklerini ve gerçekleştirdikleri tasarım modellerini değerlendirilmek üzere öğretmene teslim ederler. Bu etkinlikte öğrencilerin yaratıcılıklarını engellememek amacıyla somut bir örneğe yer verilmemiştir. Ancak etkinlik, odak noktasında yer alan kazanımların tümünü genel olarak

gerçekleştirmek isteyen öğrencilere fırsat verilebilir. Ancak öğrencilerden gerçekleştirmeyi düşündüğü bu çalışmasını “Yapım” kuşağında öngörülen tasarım sürecine göre yeniden ele alması istenir.

kapsamaktadır. ÖĞRENME / ÖĞRETME SÜRECİ Öğretmen, bireysel olarak ürüne yönelik tasarım etkinliğini gerçekleştiren öğrencileri yönlendirmede aşağıdaki tasarım sürecinden yararlanır.

Öğrencilerilerden kurgu kuşağındakinden farklı bir sorunu veya ihtiyacı “Yapım” kuşağında çözüme ulaştırmak için belirlemesi istenir.

113 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“YAPIM”

“Tasarımımı Üretiyorum”

Sorun ve ihtiyacı karşılamaya yönelik bir örnek çalışmanın her aşaması, öğrencilerin tasarım sürecini fark etmeleri için yapılabilir. Öğrencilerden tasarım sürecini yapılandırmaları istenebilir.

Etkinliklerin gerçekleştirilmesi sürecinde öğrencilerle ekte verilen “tasarım ve buluş hikâyeleri” , “bilim insanlarının hayatları” ve “yaratıcı düşünceyi uyaran” kısa etkinlikler planlarak gerçekleştirilir.

114 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“YAPIM”

“Tasarımımı Üretiyorum”

Sorunu Araştırma ve Tanımlama, Çözümü Tartışma Öğrenciler,

çevrelerindeki

durumları

gözlemler.

Geliştirmeyi,

değiştirmeyi



Bölgenizdeki firmalarla iş birliği hâlinde olun (Firma yetkililerinin sınıfta deneyimlerini paylaşmalarını ve iş yerlerine geziler düzenlenmesini sağlayın.).



Bölgenizdeki üniversitelerle iş birliği hâlinde olun (Öğrenci ve öğretim üyelerinin bilgilerini çocuklarla paylaşmalarını sağlayın.).



Velilerle iş birliği hâlinde olun (Çocuklarını cesaretlendirmelerini, yaratıcılıklarını teşvik etmelerini sağlayın.).

gerçekleştirmek istedikleri durumları belirler, gözlemlerini dikkate alarak yaşamlarındaki sorunları listelerler. Listeledikleri sorunlardan birini kendi önceliklerini, mevcut şartları ve gerçekleşebilirliğini dikkate alarak seçer, sorunu araştırma, tanımlama ve çözümü tartışmada kendi bilgi, deneyim, gözlem ve araştırma sonuçlarını kullanırlar. Öğrenciler seçtikleri sorunu araştırır ve olası çözümleri bütün yönleriyle açıkça tartışarak tanımlarlar. Tasarımın Genel Özelliklerini Belirleme Öğrenciler belirledikleri sorunun çözümünde kullanacakları tasarımların sahip olması gereken genel özellikleri belirlemelidir. Bunun için benzer sorulara (Nasıl? Kim için? Nerede kullanılacak? Boyutu nasıl olmalı? Biçimi nasıl olacak? Fonksiyonları ne? vb.) cevaplar arar. Bu özelliklerin belirlenmesinde, tanımlanan sorunun çözümlenmesi için gerekli nitelikler ve sınırlamalar, dikkate alınır. Tasarımın taşıması gereken genel özellikler listeler. Taslak Tasarım Önerisi Geliştirme Öğrencilere taslak çizim öncesi geliştirdikleri tasarım modelinin estetik değer taşımasına, özgünlüğüne, işlevselliğine, yapılabilir olmasına ve çevreye etkilerine dikkat etmeleri gerektiği açıklanır. Öğrenciler tasarım için belirlenen ortak özellikleri dikkate alarak

115 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“YAPIM”

“Tasarımımı Üretiyorum”

tasarıma yönelik düşüncelerini yansıtan taslak çizimler yapar, genel özellikleri ise yazılı olarak ifade ederler. Bu çizimlerde ürünün formu ve genel özellikleri gösterilir. Çizimleri detaylandırmaz. Öğrenciler birden fazla taslak çözüm önerisi getirebilir, taslak tasarım önerilerini öğretmeniyle paylaşırlar. Belirledikleri durumun niteliğine göre taslak çizimlerini Öğrencilere temel bilgi kaynaklarına ulaşmaları ve ihtiyaç duydukları temel teknolojik bilgileri edinmeleri için rehberlik edilmelidir. Bu amaçla diğer zümre öğretmenleri ile iş birliğine gidilir.

benzer sorunların çözümlerine yönelik yaptığı araştırma ve inceleme sonuçlarını dikkate alarak çizebilirler. Öğrenciler geliştirmek istedikleri tasarım önerilerini belirler. Bunun için tasarım özelliklerini en iyi karşılama, maliyet, beceri, zaman, yetenek vb. sınırlamalar dikkate alınır. Tasarım Önerisine Yönelik Araştırma Öğrenciler önerdikleri taslak çizimi geliştirmek için araştırma yapar, bu amaçla taslak

çizimlerinde belirledikleri özellikleri gerçekleştirmeye yönelik sorulara cevap ararlar. Öğrenciler, farklı yer, zaman ve kültürlerde, benzer veya ilişkili sorunların çözümünde kullanılan yöntemleri inceler, bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak farklı kaynaklardan bilgi toplar, bu bilgileri, tasarım etkinliklerini gerçekleştirmede değerlendirirler. Öğrenciler başkalarının sunduğu farklı çözüm önerilerini dinlemeye, bakış açılarını incelemeye teşvik edilir. Çözüme yönelik araştırma sonuçlarını ve elde ettikleri bilgileri analiz ederek bunları resim, grafik, istatistik veri veya yazılı olarak düzenlerler.

116 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“YAPIM”

“Tasarımımı Üretiyorum”

Öğrenciler, belirledikleri sorunların çözümüne yönelik tasarım önerilerini geliştirirken üretim olanaklarını ve tüketici tercihlerini ekonomik, sosyal, çevresel etkilerini teknik boyutlarıyla değerlendirirler. Tasarımları için belirledikleri genel özellikleri taşıyan bir ürünü nasıl gerçekleştirebileceklerini, yapımında kullanacakları araç, gereç, teknik ve yöntemleri araştırır, denemeler yapar ve sonuçlarını listeleyerek yaptığı çalışmaları tasarım günlüğüne Etkinlik sürecinde sınıf ve çevrenin durumu gözlenerek ekte verilen bilim insanlarının biyografileri ve buluş hikâyeleri sınıfla paylaşılır.

kaydederler. Tasarım Önerileri Geliştirme Öğrencilerden, tanımladıkları ihtiyacı karşılamak veya belirledikleri sorunu çözmek için yaptıkları araştırmaları dikkate alarak belirledikleri nitelikleri taşıyan tasarıma yönelik

Ayrıca yaratıcı düşünceyi uyaran kısa etkinlikler planlanarak gerçekleştirilir.

düşünceler üretmeleri istenir. Öğrencilere sorunun çözümü için alternatif düşünceler sunmaları için fırsat verilir. Öğrenciler tasarım önerisiyle ilgili ayrıntıları, değişik kaynaklardan, kişi ve kuruluşlardan araştırmaya yönlendirilir, basit akış şemaları, resim ve çizimler üzerinde tasarım önerilerini açıkça gösterirler. Tasarımını gerçekleştirmek için gerekli ihtiyaçlarını belirtir, tasarım önerilerini, uygun çizim ve yazı teknikleriyle, elle veya çizim araç gereçlerini kullanarak kâğıt üzerinde projelendirirler. Öğrenciler tasarım önerilerini açık ve anlaşılır bir çizimle göstermeleri için teşvik edilir. Tasarım önerisinin geliştirilmesine yönelik yapılan çalışmada, tasarımın yapım resmi, nasıl çalıştığı, kullanılacak gereçler ve yapım aşamalarını gösteren planlamalar yer alır.

117 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“YAPIM”

“Tasarımımı Üretiyorum”

Öğrenciler, geliştirdikleri tasarım modellerinin estetik değer taşıması, özgün, işlevsel, ekonomik ve yapılabilir olmasına dikkat etmeleri için yönlendirilir, tasarımlarına yenilik, farklılık ve ayırt edilebilir özellik kazandırmaları konusunda cesaretlendirilirler. Belirledikleri sorunun çözümü için en az bir tasarım önerisinde bulunurlar. Birden çok tasarım önerisi geliştiren öğrenciler, geliştirdikleri çözüm önerilerinin farklılıklarını ve benzerliklerini sorgulayarak listeler. Sorgulama sonuçlarını ve tasarım için

“Yapım” kuşağına yönelik gerçekleştirilecek etkinliklerde iş güvenliği ile ilgili tedbirler öğretmen tarafından alınır.

belirlenen özellikleri dikkate alarak gerçekleştirmek istediği en iyi tasarım önerisini belirler. Bu amaçla öğrenciler, tasarım önerilerinin benzer çözümlerden belirgin farklılığını, taşıdığı yeniliği, kullanılabilirliğini, yapım maliyetlerini, çevresel etkilerini ve kullanıcı beklentilerini karşılayabilirliğini sorgulamaya yönlendirilirler. Öğrenciler en uygun tasarım önerisinin seçimindeki gerekçeleri açıklar, bilimsel veriler kullanarak tasarım önerilerinin çözüm için

Yapım aşamasında işlik, gruplar arasında dönüşümlü olarak kullanılır. Öğrenciler yapım aşamasında işlik araç ve gereçlerinin yetersiz kaldığı durumlarda çevre imkânlarından yararlanırlar.

gerekli özellikleri nasıl karşıladığını belirleyerek sonuçlarını tasarım günlüklerine yazarlar. Yapım Öğretmen, öğrencilere bu çalışmada işlikte dikkat edecekleri güvenli çalışma kurallarını açıklar. Kullanacakları el aletlerini ve görevlerini tanıtır. Tecrübe kazanmalarına yönelik deneme yapmaları için fırsat verir. Öğrencilere gereçlerin verimli kullanımı için tasarımın yapım aşamalarını ve çalışma ortamını nasıl planlayacağını öğretir.

118 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“YAPIM”

“Tasarımımı Üretiyorum”

Öğrencilerden tasarımın yapım aşamalarını ve çalışma ortamını planlaması beklenir. Öğrenciler yapımda kullanacağı gereci, işleme aracını ve bu aracın kullanımı için uygun yöntemi seçer, işlediği gereçlerdeki israfı azaltmayı ve maliyeti düşürmeyi önceden düşünerek önlem alırlar. Araç ve gereçleri kullanmada ve yapımda çıkan sorunları çözümlemede yeni yöntem, işlem ve sistemler düşünür, uygulamada gerektiğinde yardım isterler. Öğrenciler yapım sırasında plan, çizim, grafik, üç boyutlu modeller, semboller ve teknik bilgilerden yararlanmalıdır. Öğrenciler istenilen sonuca ulaşmak için başkalarıyla iş bölümü yapmaya, iş birliğine gitmeye ve uygulama ortamının düzeniyle ilgili kurallara uymaya yönlendirilir. Tasarımlarını gerçekleştirmek amacıyla önerdikleri düşüncelere yönelik riskleri göze almaya ve denemeye teşvik edilir. Öğrenciler yapım sürecinde karşılaştıkları sorunları nasıl çözdüklerini, uyguladıkları yöntem ve teknikleri tasarım günlüklerine kaydederler. Değerlendirme ve Test Etme Öğrenciler tasarım etkinlikleri sonucunda yaptıkları tasarımlarının, belirlenen sorunu ne oranda çözdüğünü, tasarımın genel özelliklerini taşıyıp taşımadığını değerlendirirler. Bu amaçla arkadaşlarının değerlendirmelerine fırsat verirler. Gerçekleştirdikleri ürün veya modelin, belirledikleri sorunu çözmedeki performansını test eder, tasarım etkinliğini gerçekleştirmede izlenen aşamaları tekrar gözden geçirerek aldığı kararları ve uygulama

119 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“YAPIM”

“Tasarımımı Üretiyorum”

sonuçlarını başlangıçtaki düşünceleriyle karşılaştırır ve değerlendirirler. Ayrıca başka zaman ve kültürlerdeki benzer tasarımların, ayırt edilebilen özellikleriyle kendi tasarımlarının ortaya koyduğu farklılığı ve özgünlüğü karşılaştırır, değerlendirme ve test sonuçlarını raporlaştırarak günlüklerine yazarlar. Değişiklik Önerme Öğrenciler değerlendirme sonuçlarını dikkate alarak tasarımları için yapılması gerekli değişiklikleri belirler, belirledikleri değişiklik önerilerini tasarımlarına nasıl aktaracaklarını düşünürler. Çözümü yazarak ve çizerek ifade eder, tasarımlarına yönelik değişiklik önerilerini gerekçeleriyle listeler ve sonuçları tasarım günlüğüne kaydederler. Öğrenciler

süreçte

yaşadıklarını;

araştırma

sonuçlarıyla

ilgili

kanıtları,

karşılaştıkları sorunları ve yaptıkları çözümleri, tasarım önerilerini, seçtikleri en iyi tasarım önerisini,

gerekçesini,

yapım

aşamalarını

gösteren

planlamalarını,

değerlendirme

sonuçlarını, değişiklik önerilerini vb. bir tasarım günlüğüne yazarlar. Öğrenciler öz değerlendirme formlarını doldurur, düzenledikleri günlükleri ve gerçekleştirdikleri tasarım modelini değerlendirilmek üzere öğretmene teslim ederler.

120 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

6. SINIF

“YAPIM”

“Tasarımımı Üretiyorum”

BİLGİ NOTU!

“Tasarımımı Üretiyorum” Etkinliğinin Değerlendirilmesi Etkinliğin değerlendirilmesi etkinlik ekinde verilen formlar kullanılarak yapılır. Bu formlar örnek olarak verilmiştir. Öğretmenler etkinliğin değerlendirilmesi için oluşturdukları formları da kullanabilirler.

Öğrenciler etkinlik bitiminde “Öz Değerlendirme Formları”nı doldururlar. Birden fazla etkinlik yapan öğrenciler etkinliğe ait tasarım günlüklerini, değerlendirme formlarını, diğer kanıtlarını ve oluşturdukları düzeni bir dosyada toplarlar. Ürün dosyasını değerlendirilimek üzere öğretmenlerine teslim ederler.

Öğretmen, öğrencileri etkinlik süresince “Öğrenci Gözlem Formu”nu kullanarak gözlemler. Öğrencinin değerlendirilmek üzere teslim ettiği ürün dosyasını etkinlik ekinde verilen “Dereceli Puanlama Anahtarı” ile değerlendirir ve puana dönüştürür. Puanları program kılavuzunda verilen “Öğretmen Not Çizelgesi”de yer alan “Yapım Kuşağı Öğrenci Ürün Dosyası” sütununa işler.

121 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

122

: Tasarımımı Üretiyorum : ___________________________________________ : ___________________________________________ : ___________________________________________

Tarih

: ____________

______________________________________________________________________________

7. Daha sonraki çalışmalarda neleri farklı yapacağım?

______________________________________________________________________________

6. Kuvvetli ve zayıf yönlerim neler?

______________________________________________________________________________

5. Hangi alanda kendimi daha çok geliştirmeliyim?

______________________________________________________________________________

4. Nerede yardıma ihtiyacım oldu?

______________________________________________________________________________

3. Hangi konuda zorlandım? Neden?

______________________________________________________________________________

2. Neyi iyi yaptım? Neden?

______________________________________________________________________________

1. Bu etkinlikte ne öğrendim?

Etkinlik Öğrenci Sınıfı Numarası

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

GÖZLEM FORMU

( Tasarımımı Üretiyorum )

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Aşağıda sıralanan ölçütleri öğrencilerin sergileme durumlarına göre ilgili yere (X) işareti koyarak belirleyiniz.

123

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (ANALİTİK) AÇIKLAMA: “Tasarımımı Üretiyorum” etkinliği aşağıdaki ölçütler doğrultusunda puanlanır. Nitelikler

Sorunu Araştırma ve Çözümü Tartışma

Tasarım Önerisi Geliştirme

Geliştirilmeli (1)

İyi (2)

Mükemmel (3)

Hayatındaki sorunları gözlemlerini dikkate alarak listelemiştir. Sorunlardan birini çözmek üzere belirlemiştir. Belirlediği sorunu açıklamaya yönelik araştırmaları sınırlı kalmıştır. Sorunu tanımlamaya yönelik soruları cevaplamıştır.

Hayatındaki sorunları gözlemlerini dikkate alarak listelemiştir. Gerçekleşebilirliği dikkat alarak sorunlardan birini çözmek üzere belirlemiştir. Belirlediği sorunu açıklamaya yönelik yeterli araştırmalar yapmıştır. Sorunu tanımlamaya yönelik soruları açıkça cevaplamış ve sorunla ilişkisini kurmuştur. Çözümün taşıması gereken genel özellikleri belirlemiştir. Genel özelliklerini belirlemede tasarımın taşıması gereken nitelikleri ve sınırlılıkları dikkate almıştır.

Çözüme yönelik taslak tasarım önerisi geliştirmiştir. Tasarım önerisini geliştirmeye yönelik sınırlı araştırmalar yapmıştır. Günlüğüne aktarmıştır.

Çözüme yönelik taslak tasarım önerisi geliştirmiştir. Taslak tasarım önerisinin yapılabilir olmasına dikkat etmiştir. Geliştirmek istediği tasarım önerisini gerekçelerini açıklamıştır. Tasarım önerisini geliştirmeye yönelik araştırma yapmış ve tasarım önerisini geliştirmede kullanmıştır. Tasarımını nasıl gerçekleştirebileceğini, yapımında kullanacağı araç, gereç, teknik ve yöntemlere yönelik araştırmalar yapmıştır. Araştırma sonuçlarını test etmiştir. Günlüğüne aktarmıştır.

Çözüme yönelik taslak tasarım önerisi geliştirmiştir. Taslak tasarım önerisinde ayrıntılara ve yapılabilir olmasına dikkat etmiştir. Sorunun çözümüne yönelik birden fazla önerileri sunmuş ve bunlardan birisini geliştirmek üzere seçmiştir. Geliştirmek istediği tasarım önerisini belirmedeki gerekçelerini açıklamıştır. Belirlediği tasarım önerisini geliştirmeye yönelik kapsamlı araştırma yapmış ve tasarım önerisini geliştirmede kullanmıştır. Tasarımını nasıl gerçekleştirebileceğini, yapımında kullanacağı araç, gereç, teknik ve yöntemlere yönelik araştırmalar yapmıştır. Araştırma sonuçlarını test etmiştir. Günlüğüne aktarmıştır.

124

Tasarımı Planlama

Tasarımı Değerlendirme ve Öneri Geliştirme

Tasarımını tanıtma

Araştırma sonuçlarını göz önüne alarak gerçekleştireceği tasarımın özelliklerini belirlemiştir. Yaptığı çizim araştırmalarıyla örtüşmemektedir. Tasarımın yapım resmini çizmiştir. Tasarımı tamamlayamamıştır.

Araştırma sonuçlarını göz önüne alarak gerçekleştireceği tasarımın yapısını ve özelliklerini netleştirmiştir. Tasarımında kullanacağı yöntem ve teknikleri listelemiştir. Tasarımın yapım resmi, boyut bakımından gerçekleştirilebilir niteliktedir. Yaptığı çizim araştırmalarını yansıtmaktadır. Tasarımın yapım resmini çizmiştir. Tasarımının yapım süreci planlanmıştır. Tasarımı belirlediği planlamaya bağlı kalarak gerçekleştirmiştir.

Araştırma sonuçlarını göz önüne alarak gerçekleştireceği tasarımın yapısını ve özelliklerini netleştirmiştir. Tasarımında kullanacağı yöntem ve teknikleri ayrıntılı olarak listelemiştir. Yaptığı çizim, araştırmalarını yansıtmaktadır. Tasarımın yapım resmi, boyut bakımından gerçekleştirilebilir niteliktedir. Araç ve gereç seçimi tasarımı gerçekleştirmeye uygundur. Tasarımının yapım süreci tüm ayrıntıları düşünülerek planlanmıştır. Tasarımı belirlediği planlamaya bağlı kalarak gerçekleştirmiştir.

Tasarımını değerlendirmiştir. Yaptığı değerlendirme sonucunda üründeki yenilik, farklılık ve ayırt edilebilirlik özelliklerini ortaya koymamıştır. Tasarımını değiştirmeye ve geliştirmeye yönelik yeni düşünceler önermemiştir.

Tasarımını değerlendirmek üzere ölçütler belirlemiştir. Tasarımı, belirlediği genel özelliklere göre değerlendirmiştir. Yaptığı değerlendirme sonucunda üründeki yenilik, farklılık ve ayırt edilebilirlik özelliklerini ortaya koymada yeterli değildir. Tasarımını değiştirmeye ve geliştirmeye yönelik yeni düşünceler önermiştir.

Tasarımını değerlendirmek üzere ölçütler belirlemiştir. Tasarımı, belirlediği genel özelliklere göre değerlendirmiştir. Yaptığı değerlendirme sonucunda ürünün beklentileri karşılayan ve karşılamayan boyutlarını ortaya koymuştur. Yaptığı değerlendirme sonucunda üründeki yenilik, farklılık ve ayırt edilebilirlik özelliklerini ortaya koymuştur. Tasarımını değiştirmeye ve geliştirmeye yönelik yeni ve özgün düşünceler önermiştir.

Çözüm önerilerinin ifade edildiği yazılı materyaller ya da çizimlerle tanıtılmamıştır.

Tasarım sürecini ayrıntılı olarak yazmış ve yaşadıklarını sınıfla paylaşmıştır. Tasarım sürecinin tanıtılması için uygun bir yöntem seçilmiştir (sunu, poster vb.). Tercih edilen tanıtım yöntemi görsel materyallerle, kısa notlar ile anlaşılır ve zengin hâle getirilmemiştir.

125

Öğrencilere “Yapım” kuşağı etkinliklerinde ihtiyaç duyacakları formlar çoğaltılarak dağıtılır. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Öğrenciler ürüne yönelik tasarım etkinliklerinde gözlemlerini, yaşadıklarını dikkate alarak değiştirmeyi, geliştirmeyi düşündükleri durumları belirleyerek listeler. Sorunun genel çerçevesini sorgulamalarla belirler. Bunun için aşağıdaki örnek sorulara cevap arar.  Nasıl?  Niçin?  Nerede?  Neden?  Kim?

Sorunu Araştırma, Tanımlama ve Çözümünü Tartışma

Sorun:

Olası çözümler:

Sorunu açıklayan bilgiler toplar. Analiz ederek sorunu tanımlar. Sorunun çözümüne yönelik ilk düşüncelerini geçmiş bilgi birikimlerine dayalı olarak listeler. Öğrenciler;  Sorunun farkına varır veya çevresinin ihtiyaçlarını tespit eder.  Sorunu tanımlar.  Sorunun olası çözümüne ilişkin kapsamlı bilgi toplar.  Çözümü belirler.

Belirlenen çözüm:

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

126

Öğrenciler olası çözüm önerilerinin taşıması gereken genel özellikleri, tanımladıkları sorunu ve sınırlılıkları dikkate alarak listeler. Sorun ve çözümün tanımlanmasına yönelik yaptıkları analiz sonuçlarını dikkate alarak tasarımların genel özelliklerini belirler. Bunun için aşağıda örnek olarak verilen sorulara cevap arar.  Kim için yapılacak?  Nasıl kullanılacak?  Nerede kullanılacak?  Neden kullanılacak?  İşlevi ne olacak?  Biçimi nasıl olacak?

Tasarımın Genel Özeliklerini Belirleme Tasarımınızın tașıması gerektiğini düșündüğünüz ölçütleri gerekçeleriyle așağıya listeleyin. Tasarımımın așağıdaki özelliklere sahip olmasını istiyorum: 1. 2.

Öğrenciler; tasarım ölçütlerini amaç, kullanıcı ihtiyaçları, estetik nitelikler (renk, desen, biçim, doku vb.), yapısal özellikler (boyut, ağırlık, gereç vb.), güvenlik vb. başlıklar altında toplayarak listeler. Belirlenen özellikleri, tasarımını gerçekleştirdikten sonra değerlendirmede kullanacağını bilir.

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

127

Öğrenciler tanımladıkları genel özellikleri taşıyan tasarım önerilerinin taslak çizimlerini yaparlar. Birden fazla tasarım önerisinde bulunabilirler. Araştırmak ve geliştirmek üzere içlerinden birini seçerler.

Taslak Tasarım Önerisi Geliştirme

Taslak tasarım önerisi:

Öğrenciler taslak tasarım önerilerini, benzer sorunların çözümlerini araştırıp analiz ettikten sonra çizebilirler. Çizimler çözümün genel özeliklerini taşır, detay beklenmez. Taslak öneride tasarıma kazandırılacak form ifade edilir. Genel ve fonksiyonel özellikler yazılarak ifade edilebilir.

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

128

Öğrenciler tasarımları için tanımladıkları genel nitelikleri gerçekleştirmeye, tasarım önerisini geliştirmeye yönelik araştırma yaparlar. Bunun için benzer amaçlarla kullanılan ürün ve sistemleri araştırıp gerçek ürünleri inceler. Internet üzerinden ve basılı yayınlardan bilgi ve resim toplayabilir. Öğrenciler benzer sorunların çözümünde tasarımcıların neler yaptıklarını estetik, ergonomik, boyut, ağırlık, gereç vb. niteliklerine göre inceler ve resimlerini günlüğe yapıştırarak yorumlar. Öğrenciler var olan ürün ve sistemlerin analizine yönelik sorulara cevap arayarak inceler.         

Tasarımını Gerçekleştirmeye Yönelik Araştırma

Benzer amaçlar için tasarlanmıș ürün ve sistemlerin analizi:

Boyutları kullanıcı için uygun mu? Güvenli mi? Rengi, dokusu ve biçimi nasıl? Taşınıyor mu? Nasıl üretilmiş? Üretiminde hangi malzemeler kullanılmış? Bu malzemeler geri dönüşümlü mü? Nasıl bir muhafazaya sahip? Nasıl bir dokuya sahip? Ağırlığı ne kadar? Boyutları nasıl? Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

129

Öğrenciler benzer tasarımları oluşturan parçaların işlevlerini, nasıl birleştirildiklerini görmek ve yapısını tanımak için benzer amaçlı ürün veya sistemleri ayrıştırarak inceler.

Tasarımını Gerçekleştirmeye Yönelik Araştırma Benzer ürünlerin analizi:

Öğrenciler ayrıştırdıkları ürün veya sistemi oluşturan bileşenlerin ismini, görevini ve özelliklerini belirterek basit bir çizim üzerinde gösterebilir. Özelliklerini kavramaya yönelik denemeler yapar.

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

130

Öğrenciler tasarımlarını gerçekleştirmede kullanacakları gereçleri fiziksel olarak test ederek belirler.

Tasarımı Gerçekleştirmeye Yönelik Araştırmalar

Belirledikleri gereci işleme, birleştirme yöntem ve tekniklerini araştırır. Kullanacakları araçları, iş güvenliği ile ilgili kuralları araştırır. Öğretmen gözetiminde denemeler yapar. Tecrübe kazanmaya yönelik yaptığı denemeleri ve düşüncelerini günlüğüne yazar. Tasarımı için belirlediği özelikleri gerçekleştirmeye yönelik araştırmalar ve basit denemeler yapar.

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

131

Öğrenciler ön tasarımlarını gerçekleştirmeye yönelik yaptıkları araştırma sonuçlarını dikkate alarak tasarımlarının yapım resimlerini çizerler. Çizilen tasarım önerileri listelenen tasarım özelliklerine uygun olur.

Tasarım Önerisi Geliştirme

Yapım resmi:

Öğrenciler geliştirdikleri önerileri en özgün, rekabet edebilir, üretilebilir, farkındalık yaratan ve çevreye duyarlı özellikte çizer. Tasarım önerilerinin yapım resmini iki veya üç boyutlu ya da açınım olarak çizebilirler. Öğrenciler ilk düşüncelerine göre tasarımlarının taşıdığı farklılıkları ve neleri değiştirip geliştirdiklerini yapım resminde belirtirler. Çizim üzerinde tasarımın yapımıyla ilgili tüm ayrıntılar yer alır. Birleştirme yerleri, üst yüzey işlemleri, boyutları, rengi, gereci, yöntem ve teknikleri vb. belirtirler. Öğrenciler tasarımlarının çiziminde bilgisayarda çizim amaçlı yazılım programlarından yararlanabilirler. Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

132

Öğrenciler tasarımlarını gerçekleştirmeye yönelik işlem basamaklarını/yapım aşamalarını planlar. İstekli öğrenciler yapım süresini planlarında belirtebilirler.

Yapım Aşamaları

Tasarımınızın yapım sürecini ve yapılacak etkinlikleri așağıya listeleyin: 1. 2.

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

133

Öğrenciler gerçekleştirdikleri tasarımlarının, sorunun çözümüne katkısını değerlendirir, çalışmasını test ederler.

Değerlendirme ve Test Etme

Tasarımın değerlendirilmesi:

Değerlendirmede arkadaşlarının görüşlerini, kullanıcı görüşlerini alabilir., tasarımlarının en iyi yönlerini yazabilirler. Öğrenciler tasarımının, belirlediği genel özelliklere uygunluğunu değerlendirirler. Bunun için aşağıdaki sorulara cevap ararlar.       

Sorunu çözümledi mi? Kullanıcı ihtiyaçlarını karşılıyor mu? Birleştirme ve şekillendirme teknikleri ne kadar uygun? Kullanılan gereçlerin avantaj ve dezavantajları neler? Benzerlerine göre zayıf ve üstün yanları var mı? Hangi özelliklerinin değiştirilmeye ihtiyacı var? Daha fazla geliştirilebilir mi?

Değerlendirme ve test sonuçlarını günlüklerine yazarlar. Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

134

Öğrenciler değerlendirme ve test sonucunda tasarımlarına yönelik değişiklik önerilerini gerekçesiyle yazar.

Değişiklik Önerme

Değişiklik önerileri ve gerekçesi:

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

135

Öğrenciler tasarladıkları ürünü pazarlanabilir hâle getirmek için çalışırlar.

Pazarlanabilir Hâle Getirme

Pazarlanabilirlik açısından değişiklik önerileri ve gerekçesi:

Pazarlamak üzere seçtikleri ürünün dış görünüşü, kullanım kolaylığı, albenisi konusunda ek bir çalışma gerekip gerekmediğini belirlerler. Bu amaçla, arkadaşlarının ve çevrelerindeki diğer kişilerin fikirlerini de alırlar. Belirledikleri noktaları listeleyip pazarlanabilirlik açısından önemli gördükleri unsurlara göre ürünlerinde değişiklik yapabilirler.

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

136

Öğrenciler ürünleri için bir marka bulurlar. Markanın, özgün, akılda kalıcı ve ilgi çekici olmasına özen gösterirler.

Pazarlanabilir Hâle Getirme

Ürün için uygun markaların listesi:

Öğrenciler düşündükleri markaların listesini arkadaşlarına ve çevrelerindeki diğer kişilere göstererek üzerlerinde bıraktığı etkiyi anlamaya çalışırlar. Daha sonra en uygun gördükleri markayı seçerler.

Seçilen marka:

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

137

Öğrenciler ürünleri için bir logo tasarlarlar. Logonun markayı içerecek şekilde dikkat çekici, estetik ve özgün olmasını sağlarlar.

Pazarlanabilir Hâle Getirme

Ürün için uygun logolar:

Öğrenciler düşündükleri logoların basit çizimlerini yapar, bu çizimleri arkadaşlarına ve çevrelerindeki diğer kişilere göstererek üzerlerinde bıraktığı etkiyi anlamaya çalışırlar. Daha sonra en uygun gördükleri logoyu seçer, üzerinde gerekli değişiklikleri yaparak son hâlini verirler.

Seçilen logo:

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

138

Öğrenciler ürünleri için bir slogan belirlerler. Sloganın ürünlerini çağrıştırmasına, özgün ve akılda kalıcı olmasına, çok kısa bir cümle veya birkaç kelimeden oluşmasına dikkat ederler.

Pazarlanabilir Hâle Getirme

Ürün için uygun sloganlar:

Öğrenciler düşündükleri sloganların listesini arkadaşlarına ve çevrelerindeki diğer kişilere göstererek üzerlerinde bıraktığı etkiyi anlamaya çalışırlar. Daha sonra en uygun gördükleri sloganı seçerler.

Seçilen slogan:

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

139

Öğrenciler ürünleri için bir ambalaj tasarlarlar.

Pazarlanabilir Hâle Getirme

Ambalajın özelliklerinin listesi:

Ambalajların şekil, kullanılan malzeme, renk ve desenler açısından farklı, yeni, değişik ve çekici olmasına özen gösterirler.

Öğrenciler, ambalajlarda açma, kapama, taşıma kolaylığı gibi tüketici açısından önem taşıyan noktaları göz önünde bulundururlar.

Ambalajlarının özelliklerini listeleyip varsa, piyasadaki benzer ürünlerin ambalajlarıyla farklılık ve benzerliklerini karşılaştırır, kendi ambalajlarını var olan ambalajlardan önemli ölçüde ayıracak özellikler eklemeye çalışırlar. Öğrenciler tasarımları için ambalaj mümkün olmadığı durumlarda ambalaj yerine etiket bilgileri tasarlayabilirler.

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

140

Öğrenciler, özelliklerini belirledikleri ambalajın resimlerini çizerler.

Pazarlanabilir Hâle Getirme

Ambalajın resmi:

Resimlerde ambalajın özgün ve farklı özelliklerinin ön plana çıkarılmasına dikkat ederler. Ürünün markasını, logosunu ve sloganını ambalaj üzerine uygun şekilde yerleştirirler.

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

141

İsteyen öğrenci, reklam senaryosundan yola çıkarak öykü panolarını hazırlar. Bu panolar, senaryonun ayrı kâğıtlarda basit çizimlerle anlatılmasıyla oluşturulur. Panolarda, ürünün tüketicinin zihnine yerleşmesi için logo, marka ve slogan vurgulanır.

Pazarlanabilir Hâle Getirme

Reklam senaryosu:

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

142

Öğrenciler, pazarlamaya hazır hâle getirdikleri ürünleri için bir televizyon reklamı senaryosu yazarlar.

Pazarlanabilir Hâle Getirme

Reklam öykü panosu:

Senaryonun, tüketicilerin ilgisini çekecek, geliştirilen ürünün üstün ve farklı özelliklerini, kullanıcıya sağladığı yararları ve çözdüğü sorunları vurgulayacak şekilde hazırlanmasına dikkat ederler.

Adı ve Soyadı

Sınıf ve Numarası

Etkinlik Adı

Tarih

143

7. SINIF “ETKİNLİKLER”

DÜZEN “Birimden Bütüne”

144 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF “DÜZEN”

“Birimden Bütüne”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. SINIF KUŞAK: DÜZEN ODAK NOKTASI: BİRİMDEN BÜTÜNE KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

AÇIKLAMALAR [!] Çalışmalar bireysel olarak sadece sınıf

1. Değişkenliği olan ve olmayan biçimleri ayırt eder.

 Birimden Bütüne

2. Birim oluşturmada değişkenliği olan ve olmayan biçimlerin uygunluğunu sorgular. 3. Oluşturacağı birimde kullanacağı biçimlere karar verir. 4. Oluşturduğu birimlerin çoğalabilir olup olmadığını dener. 5. Çoğalma imkânı olan birimi elde eder. 6. Oluşturacağı düzene ilişkin uygun birleşme yöntemine karar verir. 7. Belirlediği birimi tekrarlayarak bir düzen oluşturur. 8. Oluşturduğu düzende ortaya çıkan estetik, görsel ve teknolojik değerleri ifade eder. 9. Özgün tasarımlar elde etmek için ısrarla çalışır. 10. Özgün tasarımlar oluşturma sürecinde yaşadıklarını günlüğüne kaydeder. 11. Günlüğünde yer alan düşüncelerini, duygularını,

içinde yapılır. [!] Ortaya çıkan ürünler 8. sınıfta

Bu etkinlikte öğrenciler, deneme ve araştırmalar yoluyla düşüncelerini uyararak zihinlerinde tasarladıklarını gerçekleştirirler. Bu amaçla değişkenliği olmayan temel biçimleri bir malzemeye uygulayarak bir birim elde ederler. Tekrar sistematiği içinde bir düzene gidilir. “Birimden Bütüne” etkinliği bu tabloda yer alan kazanımların tamamına yönelik hazırlanmıştır.

sorunlarını, kaygılarını ve beğenilerini isteyerek paylaşır.

yapılacak etkinliğe alt yapı oluşturması amacıyla kullanmak üzere fotoğraflanır ya da saklanır. [!] Öğrencilerin duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine fırsat verilir. [!] Her öğrencinin çalışması ayrı bir değer olarak kabul edilir. Olumlu veya olumsuz görüş bildirilmez. [!] Çalışmalarını diğer arkadaşlarından önce bitiren öğrenciler farklı çalışmalara yönlendirilir.  Matematik Dersi Öğretim Programı “Geometri” Öğrenme Alanı  “Düzen Oluşturalım”

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

145 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF “DÜZEN”

“Birimden Bütüne”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ETKİNLİK

BİLGİ NOTU!

BİRİMDEN BÜTÜNE GİRİŞ Bu etkinliklerde, deneme ve araştırmalar yoluyla düşünceyi uyarmak, alışılmamış

Bu etkinlik programda yer alan şekliyle sınıf içinde aynen uygulanır.

yollarla zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi istenen düşüncelerin bir araya getirilmesi amaçlanır. Öğrenciler gündelik olan algıları, olağanüstü, heyecan verici, bütünleşmiş yapılara dönüştürürken bu ortamı bir araç olarak kullanırlar. Öğrenciler uygulamalar sırasında deneme ve aramalarla çözüm yolu bulmaya yönlendirilirler. Bu bölümde değişkenliği olmayan temel biçimler (kare, daire, çizgi) bir malzemeye uygulanarak kullanılır. Temel biçimler kâğıda çizilir ve katlamalar yolu ile bir birim oluşturulur. Elde edilen birim üretilir ve tekrarlar sistematiğinin doğrultusunda yan yana,

Öğrencilerden yanlış cevaplar gelebilir. Ancak doğru cevap bulununcaya kadar farklı sorularla sorgulamaya devam edilmelidir.

yüz yüze, köşe köşeye vb. birleştirilerek bir düzene gidilir. Ortaya çıkarılan düzen, düşüncenin, denemenin ve aramanın ortaya çıkardığı yeni bir ürünüdür. Bu etkinlik “Birimden Bütüne” odak noktasında yer alan kazanımların tümüne yönelik hazırlanmıştır. ÖĞRENME / ÖĞRETME SÜRECİ Öğretmen aşağıdaki soruyu bütün sınıfa yönelterek etkinliğe başlar.

146 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF “DÜZEN”

“Birimden Bütüne”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Soru

Bildiğiniz geometrik şekiller nelerdir? Bunları tahtaya çizelim. Öğrenciler değişik geometrik șekilleri tahtaya çizerler ( kare, daire, üçgen, elips, dikdörtgen vb.).

Kare

Daire

Elips

Geometrik şekiller mutlaka öğrencilere buldurulur. Cevabı kolaylaştırmak adına farklı geometrik şekillere sahip cisimler kullanılabilir.

Üçgen

Dikdörtgen Şekil 1

Soru

Bu geometrik şekilleri farklı biçimlerde çizebilir miyiz? Öğrenciler listelenmiș geometrik șekilleri farklı boyut ve biçimlerde (kenar oranları farklı) çizmeyi denerler. Öğrencilere denemeler sonucunda hangi geometrik șekillerin asıl formunu koruduğunu, hangi geometrik șekillerin asıl forumlarından farklı biçimler aldığı fark ettirilir.

Öğrenciler geometrik şekilleri farklı boyut ve biçimlerde çizmeleri konusunda cesaretlendirilir. Arama ve deneme yapmaları için fırsat verilir.

147 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF “DÜZEN”

“Birimden Bütüne”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

a) Dikdörtgenler

b) Elipsler

c) Daireler

148 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF “DÜZEN”

“Birimden Bütüne”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

d) Kareler Şekil 2: Farklı boyutlarda çizilmiş geometrik şekiller Soru

Çizmiş olduğunuz geometrik şekillerden hangileri boyutları değişmesine

rağmen

asıl şeklini korudu? Görünümleri neden değişmedi? Cevap :

Boyutlarıyla birlikte görünümleri de değişmeyen şekiller kare ve dairedir. Bu şekiller boyutları değiştiği hâlde görünümleri değişmemiştir. Kare ve dairenin görünümleri değişmediği için değişkenliği olmayan biçimler olarak gruplandırılır.

Soru

Değişkenlik kavramı geometrik biçimlerin farklı şekillerde çizilerek ve farklı görünüş alabildikleri gösterilerek fark ettirilir.

Çizmiş olduğunuz geometrik şekillerden hangilerinin boyutlarıyla birlikte asıl şekilleri de değişti? Bu değişimi nasıl tanımlayabilirsiniz? Öğrenciler görünümleri değișen șekilleri listelerler, ancak değișkenlik kavramını anlamaları zaman alabilir. Cevabı kendi aralarında tartıșarak aramalı ve mutlaka kendileri bulmalıdır.

Cevap :

Boyutlarıyla birlikte görünümleri de değişen şekiller dikdörtgen ve elipstir. Bu şekillerin hepsi dikdörtgen ve elips olduğu hâlde farklı görünümlerdedir. Dikdörtgen ve elipsler değişik görüntüler alabildikleri için bunlara değişkenliği olan biçimler diyoruz.

Soru

Değişkenliği olan veya olmayan geometrik şekillerden birimler oluşturabilir miyiz?

Bazı öğrenciler değişkenliği olan geometrik şekillerden birimler elde etmeyi tercih edebilir. Onlar bu kararından vazgeçirilmemeli, sonucu kendi denemelerine dayalı olarak gözlemlemelidir. Değişkenliği olmayan geometrik biçimlerle çalışmanın daha kolay olduğunu öğrenci fark etmelidir.

149 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF “DÜZEN”

“Birimden Bütüne”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Öğrencilere bütünü olușturmada birimlere ihtiyaç olduğunu ve bu birimi geometrik șekillerden elde edecekleri açıklanır. Öğrenciler birimleri nasıl olușturacaklarını, hangi șekilleri kullanmaları gerektiğini tartıșırlar. Sonuçları paylașırlar. Öğrenciler tartıșmalarının sonucunda değișkenliği olmayan geometrik șekilleri kavramanın, onlardan birimler elde etmenin ve onlarla çalıșmanın kolay olduğunun farkına varırlar.

Soru

Değişkenliği olmayan biçimlerin başka özelliklerini biliyor musunuz? Bu soruların cevabı araștırmayı, tartıșmayı, düșünmeyi gerektirir, bu nedenle zaman alabilir.

Cevap :

Vardır. Uyum içinde ve tekrarlanabilir çoğalma olanakları

Soru

Bütüne gitme nedir?

Öğrencilere elde edilen birimi çoğaltıp bir bütüne gideceklerini açıklayın.

Cevap :

Benzer biçimlerin tekrarıyla benzer kümeler oluşturulur. Aynı renk ve biçimdeki grupların oluşturduğu beraberlik ve uyum, bir bütünü meydana getirir. Karşılıklı soru-cevap etkinliğinden sonra öğrenciler bireysel etkinliklerine başlarlar. Bu

amaçla birimlerini oluşturmak için üç geometrik biçimden (çizgi, kare, daire) yararlanırlar. Bu biçimleri kâğıda çizerek kesip, katlayıp bir birim meydana getirirler. Ortaya çıkan birimlerin birlikte çoğalma imkânlarını deneyerek bulurlar. Çoğalma bir yerde duruyorsa yanlış yolda olduğunu fark ederler. Öğrenciler tekrar başa dönerek çoğalma devamlı oluncaya kadar denemeleri için

Değişkenliği olmayan biçimlerin özelliklerini söyleyebilme zaman alabilir. Bu amaçla öğrencilerden yakın çevrelerini gözlemeleri ve buralarda kullanılan geometrik biçimleri fark ederek söylemeleri istenir. Ayrıca neden bu biçimlerin kullanıldığı tartışılabilir. Düzen oluşturmada kullanacakları biçimlere öğrenciler karar vererek kendileri yapacaklardır. Karar verdiği biçimi üç boyutlu ortaya çıkarıp çoğaltacak deneme ve aramalarla birime ulaşacaktır. Bu çalışmalar kağıt üzerinde iki boyutlu çizilerek yapılmayacaktır. Bu çalışmada hazır birim kullanılmaz. Öğrencilere geometrik biçimlerin kendi belirleyecekleri malzemeye nasıl uygulayacakları açıklanır. Bu biçimlerin nasıl üç boyutlu hâle getirileceği sınıfça tartışılarak öğretilir. Basit denemeler yapmaları için fırsat verilir.

yönlendirilir, birimlerini ortaya çıkarmada ve düzen oluşturmada cesaretlendirilirler. Deneme yapmak için kâğıt kullanırlar. Kâğıttan birer kare ve daire kesilir. Çizgiyi elle dokunur hâle getirmek için kâğıt, kalemin etrafına sarılarak borular elde edilir.

150 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF “DÜZEN”

“Birimden Bütüne”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Her öğrenci bireysel farklılığını ve yaratıcılığını kullanarak farklı uyum, estetik ve yorumlar kullanarak değişkenliği olmayan geometrik şekillere sahip birimler ile bütünler oluşturur. Öğrenciler birimden düzene ulaşmada yaşadıklarını, duygularını, düşüncelerini çevresinin görüşlerini günlüklerine yazarlar. Öz değerlendirme formlarını doldururlar. Günlüklerini, öz değerlendirme formlarını ve oluşturdukları düzeni değerlendirilmek üzere öğretmene teslim

Öğrenciler düzen için temel alınan değişkenliği olmayan biçimlerden kare, daire ve çizgi içi dolu veya boş olarak oluşturabilir. Biçimlerin boyutuna öğrenci karar verecektir. Birimlerin birleştirilmesinde yapıştırma ve geçme teknikleri kullanılabilir.

ederler. Çalışmalarını sergilemeleri için öğrencilere imkân sağlanır. Öğrencilere “Birimden Bütüne” etkinliğinde ortaya çıkardıkları tasarımlarını 8. sınıftaki “Bütünde Farklılık ” etkinliğinde kullanacakları açıklanır.

Çalışmasının planlanan süreden önce bitiren öğrenciler aynı etkinliğe ait yeni çalışmalara yönlendirilir.

ÖRNEK ÇALIŞMALAR Bu etkinlikte ortaya çıkan ürünlerin üst sınıfta yapılacak etkinlikte kullanılması için gerekli tedbirler alınır. Bu amaçla imkânlar ölçüsünde ortaya çıkan ürünler arşivlenmeli veya görüntüleri dijital ortamda saklanmalıdır. Temel biçim olarak kare ve daire seçilmiş ve bunların içi boş düşünülmüş. Ancak içi dolu olabilirdi. Kartonu kare ve daire şeklinde keserek temel biçimi elde edilebilirdi.

Kare ve daireyi kullanarak arama ve denemelerle çoğalabilen bir birim elde edilmiştir.

Elde ettiği birimi kullanarak düzen oluşturulmuştur.

Örnek çalışmalar, öğretmene bu etkinlikler sonucunda ortaya çıkabilecek çalışmalar hakkında fikir vermek amacıyla verilmiştir. Örnekler öğrencilerin yaratıcı düşüncelerini sınırlandırmaması için gösterilmez.

151 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF “DÜZEN”

“Birimden Bütüne”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Temel biçim olarak daire kullanılmıştır. Karton üzerine çizilen daireler kesilerek birim elde edilmiştir. Dairelerin iç içe

Etkinlikte tehlike yaratacak kesici, yanıcı, delici uçucu vb. araç ve gereçlerin kullanılmamasına özen gösterilmelidir.

geçmesiyle oluşturulan birim, tekrar sistematiği içinde bir araya getirilerek bir düzene gidilmiştir.

Öğrenciler etkinlikle ilgili yaşadıkları duygu ve düşüncelerini, arama ve deneme gayretlerini tasarım günlüklerinde haftalık olarak ifade etmeleri konusunda cesaretlendirilirler.

Temel biçim olarak daire ve kare kullanılmıştır. Kâğıt üzerine çizilen biçimler kesilerek birim elde edilmiştir. Elde edilen birimler tekrar sistematiği içinde birleştirilerek bir düzene gidilmiştir.

152 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF “DÜZEN”

“Birimden Bütüne”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Temel biçim olarak kare kullanılmıştır. Kâğıt üzerine çizilen biçimler kesilerek katlanmış ve birim elde edilmiştir. Elde edilen birimler tekrar sistematiği içinde birleştirilerek bir düzene gidilmiştir.

153 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF “DÜZEN”

“Birimden Bütüne”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

BİLGİ NOTU!

“Birimden Bütüne” Etkinliğinin Değerlendirilmesi Etkinliğin değerlendirilmesi aşağıda verilen formlar kullanılarak yapılır. Bu formlar örnek olarak verilmiştir. Öğretmenler etkinliğin değerlendirilmesi için kendi oluşturdukları formları kullanabilirler.

Öğretmen, öğrencileri etkinlik süresince “Öğrenci Gözlem Formu”nu kullanarak gözlemler. Bu etkinlik sonunda öğrencilere sınıf içi performans puanı verilebilir. Öğrencinin değerlendirilmek üzere teslim ettiği ürün dosyasını etkinlik ekinde verilen “ Dereceli Puanlama Anahtarı” ile değerlendirir ve puana dönüştürür. Puanları program kılavuzunda verilen “Öğretmen Not Çizelgesi”nde yer alan “Düzen Kuşağı Öğrenci Ürün Dosyası” sütununa işler.

154 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

155

: Birimden Bütüne : ___________________________________________ : ___________________________________________ : ___________________________________________

Tarih

: ____________

______________________________________________________________________________

7. Daha sonraki çalışmalarda neleri farklı yapacağım?

______________________________________________________________________________

6. Kuvvetli ve zayıf yönlerim neler?

______________________________________________________________________________

5. Hangi alanda kendimi daha çok geliştirmeliyim?

______________________________________________________________________________

4. Nerede yardıma ihtiyacım oldu?

______________________________________________________________________________

3. Hangi konuda zorlandım? Neden?

______________________________________________________________________________

2. Neyi iyi yaptım? Neden?

______________________________________________________________________________

1. Bu etkinlikte ne öğrendim?

Etkinlik Öğrenci Sınıfı Numarası

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

GÖZLEM FORMU (Birimden Bütüne) Aşağıda sıralanan ölçütleri öğrencilerin sergileme durumlarına göre ilgili yere (X) işareti koyarak belirleyiniz.

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Sorulara cevap verme sürecine katılma Sorular için düşünce geliştirme, önerme Sorulara diğer disiplinlerden faydalanarak cevap verme Çalışması için kullanacağı geometrik biçim(ler)i belirleme Belirlediği geometrik biçimi seçme gerekçesini açıklama Temel birimini elde etme Düzeni oluşturmaya yönelik arama ve denemeler yapma Düzen oluşturmada istekli davranma Uygun birleştirme yöntemini seçme ve uygulama Birimlerini tekrarlayıp birleştirerek düzen oluşturma Duygu ve düşüncelerini ifade etme ve çevresiyle paylaşmada istekli olma Oluşturduğu düzendeki teknolojik kavramları yorumlayabilme Duygu ve düşüncelerini paylaşmada istekli olma Kendini değerlendirmede yanlı yargılardan kaçınma Çevresinin görüşlerini alma

156

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (ANALİTİK) (Birimden Bütüne)

Nitelikler Kullanılacak Birimin Belirlenmesi

Düzen Oluşturma

Düzeni Değerlendirme

Düzeni Tanıtma ve Süreci Paylaşma

Geliştirilmeli (1)

İyi (2)

Mükemmel (3)

Kullanmayı düşündüğü geometrik biçimleri listelemiştir. Kullanacağı biçim(ler)e karar vermiştir.

Kullanmayı düşündüğü geometrik biçimleri listelemiştir. Kullanacağı biçim(ler)e karar vermiştir. Seçiminin nedenini açıklamıştır.

Kullanmayı düşündüğü geometrik biçimleri detaylı listelemiştir. Kullanacağı biçim(ler)e karar vermiştir. Seçiminin nedenini açık biçimde ortaya koymuştur.

Biçimleri bir araya getirerek birimler oluşturmuştur. Birleştirme yöntemini uygulamıştır. Temel birimi elde etmemiştir. Temel birim olmaksızın bir düzen oluşturmuştur.

Biçimleri bir araya getirerek birimler oluşturmuştur. Birleştirme yöntemini araştırmış, birimine uygun yöntemi uygulamıştır. Temel birimi elde etmiştir. Oluşturduğu birimin çoğalabilirliliğini test etmiş, birimlerini tekrarlayıp birleştirmiştir. Oluşturduğu düzene bireysel farklılığını yansıtmıştır.

Biçimleri bir araya getirerek birimler oluşturmuştur. Birleştirme yöntemini araştırmış, birimine en uygun yöntemi uygulamıştır. Temel birimi elde etmiştir. Oluşturduğu birimin çoğalabilirliliğini test etmiş, birimlerini tekrarlayıp birleştirmiştir. Ortaya çıkan düzende özgünlük vardır. Oluşturduğu düzene bireysel farklılığını yansıtmıştır. Düzende uyum, estetik ve farklı bir yorum yer almıştır.

Oluşturduğu düzende teknolojik değerleri yorumlamamıştır. Kendini değerlendirmiştir. Eksikliklerini belirlememiştir. Çevresinin görüşlerini almamıştır.

Oluşturduğu düzende ortaya çıkan teknolojik değerleri günlüğünde ifade etmiştir. Kendini değerlendirmiştir. Eksikliklerini belirlemiştir. Çevresinin görüşlerini almıştır.

Birimden düzene ulaşmada yaşadıklarını, duygularını, düşüncelerini günlüğüne yazmamıştır. Düzeni oluşturma sürecini tanıtmamıştır.

Birimden düzene ulaşmada yaşadıklarını, duygularını, düşüncelerini günlüğüne yazmıştır. Düzeni oluşturma sürecini tanıtmıştır. Tanıtımında kullandığı yöntem ve materyaller süreci yansıtır niteliktedir.

157

7. SINIF

“KURGU”

“Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

KURGU “Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim”

158 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“KURGU”

“Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. SINIF KUŞAK: KURGU ODAK NOKTASI: DÜŞÜNCELERİMİZDEKİ DEĞİŞİM VE GELİŞİM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

1. İlk çalışmada yaşadığı süreci ve çözüm önerilerini değerlendirir.

 Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim

3. İlk çalışmaya yönelik yaptığı değerlendirmelerle bireysel düşüncelerindeki değişim ve gelişimi fark eder. 4. Merak ve hayal ettiği düşüncelerini ifade eder. 5. Merak ve hayal ettiği düşüncelerinin, çözüme ulaştırılması beklenilen birer sorun olduğunun farkına varır. 6. Sorun olduğunu fark ettiği düşüncelerinden birini çözüme ulaştırmak için seçer. 7. Seçtiği sorunun çözümüne yönelik öneriler getirir. 8. Çözüme ait düşüncelerini yazarak ve çizerek açıklar. 9. Çözüme yönelik çizimlerinin başkaları tarafından anlaşılabilir nitelikte olmasına özen gösterir.

[!] 1, 2 ve 3. kazanımlardaki “ilk” ifadesinde, 6. sınıf “Kurgu” kuşağında yaptığı çizim dikkate alınır.

2. İlk çalışmaya yönelik değerlendirmelerini yazılı olarak ifade eder.

AÇIKLAMALAR

Bu etkinliğin amacı; öğrencilerin “Düşünelim Çözelim“ ve “Hayallerim Çizgide Saklı” etkinliklerinde elde ettikleri kazanımları gerçekleştirme kaygısı olmaksızın hayatlarında merak ve hayal ettiklerini, değiştirmeyi, geliştirmeyi, kolaylaştırmayı düşündüklerini ifade etmelerini sağlamak ve bunların çözümüne yönelik fikirleri ortaya çıkaran çalışmalar yaptırmaktır.

10. Düşünceden çizime kadar olan süreçte yaşadıklarını

[!] Öğrenciler düşüncelerini ifade etmede cesaretlendirilir. [!] Yaratıcı düşünme süreçlerini köreltecek ifade ve davranışlardan kaçınılır. [!] Yaratıcı düşünme süreçlerinin gelişimini sağlayacak ifadelerin kullanılmasına özen gösterilir. [!] Öğrencilere tasarımlarını tamamlaması için gerekli olan zaman verilir. [!] Bütün öğrencilerin çalışmaları haftalık olarak paylaşılır. [!] Öğrencilerin fikirleri yapıcı olarak eleştirilir.

159 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“KURGU”

“Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

günlüğüne kaydeder. 11. Sorunun çözümüne yönelik geçirdiği aşamaları paylaşır. 12. Düşüncelerini, duygularını ve hayallerini başkalarıyla paylaşırken özgün davranır. 13. Kendine güvenini ve yaratıcılığını çözüme yönelik

Bu etkinlik tabloda yer alan kazanımların tamamına yönelik olarak hazırlanmıştır.

tasarladığı üründe ortaya çıkarır.

[!] Öğrenciler çizimleri için çizim amaçlı yazılım programları kullanmaları konusunda serbest bırakılırlar.  “Düşünelim Çözelim”

14. Çözüme yönelik özgün tasarımlara ulaşmak için ısrarlı olur.

 Çizim amaçlı yazılım kullanılarak çizilen resimler serbest elle yapılan çizimle kıyaslanmaz.

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

160 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“KURGU”

“Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ETKİNLİK Öğretmen aynı kuşağın 6. sınıfında yer alan “Düşünelim Çözelim“ ve “Hayallerim Çizgide Saklı” etkinliklerinini kapsayan genel bir değerlendirme yapar.

HAYALLERİMDEKİ DEĞİŞİM VE GELİŞİM GİRİŞ Bu etkinlikte öğrenciler, “Düşünelim Çözelim“ ve “Hayallerim Çizgide Saklı” etkinliklerinde elde ettikleri birikimleri kullanırlar. Bu amaçla yaşamlarında merak ve hayal ettiklerini, değiştirmeyi, geliştirmeyi, kolaylaştırmayı düşündüklerini ifade ederler. Bunların çözümüne yönelik fikirleri ortaya çıkaran bireysel çalışma yaparlar. Ortaya çıkardıkları fikirlerini kurgularlar. Fikirlerin ortaya çıkmasına neden olan sorunların farkına vararak olası çözüm

yollarını araştırırlar, sınarlar (“daha başka”, “Bundan başka neler olabilir”, “Böyle olsaydı ne olurdu?”, …vb. sorulara cevap ararlar.) ve belli bir çözüme ulaşırlar. Çözüme yönelik düşüncelerini yazarak ve çizerek anlatırlar. Sorunu çözüme ulaştırmada yaşadıkları süreci (karşılaştıkları güçlükler, başvuru kaynakları, bulgular, öneriler, araştırma sonuçları, süreç içindeki hissettiği duygular vb.) ders için düzenledikleri günlüklerine kaydederler. Bireysel

Bazı öğrenciler tasarım günlüklerini haftalık olarak yazmayabilir. Bu durumdaki öğrencilerin günlükleri haftalık kontrol edilmeli ve yapılan çalışmalarla ilgili paylaşımların bu günlükten yararlanılarak sunulması istenmelidir.

çalışmalarda düşünceden çizime kadar olan süreçte tuttukları günlükleri her ders saatinde sınıfla paylaşırlar. Öğrenciler sınıfta yalnızca düşüncelerini açıklarlar. Öğrencilerin düşünceleri yapıcı olarak tartışılır. Bireysel ilerlemeleri ve çalışmaları desteklenir. Sonuçlandırılan

çalışmalar

sınıfla

paylaşılır,

hazırlanan

ürün

Öğrencilerin öz güvenlerini artırmak amacıyla kılavuz ekinde verilen tasarım ve buluş hikâyeleri sınıfla paylaşılır.

dosyası

değerlendirilmek üzere öğretmene teslim edilir. Bu etkinlikte öğrencilerin yaratıcılıklarını

161 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“KURGU”

“Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

engellememek amacıyla somut bir örneğe yer verilmemiştir. Ancak etkinlik, odak noktasında Öğretmenler sınıf içindeki genel duruma bakarak kılavuz ekinde verilen zihinsel süreçleri uyaran etkinlikler kısa süreli planlayarak uygular.

yer alan kazanımların tümünü genel olarak kapsamaktadır. ÖĞRENME / ÖĞRETME SÜRECİ Öğrenciler “Hayallerim Çizgide Saklı” etkinliğinde yaptıkları çalışmalarını sınıfa getirirler. Her öğrenciden bir önceki yıl yaptıkları çalışmalarındaki çözüme yönelik önerileri, şu anki kaygı, bilgi, birikim, beklenti, düşünce, hayallerindeki değişim ve gelişimleri göz önüne alarak yeniden değerlendirmesi istenir. Öğrencilere önceki çalışmalarında yaşadıkları süreci hatırlamaları ve çözüm önerilerini değerlendirmeleri için fırsat verilir.

“Hayallerim çizgide Saklı” etkinliğinde yapılan çalışmalara yönelik oluşturulan arşiv, öğrencilerin kullanımına sunulur. Bu imkânın olmadığı durumlarda benzer amaçlar için çizilmiş resimler kullanılabilir.

Öğrencilerin aşağıda örneklendirilen ifade ve davranışlara ulaşmalarında öğretmen

Öğrencilere önceki aynı kuşağın 6. sınıfında yaptığı çalışmalarında yaşadıkları süreç hatırlatılır. Öğrenciler çözüm önerilerini ifade etmede cesaretlendirilir.

gerekli desteği sağlar. 

Ayrıntıya kaçmışım.



Değiştirilmeye ihtiyacı var.



Basit olmuş.



Şu kısmının değiştirilmeye ihtiyacı var.



Bunun yerine şunlar kullanılmalı.



Farklı özellikler taşıyabilirdi.



Yeterince anlaşılır değil.



Şöyle yapsaydım daha iyi olurdu.



Keşke bunu seçmeseydim.



Daha iyi ifade edilmeye ihtiyacı var.

Öğrencilerin çözüm önerilerini sunmaları için gerekli ortam hazırlanır.

162 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“KURGU”

“Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________



Çıkış noktası olmamış vb.

Öğrenciler değerlendirmeye yönelik görüşlerini yazılı olarak hazırlar ve sınıfa sunarlar. Değerlendirmelerini sunmaları için cesaretlendirilir, sonuçları yapıcı olarak değerlendirilir. Öğrenciler kişisel gelişimlerindeki değişim ve gelişimi gözlemler. Öğrencilere yaşamlarında neleri merak ettikleri, neleri hayal ettikleri, neleri

Öğrencilerin çalışmaları başlangıçta taslak hâlde olacaktır. Öğrenciler ortaya koydukları çözümü detaylandıracak, açıklayacak ve anlaşılır hâle getirebilecek sorularla yönlendirilir. Öğrencilerin çalışmalarında düşünemedikleri hususlar, sorular yöneltilerek fark ettirilir.

değiştirmeyi, geliştirmeyi, kolaylaştırmayı düşündükleri sorulur. Öğrencilerden cevaplarını

Öğrencilerden arkadaşlarının çalışmalarına yönelik yaptıkları yapıcı eleştirileri ve önerileri dikkate alması istenir.

bireysel olarak listelemeleri istenir. Her öğrenci listeledikleri ifade edilmiş düşüncelerden birini seçer. Seçtikleri düşüncenin, çözüme ulaştırılması beklenilen bir sorun olduğu hissettirilir. Öğrenciler seçtikleri soruna, olası çözüm önerileri getirmeye çalışırlar. Çözüm önerilerini yazı ve çizimle ifade etmeleri beklenir. Birden fazla çözüm önerisi bulmak isteyen öğrencilere fırsat verilir. Süreç içinde yapılan çalışmalarda öğrencilerin düşünceleri sınırlandırılmaz ve her türlü düşüncenin önemli olduğu hissettirilir. Öğrenciler kaydettikleri gelişmeleri sınıfla paylaşırlar ve yaşadıkları süreci günlüklerine yazarlar. Öz değerlendirme formlarını doldurur, yapılan çalışmalarını değerlendirmek üzere öğretmenlerine teslim

Her öğrenciden çalışmalarını sergilemeleri istenir. Çalışmanın sergilenmesindeki düzenlemenin nasıl olacağı öğrenciye bırakılır. Yeterli donanıma sahip okullarda öğrencilerin yaptığı çalışmalar dijital ortamda saklanır ya da arşivlenebilir.

ederler. Öğrencilerin çalışmalarını sergilemeleri için imkân (teknoloji köşeleri/panolar) sağlanır. Öğretmen öğrencilere “Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim” etkinliğinde ortaya çıkardıkları çözüme yönelik çalışmalarının, 8. sınıftaki “Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?”

etkinliğine temel teşkil edeceğini açıklar.

163 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“KURGU”

“Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

BİLGİ NOTU! “Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim” Etkinliğinin Değerlendirilmesi Bu etkinliğin değerlendirilmesi aşağıda verilen formlar kullanılarak yapılır. Bu formlar örnek olarak verilmiştir. Öğretmenler etkinliğin değerlendirilmesi için kendi oluşturdukları formları kullanabilirler.

Öğrenciler etkinlik bitiminde “Öz Değerlendirme Formlarını” doldururlar. Birden fazla etkinlik yapan öğrenciler etkinliğe ait tasarım günlüklerini, değerlendirme formlarını, diğer kanıtlarını ve oluşturdukları kurguyu bir dosyada toplarlar. Ürün dosyasını değerlendirilmek üzere öğretmenlerine teslim ederler.

Öğretmen, öğrencileri etkinlik süresince “Öğrenci Gözlem Formu”nu kullanarak gözlemler. Bu etkinlik sonucunda öğrencilere sınıf içi performans puanı verilebilir. Öğrencinin değerlendirilmek üzere teslim ettiği ürün dosyasını etkinlik ekinde verilen “ Dereceli Puanlama Anahtarı” ile değerlendirir ve puana dönüştürür. Puanları program kılavuzunda verilen “Öğretmen Not Çizelgesi”nde yer alan “Kurgu Kuşağı Öğrenci Ürün Dosyası” sütununa işler.

164 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

165

: Düşünelim Çözelim : ___________________________________________ : ___________________________________________ : ___________________________________________

Tarih

: ____________

______________________________________________________________________________

7. Daha sonraki çalışmalarda neleri farklı yapacağım?

______________________________________________________________________________

6. Kuvvetli ve zayıf yönlerim neler?

______________________________________________________________________________

5. Hangi alanda kendimi daha çok geliştirmeliyim?

______________________________________________________________________________

4. Nerede yardıma ihtiyacım oldu?

______________________________________________________________________________

3. Hangi konuda zorlandım? Neden?

______________________________________________________________________________

2. Neyi iyi yaptım? Neden?

______________________________________________________________________________

1. Bu etkinlikte ne öğrendim?

Etkinlik Öğrenci Sınıfı Numarası

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

GÖZLEM FORMU

(Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim)

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Aşağıda sıralanan ölçütleri öğrencilerin sergileme durumlarına göre ilgili yere (X) işareti koyarak belirleyiniz.

Benzer çalışmaları inceleme Değerlendirmeye ait düşüncelerini paylaşma Kişisel gelişimindeki değişim ve gelişimi farkına varma Değiştirmeye, geliştirmeye yönelik merak ve hayallerini ifade etme Merak ve hayallerinin çözümlenmesi gereken bir sorun olduğunu fark etme Çözüme ulaştıracağı sorunu belirleme Düşüncelerini neden sonuç ilişkisi kurarak gerekçesiyle açıklama Düşüncelerini kurgulamada istekli olma Çözüm için diğer derslerden faydalanma Çözüme yönelik öneri getirme Üzerinde çalıştığı konuyu yaşamla ilişkilendirme Başkalarının görüşlerini dinleme ve dikkate alma Oluşturduğu çözüme yaratıcı düşünceler ve yorumlar katma Çözüme ulaşmada karalı olma Çözüme yönelik çalışmalarını yazarak ve çizerek ifade etme Çalışmasının çevresi tarafından anlaşılırlığını dikkate alma Duygu ve düşüncelerini ifade etme ve paylaşma Çalışmasını sergilemede ve çevresiyle paylaşmada istekli olma Kendini değerlendirmede yanlı yargılardan kaçınma

166

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (ANALİTİK) (Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim)

Nitelikler Üzerinde Çalışılması Düşünülen Konunun Belirlenmesi

Çözüm Önerileri Üretme

Belirlediği Çözüm Önerisini İfade Etme

Tasarımını Tanıtma (25p)

Geliştirilmeli (1)

İyi (2)

Mükemmel (3)

Birey, hayal ve merak ettikleri ile değiştirmeyi ve geliştirmeyi planladığı düşüncelerinden yola çıkarak üzerinde çalışacağı bir konu belirlemiştir.

Birey, üzerinde çalışmayı planladığı konuya yönelik olası çözüm önerileri ortaya koymamıştır. Yalnızca bir çözüm önerisi ile yetinmiştir.

Birey, üzerinde çalışmayı planladığı konuya yönelik olası çözüm önerileri belirlemiştir. Bu çözüm önerilerinden hedeflediği amaca götürecek uygun bir çözümü belirlemiştir. Olası çözüm önerileri içinden belirlediği çözümü neden seçtiğini çok açık biçimde ortaya koymuştur.

Birey belirlediği çözüm önerisini yazarak ya da çizerek ortaya koymuştur.

Birey, belirlediği çözüm önerisini çizerek ya da yazarak açıklamıştır. Yazımında anlaşılır, açık ifadeler kullanmıştır. Çiziminde bireyin ne yapmaya çalıştığı herkes tarafından anlaşılır niteliktedir.

Çözüm önerilerinin ifade edildiği yazılı materyaller ya da çizimler tanıtılmamıştır.

167

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

YAPIM “Üretiyorum”

168 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

7. SINIF KUŞAK: YAPIM ODAK NOKTASI: ÜRETİYORUZ KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

AÇIKLAMALAR

1. Yaşamındaki sorunların farkına varır.

 Üretiyorum

[!] “Üretiyorum” etkinliği bireysel olarak

2. Belirlediği sorunu açıklamaya yönelik araştırma yapar.

Bu etkinliğin amacı; öğrencilerin ürüne yönelik tasarım sürecini sorgulayarak fark etmelerini, bu süreci yaşamlarındaki benzer sorunların çözümünde kullanabilmelerini sağlamaktır. Bu amaçla öğrenciler hayatlarında sorun ve ihtiyaçları ifade etmeleri, bunların çözümüne yönelik fikirler geliştirmeleri ve bunları gerçekleştirecek çalışmalar yaptırmaktır.

gerçekleştirilir.

3. Araştırmalardan elde ettiği sonuçları analiz ederek sorunu tanımlar. 4. Sorunun çözümüne yönelik öneriler sunar. 5. Çözümün taşıması gereken genel özellikleri belirler. 6. Çözüme yönelik taslak tasarım önerisi geliştirir. 7. Taslak tasarım önerisini geliştirmeye yönelik araştırma yapar. 8. Araştırma sonuçlarını göz önüne alarak gerçekleştireceği tasarımın yapısını ve özelliklerini belirler. 9. Tasarımında kullanacağı yöntem ve teknikleri deneyerek belirler. 10. Tasarımın yapım resmini çizerek açıklar. 11. Tasarımın yapım aşamalarını planlar. 12. Tasarımını yaptığı plana göre gerçekleştirir.

Bu etkinlikler bu tabloda yer alan kazanımların tamamına yönelik hazırlanmıştır.

[!] Öğrenciler tasarıma yönelik düşüncelerini ifade etmede cesaretlendirilir. [!] Tasarım etkinliği süreçlerini köreltecek ifade ve davranışlardan kaçınılır. [!] Öğrencilere tasarımı gerçekleştirmeye yönelik yeterli süre verilir. [!] Öğrencilere tasarımlarını gerçekleştirme sürecinde rehberlik edilir. [!] Öğrenciler çalışma ortamının düzenlenmesi ve iş güvenliği hakkında bilgilendirilir. [!] Yapılacak tasarımlarda artık malzeme kullanması sağlanır.

169 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

13. Tasarımın değerlendirmeye yönelik ölçütlerini belirler.

[!] İşliklerin yetersiz kaldığı durumlarda

14. Tasarımı belirlediği genel özelliklere göre değerlendirir.

öğrencilerin çevrenin imkânlarından

15. Tasarımı değiştirmeye ve geliştirmeye yönelik önerileri

yararlanmalarına fırsat verilir.

gerekçeleriyle sunar.

[!] Öğrenciler özgün ve işlevsel tasarımlar

16. Tasarım sürecinde yaşadıklarını günlüğüne kaydeder.

geliştirmeleri konusunda cesaretlendirilir.

17. Tasarım sürecinde yaşadıklarını sınıfla paylaşır.

[!] Tasarıma yönelik fikirler yapıcı olarak

18. Kendine olan güvenini ve yaratıcılığını çözüm sürecinde

eleştirilir. [!] Öğrenciler çizimlerinde, çizim amaçlı yazılım

sergiler. 19. Çözüme yönelik özgün ürünler tasarlamaya kararlı olur.

programları kullanmaları konusunda serbest bırakılır.  “Nasıl Üretelim?” [!] Çizim amaçlı yazılım kullanılarak çizilen resimler serbest elle yapılan çizimle kıyaslanmaz.

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

170 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

ETKİNLİK ÜRETİYORUM GİRİŞ Bu etkinlikte öğrenciler, yaşamlarındaki bir sorunun çözümüne yönelik tasarım etkinliğini bireysel olarak yaparlar. Tanımladıkları sorunu çözümleyen ürünün tasarımını yaparken grup etkinliğinde verilen tasarım sürecinden yararlanırlar. Öğrenciler “Tasarımımı Üretiyorum” etkinliklerindeki gözlemlerini, yaşadıklarını dikkate alarak değiştirmeyi, geliştirmeyi düşündükleri durumları belirler ve çözüme ulaştırmak için öneride bulunurlar. Tasarımı gerçekleştirmede ürüne yönelik tasarım sürecini uygularlar. Tasarım sürecinde yaptıkları her işlemi, yaşadıklarını, duygu ve düşüncelerini tasarım günlüklerine yazarak ifade ederler. Öğrenciler tasarım etkinliği süresince yakından

Öğrencilere “Yapım” kuşağında yer alan bireysel etkinlerine geçmeden önce takip edecekleri tasarım süreci açıklanır. Tasarım sürecinde yer alan ifadeler ideal bir süreci öngörmektedir. Öğrenme düzeyindeki farklılıklar dikkate alınarak bütün öğrencilerin asgari düzeyde bu süreci yaşamalarına dikkat edilir. Bütün öğrenciler öngörülen tasarım sürecinin ve her aşamasında yapacakları işlemler yazılı olarak dağıtılabilir. 6. sınıf “Yapım” kuşağı etkinlikleri sonucunda verilen formlar çoğaltılarak dağıtılabilir. Öğrencilere tasarım sürecini yapılandırmaları ve tasarım günlüklerini şekillendirmeleri için imkân sağlanır.

takip edilir. Tasarım etkinliği için gereksinim duyulan bilgilere ulaşmada öğrencilere rehberlik yapılır. Öğrenciler tasarım sürecinde yaptıkları işlemlerin sonuçlarını öğretmeni ile paylaşır. Öğrencilere tasarımları için farklı açınımlar sağlamada yardımcı olunur. Öğrenciler ürün/maketi gerçekleştirmede kullanacakları uygun yöntem ve teknikleri, araç ve gereçleri belirlemede araştırmaya yönlendirilir. Öğrencilere çalışma ortamının

“Kurgu” kuşağında ortaya koyduğu çalışmasını

gerçekleştirmek isteyen öğrencilere fırsat verilebilir. Ancak bu öğrencilerden gerçekleştirmeyi düşündüğü çalışmasını “Yapım” kuşağında öngörülen tasarım sürecine göre yeniden ele alması istenir.

güvenliğini sağlamada, araçları kullanmada uyulması gereken iş güvenliği kuralları açıklanır. Tasarımlarını gerçekleştirmede kullanacakları yöntem ve teknikleri denemelerine fırsat verilir. Tasarımını gerçekleştirmede kullanacakları araçların kullanımı öğretilir. Öğrenciler belirledikleri gereci tasarladıkları ürünün formuna uygun olarak işler ve tasarım modellerini

171 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

gerçekleştirirler. Tasarımları için yaptıkları değişiklik önerilerini gerçekleştirmek isteyen öğrencilere fırsat verilir. Öğrenciler öz değerlendirme formlarını doldururlar. Tasarım günlüklerini ve

Öğrencilerden “Kurgu” kuşağındakinden farklı bir sorunu veya ihtiyacı “Yapım” kuşağında çözüme ulaştırmak için belirlemesi istenir.

gerçekleştirdikleri tasarım modellerini değerlendirmek üzere öğretmene teslim ederler. Bu etkinlikte öğrencilerin yaratıcılıklarını engellememek amacıyla somut bir örneğe yer verilmemiştir. Ancak etkinlik, odak noktasında yer alan kazanımların tümünü genel olarak kapsamaktadır. ÖĞRENME / ÖĞRETME SÜRECİ Öğretmen, bireysel olarak ürüne yönelik tasarım etkinliğini gerçekleştiren öğrencileri yönlendirmede aşağıdaki tasarım sürecinden yararlanır.

172 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

Sorun ve ihtiyacı karşılamaya yönelik bir örnek çalışmanın her aşaması öğrencilerin tasarım sürecini fark etmeleri için yapılabilir. Öğrencilerden tasarım sürecini yapılandırmaları istenebilir.

173 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

Sorunu Araştırma, Tanımlama ve Çözümü Tartışma Öğrenciler ürüne yönelik tasarım etkinliklerinde gözlemlerini, yaşadıklarını dikkate



Bölgenizdeki firmalarla iş birliği hâlinde olun (Firma yetkililerinin sınıfta deneyimlerini paylaşmalarını ve iş yerlerine geziler düzenlenmesini sağlayın.).



Bölgenizdeki üniversitelerle iş birliği hâlinde olun (Öğrenci ve öğretim üyelerinin bilgilerini çocuklarla paylaşmalarını sağlayın.).



Velilerle iş birliği hâlinde olun (Çocuklarını cesaretlendirmelerini, yaratıcılıklarını teşvik etmelerini sağlayın.).

alarak değiştirmeyi, geliştirmeyi düşündükleri durumları belirleyerek listeler. Sorunu araştırmaya ve tanımlamaya yönelik ilk düşüncelerini geçmiş bilgi, gözlem ve deneyimlerine dayalı olarak tartışırlar. Sorunun genel çerçevesini, sorgulamalarla belirler, bunun için aşağıdaki örnek sorulara cevap ararlar. 

Nasıl?



Niçin?



Nerede?



Neden?



Ne zaman?



Kim için?

Öğrenciler sorunun çözümüne yönelik ilk düşüncelerini geçmiş bilgi birikimlerine dayalı olarak listelerler. Sorunun çözümüne ilişkin kapsamlı bilgi toplar, bunun için benzer durumların çözümüne yönelik tasarımları dikkate alabilirler. Araştırma sonuçlarını analiz ederek sorunu, koşullarını ve çözümünü tanımlarlar. Tasarımın Genel Özelliklerini Belirleme Öğrenciler olası çözüm önerilerinin taşıması gereken genel özellikleri, tanımladıkları

174 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

sorunu ve koşullarını dikkate alarak listeler. Sorun ve çözümün tanımlanmasına yönelik yaptıkları analiz sonuçlarını dikkate alarak tasarımların genel özelliklerini gerekçesiyle belirler. Bunun için aşağıdaki örnek sorulara cevap ararlar. 

Kim için yapılacak?



Nasıl kullanılacak?



Nerede kullanılacak?



Neden kullanılacak?



İşlevi ne olacak?



Biçimi nasıl olacak?

Öğrenciler tasarım ölçütlerini; tasarım amacı, kullanıcı ihtiyaçları, estetik nitelikler (renk, desen, biçim, doku vb.), yapısal özellikler (boyut, ağırlık, gereç vb.), güvenlik vb. başlıklar altında toplayarak listelerler. Belirlenen özellikleri, tasarımını gerçekleştirdikten

Öğrenciler temel bilgi kaynaklarına ulaşmaları ve ihtiyaç duydukları temel teknolojik bilgileri edinmeleri için rehberlik edilmelidir. Bu amaçla diğer zümre öğretmenleri ile iş birliğine gidilir.

sonra değerlendirmede kullanacaklarını bilirler. Taslak Tasarım Önerisi Geliştirme Öğrenciler tanımladıkları genel özellikleri taşıyan taslak tasarım önerilerinin çizimini

yaparlar. Birden fazla taslak tasarım önerisinde bulunabilirler. Araştırmak ve geliştirmek üzere içlerinden birini seçerler. Öğrenciler taslak tasarım önerilerini, benzer sorunların çözümlerini araştırıp analiz ettikten sonra çizebilirler. Çizimler detaylandırılmadan çözümün genel özeliklerini ve

175 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

formunu gösterecek biçimde yapılır. Tasarım önerileri yapıcı olarak eleştirilir. Öğrenciler tasarımlarına farklı açılım sağlamada cesaretlendirilirler. Tasarımın genel ve fonksiyonel özelliklerini yazarak ifade edebilirler. Tasarım Önerisine Yönelik Araştırma Öğrenciler tasarımları için tanımladıkları genel nitelikleri gerçekleştirmeye ve tasarım önerilerini geliştirmeye yönelik araştırma yaparlar. Duruma göre benzer amaçlar için kullanılan ürün ve sistemleri araştırırlar. Benzer tasarımları inceler, bu amaçla internet üzerinden ve basılı yayınlardan bilgi ve resim toplarlar. Öğrenciler tanımladığı sorunun niteliğine göre benzer sorunların çözümü için başka zaman ve kültürlerdeki tasarımcıların neler yaptıklarını estetik, ergonomik, boyut, ağırlık, gereç vb. niteliklerine göre inceleyip resimlerini günlüğe yapıştırabilirler. İstekli öğrenciler benzer amaçlar için üretilmiş olan tasarımları aşağıdaki örnek sorulara cevap arayarak incelerler: 

Boyutları kullanıcı için uygun mu?



Güvenli mi?



Rengi, dokusu ve biçimi nasıl?



Taşınabiliyor mu?



Nasıl üretilmiş?



Üretiminde hangi malzemeler kullanılmış?

Etkinlik sürecinde sınıf ve çevrenin durumu gözlenerek ekte verilen bilim insanlarının biyografileri ve buluş hikayeleri sınıfla paylaşılır. Ayrıca yaratıcı düşünceyi uyaran kısa etkinlikler planlanarak gerçekleştirilir.

176 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”



Bu malzemeler geri dönüşümlü mü?



Nasıl bir muhafazaya sahip?



Nasıl bir dokuya sahip?



Ağırlığı ne kadar?



Boyutları nasıl?

Öğrenciler tasarımlarını işlevsel kılmak, onlara fonksiyonel özellik kazandırmak amacıyla benzer tasarımları oluşturan parçaların işlevlerini, nasıl birleştirildiklerini görmek ve yapısını tanımak için benzer amaçlı ürün veya sistemleri ayrıştırarak inceleyebilirler. Ayrıştırdıkları ürün veya sistemi oluşturan bileşenlerin ismini, görevini ve özelliklerini belirterek basit bir çizim üzerinde gösterebilir ve özelliklerini kavramaya yönelik denemeler yapabilirler. Öğrenciler, tasarımlarını gerçekleştirmede kullanacakları gereçleri fiziksel olarak test

İstekli öğrencilerin tasarıma ait resimlerini çizim amaçlı yazılım programlarından yararlanarak çizmelerine fırsat verilir.

ederler. Gereçlerin işlenmesi ve birleştirilmesine yönelik yöntem ve teknikleri araştırır: Tasarımlarını gerçekleştirmede kullanacakları araçların kullanımı ve iş güvenliği ile ilgili kuralları öğretmenin rehberliğinde öğrenirler. Öğretmen gözetiminde tecrübe kazanmaya yönelik denemeler yapar ve düşüncelerini günlüğüne yazarlar. Tasarım Önerisi Geliştirme Öğrenciler ön tasarımlarını gerçekleştirmeye yönelik yaptıkları araştırma sonuçlarını

177 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

ve tasarım özelliklerini dikkate alarak tasarımlarının yapım resimlerini çizerler. Geliştirdikleri önerilerine özgünlük, rekabet edebilirlik, üretilebilirlik, farkındalık yaratan ve çevreye duyarlı özellikler kazandırırlar. Öğrenciler tasarım önerilerinin yapım resmini, iki veya üç boyutlu görünüm ya da açınım olarak çizebilirler. İlk tasarım önerilerine göre tasarımlarında neleri değiştirip geliştirdiklerini yapım resminde belirtebilirler. Yapım resminde tasarımın yapımıyla ilgili tüm ayrıntıları gösterirler. Birleştirme yerlerini, üst yüzey işlemleri, boyutları, rengi, gereci, yöntem ve teknikleri vb. belirtirler. Tasarımlarının çiziminde bilgisayarda çizim amaçlı yazılım

programlarından

yararlanabilirler.

Tasarımlarını

işlem

basamaklarını/yapım

aşamalarını planlar, isterlerse yapım süresini planlarında belirtebilirler. “Yapım” kuşağına yönelik gerçekleştirilecek etkinliklerde iş güvenliği ile ilgili tedbirler öğrenmen tarafından alınır.

Yapım Öğrenciler tasarım önerilerini gerçekleştirmeye bu aşamada başlarlar. Öğretmen bu çalışmada öğrencilere işlikte dikkat edecekleri güvenli çalışma kurallarını açıklar ve kullanacakları el aletlerini ve görevlerini tanıtır. Öğrencilere tecrübe kazanmalarına yönelik deneme yapmalarına fırsat verir.

Öğrenciler tasarımında kullanacağı gereci, işleme aracını ve bu aracın kullanımı için uygun yöntemi seçerler. İşlediği gereçlerdeki israfı azaltmayı ve maliyeti düşürmeyi önceden düşünerek önlem alabilirler. Uygulamada gerektiğinde öğretmeninden ve çevrenin

178 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

imkânlarından yararlanırlar. Öğrenciler yapım sırasında plan, çizim, grafik, üç boyutlu modeller, semboller ve teknik

bilgilerden

düşüncelere

yararlanırlar.

yönelik

risk

Tasarımlarını

alarak

gerçekleştirmek

tasarımlarını

amacıyla

gerçekleştirirler.

Yapım

önerdikleri sürecinde

karşılaştıkları sorunları nasıl çözdüklerini, uyguladıklarını yöntem ve teknikleri tasarım günlüklerine kaydederler. Değerlendirme ve Test Etme Öğrenciler gerçekleştirdikleri tasarımın sorunun çözümüne katkısını değerlendirirler. Tasarımı için belirlediği genel özelliklerin uygunluğunu değerlendirir, bunun için aşağıdaki örnek sorulara cevap ararlar: 

Sorun çözümlendi mi?



Kullanıcı ihtiyaçlarını karşılıyor mu?



Birleştirme ve şekillendirme teknikleri ne kadar uygun?



Kullanılan gereçlerin avantaj ve dezavantajları neler?



Benzerlerine göre zayıf ve üstün yanları var mı?



Hangi özelliklerinin değiştirilmeye ihtiyacı var?



Daha fazla geliştirilebilir mi?

Öğrenciler

tasarımlarının

çalışmasını

test

edebilir,

değerlendirmek

için

179 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

arkadaşlarının ve kullanıcıların görüşlerini alabilirler. Tasarım etkinliğini gerçekleştirmede izlenen aşamaları tekrar gözden geçirerek aldığı kararları ve uygulama sonuçlarını başlangıçtaki düşünceleriyle karşılaştırır ve değerlendirirler. Ayrıca başka zaman ve kültürlerdeki benzer tasarımların ayırt edilebilen özellikleriyle kendi tasarımlarının ortaya koyduğu

farklılığı

özgünlüğü

karşılaştırırlar.

Tasarımlarının

olumlu

yönlerini,

değerlendirme ve test sonuçlarını tasarım günlüklerine yazarlar. Değişiklik Önerme Öğrenciler değerlendirme ve test sonuçlarını dikkate alarak tasarımlarına yönelik değişiklik önerilerini gerekçeleriyle yazarlar. Değerlendirme sonuçlarını dikkate alarak tasarımları için yapılması gerekli değişiklikleri belirlerler. Belirledikleri değişiklik önerilerini tasarımlarına nasıl aktaracaklarını düşünür, çözümünü yazarak ve çizerek ifade ederler. İstekli öğrencilere değişiklik önerilerini gerçekleştirmeleri için fırsat verilir. Öğrenciler

öz

değerlendirme

formlarını

doldurarak

düzenledikleri

günlükleri

gerçekleştirdikleri tasarım modelini değerlendirmek üzere öğretmenlerine teslim ederler.

180 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

7. SINIF

“Üretiyorum”

“YAPIM”

BİLGİ NOTU! “Üretiyorum”Etkinliğinin Değerlendirilmesi; “Üretiyorum” etkinliği etkinlik ekinde verilen formlar kullanılarak değerlendirilir. Bu formlar örnek olarak verilmiştir. Öğretmenler etkinliğin değerlendirilmesi için kendi oluşturdukları formları kullanabilirler.

Puanları program kılavuzunda verilen “Öğretmen Not Çizelgesi”nde yer alan “Yapım Kuşağı Öğrenci Ürün Dosyası” sütununa işler.

181 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

182

: Üretiyorum : ___________________________________________ : ___________________________________________ : ___________________________________________

Tarih

: ____________

______________________________________________________________________________

7. Daha sonraki çalışmalarda neleri farklı yapacağım?

______________________________________________________________________________

6. Kuvvetli ve zayıf yönlerim neler?

______________________________________________________________________________

5. Hangi alanda kendimi daha çok geliştirmeliyim?

______________________________________________________________________________

4. Nerede yardıma ihtiyacım oldu?

______________________________________________________________________________

3. Hangi konuda zorlandım? Neden?

______________________________________________________________________________

2. Neyi iyi yaptım? Neden?

______________________________________________________________________________

1. Bu etkinlikte ne öğrendim?

Etkinlik Öğrenci Sınıfı Numarası

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

GÖZLEM FORMU (Üretiyorum )

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Aşağıda sıralanan ölçütleri öğrencilerin sergileme durumlarına göre ilgili yere (X) işareti koyarak belirleyiniz.

183

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (ANALİTİK)

AÇIKLAMA: “Üretiyorum” etkinliği aşağıdaki ölçütler doğrultusunda puanlanır. Nitelikler

Sorunu Araştırma ve Çözümü Tartışma

Tasarım Önerisi Geliştirme

Geliştirilmeli (1)

Hayatındaki sorunları, gözlemlerini dikkate alarak listelemiştir. Sorunlardan birini çözmek üzere belirlemiştir. Belirlediği sorunu açıklamaya yönelik araştırmaları sınırlı kalmıştır. Sorunu tanımlamaya yönelik soruları cevaplamıştır.

Çözüme yönelik taslak tasarım önerisi geliştirmiştir. Tasarım önerisini geliştirmeye yönelik sınırlı araştırmalar yapmıştır. Günlüğüne aktarmıştır.

İyi (2)

Mükemmel (3)

Hayatındaki sorunları, gözlemlerini dikkate alarak listelemiştir. Gerçekleşebilirliği dikkat alarak sorunlardan birini çözmek üzere belirlemiştir. Belirlediği sorunu açıklamaya yönelik araştırmalar yapmıştır. Sorunu tanımlamaya yönelik soruları cevaplamıştır. Çözümün taşıması gereken genel özellikleri belirlemiştir.

Hayatındaki sorunları, gözlemlerini dikkate alarak listelemiştir. Gerçekleşebilirliği dikkate alarak sorunlardan birini çözmek üzere belirlemiştir. Belirlediği sorunu açıklamaya yönelik yeterli araştırmalar yapmıştır. Sorunu tanımlamaya yönelik soruları açıkça cevaplamış ve sorunla ilişkisini kurmuştur. Çözümün taşıması gereken genel özellikleri belirlemiştir. Genel özelliklerini belirlemede tasarımın taşıması gereken nitelikleri ve sınırlılıkları dikkate almıştır.

Çözüme yönelik taslak tasarım önerisi geliştirmiştir. Taslak tasarım önerisinde ayrıntılara ve yapılabilir olmasına dikkat etmiştir. Sorunun çözümüne yönelik birden fazla önerileri sunmuş ve bunlardan birisini geliştirmek üzere seçmiştir. Geliştirmek istediği tasarım önerisini belirlemedeki gerekçelerini açıklamıştır. Belirlediği tasarım önerisini geliştirmeye yönelik kapsamlı araştırma yapmış ve tasarım önerisini geliştirmede kullanmıştır. Tasarımını nasıl gerçekleştirebileceğini, yapımında kullanacağı araç, gereç, teknik ve yöntemlere yönelik araştırmalar yapmıştır. Araştırma sonuçlarını test etmiştir. Günlüğüne aktarmıştır.

184

Tasarımı Planlama

Tasarımı Değerlendirme ve Öneri Geliştirme

Tasarımını Tanıtma

Araştırma sonuçlarını göz önüne alarak gerçekleştireceği tasarımın yapısını ve özelliklerini netleştirmiştir. Tasarımında kullanacağı yöntem ve teknikleri listelemiştir. Tasarımın yapım resmi boyut bakımından gerçekleştirilebilir niteliktedir. Yaptığı çizim, araştırmalarını yansıtmaktadır. Tasarımın yapım resmini çizmiştir. Tasarımının yapım süreci planlanmıştır. Tasarımı belirlediği planlamaya bağlı kalarak gerçekleştirmiştir.

Araştırma sonuçlarını göz önüne alarak gerçekleştireceği tasarımın yapısını ve özelliklerini netleştirmiştir. Tasarımında kullanacağı yöntem ve teknikleri ayrıntılı olarak listelemiştir. Yaptığı çizim araştırmalarını yansıtmaktadır. Tasarımın yapım resmi boyut bakımından gerçekleştirilebilir niteliktedir. Araç ve gereç seçimi tasarımı gerçekleştirmeye uygundur. Tasarımının yapım süreci tüm ayrıntıları düşünülerek planlanmıştır. Tasarımı belirlediği planlamaya bağlı kalarak gerçekleştirmiştir.

Çözüm önerilerinin ifade edildiği yazılı materyaller ya da çizimler tanıtılmamıştır.

185

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8.SINIF “ETKİNLİKLER”

DÜZEN “Bütünde Farklılık”

186 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF “DÜZEN” “Bütünde Farklılık” ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. SINIF KUŞAK: DÜZEN ODAK NOKTASI: BÜTÜNDE FARKLILIK OLUŞTURALIM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

1. Bütünsel yapıyı hareketli göstermek için renk, yön ve oranın önemini fark eder. 2. Değişkenliği olmayan biçimler kullanarak birimler oluşturur. 3. Oluşturduğu birimlerin çoğalabilir olup olmadığını dener. 4. Çoğalma imkânı olan birimi elde eder. 5. Oluşturacağı düzene ilişkin uygun birleşme yöntemine karar verir. 6. Belirlediği birimi tekrarlayarak bir düzen oluşturur. 7. Oluşturduğu düzende renk, yön ve oran kavramlarını kullanır ve ifade eder. 8. Oluşturduğu düzende ortaya çıkan estetik, görsel ve teknolojik değerleri açıklar. 9. Tasarımı hakkında çevresiyle görüş alışverişinde bulunur. 10. Özgün tasarımlar oluşturmada kararlı olur. 11. Özgün tasarımlar oluşturma sürecinde yaşadıklarını günlüğüne kaydeder. 12. Süreçte yaşadığı duygu ve düşüncelerini paylaşmaktan zevk alır.

AÇIKLAMALAR [!] Çalışmalar bireysel olarak sadece sınıf

 Bütünde Farklılık

içinde yapılır.

Bu etkinlikte öğrenciler, deneme ve araştırmalar yoluyla düşüncelerini uyararak zihinlerinde tasarladıklarını gerçekleştirirler. Bu amaçla değişkenliği olmayan temel biçimleri bir malzemeye uygulayarak bir birim elde ederler. Tekrar sistematiği içinde renk, yön ve oran kavramını kullanarak bir düzene giderler. “Bütünde Farklılık” etkinliği bu tabloda yer alan kazanımların tamamına yönelik hazırlanmıştır.

[!] Etkinlik sonunda verilen tasarım örnekleri öğretmene fikir vermesi amacıyla kullanılır. [!] Etkinlik içinde verilen örnekler öğrencilerin fikir edinmesi için kullanılmaz. [!] Öğrencilere duygu ve düşüncelerini ifade etmeleri için fırsat tanınmalıdır. [!] Her öğrencinin çalışması ayrı bir değer kabul edilerek olumlu veya olumsuz görüş bildirilmez. [!] Çalışmalarını diğer arkadaşlarından önce bitiren öğrenciler farklı çalışmalara yönlendirilir.  “Birimden Bütüne”

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

187 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF “DÜZEN” “Bütünde Farklılık” ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ETKİNLİK

BİLGİ NOTU!

BÜTÜNDE FARKLILIK GİRİŞ Bu etkinlikte öğrenciler, deneme ve araştırmalar yoluyla düşünceyi uyarmak, alışılmamış

Bu etkinlik programda yer alan şekliyle sınıf içinde aynen uygulanır.

yollarla zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi istenen düşünceleri yön, oran ve renk kavramlarını dikkate alarak bir araya getirirler. Uygulamalar sırasında deneme ve aramalarla çözüm yolu bulmaya yönlendirilirler.

Bu etkinliğe girişte “Birimden Bütüne” etkinliğindeki yapılan çalışma süreci hatırlatılır.

Bu bölümde değişkenliği olmayan temel biçimler (kare, daire, çizgi) bir malzemeye uygulanarak kullanılır. Temel biçimler kâğıda çizilir ve katlamalar yolu ile bir birim oluşturulur. Elde edilen birim üretilir ve tekrarlar sistematiğinin doğrultusunda yön, oran ve renk kavramları ışığında birleştirilerek bir düzene gidilir. Ortaya çıkarılan düzen; düşüncenin, aramanın ve denemenin ortaya çıkardığı yeni bir üründür. Bu etkinlik “Bütünde Farklılık Oluşturalım” odak

Öğrencilerden yanlış cevaplar gelebilir. Ancak doğru cevap bulununcaya kadar farklı sorularla sorgulamaya devam edilir.

noktasında yer alan kazanımların tümüne yönelik hazırlanmıştır. ÖĞRENME / ÖĞRETME SÜRECİ Öğrencilerin değişkenliği olmayan geometrik şekillere ait bilgileri etkinleştirilir. Öğrenciler “Birimden Bütüne” etkinliğinde elde edilen ürün veya ürün fotoğraflarını sınıfa getirirler. Öğrencilerden bu ürünleri incelemeleri istenir.

Öğretmen tarafından öğrencilerin bir önceki yıl aynı kuşağın etkinliğinde yapılan çalışmalar veya görüntüleri etkinlik öncesi hazırlanır. Etkinlik içinde kullanılacak düzenlerde renk, yön ve oran kavramının gözlenebildiği çalışmaların olmasına dikkat edilir.

188 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF “DÜZEN” “Bütünde Farklılık” ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Aşağıdaki soru bütün sınıfa sorulur. Soru :

İncelediğiniz çalışmaların benzerlikleri ve farklılıkları nelerdir? Öğrencilere düșünmeleri için fırsat verilmeli. Her öğrenciden ayrı ayrı görüșler alınmalı. Ortaya konulan görüșler olumlu/olumsuz yorum yapılmadan tahtaya yazılmalıdır.

Cevap:

Soru :



Geometrik şekiller kullanılmış.



Geometrik şekillerin boyutları birbirinden farklı.



Renkleri farklı.



Birimlerin boyutları farklı.



Bazıların görünümü hareketli, bazılarının görünümü durağan vb.

Şekle hareketli veya durağan görünüm veren nedir? Öğrenciler soruya cevap ararlar. Kendi aralarında tartıșırlar. Konunun kavratılması için Șekil 1’deki geometrik șekiller sınıfa sorulur.

Şekil 1 Soru :

Ancak bu imkân bulunmayan durumlarda yön, oran ve renk kavramlarının olduğu düzenlere ait resimler kullanılabilir. Öğrencilerin incelemesine sunulan düzenlere yönelik düşünceleri yönlendirilmemeli, düzende var olan yön, oran ve renk kavramını öğrencilerin fark etmeleri sağlanmalıdır. Düzen oluşturmada kullanacakları biçimlere öğrenciler karar vererek kendileri yapacaklardır. Karar verdiği biçimi üç boyutlu ortaya çıkarıp çoğaltacak, deneme ve aramalarla birime ulaşacaktır. Bu çalışmalar kâğıt üzerinde iki boyutlu çizilerek yapılmayacaktır. Bu çalışmada hazır birim kullanılmaz. Öğrencilere geometrik biçimleri kendi belirleyecekleri malzemeye nasıl uygulayacakları açıklanır. Bu biçimlerin nasıl üç boyutlu hâle getirileceği sınıfça tartışılarak öğretilir. Basit denemeler yapmaları için fırsat verilir.

Şekil 1’deki biçimlere dikkatlice bakın. Hangileri daha hareketli etki yapıyor? Neden?

189 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF “DÜZEN” “Bütünde Farklılık” ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Cevap: Öğrenciler birimden bütüne gitmede cesaretlendirilmeli, yaratıcı düşüncelerini çalışmalarına yansıtmaları için fırsat verilmelidir.

Durgun

Hareketli

Durgun

Hareketli

Şekil 2

Çalışmasının planlanan süreden önce bitiren öğrenciler aynı etkinliğe ait yeni çalışmalara yönlendirilir.

Yönünü değiştirmek şekle hareketli bir görünüm vermektedir. Soru

Cevap:

Bu açıklamalar ışığında yeni çalışmalarınızda nelere yer vermek istersiniz? Renk, yön ve oran farkı vermek isterdim.

Karşılıklı soru-cevap etkinliğinden sonra öğrenciler bireysel etkinliklerine başlarlar. Bu amaçla birimlerini oluşturmak için üç geometrik biçimden (çizgi, kare, daire) yararlanırlar. Bu biçimleri kâğıda çizerek keser, katlayıp bir birim meydana getirirler. Ortaya çıkan birimlerin birlikte çoğalma imkânlarını dener, çoğalma bir yerde duruyorsa yanlış yolda olduklarını fark ederler. Öğrenciler tekrar başa dönerek çoğalma devamlı oluncaya kadar denemeleri için yönlendirilir, öğrenciler birimlerini ortaya çıkarmada ve düzen oluşturmada cesaretlendirilirler. Denemeler yapmak için kâğıt kullanırlar. Kâğıttan birer kare ve daire kesilebilir. Çizgiyi elle dokunur hâle getirmek için kâğıt, kalemin etrafına sarılarak borular elde edilir.

190 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF “DÜZEN” “Bütünde Farklılık” ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Öğrenciler yaratıcı düşüncelerinin ışığında birimlerini renk, yön ve oran farkını dikkate alarak birleştirirler. Her öğrencinin bireysel farklılıkları ve yaratıcılıklarının ürünü olan değişkenliği olmayan geometrik şekillerden yapılmış farklı uyum, estetik ve yorumlardan bütünler oluşur. Öğrenciler birimden düzene ulaşmada yaşadıklarını, duygularını, düşüncelerini çevresinin görüşlerini günlüklerine yazarak raporlaştırır, öz değerlendirme formlarını doldururlar. Günlüklerini, öz değerlendirme formlarını ve oluşturdukları düzeni değerlendirmek üzere öğretmenlerine teslim ederler. ÖRNEK ÇALIŞMALAR

Temel biçim olarak kare kullanılmıştır. Farklı boyutlarda yapılan kare birimler hareketli bir görünüm

kazandırmak

amacıyla

çevrilerek

dizilmiş ve yön farkı oluşturulmuştur.

191 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF “DÜZEN” “Bütünde Farklılık” ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Çıkış birimi olarak çizgi kullanılmıştır. Çizgi etkisi yapan borular farklı yönlerde dizilmiştir.

Çıkış birimi olarak çizgi kullanılmıştır. Çizgi etkisi yapan borular farklı yönlerde birleştirilerek dizilmiştir. Farklı yön ve renklerin uyumuna iyi bir örnektir.

192 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF “DÜZEN” “Bütünde Farklılık” ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Çıkış birimi olarak kare ve daire kullanılmıştır. Elde edilen birimler farklı yönlerde dizilmiştir. Ortaya çıkan ürün dengeye iyi bir örnektir.

193 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF “DÜZEN” “Bütünde Farklılık” ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

BİLGİ NOTU! “Bütünde Farklılık” Etkinliğinin Değerlendirilmesi

“Bütünde Farklılık” etkinliği, etkinlik ekinde verilen formlar kullanılarak değerlendirilir. Bu formlar örnek olarak verilmiştir. Öğretmenler etkinliğin değerlendirilmesi için kendi oluşturdukları formları kullanabilirler. Öğrenciler etkinlik bitiminde “Öz Değerlendirme Formlarını” doldururlar. Birden fazla etkinlik yapan öğrenciler etkinliğe ait tasarım günlüklerini, değerlendirme formlarını, diğer kanıtlarını ve oluşturdukları düzeni bir dosyada toplarlar. Ürün dosyasını değerlendirilmek üzere öğretmenlerine teslim ederler.

Puanları program kılavuzunda verilen “Öğretmen Not Çizelgesi”nde yer alan “Düzen Kuşağı Öğrenci Ürün Dosyası” sütununa işler.

194 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

195

: Bütünde Farklılık : ___________________________________________ : ___________________________________________ : ___________________________________________

Tarih

: ____________

______________________________________________________________________________

7. Daha sonraki çalışmalarda neleri farklı yapacağım?

______________________________________________________________________________

6. Kuvvetli ve zayıf yönlerim neler?

______________________________________________________________________________

5. Hangi alanda kendimi daha çok geliştirmeliyim?

______________________________________________________________________________

4. Nerede yardıma ihtiyacım oldu?

______________________________________________________________________________

3. Hangi konuda zorlandım? Neden?

______________________________________________________________________________

2. Neyi iyi yaptım? Neden?

______________________________________________________________________________

1. Bu etkinlikte ne öğrendim?

Etkinlik Öğrenci Sınıfı Numarası

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

GÖZLEM FORMU (Bütünde Farklılık)

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Aşağıda sıralanan ölçütleri öğrencilerin sergileme durumlarına göre ilgili yere (X) işareti koyarak belirleyiniz.

Geometrik şekillere ait bilgilerini etkinleştirme Farklı düzenleri karşılaştırma Düzenlerdeki farklılıkları açıklama Sorulara cevap verme sürecine katılma Önceki çalışmasına katacağı özellikleri listeme Çalışması için kullanacağı geometrik biçimleri belirleme Temel birimini elde etme Oluşturduğu birimin çoğalabilirliliğini test edebilme Düzen oluşturmaya yönelik arama ve denemeler yapma Düzen oluşturmada istekli davranma Uygun birleştirme yöntemini seçme Birimlerini tekrarlayıp birleştirerek düzene ulaşma Duygu ve düşüncelerini ifade etme ve çevresiyle paylaşmada istekli olma Oluşturduğu düzendeki teknolojik değerleri ifade etme Kendini değerlendirmede yanlı yargılardan kaçınma Çevresinin görüşünü alma

196

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (ANALİTİK) (Bütünde Farklılık)

Nitelikler Kullanılacak Birimin Belirlenmesi

Tasarımı Oluşturma

Tasarımını Değerlendirme

Tasarımı Tanıtma ve Süreci Paylaşma

Geliştirilmeli (1)

İyi (2)

Mükemmel (3)

Kullanmayı düşündüğü geometrik biçimleri listelemiştir. Kullanacağı biçim(ler)e karar vermiştir.

Kullanmayı düşündüğü geometrik biçimleri listelemiştir. Kullanacağı biçim(ler)e karar vermiştir. Seçiminin nedenini açıklamıştır.

Kullanmayı düşündüğü geometrik biçimleri detaylı listelemiştir. Kullanacağı biçim(ler)e karar vermiştir. Seçiminin nedenini açık biçimde ortaya koymuştur.

Biçimleri bir araya getirerek birimler oluşturmuştur. Birleştirme yöntemini uygulamıştır. Temel birimi elde etmemiştir. Temel birim olmaksızın bir düzen oluşturmuştur.

Biçimleri bir araya getirerek birimler oluşturmuştur. Birleştirme yöntemini araştırmış, birimine uygun yöntemi uygulamıştır. Temel birimi elde etmiştir. Oluşturduğu birimin çoğalabilirliğini test etmiş, birimlerini tekrarlayıp birleştirmiştir. Oluşturduğu düzene bireysel farklılığını yansıtmıştır. Düzene yön, oran ve renk özellikleri katmıştır.

Biçimleri bir araya getirerek birimler oluşturmuştur. Birleştirme yöntemini araştırmış, birimine en uygun yöntemi uygulamıştır. Temel birimi elde etmiştir. Oluşturduğu birimin çoğalabilirliğini test etmiş, birimlerini tekrarlayıp birleştirmiştir. Ortaya çıkan düzende özgünlük vardır. Düzene yön, oran ve renk özellikleri katmıştır. Oluşturduğu düzene bireysel farklılığını yansıtmıştır. Düzende uyum, estetik ve farklı bir yorum yer almıştır.

Oluşturduğu düzende teknolojik değerleri yorumlamamıştır. Kendini değerlendirmiştir. Eksikliklerini belirlememiştir. Çevresinin görüşlerini almamıştır.

Oluşturduğu düzende ortaya çıkan teknolojik değerleri günlüğünde ifade etmiştir. Kendini değerlendirmiştir. Eksikliklerini belirlemiştir. Çevresinin görüşlerini almıştır.

Birimden düzene ulaşmada yaşadıklarını, duygularını, düşüncelerini günlüğüne yazmamıştır. Düzeni oluşturma sürecini tanıtmamıştır.

197

8. SINIF

“KURGU”

“Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

KURGU “Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?”

198 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF

“KURGU”

“Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. SINIF KUŞAK: KURGU ODAK NOKTASI: DÜŞÜNCELERİMİZİ KORUYALIM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

1. Önceki çalışmada ortaya koyduğu çözüm önerisinin başkaları tarafından anlaşılırlığını araştırır.

 Düşüncelerimizi Nasıl

[!] 1, 2 ve 3. kazanımlardaki “ilk” ifadesi, 7.

Koruyalım?

sınıf “Kurgu” kuşağında yaptığı çizimi dikkate alınır.

2. Araştırma sonuçlarını dikkate alarak önceki çalışmada ortaya koyduğu çözüm önerisine ait çizimde gerekli değişiklikleri yapar. 3. Çözüm önerisini anlatan çizimlerde kullanılan gösterim tekniklerini fark eder. 4. Çözüm önerilerinin yasal koruma altına alınma yollarını ve sürecini ifade eder. 5. Merak ve hayal ettiği düşüncelerini ifade eder. 6. Merak ve hayal ettiği düşüncelerinin, çözüme ulaştırılması beklenilen birer sorun olduğunun farkına

AÇIKLAMALAR

[!] Öğrenciler düşüncelerini ifade etmede cesaretlendirilir. [!] Yaratıcı düşünme süreçlerini köreltecek ifade ve davranışlardan kaçınılır. [!] Yaratıcı düşünme süreçlerinin gelişimini sağlayacak ifadelerin kullanılmasına özen gösterilir. [!] Zamana yönelik kısıtlama yapılmamalıdır. [!] Bütün öğrenciler çalışmalarını haftalık olarak paylaşırlar.

varır. 7. Sorun olduğunu fark ettiği düşüncelerinden birini çözüme ulaştırmak için seçer. 8. Seçtiği sorunun çözümüne yönelik öneriler getirir.

Bu etkinlik tabloda yer alan kazanımların tamamına yönelik hazırlanmıştır.

[!] Öğrencilerin fikirleri yapıcı olarak eleştirilir.  “Düşüncelerimizdeki Değişim ve Gelişim”

199 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF

“KURGU”

“Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Çözüm önerisine yönelik düşüncelerini yazarak ve çizerek açıklar. 10. Çözüme yönelik çizimlerinin başkaları tarafından anlaşılabilir nitelikte olmasına özen gösterir. 11. Düşünceden çizime kadar olan süreçte yaşadıklarını

[!] Öğrenciler çizimleri için çizim amaçlı yazılım programları kullanmaları konusunda serbest bırakılır.  Çizim amaçlı yazılım kullanılarak çizilen

günlüğünde ifade eder. 12. Sorunun çözümüne yönelik geçirdiği aşamaları paylaşır.

resimler serbest elle yapılan çizimle

13. Düşüncelerini ve hayallerini başkalarıyla paylaşmaktan

kıyaslanmaz.

zevk alır. 14. Kendine güvenini ve yaratıcılığını çözüme yönelik tasarısında ortaya koyar. 15. Özgün tasarımı ile ilgili eleştirilere açık olur. 16. Özgün tasarımlar yapmaktan zevk alır.

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

200 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF

“KURGU”

“Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

“Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim” etkinliğinde yapılan çalışmalara yönelik oluşturulan arşiv, öğrencilerin kullanımına sunulur. Bu imkânın olmadığı durumlarda benzer amaçlar için çizilmiş resimler kullanılabilir.

ETKİNLİK DÜŞÜNCELERİMİZİ NASIL KORUYALIM? GİRİŞ Bu etkinlikte öğrenciler, “Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim” etkinliğinde elde ettikleri birikimleri kullanırlar. Bu amaçla yaşamlarında merak ve hayal ettiklerini, değiştirmeyi, geliştirmeyi, kolaylaştırmayı düşündüklerini ifade ederler. Bunların çözümüne yönelik fikirleri ortaya çıkaran bireysel çalışma yaparlar. Öğrencilerin ortaya çıkardıkları fikirlerini ifade etmelerine imkân sağlanır. Öğrenciler fikirlerin ortaya çıkmasına neden olan sorunların farkına vararak olası çözüm yollarını araştırır, sınar (“daha başka”, “Bundan başka neler olabilir”, “Böyle olsaydı ne olurdu?”, …vb. sorulara cevap ararlar.) ve belli bir çözüme ulaşırlar. Çözüme yönelik düşüncelerini çizerek anlatırlar. Ortaya çıkardıkları fikirleri ifade ederken başkaları tarafından doğru anlaşılır özellikte çizim yaparlar. Çözümlerini yazarak anlatırlar. Öğrenciler çözüm önerilerini yasal koruma altına almak amacıyla kurulmuş ulusal kurumu ve yasal koruma altına alma sürecini ifade ederler. Öğrenciler sorunu çözüme ulaştırmada yaşadıkları süreci (karşılaştıkları güçlükleri, başvuru kaynaklarını, bulguları, önerileri, araştırma sonuçlarını, süreç içinde hissettiği

Öğrenciler bu etkinlikte yaptıkları çalışmaları her hafta ders saatinde sınıfla paylaşır. Bu amaçla öğrenciler cesaretlendirilmelidir. Bazı öğrenciler düşüncelerinin eleştirilmesinden rahatsız olabilirler. Bu durumda diğer öğrencilerin arkadaşlarını yapıcı olarak eleştirmelerine izin verilir. Bazı öğrenciler tasarım günlüklerini haftalık olarak yazmayabilir. Bu durumdaki öğrencilerin günlükleri haftalık kontrol edilmeli ve yapılan çalışmalarla ilgili paylaşımların bu günlükten yararlanılarak sunulması istenmelidir. Öğrencilerin öz güvenlerini arttırmak amacıyla kılavuz ekinde verilen tasarım ve buluş hikâyeleri sınıfla paylaşılır. Öğretmenler sınıf içindeki genel duruma bakarak kılavuz ekinde verilen zihinsel süreçleri uyaran etkinlikleri kısa süreli olarak planlayarak uygular.

duygularını vb.) ders için düzenledikleri günlüklerine kaydederler. Bireysel çalışmalarda düşünceden çizime kadar olan süreçte tuttukları günlükleri her ders saatinde sınıfla

Öğrencilerin çözüm önerilerine yönelik çalışmalarını sunmaları için gerekli ortam hazırlanır.

201 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF

“KURGU”

“Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

paylaşırlar. Sınıfta yalnızca düşüncelerini açıklarlar. Öğrencilerin düşünceleri yapıcı olarak tartışılır. Bireysel ilerlemeleri ve çalışmaları desteklenir. Sonuçlandırılan çalışmalar sınıfla paylaşılır, hazırlanan dosya değerlendirilmek üzere öğretmene teslim edilir. Bu etkinlikte öğrencilerin yaratıcılıklarını engellememek amacıyla somut bir örneğe yer verilmemiştir. Ancak etkinlik, odak noktasında yer alan kazanımların tümünü genel olarak kapsamaktadır. ÖĞRETME / ÖĞRENME SÜRECİ

Her öğrenciden çalışmalarını segilemesi istenir. Çalışmanın sergilenmesindeki düzenlemenin nasıl olacağı öğrenciye bırakılır. Öğrencilerin çalışmaları başlangıçta taslak hâlde olacaktır. Öğrenciler ortaya koydukları çözümü detaylandıracak, açıklayacak ve anlaşılır hâle getirebilecek sorularla yönlendirilir. Öğrencilerin çalışmalarında düşünemedikleri hususlar, sorular yöneltilerek fark ettirilir. Öğrencilerden arkadaşlarının çalışmalarına yönelik yaptıkları yapıcı eleştirileri ve önerileri dikkate alması istenir.

Öğrenciler “Hayallerimizdeki Değişim ve Gelişim” etkinliğinde yaptıkları çalışmalarını sınıfa getirirler. Getirdikleri çalışmalara ait çizimleri, yazılı anlatımı verilmeden yakın çevrelerindeki kişilere göstererek çizimlerden ne anladıklarını ifade etmelerini isterler. Kişilerden alınan görüşler listelenerek genellenir. Değerlendirmeler doğrultusunda çizimde anlaşılmayan kısımlar belirlenir. İstekli öğrencilere çizimlerinde anlaşılmayan kısımların başkaları tarafından doğru anlaşılabilmesi için kullanacakları gösterim tekniklerini farklı

Öğrencilere yaptıkları çalışmaların yazılı anlatım olmaksızın başklarına nasıl doğru bir şekilde anlatabilecekleri konusunda destek olunur.

kaynaklardan araştırmalarına fırsat verilir. İstekli öğrenciler araştırma sonuçlarını dikkate alarak çizimlerinde gerekli değişiklikleri yapar, hangi değişikliklere neden ihtiyaç duyduklarını sınıfla paylaşırlar. İstekli öğrencilerin iki çizim arasında belirgin farklılık bulunan çalışmalarını teknoloji panosunda sergilemesi için fırsat verilir. Öğrenciler gruplara ayrılır. Gruplara benzer amaçlar için çizilmiş etkinlik ekinde verilen örnek resimler dağıtılır. Her öğrenci dağıtılan kâğıttaki çizimleri inceleyerek

202 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF

“KURGU”

“Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

anlamaya çalışır. Grupların bu çizimlerden ne anladıklarını yazmaları ve sözlü olarak ifade

doğru

Öğrencilere ihtiyaç duyduklarıteknik gösterim kuralları öğretilebilir. Bu amaçla yapılacak öğretimde teknik resmin ayrıntılı kurallarına girilmez.

Öğrenciler ortaya koydukları çözüm önerilerini nasıl yasal koruma altına alacaklarını

Oluşturulan grupların 5 kişiyi geçmemesine ve oturma düzenini grup içi iletişime izin verecek şekilde düzenlenmesine dikkat edilir.

etmeleri beklenir. Her grup çözümün ne olduğunu sınıfa anlatır. Öğretmen gruplara çizimde anlatılmak

istenen

anlaşılmamasının

çözümü

açıklar.

Çizimlerin

nedenleri

tartışılır.

Çözüm

gruplar tarafından önerisinin

herkes

doğru

anlaşılıp

tarafından

anlaşılabilmesi için çizimlerde kullanılan gösterim/çizim tekniklerini tartışarak listelenir.

tartışırlar. Öğretmen bu amaçla kurulmuş ulusal kuruluşlar hakkında öğrencilere bilgi verir (Türk Patent Enstitüsü vb.). Yasal koruma için gerekli başvuru süreçleri sınıfça paylaşılır. Öğrencilere yaşamlarında neleri merak ettikleri, neleri hayal ettikleri, neleri değiştirmeyi, geliştirmeyi, kolaylaştırmayı düşündükleri sorulur. Öğrencilerden cevaplarını bireysel olarak listelemeleri istenir. Her öğrenci listeledikleri ifade edilmiş düşüncelerden birini seçer. Öğrencilere seçtikleri düşüncenin çözüme ulaştırılması beklenilen bir sorun olduğu hissettirilir. Öğrenciler seçtikleri soruna olası çözüm önerileri getirmeye çalışırlar. Çözüm önerilerini başkalarının doğru anlaması için gerekli özellikte çizerek ve yazarak ifade etmeye çalışırlar. Birden fazla çözüm önerisi bulmak isteyen öğrencilere fırsat verilir. Süreç içinde yapılan çalışmalarda öğrencilerin düşünceleri sınırlandırılmaz ve her türlü düşüncenin önemli olduğu hissettirilir. Öğrenciler kaydettikleri gelişmeleri sınıfla paylaşır ve yaşadıkları süreci günlüklerine yazarlar. Öz değerlendirme formlarını doldurarak yapılan çalışmaları değerlendirmek üzere öğretmenlerine teslim ederler. Öğrencilerin çalışmalarını sergilemeleri için imkân (teknoloji köşeleri/panolar) sağlanır.

Öğrencilerin çizim tekniklerini anlamalarını kolaylaştırmak için bu amaçla çizilmiş resimler gösterilebilir. Bu resimlerin endüstriyel imalat amacıyla çizilmiş resim olmamasına dikkat edilir. Resimlerde üç boyutlu görünüm, görünmeyen ayrıtların gösterimi, kesit alma vb. kuralların uygulanışını göstermiş olmasına dikkat edilir. Yasal koruma altına alma süreci için Türk Patent Enstitüsünün yazılı ve görsel yayınlarından yararlanılabilir. Ayrıca ilgili kuruluşun www.tpe.gov.tr adresinden de gerekli bilgilere ulaşılabilir. Bu bilgiler derlenerek sınıf içinde paylaşılabilir. Ayrıca öğrencilere ortaya çıkardıkları kurgunun yasal koruma altına alınmasına yönelik süreç, sanal olarak yaşatılabilir. Bu amaçla okul içinde sanal patent enstitüsü kurulabilir.

203 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF

“KURGU”

“Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Önce birinci resim çoğaltılarak gruplara dağıtılır. Bu resimde anlatılmak istenilen çözüm sorulur. Cevaplar grup sözcüleri tarafından açıklanır. Çözüm önerisinin herkes tarafından doğru anlaşılabilmesi için çizimlerde kullanılan gösterim/çizim teknikleri tartışılır. Öğrenciler benzer çizimlere yönelik deneme yapmaları konusunda cesaretlendirilir. Resimlerin üç boyutlu görünüm durumlarının çizimine yönelik teknikler açıklanır. Yazılarak anlatılan özelliklerin çizimle nasıl anlatılabileceği tartışılır. Teknik bilgilere girmeden öğrencilere bu konuda genel bilgiler verilir (görünüş çıkarma, kesit alma, ölçülendirme, perspektif çizme vb.).

Öğretmen farklı çizim tekniklerinin kullanıldığı benzer amaçlar için çizilmiş resimleri de kullanabilir.

204 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF

“KURGU”

“Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Daha sonra 2. resim çogaltılarak gruplara dağıtılır. Bu resimde anlatılmak istenilen çözüm sorulur. Cevaplar grup sözcüleri tarafından açıklanır. Öğrencilere bu resmin yalnızca çizilerek anlatıldığı fark ettirilir. Öğrencilere seçtikleri soruna getirdikleri çözüm önerilerini yalnızca çizerek başkalarına nasıl doğru şekilde anlatabilecekleri konusunda bilgi verilir. Benzer amaçlar için çizilmiş resimler de kullanılabilir. Öğrencilere resimlerde çözülmek istenilen sorun buldurulabilir.

205 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

8. SINIF

“KURGU”

“Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?”

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

BİLGİ NOTU! “Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?” Etkinliğinin Değerlendirilmesi Bu etkinliğin değerlendirilmesi aşağıda verilen formlar kullanılarak yapılır. Bu formlar örnek olarak verilmiştir. Öğretmenler etkinliğin değerlendirilmesi için kendi oluşturdukları formları kullanabilirler. Öğrenciler etkinlik bitiminde “Öz Değerlendirme Formları”nı doldururlar. Birden fazla etkinlik yapan öğrenciler etkinliğe ait tasarım günlüklerini, değerlendirme formlarını, diğer kanıtlarını ve oluşturdukları kurguyu bir dosyada toplarlar. Ürün dosyasını değerlendirilimek üzere öğretmenlerine teslim ederler. Öğretmen, öğrencileri etkinlik süresince “Öğrenci Gözlem Formu”nu kullanarak gözlemler. Bu etkinlik sorucunda öğrencilere sınıf içi performans puanı verebilir. Öğrencinin değerlendirilmek üzere teslim ettiği ürün dosyasını etkinlik ekinde verilen “Dereceli Puanlama Anahtarı” ile değerlendirir ve puana dönüştürür. Puanları program kılavuzunda verilen “Öğretmen Not Çizelgesi”nde yer alan “Kurgu Kuşağı Öğrenci Ürün Dosyası” sütununa işler.

206 © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

207

: Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım? : ___________________________________________ : ___________________________________________ : ___________________________________________

Tarih

: ____________

______________________________________________________________________________

7. Daha sonraki çalışmalarda neleri farklı yapacağım?

______________________________________________________________________________

6. Kuvvetli ve zayıf yönlerim neler?

______________________________________________________________________________

5. Hangi alanda kendimi daha çok geliştirmeliyim?

______________________________________________________________________________

4. Nerede yardıma ihtiyacım oldu?

______________________________________________________________________________

3. Hangi konuda zorlandım? Neden?

______________________________________________________________________________

2. Neyi iyi yaptım? Neden?

______________________________________________________________________________

1. Bu etkinlikte ne öğrendim?

Etkinlik Öğrenci Sınıfı Numarası

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

GÖZLEM FORMU

(Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?)

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Aşağıda sıralanan ölçütleri öğrencilerin sergileme durumlarına göre ilgili yere (X) işareti koyarak belirleyiniz.

Benzer çalışmaların başkaları tarafından doğru olarak anlaşılırlığını test etme Çizimde anlaşılmayan yerleri listeme Gösterim teknikleri kullanarak çalışmasını anlaşılır olarak çizme Çizimde yaptığı değişikliği gerekçesiyle birlikte açıklama Grup çalışmasına katılmada istekli olma Düşüncelerini açıklama Temel gösterim/çizim tekniklerini listeme Yasal koruma altına alma süreçlerini ifade etme Düşüncelerin koruma altına alınmasının gerekçesini söyleme Değiştirmeye, geliştirmeye yönelik merak ve hayallerini listeleme Merak ve hayallerinin çözümlenmesi gereken bir sorun olduğunu fark etme Çözüme ulaştıracağı sorunu belirleme Düşüncelerini kurgulamada istekli olma Çözüm için farklı kaynakları araştırma Çözüme yönelik öneri getirme Üzerinde çalıştığı konuyu yaşamıyla ilişkilendirme Başkalarının görüşlerini dikkate alma Çözüme ulaşmada kararlı olma Çözüme yönelik çalışmalarını yazarak ve çizerek ifade etme Çalışmasının başkaları tarafından anlaşılırlığına dikkate etme Duygu ve düşüncelerini ifade etme Çalışmasını sergilemede ve çevresiyle paylaşmada istekli olma Kendini değerlendirmede yanlı yargılardan kaçınma

208

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (ANALİTİK) Nitelikler Üzerinde Çalışılması Düşünülen Konunun Belirlenmesi

Çözüm Önerileri Üretme

Belirlediği Çözüm Önerisini İfade Etme

Tasarımını Tanıtma

Geliştirilmeli (1)

(Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?) İyi (2)

Mükemmel (3)

Birey, hayal ve merak ettikleri ile değiştirmeyi ve geliştirmeyi planladığı düşüncelerinden yola çıkarak üzerinde çalışacağı bir konu belirlemiştir.

Birey, üzerinde çalışmayı planladığı konuya yönelik olası çözüm önerileri ortaya koymamıştır. Yalnızca bir çözüm önerisi ile yetinmiştir.

Birey belirlediği çözüm önerisini yazarak ya da çizerek ortaya koymuştur.

Birey, belirlediği çözüm önerisini çizerek açıklamıştır. Çiziminde bireyin ne yapmaya çalıştığı herkes tarafından anlaşılır niteliktedir.

Çözüm önerilerinin ifade edildiği yazılı materyaller ya da çizimler tanıtılmamıştır.

Birey, hayal ve merak ettikleri ile değiştirmeyi ve geliştirmeyi planladığı düşüncelerinden yola çıkarak üzerinde çalışacağı bir konu belirlemiştir. Belirlediği bu konuyu çalışma nedenini çok açık biçimde ortaya koymuştur. Birey, üzerinde çalışmayı planladığı konuya yönelik olası çözüm önerileri belirlemiştir. Bu çözüm önerilerinden hedeflediği amaca götürecek uygun bir çözümü belirlemiştir. Olası çözüm önerileri içinden belirlediği çözümü neden seçtiğini çok açık biçimde ortaya koymuştur.

209

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

YAPIM “Nasıl Tanıtalım?”

210

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

8. SINIF KUŞAK: YAPIM ODAK NOKTASI: ÜRETELİM TANITALIM KAZANIMLAR

ETKİNLİKLER

AÇIKLAMALAR

1. Yaşamındaki sorunların farkına varır.

 Nasıl Tanıtalım?

[!] “Nasıl Tanıtalım?” etkinliği bireysel olarak

2. Belirlediği sorunu açıklamaya yönelik araştırma yapar.

Bu etkinliğin amacı; öğrencilerin ürüne yönelik tasarım sürecini sorgulayarak fark etmelerini, bu süreci yaşamlarındaki benzer sorunların çözümünde kullanabilmelerini, ürün ve pazarlama inovasyonu yapmalarını sağlamaktır.

gerçekleştirilir.

3. Araştırmalardan elde ettiği sonuçları analiz ederek sorunu tanımlar. 4. Sorunun çözümüne yönelik öneriler sunar. 5. Çözümün taşıması gereken genel özellikleri belirler. 6. Çözüme yönelik taslak tasarım önerisi geliştirir. 7. Taslak tasarım önerisini geliştirmeye yönelik araştırma yapar. 8. Araştırma sonuçlarını göz önüne alarak gerçekleştireceği tasarımın yapısını ve özelliklerini belirler. 9. Tasarım önerisinin benzer ürünlerden farklı olabilmesi için sahip olması gereken özellikleri sorgular.

Bu etkinlik, bu tabloda yer alan kazanımların tamamına yönelik hazırlanmıştır.

10. Tasarımında kullanacağı yöntem ve teknikleri deneyerek

[!] Öğrenciler tasarıma yönelik düşüncelerini ifade etmede cesaretlendirilir. [!] Tasarım etkinliği süreçlerini köreltecek ifade ve davranışlardan kaçınılır. [!] Tasarımı gerçekleştirmeye yönelik yeterli süre verilir. [!] Öğrencilere tasarımlarını gerçekleştirme sürecinde rehberlik edilir.

belirler. 11. Tasarımın yapım resmini çizerek açıklar. 12. Tasarımın yapım aşamalarını planlar.

211

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

13. Tasarımı, belirlediği planlamaya bağlı kalarak gerçekleştirir.

[!] Öğrenciler çalışma ortamının

14. Tasarımın değerlendirmeye yönelik ölçütlerini belirler.

düzenlenmesi ve iş güvenliği hakkında

15. Tasarımı belirlediği genel özelliklere göre değerlendirir.

bilgilendirilir.

16. Tasarımı değiştirmeye ve geliştirmeye yönelik önerileri gerekçeleriyle sunar.

[!] Yapılacak tasarımlarda artık malzeme

17. Tasarım sürecinde yaşadıklarını günlüğüne kaydeder.

kullanması sağlanır.

18. Tasarım sürecinde yaşadıklarını sınıfla paylaşır. 19. Kendine güvenini ve yaratıcılığını tasarladığı ürüne yansıtır.

[!] İşliklerin yetersiz kaldığı durumlarda

20. Çözüme yönelik özgün ürünler tasarlamaktan zevk alır.

öğrencilerin çevrenin imkânlarından

21. Ürünün pazarlanabilir hâle gelmesi için ek çalışma gerekip

yararlanmalarına fırsat verilir.

gerekmediğini belirler. 22. Ürünün pazarlanabilir hâle gelmesi için çevresindeki kişilerin

[!] Öğrenciler özgün ve işlevsel tasarımlar geliştirmeleri konusunda cesaretlendirilir.

fikirlerini alır ve listeler. 23. Pazarlanabilirlik açısından uygun gördüğü fikirleri dikkate alarak ürününde değişiklik (inovasyon) yapar. 24. Çevresindeki kişilerin fikrini alarak ürününe özgün ve akılda

[!] Tasarıma yönelik fikirler yapıcı olarak eleştirilir.

kalıcı bir marka bulur. 25. Ürünün üzerinde kullanabilmek için logolar tasarlar.

 “Üretiyoruz”

26. Tasarladığı logoları çizer ve en uygun olanını seçer. 27. Ürün için bir slogan geliştirir. 28. Ürünün özelliğine uygun ambalaj tasarlar.

212

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

[!] Öğrenciler çizimlerinde, çizim amaçlı 29. Ambalajın farklı, yeni, değişik ve çekici olmasına özen gösterir.

yazılımlar kullanmaları konusunda serbest bırakılır.

30. Ambalajın taşıması gereken özellikleri belirler. 31. Ambalaj tasarım önerisini uygun yazı tipleri, renkleri, resim ve süslemeler kullanarak çizimle ifade eder. 32. Ambalajı, belirlediği özelliklerde üretir.

[!] Çizim amaçlı yazılım kullanılarak çizilen resimler serbest elle yapılan çizimle kıyaslanmaz.

33. Yazılı veya görsel basında ürünü pazarlamak için reklam senaryosu hazırlar. 34. Reklam senaryosunu kullanarak basit çizimlerle reklam öykü panoları hazırlar. 35. Ürünü pazarlanabilir hâle getirmeye kararlı olur.

: Sınıf-Okul İçi Etkinlik : Ders İçi İlişkilendirme : Diğer Derslerle İlişkilendirme : Ölçme ve Değerlendirme [!]: Uyarı

213

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

ETKİNLİK NASIL TANITALIM? GİRİŞ Bu etkinlikte öğrenciler, önceki sınıflarda “Yapım” kuşağında yer alan etkinliklerinde gerçekleştirdiği ürünlerden birini veya yeni yapacağı bir tasarım etkinliğindeki ürününü pazarlanabilir hâle getirmek için bir çalışma yaparlar. Bu amaçla kullanacakları ürünü/maketi elde etmede önceki etkinliklerinde verilen tasarım sürecinden yararlanırlar. Öğrenciler ürüne yönelik tasarım etkinliklerinde gözlemlerini, yaşadıklarını dikkate alarak değiştirmeyi, geliştirmeyi düşündükleri durumları belirler ve çözüme ulaştırmak için öneride bulunurlar. Tasarımı gerçekleştirmede ürüne yönelik tasarım sürecini uygular, süreçte yaptıkları her işlemi, yaşadıklarını, duygu ve düşüncelerini tasarım günlüklerine yazarak ifade ederler. Öğrenciler tasarım etkinliği sürecinde yakından takip edilir.

Öğrencilere “Yapım” kuşağında yer alan bireysel etkinlere geçmeden önce takip edecekleri tasarım süreci açıklanır. Tasarım sürecinde yer alan ifadeler ideal bir süreci öngörmektedir. Öğrenme düzeyindeki farklılıklar dikkate alınarak bütün öğrencilerin asgari düzeyde bu süreci yaşamalarına dikkat edilir. Bütün öğrencilerden öngörülen tasarım sürecinin ve her aşamasında yapacakları işlemler yazılı olarak dağıtılabilir. 6. sınıf yapım kuşağı etkinlikleri sonunda verilen formlar çoğaltılarak dağıtılabilir. Öğrencilere tasarım sürecini yapılandırmaları ve tasarım günlüklerini şekillendirmeleri için imkân sağlanır.

Gereksinim duyulan bilgilere ulaşmada rehberlik yapılır. Öğrenciler tasarım sürecinde yaptıkları işlemlerin sonuçlarını öğretmeni ile paylaşırlar. Öğrencilere tasarımları için farklı “Kurgu” kuşağında ortaya koyduğu çalışmasını

açılım sağlamada yardımcı olunur. Öğrenciler ürün/maketi gerçekleştirmede kullanacakları uygun yöntem ve teknikleri, araç ve gereçleri belirlemede araştırmaya yönlendirilirler. Öğrencilere çalışma ortamının güvenliğini sağlamada, araçları kullanmada uyulması gereken iş güvenliği kuralları açıklanır.

Tasarımlarını gerçekleştirmede kullanacakları yöntem ve teknikleri denemelerine fırsat

214

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

verilir. Tasarımını gerçekleştirmede kullanacakları araçların kullanımı öğretilir. Öğrenciler belirledikleri gereci, tasarladıkları ürünün formuna uygun olarak işler ve tasarım modellerini gerçekleştirirler. Tasarımları için yaptıkları değişiklik önerilerini gerçekleştirmek isteyen öğrencilere fırsat verilir. Tasarımını gerçekleştiren öğrenciler ürünlerinin pazarlanabilirliği konusunda çalışırlar. Pazarlanabilirlik çalışmaları, tasarlanan ürün için marka ve logo geliştirilmesini; gerektirmesi hâlinde ürünün ambalaj tasarımının yapılmasını ve ürünün satışı için reklam senaryosunun

Öğrencilerilerden “Kurgu” kuşağındakinden farklı bir sorunu veya ihtiyacı “Yapım” kuşağında çözüme ulaştırmak için belirlemesi istenir.

yazılmasını kapsar. Bunları gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapılır. Öğrenciler gerçekleştirdikleri

öz

değerlendirme

tasarım

modellerini

formlarını ve

diğer

doldururlar. kanıtlarını

Tasarım

günlüklerini, Sorun ve ihtiyacı karşılamaya yönelik bir örnek

değerlendirmek

üzere

öğretmenlerine teslim ederler. Bu etkinlikte öğrencilerin yaratıcılıklarını engellememek

çalışmanın her aşaması öğrencilerin tasarım sürecini fark etmeleri için yapılarak tasarım sürecini yapılandırmaları istenebilir.

amacıyla somut bir örneğe yer verilmemiştir. Ancak etkinlik, odak noktasında yer alan kazanımların tümünü genel olarak kapsamaktadır. ÖĞRENME / ÖĞRETME SÜRECİ Öğrenciler pazarlanabilir hâle getirmek için önceki yıllarda yaptığı “Yapım”

kuşağındaki etkinliklerde gerçekleştirdiği ürün/maketlerden birini seçer veya yeni bir tasarım etkinliği gerçekleştirirler. Bunun için aşağıdaki tasarım sürecinden yararlanırlar:

215

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

216

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

Sorunu Araştırma, Tanımlama ve Çözümü Tartışma Öğrenciler ürüne yönelik tasarım etkinlikleri için çevrelerindeki durumları gözlemler. Geliştirmek,

değiştirmek

gerçekleştirmek

istedikleri

durumları

dikkate

alarak



Bölgenizdeki firmalarla iş birliği hâlinde olun (Firma yetkililerinin sınıfta deneyimlerini paylaşmalarını ve iş yerlerine geziler düzenlenmesini sağlayın.).



Bölgenizdeki üniversitelerle iş birliği hâlinde olun (Öğrenci ve öğretim üyelerinin bilgilerini çocuklarla paylaşmalarını sağlayın.).



Velilerle iş birliği hâlinde olun (Çocuklarını cesaretlendirmelerini, yaratıcılıklarını teşvik etmelerini sağlayın.).

yaşamlarındaki sorunları listeler. Listeledikleri sorunlardan birini kendi önceliklerini, mevcut şartları ve gerçekleşebilirliğini dikkate alarak seçer. Sorunu araştırma, tanımlama ve çözümü tartışmada kendi bilgi, deneyim, gözlem ve araştırma sonuçlarını kullanır. Seçtikleri sorunu araştırır veya çözümü bütün yönleriyle açıkça tartışarak tanımlar. Tasarımın Genel Özelliklerini Belirleme Öğrenciler belirledikleri sorunun çözümünde kullanacakları tasarımların sahip olması gereken genel özellikleri belirlemelidir. Bunun için benzer sorulara (Nasıl? Kim için? Nerede kullanılacak? Boyutu nasıl olmalı? Biçimi nasıl olacak? Fonksiyonları ne? vb.) cevaplar arar. Bu özelliklerin belirlenmesinde, tanımlanan sorunun çözümlenmesi için gerekli nitelikler ve sınırlamalar, dikkate alır. Tasarımın özelliklerini amaç, kullanıcı ihtiyaçları, estetik nitelikler (renk, desen, biçim, doku vb.), yapısal özellikler (boyut, ağırlık, gereç vb.), güvenlik, pazarlanabilirlik vb. başlıklar altında toplayarak listeler. Taslak Tasarım Önerisi Geliştirme Öğrencilere taslak çizim öncesi geliştirdikleri tasarım modelinin estetik değer

217

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

taşımasına, özgünlüğüne, işlevselliğine, yapılabilir olmasına ve çevreye etkilerine dikkat etmeleri gerektiği açıklanır. Öğrenciler tasarım için belirlenen ortak özellikleri dikkate alarak tasarıma yönelik düşüncelerini yansıtan taslak çizimler yapar. Genel özellikleri ise yazılı olarak ifade edilebilir. Bu çizimlerde ürünün formu ve genel özellikleri gösterilir. Çizimler detaylandırılmaz. Öğrenciler birden fazla taslak çözüm önerisi getirebilir, taslak tasarım önerilerini öğretmenleriyle paylaşırlar. Belirledikleri durumun niteliğine göre taslak çizimlerini, benzer sorunların çözümlerine yönelik yaptıkları araştırma ve inceleme sonuçlarını dikkate alarak çizebilirler. Öğrenciler geliştirmek istedikleri tasarım önerilerini belirler. Bunun için tasarım özelliklerini en iyi karşılama, maliyet, beceri, zaman, yetenek, pazarlanabilirlik vb.

Öğrencilere temel bilgi kaynaklarına ulaşmaları ve ihtiyaç duydukları temel teknolojik bilgileri edinmeleri için rehberlik edilmelidir. Bu amaçla diğer zümre öğretmenleri ile iş birliğine gidilir.

sınırlamalar dikkate alınır. Tasarım Önerisine Yönelik Araştırma Öğrenciler önerdikleri taslak çizimi geliştirmek için araştırma yapar, bu amaçla taslak çizimlerinde belirledikleri özellikleri gerçekleştirmeye yönelik sorulara cevap ararlar. Öğrenciler farklı yer, zaman ve kültürlerde, benzer veya ilişkili sorunların çözümünde kullanılan yöntemleri inceler, bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak farklı kaynaklardan

bilgi toplarlar. Bu bilgileri, tasarım etkinliklerini gerçekleştirmede değerlendirirler. Çözüme yönelik araştırma sonuçlarını ve elde ettikleri bilgileri analiz ederek bunları resim, grafik,

218

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

istatistik veri veya yazılı olarak düzenlerler. Öğrenciler başkalarının sunduğu farklı çözüm önerilerini dinlemeye, bakış açılarını incelemeye yönlendirilirler. Öğrenciler, belirledikleri sorunların çözümüne yönelik tasarım önerilerini geliştirirken üretim olanaklarını ve tüketici tercihlerini ekonomik, sosyal, çevresel etkilerini teknik boyutlarıyla değerlendirirler. Varsa, benzer ürünleri inceler, kendi tasarımlarının benzer ürünlerden farklılaşabilmesi ve daha üstün niteliklere sahip olabilmesi için ne tür özellikler içermesi gerektiğini listeleyerek belirlerler. Tasarımları için belirledikleri genel özellikleri taşıyan bir ürünü nasıl gerçekleştirebileceklerini, yapımında kullanacakları araç, gereç, teknik ve yöntemleri araştırır, denemeler yapar ve sonuçlarını listelerler. Yaptıkları çalışmaları tasarım günlüğüne kaydederler. Tasarım Önerisi Geliştirme Öğrencilerden tanımladıkları ihtiyacı karşılamak veya belirledikleri sorunu çözmek için yaptıkları araştırmaları dikkate alarak belirledikleri nitelikleri taşıyan tasarıma yönelik düşünceler üretmeleri istenir. Öğrencilere sorunun çözümü için alternatif düşünceler sunmaları için fırsat verilir.

Etkinlik sürecinde sınıf ve çevrenin durumu gözlenerek ekte verilen bilim insanlarının biyografileri ve buluş hikâyeleri sınıfla paylaşılır.

Öğrenciler tasarım önerisiyle ilgili ayrıntıları, değişik kaynaklardan, kişi ve kuruluşlardan araştırmaya yönlendirilir. Basit iş akış şemaları, resim ve çizimler üzerinde

Ayrıca yaratıcı düşünceyi uyaran kısa etkinlikler planlanarak gerçekleştirilir.

tasarım önerilerini açıkça gösterirler. Tasarımını gerçekleştirmek için gerekli ihtiyaçlarını belirtir, tasarım önerilerini, uygun çizim ve yazı teknikleriyle, elle veya çizim araç gereçlerini

219

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

kullanarak kâğıt üzerinde projelendirirler. Öğrenciler tasarım önerilerini açık ve anlaşılır bir çizimle göstermeleri için teşvik edilirler. Tasarım önerisinin geliştirilmesine yönelik yapılan çalışmada, tasarımın yapım resmi, nasıl çalıştığı, kullanılacak gereçler ve yapım İstekli öğrencilerin tasarıma ait resimlerini çizim amaçlı yazılım programlarından yararlanarak çizmelerine fırsat verilir.

aşamalarını gösteren planlamalar yer alır. Öğrenciler, geliştirdikleri tasarım modellerinin estetik değer taşıması, özgün, işlevsel, ekonomik ve yapılabilir olmasına dikkat etmeleri için yönlendirilir,

tasarımlarına yenilik,

farklılık ve ayırt edilebilir özellik kazandırmaları konusunda cesaretlendirilirler. Öğrenciler belirledikleri sorunun çözümü için en az bir tasarım önerisinde bulunurlar. Birden çok tasarım önerisi geliştiren öğrenciler, geliştirdikleri çözüm önerilerinin farklılıklarını ve benzerliklerini sorgulayarak listelerler. Sorgulama sonuçlarını ve tasarım için belirlenen özellikleri dikkate alarak gerçekleştirmek istedikleri en iyi tasarım önerisini belirlerler. Bu amaçla öğrenciler, tasarım önerilerinin benzer çözümlerden belirgin farklılığını, taşıdığı yeniliği, kullanılabilirliğini, yapım maliyetlerini, çevresel etkilerini ve kullanıcı beklentilerini karşılayabilirliğini sorgulamaya yönlendirilirler. Öğrenciler en uygun tasarım önerisinin seçimindeki gerekçelerini açıklar, bilimsel veriler kullanarak tasarım önerilerinin çözüm için gerekli özellikleri nasıl karşıladığını belirleyerek sonuçlarını tasarım günlüklerine yazarlar. Yapım Öğretmen, öğrencilere bu çalışmada işlikte dikkat edecekleri güvenli çalışma

“Yapım” kuşağına yönelik gerçekleştirilecek etkinliklerde iş güvenliği ile ilgili tedbirler öğrenmen tarafından alınır. Yapım aşamasında işlik, gruplar arasında dönüşümlü olarak kullanılır. Öğrenciler yapım aşamasında işlik araç ve gereçlerinin yetersiz kaldığı durumlarda çevre imkânlarından yararlanırlar.

220

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

kurallarını açıklar. Kullanacakları el aletlerini ve görevlerini tanıtır. Tecrübe kazanmalarına yönelik deneme yapmaları için fırsat verir. Gereçlerin verimli kullanımı için tasarımın yapım aşamalarını ve çalışma ortamını nasıl planlayacağını öğretir. Öğrencilerden tasarımın yapım aşamalarını ve çalışma ortamını planlaması beklenir. Öğrenciler yapımda kullanacakları gereci, işleme aracını ve bu aracın kullanımı için uygun yöntemi seçerler. İşledikleri gereçlerde israfı azaltmayı ve maliyeti düşürmeyi önceden düşünüp önlem alırlar. Araç ve gereçleri kullanmada ve yapımda çıkan sorunları çözümlemede yeni yöntem, işlem ve sistemleri düşünür, uygulamada gerektiğinde yardım isterler. Öğrenciler yapım sırasında plan, çizim, grafik, üç boyutlu modeller, semboller ve teknik bilgilerden yararlanmalıdır. Öğrencileri, istenilen sonuca ulaşmak için başkalarıyla iş bölümü yapmaya, iş birliğine gitmeye ve uygulama ortamının düzeniyle ilgili kurallara uymaya

yönlendirin.

Öğrenciler

tasarımlarını

gerçekleştirmek

amacıyla

önerdikleri

düşüncelere yönelik riskleri göze almaya ve denemek için istekli olmaya teşvik edilmelidir. Yapım sürecinde karşılaştıkları sorunları nasıl çözdüklerini, uyguladıkları yöntem ve teknikleri tasarım günlüklerine kaydetmelidir. Değerlendirme ve Test Etme Öğrenciler tasarım etkinlikleri sonucunda yaptıkları tasarımlarının, belirlenen sorunu ne oranda çözdüğünü, tasarımın genel özelliklerini taşıyıp taşımadığını değerlendirirler. Bu

221

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

amaçla

arkadaşlarının

değerlendirmelerine

fırsat

vermesi

beklenir.

Öğrenciler

gerçekleştirdikleri ürün veya modelin, belirledikleri sorunu çözmedeki performansını test eder, tasarım etkinliğini gerçekleştirmede izlenen aşamaları tekrar gözden geçirerek aldığı kararları

uygulama

sonuçlarını

başlangıçtaki

düşünceleriyle

karşılaştırır

değerlendirirler. Ayrıca başka zaman ve kültürlerdeki benzer tasarımların ayırt edilebilen özellikleriyle kendi tasarımlarının ortaya koyduğu farklılığı ve özgünlüğü karşılaştırır, değerlendirme ve test sonuçlarını tasarım günlüklerine yazarlar. Değişiklik Önerme Öğrenciler değerlendirme sonuçlarını dikkate alarak tasarımları için yapılması gerekli

Öğrenciler “Yapım” kuşağı 8. sınıf etkinliğini “pazarlanabilir hâle getirme” aşamasından başlatabilir. Bu amaçla önceki yıllarda yaptığı bir çalışmayı kullanabilir, ya da herhangi bir ürünle etkinliği başlatabilir.

değişiklikleri belirler, belirledikleri değişiklik önerilerini tasarımlarına nasıl aktaracaklarını düşünürler. Çözümünü yazarak ve çizerek ifade eder, tasarımlarına yönelik değişiklik önerilerini gerekçeleriyle birlikte listeler ve sonuçları tasarım günlüğüne kaydederler. Öğrenciler

süreçte

yaşadıklarını;

araştırma

sonuçlarıyla

ilgili

Öğrencilere inovasyon konusunda bilgi vermek amacıyla kılavuz ekinde verilen bilgilerden yararlanılır. Ayrıca konu ile ilgili bilimsel kaynaklardan bilgi toplanabilir.

kanıtları,

karşılaştıkları sorunları ve yaptıkları çözümleri, tasarım önerilerini, seçtikleri en iyi tasarım önerisini,

gerekçesini,

yapım

aşamalarını

gösteren

planlamalarını,

değerlendirme

sonuçlarını, değişiklik önerilerini vb. tasarım günlüklerine yazarlar.

Konu uzmanları okula davet edilerek öğrencilerin inovasyon konusunda bilgilendirilmesi sağlanır. Öğrencilere günlük hayatta kullandıkları eşyalara yönelik basit inovasyon etkinlikleri yaptırılabilir. Bu amaçla kısa inovasyon etkinlikleri planlanır.

222

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

Pazarlanabilir Hâle Getirme Öğrencilere inovasyon (ürün inovasyonu ve pazarlama inovasyonu vb) hakkında bilgi verilir. Bu amaçla öğrenciler kullandıkları araç ve gereçlere yönelik ek inovasyon

Öğrencilere inovasyon hakkında bilgi vermek için kılavuz ekinde verilen bilgilerden yararlanılabilir. Öğrencilere inovasyon etkinliğini kavramaları için basit etkinlikler yaptırılabilir.

çalışmaları yaparlar. Öğrencilerin bakış açılarını ve hayal dünyalarını genişletmenin, farklı alanlarda bilgilerini artırmanın yollarını arayın. Bu amaçla;

Öğrenciler pazarlanabilir hâle getirmek için tasarımlarını gerçekleştirdikleri ürünü veya 6. veya 7. sınıfta geliştirdikleri ürünlerden birini seçerler. Öğrenciler, bunların dışında istedikleri farklı bir ürünü pazarlanabilir hâle getirmek için seçebilirler. Pazarlanabilir hâle getirmek için neler yapmaları gerektiğini tartışarak listelerler (ürün inovasyonu, marka, logo,



Türkiye’den ve dünyadan olabildiğince çok ve farklı örnek gösterin.



İnternetten araştırmaya teşvik edin.

ambalaj, reklam vb.). Öğrenciler seçtikleri ürünlerin inovasyona ihtiyacı olup olmadığını düşünürler. Bunun  için ürünün dış görünüşü, kullanım kolaylığı, albenisi konusunda ek bir çalışma gerekip gerekmediğini belirlerler. Bu amaçla, arkadaşlarının ve çevrelerindeki diğer kişilerin fikirlerini de alırlar. Belirledikleri hususları listeleyip tasarım günlüklerine not ederler. Bu listeden yararlanarak pazarlanabilirlik açısından önemli gördükleri unsurlara göre ürünlerinde  değişiklik yapabilirler. Öğrencilerden ürünlerinin çok sayıda üretileceğini dikkate alarak benzer ürünlerden ayıran bir marka bulmaları istenir. Bulacakları markanın özgün ve akılda kalıcı olmasına dikkat etmeleri gerektiği belirtilir. Öğrenciler düşündükleri markaları yazılı olarak listeler,



Reklamlardaki ürünleri (TV, gazete, dergi) farklı açılardan incelemelerini isteyin; teknoloji, tasarım ve inovasyon yönlerini algılamalarını sağlayın. Günlük yaşamlarında aldıkları veya çevrelerinde gördükleri ürünlerin özelliklerini, tasarımlarını ve ambalajlarını, ambalajlarda yazılanları incelemelerini isteyin. Yeni teknolojik gelişmeleri (nanoteknoloji, biyoteknoloji, bilişim teknolojileri...) yakından izleyin ve öğrencilere aktarın.

223

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

arkadaşlarına ve çevrelerindeki diğer kişilere sunarak üzerlerinde bıraktıkları etkiyi anlamaya çalışırlar. Daha sonra en uygun gördükleri markayı seçerler. Öğrencilerden, belirledikleri markayı ürünün üzerinde kullanabilmeleri için bir logo tasarlamaları istenir. Öğrenciler logolarını geliştirirken markalarını da kullanarak dikkat çekici, etkileyici ve özgün bir tasarım yapmaları yönünde cesaretlendirilirler. Düşündükleri logoları basit olarak çizmeleri ve içlerinden en uygun gördüklerini seçmeleri istenir. Belirlenen logoların arkadaşlarının üzerinde bıraktıkları etki göz önüne alınarak seçim işlemini yapmaları önerilir. Seçilen logonun ayrıntıları üzerinde çalışılarak son hâlini alması ve buna göre çiziminin yapılması istenir. Öğrenciler daha sonra ürünleri için bir slogan geliştirirler. Belirledikleri sloganın ürünlerini çağrıştırması, özgün ve akılda kalıcı olması,

çok kısa bir cümle veya birkaç

kelimeden oluşması gerektiği ifade edilir. Öğrenciler, tasarladıkları ürünün özelliğine göre (ihtiyaç olması hâlinde) bir ambalaj tasarlarlar. Bu amaçla benzer ürünlere yönelik ambalajları inceleyerek ambalaj üzerinde olması gereken bilgileri araştırarak listeler, kullanacakları bilgilere karar verirler. Ambalajların şekil, kullanılan malzeme, üzerlerindeki renk ve desenler açısından farklı, yeni, değişik ve çekici olmasına özen gösterilir. Ambalajlarda açma, kapama, taşıma kolaylığı gibi tüketici açısından önem taşıyan konuların göz önünde bulundurulması istenir.

224

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

Öğrenciler, ambalajlarının özelliklerini listeleyip varsa, piyasadaki benzer ürünlerin ambalajlarıyla farklılık ve benzerliklerini karşılaştırır ve kendi ambalajlarına, var olan ambalajlardan özellikler eklemeye çalışırlar. Ambalaj özellikleri kesinleştikten sonra öğrenciler, ambalaj tasarım önerilerini, uygun çizim ve yazı teknikleriyle, elle veya çizim araç, gereçlerini kullanarak kâğıt üzerinde projelendirirler. Ambalaj tasarım önerilerini açık ve anlaşılır bir çizimle göstermeleri için teşvik edilirler. Ürünün markasının, logosunun ve sloganının ambalaj üzerinde uygun şekilde yer alması gerektiği öğrencilere hatırlatılır. Öğrenciler, işlikteki malzemelerden yararlanarak ambalajlarını üretir, ambalaj ihtiyacı olmayan ürünler için tanıtıcı etiket bilgilerini düşünerek tasarlarlar. Öğrenciler, ambalajlarını da tamamlayarak pazarlamaya hazır hâle getirdikleri ürünleri için bir televizyon reklamı senaryosu yazarlar. Senaryonun, tüketicilerin ilgisini çekecek, geliştirilen ürünün üstün ve farklı özelliklerini, kullanıcıya sağladığı yararları ve çözdüğü sorunları vurgulayacak şekilde hazırlanması konusunda yönlendirilirler. Daha sonra isteyen öğrencinin senaryosundan yola çıkarak reklam öykü panolarını hazırlaması sağlanır. Bu panolar, senaryonun ayrı kâğıtlarda basit çizimlerle anlatılmasıyla oluşturulur. Panolarda, ürünün tüketicinin zihnine yerleşmesi için logo, marka ve slogan vurgulanır. Öğrenciler düzenledikleri günlükleri, gerçekleştirdikleri ürünleri ve pazarlanabilir hâle getirmedeki çalışmalarını değerlendirmek üzere öğretmenlerine teslim ederler.

225

8. SINIF

“YAPIM”

“Nasıl Tanıtalım?”

BİLGİ NOTU!

“Nasıl Tanıtalım?” Etkinliğinin Değerlendirilmesi “Nasıl Tanıtalım?” etkinliği etkinlik ekinde verilen formlar kullanılarak değerlendirilir. Bu formlar örnek olarak verilmiştir. Öğretmenler etkinliğin değerlendirilmesi için kendi oluşturdukları formları kullanabilirler.

Öğretmen, öğrencileri etkinlik süresince “Öğrenci Gözlem Formu”nu kullanarak gözlemler. Öğrencinin değerlendirilmek üzere teslim ettiği ürün dosyasını etkinlik ekinde verilen “Dereceli Puanlama Anahtarı” ile değerlendirir ve puana dönüştürür. Puanları program kılavuzunda verilen “Öğretmen Not Çizelgesi”nde yer alan “Yapım Kuşağı Öğrenci Ürün Dosyası” sütununa işler.

226

227

: Nasıl Tanıtalım? : ____________ : ___________________________________________ : ___________________________________________ : ___________________________________________

______________________________________________________________________________

7. Daha sonraki çalışmalarda neleri farklı yapacağım?

______________________________________________________________________________

6. Kuvvetli ve zayıf yönlerim neler?

______________________________________________________________________________

5. Hangi alanda kendimi daha çok geliştirmeliyim?

______________________________________________________________________________

4. Nerede yardıma ihtiyacım oldu?

______________________________________________________________________________

3. Hangi konuda zorlandım? Neden?

______________________________________________________________________________

2. Neyi iyi yaptım? Neden?

______________________________________________________________________________

1. Bu etkinlikte ne öğrendim?

Etkinlik Tarih Öğrenci Sınıfı Numarası

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

GÖZLEM FORMU “Nasıl Tanıtalım?”

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Aşağıda sıralanan ölçütleri öğrencilerin sergileme durumlarına göre ilgili yere (X) işareti koyarak belirleyiniz.

Olası sorun ve ihtiyaçları bütün boyutlarıyla tanımlama Olası sorunlar ve ihtiyaç için düşünce geliştirme ve önerme Önerdiği düşüncelerin nedenlerini açıklama Düşünce üretmede bilgi, deneyim ve becerilerini kullanma Tasarım önerisi için geliştirdiği uygun düşünceyi seçme Seçiminin nedenlerini açıklama Tasarımını gerçekleştirmeye yönelik bilimsel kaynaklardan bilgi toplama Tasarım önerisini projelendirme Tasarım önerisinin özgün, işlevsel, ekonomik ve yapılabilir olmasına dikkat etme Becerilerine ve biçimlendireceği gereçleri işlemeye uygun aracı seçme Becerisine ve araca uygun işleme yöntemini seçme İş akışını ve çalışma ortamını planlama Basit denemeler yapma İşlik düzeniyle ilgili güvenli çalışma kurallarına uyma Başkalarıyla iş bölümü yapma ve iş birliğine gitme Tasarımına yönelik başkalarının görüşlerini dinleme Tasarımıyla ilgili olası gelişme ve yeni düşünceleri önerme Tasarımının hedeflediği ihtiyaçları ne kadar iyi karşıladığını değerlendirme Belirlediği önerileri tasarımına yansıtmada istekli olma Belirlediği olası gelişme ve yeni düşünceleri tasarımına yansıtma Tasarımı için uygun ambalaj önerme ve gerçekleştirme Tasarımı için marka önerme ve gerçekleştirme Tasarımının tanıtımı için logo ve reklam senaryosu oluşturma Çalışmasını sergilemede ve çevresiyle paylaşmada istekli olma Kendini değerlendirmede yanlı yargılardan kaçınma

228

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (ANALİTİK) AÇIKLAMA: 8. sınıf “Nasıl Tanıtalım?” etkinliğinde verilen tasarım sürecini yaşayan öğrencilerin çalışmalarını değerlendirmek için kullanılacaktır. Nitelikler

Sorunu Araştırma ve Çözümü Tartışma

Tasarım Önerisi Geliştirme

Geliştirilmeli (1)

Çözüme yönelik taslak tasarım önerisi geliştirmiştir. Tasarım önerisini geliştirmeye yönelik sınırlı araştırmalar yapmıştır. Günlüğüne aktarmıştır.

İyi (2)

Mükemmel (3)

229

Tasarımı Planlama

Tasarımı Değerlendirme ve Öneri Geliştirme

Araştırma sonuçlarını göz önüne alarak gerçekleştireceği tasarımın yapısını ve özelliklerini netleştirmiştir. Tasarımında kullanacağı yöntem ve teknikleri listelemiştir. Tasarımın yapım resmi boyut bakımından gerçekleştirilebilir niteliktedir. Yaptığı çizim, araştırmalarını yansıtmaktadır. Tasarımın yapım resmini çizmiştir. Tasarımının yapım süreci planlanmıştır. Tasarımı belirlediği planlamaya bağlı kalarak gerçekleştirmiştir.

Araştırma sonuçlarını göz önüne alarak gerçekleştireceği tasarımın yapısını ve özelliklerini netleştirmiştir. Tasarımında kullanacağı yöntem ve teknikleri ayrıntılı olarak listelemiştir. Yaptığı çizim araştırmalarını yansıtmaktadır. Tasarımın yapım resmi boyut bakımından gerçekleştirilebilir niteliktedir. Araç ve gereç seçimi tasarımı gerçekleştirmeye uygundur. Tasarımının yapım süreci tüm ayrıntıları düşünülerek planlanmıştır. Tasarımı belirlediği planlamaya bağlı kalarak gerçekleştirmiştir.

Tasarımını değerlendirmek üzere ölçütler belirlemiştir. Tasarımı, belirlediği genel özelliklere göre değerlendirmiştir. Yaptığı değerlendirme sonucunda ürünün beklentileri karşılayan ve karşılamayan boyutlarını ortaya koymuştur. Yaptığı değerlendirme sonucunda üründeki yenilik, farklılık ve ayırt edilebilirlik özelliklerini ortaya koymuştur. Tasarımını değiştirmeye ve geliştirmeyi yönelik yeni ve özgün düşünceler önermiştir.

230

Tasarımı Pazarlanabilir Hâle Getirme

Tasarımını Tanıtma

Ürünü için marka tasarlamıştır. Ürünü için logo çizmiştir. Ürünü için slogan geliştirmiştir. Ürününü pazarlamak amacıyla reklam senaryosu hazırlamıştır.

Ürününü pazarlanabilir kılmak için yenilik (inovasyon) yapmada başarılıdır. Ürünü için özgün ve akılda kalıcı marka tasarlamıştır. Ürünü için logo tasarlayarak, çizerek ifade etmiştir. Ürünü için akılda kalıcı slogan geliştirmiştir. Ürünün özelliğine uygun ambalaj tasarlamıştır. Uygun özellikte ambalaj üretmiştir. Ürününü pazarlamak amacıyla reklam senaryosu hazırlamıştır.

Ürününü pazarlanabilir hâle getirmek için çevresindeki kişilerin fikirlerini alarak listelemiştir. Ortaya çıkardığı ürününde yenilik (inovasyon) yapmada başarılıdır. Ürünü için özgün ve akılda kalıcı marka tasarlayarak çevresinin görüşünü almıştır. Ürünü için birden çok logo tasarlayarak, çizerek ifade etmiştir. Uygun logoyu belirlemiştir. Ürünü için akılda kalıcı slogan geliştirmiştir. Ürünün özelliğine uygun ambalaj tasarlamıştır. Uygun özellikte ambalaj üretmiştir. Ürününü pazarlamak amacıyla yazılı ve görsel basın için reklam senaryosu hazırlamıştır. Reklam öykü panosunu basit çizimler kullanarak hazırlamıştır.

Çözüm önerilerinin ifade edildiği yazılı materyaller ya da çizimler tanıtılmamıştır.

231

GÖZLEM FORMU

AÇIKLAMA: 8. sınıf “Nasıl Tanıtalım?” etkinliğini “pazarlanabilir hâle getirme” aşamasından başlatan öğrencilerin çalışmalarını gözlemlemek için kullanılacaktır.

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Aşağıda sıralanan ölçütleri öğrencilerin sergileme durumlarına göre ilgili yere (X) işareti koyarak belirleyiniz.

Pazarlanabilir hâle getirmek için bir ürün belirleme Ürünü pazarlanabilir hâle getirmek için öneriler sunma Üründe yapacağı değişiklikleri belirleme Başkalarının önerilerini dikkate alma Belirlediği değişiklikleri ürüne yansıtma Tasarımı için marka önerme Tasarımı için marka belirleme Belirlediği marka ile ilgili başkalarının görüşlerini alma Tasarımının tanıtımı için logo oluşturma Tasarımı için bir logo belirleme Ürünü pazarlamak için slogan belirleme Tasarımı için uygun ambalaj önerme Tasarımı için uygun ambalaj belirleme Ambalaj üzerinde marka, logo ve sloganı gösterme Tanıtıma yönelik reklam senaryosu hazırlama Reklâm panosu hazırlama Çalışmasını sergilemede ve çevresiyle paylaşmada istekli olma Kendini değerlendirmede yanlı yargılardan kaçınma

232

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (BÜTÜNSEL) AÇIKLAMA: 8. sınıf “Nasıl Tanıtalım?” etkinliğini “pazarlanabilir hâle getirme” aşamasından başlatan öğrencilerin çalışmalarını değerlendirmek amacıyla kullanılacaktır.

Puanlar

Ölçütler       

(75-100 p)

    

Pazarlanabilir hâle getirmek için ürün belirlenmiştir. Pazarlama amacıyla üründe yapılacak uygun değişiklikler belirlenmiş ve yansıtılmıştır. Ürünü benzer ürünlerden ayırabilen özgün ve akılda kalıcı bir marka önerilmiştir. Ürün için dikkat çekici, etkileyici ve özgün bir logo tasarımı yapılmıştır. Ürün için kısa, özlü, özgün ve akılda kalıcı bir slogan geliştirilmiştir. Ürün için renk ve desen bakımından ilginç, değişik bir ambalaj geliştirilmiştir. Geliştirilen ambalajda tüketici beklentileri dikkate alınmıştır. Ambalaj geliştirme aşamasında benzer ürünlere yönelik geliştirilen ambalajlar dikkate alınarak özgün bir ambalaj oluşturulmuştur. Ambalaj üzerinde marka, logo ve sloganı dikkat çekici şekilde gösterilmiştir. Ürünün, tanıtımına yönelik tüketici beklentilerini dikkate alan, ilgi çekici, geliştirilen ürün özelliklerini vurgulayan reklam senaryosu hazırlanmıştır. Reklam panosu hazırlanmıştır. Çalışmalarını tanıtan bir sunum yapılmıştır.

233

     

(51-75 p)

    

  

(26-50 p)

   

 

(0-25 p)



Pazarlanabilir hâle getirmek için ürün belirlenmiştir. Pazarlama amacıyla üründe yapılacak uygun değişiklikler belirlenmiş ve yansıtılmıştır. Ürünü için akılda kalıcı bir marka önerilmiştir. Ürün için dikkat çekici, etkileyici bir logo tasarımı yapılmıştır. Ürün için kısa, özlü ve akılda kalıcı bir slogan geliştirilmiştir. Ürün için renk ve desen bakımından ilginç, değişik bir ambalaj geliştirilmiştir. Geliştirilen ambalajda tüketici beklentileri dikkate alınmıştır. Ambalaj üzerinde marka, logo ve sloganı gösterilmiştir. Ürünün tanıtımına yönelik tüketici beklentilerini dikkate alan, geliştirilen ürün özelliklerini vurgulayan reklam senaryosu hazırlanmıştır. Reklam panosu hazırlanmıştır. Çalışmaları tanıtan bir sunum yapılmıştır.

Pazarlanabilir hâle getirmek için ürün belirlenmiştir. Pazarlama amacıyla üründe yapılacak değişiklikler belirlenmiş fakat değişiklikler yansıtılamamıştır. Ürünü için marka önerilmiştir. Ürün için logo tasarımı yapılmıştır. Ürün için kısa, özlü ve akılda kalıcı bir slogan geliştirilmiştir. Ürün için bir ambalaj geliştirilmiştir. Ürünün tanıtımına yönelik reklam senaryosu hazırlanmıştır.

Pazarlanabilir hâle getirmek için ürün belirlenmiştir. Pazarlama amacıyla hiçbir değişiklik yapılmamıştır. Ürün için bir ambalaj geliştirilmeye çalışılmıştır. Geliştirilen ambalaj ürüne uygun değildir.

234

Öğrenci Başarısının Belirlenmesi

“Ölçme ve Değerlendirme Araçları, Kullanımı”

Öğrenci Başarısının Belirlenmesi

235

Öğrenci Başarısının Belirlenmesi

“Ölçme ve Değerlendirme Araçları, Kullanımı”

Öğrenci Başarısının Belirlenmesi

Teknoloji ve Tasarım dersinde öğrenciler “Ölçme ve Değerlendirme” başlığı altında verilen açıklamalar dikkate alarak değerlendirir.

Öğrenci başarısını belirlemek üzere “öğrenci ürün dosyası ve gözlem formları” kullanılanılır. Her kuşak için hazırlanan öğrenci ürün dosyaları, “dereceli puanlama anahtarı” ile puana dönüştürülür. Öğrencinin sınıf içi etkinliklerdeki performansını puana dönüştürmek amacı ile “gözlem formları”

Bu bölümde yer alan bilgiler programın “Ölçme ve Değerlendirme” başlığında verilen bilgileri detaylandırmak amacıyla hazırlanmıştır. Öğrenci başarısının belirlenmesinde birlikte ele alınmalıdır.

kullanılabilir. Bir dönem için öğrencinin sınıf içi etkinliklerdeki performansını yansıtan en az bir puan verilir. Öğrencinin ürün dosyalarından alacağı puanlar ile sınıf içi etkinliklerdeki performansını yansıtan puanlar aşağıda verilen “Öğretmen Not Çizelgesi” ne işlenir. Bu çizelge yardımı ile aritmetik ortalaması alınan puan, nota çevrilerek öğrenci başarısı belirlenir.

Değerlendirmeye temel oluşturacak öğrenme kanıtları öğrencinin her kuşak için ayrı ayrı oluşturduğu

Birden fazla sınıf içi etkinliklerdeki performansı puanı verilmiş ise bu puanların aritmetik ortalaması alınarak öğretmen not çizelgesine işlenebilir.

öğrenci ürün dosyasında toplanır. Öğrenci kuşak içinde birden fazla yaptığı çalışmalardan kendisinin belirleyeceği en iyi çalışmasını ürün dosyasına koyar. Ürün dosyasında, belirlediği çalışmanın gerçekleştirilmesi sürecinde tuttuğu günlükler, kullandığı başvuru kaynakları, günlüklerine kaydedemediği kanıtlar, öz değerlendirme formları vb. yer alır.

Kuşak içinde yaptığı çalışma sürecinde öğrencilerin gelişimi “Gözlem Formu” ile, ürün dosyasının tüm

236

Öğrenci Başarısının Belirlenmesi

“Ölçme ve Değerlendirme Araçları, Kullanımı”

boyutları ise “Dereceli Puanlama Anahtarı” kullanılarak öğretmen tarafından değerlendirilir. Dereceli puanlama anahtarları öğrencinin sergilediği becerileri değerlendirmek amacıyla kullanılabilir.

Öz değerlendirme formları, sınıf içinde yapılan etkinlikler sonrasında kullanılabileceği gibi öğrencilerin ürüne yönelik yaptıkları çalışmalarda da kullanılabilir. Bu çalışmalar karşılaştıkları güçlükleri, becerilerdeki üstün yönleri, planlı çalışmadaki eksik yönleri vb. açılardan öğrencinin kendisini değerlendirmesine fırsat verir. Her kuşakta üretime dönük faaliyetler, sınıf içinde anlamlı ve uğraştırıcı etkinliklerle yapıldığı için bu formların kullanılması önerilir. Öz değerlendirme formlarında amaç öğrenciye not vermek değil, öğrenciye geri bildirim sağlamaktır. Grup değerlendirme formları etkinliğin niteliğine göre kullanılır.

İlköğretim kurumları yönetmeliğininde yer alan açıklamalar dikkate alındığında teknoloji ve tasarım dersi için kullanılan not çizelgesinde “sınıf içi performansı” puanlarının kendi içinde ayrıca ortalamaları alınır ve bu ortalama puan ürün dosyalarından alınan puanlarla toplanır. Bu puanların aritmetik ortalaması bulunur. Bu puan nota çevrilerek öğrencinin başarısı belirlenir.

Programın Ölçme ve Değerlendirmesinde Kullanılacak Araç ve Yöntemler Görüşme (Mülakat): Öğrencilerle yapılan görüşmeler, öğrencilerin çalışmaları hakkında ve konuları nasıl anladıkları konusunda anlama düzeylerinin değerlendirilmesine yardım eder. Aşağıda bazı örnek görüşme soruları verilmiştir: 

Bir olayı (konuyu, yöntemi, fikri) değişik yolla açıklayabilir misin?



Bu etkinliği tekrar yapsaydın aynı sonuçları bulur muydun? © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretmrn Kılavuzu

Bu ders için öğrencilere ayrıca proje ve performans görevi verilmez.

237

Öğrenci Başarısının Belirlenmesi

“Ölçme ve Değerlendirme Araçları, Kullanımı”



Bu etkinliği daha kolay yapmanın başka bir yolu var mı?



Bu konuyla ilgili “gerçek yaşamından” bir örnek verebilir misin?

Gözlem: Çıktılarının görülebildiği bazı alanlarda bu yöntem oldukça önemlidir. Uygulamada hız ve zaman önemlidir. Gözlem, öğrenciler hakkında doğru ve çabuk bilgi sağlar. Öğretmen öğrencilerin; 

Soru ve önerilere verdikleri cevapları,



Sınıf içi tartışmalara katılımlarını,



Grup çalışmalarına ve tartışmalarına katılımlarını,



Öğretim sürecinde yapılan görevlere öğrencinin gösterdiği tepkiyi gözlemler.

Aşağıdaki noktalar, öğretmenlere gözlem yapmada kolaylık sağlayacaktır. 

Ölçütleri koyarken bütün öğrenciler için aynı standartları kullanınız.



Her öğrenciyi birkaç kez gözlemleyiniz.



Her öğrenciyi değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemleyiniz.



Her öğrenciyi değişik özellikler, beceriler ve davranışlara göre değerlendiriniz.



Yapılan gözlem için yaptığınız değerlendirmeleri, mümkün olduğu kadar gözlem anında kaydediniz.

Gözlemler serbest biçimde yapılabileceği gibi gözlenecek ölçütlerin belirlendiği yapılandırılmış gözlem formları yardımıyla da yapılabilir. Gözlem formları ile gözlem yapmak, öğretmenin öğrencilerin sergilediği davranışları gözden kaçırmasını, unutmasını engellemek bakımından gözlemin geçerliliğine ve güvenirliliğine katkı sağlayacaktır. Yapılandırılmış gözlem formları etkinlik sonlarında verilmiştir.

238

Öğrenci Başarısının Belirlenmesi

“Ölçme ve Değerlendirme Araçları, Kullanımı”

Sözlü Sunum: Konuşma, dil eğitimi, dil sanatları gibi birçok alanda kullanılabilir. Öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri hakkında bilgi sağlar. Sözlü sunumlar öğrencilerin hatırlama, kavrama ve hitap düzeyleri hakkında bilgi toplamak için uygun araçlardır.

Sözlü sunumlar, kısa cevap gerektiren maddeler (sorular) gibi yapılandırıldığında, öğrencilerin sahip olduğu bilgiler kısa sürede değerlendirilebilir. Bu yolla öğretim süreci içerisinde öğretimin ve değerlendirmenin eş zamanlı yürütülmesi kolaylaşmaktadır. Sözlü sunumların değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarları, sergilenecek beceriye göre kontrol listeleri ve öz değerlendirme ölçekleri kullanılır.

Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolio): Öğrenci ürün dosyası, kuşak süresince öğrencilerin çalışmalarını, harcadığı çabayı, ürünün tüm gelişim aşamalarını kanıtlarıyla gösteren bir dosyadır. Hem öğretmen hem de öğrenci için bir değerlendirme aracıdır. Öğrenci ürün dosyasının amacı öğretim programında açıklanmıştır. Öğrenci ürün dosyası neleri içerir? 

Öğretmen tarafından hazırlanan rehber (Öğrencilerin gelişim dosyasının ne olduğunu anlamalarına, kendi gelişim dosyaları için neler yapmaları gerektiğini anlamalarını sağlar.) © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretmrn Kılavuzu

239

Öğrenci Başarısının Belirlenmesi

“Ölçme ve Değerlendirme Araçları, Kullanımı”



Araştırmalar, derlemeler



Diyagramlar, fotoğraflar, resimler



Video –kaset, ses kasetleri, CD’ler



Gerçekleştirdiği ürün ya da ürünler



Öğretmen anekdotları, gözlem formları (zaman zaman öğrencilerin çalışmalarıyla ilgili öğretmenin vermek istediği/ isteyeceği geri bildirimler)



Öğrencilerin günlükleri



Öğretmen kontrol listeleri



Öz değerlendirme formları



Dereceli puanlama anahtarlarını içerir.

Öğrenci ürün dosyası hazırlama sürecinde öğretmenin görevleri 

Öğrenci ürün dosyasını sınıfınıza tanıtınız. Elinizde bir örnek varsa bunu öğrencilerinize gösteriniz.



Öğrencilerinize, öğrenci ürün dosyasının bir değerlendirme aracı olduğunu söyleyiniz.



Öğrenci ürün dosyalarında nelerin bulunabileceğini söyleyiniz.



Öğrenci ürün dosyasıyla ilgili öğrencilerinize geri bildirimde bulunabilirsiniz.

Örneğin, öğrencilerin yeteneklerinin bir profilini çıkarıp onların güçlü ve zayıf yönlerini belirten bir yazı yazıp dosyaya ekleyebilirsiniz.

240

Öğrenci Başarısının Belirlenmesi

“Ölçme ve Değerlendirme Araçları, Kullanımı”

Öğrenci ürün dosyasının yapılandırılması 

“İçindekiler” bölümü



Ön söz, özet ya da öz geçmiş. Burada öğrenci çalışmalarının başlangıçtan o ana kadarki gelişimini anlatır (Öğrenci başlangıçta neredeydi? Bu aşamaya nasıl geldi ?).



Öğrenci tarafından dosyaya konulan tüm ürün ya da çalışmalar



Ürünün dosyaya konulmasının nedenine yönelik açıklamalar. Burada öğrenci kendisi ile ilgili görüşlerini belirtir (Bundan ne öğrendim? Bu çalışmayı neden sakladım? Çalışmayı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım? Benim için bu çalışmanın anlamı nedir? Hangi alanda zayıfım? vb. sorular ).



Öğrenci ürün dosyasının değerlendirilme ölçütleri

Öz Değerlendirme: Belli bir konuda bireyin kendi kendisini değerlendirmesine öz değerlendirme denir. Öz değerlendirme öğrencilerin kendilerini keşfetmelerine, güçlü ve zayıf yönlerini tanımalarına yardımcı olur. Öğrencilerin kendilerine olan güvenlerini artırmalarına, öğrenme ve değerlendirme sürecine aktif olarak katılmalarına olanak verir. Yapılandırılmış öz değerlendirme formları etkinlik sonlarında verilmiştir.

Dereceli Puanlama Anahtarı (Rubrıc): Öğrencinin gerçekleştirdiği bir çalışmaya ilişkin performansını, belirlenen ölçütler bakımından yetersizden yetkine doğru belirleyen puanlama anahtarıdır.

241

Öğrenci Başarısının Belirlenmesi

“Ölçme ve Değerlendirme Araçları, Kullanımı”

Dereceli Puanlama Anahtarı Kullanmanın Nedenleri Dereceli puanlama anahtarı sadece puan verme araçları değildir. Öğrencileri ölçütleri kullanarak kendilerinde eksik gördükleri yanları belirlemeye ve bu eksikliklerini gidermeye yönelik çalışma yapmaya yönlendirir. Bu yaklaşım öğrencinin değerlendirmeyi ödül veya ceza olarak değil, anlama ve kavrama kaynağı olarak görmesini sağlar. 

Öğrencinin sergilediği/gösterdiği performansındaki eksikler, düzeltmesi gereken yanlar konusunda geribildirim elde etmeyi sağlar (Moskal, 2000).



Öğrencilerin çalışmalarının üst düzey bilişsel (zihinsel) beceri niteliğinde olup olmadığına karar vermemize yardımcı olur (Goodrich).



Dereceli puanlama anahtarı öğretmenlerin öğrencileri değerlendirmek için harcadıkları süreyi azaltır (Goodrich).



Öğretmenin, öğrencisinin çalışmasını değerlendirirken daha nesnel olmasını sağlar.



Öğrencilere bir ödevi tamamlarken kendi performanslarını değerlendirebilecekleri standartlar ve ölçütler sağlar.

Dereceli Puanlama Anahtarı Geliştirme Süreci 1. Ölçeğin ne amaçla geliştirileceğini ve neyi değerlendireceğini belirleyin. 2. Değerlendirecek beceri, ürün veya görevi tanımlayın. Bunun için ünitenin, temanın ya da kuşağın etkinlik ve kazanımlarından yararlanabilirsiniz. 3. Beceride, üründe ya da görevde beklenen performansı en üst düzeyden en alt düzeye doğru, sınırları

242

Öğrenci Başarısının Belirlenmesi

“Ölçme ve Değerlendirme Araçları, Kullanımı”

anlaşılır şekilde derecelendirin. 4. Değerlendirecek beceri, ürün veya görevi ifade eden ölçütleri listeleyin. Ölçütlerin yazımında öğrencilerin gelişimi ve öğrendiklerini ifade etmeleri üzerinde odaklanın. Ölçütleri yargılamaktan çok, ölçülebilir bir değer taşıyacak anlayışta kısa ve anlaşılır şekilde yazmaya dikkat etmelisiniz. Örneğin; iyi, kötü gibi kesin yargılar yerine hata yok, hata var gibi tanımlayıcı ifadeler kullanın. 5. Dereceli puanlama anahtarının önce taslağını hazırlayın. Dereceleri yeniden gözden geçirin ve öğrenciler arasındaki farkı yeterince ortaya koyup koymadığını kontrol edin. Bunun için öğrencileri değerlendirmeye yönelik bir deneme yapılabilir. Dereceli puanlama anahtarınızın yeterliliğini kontrol ederken şu sorulara cevap arayın: 

Ölçütler, değerlendirilmesi amaçlanan içeriğe ait olmayan bir değeri kapsıyor mu?



Ölçütler, değerlendirilmesi amaçlanan içeriğin tüm özelliklerini kapsıyor mu?



Dereceli puanlama anahtarında değerlendirilmesi gereken fakat değerlendirme dışı kalan bir içerik var mı?



Dereceler, öğrenci başarısını puanlamada gereken yeterliliğe sahip mi?



Dereceler, öğrenciler arasındaki farkı yeterince ayrıştırabiliyor mu?

Her odak noktasına yönelik sınıflar düzeyinde yapılandırılmış dereceli puanlama anahtarları etkinlik sonlarında verilmiştir. Öğretmen değerlendirmede bu formları kullanabilir veya yukarıda verilen açıklamalara göre yeni formlar hazırlayabilir.

243

Bu etkinlik teknoloji ve tasar覺m dersi

244

EKLER

245

Ekler

“Tasarım ve Buluş Hikâyeleri”

246

Ekler

“Tasarım ve Buluş Hikâyeleri”

YÜRÜYEN KÖŞK Cumhuriyetimizin kurucusu Atatürk, Türk tarımında modern tekniklerin kullanılması, çevre üreticilere örnek olunması amacıyla bilim, hizmet ve nitelikli materyal üretimi için kişisel mülki olan Yalova’nın doğusundaki Millet Çiftliği’ni bu amaca uygun olarak düzenletmiştir. Çiftlik içinde, deniz kıyısında, ikameti için 1929 yılında bir çınarın yanında iki katlı mütevazi bir köşk yapılmıştır. Yürüyen

Köşk,

Atatürk

Bahçe

Kültürleri

Merkez

Araştırma Enstitüsü arazisi içinde bulunan iki katlı dörtgen planlı, ahşap karkas küçük bir yapıdır. Deniz tarafından 11 sütun ile çevrili mermer tabanlı açık bir alana ve otuz metre uzunluğunda ahşap bir iskeleye sahiptir. Köşkün giriş katında, küçük bir çay ocağı, küçük bir oturma odası ve üç cephesi kristal camlarla kaplı toplantı salonu ile tuvalet ve duş bulunmaktadır. Ahşap bir merdivenle çıkılan ikinci katta ise dinlenme odası ile küçük bir yatak odası, tuvalet ve banyo bulunmaktadır. Bu küçük köşke Atatürk'ün isteği ile mutfak yapılmamıştır. Atatürk

bir

gün

çiftliğe

gittiğinde

köşkün

hemen

yanındaki ulu çınar ağacının dallarını kesmeye çalışan bir bahçıvan ile karşılaşır. Hemen bahçıvanı yanına çağırarak

247

Ekler

“Tasarım ve Buluş Hikâyeleri”

bunun nedenini sorar. Bahçıvan ağacın dallarının uzadığını ve binanın duvarlarına dayandığını söyler. Aldığı cevaptan tatmin olmayan Atatürk, düşünülmesi bile imkânsız olan bir emir verir: "Ağaç kesilmeyecek, bina kaydırılacak." Görev İstanbul Belediyesi Fen İşleri Yollar-Köprüler Şubesi sorumluluğuna verilir. Başmühendis Ali Galip Anlar yanına

aldığı

teknik

elemanlarıyla

Yalova'ya

gelerek

çalışmalarına başlar. 8 Ağustos 1930 tarihinde önce bina çevresindeki toprak büyük bir dikkatle kazılıp yapının temel seviyesine inilir. İstanbul'dan getirilen tramvay rayları döşenir. Santim santim çalışılarak bina, yapı altına sokulan raylar üzerine oturtturulur. Artık binanın raylar üzerinde kaydırılarak ağaçtan uzaklaştırılması aşamasına gelinmiştir. Güzel ve sıcak bir yaz akşamında Atatürk ile birlikte, kardeşi Makbule Atadan, Vali vekili Muhittin Bey, Fen Müdürü Ziya Bey ve gazeteci Yunus Nadi nezaretinde bina 4.80 metre civarında kaydırılır. Bu olağanüstü ve riskli iş 10 Ağustos 1930 tarihinde tamamlanır ve çınar ağacı da kesilmekten kurtulur. Köşk kaydırılması olayı 10 Ağustos 1930 tarihli gazetede aynen şu şekilde yer almıştır:

248

Ekler

“Tasarım ve Buluş Hikâyeleri”

"Gazi Hazretlerinin Köşkü nakledildi. Gazi Hazretlerinin Yalova'daki köşkünün yürütülme ameliyesi dün muvaffakiyetle icra ve ikmal edilmiştir. Kendileri de bu ameliyeye bizzat nezaret etmişlerdir."

Global kirliliğin olmadığı, asit yağmurlarının bilinmediği ve ozon delinmesinin henüz başlamadığı, çevreyi koruma bilincinin düşünülmediği yıllarda bir çınar ağacının bir metrelik dalının kesilmemesi için bir köşkün kaydırılmasını hayretle karşılandı. Atatürk, dünya ülkelerinin henüz 1970'li yıllardan sonra anlayıp düşünmeye başladığı çevrenin önemini 1930'lu yıllarda benimsiyor, "Çevreyi korumak aklın gereğidir". özdeyişi ile yalnızca Türk insanına değil, tüm dünya ülkelerine çok önemli bir mesaj veriyordu. http://www.yalova.bel.tr, http://www.maliye.gov.tr/defterdarliklar/yalova/104.htm

249

Ekler

“Tasarım ve Buluş Hikâyeleri”

BURUŞUK GÖMLEĞİN HİKÂYESİ Türkiye’ye seminer vermek üzere Almanya’dan gelen danışman Avrupa Patent Vekili Mr. Karl Rackette Türk buluşçunun ilginç bir hikâyesini anlatır. Buluşun kahramanı Almanya’ya çalışmak için giden Yücel Yamaç isimli bir jeoloji mühendisidir. Uzun zaman iş bulamaz. Hayat şartları ağırdır ve cebindeki para günden güne azalmaktadır. Parasının bittiği son günde bir iş görüşmesine gidecektir. İş görüşmesinde karşısındaki insanı etkilemek için kıyafetinin düzgün olması gerektiğini bilmektedir. Fakat kaldığı otel odasında ütü bulunmadığının ve gömleğinin temiz ama ütüsüz olduğunun farkına varır. İş görüşmesine az bir zaman kalmıştır ve çıkış yolları aramaktadır. Hemen hızlı bir çözüm üretmek zorunda olan Yücel, bir demir levha ile gömleğini ütülemeyi düşünür. Demir parçası soğuk olduğundan gömleği ütüleme konusunda işe yaramamaktadır. Demiri ısıtması gerektiğini düşünen Yücel, bulduğu demir parçasına odada bulunan saç kurutma makinesini bağlamayı, demiri onunla ısıtmayı düşünür ve öyle de yapar. Sonuç oldukça tatmin edicidir ve gömlek ütülenmiştir. İş görüşmesine gider ve işin kendisi için taşıdığı önemi ve durumunu anlatır. Konuşma sırasında “buruşuk gömlek” hikâyesini de firma yetkililerine aktarır. Firma Yücel’i işe alır ama yaptığı buluşla daha çok ilgilenir. Yücel’e bu yaptığı buluşa patent almayı, patenti de kendilerine satmasını önerir. Buluşu tescil ettiren (patent alan) firma nakit sıkışıklığı içinde olduğundan bir bankaya kredi için müracaat eder ve patenti teminat olarak göstermeyi teklif eder. Patent önemli bir değer olduğu için banka patenti teminat olarak kabul eder. Sonrasında firma borcunu ödeyemediği için patent bankaya kalır. Banka bir süre sonra patenti satışa çıkarır. Patenti büyük bir ütü ve küçük ev eşyası üreticisi bir şirket satın alır. Böylece demiri sıcak hava ile ısıtma tekniği ütünün © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

Bu bilgiler, etkinliklerin gerçekleştirilmesi sırasında sınıfın ve çevrenin genel durumu dikkate alınarak öğretmenler tarafından sınıfa aktarılır. Uygulama süresi ve zamanı öğretmenler tarafından belirlenir. Kılavuzda verilmeyen tasarım ve buluş hikâyeleri zümre öğretmenlerince derlenerek ve tutanakla okul idaresine bildirildikten sonra sınıfta anlatılabilir. Bu amaçla düzenlenmiş yasal düzenlemelere uyulur. Öğrenciler bu bilgileri öğrenilmesinden sorumlu tutulamaz. Öğrencilerin çalışmalarına yol göstermesi hedeflenir.

250

Ekler

“Tasarım ve Buluş Hikâyeleri”

bulunmadığı, pratik bir çözüm bulmanın zorunlu olduğu her yerde kullanılmaya başlanmıştır. Saç kurutma makinesinin yanında eşantiyon olarak bu ürünü veren firma satışlarını dünya çapında %50 artırmıştır. Yaşanmış bu hikâye buluşun genellikle acil ve önemli bir ihtiyaçtan çıktığını, buluşların basit ama etkili çözüm üretmek olduğunu açıkça ortaya koyar. Buluşlar zannedildiği gibi her zaman uzun ve pahalı araştırmalar sonucu ortaya çıkmaz. Acil bir ihtiyaç hisseden yaratıcı her insanın bulunduğu yerde buluş yapma potansiyeli mevcuttur. Birant Esinoğlu Kaynak:(http://www.ekometre.com/get_article.asp?article_id=805)

251

Ekler

“Tasarım ve Buluş Hikâyeleri”

PİLİN İCADI Hazırlayan: Doç. Dr. Yavuz Unat Günümüzde kullanılan en önemli araçlardan biri olan pil, 1800 yılında tesadüf sonucu bulunmuştur. Elektriğe ilişkin bilgiler, M. Ö. 600 yıllarına kadar gitmekle birlikte bilimsel olarak ilk defa 17. yüzyılda ele alınmıştır. Ancak 19. yüzyıla kadar bilinen elektrik türü, bir kumaşa sürterek elde edilen ya da yıldırım elektriği olarak bilinen statik elektriktir. 19. yüzyılda buna elektrik akımı eklenmiş ve sürekli elektrik akımını mümkün kılan pil icat edilmiştir. Elektriğin bu dalındaki çalışmaları başlatan kişi, ünlü kurbağa deneyi ile tanınan Luigi Galvani (1737–1798)’dir

Luigi Galvani 1780 sonuçlarını

yılında

yaptığı

1791’de

açıklayan

deneylerin Galvani,

"hayvansal elektrik" teorisini ortaya attı. Bu teorisini, rastlantı sonucu ölü bir kurbağanın bacağındaki sinirlerin neşter ile kesildiğinde kasıldığını göre,

gözleyerek

canlıları

oluşturmuştu.

oluşturan

hücreler

Buna elektrik

252

Ekler

“Tasarım ve Buluş Hikâyeleri”

1793'de

Galvani'nin

deneylerine

devam

eden

Alessandra Volta (1745–1827) kurbağa bacağı kasılmalarının farklı iki metalden kaynaklandığını bulur. Bacağın uyarılması, birbirine benzemeyen iki farklı metalden ve hücrelerin sıvı içermesinden

kaynaklanıyordu.

hâlde

elektrik

elde

edebilmek için iki farklı metale ve sıvıya ihtiyaç olmalıydı. Bundan yararlanarak bakır ve çinko madenleri alarak aralarına tuzlu suya batırılmış süngerler yerleştiren Volta, elektrik akımını elde etmeyi başardı. Böylece Volta Pili adı verilen pili buldu (1800). Alessandro Volta Böylece Volta, Galvani'nin biyolojik deneylerinin sonucu olan Hayvansal Elektirk Teorisi’ni ortadan kaldırdı. Galvani’nin deneyleri bilim tarihinin en ilginç olaylarından birisidir. Galvani ve Volta arkadaştılar ve Galvani asla Volta’ya kuramını ortadan kaldırdığı için kin duymadı. Volta da Galvani’nin deneylerinin güzel ve şaşırtıcı deneyler olduğunu yazmaktaydı. Çalışmalarından ötürü Napolyon onu ödüllendirdi ve Avusturya İmparatoru, onu Padua Üniversitesinde Felsefe Fakültesi Başkanlığına getirdi. Ölümünden 54 yıl

Volta Pili

sonra 1881’de Volt adı, elektrik gücü birimi olarak onun anısına ithafen kullanılmaya başlandı.

253

Ekler

“Tasarım ve Buluş Hikâyeleri”

ÇEVİRMEN İlk kez Japonya’ya geliyordu ve çok heyecanlıydı. Bilimsel bir toplantı için gelmişti. Teknolojinin en hızlı geliştiği ve değiştiği bir ülkede bulunmaktan mutluluk duymuştu. İklim farklılığını hissetmemesi elinde değildi. Uçak rötarlı olarak havaalanına inmişti. Saatine baktığında toplantının başlamasına az bir zaman kaldığını gördü. Havaalanından toplantının yapılacağı yere en kısa sürede nasıl gideceğini düşündü. Hemen bir taksiye binerek gitmek istediği yeri söyledi. Fakat taksi yerinden hareket etmemişti. İsteğini tekrarladığında şoförle farklı dili konuştuklarını ve bir türlü anlaşamadığını gördü. Acilen yola çıktığı için toplantı davetiyesini unutmuştu ve toplantı salonunun yerini bir türlü taksiciye aktaramamıştı. Yetişemeyeceğini düşünerek acilen bir çözüm bulması gerektiğini düşündü. Taksiyi değiştirdi fakat bir türlü aynı dili konuşabileceği taksiciyi bulamamıştı. İnsanlarla çok çabuk iletişim kuruyordu fakat iletişim kuracağı insanlarla aynı dili konuşamıyordu. Keşke dedi yanımda bir sözlüğüm olsaydı. Araştırmacıydı ve yıl içerisinde sürekli değişik ülkelere seyahat ediyordu. Her ülke için bir sözlük bulundurmak içinden geçti. Elektronik bir sözlüğün iş göreceğini düşündü fakat bunun çok zaman alacağını düşündü ve bundan da vazgeçti. Toplantıya az bir zaman kalmıştı ve hızlı bir çözüm bulmalıydı. Hemen telefonu aklına geldi. Üniversiteden Japon arkadaşını aradı ve durumunu kısaca özetledi. Telefonla Japon arkadaşı ile taksi şoförünün konuşmasını sağlayarak sorunu çözmeyi başarmıştı. Yaşadığı olayın herkesin başına gelebilecek bir sorun olduğunu düşünerek değişik çözümler aklından geçti. Toplantıda karşılaştığı sorunu kısaca aktardı ve aklına gelen ilginç bir © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

254

Ekler

“Tasarım ve Buluş Hikâyeleri”

buluş düşüncesini herkesle paylaştı. Öyle bir şey yapalım ki konuşulanları hızlı bir şekilde istenilen dile çevirsin ve yaptığı çeviriyi seslendirsin. Aynı zamanda havaalanı, tren garı, trafik vb yerlerdeki işaretleri hemen tanıyarak ne anlama geldiğini söylesin. Toplantıya katılanlar arasında yer alan bir bilgisayar şirketinin temsilcisi bu buluş düşüncesi ile ilgilenerek bunu hayata geçirmek istediklerini belirtti. Birkaç ay içerisinde bir bilgisayar programı yazarak bununla uyumlu çalışacak bir cihazı geliştirdiler. Bütün dünyada yoğun bir ilgi gören cihazın patentini alarak satışa çıkardılar. Cihazın geliştirilmesi ve değişik inovasyonları bütün dünyanın birbirini anlamasında büyük katkı sağladı.

İsmail Haritaoğlu’nun yapmış olduğu infoskop adlı buluşundan esinlenilerek yazılmıştır.

255

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

256

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

ATATÜRK’ÜN BİLİM VE TEKNİK ANLAYIŞI Atatürk’ün eğitime verdiği önem yanında asıl dikkati çeken özellik, eğitimin ekonomik kalkınmaya olan olumlu ve vazgeçilmez etkisini ısrarla belirtmesidir. Alt yapı ve eğitimin ekonomik kalkınmadaki temel rolleri için halkın da özlem ve isteğini katarak şöyle der: "Halk ve köylüler, beni her yerde şu iki sözle uyardılar: Yol ve okul." (1924). Az gelişmiş ülkeleri niteleyen temel göstergelerden biri de eğitim eksikliği ve okuma-yazma bilenlerin toplam nüfustaki oranının düşüklüğüdür. Gelişmiş ve kalkınmış ülkelerde bu oranın yükseldiği, hatta yüzde yüze vardığı görülmektedir. Ekonomik kalkınma ile eğitim arasındaki ilişki açık ve kesindir. Kendi yüksek kişiliğinin uyandıracağı etkiyi düşünerek, çevresindekilere, eğitime verdiği önemi göstermek için, kişisel bir özlem biçiminde zaman zaman şunları söyler: "Eğer Cumhurbaşkanı olmasam, Millî Eğitim Bakanı almak isterdim."

Türk çocuğu ecdadını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır. Mustafa Kemal ATATÜRK

Eğitimden beklenen nedir? "Eğitimdir ki bir ulusu ya özgür, bağımsız, onurlu, yüksek bir topluluk biçiminde yaşatır ya da bir ulusu tutsaklık ve yoksulluğa götürür." Çünkü: "Eğitimde hızla yüksek bir düzeye çıkacak bir ulusun yaşam savaşımında maddi ve manevi bütün güçlerinin artacağı kesindir." (1928). Ulusun kalkınmasında bu denli önem taşıyan eğitimin temel nitelikleri nasıl olmalıdır? Eğitim işlerinde kesinlikle zafere ulaşmak gerekir. Bir ulusun gerçek kurtuluşu ancak bu yolla olur. Bu zaferin sağlanması için hepimizin tek can ve tek düşünce olarak özlü bir program üzerinde çalışması gerekir. Bence bu programın özlü noktaları ikidir: 1. Sosyal hayatımızın gereksinmesine uygun olması, 2. Yüzyılın gereklerine uyması (1922).

257

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Bu ilkelerin daima canlı tutulmasını isteyen ve bunun, üniversitelerin ve yüksek okulların başlıca görevleri olduğunu belirten Atatürk, yukarıda belirtilen ve iki ana temel noktaya dayandırdığı eğitimin yöntem ve içeriğini da açıklar: Bir yandan bilgisizliği ortadan kaldırmaya uğraşırken bir yandan da ülke çocuğunu toplumsal ve iktisadi yaşamda eylemli biçimde etkili ve verimli kılabilmek için zorunlu olan ilk bilgileri uygulamalı bir biçimde vermek yolu, eğitimimizin temelini oluşturmalıdır. Ortaöğretimde de eğitim ve öğretim yolunun çalışmalı ve uygulamalı olması kesin bir koşuldur. Kadınlarımızın da benzer öğretim derecesinden geçerek yetişmelerine önem verilecektir (1922) . Eğitimin uygulamalı olması ve eğitim gören kız ve erkeklerin beceri sahibi kılınması daima ön plandadır: Erkek ve kız çocuklarımızın aynı biçimde bütün öğretim derecelerindeki eğitim ve öğretimlerinin çalışmalı olması önemlidir. Ülke evladı, her öğretim derecesinde ekonomik hayatta etken, etkili ve başarılı olacak biçimde donatılmalıdır (1924). Müsbet bilimlerin temellerine dayanan, güzel sanatları seven, fikir terbiyesinde olduğu kadar beden terbiyesinde de kabiliyeti artmış ve yükselmiş olan erdemli, kudretli bir nesil

Bu bilgiler, etkinliklerin gerçekleştirilmesi sırasında sınıfın ve çevrenin genel durumu dikkate alınarak öğretmenler tarafından sınıfa aktarılır. Uygulama süresi ve zamanı öğretmenler tarafından belirlenir. Kılavuzda verilmeyen bilim insanlarının biyografileri zümre öğretmenlerince derlenerek ve tutanakla okul idaresine bildirildikten sonra sınıfta anlatılabilir. Bu amaçla düzenlenmiş yasal düzenlemelere uyulur.

yetiştirmek ana siyasetimizin açık dileğidir. Ekonomik kalkınma, Türkiye'nin hür, müstakil, daima daha kuvvetli, daima daha refahlı Türkiye idealinin belkemiğidir. Kaynaklar:

Bu çalışmada kullanılacak bilim insanlarını belirlemede bilim tarihine katkıları ve yürürlükteki yasal süreçler dikkate alınır

http://www.tsk.mil.tr/anitkabir/atasoz.htm http://www.kultur.gov.tr

258

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

CEZERİ Hazırlayan: Doç. Dr. Yavuz Unat Ünlü mucitlerden biri olan Cezeri Türk’tür. Doğum ve ölüm tarihlerini bilmiyoruz. 12. yüzyılda Diyarbakır’da yaşamıştır. Artuklu Sultanı Sukman bin Artuk’tan ilgi ve destek görmüş ve 1181 yılından itibaren Artuklulara hizmet etmiştir. Cezeri, bilim ve teknoloji tarihinde yaptığı olağanüstü buluşlarla ve otomatlarla tanınmaktadır. Bu konuda yazmış olduğu Makine Yapımında Yararlı Bilgiler ve Uygulamalar adlı eseri bu alanda yazılmış en ünlü ve en mükemmel kitaptır. Bu kitabın giriş bölümünde kitabı kaleme alış nedenini şöyle anlatır: "Bir gün Sultanın huzurundaydım ve yapmamı emrettiği şeyi getirmiştim... Ne

düşündüğümü anladı… Bana şöyle dedi, 'eşsiz araçlar yapmış, onları gücünle işler duruma getirmişsin. Seni yoran ve kusursuz biçimde inşa ettiğin bu şeyler kaybolup gitmesin. Benim için icat ettiğin bu araçları bir araya toplayan ve her birinden ve resimlerinden seçmeleri kapsayan bir kitap yazmanı istiyorum. Onun önerilerini kabul ettim… Gerekli çalışmayı yapmak üzere gücümü topladım ve bu kitabı kaleme aldım."

Cezeri, kitabında 50 aracın ayrıntılı tasarımını verir. Bu araçların 6'sı su saati, 4'ü mumlu saat, 6'sı ibrik, 7'si eğlence amaçlı kullanılan çeşitli otomatlar, 3'ü abdest almak için kullanılan otomat, 4'si kan alma teknesi, 6'sı fıskiye, 4'ü kendinden ses çıkaran araç, 5'i suyu yukarı çıkartan araç, 2'si kilit, 1'i açıölçer, 1'i kayık su saati ve Amid kentinin kapısıdır.

259

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Bu araçlar hava, boşluk ve denge prensipleri ile çalışıyordu. Hava ve atmosferin özellikleri çok eskiden beri insanların ilgisini çekmiş ve yapılan çalışmalar sonucunda ulaşılan kuramsal bilgiler sayesinde olağanüstü araçlar üretilmiştir. Mekanik araçların inşasında hava ve boşluk kadar, denge de temel

prensiplerden

birini

oluşturmuştur.

Cezeri’nin geliştirdiği kefe

prensipler M.Ö. 3. yüzyıldan beri bilinmekteydi. Yunan Dünyası’nda hava, boşluk ve denge prensipleri üzerine Ctesibios (M.Ö. 3. yüzyıl), Philon (M.Ö. 2. yüzyıl) ve Heron (M.Ö. 1. yüzyıl) tarafından çalışmalar yapılmış ve bu çalışmalar sonucunda da çeşitli araçlar geliştirilmiştir. Bunların arasında Archimedes (M.Ö. 287–212)’i de saymak gerekir. Ancak Cezeri sayesinde hava, boşluk ve denge konusuna ilişkin kuramsal ve pratik bilgiler doruk noktasına ulaşmıştır. O bu araçları geliştirmekle kalmadı, bu araçlarda kullanılan özel parçaları da çok daha dakik ve hassas hâle getirdi. Örneğin; bu tip araçlarda kullanılmak üzere çok hassas kefeler hazırladı. Cezeri'nin yaptığı kefe, ortası geniş, kenarlarına doğru darlaşan, bir yarım kayık kap şeklindeydi. Alt kenarı yakınına açılmış iki delikten bir mil geçiyor ve kefe bu milin üzerinde hareket ediyordu. Kefenin arkası, su ile doldurulduğunda dengede kalacak biçimde ağırlaştırılmıştı. Eğer kaba kapasitesinden bir damla daha fazla su ilave edilirse ucu öne doğru eğiliyor ve boşaldıktan sonra denge konumuna geliyordu. Bu derece hassas kefeleri ilk defa Cezeri yapmıştır. Cezeri’nin yaptığı araçlar arasında, Fil Su Saati, Tavus Kuşlu İbrik, Mumlu Saatler, Abdest Almak İçin Otomatlar, Fıskiyeler, Suyu Yukarı çıkaran araçlar bulunmaktadır.

260

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Suyu Yukarı Çıkarmak İçin İnşa Edilen Bir Araç Araç kuyunun veya gölün içine yerleştirilen bir bina biçimindedir. Yukarıdaki hayvan döndüğünde çarklar hareket eder ve bu hareketle kaşık suya girerek bir miktar suyu yukarı kaldırır.

Tavus Kuşlu İbrik Tavusun boynu baş hizasından yükselmektedir ve kuyruğu kapalıdır. İbrik abdest almak için kullanılmaktadır. Görevli kişi tavusun kuyruğundaki kapaktan suyu tavusun içine boşaltır. Kuyruğun üst kısmında yer alan yuvarlak çıkıntı çekildiğinde tavusun gagasından abdest almak için yeterli miktarda su boşalır.

261

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Fil Su Saati Cezeri'nin en ünlü aracıdır; bir fil şeklindedir. Filin ortasında oturan adamın kalemi yarım saatte 7,5 dereceye gelince yukarıda bulunan bir kuş öter. Balkonda oturan adam sağ tarafındaki şahinin gagasından elini kaldırır, sol elini sol tarafındaki şahinin gagası üstüne koyar. Sağındaki şahinin gagasından, sağdaki yılanın ağzına bir top düşer, yılan topu filin sağ omzundaki vazoya bırakır, filin seyisi balta ile filin başına hamlede bulunur, sopalı sol elini kaldırır ve filin başına vurur. Top filin göğsünden çıkar, karnında asılı bir çan üzerine düşerek ses çıkarır, böylece yarım saatin geçtiği anlaşılır.

262

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Abdest Almak İçin Kullanılan Tavus Kuşlu Leğen Araç, bir kaide üzerine oturtulmuş bir leğen, leğenin zemininden yükselen dört sütun ve bu sütunlar üzerinde de tavus kuşunu taşıyan iki kapılı bir hisardan oluşmuştur. Tavusun boynu yay gibi uzanmış ve gagası leğene doğrudur. Kuyruğu ise diktir. Tavusun gagasından su akar. Bu anda kapılardan biri açılır ve elinde sabun kavanozu tutan bir çocuk çıkar. Su akışı durduğunda diğer kapı açılır ve buradan da elinde havlu

İki Şamandıralı Fıskiye

tutan bir çocuk çıkar.

Mumlu Saat

Araç, suyun sağlandığı bir depo ile bir havuz içinde yer alan bir fıskiyeden oluşur. Fıskiye suyu on beş dakika süre ile bir yay gibi ve sonra bir çiçek gibi fışkırtır.

263

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Mumlu Saat Araç, üzerinde pirinç kılıfı olan bir şamdandır. Kılıfın dibinde bir tünek üzerinde, sırtı ve kafasının arkası kılıfa bitişik olan bir şahin vardır. Şahinin sağında, şamdanın kaidesi üzerindeki kürsüde, elinde kalem tutan bir kâtip yer alır. Mum yakılır. Kâtibin kaleminin ucu ilk işaretin karşısına gelinceye kadar hareket eder. Kalem on beş derecenin sonuna ulaştığında şahinin gagasından şamdanın kaidesine bir top düşer. Bu durumda bir saatin geçmiş olduğu anlaşılır.

Kaynak Cezeri, el-Câmi beyne’l-İlm ve’l-Amel en-Nâfi Fî Sınaâti’l-Hiyel, (Makine Yapımında Yararlı Bilgiler ve Uygulamalar) Çeviri, İnceleme ve Teknik Açıklamalar: Sevim Tekeli, Melek Dosay ve Yavuz Unat, Türk Tarih Kurumu, 2002.

264

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

FARABİ (870-950) Hazırlayan: Doç. Dr. Yavuz Unat

Farabi, 870 yılında Türkistan'da Farab'da doğdu. Hayatı hakkında ayrıntılı bilgi pek yoktur. İlk öğrenimini doğduğu yerde yaptı. Gençliğinde Türkistan'dan göç ederek bir süre İran’da dolaştı. Daha sonra o zamanın ilim ve sanat merkezi olan Bağdat'a gelerek yüksek öğrenimini burada tamamladı. Burada Farsça, Arapça, Latince ve Yunanca öğrendi. Çağının ünlü bilginlerinden Mantık, Dilbilgisi dersleri aldı. Daha sonra felsefe eğitimi aldı. Mantık bilgisini ilerletti ve eski Yunan filozoflarından

Aristoteles

(M.Ö.

384–322)

üzerindeki

çalışmalara başladı. Bağdat'a döndükten bir süre sonra Mısır'a gitti. 941 yılında Mısır'dan Halep'e gelerek Emir SeyfüddevIe Hemedani'nin

sarayında

bulundu.

Zamanının

devlet

adamlarından saygı gördü. Alçak gönüllü bir hayat süren

Farabi

Farabi, Emir'in teklif ettiği yüksek maaşı kabul etmeyerek küçük bir ücretle yaşamayı yeğledi. Mısır' da kaldığı süre içerisinde Türk kıyafeti ile dolaşır ve Türkçe konuşurmuş. Farabi, 950 yılında Şam'da öldü ve Babüssagir'e gömüldü. Batı kaynaklarında adı Alpharbius ya da Alphartabi olarak geçen Farabi, Aristoteles’in bütün eserlerini açıkladığı ve incelediği için Muallim-i Sani (İkinci Öğretmen) lakabıyla tanınır. © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

265

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Felsefenin Müslümanlar arasında tanınmasında ve benimsenmesinde büyük görevler yapmış olan Türk filozoflar ve siyaset bilimcilerinden Farabi'nin fizik konusunda dikkatleri çeken önemli bir çalışması vardır. Bu eser Boşluk Üzerine adıyla tanınır. Farabi'nin bu yapıtı incelendiğinde, diğer Aristotelesçiler gibi, boşluğu kabul etmediği anlaşılmaktadır. Farabi’ye göre, eğer bir tas, içi su dolu olan bir kaba, ağzı aşağıya gelecek biçimde batırılacak olursa, tasın içine hiç su girmediği görülür. Çünkü hava bir cisimdir ve kabın tamamını doldurur ve suyun içeri girmesini engeller. Buna karşılık eğer, bir şişe ağzından bir miktar hava emildikten sonra suya batırılacak olursa, suyun şişenin içinde yükseldiği görülür. Öyleyse doğada boşluk yoktur. Ancak, Farabi'ye göre suyun şişe içerisinde yukarıya doğru yükselmesini Aristoteles fiziği ile açıklamak olanaklı değildir. Çünkü Aristoteles suyun hareketinin doğal olarak aşağıya doğru olması gerektiğini söylemiştir. Boşluk da olanaksız olduğuna göre, bu olgu nasıl açıklanacaktır? Bu durumda Aristoteles fiziğinin yetersizliğine dikkat çeken Farabi, hem boşluğun varlığını kabul etmeyen hem de bu olguyu açıklayabilen yeni bir varsayım oluşturmaya çalışmıştır. Bunun için iki ilke kabul eder: 1. Hava esnektir ve bulunduğu mekânın tamamını doldurur; yani bir kapta bulunan havanın yarısını tahliye edersek, geriye kalan hava yine kabın her tarafını dolduracaktır. Bunun için kapta hiç bir zaman boşluk oluşmaz. 2. Hava ve su arasında bir komşuluk ilişkisi vardır ve nerede hava biterse orada su başlar.

266

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Farabi, işte bu iki ilkenin ışığı altında, suyun şişenin içinde yükselmesinin, boşluğu doldurmak istemesi nedeniyle değil, kap içindeki havanın doğal hacmine dönmesi sırasında, hava ile su arasındaki komşuluk ilişkisi yüzünden, suyu da beraberinde götürmesi nedeniyle oluştuğunu bildirmektedir. Yapmış olduğu bu açıklama ile Farabi, Aristoteles fiziğini eleştirerek düzeltmeye çalışmıştır. Farabi'nin açıklamaları, sonradan Batı’da Roger Bacon (yaklaşık 1220–1292) tarafından doğadaki bütün nesneler birbirinin devamıdır ve doğa boşluktan sakınır biçimine dönüştürülerek genelleştirilecektir.

Kaynaklar Aydın Sayılı ve Necati Lugal, Ebû Nasri’l-Fârâbî’nin Halâ Üzerine Makalesi, Fârâbî’s Article on Vacuum, Ankara 1951. Bilim Tarihine Giriş, Sevim Tekeli, Esin Kâhya, Melek Dosay, Remzi Demir, Hüseyin Gazi Topdemir, Yavuz Unat ve Ayten Aydın Koç, Üçüncü Baskı, Nobel, Ankara 2001.

267

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

MİMAR SİNAN Hazırlayan : Doç. Dr. Yavuz Unat Mimarlık tarihinin en büyük mimarlarından birisidir. Koca Sinan olarak tanınan Mimar Sinan 1489’da Kayseri’nin Gesi bucağının Ağırnas köyünde doğdu. Çocukluğu ve ilk gençliği II. Beyazıt (1481–1512), gençliği I. Selim (1512–1520), olgunluğu Kanunî (1520–1566), II. Selim (1566–1574) ve III. Murat (1574– 1595) dönemlerinde geçti ve 1588’de 99 yaşında öldü. 1512 yılında devşirme olarak alınan Mimar Sinan, İbrahim Paşa Sarayı’nda dülgerlik eğitimi aldı ve ustaların yanında yapı işlerinde çalıştı. 1514’te Yavuz ile İran seferine katıldı; 1516–17 tarihlerinde Mısır seferinde bulundu. 1520 yılında da Yeniçeri oldu. Sinan, katıldığı her iki seferde de köprü kurmak, kale onarmak gibi

Mimar Sinan

işlerde görev aldı. 1520 yılından sonra Yeniçeri sıfatına sahip olarak Kanuni ile seferlere katıldı. 1522’de Rodos ve Belgrat, 1526 yılında Mohaç, 1535’te Korfu ve İran, 1537’de Balia ve 1538’de Karaboğdan seferlerine katıldı. 1535 İran seferi Sinan için bir dönüm noktasıydı. Bu seferde içlerine top yerleştirdiği kalyonlar, kalenin ele geçirilmesinde büyük yarar sağlamıştı. Bundan dolayı kendisine Haseki unvanı verildi.

268

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Karaboğdan seferinden sonra da seferlerde gösterdiği yararlılıktan dolayı önce mimarlığa, 1538’de de devletin ve sultanların bütün yapı ve inşaat işleri ve bayındırlığından sorumlu baş mimarlığa getirildi. Bu görevle Mimar Sinan 84 cami, 52 mescit, 57 medrese, 7 darülkura (Kuran okumayı ihtisas derecesinde öğreten okul), 22 türbe, 17 imaret, 3 sağlık yurdu, 7 su yolu, 8 köprü, 16 kervansaray, 33 saray, 6 mahzen, 32 hamam yaptı. Değişik kaynaklar bu büyük mimarın 300’den fazla yapıya imza attığını kaydetmektedir. İlk önemli çalışması, 1538’de yaptığı İstanbul, Eyüp’te bulunan Ayaz Paşa Türbesi ve 1539’da yaptığı Haseki Camii’dir. İlk büyük çalışması ise kendisinin “çıraklık eserim” dediği ve 1543’te Kanuni Sultan Süleyman’ın 22 yaşında ölen oğlu Şehzade Mehmet’in anısına yaptırdığı Şehzade Camii’dir (1548). Bundan altı yıl sonra tam altmış yaşındayken bu kez “kalfalık eserim” dediği Süleymaniye’nin yapımına başladı. Sanatının zirvesine ulaştığı ve kendisinin “ustalık eserim” dediği Edirne Selimiye Camii’ne ise 1569 yılında yani tam 80 yaşındayken başladı ve 86 yaşında tamamladı. Sinan, Selimiye’yi yapmadan önce burada uyguladığı planı önce 1560 yılında İstanbul Tahtakale’de yaptığı Rüstem Paşa Camii’nde denemişti. Bir kubbe üstadı, toplu mekân yaratıcısı Sinan, 1588’de İstanbul’da öldü. Süleymaniye Camii’nin yanında Şeyhül İslâm Kapısı (Bab-ı Meşihat), Dökmecilere giden yolun birleştiği yerdeki türbede gömülüdür. Bu türbenin kitabesinde yer alan “Geçti bu demde cihanda Pir-i Mimaran Sinân” ifadesi şair ve nakkaş Sâî Mustafa tarafından yazılmıştır.

269

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Şehzade Cami Yeni mekân arayışını sürdüren Sinan bu denemelerini asıl çıraklık eserim dediği Şehzade Camii’nde taçlandırarak sekizgen biçiminde dört kalın paye üzerine 19 metre çapında bir orta kubbe ve dört yarım kubbeden ibaret büyük camii ile

Selimiye Cami

merkezi kubbe yapısını gerçekleştirmiştir. Yarım kubbeler de

Sinan, Kanuni'den sonra II Selim için de Edirne'de, Selimiye

yanlardan ikişer yuvarlak çeyrek kubbe ile genişletilmiştir ki,

Camisi ve külliyesini inşa etti. Sinan’a göre Süleymaniye

bu yapı biçimi Osmanlı mimarisinde ilk defa kullanılmaktadır.

kalfalığında, Selimiye ise ustalığında yapılmıştır. İki eser de

Bu yapı biçimini daha sonra yaptığı bütün camilerde kullanmış

dünya mimari anıtları arasında yer alırlar. Michel Ancelo'nun

olan Sinan, bu çalışmasıyla o güne kadar batı ve doğu

Roma'daki St. Piere Kilisesi ile Selimiye, mimarlık tarihinde,

yönlerinde kubbe örtüsü dışında kalan kısımları da aynı çatı

birbirlerine karşı ayrı ayrı üstünlükleri olan, fakat

altında almayı başarmıştır.

birbirlerinden üstün olmayan iki eser olarak anılır.

270

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Mihrimah Sultan Çeşmesi Su yolları ve su çarkları da yapan Sinan’ın anlattığına göre bir gün Kanuni Sultan Süleyman, İskender Çelebi bahçesini gezerken, yolu Rüstem Paşa Sultanı Mihrimah Sultan bahçesine düşer. Bahçedeki sebzelerin solgun olduğunu görünce bağcıya “Bu bahçenin sebzeleri niye diğer bahçenin sebzeleri gibi taze değil?” diye sorar. Bostancı da “Padişahım bu bostanda su olmadığından sebzeler solmakta ve iyi yetişmemektedir.” diye cevap verir. Bunun üzerine padişah “Bahçenin bir köşesine bir su dolabı yapsınlar, mimarı çağırsınlar bunun mümkün olup olamayacağına baksın”, diye yanındakileri uyarır ve Mimar Sinan’ı çağırırlar. Mimar Sinan, “Saâdetlü padişahım güzel söylemişler. Bu yerde dolap yapmak mümkündür. Ancak dolabın üstü bağın gayet üstünde olmalıdır ki, su her yere akabilsin. Eğer padişahımın buyurduğu yere yapılırsa, bazı yerlere su çıkmaz.” der. Bunun üzerine padişah Sinan’a “Su yüksekte olur mu?” diye sorar. Sinan ise “Evet padişahım, pınarlar çoğunlukla dağların başında olur.” diye cevap verir. Padişah biraz üzülür, ancak Sinan’ın haklı olduğuna kanaat getirir. Daha sonra Sinan dolabın yerini açtırmaya başlar. Bir adam boyu kadar zemini kazdıklarında, eskiden dolap kuyusu olan, kargır dolap Kanuni Sultan Süleyman’ın Hürrem Sultan’dan olan kızı Mihrimah Sultan için Mimar Sinan tarafından yapılan Mihrimah Sultan Çeşmesi

kalıntısına rast gelir. Dolap harap durumda olmasına rağmen, kuyunun suyu taşlar arasında hâlâ gözükmektedir. Buna çok sevinen Sinan, durumu derhal padişaha bildirir. Haberi alan padişah bağa gelir. Dönen su dolabını ve safa bahşeden suyun bağın altında ve üstünde aktığını görünce üzerindeki kaftanı çıkarıp Mimar Sinan’a giydirir.

271

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Süleymaniye Cami Kanuni, büyük bir padişah olarak muhteşem bir külliye yaptırmak hevesindeydi. Bunun mümkün olup olmadığını Sinan'dan sordu. Sinan, "Devletinizde her şey mümkündür." dedi. Sinan, Ayasofya'nın kubbesinden daha büyük ve daha estetik bir kubbeyi, caminin üstüne kondurmak istiyordu. Çekemeyenler, Sinan'ın düşmanları harekete geçtiler. Bunların başında Sadrazam Rüstem Paşa da vardı. Bunlar, bu kadar büyük bir kubbenin tutturulmayacağını ve Sinan'ın bu yüzden inşaatı bitirmeyi geciktirdiğini söylüyorlardı. Kanuni bir gün camiye geldi ve inşaatın ne zaman biteceğini sordu. Sinan, "iki ay içinde" dedi. Çevresindekiler, bu kadar kısa bir zamanda inşaatın tamamlanamayacağını söyleyerek Sinan'ı Süleymaniye Cami

uyarmak istediler. Fakat o fikrinde direndi ve iki ay sonunda caminin anahtarlarını hükümdara götürdü.

Kaynaklar Afet İnan, Mimar Koca Sinan, Ankara 1968. Rıfkı Melûl Meriç, Mimar Sinan, Hayatı, Eserleri, Ankara 1965. Suut Kemal Yetkin, Türk Mimarisi, Ankara 1970.

272

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

PROF. DR. BEHRAM KURŞUNOĞLU Çaykara Soğanlı köyü 1922 doğumlu olan Prof. Kurşunoğlu 'Genelleştirilmiş İzafiyet Teorisi' adıyla bir teori ortaya atmış ve bu teorisiyle bilim dünyasında adından söz ettirmiştir. Prof. Dr. Behram KURŞUNOĞLU, Ankara Üniversitesindeki eğitimini tamamladıktan sonra, ABD'ye yerleşmiş ve eğitimine burada devam etmiştir. Miami Üniversitesi Teorik Fizik Araştırma Merkezini ve Global Foundation adlı enstitüyü kuran Prof. Dr. Behram KURŞUNOĞLU, Kuantum Fiziği konusunda yaptığı araştırmalarla özellikle "Genelleştirilmiş İzafiyet Teorisini" ortaya atan kişi olarak bütün dünyaca tanınıyordu. Prof. Dr. Behram KURŞUNOĞLU, birçok tanınmış bilim adamının yetişmesini sağlamıştır. Prof. Dr. Behram KURŞUNOĞLU, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nun Kurucu üyesi olup 1950'li yıllarda Atom Enerjisi alanında çalışmalarını Türkiye'de sürdürmüştür. Aynı zamanda Genel Kurmay Başkanlığına danışmanlık yapmış, bir dönem Birleşmiş Milletler Bilim Komisyonunda çalışmıştır. Atom bombasının babası sayılan Oppenhelmer ve hidrojen bombasını bulan Edwvard Teller ve yaşayan en büyük fizikçi Dirac, KURŞUNOĞLU’nun en yakın arkadaşları arasında yer alıyordu. Daha gençliğindeyken ünlü fizikçi Einstein'le irtibata geçti. Cambridge Üniversitesinde doktorasını yaparken Einstein'le ilmi konular ve çeşitli teoriler üzerinde mektuplaştı. Uzun uzun fikir alışverişinde bulundu. 1953 yılında araştırmalar yapmak üzere Amerika'ya Cornell Üniversitesine gitti. Einstein'in daveti üzerine evine gitti. Orada Einstein'le aralıksız 4 saat görüştü. O anda Kurşunoğlu 31, Einstein de 74 yaşlarındaydı. © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

273

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Bu görüşmeler esnasında Prof. Kurşunoğlu yeni teorisini ortaya attı. Einstein'in teorisine karşılık kendi teorisinin doğruluğunu savundu. Einstein derin bir düşünceden sonra :

”İkimizden biri muhtemelen doğru. Senin teorin benimkinden daha kapsamlı. Fakat zaman gösterecek.” dedi.

Behram KURŞUNOĞLU & Einstein http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/biliminsanlari/index.htm © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

274

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Albert EINSTEIN İnsanlık tarihinin en yaratıcı zekâlarından olduğu daha sağlığında kabul edilen Alman asıllı ABD’li fizikçi. Einstein eğitim hayatına oldukça sıkıntılı bir şekilde başlamıştır. İlk ve orta öğrenimini Münih'te tamamlar. Ama bu Einstein için pek kolay olmaz. Bunda konuşamamaktaki yenemediği güçlükleri kadar okuldaki öğretim sistemine alışamaması etkili olmuştur. Babasını, iş hayatından dolayı Kuzey İtalya'ya göç ettiler. Einstein da Münih'teki okulu bırakarak ailesinin yanına gider. Einstein daha sonra İsviçre Federal Politeknik okuluna girmeye karar verir. Fakat giriş sınavını veremedi. İsviçre liselerinin birinde bir yıl eğitim gördükten sonra sınavı kazanarak Enstitüye girmeyi başarır. Einstein Enstitüden matematik öğretmenliği diplomasıyla mezun oldu. Mezuniyetinden sonra iş bulmakta zorlanır, özel fizik dersleri verir. 1902'de Bern Patent Dairesi'nde iş bulur. Patent ofisindeki bu iş Einstein için çok uygundu. Gönderilen buluşları inceliyor, merak ettiği konuları araştırıyor ve diğer zamanlarında fizikteki eksiklerini tamamlıyordu. 1905'e kadar istatistiksel hareket ve ısı dinamiği konularında makaleler hazırladı. İlk çalışması fotoelektrik olayını açıklıyordu. Einstein bu makalesinde; bir metal yüzeyine gelen ışık demetinin bu yüzeyden elektron koparacağına değiniyor, ayrıca ışığın ilerde foton adı verilecek olan tözün parçacık niteliği gösteriyordu. İkinci makalede Brown Hareketi olarak bilinen çiçek tozu gibi çok küçük parçacıkların sıvı içinde bulunan moleküller tarafından bir titreşme © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

275

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

hareketine tabi tutulmasını açıklıyordu. Bu makale maddenin atomik yapısı hakkındaki son kuşkuları da ortadan kaldırmıştır. Einstein "Devinen Cisimlerin Dinamiği Üzerine" adlı makalesinde Özel Görelilik Kuramı da yer almaktadır. Özel görelilik ise fizik ve filozofinin değişmesine neden olmuştur. Einstein etrafımızdaki uzaydaki olayları derin ve çocuksu bir yaklaşımla, farklı bir şekilde anlamamızı sağladı. Açıklamaları Newton'unkinden daha doğru ve daha deneyseldi. Einstein 1916 yılında genel görelilik kuramını yayınladı. Bu makalesi ile fiziğin bütün prensiplerini ve yasaklarını değiştirdi. Buna karşı çıkanlara ise kendisinin ifadesiyle "keçi inadıyla" kuramının doğru olduğunu söylüyor ve bazı deneyler öneriyordu. Yapılan deneylerin sonuçları Einstein'ı destekliyordu. Kuramın doğrulanması ile Einstein'ın ünü bütün dünyayı sarmıştır. Dünyanın çeşitli yerlerinden davetler alıyor, gazeteciler onunla röportaj için yarışıyorlardı. Ama o zamanlarda göreliliğin matematiğini tam olarak anlayanların sayısı çok azdı. 20. Yüzyılın başlarında geliştirdiği kuramlarıyla ilk kez kütle ile enerjinin eş değerliliğini kanıtlamış, ayrıca uzay, zaman ve kütle çekimi üzerine tümüyle yeni düşünme yolları önermiştir. Özellikle görelilik ve kütle çekimi kuramları, Newton’dan sonra fizik alanında yeni bir çığır açmış, bilimsel ve felsefi araştırmaları baştan aşağı değiştirmiştir. 1921’de Nobel Fizik Ödülü’nü almıştır.

http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/biliminsanlari/index.htm

276

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

İsaac NEWTON İngiliz fizikçi ve matematikçi NEWTON, dünyanın sayılı bilim adamlarından biridir. Bir çiftçinin oğluydu ve doğumundan üç ay önce babası ölmüş, annesi ise yeniden evlendiği için oldukça yalnız bir çocukluk dönemi geçirmiştir. Pek parlak bir öğrenci değildi ama uçurtma, yel değirmeni ve güneş saati gibi şeyleri yapmakta ustalık gösteriyordu. İlk ve ortaokul tahsilinden sonra çiftçilik yapmaya zorlanmışsa da azimli çalışmaları sonucunda Cambridge Üniversitesinde öğrenime başladı. Matematikteki üstün kabiliyetini kısa sürede ortaya koydu. Veba salgını sırasında üniversitesinin kapatılması üzerine, evde çalışırken iki büyük buluş yaptı. Bunlar, matematik bilimini değiştirdi. Bunlardan birincisi Diferansiyel hesap, ikincisi ise sonsuz serilerle açılım, binom teoremi, enterpolasyon ve sonlu farklar hesabını içermektedir. Kendi yazdığı kitapta ve Fransız şairi Voltaire’in kaleme aldığı hikâye göre Newton, bir gün Woolsthorpe’deki evinin bahçesindeyken bir elmanın düşüşünü görerek yerçekimi kanununu bulmuş, aynı arz etrafında ve gezegenlerin de güneş etrafında benzer şekilde hareket ettiğini düşünmüştür. Kepler’in gözlemlerinden faydalanarak çekim kuvvetinin; uzaklığın karesiyle ters, kütlelerle doğru orantılı olduğunu kabul etti. Bunu ay ve dünya arasındaki çekim kuvvetini hesaplamak için denedi. Ancak dünyanın büyüklüğü için birinci derece dairesini 60 mil olarak yaptığı kabulü, gerçeğe göre çok fazla olduğu doğru için bu denemeden bir sonuç elde edemedi. Çünkü o zamanlar dünyanın büyüklüğü Avrupa’da henüz bilinmiyordu. Bu sebeple Newton, kendisinin © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

277

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

hesaba katmadığı başka etkilerin bulunduğunu düşünerek çekimle ilgili çalışmalarını 1685 yılına kadar ara verdi. Her ne kadar batıda yerçekimi kanununun Newton’a ait olduğu söylense de ondan asırlarca önce Kindî, Râzî, Bîrûnî, Hâzinî ve İbn-i Heysem’in eserlerinde yerçekimi kanunu anlatılmıştır. Meşhur bilim tarihçileri Sigrid Hunke, Carr de Vaux ve Will Durant, Bîrûnî’nin Newton’dan asırlarca önce yerçekimini bulduğunu ancak batılıların bunu anlamadığını ve Newton’un da bu buluşu kendine mal ettiğini eserlerinde yazmaktadır. Newton 1667 yılında tekrar açılan Cambridge’e geri döndü. Bu arada Nicolaus Mercatonun yaptığı; hiperbolün alanının sonsuz seriye açılımla yapmış olduğu hesaplar, Newton’da yeni düşünceler doğurdu. Çalışmalarına kaldığı yerden devam ederek Lucasian kürsüsüne getirildi ve burada verdiği optik derslerini bir kitap hâline getirerek basılmasını sağladı. Işığın prizmadan geçerken kırılmasını ve beyaz ışık tayfını incelemiş, kırılma indisinin ışığın rengiyle değiştiğini tespit etmiştir. Merceklerde, ışığın renk farklılığı sebebiyle meydana gelen hatadan kurtulmak için yaptığı çalışmalar sonucunda aynalı teleskobu kullanmıştır. Aynalı teleskobu ve binom teoremini daha önce Gregory bulmuştu. Hooke ve Huygens ise raporlarında, Newton’un ışıklı tayfı üzerindeki görüşlerini Huygen’sin dalga teorisinin bir parçası olduğunu bildirdiler. Bilim insanları arasındaki rekabet bilimin gelişmesinde çok faydalı olmuştur. Newton aslında günümüz teorisine çok benzer bir teori kurmuştu ama bu rekabet ve ayrımdan dolayı tanecik teorisi olarak tanındı. Newton çok sayıda yapmış olduğu keşiflerle ilim dünyasının birçok dalının gelişmesine öncülük etmiştir. © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

278

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Newton 1680 yılında kuvvetin mesafenin karesiyle ters orantılı olduğu kabulüyle bir gezegenin yörüngesinin güneş merkezli bir elips olduğunu matematik yoluyla ispat etti. Böylece Matematiğin Temel Felsefesi isimli en büyük eseri ortaya çıktı. Bu eseri üç hareket kanunu üzerine kuruludur. Kanunları: 1. Her cisim, üzerine bir kuvvet etki etmedikçe veya etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır olunca durur veya düzgün doğrusal hareketine devam eder. 2. Hareketteki değişiklik, etkiyen kuvvetle orantılı, kuvvetle aynı yönde ve doğrultudadır. 3. Her etkiye karşı ters yönde ve eşit bir tepki vardır. Newton’un bu buluşlarına bilim dünyası şüphe ile yaklaşmış, belli bir zaman sonunda ikna olmuştur. Matematik, fizik, kimya ve teoloji konularında birçok eseri de bulunmaktadır.

http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/biliminsanlari/index.htm

279

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

JULES VERNE HAYAL GÜCÜNÜN KALBİNE SEYAHAT 1828’de Fransa’da doğdu. Jules Verne, denizcilik geleneği olan bir ailenin çocuğuydu ve bu durum onun yazım hayatını derinden etkiledi. Küçük bir çocukken gemilerde tayfalık yapma hayali ile büyüdü. Fakat ailesi onun hukuk öğrenimi yapmasını istiyordu.1847’de hukuk öğrenimi görmesi için Paris’e gönderildi. Ancak Paris’teyken tiyatroya ilgisi derinleşti. 1850’lerin sonlarında ilk oyunu yayınlandı. Babası, hukuk öğrenimini bıraktığını duyduğunda çok üzüldü ve harcamaları için gönderilen para kesildi. Bu durum Jules Verne’i öykülerini satarak para kazanmaya zorladı. Paris’in kütüphanelerinde jeoloji, mühendislik ve astronomi okunarak geçirilen uzun saatlerden sonra, Jules Verne ilk kitabı Balonla Beş Hafta’yı yayımladı. Bu romanı, Dünya’nın Merkezine Seyahat, Dünya’dan Ay’a ve Denizler Altında Yirmi Bin Fersah gibi romanlar izledi. Jules Verne hem zengin bir hayal gücüne hem de müthiş bir öngörüye sahipti. Geleceği şaşılacak bir kesinlikle görmüştü. Kitaplarını yazmadan önce evinde fizik deneyleri yaptığı söylenir. Kitaplarında sözünü ettiği makineler bir gün icat edildiğinde, hep onun verdiği isimler kullanılarak onurlandırıldı. Onun sınır tanımaz “hayal gücü”nün ürünü olan Nautilius adlı denizaltı, daha sonra ilk “gerçek” nükleer denizaltıya ismini verdi. Ayın Çevresinde Seyahat’ten sonra aya gidildi. Bilim ve teknoloji onun “icatlar ambarı”ndan çok yararlandı. “Back to the Future” filminde Dr. Brown'un zaman makinesi ve çocuklarının isimleri için ilham kaynağı oldu. Verne’in haritalara ve büyük keşiflere duyduğu sevgi, onu uzun bir zamana yayılan coğrafi hikâyeler dizisini yazmaya yöneltir. "Balonla Beş Hafta", "Deniz Altında Yirmi Bin Fersah", "Ay’a © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

280

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Seyahat", "Dünyanın Merkezine Seyahat" genellikle sıra dışı özellikler taşıyan karakterlerin akla hayale gelmez yerlere tuhaf araçlar ve yöntemlerle gidişlerini anlatır. Çoğu, seyahatleri konu edinen bu macera romanları hem çok beğeni kazanır hem de çok satar. Jules Verne uzunca bir zamandan beri teknolojik öngörüsü olan bir kâhin ve bir gelecek habercisi olarak algılandı. Bu yüzden bilim adamlarınca da saygı görmüştür ve ilk ilhamlarını ondan aldıklarını ifade eden 20. yüzyıl bilginlerinin sayısı da az değildir. Yazdığı eserlerin başarısında, yazım öncesi yapmış olduğu araştırmaların katkısı büyük olmuştur. Hiç çıkmadığı hatta yaşadığı dönemde çıkmasına olanak bile olmayan yolculukları hayal edip bunları kâğıda dökmüştür. Jules Verne'in, Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki İstanbul'u anlattığı 1883 yılında kaleme aldığı İnatçı Keraban adlı romanında hiç görmediği Osmanlı İmparatorluğu'nun iki şehrini; İstanbul ve Trabzon'u Hollandalı bir tüccar ile uşağının gözünden mükemmel bir biçimde anlatması onun hayal gücü kadar araştırma becerisinin de bir göstergesidir. Bilim kurgunun babası olarak anılan efsanevi yazar Jules Verne’in yazdığı kitaplardan bazıları şunlardır: Dünya’nın Merkezine Seyahat, Dünyanın Ucundaki Fener, Balonla Beş Hafta, Denizler Altında Yirmi Bin Fersah, Yüzen Şehir, Dünya’dan Ay’a, Kaptan Hatteras’ın Maceraları.

http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/biliminsanlari/index.htm

281

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

GENÇ BİLİM İNSANI PROF. DR. OKTAY SİNANOĞLU Hazırlayan: S. Ahmet KIRAY Annesiyle birlikte İstanbul sokaklarında gezmekte olan küçük çocuğun dikkatini bir model uçak çekmişti. 1940’lı yılların Türkiye’sinde hazır maketler çok yaygın değildi. Çok beğendiği bu uçaklardan bir tanesine sahip olmak bir anda en büyük arzusu hâline geliverdi. Eve gelir gelmez kâğıt üzerinde uçağın tasarımını yapmaya başladı. Model uçak için gerekli olan tahtaları aldı ve işe koyuldu. Yaptığı uçak hakiki uçağa benziyordu, fakat uçamıyordu. Buna rağmen yaptığı tasarım herkesten takdir topladı. Aradan yıllar geçti. Küçük mucit artık yedinci sınıf öğrencisiydi. Okulda öğrendiği telgraf sistemine benzer bir modeli kendi evinde gerçekleştirmişti. Sekizinci sınıf onun hayatının dönüm noktası oldu. Derste öğretmeni yaptığı bir deneyde yeşil gazlar çıkarmıştı. Sınıftan “ vay canına” diye bir ses yükseldi. Bilim, genç bir yeteneği etkisi altına almıştı. Babası eczacı olan bir arkadaşının yardımıyla aynı deneyi evde kendisi yapmaya başladı. Bir ara fotoğraf kâğıdı yaparak annesinin ve kız kardeşinin resimlerini çıkartabileceğini düşündü. Fakat ihtiyacı olan bilgi kitaplarda yoktu. Kitaplar çok basit bir kısmından bahsetmekle birlikte işin püf noktalarına değinmiyordu. Merakı vazgeçilmez bir tutku hâlini aldı. Bütün yaz bu işle uğraştı. O ana kadar yaptığı deneylerde istediği kalitede resim elde edemedi. Bunun üzerine fotoğrafçılıkla uğraşan bir şirkete mektup yazarak yardım istedi. Şirket ticari sır olduğu gerekçesi ile © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

282

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

istediği desteği vermedi. Genç bilim insanın vazgeçmeye hiç niyeti yoktu. Tanıdık bir kimyacı aramaya başladı. Sonunda ancak bir biyokimyacı bulabildi. Ondan aldığı ipuçlarını kullanarak çektiği fotoğrafları çıkarmayı başardı. Yaptığı bu ilk ciddi deneyin sonunda duyduğu mutluluk ona bilim dünyasının kapılarını açtı. Hayatının bundan sonraki döneminde merak ettiği her şeyi araştırmaya başladı. Yirmi beş yaşına geldiğinde gazete manşetleri ondan şöyle bahsediyordu: “Dünya’nın en genç profesörü olmayı başaran Oktay Sinanoğlu hayranlık yarattı”. NOT: Bu yazı Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu’nun hayat hikâyesinden bu kılavuz için uyarlanmıştır.

283

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

GIYÂSÜDDİN CEMŞİD EL-KÂŞÎ 14. ve 15. yy'da yaşamış olan Türk tarihinin en büyük bilim adamlarından bir tanesidir. Matematikte çok büyük buluşları olan bir bilim adamıdır. Öğrenimine ilk olarak Kaş'ta başlamıştır. Babası o zamanın en büyük fen ve din âlimlerindendir. Mantık, fıkıh ve astronomi gibi ilimlerin tahsilini görmüştür. 1416 yılında Karakoyunlu Sultanı İskender'e hizmet etmiştir. Daha sonra Uluğ Bey tarafından Semerkand'a davet edilmiştir. Cemşid ilk olarak Nasirüddin Tusi'nin ve Kutbüddin Şirazi'nin eserlerini inceleyerek bu eserlerden yararlanmıştır. Meraga'daki rasathanede çalışarak burada astronomi cetvellerini yeniden düzenlemiştir. Daha sonra yıldız cetvellerini, yeryüzünden uzaklarını, güneş ve ay tutulmasının hesaplamasını ve bu hesaplamanın yapılması için kullanılan astronomi aletinin yapılış ve kullanışını öğretmiştir. En önemli eserlerinden biri gezegenlerin daire şeklinde değil de elips şeklinde döndüğünü yazdığı Nüzhet-ül Hedaik’tir. Fen bilimlerinde araştırma, gözlem ve deney usulünün gelişmesini sağlamıştır. 1406, 1407 ve 1408 seneleri için ay tutulmasını hesaplamalarını hassas bir şekilde yapmıştır. Ay’ın ve Merkür’ün yörüngelerinin eliptik düzlemde olduğunu açıklamıştır. Cemşid'in Türk bilim tarihi için yapmış olduğu en büyük buluşlarından biri matematik alanındadır. Matematikte ilk kez aritmetikte ondalık kesir sisteminde virgülü kullanan bilim adamıdır. Yani ondalık kesir sistemini kullanan ilk bilim adamıdır. Ondalık kesiri ilk o kullanmıştır ve bunun üzerinde toplama, çıkarma, çarpma ve bölme yapmıştır. Cemşit aynı zamanda yüksek

284

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

dereceden nümerik denklemlerin yaklaşık çözümleri konusunda orijinal buluşlarıyla da çok fazla ün kazanmış bir bilim adamıdır. Cemşid (pi) sayısının 9. rakama kadarki değerini (=3,1415926535898732…) 1 derecelik yayın sinus değerini de bugünkü değerlere göre 18 ondalık sayıya kadar doğru olarak hesaplamıştır. Trigonometride "El Kâşi Eşitliği" adıyla şöhret bulan bu temel formül de onun buluşudur. Trigonometrinin temel formüllerinden olan Sin3A=3 Sin A+4 Sin 3A şeklindeki bu formül onun adıyla anılmaktadır. Aritmetik ve trigonometride yeni keşiflerinden bahsettiği iki ayrı kitabı matematik dünyasının en önemli eserlerindendir. Aynı zamanda Pi sayısını doğru hesaplamakla kalmamış ve tarihte ilk kez hesap makinesi icat eden da çok büyük bir ilim adamıdır. Aynı zamanda Newton'un adıyla anılan iki terimli denklemi de çözen ilk kişiydi. Bunu da Aritmetiğe Anahtar eserinde yayınlamıştır. Cemşid'in astronomiye de çok büyük katkıları vardır. Semerkand'daki rasathanenin kurulmasında çok yardımcı olmuştur. Belli bir dönem rasathaneyi yöneten kişilerden biridir. Uluğ Bey'in bazı eserlerinin hazırlanmasında da yardımcı olmuştur. Astronomiyle ilgili en büyük eseri Risalet-ül-Kemaliye (Göğün Dereceleri)’dir. Bu eserlerinde gök cisimlerinin dünyadan uzaklığı, büyüklükleri ve boyutlarından bahseder. Türk bilim tarihinin en büyük bilim adamı 1437'de ölmüştür. Daha sonra Cemşit'in eserlerinden yararlanan Takîyüddîn ibn Marûf 16. yüzyılın meşhur matematikçilerinden ve astronomlarından olmuştur.

http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/biliminsanlari/index.htm

285

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

TAKÎYÜDDÎN Takîyüddîn,

döneminin

büyük

astronom

matematikçilerindendir.

Özellikle

Trigonometride birçok çalışması vardır, 16. yüzyılın ünlü astronomu Copernicus, sinüs fonksiyonunu kullanmamış, sinüs, kosinüs, tanjant ve kotanjanttan söz etmemiştir ama Takîyüddîn bunların tanımlarını vermiş, kanıtlamalarını yapmış ve cetvellerini hazırlamıştır. Takîyüddîn, trigonometrik fonksiyonların kesirlerini, ilk defa ondalık kesirlerle göstermiş ve birer derecelik fasılalarla 1 dereceden 90 dereceye kadar hesaplanmış sinüs ve tanjant tabloları hazırlayarak ne kadar büyük bir bilim adamı olduğunu kanıtlamıştır. Takîyüddîn trigonometrik hesaplamalarda cetveller ya da rub, yani "trigonometrik çeyreklik" denilen basit bir alet kullanmıştır. Takîyüddîn'in aritmetik alanındaki çalışmaları da çok iyidir, bu bölümle ilgili birçok araştırma yapmıştır. Kendisine özgü pratik bir rakamlama sistemi geliştirmiş ve çok eskiden beri kullanılmakta olan altmışlık kesirlerin yerine ondalık kesirleri kullanmaya başlamıştır. Takîyüddîn, ondalık kesirleri kuramsal olarak incelemiş ve bunlarla dört işlemin nasıl yapılacağını örnekleriyle göstermiştir. Batı dünyasında bu düzeye yaklaşık on sene sonra yazılmış olan Simon Stevin'in eseri ile ulaşılabilmiştir. Takîyüddîn'e göre Cemşit el-Kâşî'nin kesirli sayıların işlemleriyle sınırlı kalmış olan ondalık kesirlerin, trigonometri ve astronomi gibi bilimin diğer dallarına da uygulanarak genelleştirilmesi gerektiğini söylüyordu. Takîyüddîn'in tam sayı ile kesrini birbirinden ayırmak için bir simge kullanmadığı veya geliştirmediği görülmektedir. Takîyüddîn yüz binler basamağı ile yüz binde birler basamağı arasında kalan kesirli sayıları kolayca aşama aşama yapmış, yani tam ve kesir kısımlarının birbirlerinden ayrılabilmesi için bir tablo düzenlemiştir. Çarpma, bölme ve karekök alma işlemlerinden sonra sonuç sayısının tam ve © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

286

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

kesir kısmını anlayabilmek için bu tabloya bakmak yeterlidir. Yalnız bu tablonun işlemlerde sağlayacağı kolaylık, ondalık simgesinin sağlayacağı kolaylık kadar fazla değildir. Astronomideki en önemli güçlüklerden birini gidermeyi amaçlayan Takîyüddîn, açıları veya yayları ondalık kesirlerle gösterirken, bunların trigonometrik fonksiyonlarını altmışlık kesirlerle gösteremeyeceğini anlamış ve ondalık kesirleri trigonometriye uygulamak için Sidretü'l-Müntehâi'lEfkâr fî Melekûti'l-Feleki'd-Devvâr (Gökler Bilgisinin Sınırı) adlı yapıtında birim dairenin yarıçapını 60 veya 1 olarak değil de 10 olarak aldıktan sonra kesirleri de ondalık kesirlerle göstermiştir. Zâtü'lCeyb olarak bilinen bir gözlem aletini tanıtırken kendi şöyle demiştir: "Bir cetvelin yüzeyini altmışlı sinüse göre, diğerini ise bilginlere ve gözlem sonuçlarının hesaplanmasına uygun düşecek şekilde kolaylaştırıp yararlılığını ve olgunluğunu arttırdığım onlu sinüse göre taksim ettim." demiştir.

http://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/biliminsanlari/index.htm

287

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

YILDIZLARIN EFENDİSİ ÖMER HAYYAM Hazırlayan: S.Ahmet KIRAY 1071 Yılında Malazgirt önlerinde bulunan Selçuklu sultanı Alparslan’ın ordusunda Ömer isimli bir genç de bulunuyordu. Astronomiye ve matematiğe ilgi duyan bu genç Nişabur medresesinde öğrenciydi. Kazanılan büyük zaferin ardından matematik alanındaki çalışmalarıyla bilinen Üstat Ali’nin yanına yardımcı olarak girdi. 73 yaşındaki Ali Hoca o sıralarda sultan Alparslan tarafından istenmiş olan “Cebir” adlı eserini tamamlamaya çalışıyordu. Sekiz yardımcı arasında Ömer, kıvrak zekâsı ile hemen hocasının dikkatini çekti. O güne kadar kimsenin çözemediği problemleri çok kısa sürede çözebiliyordu. Hocası onun hayal gücünün çok zengin olduğunu sezinlemişti. Sultan Alparslan’ın ardından tahta çıkan Sultan Melikşah Ali Hoca’dan kendisine danışmanlık yapacak birini göndermesini istediğinde, Ali Hoca, en iyi öğrencisini sultana gönderdi. Başkent Nişabur’a geldiğinde Ömer Hayyam için vezir Nizamül Mülk tarafından bir rasathane yaptırıldı. En büyük düşüne kavuşan Ömer, burada yıldızları incelemeye başladı. Yaptığı gözlemler ile 900 yıldan beri kullanılan yıldız tablosunun hatalı olduğunu keşfetti. Kendisine ait yeni bir yıldız tablosu oluşturdu. Bir yılı 365 gün 5 saat 48 dakika ve 45 saniye olarak hesapladı. Yeni buluşuna göre oluşturduğu takvimi sultan Melikşah’a sundu. Bu dönemde Selçukluların hüküm sürdüğü topraklarda onun takvimi kullanıldı ve okullarda onun kitapları okutuldu. Gözlemlerine devam eden Ömer, dünyanın kendi ekseni etrafında döndüğü sonucuna ulaştı. Bununla da yetinmeyen cesur bilim insanı, dünyanın uzayda boşlukta uçtuğunu söyledi. Bu sözleri yaşadığı dönemde anlaşılmadı. © MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

288

Ekler

“Bilim İnsanlarının Biyografisi”

Matematik ve astronominin yanı sıra toplumsal sorunlarla da ilgilenen Ömer Hayyam, bilimsel düşüncenin Büyük Selçuklu ülkesinde hâkim olması için büyük çaba harcadı. Duygularını dörtlüklerle anlatmadaki ustalığı onun aynı zamanda sayılı şairler arasında anılmasını sağladı. Ömer Hayyam’ın fikirleri ve eserleri kendisinden yüzyıllar sonra Avrupalılar tarafından yeniden yorumlanarak Ömer Hayyam’dan hiç bahsedilmeden dünyaya tanıtıldı.

289

Ekler

“Yaratıcı Düşünceyi Uyaran Teknikler”

“Yaratıcı Düşünceyi Uyaran Etkinlikler”

290

Ekler

“Yaratıcı Düşünceyi Uyaran Teknikler”

YARATICI DÜŞÜNCEYİ UYARAN TEKNİKLER Öğrencilerin ilginç ve yaratıcı fikirlere ulaşmalarında karşılaştıkları zorluklarda yaratıcı düşüncelerinin uyarılması amacıyla farklı tekniklerden yararlanılabilir. Aşağıda sıralanan teknikler, öğrencilerin yaratıcı düşüncelerini ortaya çıkarmak amacıyla 10’ar dakikalık kısa etkinlikler olarak uygulanabilir. 1. Bir kitaptan rastgele kelime bulma Sınıfta bulunan herhangi bir ders kitabından faydalanılabilir. Kitabın herhangi bir sayfası açılarak rastgele bir kelime seçilir. Seçilen bu kelimeden beyin fırtınası ile somut bir nesneye ulaşılmaya çalışılır. Seçilen kelime bir nesne ismi de olabilir. Ulaşılan nesne hakkında değişik fikirler üretilerek

Bu teknikler “kurgu” ve “yapım” kuşağı etkinliklerinin gerçekleştirilmesi sırasında sınıfın ve çevrenin genel durumu dikkate alınarak öğretmenler tarafından sınıfa uygulanır. Bütün öğrencilerin katılımı sağlanmalıdır. Uygulama süresi ve zamanı öğretmenler tarafından belirlenir. Kılavuzda verilmeyen benzer teknikler zümre öğretmenlerince planlanarak uygulanabilir.

nesneye farklı özellikler kazandırılmaya çalışılır. Nesneye yönelik değişiklik düşünceleri ile öğrenciler bir buluşa da gidebilirler. Nesnenin özelliklerini değiştirme, geliştirme düşünceleri aynı zamanda nesneye yönelik bir inovasyon çalışması olarak da kullanılabilir. Bu yolla öğrencilere olaylara ve nesnelere farklı bakış açıları kazandırılmaya çalışılır.

291

Ekler

“Yaratıcı Düşünceyi Uyaran Teknikler”

2. Rastgele bir resimden yola çıkma Başlangıç noktası olarak herhangi bir kitap veya afişten bulunacak rastgele bir resimden yola çıkarak ilginç bir fikre ulaşılmaya çalışılır. Sınıfta bulunan herhangi bir kitaptan bulunan bir resim seçilir. Resim ile verilmeye çalışılan mesajların neler olabileceği ve resimden öğrencilerin ne anladığı hakkında bir beyin fırtınası yapılır. Verilen mesajlardan ve bu resim hakkında öğrencilerin ortaya koyduğu düşüncelerden yola çıkarak somut bir nesneye ulaşılmaya çalışılır. Yapılan bu çalışmayla öğrencilerde somut bir nesneye geçiş için gerekli düşünme ve becerilerin geliştirilmesi amaçlanır. 3. Benzer durumlardan yola çıkma Çözümünde zorluk çekilen herhangi bir problem, benzeri problemlerin çözüm süreçleri örnek alınarak çözülür. Öğrencilere elde ettikleri tecrübeleri farklı alanlarda kullanabilmelerine yönelik beceri kazandırılmaya çalışılır. 4. Konu hakkındaki gerçekleri ve bilgileri sıralama Herhangi bir nesne ele alınır. Seçilen nesne hakkında var olan bilgiler sıralanır. Daha sonra bu bilgilerden yola çıkılarak nesneye daha farklı özellikler kazandırılması amacıyla bir beyin fırtınası yapılır. Bu şekilde öğrencilerin var olan nesneler hakkındaki bilgilerini, farklı amaçlarla kullanabilme becerilerinin geliştirilmesi sağlanır.

292

Ekler

“Yaratıcı Düşünceyi Uyaran Teknikler”

5. Tersi durumu düşünme Çözüm bekleyen bir sorun ele alınır. Daha sonra bu sorunun çözümü üzerinde sınıf içerisinde bir beyin fırtınası yapılır. Beyin fırtınası ile bir çözüme ulaşılamazsa seçilen sorunun tersi durum, çıkış noktası olarak ele alınarak beyin fırtınasına devam edilir. Bu

şekilde

öğrencilerin

karşılaşılan

bir

problemin

çözümünde

farklı

düşünceler

oluşturabilme becerilerinin geliştirilmesi sağlanır. Örneğin; susuzluk problemi bir beyin fırtınasında çözüme ulaştırılamamışsa bu kez fazla suyun, bir problem olduğundan yola çıkılarak bir beyin fırtınası düzenlenir. 6. İki farklı sözcükten yola çıkma İki farklı sözcükten yola çıkılarak yeni veya yaratıcı bir fikre ulaşılır. Bu amaçla rastgele iki sözcük bulunur ve bu sözcükler arasında ortak bir ilişki kurulmaya çalışılır. Ortak ilişkilerin neler olabileceği hakkında bir beyin fırtınası yapılır, üretilen fikirlerden yola çıkarak farklı özelliklere sahip daha önce var olmayan ya da var olan bir nesneye farklı özellikler kazandırılmaya çalışılır. Örneğin; uçak ve halı sözcüklerinden uçan halı vb.

293

Ekler

“Yaratıcı Düşünceyi Uyaran Teknikler”

7. Çözümden soruna gitme (tersine mühendislik) Çözümden soruna gitme yönteminde önce var olan bir çözüm ele alınır. Daha sonra bu çözümün hangi sorunların da çözümü olabileceği düşünülür. Bu şekilde bir çözümün birden fazla soruna çözüm getirebileceği düşüncesi öğrencilerde oluşturularak farklı teknoloji alanlarındaki gelişmelerin bütün teknoloji alanlarında değerlendirilmesi sağlanır. Bu şekilde öğrencilerde disiplinler arasında ilişki kurabilme ve bunları kullanabilme becerilerinin geliştirilmesi sağlanır. 8. Farklı bir duruma girme Öğrencilerin çekingenlikten veya sosyal sınırlamalardan uzaklaşarak yeni düşünceler geliştirmeleri amaçlanır. Bu teknikte öğrenciler ele aldıkları bir soruna çözüm önerileri oluşturmak amacıyla,

bulundukları mevcut sosyal konum dışında bir kimliğe bürünerek çözüm önerileri

geliştirirler. Sorunun ait olduğu çevre veya meslek dışında farklı bir çevrede veya meslekte olma durumlarını hayal ederek soruna çözüm önerileri geliştirirler. Bu şekilde öğrencilerde bir soruna çözüm bulmada farklı bakış açıları getirme becerilerinin geliştirilmesi sağlanır.

294

Ekler

“Genel Bilgiler”

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

295

Ekler

“Genel Bilgiler”

İNOVASYON İnovasyon Nedir? En basit tanımıyla inovasyon, farklı, değişik, yeni fikirler geliştirmek ve bunları uygulamaktır. Bu fikirler, daha önce çözülmemiş sorunları çözmek veya daha önce karşılanmayan ihtiyaçlara cevap vermek amacıyla geliştirilebilir. Ya da zaten var olan pek çok ürün ve hizmeti daha güzel, daha kullanışlı, daha çok insanın işine yarayacak hâle getirmeyi amaçlayabilir. Bu fikirlerin hayata

Farklı ve yeni bir

geçirilmesi ve ortaya ürün, hizmet veya iş yapış yöntemlerinin çıkarılmasıyla ve ardından bu ürün ve

ürünün geliştirilmesi;

hizmetlerin satılmaya veya iş yapış yöntemlerinin uygulanmaya başlanmasıyla inovasyon yapılmış

ya da var olan üründe

olur.

değişiklik, farklılık ve İnovasyon süreci, bilginin ekonomik ve toplumsal faydaya dönüştürülmesi olarak tanımlanır.

Bu nedenle de teknik, ekonomik ve sosyal süreçlerin oluşturduğu bir bütündür. Bireylerde ve toplumda değişime olan istek, yeniliğe açıklık ve girişimcilik ruhuyla özdeşleşen bir kültür gerektirir.

yenilik yapılması ve bu ürünün pazara sunulması “ürün inovasyonu” olarak

İnovasyon Örnekleri

adlandırılır.

Bir firma, yıkandığında buruşmayan, dolayısıyla da ütü gerektirmeyen kumaş geliştirip üretir ve satarsa inovasyon yapmış olur. Başka bir firmanın daha iri, bol ürün veren, hastalıklara dayanıklı domates üretmek için domates tohumlarını geliştirmesi de inovasyondur. Diğer bir firmanın, insan sağlığı için yararlı bir yağ olan Omega 3 içeren yumurtalar üretmesi ve bunları çocukların ilgisini çekecek ve onları yumurta yemeğe özendirecek şekilde güzel paketler içinde satması da bir inovasyondur. Ya da bir hastane, hastalarının tahlil sonuçlarını internetten görebilmelerini sağlıyorsa o da inovasyon yapmış olur. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

296

Ekler

“Genel Bilgiler”

İnovasyon Neden Önemlidir? Yukarıdaki örneklerde bahsettiğimiz, hasta tahlil sonuçlarını internetten veren hastane, buruşmayan kumaşı, verimli domates tohumlarını ve Omega 3’lü yumurtaları üretip satan firmalar diğer hastanelere ve firmalara göre rekabet avantajı kazanırlar. Yani bu tür hizmet ve ürünlerin alıcıları ve kullanıcıları, rakip konumdaki diğer hastanelerin ve firmaların yerine bu hastaneyi ve

Gerçek inovasyon örneklerinin kullanılması ve öğrencilerin araştırmaya ve uygulamaya teşvik edilmesiyle kavramlar daha kolay anlaşılır hâle getirildi.

firmaları tercih ederler. Dolayısıyla bu hastane ve firmalar daha çok müşteri çeker; daha çok ürün satar ve daha büyük gelir elde ederler. Böylece daha hızlı büyürler; daha çok insana iş imkânı sağlarlar. Ürünlerini iç pazarda satmakla yetinmeyip ihraç da ederler. Bu da işlerini daha da büyütmeleri ve kendi ülkelerinin kalkınmasına ve gelişmesine büyük katkı sağlamaları anlamına gelir. Bu nedenle, inovasyon yapan firmaların, hastanelerin, restoranların, marketlerin, otellerin, bankaların vb. (yani işletmelerin) bulunduğu ülkelerde işsizlik azalır; kişilerin kazançları artar; herkes daha iyi şartlarda yaşamaya başlar. Bir ülkede ne kadar çok inovasyon yapan işletme varsa, o ülkenin insanlarının yaşam kalitesi ve refahı o kadar artar. İnsanlar çok daha iyi şartlarda yaşar; çok daha iyi hizmetlerden yararlanır ve çok daha yüksek gelirler elde ederler. Aynı zamanda ülkenin de rekabet gücü artar. Bunun anlamı ise, o ülkenin diğer ülkelere göre daha güçlü bir konuma yükselmesidir. Hepimizin arzusu ve isteği, herkesin daha iyi şartlarda yaşaması, ülkemizin ve toplumumuzun kalkınıp gelişmesi olduğuna göre bize bu kapıları açacak anahtar inovasyondur.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

297

Ekler

“Genel Bilgiler”

Finlandiya Başarısını İnovasyona Borçlu Dünya Ekonomik Forumu’nun yaptığı rekabetçilik araştırmalarına göre son yılların rekabet gücü en yüksek ülkesi Finlandiya. Ülke, inovasyona yaptığı yatırımla, güçlü bir ekonomi ve yaşam seviyesi yüksek bir toplum yaratmayı başardı. Fin hükümeti, yaklaşık 20 yılı önce inovasyona büyük kaynaklar ayırmaya ve inovasyonu teşvik eden bir ortam yaratmaya başladı. Bu yatırımlar, ekonomik durgunluk dönemlerinde bile azalmadı. 1990’ların başında yaşanan ve işsizliği yüzde 20’lere tırmandıran krizin etkileri de bu sayede hızla atlatıldı. Krizden hemen sonra kapsamlı bir ulusal eğitim ve araştırma programı başlatıldı. Bu programın bir gereği olarak üniversiteler ve şirketler arasında güçlü bir ağ kuruldu. Böylelikle ormancılığa ve tarıma dayanan ekonomi, yerini hızla sanayiye dayalı ekonomiye, ardından da inovasyon ekonomisine bıraktı. 2000’li yıllarda, bilişim teknolojileri sektörü Finlandiya ekonomisinin itici gücü hâline geldi. Bunun yanında, metal ve mühendislik sektörleri ile orman ürünleri sanayiinde de inovasyona dayalı rekabetçilik devlet tarafından desteklenmeye devam etti. Sonuçta, 1985’lerde 10.470 Dolar olan kişi başına düşen millî gelir, 2004’te 29.000 dolar’a ulaştı. Kaynak: Elçi Ş. “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, 2006

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

298

Ekler

“Genel Bilgiler”

Diğer Önemli Kavramlar İnovasyon ve türleriyle ilgili ayrıntılara girmeden önce bazı önemli kavramlara göz atmakta yarar var. Bu kavramlardan ilki “pazar”. Pazar, bir ürünün veya hizmetin gerçek alıcılarını ve potansiyel (alma ihtimali olan) alıcılarını ifade eder. İşletmeler, ürün ve hizmetlerini genellikle pazardaki belli alıcı gruplarına hitap edecek şekilde tasarlar ve sunarlar. Bu alıcı gruplarına hedef pazar adı verilir. Yukarıda sözü edilen örneklerdeki Omega 3’lü yumurtaları üreten işletmenin, yumurta paketlerini çocukların ilgisini çekecek şekilde hazırladığını söylemiştik. Bu onun yumurtaları çocuklara satmayı hedeflediğini; dolayısıyla da bu işletmenin Omega 3’lü yumurtalardaki hedef pazarını çocukların oluşturduğunu gösterir. Yıkanınca buruşmayan ve ütü gerektirmeyen kumaşı kullanarak beyaz masa örtüleri diken ve bunları pazara sunan bir işletmenin hedef pazarını restoranlar oluşturur. İnternetten tahlil sonuçlarını veren hastanenin hedef pazarını ise interneti kullanmayı bilen ve internete erişme imkanı olan eğitim ve gelir düzeyi yüksek hastalar oluşturur. İşletmelerin, ürün ve hizmetlerini satmak için yaptıkları planlama, fiyatlandırma (yani ürünün ve hizmetin fiyatının ne olacağını belirleme), tanıtma (reklam yapma) ve dağıtma (marketlere gönderme ya da internet üzerinden satma) sürecine pazarlama denir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

Öğrencilerin bakış açılarını ve hayal dünyalarını genişletmenin, farklı alanlarda bilgilerini artırmanın yollarını arayın.

 Türkiye’den ve dünyadan

olabildiğince çok ve farklı örnekler gösterin.

 İnternetten araştırmaya teşvik edin.

 Reklamlardaki ürünleri

(TV, gazete, dergi) farklı açılardan incelemelerini isteyin; teknoloji, tasarım ve inovasyon yönlerini algılamalarını sağlayın.

299

Ekler

“Genel Bilgiler”

İnovasyon Türleri Ürün inovasyonu: Bir işletme tarafından pazara sunulan, elle tutulup gözle görülen nesneler ürün olarak adlandırılır. Bir işletmenin farklı, yeni, değişik bir ürün geliştirmesi ve bunu pazara sunması ürün inovasyonu yapması anlamına gelir. Ancak işletmelerin ürün inovasyonu yapmak için illa ki yeni bir ürün üretmeleri gerekmez. Var olan ürünlerini daha iyi, daha kaliteli, daha üstün özelliklerde yapmak için değiştirir ve farklılaştırırlarsa da ürün inovasyonu yapmış olurlar.

Beyin fırtınasını ve benzer yöntemleri bolca kullanın.

Yukarıdaki örneklerde bahsettiğimiz kumaş, domates tohumu ve yumurta birer üründür. Bunların, pazardaki diğer kumaşlardan, domates tohumlarından ve yumurtalardan farklı ve değişik olacak şekilde geliştirilip üretilmeleriyle yapılan da ürün inovasyonudur. Yani, buruşmayan kumaş, daha verimli ve hastalıklara dayanıklı domates tohumu ve çekici ambalajlarda satılan Omega 3’lü yumurtalar ayrı ayrı birer ürün inovasyonudur. Hizmet inovasyonu: Bir işletme tarafından pazara sunulan, alıcılara sağlanan faydalar hizmet olarak adlandırılır. İşletmeler hem ürün hem de hizmet sunabildikleri gibi sadece ürün veya sadece hizmet sunabilirler. Örneğin, hastaneler ve oteller genellikle sadece hizmet sunarlar. Ama

Teknoloji ve Tasarım dersinin öğrencilerin gerçek hayatla diğer dersler arasındaki bağlantıyı kuracakları ve tüm derslerde öğrendiklerini uygulayacakları tek ders olduğunu hatırlayın ve öğrencilerinize hatırlatın.

restoranlar hem hizmet hem de ürün sunarlar (Yemekler onların ürünleridir.). Bir bilgisayar üreticisi ürün sunar; bilgisayar onun ürünüdür. Ama sattığı bilgisayarı evimize kadar teslim ederse veya daha sonra bunun bakımını ve tamirini yaparsa hizmet sunmuş olur. Bir işletmenin yeni, farklı ve değişik bir hizmet geliştirip bunu müşterilerine sunması hizmet inovasyonudur. Ürün inovasyonunda olduğu gibi hizmet inovasyonunda da daha önce sunulmayan

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

300

Ekler

“Genel Bilgiler”

bir hizmeti sunmak şart değildir. Zaten sunulmakta olan hizmetleri daha çok müşteri çekecek şekilde değiştirmek ve farklılaştırmak da hizmet inovasyonu yapmak anlamına gelir. Bir hastanenin hastalarına elden vermekte olduğu tahlil sonuçlarını internetten veriyor olması bir hizmet inovasyonudur. Böylece, hastalarının işini kolaylaştırmış; tahlil sonuçlarını almak için hastaneye gitme zahmetinden kurtarmış olur. Böyle bir hizmet sunduğu için de uzak mesafelerde oturan ya da işleri çok yoğun olan hastalar, bu hizmeti sunmayan diğer hastanelere gitmek yerine, o hastaneye gitmeyi tercih ederler. Pazarlama inovasyonu: Ürün ve hizmetler pazara sunulmak amacıyla geliştirilir ve üretilir. Ürün ve hizmetlerin daha çok satılması için daha fazla sayıda müşteri çekebiliyor olması gerekir. Daha fazla müşteri çekebilmek için ürün ve hizmetlerde farklı, değişik ve yeni tasarımların, ambalajların ve pazarlama yöntemlerinin geliştirilip kullanılması pazarlama inovasyonu olarak adlandırılır. Önceki bölümlerde sözü edilen Omega 3’lü yumurtaları çocukların ilgisini çekecek ve onları yumurta yemeğe özendirecek şekilde değişik paketlerde pazara sunan firma, pazarlama inovasyonu yapmış olur. Pazarlama inovasyonuna başka bir örnek olarak internet üzerinden yemek siparişi alıp bu siparişlerin müşterilere ulaştırılmasını verebiliriz. Bu hizmeti veren işletme, Türkiye’nin çeşitli illerinde yaşayan kişilerin o ildeki restoranlardan getirtecekleri yemekleri İnternet üzerinden sipariş etmelerine olanak sağlayabilir. Bu şekilde, örneğin Erzurum’da oturan bir kişi, evine yemek siparişi verecekse bunu işletmenin web sitesi adresini girerek yapabilir. Böylece kendi şehrinde bulunan ve bu siteye kayıt yaptırmış olan restoranlardan istediği yemeği seçip evine getirilmesini sağlayabilir. Yemeklerini MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

301

Ekler

“Genel Bilgiler”

bu şekilde satmakta olan restoranlar pazarlama inovasyonu yapmış olurlar ve böylece internette yer almayan restoranlara göre rekabet avantajı kazanırlar. Bu restoranların yer aldığı internet sitesini işleten firma da hizmet inovasyonu yapmış olur. Daha önce kimsenin sunmadığı bir hizmeti sunarak (internetten yemek sipariş etme hizmeti) gelir elde eder ve işini büyütür. Organizasyonel inovasyon: İşletmeler sadece ürün ve hizmetlerini geliştirip farklılaştırarak inovasyon yapmazlar. Bir işletmenin rekabet avantajı yakalayıp bunu koruyabilmesi için çalışma ve iş yapış yöntemlerini geliştirmesi, farklılaştırması ve yenilemesi gerekir. Bu, geliştirme, farklılaştırma ve yenileme faaliyeti organizasyonel inovasyon olarak adlandırılır. Örneğin, bir firmanın Japonlar tarafından 1990’larda geliştirilen “sürekli iyileştirme” (kaizen) yöntemini kullanmaya başlaması bir organizasyonel inovasyondur. Bu yönteme göre işçiler de dâhil olmak üzere bir firmadaki tüm çalışanlar yaptıkları işle ilgili süreçleri iyileştirme konusunda söz sahibidir ve sürekli olarak bu iyileştirme fikirlerine kafa yorarlar. Önerilen iyileştirme fikirleri yöneticiler tarafından değerlendirilir ve uygun bulunanlar uygulamaya konulur. Bu yöntem sayesinde başta Japon firmaları olmak üzere, dünya genelinde sektöründe lider pek çok firma en düşük maliyet ve en yüksek kaliteyle üretim yapıp rakiplerinin önüne geçmeyi başarmıştır. Bunun bir sonucu olarak da sürekli

büyüyüp

istihdam

yaratarak

ülke

ekonomilerine

toplumlarına

büyük

faydalar

sağlamaktadırlar. İnovasyon Nasıl Yapılır?

8. sınıftakiler başta olmak üzere öğrencilerinizin tasarladıkları ürünlerle, inovasyon ve girişimcilik arasındaki bağı kurmalarını sağlayın. Öğrencilerinizin (ve çevrenizdeki herkesin) ülkemizin ve toplumumuzun kalkınmasında, yaşam kalitelimizin artmasında, ekonomik sorunlarımızın çözümünde teknoloji, tasarım ve inovasyonun ne kadar önemli olduğunu anlamalarını sağlayın.

İşletmelerin rekabet avantajlarını koruyabilmeleri için sürekli inovasyon yapmaları gerekir. Bunun için de ürettikleri ürünleri ve sundukları hizmetleri daha iyi, daha yararlı, daha kaliteli ve daha MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

302

Ekler

“Genel Bilgiler”

çekici hâle getirmenin; yaptıkları işleri daha iyi, daha etkin ve daha verimli yapmanın yollarını ararlar. Müşterilerin değişen ihtiyaçları, yeni müşteri istekleri, teknolojideki gelişmeler gibi pek çok fırsat onların inovasyon fikirleri geliştirmelerini sağlar. Örneğin, müşterilerin doğal besinlerle sağlıklı beslenmeye yönelik artan ilgilerini fark eden bir firma “organik süt” üretmeye başlayabilir. Organik süt, tamamen doğal ve sağlıklı bir ortamda yetişen ineklerden alınır ve yine doğal ve sağlıklı bir süreçten geçirilerek nakledilip işlenir. Sağlıklı ve doğal beslenmek isteyen müşteriler diğer sütler yerine organik süt üreten işletmenin sütlerini tercih ederler. Dolayısıyla bu işletme, müşterilerin değişen ihtiyaçlarına (sağlıklı beslenme) ve yeni müşteri isteklerine (doğal ürünler kullanma) cevap vermiş; bu fırsatları kullanarak inovasyon yapmış olur. Teknolojideki gelişmelerle yakalanan inovasyon fırsatlarına güzel bir örnek, yukarıda sözü edilen internet üzerinden yemek siparişi alan işletmenin faaliyetleri gösterilebilir. Bilişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeleri iyi takip eden ve insanların daha fazla internet kullanıyor olmalarını fırsat bilen işletme, internet üzerinden sipariş verilmesini sağlayan siteyi kurarak bu fırsatı daha önce yakalayıp değerlendirmeyi düşünemeyenlerin önüne geçer. Yine teknolojik gelişmelerle yapılan bir inovasyon örneği, nanoteknolojiyi kullanan boyalardır. Günümüzde hızla gelişen ve gelecekte hayatımızda büyük farklar yaratacak olan önemli bir teknoloji olan nanoteknoloji, pek çok alanda önemli inovasyonlar için fırsat yaratmaktadır. Nanoteknoloji, tekstil, boya, taş, su arıtma, elektronik, sağlık, otomotiv, bilgisayar teknolojisi ve sanayinin tüm kollarında devrim yaratacak nitelikte bir teknolojidir. Nanoteknoloji sayesinde, Amerika ve Uzakdoğu ülkelerinde zor kirlenen kumaşlar, kırılmayan dayanıklı camlar, kolay çizilmeyen otomobiller, buzdolabında bozulmayan ürünler, bakteri üremesini engelleyen ürünler, sıcağı soğuğu geçirmeyen MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

303

Ekler

“Genel Bilgiler”

yalıtım malzemeleri, havayı fotosentez yapan nano partikülleri geliştirilmiş ve hayata geçirilmiştir. Ülkemizde de nanoteknolojinin kullanılmasıyla geliştirilen boyalar rakiplerine göre önemli rekabet avantajı kazanmış durumdadır. İnovasyon Döngüsü İnovasyon, sürekliliği olan ve her aşamasında geri beslemelerin olduğu bir süreçtir. İnovasyon döngüsü olarak adlandırılan bu süreç, aşağıdaki adımlardan oluşur:

Kaynak: Elçi Ş. “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, 2006

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

304

Ekler

“Genel Bilgiler”

Fırsatların yakalanması: Bir işletmenin potansiyel inovasyon fikirleri için sürekli olarak fırsatları belirlemesi ve değerlendirmesi gerekir. Bu fırsatlar, işletmedeki çalışanların inovasyon fikirlerinden, müşterilerin değişen gereksinimlerinden, rakiplerin çalışmalarından, yeni geliştirilen teknolojilerden veya tedarikçilerden kaynaklanıyor olabilir. Ya da yurt içinde veya dışında herhangi bir kuruluş veya kişi tarafından yapılan bir araştırma-geliştirme (Ar-Ge) çalışmasının sonuçları veya yeni bir düzenlemeye, kanuna ya da standarda uyma zorunluluğu inovasyon fırsatlarını doğurabilir. Rekabet gücünü kaybetmek istemeyen bir işletmenin bu tür sinyalleri zaman kaybetmeden yakalayabiliyor olması gerekir. Stratejik seçimin yapılması: İnovasyon faaliyetine başlamak amacıyla kaynak ayırmadan önce yakalanan fırsatlar arasından stratejik açıdan en önemli olanının seçilmesi gerekir. Bu seçimde göz önünde bulundurulacak etkenlerin başında müşterilerin gereksinimleri ve istekleri gelir. İnovasyon için ayrılmış geniş kaynakları olan büyük şirketler bile tüm fırsatları değerlendiremezler. Asıl başarı, en büyük rekabet avantajını sunan fırsatı seçip inovasyona dönüştürebilmektir. Gerekli bilginin edinilmesi: İşletmeye rekabet gücü kazandırmada en yüksek potansiyele sahip inovasyon fikrini hayata geçirmeye başlamadan önce ihtiyaç duyulan kaynakların ayrılması gerekir. Bu amaçla, öncelikle ürün, hizmet veya sürecin geliştirilebilmesi için gerekli bilgiler bir araya getirilmelidir. Yazılı olan bilginin yanında yazılı olmayan bilgiye erişmek de büyük önem taşır. İnovasyon faaliyetinin yürütüleceği konuda yetkin, yerli veya yabancı bir uzmanı işe almak veya danışman olarak çalıştırmak, yurt içindeki veya dışındaki üniversite veya Ar-Ge kurumlarından hizmet almak, yazılı olmayan bilgiye ulaşmanın yolları arasındadır. Hangi yol seçilirse seçilsin, edinilen bilgilerin işletme tarafından özümsenmesi ve mümkün olduğunca yazılı hâle getirilmesi işletmenin yetkinliğinin ve rekabet avantajının sürdürülmesi açısından önemlidir. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

305

Ekler

“Genel Bilgiler”

Çözümün geliştirilmesi ve ticarileştirme: İnovasyon için gerekli bilgi ve bilgi kaynakları bir araya getirilip inovasyon projesi tanımlandıktan sonra sıra uygulamaya gelir. Bu aşamada ürün, hizmet veya süreç son hâlini alana kadar çalışmalar sürdürülür. Pazardan sürekli olarak alınan bilgilerle desteklenen geliştirme çalışmaları, ürünün, hizmetin pazarlanması veya sürecin ticari kullanımı ile devam eder. Öğrenme: Bu aşama, diğer tüm aşamalardaki başarı ve başarısızlıkların değerlendirilmesine, gerekli bilgilerin üretilmesine ve bunların inovasyon sürecini daha iyi yönetmede kullanılmasına olanak sağlar. “Öğrenme”nin etkisi diğer tüm aşamalara yansıdığından inovasyonun sürekliliği, dolayısıyla işletmenin rekabet gücünün sürekliliği açısından büyük önem taşır. İnovasyon için Gereken Kültür ve Anlayış İnovasyon, farklı bir kültür ve anlayış gerektirir. Bu farklı kültür ve anlayış, geniş bir vizyona sahip, değişime ve gelişmeye açık bireylerle oluşturulabilir. Farklı görmek: İnovasyon, farklılaştırmaktır. Farklılaştırmak için farklı görmeyi öğrenmek gerekir. “Farklı görmek” dünyaya, yapılana ve yapılacak işe bakışı sorgulamayı öğrenmektir. Önemli inovasyon fırsatlarını yakalamak ve tehditleri fırsata dönüştürmek farklı görmekle mümkündür. Risk almak: Tanımı gereği inovasyon, yeniliklere ve değişime açık olmayı, farklılıkları tercih etmeyi ve doğal olarak risk almayı gerektirir. Başarılar kadar, belirsizliğin getirdiği başırısızlıklar da inovasyon sürecinin bir parçasıdır. Bu nedenle, inovasyon yapacak bireylerin risk almaya hazır olmaları, öğrenmek ve gelişmek için başarısızlığı bir fırsat olarak görmeleri gerekir. Ancak bunu MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

306

Ekler

“Genel Bilgiler”

yaparken, gereksiz risklerin alınmaması ve riskin yönetilmesi büyük önem taşır. Belirsizliklerin, risk yönetimindeki yetersizliklerden kaynaklanmamasına dikkat edilmelidir. Yaratıcılık: İnovasyon fikirle başlar; bunun için mümkün olduğunca çok fikir üretilmesini sağlamak gerekir. Yaratıcılık, fikir üretim becerisiyle desteklenmeli ve farklı kavramlar arasında bağlantı kurulmasını sağlamak için eğitim ve çalışmayla güçlendirilmelidir. Yaratıcılık ve fikir üretme, her bireyin görevi olmalıdır. Yaratıcılığı teşvik etmek için hiçbir zaman hiçbir fikir eleştirilmemeli, yüksek düzeyde yaratıcılığı destekleyen bir ortam oluşturulmalıdır. Müşterinin değerini bilmek: Tüm inovasyonların asıl hedefi müşteri için değer yaratmak olmalıdır. Müşteri odaklılık, yani müşterilerle sürekli etkileşim hâlinde olmak ve onların gereksinimlerini anlamak, inovasyon fikirlerinin doğması ve gerçekleştirilmesi için en etkili yoldur. Sorgulamak: İnovasyon fikirlerinin çoğu merakla doğar. Bu nedenle bireylerin sorgulama alışkanlığının gelişmesi sağlanmalıdır. “Neden?”, “Nasıl?”, “Neden olmasın?”, “Neyi daha iyi yapabiliriz?” ve “Nasıl daha iyi yapabiliriz?” gibi sorular herkes tarafından ne kadar çok sorulursa bu sorulara verilen yanıtlarla organizasyon, ürünler ve hizmetler o oranda farklılaşır ve değişir. Başarısızlığı hoş görmek: İnovasyon, risk almayı da beraberinde getirdiği için bazı durumlarda başarısızlık kaçınılmaz olabilir. İnovasyon sürecinde de hata yapmamak mümkün değildir. Tüm bireylerin inovasyon fikirleri geliştirip inovasyon sürecine dâhil olduğu bir ortam yaratabilmek için hataları cezalandırmayan bir kurumsal kültür geliştirilmelidir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

307

Ekler

“Genel Bilgiler”

İletişim: İnovasyonda başarılı olabilmek için açık bir iletişim, bilgi, deneyim ve fikir paylaşım ortamının oluşturulması gerekir. İnovasyon sürecinde yaşanan başarısızlıkların çoğu yetersiz iletişim sonucu ortaya çıkar. Bu nedenle, anlaşmazlıkların çözümünü, iletişimin açıklığını ve sürekliliğini sağlayan mekanizmalar geliştirip uygulanmalıdır. İş birliği: İnovasyon fikirleri genelde tek bir kişiden çıkar ama değerlendirmek ve gerçekleştirmek için pek çok kişiye gereksinim vardır. Dolayısıyla da inovasyon, ekip çalışması gerektirir. Bireyler arasında etkileşimi kısıtlayıcı yaklaşımlar ve sadece kişisel çabaları ödüllendiren teşvik sistemleri bu iş birliğini, dolayısıyla inovasyonu baltalar. Ağlar ve ilişkiler: İnovasyon, güçlü ağların ve ilişkilerin varlığını gerektirir. Ne kadar çok kişi ve kuruluşla temas halinde olunursa inovasyon fikirlerinin doğması ve gelişmesi o kadar yüksek bir olasılıktır. Öğrenme ve bilgi yönetimi: İnovasyon döngüsünün en önemli adımlarından biri olan öğrenmenin gerçekleşebilmesi ve inovasyonun en değerli kaynağı olan bilginin başarıyla yönetilebilmesi çok önemlidir. Bu nedenle, kişisel olarak öğrenilenleri kurumlara mal etmeyi sağlayan bir süreç, yapı ve kültür geliştirilmelidir. Ayrıca bilgi yönetimine önem vermeli ve bilgi yönetim tekniklerinin öğrenilerek uygulanması sağlanmalıdır. Kaynaklar: Elçi Ş, “İnovasyon: Kalkınma ve Rekabetin Anahtarı”, 2006. Teknoloji Yönetim Derneği, “Eski Köye Yeni Âdet Getirin!”, 2005. OECD ve Eurostat, “Oslo Manual”, 2005. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

308

Ekler

“Genel Bilgiler”

ÖZEL EĞİTİME İHTİYACI OLAN ÖĞRENCİLERİN EĞİTİMİNDE TEKNOLOJİ VE TASARIM Özel eğitime ihtiyacı olan

Özel Eğitim Nedir? Çeşitli nedenlerle, bireysel özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteren birey, özel eğitime ihtiyacı olan bireydir.

öğrencilerin eğitiminde ve başarı durumlarının belirlenmesinde

Özel eğitim; bu bireylerin eğitim ve sosyal gereksinimlerini karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların bireysel yeterliliklerine dayalı, gelişim özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitimdir. Özel eğitime ihtiyacı olan bireyler ilköğretimlerini, öncelikle kaynaştırma uygulamaları yoluyla akranları ile bir arada sürdürebilecekleri gibi özel eğitime ihtiyacı olan bireyler için açılan ilköğretim okullarında da sürdürebilirler. Özel eğitime ihtiyacı olan bireyler kaynaştırma yoluyla eğitimlerini,

yürürlülükteki ilgili yönetmelik hükümleri doğrultusunda hareket eder. Öğretmenlere yardımcı olmak için Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri

yetersizliği olmayan akranları ile birlikte aynı sınıfta tam zamanlı sürdürebilecekleri gibi özel eğitim

Genel Müdürlüğünün konuyla ilgili

sınıflarında yarı zamanlı olarak da sürdürebilirler. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde

çalışmaları ve

“Kaynaştırma yoluyla eğitim; özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimlerini, destek eğitim hizmetleri

Özel Eğitim Hizmetleri

de sağlanarak yetersizliği olmayan akranları ile birlikte resmî ve özel; okul öncesi, ilköğretim,

Yönetmeliği’nin ilgili hükümlerine

ortaöğretim

yaygın

eğitim

kurumlarında

sürdürmeleri

esasına

dayanan

özel

eğitim

uygulamalarıdır.” şeklinde açıklanmaktadır.Bu öğrencilere devam ettikleri okulda uygulanan öğretim programları bireyselleştirilerek uygulanır.

kılavuzumuzda yer verilmiştir. Ayrıntılı bilgi için http://orgm.meb.gov.tr/ adresine

Özel Eğitime İhtiyacı Olan Bireylerde Öğrenme Süreci

başvurulabilir.

Bazı öğrenciler öğrenmeyi zor bulabilir ve akranlarından daha yavaş bir hızda gelişme gösterebilir. Bazı öğrenciler belirli türde bilgileri işlemekte zorluk çekebilir. Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilerin kavramları ve becerileri kazanmak için daha fazla alıştırma ve uygulama yapmaya, daha fazla zamana ve daha çeşitli öğrenme deneyimlerine ihtiyacı olabilir. Öğrenme zorlukları herhangi bir MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

309

Ekler

“Genel Bilgiler”

zamanda ortaya çıkabileceğinden sürekli olarak belirlenmeli ve giderilmeye çalışılmalıdır. Program uygulanırken özel öğrenme ihtiyacı olan öğrencileri gözetmek için, 

Bu öğrenciler ile akranları, öğretmenleri ve aileleri öğrenme ihtiyaçlarını karşılayacak programları planlama ve yürütmede birlikte çalışırlar.



Bu öğrencilerin öğrenme etkinliklerine mümkün olduğu kadar çok katılması teşvik edilir ve bu öğrenciler desteklenirler.



Bu öğrencilerin öğrenmelerini desteklemek için uygun kaynaklar, araç gereç ve teknoloji kullanılır.

Teknoloji ve Tasarım Dersinde Özel Eğitime İhtiyacı Olan Çocuklar Zihinsel yetersizliği olan birey; zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki sınırlılık nedeniyle temel akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine yoğun şekilde ihtiyaç duyan bireydir. Öğrenmenin gerçekleşmesinde geçirilen basamaklara bakıldığında, bu çocuklar ile yaşıtları olan diğer çocukların farklı basamaklardan geçmediği görülmektedir. Ancak, bu çocukların, bu basamaklardan geçmeleri daha yavaş olmaktadır. Öğrenme süreci dikkate alındığında, öğrenme yetersizliği olan çocukların dikkat, bellekte tutma, hatırlama vb. konularda bazı problemleri olduğu görülmektedir. Bu çocukların dikkatlerinin kısa süreli ve dağınık olduğu, herhangi bir uyarana karşı dikkatlerini yoğunlaştırmada ya da sürdürmede daha fazla deneme ve zamana ihtiyaç duydukları bilinmektedir. Öğrenilen bilgilerin bellekte tutulmasında da bazı problemleri görülmektedir. Özellikle kısa süreli bellekteki bilgileri uzun süreli belleğe aktarmada zorluklarla karşılaşmaktadırlar. Kısa süreli bellekteki bu zorlukların temelinde ise uygun öğrenme ya da transfer yöntemlerini kullanmada gösterdikleri yetersizlikler yer almaktadır. Yaşıtlarının kendiliğinden ya da gözleyerek öğrendiklerini bu çocuklar, çoğu kez özel bir öğretimden geçmeden öğrenememektedirler.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

310

Ekler

“Genel Bilgiler”

Zihinsel yetersizliği olan bireyler için çeşitli öğretim yöntemleri bulunmaktadır. Bu yöntemlerden de yararlanarak uygun öğretim yöntemlerinin seçilmesi, başarısızlık duygusunu yaşamayacakları ya da en az yaşayacakları ortamların hazırlanması, başarılı olma girişimlerinin desteklenmesi ve pekiştirilmesi, yeteneklerine ilişkin güvenlerinin artırılması, güdülenmelerinin yeterli ölçüde

sağlanması

gibi

hususlar

dikkate

alınmalıdır.

Böylece,

çocukların

gerçekte

başarabilecekleri düzeye ulaşmaları da sağlanmış olacaktır. Kavramları ve becerileri kazanmak için daha fazla alıştırma ve uygulama yapmaya fırsat verilmeli; daha fazla zaman ve daha çeşitli öğrenme deneyimleri sağlayacak ortamlar oluşturulmalıdır. Teknoloji ve tasarım dersinin öğretiminde “basitten karmaşığa, somuttan soyuta” doğru bir yol izlenmelidir. Etkinliklerde birbirinin ön koşulu olan basamaklarda bir önceki basamak ele alınmadan bir sonraki basamağa geçilmemesine özen gösterilmelidir. Öğrenme ve öğretme ortamında sunulacak olguların yakın çevresinden ve gerçek yaşamdan seçilmesine dikkat edilmelidir. Güvenli ve ilgi çekici bir araştırma ve etkinlik ortamı hazırlanarak bazı şeyleri öğrencilerin kendi başına ya da yardımlarla tekrar tekrar yapmaları desteklenmelidir. Öğrencilerin etkinliklerde kullanacakları araç gereçlerin basit olmasına ve bu araç gereçlerin kullanımına özen gösterilmesi üzerinde durulmalıdır. Kazanımlar ve etkinlikler gerektiğinde daha küçük adımlarla gerçekleştirilecek şekilde öğrenme ve öğretme süreçlerine dönüştürülmelidir. Program esas alınarak her çocuk için bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlanmalı ve öğretmen, bireysel öğretim planını,

BEP geliştirme biriminin hazırladığı bireysel eğitim planı

çerçevesinde oluşturmalıdır. Bireyselleştirilmiş eğitim programı, özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin gelişim özellikleri, eğitim performansları ve ihtiyaçları doğrultusunda hedeflenen amaçlara yönelik hazırlanan ve bu bireylere verilecek destek eğitim hizmetlerini de içeren özel eğitim programıdır. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

311

Ekler

“Genel Bilgiler”

Bireysel eğitim programının

hazırlanması ve programın başarının takip edilerek gerekli

düzenlemelerin yapılması için; okulda BEP geliştirme birimi oluşturulmalıdır. Öğretmen, bireysel öğretim planını (BÖP),

BEP geliştirme biriminin hazırladığı bireysel eğitim planı çerçevesinde

hazırlamalıdır. İşitme engelli çocukların eğitim ve öğretiminde mümkün olduğunca görsel araçlarla desteklenmesi, eğitim ortamlarının düzenlenmesi ve akran etkileşimine imkân sağlanması oldukça etkilidir. Ayrıca yaşayarak öğrenmenin, öğrenilenlerin kalıcılığındaki önemi düşünüldüğünde, uygulamaya dayalı aktif öğrenmenin işitme engelli çocukların eğitimindeki önemi oldukça dikkat çekicidir. Eğitim ortamının uygun olarak düzenlenmesi işitme engelli çocuğun öğretim sürecini olumlu yönde etkileyecektir. Öğrencinin işitme cihazı, ısıtma ve havalandırma sistemlerinin sesleri, eşya taşıma, sandalye ve sıra gıcırtısı, dışarıdan gelen trafik gürültüsü gibi arka plândaki sesler dahil tüm sesleri yükseltir. Bu durum öğrencinin dikkatini dağıtarak sesleri ayırt etmesini güçleştirebilir. Eğitim ve öğretimin etkili bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için sınıf yalıtımının yapılmış olması önemlidir. Bunun için; 

Zeminin halı ile kaplanması,



Zemin halı ile kaplanamıyorsa, masa ve sandalyelerin ayaklarının sesi önleyici herhangi bir malzeme ile kaplanması,



Duvarların strafor ya da başka bir malzeme ile kaplanması,



Camlarla ilgili ses yalıtımının yapılması,



Kapı ve pencerelerin sık sık yağlanması,



Isıtma ve havalandırma sistemlerinin sessiz olarak çalışmasının sağlanması gerekir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

312

Ekler

“Genel Bilgiler”

Öğrencilerin birbirlerini ve öğretmeni rahatça görebilecekleri şekilde (U veya yarım daire) oturmaları sağlanmalıdır. Eğer bu oturma düzeni sağlanamıyorsa işitme engelli çocuğun öğretmenini görebileceği, konuşmasını rahatça takip edebileceği bir yere oturtulması gerekir. Sınıf içindeki ışıklandırma yeterli olmalı ve öğretmenin yüzünü gölgede bırakmamalıdır. Öğrenci öğretmenin yüzünü ve tahtada yazılanları net olarak görebilmelidir. İşiten öğrenciler, genelde dersin ilk 10 dakikasında %70 oranında dikkatlerini toplayabildikleri hâlde son 10 dakikada bu oranın %20’ye kadar düştüğü bilinmektedir. İşitme engelli öğrenciler, işitemedikleri için dikkatleri çabuk dağılabileceğinden dolayı bu oranların daha düşük olabileceğini söylemek mümkündür. Bu durumda işitme engelli öğrencilerin derse olan ilgilerini canlı tutabilmek, aktif katılımlarını sağlamak etkili ve kalıcı bir öğrenmenin gerçekleşebilmesinde önemlidir. Öğrencilerin en iyi yaparak ve yaşayarak öğrendikleri unutulmamalıdır. Bilgi aktarımlarında yalnızca sözel ifadeler kullanmak yerine, model olma, görsel materyal desteği ile birlikte, işitme engelli çocuk için eğitimsel yaşantı ortamları hazırlanmalıdır. İşitme engelli çocukların yaşayarak, görerek edindiği bu yaşantıya ve uygulamaya yönelik deneyimler, onların kavram ve dil edinimini kolaylaştıracak, öğrenmeyi kalıcı kıldığı gibi eğlenceli bir hâle getirecektir. Öğretim sürecinde eğitsel değerlendirme, öğretimin planlanması ve uygulamalar sonrasında belirlenen hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığının belirlenmesinde önemli bir yer tutar. Öğretim öncesi eğitsel değerlendirme yapılarak öğrencilerin performans düzeyleri belirlenir. Daha sonra bu değerlendirmeler dikkate alınarak her öğrencinin öncelikli gereksinimleri dikkate alınarak bireyselleştirilmiş eğitim programları hazırlanır. Bu doğrultuda öğretim plânları da hazırlandıktan sonra, öğrencinin performans düzeyine uygun olan basamaktan öğretime başlanır. Öğretimin planlanmasında, uygun eğitim ortamının oluşturulması, kullanılacak materyallerin belirlenmesi, uygun yöntem ve tekniklerin seçilmesi ve ilgili etkinliklere yer verilmesi, eğitim ve öğretimin

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

313

Ekler

“Genel Bilgiler”

başarısında

önemlidir.

Öğrencilere,

öğrendikleri

bilgileri

kullanma

uygulama

olanağı

sağlanmasının, öğrenilenlerin kalıcılığında etkili olduğu unutulmamalıdır. Öğrenme ortamında değişik materyallerin (oyuncaklar, pratik günlük nesneler, doğal malzemeler, artık materyaller vb.) bulunması, öğrencilere kullandıkları ve kullanacakları materyallerin tanıtılması ve öğretimde görsel destek sağlayacak araç ve gerecin (grafik, video, slayt, televizyon, bilgisayar, sıralama kartları, haritalar, resimler vb.) kullanılması, işitme engelli çocukların eğitiminde daha etkili sonuçlar alınmasını sağlayacaktır. Eğitim ortamlarında öğrenciler bu materyalleri kullanma konusunda teşvik edilmeli, gerçek deneyimlerle öğrenmeleri desteklenmelidir. Çocukların nesneleri tüm duyularıyla araştırmaları, ilişkileri doğrudan deneyim yoluyla keşfetmeleri desteklenmelidir. Bir materyali değişik şekillerde kullanabilme fırsatı, işitme engelli öğrencilerin değişik deneyimler yaşamalarını sağlarken yaratıcılıklarının ve el becerilerinin gelişimine ve yeni kavramlar kazanmalarına olanak sağlayacaktır. Böylece öğrenciler, deneyimlerini kendi sözcükleriyle ifade ederek dili kullanma fırsatı da bulabileceklerdir. Mümkün olduğu ölçüde model olarak ve tepegöz veya benzeri sunum araç, gereçlerinin kullanımı, işitme engelli çocuğun hem yazılanları okuyup hem de öğretmeni takip etmesini kolaylaştıracaktır. Tepegöz vb. araç ve gerecin bulunmadığı ortamlarda, yapılacak işlerin ana hatlarının, öğrencilerin görebileceği büyüklükte bir fon kartonuna veya tahtaya yazılması işitme engelli çocuk açısından kolaylık sağlayacaktır. Öğretim sürecinde, öğrencilerin birbirleri ile etkileşime girerek, gerektiğinde birbirlerini model almaları sağlanarak, birlikte çalışabilmeleri için fırsat yaratılması, akran etkileşiminde önemlidir. Farklı seviyedeki öğrencilerin bir araya getirilerek küçük çalışma gruplarının (kümelerinin) oluşturulması da işbirlikçi öğrenmede esastır. İşbirlikçi öğrenme, eğitim ve öğretim faaliyetlerinin etkin olarak gerçekleşmesine yardımcı bir öğretim stratejisidir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

314

Ekler

“Genel Bilgiler”

İşbirlikçi öğrenme ve akran desteği için; 

Çalışma grupları oluşturulurken farklı özellik ve düzeydeki öğrencilerin bir araya getirilmesine dikkat edilmesi,



Gruptaki her çocuğun kendi görevini ve sorumluluğunu bilmesi,



Grup çalışmasının sonucunda, her öğrencinin bireysel olarak başarıya ulaşmasının sağlanması,



Grup çalışmasında her öğrencinin etkin rol almasının sağlanması,



Farklı düzeydeki öğrencilerin yan yana oturmasına dikkat edilmesi gereklidir. Böylece öğrenciler birbirlerine destek olacak, öğretmenin sınıf kontrolü kolaylaşacaktır.

İşitme engelli öğrencilerin sözel yönergeleri yanlış anlaması sık rastlanan bir durumdur. Yönergelerin tahtaya yazılması, yanlış anlamayı önleyecektir. O gün yapılacakların tahtaya ya da bir panoya yazılması da öğrenciye yardımcı olmak açısından yararlı bir yoldur. Öğrenciler, öğretmeni dinlerken/izlerken aynı anda konuyu tahtadan ya da kitaptan takip edemeyebilirler. Öncelikle öğrencilerin öğretmeni takip etmesi sağlanmalıdır. Kaynaştırma sınıflarında, öğrencinin bir ya da iki arkadaşı, sırayla ders notlarını veya öğretmenin anlattıklarını onunla paylaşması konusunda organize edilebilir. Dersler işlenirken kullanılan makine türü ders araç gereçlerinden çıkan gürültü öğrencilerin, öğretmenin sesini ayırt etmesini engeller. Ayrıca bu tür cihazların kullanıldığı ortamların karanlık olması öğrencilerin dudaktan okumasını engelleyecektir. Bu nedenle, eğitim ortamlarının düzenlemesinde ve kullanılacak araç gerecin seçiminde, işitme engelli çocukların özelliklerinin dikkate alınması uygun olacaktır. Yeni bir derse geçildiğinde, derste yapılacakların işitme engelli öğrenciler tarafından daha iyi anlaşılabilmesi için o gün yapılacaklarla ilgili olarak yeni sözcüklerin ve ilgili terimlerin, konunun zorluk derecesine göre tahtaya yazılması yararlı olacaktır. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

315

Ekler

“Genel Bilgiler”

İşitme engelli öğrenciler, sözcük ve kavram dağarcıklarının yetersizliği nedeniyle öğretmen ifadelerini yalınlaştırmalı, basit ifadeler kullanmalıdır. Uygun eğitim ve öğretim ortamının hazırlanmasının işitme engelli öğrencilerin eğitiminin kalitesini arttıracağı unutulmamalıdır. İşitme engelli çocukların eğitiminde; 

Öğrencilerle konuşurken göz hizasına gelecek şekilde ayakta durun veya oturun.



Konuşurken, ders anlatırken sınıfta dolaşmayın.



Tahtada yazı yazarken konuşmayın.



Yapılacak çalışmalarda öğrenciye model olun



Çok yüksek sesle veya fısıldayarak konuşmayın, ses tonunuzun normal olmasına dikkat edin.



Konuşurken başka yönlere bakmayın.



Konuşurken anlaşılır, kısa cümleler kurun.



Konunun açık ve anlaşılır olduğundan emin olun.



Konuşurken cümlelerinizi eksik bırakmayın, tamamlayın.



Konuştuğunuzda ortamın çok gürültülü olmamasına dikkat edin.



Konuşurken ağzınızı elle veya kâğıt gibi herhangi bir şeyle kapatmayın.



Konuşurken yüzünüzün öğrencilere dönük olmasına dikkat edin.



Öğrencilerle konuşurken aranızdaki mesafenin çok uzak veya çok yakın olmamasına dikkat edin.



Işığın yüzünüze doğru gelmesine dikkat edin, karanlık bir ortamda öğrencilerin sizin yüzünüzü görmesi ve anlattıklarınızı takip etmesi zorlaşacaktır.



Konuşurken kullandığınız jest ve mimiklerinizin abartılı olmamasına dikkat edin.



Konuşurken dikkat dağıtıcı vücut hareketlerinden kaçının. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

316

Ekler

“Genel Bilgiler”



Öğrencilerin her türlü etkinliğe katılımını sağlayın.



Günlük programınızı düzenli olarak uygulayın, işitme engelli öğrenciler, gün içerisinde ne yapacaklarını bilirlerse kendilerini daha güvende hissederler.



Bazı işitme engelli öğrenciler, garip gelen sesler çıkarabilirler. Kendileri çıkardıkları bu sesleri duymadıkları için farkında değillerdir ve bu sesler rahatsız edici olabilir. Onları uygun bir şekilde ürkütmeden uyararak bu sesleri çıkarmalarına engel olun.



İşitme engelli öğrencilere sizi ve arkadaşlarını daha iyi görebilmek ve işitebilmek amacıyla oturdukları yeri değiştirme imkânı sağlayın.



Sakin ve sabırlı olun ve öğrencilerinizle kuracağınız iletişimin zaman alacağını unutmayın.

Görme engelli bireylerin çevrelerini algılamaları ve bilgi toplamaları sağlam kalan duyularına dayalı olmaktadır. Görme engelli bireyler dokunma duyularından geniş ölçüde yararlanmaktadırlar. Bu duyunun kullanılması ise bu bireylere uygun özel eğitim yöntemlerine dayalı olarak kazandırılması gerekmektedir. Görme engelli bireylerin çevreyi ve çevredeki uyaranları algılamada önemli olan bir diğer duyum organları işitmedir. İşitme duyusu bu bireylerin sosyal ilişkilerini sürdürmede önemlidir. Eğitim materyallerini ya da model çalışmayı tanımada ses, bu bireyler için vazgeçilmez unsurdur. Aynı derecede model çalışmayı ya da bir objeyi dokundurarak tanımasının sağlanması öğrenmede etkilidir. Görme engelli bireylerle çalışmalarda sınıf içinde ortam hazırlanırken yer değişikliği olmamasına dikkat edilmelidir. Görme engeli doğal olarak bağımsız hareketi kısıtlamaktadır. Bunun göz önünde tutularak eğitim programlarında yoğun olarak işlenmesi ve mümkün olduğunca erken yaşlarda başlanması gerekmektedir. 

Kavramsal gelişimde ya da bilişsel yeteneklerde gecikme gözlenebilir. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

317

Ekler

“Genel Bilgiler”



Özellikle soyut düşünmeyi gerektiren becerilerde daha başarısız olabilirler.



Alan kavramını vermek güçtür. Alana ilişkin bilgiler daha çok dokunma duyumu aracılığıyla kazanılmaktadır.



Görme yetersizliğinden kaynaklanan eksiklikleri diğer duyu organlarını kullanarak telafi etmeye çalışırlar.



Dikkat yoğunlaştırma, ince ayrıntıları fark etme yetenekleri gelişmiştir.



Sosyal faaliyetlere ilgilidirler.



Bedensel ve zihinsel gelişimlerinde farklılık yoktur.



Bağımsız hareket edebilme becerileri sınırlıdır.

Teknoloji ve tasarım için dersinde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (dehb) olan çocuklar pozitif öğrenme ortamının oluşturulması, doğru motive edilmesi,ve olumlu benlik algısının geliştirilmesi çok önemlidir. Bununla birlikte eğitim-öğretim sırasında; 

Sınıfta nefes alma ve gevşeme alıştırmalarının yapılması,



Öğrencilerin bireysel ve grup çalışmalarına yönlendirilmesi,



Çalışmalar sırasında kısa aralar verilmesi,



Sınıftaki uyaranların azaltılması,



Sosyal beceri eğitimi yapılması,



Dersin yapılandırılması, derste hangi konuların işleneceğinin öğrencilere açıklanması,



Sınıf içi etkinliklerin öğretmen tarafından organize edilmesi,



Öğretimsel hedefleri gerçekleştirebilecek sınıf düzenlemesinin yapılması,



Sınıf kurallarının önceden oluşturulması,



Çocuğa uygun öğrenme yönteminin belirlenmesi,



Çocuğa uygun öğrenme ortamının oluşturulması, MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

318

Ekler

“Genel Bilgiler”



Çocuğun kendi öğrenme motivasyonunun sağlanması,



Çocuğun kendi kendine karar verme becerisinin geliştirilmesi,



Uygun bir güdüleme ve davranışsal sonuçlar sisteminin geliştirilmesi,



Akran desteğinin olması,



Fiziksel yakınlık, göz kontağı kurulması ve teşvik edilmesi,



Öğretmenin soru-cevap şeklinde, öğrencilerle sürekli iletişim hâlinde olması,



Olumlu davranışların ödüllendirilmesi, olumsuz davranışların ise görmezden gelinmesi,



Öğrencilerin kendi davranışlarını gözleyebilmesi için “kendini gözleme tekniğinin (dikkat ediyor muyum?)” kullanılması,



Her öğrencinin performansını dersin sonunda özetleyerek güçlü ve zayıf yanlarına vurgu yapılması gerekmektedir.



Öğrencilerin sessizliği tanımasının sağlanması ve sessizliği aramasına yol açma,



Hareket etmeye imkan tanıma,



Model olma,



Sınıfı stres ortamı olarak görmemesini sağlama,



Bireysel eğitim verme,



Çalışmalar sırasında öğrencilerin kendi hatalarını kendilerinin bulmasına olanak verilmesi ve olumlu davranışların pekiştirilmesi,



Öğrencilerin motivasyonlarını ve ilgilerini desteklemek amacıyla aferin!, harikasın! gibi sözel pekiştireçler ve bazen de bu sözlerin yazılı olduğu çıkartmalar verilerek cesaretlendirilmesi,



Etkinliğin sonunda başarma duygusunu hissetmelerinin sağlanması gerekmektedir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

319

Ekler

“Genel Bilgiler”

Aile Eğitimi Ailelerin; çocuğu yetiştirmenin yanı sıra onların yeterlik ve yetersizlikleri ile eğitim ihtiyaçlarını iyi bilen kişiler olabildikleri, eğitim almaları durumunda çocuklarının eğitimine daha etkin ve bilinçli bir biçimde katılabildikleri bilinmektedir. Çocuğun farklı alanlardaki gelişimini hızlandıracak ortamların düzenlenmesinde ailenin rolü önemlidir. Aile eğitimi, özel eğitime ihtiyacı olan tüm çocuklar için önemlidir. Çocukların başarıları yalnızca okulda aldıkları eğitime bağlı olmayıp evde aldıkları destek eğitime ve ailelerin eğitime katılımına bağlıdır. Bu bakımdan öğretmen sürekli aile ile iş birliği içinde çalışmalıdır. Özel Eğitime İhtiyaç Duyulan Öğrencilerin Başarılarının Değerlendirilmesi (Özel Hizmet Yönetmeliğine Göre) MADDE 24-(1) Kaynaştırma yoluyla eğitimlerine devam eden öğrencilerin başarılarının değerlendirilmesinde ilgili mevzuatın yanında aşağıdaki hususlar dikkate alınır: a) Bulunduğu okulun eğitim programını veya denkliği olan bir programı izleyen öğrencilerin başarıları, devam ettikleri okulun sınıf geçme ve sınavlarla ilgili hükümlerine göre değerlendirilir. Ancak, değerlendirmelerde öğrencilerin BEP’leri dikkate alınır. b) Bulunduğu okulun eğitim programına denkliği olmayan bir özel eğitim programını izleyen öğrencilerin başarılarının değerlendirilmesiyle ilgili işlemler, bu Yönetmeliğin 85 inci maddesindeki ilgili hükümlere göre yapılır.

Ayrıntılı bilgi için Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğünün ilgili internet adresinde bulunan “Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği” incelenebilir.

c) Öğrencilerin başarılarının değerlendirmesinde kullanılacak yöntem, teknik, ölçme araçları ve değerlendirme süresi, değerlendirme zamanı, değerlendirme aralıkları, değerlendirmeden sorumlu kişiler ve değerlendirmenin yapılacağı ortam, BEP geliştirme biriminin görüş ve önerileri doğrultusunda belirlenir. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

320

Ekler

“Genel Bilgiler”

ç)

Yazma

güçlüğü

olan

öğrenciler

özel

öğrenme

güçlüğü

olan

öğrencilerin

değerlendirilmesi sözlü, sözlü ifadede güçlük yaşayan öğrencilerin değerlendirilmesi ise yazılı olarak yapılır. Yazılı ve sözlü ifade etme becerilerinde yetersizliği olan bireyler ise davranışlarının gözlemlenmesi yoluyla değerlendirilir. d) Yazılı sınavlar öğrencilerin yetersizlik türüne, eğitim performanslarına ve gelişim özelliklerine göre çeşitlendirilir. Sınavlar kısa cevaplı ve az sorulu olarak düzenlenir. e) Öğrenciler, yetersizliklerinden kaynaklanan güçlüklerini gidermek amacıyla sınavlarda uygun araç-gereç, cihaz ve yöntemlerden yararlandırılır. İhtiyacı olan bireyler için yazılı sınavlarda refakat etmek üzere bir öğretmen görevlendirilir. f) Görme yetersizliği olan öğrencilerin yazılı sınavlarda Braille yazı olarak verdiği cevaplar sınavdan hemen sonra öğretmenin öğrenciye okutmasıyla değerlendirilir. Bu öğrenciler, çizimli ve şekilli sorulardan muaf tutulurlar. Az gören öğrenciler için sınav soruları kalın ve büyük puntolu hazırlanır. g) İşitme yetersizliği olan öğrenciler ilköğretim ve ortaöğretimde, istekleri doğrultusunda yabancı dil programlarındaki bazı bilgi ve becerilerin öğretiminden veya dersin tamamından muaf tutulurlar. ğ) Zihinsel yetersizliği olan öğrenciler; dikkat, bellekte tutma ve hatırlama güçlükleri dikkate alınarak daha sık aralıklarla değerlendirilirler. h) Otistik bireyler ile duygusal ve davranış bozukluğu olan öğrencilerin değerlendirilmesi, iletişim özellikleri ile sosyal-duygusal hazır bulunuşlukları dikkate alınarak yapılır. ı) Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan öğrencilerin değerlendirilmesi, bu öğrencilerin özellikleri dikkate alınarak daha sık aralıklarla ve kısa süreli sınavlarla yapılır. i) Kas ve sinir sistemi bozukluklarına bağlı motor becerilerde yetersizliği olan öğrenciler motor beceri gerektiren derslerin uygulamalı bölümlerinden istekleri doğrultusunda muaf tutulurlar. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

321

Ekler

“Genel Bilgiler”

TEKNOLOJİ VE TASARIM İŞLİĞİNİN DÜZENLENMESİ Teknoloji ve Tasarım dersi işliğinin düzeni öğrenci başarısını artırmada etkendir. Öğrenciler uygun düzenlenmiş bir öğrenme ortamında öğrenme ihtiyaçlarını daha kolay karşılarlar. Teknoloji ve Tasarım işliği düzenlenirken aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: 

İşliğin şekli ve boyutları içerisinde yer alacak donanımın nasıl düzenleneceğini etkiler. Teknoloji ve Tasarım işliklerinin en ve boy oranı 1: 2 veya 1: 3 standart değerlerde olmalıdır. Bu oran donanımın etkin şekilde kullanımını ve öğrencilerin çalışma alanında rahat hareket etmelerini sağlar.



Teknoloji ve Tasarım işlikleri 20 öğrenci temel alınacak şekilde planlanmalı ve her öğrenci için ayrılacak alan 4m² den az olmamalıdır. Buna göre okullarda Teknoloji ve Tasarım dersi işlikleri için ayrılacak alan 80 – 100 m² olmalıdır.



İşlik sınıf içi, grup ve bireysel etkinlikleri gerçekleştirmeyi sağlayacak taşınabilir mobilyalarla yarım ada şeklinde düzenlenmelidir. Taşınabilir mobilyalar yeniden düzenlemeye imkân sağlar.



İşlikte var olan (kesme ve delme vb) donanımlar ve sabit mobilyalar çevre duvarı boyunca yerleştirilmelidir. Yazı tahtası ve öğrenme araçları sabit mobilya ve donanımlardan uzakta, öğrencilerin tartışma ve sunum yapabilecekleri esnek bir alanda yer almalıdır.



Bilgisayarlar sabit olmayan masalara yerleştirilmelidir. Bu esneklik etkinliğe göre donanımı yeniden düzenlemeye imkân sağlar.



Depolama alanları öğrenme alanlarından doğrudan ulaşılabilir konumda olmalıdır. İş masalarının alt bölümleri, işliğin daha etkin kullanımını sağlamak amacıyla depo dolapları olarak tasarlanarak kullanılabilir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

322

Ekler

“Genel Bilgiler”



Mobilya düzeni öğrencilere tasarım ve yapımda rahat bir çalışma ortamı sağlamalıdır. İş yüzeyleri ve donanımlar arasındaki mesafeler güvenli bir şekilde dolaşmaya elverişli olmalı ve iş akışını kolaylaştıracak şekilde yerleştirilmelidir.



İşlik ortamında sağlık ve güvenlik ilkelerine uygun düzenlemeler yapılmalıdır.



Tekerlekli sandalye kullanan veya fiziksel engelli olan öğrenciler için her alana taşınabilecek hareketli ve yüksekliği ayarlanabilir bir çalışma masası işlikte yer almalıdır.

Teknoloji ve Tasarım işliklerinin düzenlenmesinde ana amaç; bireysel ve grup çalışmalarını içeren tüm düzen, kurgu ve yapım kuşaklarında yer alan etkinliklere uyarlanabilecek esneklikte olmasına dikkat edilmelidir. Bu amaçla yukarıda belirtilen hususlar dikkate alınarak öğrenme alanlarını ve özel alanları kapsayan bir işlik planı aşağıdaki şemada gösterilmiştir. Verilen bu işlik standardı ideal durumu yansıtmaktadır. Teknoloji ve Tasarım işliği okulların ve çevrenin imkânları ölçüsünde planlanarak düzenlenir. Her okul en az bir alanı, Teknoloji ve Tasarım işliği olarak düzenlemelidir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

323

Ekler

“Genel Bilgiler”

Merkezî Çalışma Alanı Öğrencilerin sınıfça veya küçük gruplar hâlinde düzen çalışmaları, tartışma, çizim, tasarım, değerlendirme,

yazma

sunum

gibi

etkinlikleri

yapabilecekleri,

bireysel

çalışmalarını

düzenleyebilecekleri ortamdır. Merkezî

çalışma

alanının

amacı,

birlikte

çalışmayı

cesaretlendirmek

öğrenme

gerçekleşirken etkileşimi ve tartışmayı desteklemektir. Bu nedenle merkezî çalışma alanı öğrencilerin

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

324

Ekler

“Genel Bilgiler”

birbirlerini, öğretmeni ve sunu ortamını görerek birlikte çalışmalarını desteklemeye, düşüncelerini ve kaynakları paylaşarak etkileşimde bulunabilmelerine olanak verecek anlayışta düzenlenmelidir. Bunun için “U”, “V” veya yarım daire şeklinde düzenlenecek bir oturma çevresi daha uyarıcı olacaktır. Bu alanda gruptaki azami öğrenci sayısı dikkate alınarak bu alanda öğrenci çalışma masası (yazı ve çizim amaçlı) ve tabureler bulundurulmalıdır. Uygulama Alanı Öğrencilerin çalışmalarının yapım aşamasında kullanacakları alanı ifade eder. Öğrenciler yapım kuşağında yer alan etkinliklerin “yapım” aşamasında bu alanı kullanırlar. Kullanacakları malzemeyi

işlemeye

birleştirmeye

yönelik

işlemler

burada

gerçekleştirirler.

İşlemleri

gerçekleştirmeye yönelik uygun özellikte iş masaları bulundurulmalıdır. Öğretmen Alanı Öğretmen alanı, öğretmenin sınıfta ilgi ve merak uyandıran bir atmosfer yaratmasına, öğrenme için gerekli düzeni sağlamasına, öğrenme etkinliklerinin sunumuna ve organize edilmesine, öğrencilerin derse katılımında süreklilik oluşturmasına ve zamanı etkili kullanmasına olanak verecek anlayışta düzenlenmelidir. Öğretmen çalışma masasının, öğretmenin yüzünün öğrencilerin yüzlerine dönük olacak şekilde yerleştirilmesi gerekir. Sunu yapılırken bütün öğrenciler kolayca görülebilmeli ve onlarla göz teması kurulabilmelidir. Bu, öğrencilerin öğrenmeye yoğunlaşmasını ve öğretmenle etkileşimini artıracaktır. Öğretmen alanında, öğretmenin sınıf yönetimine yönelik ihtiyaçlarını karşılayacak donanım bulunmalıdır. Öğrenciler buradaki bilgisayar aracılığı ile araştırma, tasarım günlükleri yazma ve sunu programlarıyla çalışmasını tanıtma etkinliklerini gerçekleştirebilir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

325

Ekler

“Genel Bilgiler”

Bu amaçları gerçekleştirmeye yönelik olarak bu alanda; bilgisayar (internet bağlantılı), yazıcı, dolaplar, çalışma masası, sandalye ve yazı tahtası bulundurulmalıdır. Öğretim Araç ve Gereçleri Alanı Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı’nda yer alan etkinlikler planlanırken yazılı ve basılı materyallerden araştırma yapma, tanıtımı hazırlama, günlük yazma vb. gibi öğretme-öğrenme etkinliklerini

destekleyici

zenginleştirici

çalışmalara

yer

verilmiştir.

etkinliklerin

düzenlenmesinde öğretim araç ve gereçleri alanında bulunan ortamlardan yararlanılacaktır. Bu alanda çizim araçları, kitap, dergi, ansiklopedi gibi başvuru kaynaklarına, poster, öğrenci çalışmaları ve üç boyutlu tasarım modellerine yer verilmelidir. Depo Alanı Yarı mamul gereçlerin depolandığı alanı kapsar. Gereçler özelliklerine göre dolap içerisinde ayrı bölmelerde depolanmalıdır. Bunun için dolap içerisine yerleştirilecek taşınır raflardan yararlanılabilir. Tasarımın yapım aşamasında öğrencilerin gereçleri işlemedeki ihtiyaçlarını karşılayan küçük el aletlerinin bulunduğu alandır. Bu alanda yer alan el aletleri duvara monte edilmiş ahşap veya çelik panolar üzerinde bulundurulmalıdır. Güvenlik önlemi olarak panolar kapaklı olarak düzenlenebilir. Proje Depo Alanı Öğrencilerin tasarım ve yapım etkinleri süresince oluşturdukları çizimler, fotoğraflar, bilgisayar çıktıları, inşa edilmiş ürünler gibi çalışmaların saklandığı alandır. Öğrenci ürünleri bu alanda sergi ve değerlendirme amaçlı olarak saklanabilir. Ayrıca çalışmalar imkânlar ölçüsünde daha sonraki etkinliklerde örnek olarak kullanılmak amacıyla fotoğraf veya video formatında kayıt altına alınabilir. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

326

Ekler

“Genel Bilgiler”

İnşa edilen ürünler farklı boyutlarda olacağından depolama koşulları buna uygun olarak düzenlenmelidir. Dolap ve raflar öğrencilerin erişebileceği yükseklikte olmalıdır. Sağlık ve Güvenlik Teknoloji ve Tasarım işlikleri yapıma yönelik çeşitli alet ve makineleri içerdiğinden okullardaki diğer alanlardan farklı özel bir çevreye sahiptir. Bu nedenle Teknoloji ve Tasarım işliklerinin kendine özgü sağlık ve güvenlik kuralları vardır. Aşağıda Teknoloji ve Tasarım işliklerinin düzenlenmesinde uyulması gereken genel sağlık ve güvenlik ilkeleri verilmiştir. İşlik çalışmalarında oluşabilecek kazalardan öğrencilerin korunması önemlidir. Öğrencileri kazalardan korumak teknoloji ve tasarım öğretmeninin görevidir. İş kazalarını önlemek için işlikte aşağıda belirtilen önlemler alınmalıdır: 

Öğrencilerin dikkatini çekmek amacıyla işlikte, iş güvenliği ile ilgili yasaklayıcı ve uyarıcı işaretler gerekli yerlere asılmalıdır.



Öğrenciler çalışmasını bilmedikleri araçları kullanmamaları konusunda uyarılmalı ve emin olmadıkları konuları mutlaka öğretmenine sormalıdır.



Öğrencilere var olan donanımları; işlem sırasına göre nasıl çalıştıracaklarını, çalışma sırasında uyacakları kuralları, kazaların nerelerde oluşabileceğini ve donanımı nasıl durduracaklarını gösterdikten sonra kullanmalarına izin verilmelidir.



Var olan donanımların yanına öğrencilerin görebileceği şekilde bir kullanma yönergesi asılmalıdır.



Var olan işleme araçlarının etrafında güvenli bir hareket alanı bırakılmalı, öğrenciler çalışan öğrencilerin hareketlerini engellemeyecek uzaklıkta bulunmalıdır.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

327

Ekler

“Genel Bilgiler”



Teknoloji ve Tasarım işlikleri için ayrı bir elektrik panosu düzenlenmeli ve bu pano içerisinde, acil durumlarda işlikteki tüm akımı kesecek kırmızı renkli bir şalter bulunmalıdır.



Tabureler takılarak düşme ve çarpmaya neden olacağından merkezî çalışma alanının dışına çıkarılmamalıdır.



Öğrencilere boya, toz vb. dış etkilerden korunmaları ve çalışırken rahat hareket edebilmeleri için koruyucu giysi giydirilebilir. Bu amaçla Teknoloji ve Tasarım işliklerinde koruyucu giysi olarak askılı önlük kullanılabilir.

İlk Yardım Donanımı Teknoloji ve Tasarım öğretmeni işlikte oluşabilecek kazalara yönelik ilk yardımı yapabilecek niteliklere sahip olmalıdır. Çünkü yaralanma sonrası yapılan ilk müdahale, kurtarıcı ve önleyici bir nitelik taşır. Teknoloji ve Tasarım işliğinde meydana gelebilecek iş kazalarında ilk müdahaleyi yapabilmek için ilk yardım dolabı bulundurulmalıdır. İlk yardım dolabı herkes tarafından kolayca görülebilecek ve ulaşılabilecek yerde olmalıdır. Teknoloji ve Tasarım işliklerinde ilk yardım dolabı öğretmen alanına yakın bir yere yerleştirilebilir. İlk yardım dolabı TS 12598 (okullarda kullanım için) standardında yer alan ilaç ve malzemeleri bulunduracak şekilde düzenlenmelidir. Ayrıca yangın söndürme cihazı bulundurulabilir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

328

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

TEKNOLOJİ VE TASARIM DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN UYGULANIŞINA YÖNELİK AÇIKLAMALAR Kılavuz kitabın 1. baskısında yer alan bilgilere ek olarak öğretmenlerimize yardımcı olmak adına Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı’nın uygulanışına yönelik aşağıdaki açıklamalara ihtiyaç duyulmuştur. Genel Açıklamalar 1.

Teknoloji Ve Tasarım Dersi Öğretim Programı bireysel beklenti, ilgi ve ihtiyaçlara göre farklı tasarımların ortaya çıkmasını öngörmektedir. Dolayısıyla tasarımları gerçekleştirmek için yapılacak etkinliklerde kullanılacak materyaller bireysel farklılıklara göre çeşitlenecek ve tek tip olmayacaktır.

Teknoloji ve tasarım dersinde hazır proje setleri, iş ve işlem yaprakları vb. nitelikte araçlarının kullanılması; tekdüzeliği tetikleyecek, birbirinin kopyası veya benzeri ürünleri ortaya çıkaracaktır. Öğrenciler, düşünmekten, yeni fikirler ortaya atmaktan, farklı bakış açıları geliştirmekten ziyade kendilerine sunulan bilgi ve ürünlerin benzerlerini üretme yoluna gidecekler ve sonuçta farklılık, orijinallik, yaratıcılık yerine çalışmalarda tek düzelik ve kopyacılık hakîm olacaktır.

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzunda yer alan açıklamalarda da belirtildiği gibi öğretmenler; patent, inovasyon, bilim insanlarının biyografileri, tasarım ve buluş hikâyelerine yönelik yapacakları araştırma sonuçlarını ve etkinliklerini zümre kararıyla öğretim programının akışına uygun olarak kullanabiliriler.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

329

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı’nın hedeflenen amaçlara ulaşması için dersteki öğrenci sayısı 25’i geçmemelidir. Öğrenci sayısı 25'ten fazla olan sınıflar 20’yi geçmeyen gruplara ayrılır. Gruplardaki öğrenci sayısı eşit olur. Bir başka ifade ile öğrenci sayısı 25>’e kadar olan sınıflar 1; 26–40 arası 2, 41 ve üzeri sınıflar 3 gruba ayrılır. Her gruptan bir öğretmen sorumlu olur ve yıl sonuna kadar aynı grupla dersi yürütür. Gruplardaki kız ve erkek öğrenci sayısı dağılımının eşit olmasına dikkat edilir.

Her okul dersin öğretim programında da belirtildiği gibi en az bir mekânı, “Teknoloji ve Tasarım İşliği” olarak düzenler. İş eğitimi alanlarına yönelik bir veya birden fazla işliği olan okullar, var olan bu mekânları, “Teknoloji ve Tasarım İşliği” olarak kabul edip kullanmaya devam eder. İşliği olmayan okullar, kendi olanakları çerçevesinde ve ideal duruma yakın en az bir mekânı, “Teknoloji ve Tasarım İşliği” olarak düzenler. Bu amaçla bilgi teknolojileri sınıfları, çok amaçlı sınıflar, kütüphaneler vb. mekânlar kullanılabilir.

Öğrenciler bireysel olarak yaptıkları etkinliklerini, yaşadıkları süreci, araştırmalarını vb. çalışmalarını tasarım günlüklerine kaydeder. Etkinlik süresinde yaptıkları her türlü işlemleri, sorgulamaları, araştırmaları vb. bilgileri duygu ve düşüncelerini tasarım günlüğüne haftalık olarak yazarlar. Öğrenciler ayrıca etkinlik raporu hazırlamazlar. Tasarım günlüğü içinde etkinliğe yönelik gerekli bilgilere yer verilir.

Tasarım günlükleri öğrencilerin; öz değerlendirme ve eleştirel düşüncesini ortaya koyar. Karar verme ve gözden geçirme gibi beceriler kazanmalarını sağlar. Dil becerilerini geliştirir. Tasarımlarının gerçekleştirilme sürecini yansıtır, bir sonraki çalışmaları için geri bildirim sağlar. Sınıf ortamında farkına varılamayan olumlu ve olumsuz yönlerinin gözlemlenmesine imkân verir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

330

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

Bu nedenle öğrencilere günlük yazmanın önemi anlatılır ve bilinçli bir şekilde günlük tutmaları sağlanır. 8.

Tasarım günlükleri, öğrencilerin öğrendiği temel konulardaki çalışmalarını özetlemek ve kaydetmek amacıyla kullanılırlar. Öğrenciler teknoloji tasarım dersinde; tasarım sürecinde yaptıkları her işlemi, yaşadıklarını, duygu ve düşüncelerini tasarım günlüklerine yazarak ifade ederler. Bireysel çalışmalarda öğrenciler süreçte tuttukları günlükleri ders saatinde sınıfla paylaşırlar. Böylece karşılaştıkları güçlükler veya başarılarının farkına varırlar. Günlük tutmak öğrenciler için yazma becerilerini geliştirmek ya da pratik yapmak için mükemmel bir yoldur. Bazı öğrenciler tasarım günlüklerini haftalık olarak yazabilir. Bu durumdaki öğrencilerin günlükleri haftalık kontrol edilmeli ve yapılan çalışmalarla ilgili paylaşımların bu günlükten yararlanılarak sunulması istenmelidir.

Öğretmenin not vereceği hususlar, öğrenciyi değerlendireceği ölçütler tasarım günlüğünde yer almalıdır. Öğrenci günlüğünde; bir haftalık çalışma sürecinde yaptıklarını belgelendirmelidir. Bunun amaçla sorgulamalı, eleştirmeli, tespitte bulunmalı, beğenilerini söylemeli, başka görüşlere başvurmalı, resimlemeli, mümkünse fotoğraflar eklemeli kısaca yaşadığı süreci detaylı bir şekilde belgelendirerek anlatmalıdır.

10. Öğrenciler puanla değerlendirilecek her etkinlik için tasarım günlüğü düzenlemelidir. Günlük için kılavuz kitapta verilen örnek formlar kullanılabilir veya öğrenci kendi formunu oluşturabilir. Öğrencilerin günlüklerini planlı olarak düzenlemesi, sonraki öğrenmelerine taban oluşturmada ve kendi gelişimlerini izlemede daha yararlı ve kalıcı olacaktır.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

331

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

11. Öğrenci tarafından hazırlanan günlükler ürün dosyasıyla birlikte öğretmen tarafından değerlendirilmeye alınacaktır. Bu değerlendirmelerin sonucunda öğrenciler; 

Kendi gelişimlerini izleme ve değerlendirebilme fırsatına sahip olacak,



Öğretmeniyle kendi performansına yönelik düşüncelerini paylaşarak iletişimini artıracak,



Kazandıkları bilgi, beceri ve deneyimi yazılı ve sözlü olarak ifade edebilecek,



Karar verme ve problem çözme sürecini kendileri düzenleyerek denetleme becerisi kazanacak,



Sonraki öğrenmelerine yönelik bir taban oluşturacaklardır.

12. Öğrenciler yıl içinde her kuşak için değerlendirilmek üzere bir ürün dosyası hazırlar. Kuşak içinde birden fazla ürün gerçekleştiren öğrenciler en iyi çalışmasını seçerek değerlendirilmek üzere öğretmenine teslim eder. 13. Teknoloji ve tasarım dersi öğretmenleri dersin işlenişinde okulun laboratuvar, kütüphane, bilgi teknolojileri sınıfı, görsel ve işitsel araçlar vb. öğretim olanaklarından; yörenin ekonomik, sosyal, tarihî ve kültürel değerlerinden yapılacak planlamalar doğrultusunda yararlanır. Okul dışında düzenlenecek gezi, gözlem ve araştırmaya dayalı etkinlikler, her sınıf düzeyi için zümre öğretmenleri tarafından planlanır. Çevrede teknolojik gelişmelerle ilgili kurum ve kuruluşlardaki temsilcilerin, bu alanda çalışan uzmanların vb. sınıf veya okula davet edilmesi için gerekli planlamalar yapılır. 14. Öğrenciler etkinliklerini, öğretim ortamında oluşturulan teknoloji ve tasarım panosunda sergilerler. İmkânlar dâhilinde her kuşağın sonunda ortaya çıkan çalışmalar sergilenebilir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

332

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

15. Öğrencilerin yaptıkları çalışmalar, öğretim yılı sonunda okul yönetimi, alan öğretmenleri ve veliler tarafından organize edilecek bir şenlikle tanıtılır. Bu şenliğe her öğrenci kendi seçeceği bir çalışmasıyla katılır. Okul yönetimi, teknoloji ve tasarım dersi öğretmenleri ve velilerin “Teknoloji Şenliği” etkinliklerine yardımcı olabilmeleri için gerekli düzenlemeleri yapar.

Düzen Kuşağına Yönelik Açıklamalar Düzen kuşağı etkinliklerinin gerçekleştirilmesinde aşağıdaki açıklamalar dikkate alınmalıdır. 1.

Hazır birimlerin seçiminde sağlık ve güvenlik açısından uygunluk kontrol edilmelidir. Farklı amaçlar için üretilen malzemelerin hazır birim olarak kabul edildiği unutulmamalıdır. Örneğin; düzen oluşturmada kullanılan pipet, kibrit çöpü vb. malzemelerin üretim amaçlarının aslında düzen oluşturmak olmadığı hatırlanmalıdır.

Düzen kuşağı etkinliklerinde öğrenciler başlangıçta hangi düzeni oluşturacağına karar vermemelidir. Ortaya çıkacak düzen, arama ve deneme çalışmalarının sonucunda kendiliğinden ortaya çıkmalıdır. Örneğin; Öğrenci çalışmasına takı, ağaç, çiçek, ev eşyaları vb. yapacağım diyerek başlamamalı ve sonucu bunlara benzer ürünler olan çalışmalar kabul edilmemelidir.

Düzen kuşağı etkinliklerinde ortaya çıkan düzenin bir hacmi olmalı ve dengede durabilmeli, çoğalmaya imkân vermeli, tekrarlayan birimler açık ve anlaşılır olmalıdır. Zemine yapıştırılarak çalışılmamalıdır. Düzene gitmede kullanılan geometrik biçim orijinal formunu korumalı, şekil değişikliğine uğramamalıdır.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

333

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

Öğrencilere birimlerin birleştirilmesinde yapıştırma ve geçme tekniklerini kullanmaları için fırsat verilmelidir. Öğrenciler, düzene gitmede yaptıkları arama ve deneme örneklerini tasarım günlüklerine aktarmalıdır. Bunun için düzen oluşturmanın her adımını fotoğraflayabilir.

Düzen kuşağı etkinliklerinin yalnızca kâğıt kesmek ve yapıştırmak olduğu algılanmamalı, yaratıcı düşüncenin geliştirmesine, bireysel farklılıkların ve yaratıcılıkların ifade edilmesine fırsat veren birer araç olduğu unutulmamalıdır. Kurgu Kuşağına Yönelik Açıklamalar Kurgu kuşağı etkinliklerinin gerçekleştirilmesinde aşağıdaki açıklamalar dikkate alınmalıdır.

Etkinliğin çıkış noktası öğrencilerin merak ve hayalleridir. Öğrencilere sorgulamalarla merak ve hayallerinin temelindeki sorun fark ettirilmelidir. Kurgu kuşağı etkinliklerine sorun ve ihtiyaçtan yola çıkılmamalıdır.

Ortaya çıkan çözüm önerileri günümüz teknolojisiyle nasıl yapılacağı endişesi taşımamalıdır.

Sosyal olayların çözümüne yönelik istekte bulunan öğrencilere “Nasıl…?” soruları yöneltilerek sorunun kapsamını bireysel olarak çözebilecekleri noktaya taşıması sağlanmalıdır.

Çözüm önerilerinin çizilerek ifade edilmesinde teknik resim kaygısı taşınmamalı, öğrencilerin çözüm önerilerini başkalarının anlayabileceği şekilde yazarak ve çizerek açıklamaları yeterli olarak kabul edilmelidir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

334

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

Çözüm önerilerinin sınıf içinde paylaşılmasında demokratik bir ortam oluşturulmalı, yapılan çalışmalar sınıf içi sunum sonuçları dikkate alınarak öğrenci tarafından geliştirilmelidir. Her hafta yapılan değişiklikler saklanmalı ve günlüklerde yer verilmelidir. Öğrenci, çalışmanın sonunda ilk düşüncesinin nasıl bir değişim ve gelişim geçirdiğini fark etmelidir.

Yapım Kuşağına Yönelik Açıklamalar Yapım kuşağı etkinliklerinin gerçekleştirilmesinde aşağıda verilen açıklamalar dikkate alınır. 1.

Öğrenciler 8. sınıfta gerçekleştireceği “Nasıl Tanıtalım?” etkinliğini “Pazarlanabilir Hâle Getirme” aşamasından başlatabilir. Bu amaçla önceki yıllarda Yapım kuşağında yaptığı bir çalışmasını ya da herhangi bir ürünü kullanabilirler. İstekli öğrenciler “pazarlanabilir hâle getirmek” için yeni bir ürün elde edebilirler. Öğrenciler bu konuda esnek bırakılmalıdır. Tasarım sürecinde öğrenciler yakından takip edilmeli ve gerekli rehberlik yapılmalıdır.

Yapım

kuşağı

etkinliğinin

özünün;

bir

sorun

veya

ihtiyaca

çözüm

bulmak

olduğu

unutulmamalıdır. Öğrenci gözlemlerine dayalı olarak tespit ettiği bir sorun veya ihtiyaca çözüm bulma kaygısı taşımalıdır. Çalışmada ortaya ürünün kendisi, maketi veya modeli çıkabileceği unutulmalıdır. 3.

Yapma aşamasında dışarıdaki imkânlardan yararlanılabilir. Yapım işleminde öğrencinin yaptığı planlamalara sadık kalınmalı, tasarımı gerçekleştiren kişi verilen kararlara müdahale etmemelidir. Tasarımdaki eksiklikler değerlendirme basamağında öğrenci tarafından tespit edilmeli ve çözüm önerileri getirilmelidir. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

335

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

Okulda işlik imkânları ile ortaya çıkan çalışma ile dışarıda yaptırılan çalışma kıyaslanmaz. Üründe sergilenen işçiliğin niteliği değerlendirmeye etki etmemelidir. Öğrencilerin tasarımın sürecindeki kişisel kararları, planlamaları, projelendirmeleri vb. işlemler dikkate alınmalıdır.

Yapım kuşağında ortaya herhangi bir üründe çıkmayabilir. Bu durumda öğrenci dereceli puanlama anahtarında yer verilen, tasarım sürecinin diğer aşamalarındaki çalışmalarına ayrılan puanlara göre değerlendirilir. Bir başka ifade ile çalışmanın tamamlanan boyutuyla öğrenci değerlendirilir.

Yapım kuşağı kazanımlarında geçen “araştırma” ifadesinden öğrencilerin kişisel bilgi, beceri, deneyim ve gözlemlerine dayalı bir süreç anlaşılmalıdır. Farklı kaynaklardan elde edilen bilgiler analiz ve sentez edilmelidir.

Öğrencilere inovasyon konusunda bilgi vermek amacıyla kılavuz ekinde verilen bilgilerden yararlanılır. Ayrıca konu ile ilgili bilimsel kaynaklardan bilgi toplanabilir. Konu uzmanları okula davet edilerek öğrencilerin inovasyon konusunda bilgilendirilmesi sağlanır. Öğrencilere günlük hayatta kullandıkları eşyalara yönelik basit inovasyon etkinlikleri yaptırılabilir. Bu amaçla zümre olarak kısa inovasyon etkinlikleri planlanabilir. Öğrenciler var olan ürünlere yeni fonksiyonel özellikler katma konusunda cesaretlendirilir.

“Bulunan Eşyaları Sahiplerine Ulaştıralım” etkinliği yerine zümre öğretmenlerince farklı bir sorunun çözümüne yönelik etkinlik planlanabilir. Ayrıca programda önerilen tasarım sürecinin yaşatıldığı aşamalardaki istenilen sorgulamaların genel ifadelerle açıklandığı, etkinliğin sınıf içi akışında çevrenin ve sınıfın beklentileri doğrultusunda şekillenecek farklı sorun ve ihtiyaçların çözümlenmesine fırsat verecek etkinlikler de planlanabilir. Ancak bu etkinlikler Yapım kuşağında MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

336

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

verilen ve öğrencilerin bireysel etkinliklerinde kullanacakları tasarım sürecinin kavratılması amacıyla grup olarak gerçekleştirilmelidir. 9.

Grup çalışması olarak verilen, kaybolan eşyaların sahiplerine ulaştırılabilmesi için yapılacak çalışmada çözümün yalnızca kayıp eşya dolabı yapmak olmadığı, bir sorunun birden çok çözümü olabileceği unutulmamalıdır. Aynı sonuna her grup farklı çözümler bulup üzerinde çalışabilir. Ayrıca grup etkinliği için her gruba farklı sorunlar da verilebilir.

10. İsteyen

öğrenciler

Kurgu

kuşağı

etkinliğindeki

gerçekleştirebilirler.

Ancak

çalışmasını

Yapım

çözüm kuşağına

önerisini özgü

Yapım

yeniden

kuşağında planlanması

gerekmektedir. Ölçme ve Değerlendirme Etkinliklerine Yönelik Açılamalar Ölçme ve değerlendirme, öğrenme-öğretme sürecinde öğrencilerin başarılarını saptamak, eksikliklerini belirlemek, öğrencinin süreç içerisindeki gelişimine ilişkin geri bildirim sağlamak amacıyla yapılır. Bu programda değerlendirme, öğrenme sürecine önem verir ve öğrencinin gelişimini izlemeyi amaçlar. Değerlendirme yapılırken öğrencilerin; 

Problem çözme yeteneklerinin ne kadar geliştiği,



Üst düzey düşünme becerilerinin ne kadar geliştiği,



Üretim sürecinde ne kadar öz güvene sahip olduğu,



Estetik görüşlerinin ne kadar geliştiği,



Sosyal becerilerinin ne kadar geliştiği

göz önünde bulundurulur. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

337

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

Performans Değerlendirme: Öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alarak onların bilgi ve becerilerini eyleme dönüştürmelerini, gerçek yaşama aktarmalarını sağlayacak durum ve ödevler aracılığıyla değerlendirme yapmak biçiminde tanımlanabilir. Performans değerlendirme gözlenebilen bir performans veya somut bir ürünle sonuçlanmaktadır. Öğretmenler performans değerlendirmeyi, kompleks bilişsel öğrenmeyi gözlemlemek için kullanabileceği gibi akademik alanlardaki tutumları ve sosyal becerileri gözlemlemek için de kullanabilirler. Öğretmenler performans değerlendirmede oluşturacakları durumlar/verecekleri görevler ile öğrencilerin yaptıkları analizleri, problem çözmelerini, verdikleri kararları, arkadaşları ile iş birliği içinde çalışmalarını, sözel sunumlarını ve bir ürünü oluşturmalarını doğrudan gözlemleyebilir ve onlara not verebilirler (Kubiszyn ve Borich, 2003). Teknoloji ve tasarım dersi kapsamında öğrenci performansının değerlendirilmesi için kullanılması önerilen bazı araç ve yöntemleri şöyle sıralayabiliriz: Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolio): Kuşak süresince öğrencilerin çalışmalarını, harcadığı çabayı, ürünün tüm gelişim aşamalarını kanıtlarıyla gösteren bir dosyadır. Öğrencinin kuşak içi etkinlikler sırasında yaptığı çalışmalarından beğendiği ve performansını yansıttığına inandıklarını seçmesi sonucunda oluşan öğrenci ürün dosyası, aynı zamanda hem öğretmen hem de öğrenci için bir değerlendirme aracıdır. Öğrenci ürün dosyasının amacı nedir? Ürün dosyaları birçok amaç için kullanılabilir. Bunlar (Airasian, 1994); MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

338

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”



Öğrencilerin tipik performanslarının kaydedilmesi ile gelecek yıllarda öğretmenlere veri sağlamak



Öğrencinin gelişimini kanıtlarla ve daha sağlıklı izlemek



Ailelere öğrencinin performansını göstermek için örnekler sağlamak ve aileyi öğrencinin eğitimine katmak



Öğrencinin öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek ve kendi kendini değerlendirme becerisi kazandırmak



Bir konu alanında iyi bir performans oluştuğunda, öğrencileri bu performans hakkındaki düşüncelerle teşvik etmek, güdülemek



Öğretim programında gelişmeye ihtiyaç olan alanları belirlemek



Öğrencileri değerlendirmek Öğrencinin her kuşak için ayrı ayrı oluşturduğu, değerlendirmeye temel oluşturacak öğrenme

kanıtları öğrenci ürün dosyasında toplanır. Bir kuşak içinde öğrenciler bir etkinlik yapmış iseler bunu ürün dosyalarına koyarlar. Eğer öğrenciler birden fazla bireysel etkinlik yapmış iseler en çok beğendikleri, sevdikleri çalışmalarını seçerek ürün dosyalarına koyarlar. Ancak bunu seçme gerekçelerini açıklarlar. Öğrencilerin her kuşakta hazırladıkları günlükler ve öz değerlendirme çalışmaları da ürün dosyalarına konulur. Etkinlik sürecinde etkinliği destekleyici diğer çalışmalar (araştırma, bulunan belgeler vb.) da ürün dosyasına konur. Günlük: Öğrencinin öğrenme sürecinde yaptığı arama, araştırma, sorgulama, deneme, gözlem, öneri vb. çalışmalarını yazdığı, duygu ve düşüncelerini ifade ettiği yazılı belgelerdir. Öğrenciler, tasarım sürecinde yaptıkları her çalışmayı, yaşadıklarını, duygu ve düşüncelerini tasarım günlüklerine yazarak MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

339

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

ifade ederler. Günlüklerle etkinlik sürecini bizlere yansıtırlar. Değerlendirmeye esas ölçütlerin varlığına delil oluştururlar. Tasarım günlükleri öğrencilerin; 

Öz değerlendirme ve eleştirel düşüncesini ortaya koyar.



Karar verme ve gözden geçirme gibi beceriler kazanmalarını sağlar.



Tasarımlarının gerçekleştirilme sürecini yansıtır, bir sonraki çalışmaları için yön verir.



Sınıf ortamında farkına varılamayan olumlu ve olumsuz yönlerinin gözlemlenmesine imkân verir.



Ulaşılan sonucun öğrenciye ait olduğunun ispatıdır.



Öğrenciler etkinlik sürecinde kaydettikleri bireysel gelişimlerini gözlemlemelerini sağlar.



Ne bildikleri ve ne yapabildiklerinin farkına varılmasına yardım eder.



Çalıştıkları şeylerle önceki öğrenmeleri arasında ilişki kurmasını sağlar.



Bilgilerini özetler ve anlamasını sağlar, konular hakkında sorular oluşturmasına yardım eder.



Bildiklerini yansıtması için öğrenciye şans verir.



Düşüncelerini organize etmesine yardım eder.



Disiplinler arası eğitimi destekler.



Dil becerilerini geliştirir.

Bireysel çalışmalarda öğrenciler süreçte tuttukları günlükleri ders saatinde sınıfla paylaşırlar. Böylece karşılaştıkları güçlüklerin veya başarılarının farkına varırlar. Tasarım Günlüğü Nasıl Olmalı? Öğrenci bir haftalık çalışma sürecinde ne yaptıysa onları tasarım günlüklerinde belgelendirmelidir (sorgulamalı, eleştirmeli, tespitte bulunmalı, beğenilerini söylemeli, başka görüşlere başvurmalı,

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

340

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

resmetmeli, fotoğraf eklemeli vb.).Kısaca yaşadığı süreci anlatmalıdır. Öğretmenler, öğrencilerinin yazdıkları hakkında önerilerde bulunmalı, yapıcı eleştiriler yazmalı, sorular sormalı ve mümkün oldukça cesaret vermelidir. Günlük yazmada karşılaşılan en büyük problem, bazı öğrencilerin günlükleri, günlük olayları kaydetmenin basit bir şekli olarak kullanmalarıdır. Bu öğrenciler gerçek amaçtan uzaklaşarak rutin bir günlük yazmaya yönelirler. Öğretmenler öğrencileri kontrol ederek, yönlendirerek bu durumu önleyebilirler. Gözlem: Teknoloji ve tasarım dersinde öğretmen öğrencilerin; 

Soru ve önerilere verdikleri cevapları,



Grup çalışmalarına ve tartışmalarına katılımlarını,



Öğretim sürecinde yapılan görevlere gösterdikleri tepkiyi gözlemler.

Ölçütleri koyarken bütün öğrenciler için aynı standartları kullanır.



Her öğrenciyi birkaç kez gözlemler.



Her öğrenciyi değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemler.



Her öğrenciyi değişik özellikler, beceriler ve davranışlara göre değerlendirir.



Yapılan gözlem için yaptığı değerlendirmeleri, mümkün olduğu kadar gözlem anında kaydeder. MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

341

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

Gözlemler, serbest biçimde yapılabileceği gibi gözlenecek ölçütlerin belirlendiği yapılandırılmış gözlem formlarıyla da yapılabilir. Gözlem formları ile gözlem yapmak, öğretmenin öğrencilerin sergilediği davranışları gözden kaçırmasını, unutmasını engellemek bakımından gözlemin geçerliliğine ve güvenirliliğine katkı sağlar. Etkinlikler için yapılandırılmış gözlem formları program kılavuzunda ve aşağıda verilmiştir. Sözlü Sunum: Teknoloji ve tasarım dersinde öğrencilerin yapacakları sözlü sunumların değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarları ve öz değerlendirme ölçekleri kullanılır. Görüşme (Mülakat): Teknoloji ve tasarım dersinde öğretmen öğrencilerin anlama düzeylerini değerlendirmek ve çalışmalarına farklı açınımlar sağlamak amacıyla görüşme yapar. Öğrencilerle yapılan görüşmede aşağıda örnek olarak verilen sorulardan yararlanır: 

Bir olayı (konuyu, yöntemi, fikri) değişik yolla açıklayabilir misin?



Bu etkinliği tekrar yapsaydın aynı sonuçları bulur muydun?



Bu etkinliği daha kolay yapmanın başka bir yolu var mı?



Bu konuyla ilgili “gerçek yaşamından” bir örnek verebilir misin?

Öz

Değerlendirme:

Belli

bir

konuda

bireyin

kendi

kendisini

değerlendirmesidir.

Öz

değerlendirme öğrencilerin kendilerini keşfetmelerine, güçlü ve zayıf yönlerini tanımalarına yardımcı olur. Ömür boyu kendi performans ve gelişimlerini bağımsız olarak ve gerçekçi şekilde değerlendirmeye yönlendirir.

Öğrencilerin

bir

adımı

tanımlayabilmelerine,

kendilerine

olan

güvenlerini

artırmalarına, öğrenme ve değerlendirme sürecine aktif olarak katılmalarına olanak sağlar.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

342

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

Öğretmen değerlendirme sürecinde öğrencileri dürüst ve açık olarak kendilerini ifade etmeleri konusunda cesaretlendirir. Öğrencilere bu değerlendirmenin, kendilerinin gelişimlerini izlemek ve eksikliklerini gidermek amacıyla yapıldığı açıklanır. Bu tür değerlendirmelerin en önemli sınırlılığı yanlılığın varlığıdır. Başlangıçta kendini değerlendirme, öğrencilerin deneyimsizliği nedeniyle yanılgılara neden olabilir. Yine de öğrenciler daha fazla deneyim kazandıkça aldıkları kararlar daha doğru olacaktır. Ölçütleri belirlenmiş, yapılandırılmış öz değerlendirme formları ile değerlendirmeler yapılabileceği gibi teknoloji ve tasarım dersinde proje geliştirme sürecinde açık uçlu sorularla da değerlendirme yapılabilir. Etkinlikler için kullanılacak öz değerlendirme form örnekleri program kılavuzunda verilmiştir. Dereceli Puanlama Anahtarı (Rubric): Öğrencinin gerçekleştirdiği bir çalışmaya ilişkin performansını, belirlenen ölçütler bakımından yetersizden yetkine doğru belirleyen puanlama anahtarıdır. Herhangi bir çalışmanın puanlanması için geliştirilmiş ölçütleri içeren bir araçtır. Amaçlarına Göre Dereceli Puanlama Anahtarı Dereceli puanlama anahtarı “Bütüncül” ve “Analitik” olarak iki grupta incelenebilir. Genel olarak belli bir yetenek, ögelerine ayrılmadan bir bütün olarak puanlanıyorsa bu holistik (bütüncül) puanlama olmaktadır (Haladyna, 1997). Bütüncül dereceli puanlama anahtarı, üründeki veya çalışmadaki nitelikler hakkında genişçe hükümlere dayanmaktadır (Moskal, 2000; 2003). Analitik puanlama anahtarı, belli bir yeteneği ögelere ayırıp her öge için ayrı bir bütüncül anahtar geliştirmekle oluşturulmaktadır. Analitik anahtarın öğrencilerin eksiklerini tanımaları ve düzeltmeleri

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

343

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

açısından faydaları çoktur. Analitik puanlama anahtarları iyi tanımlanmış ve detaylı anahtarlardır (Haladyna, 1997; Moskal, 2000).

Değerlendirme Formlarının Kullanımı Öğretmen, Teknoloji ve Tasarım dersinde öğrencileri “Ölçme ve Değerlendirme” başlığı altında verilen açıklamaları dikkate alarak değerlendirir. Öz değerlendirme, sınıf içinde yapılan etkinlikler sonrasında yapılabileceği gibi öğrencilerin ürüne yönelik yaptıkları çalışmalardan sonra

da yapılabilir. Bu çalışmalar karşılaştıkları güçlükleri,

becerilerdeki üstün yönleri, planlı çalışmadaki eksik yönleri vb. açılardan öğrencinin kendisini değerlendirmesine fırsat verir. Her kuşakta üretime dönük faaliyetler, sınıf içinde anlamlı ve uğraştırıcı etkinliklerle yapıldığı için bu çalışmaların kullanılması önerilir. Öz değerlendirme ile amaç öğrenciye not vermek değil, öğrenciye geri bildirim vererek eksiklilerini gidermelerine katkı sağlamaktır. Grup değerlendirme formları da aynı amaçlarla etkinliğin niteliğine göre kullanılır. Yıl sonu notunun belirlenmesinde öğrencinin 1. dönem “sınıf içi etkinliklerdeki performansı” puanlarının ortalaması, “Düzen” ve “Kurgu” kuşağı ürün dosyası puanları ile toplanır ve üçünün aritmetik ortalaması 1. dönem notu olarak karneye işlenir. 2. dönemde ise, “sınıf içi etkinliklerdeki performansı” puanları ortalaması ile “Yapım kuşağı ürün dosyası puanı” toplanır ve aritmetik ortalaması alınarak 2. dönem notu belirlenir. 1. dönem ve 2. dönem notlarının ortalaması ise yıl sonu notu olarak karneye işlenir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

344

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

Ölçme ve Değerlendirmede Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme yaparken aşağıdaki noktalara dikkat etmeleri daha geçerli ve güvenilir değerlendirme yapmalarına katkı sağlayacaktır: 1. Ölçme ve değerlendirme araçları ve değerlendirme ölçütlerinin programın temel amaçlarına hizmet eder nitelikte olmalarına ve programda kazandırılması hedeflenen becerileri kapsamasına dikkat edilmelidir. 2. Öğretim programında sunulan ölçme ve değerlendirme amaçlı formlar örnek olarak sunulmuştur. Bu formların aynı şekilde kullanılması zorunlu değildir. Formlar ve formlarda yer alan ölçütler, sınıf mevcudu, çevre ve sınıf imkânları, dersin işleniş yöntemi, süre vb. faktörler göz önünde bulundurularak yeniden yapılandırılabilir. Zümre kararı ile kullanılabilir. Form kullanma şartları uygun olmayan durumlarda açık uçlu sorularla da değerlendirme yapılabilir. 3. Öğrencilerin performansına ilişkin değerlendirme sonuçları hakkında öğrencilere değerlendirme sonrasında mümkün olduğunca kısa sürede geri bildirim verilmelidir. 4. Aşağıda örnek olarak verilen genel gözlem formu öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılımlarını değerlendirmek amacıyla kullanılabilir. Verilen gözlem formu her kuşak için kullanılabilir. Ancak öğretmenler isterlerse her kuşağa ilişkin özel ölçütler yazarak gözlem formunu geliştirebilirler. Kılavuzda verilen gözlem formları gözden geçirilerek verilen ölçütler sadeleştirilerek zümre kararı ile kullanılabilir.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

345

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

5. Kılavuzda yer alan gözlem formlarındaki ölçütler etkinliğin yıllık plana göre akışını yansıtmaktadır. Öğrenciler tarafından o etkinlikte gerçekleştirmesi beklenen tutum ve davranışların listesi niteliğindedir. Bunun için etkinlik için ayrılan süre dikkate alındığında gözlenmesi gereken ölçüt haftalık birkaç tane olacaktır. Bu da etkinliğin uyun hızda ilerlemesini ve öğrencinin eksik kaldığı noktaları tespit etmenize imkân verecektir. 6. Öğretmenler

ürün

dosyasını

değerlendirmek

için

yapılmış

olan

dereceli

puanlama

anahtarlarındaki ölçütlerin (nitelikler) sayısını öğretmenler artırarak daha ayrıntılı anahtarlar düzenleyebilirler. Böylece ölçütlerin tanımları daha kısaltılmış olur ve değerlendirmede kolaylık sağlanmış olur.

Ayrıca dereceli puanlama anahtarlarındaki düzeylerin sayısı da 3’ten 4’e

çıkarılabilir böylece daha güvenilir bir değerlendirme yapılmış olur. 7. Öğrencilere etkinlik öncesi değerlendirmeye yönelik bilgi verilmeli, dereceli puanlama anahtarları, gözlem formları sınıf içinde panoya asılmalı veya imkânlar dâhilinde çoğaltılarak öğrencilere verilmelidir. Öğrenciden etkinlik sürecinde ne beklendiği açıklanmalıdır. 8. “İlk Adım” etkinliği için gözlem formu kullanılmayabilir. 9. Aşağıda değerlendirme formları alternatif olarak verilmiştir. Bu formları kullanabilir veya geliştirebilirsiniz.

MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu

346

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

GÖZLEM FORMU /Hayallerim Çizgide Saklı (Alternatif) Bu form, öğrencilerin sınıf içi

“Hayallerim Çizgide Saklı” etkinliğine katılımlarını değerlendirmek amacıyla geliştirilmiştir. Etkinlik

sürecinde öğrencileri aşağıdaki ölçütlere göre gözlemleyerek, her bir ölçüte göre düzeylerine uygun olan puanı ilgili ölçütün altına yazınız. “Çok iyi:3, Orta düzeyde yeterli:2, Hiç yeterli değil:1, Gözlenmedi:0”. Ayrıca yapılan gözlemler sonucunda öğrencilerde gözlemlediğiniz eksiklikler var ise bunları gidermek

Çözüme ulaştıracağı sorunu belirleme, gerekçesiyle açıklama

Çözüm için farklı kaynakları ve dersleri araştırma, konuyu yaşamla ilişkilendirme

Başkalarının görüşlerini dinleme ve dikkate alma

Oluşturduğu çözüme yaratıcı düşünceler ve yorumlar katma

Çözüme ulaşmada karalı olma, çalışmalarını yazarak ve çizerek ifade etme

Yaptığı çalışmanın başkaları tarafından anlaşılır olmasını dikkate alma

Duygu ve düşüncelerini ifade etmede istekli olma

Çalışmasını sergilemede ve çevresiyle paylaşmada istekli olma

Kendini değerlendirmede yanlı yargılardan kaçınma

Ayşe

Ozan

Ali

Emel

100

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Toplam

Değiştirmeye, geliştirmeye, kolaylaştırmaya, yönelik hayallerini listeleme

için gerekli önlemleri alınız.

Öğretmenin yorumu (etkinliğin uygulanış sürecine yönelik) :

347

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

GENEL GÖZLEM FORMU (Alternatif) Bu form, öğrencilerin sınıf içi etkinliklere katılımlarını değerlendirmek amacıyla geliştirilmiştir. Her kuşakta ders işleme sürecinde öğrencileri aşağıdaki ölçütlere göre gözlemleyerek, her bir ölçüte göre düzeylerine uygun olan puanı ilgili ölçütün altına yazınız. “Çok iyi:3, Orta düzeyde yeterli:2, Hiç yeterli değil:1, Gözlenmedi:0”. Ayrıca yapılan gözlemler sonucunda öğrencilerde

Sorumluluklarını zamanında yerine getirme

Planlı ve düzenli çalışma

Çevresinin önerilerini dikkate alma

Çalışmasındaki estetik, görsel ve teknolojik değerleri fark etme

Çalışmaları planlanan sürede tamamlama

Yaşadığı süreci günlüğüne kaydetme

Günlüğüne yazdıklarını paylaşmada istekli olma

Sözlü sunumunu görsel materyallerle destekleme

Çalışma ve sunumunda, bireysel farklılığını ortaya koyma

Ayşe

Ozan

Ali

Emel

100

ÖLÇÜTLER

ÖĞRENCİLER

Toplam

Derse hazırlıklı gelme (Araçgereç araştırma)

gözlemlediğiniz eksiklikler var ise bunları gidermek için gerekli önlemleri alınız.

Öğretmenin yorumu (Öğrencilerin başarı durumlarına yönelik) :

348

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (ANALİTİK) (Birimden Bütüne)

Ölçütler (Nitelikler)

Geliştirilmeli (1)

İyi (2)

Mükemmel (3)

Kullanılacak Biçime Karar verme

Kullanacağı biçim(ler)e karar vermiştir fakat nedenini açıklamamıştır.

Kullanacağı biçim(ler)e karar vermiştir. Seçiminin nedenini yeterince açıklayamamıştır.

Kullanacağı biçim(ler)e karar vermiştir. Seçiminin nedenini açık biçimde ortaya koymuştur.

Kullanılacak Birimin Belirlenmesi

Kullanacağı çoğalabilir birime rast gele karar vermiştir. Kararının nedenini açıklayamamıştır.

Kullanacağı çoğalabilir birime karar vermiş ancak yeterince deneme ve aramalar yapmamıştır. Kararının nedenini tam olarak açıklayamamıştır.

Deneme ve aramalarla kullanacağı çoğalabilir birime karar vermiştir. Kararının nedenini açık biçimde ortaya koymuştur.

Düzen Oluşturma

Biçimleri bir araya getirerek birimler oluşturmuştur. Birleştirme yöntemini uygulamıştır. Temel birimi elde etmemiştir. Temel birim olmaksızın bir düzen oluşturmuştur.

Birleştirme yöntemini araştırmış, fakat birimine göre birleştirme yöntemi kullanmamıştır. Oluşturduğu birimin çoğalabilirliliğini test etmiştir. Birimlerini tekrarlayıp düzene ulaşmıştır.

Birleştirme yöntemini araştırmış, birimine en uygun birleştirme yöntemini uygulamıştır. Oluşturduğu birimin çoğalabilirliğini test etmiştir. Birimlerini tekrarlayıp düzene ulaşmıştır.

Özgünlük

Oluşturduğu düzen özgün değildir. Düzende tekrar, ahenk, bütünlük ve estetik değerler yeterince gözlenmiyor.

Oluşturduğu düzende başkalarının çalışmalarının etkisi açıkça gözleniyor. Düzende tekrar, ahenk, bütünlük ve estetik değerlerinin varlığında bazı eksiklikler vardır.

Oluşturduğu düzen diğerlerinin çalışmalarından farklı ve özgündür. Düzende tekrar, ahenk, bütünlük ve estetik vardır.

Düzeni Değerlendirme

Etkinlik sürecinde yaşadıklarını kendini değerlendirerek eksik yönlerini ve yeterli yönlerini ifade etmiştir.

Birimden düzene ulaşma süreciyle ilgili günlük yazmaya yönelik bir günlük yazma teşebbüsünde bulunmuş fakat uygun değil.

Birimden düzene ulaşma süreciyle ilgili günlük yazmıştır. Fakat düzeni oluşturma sürecini tam olarak tanıtmamıştır.

Birimden düzene ulaşmada yaşadıklarını, duygularını, düşüncelerini detaylı olarak günlüğüne yazmıştır. Düzeni oluşturma sürecini tanıtmıştır.

Düzeni Oluştururken Yaptıklarını ve Yaşadıklarını Günlüğü ile Paylaşma En yüksel puan: 18

349

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (ANALİTİK) (Birimden Bütüne) Nitelikler/ Ölçütler Kullanılacak Biçimlerin Belirlenmesi

Birimi Belirleme ve Düzen Oluşturma

Geliştirilmeli (1)

Orta (2)

İyi (3)

Çok iyi (4)

Geometrik biçimleri listelemiş.

Geometrik biçimleri listelemiş, arama ve denemeler yaparak değişkenliği olan ve olmayan şekillerin farkına varmıştır.

Geometrik biçimleri listelemiş, arama ve denemeler yaparak değişkenliği olan ve olmayan şekillerin farkına vararak kullanacağı şekle (kare, daire) karar vermiştir.

Geometrik biçimleri listelemiş, denemeler sonucunda değişkenliği olan ve olmayan biçimleri ayırt ederek kullanacağı biçim / biçimleri belirlemiştir. Seçimin nedenini açık biçimde ortaya koymuştur.

Biçim / biçimleri bir araya getirerek birim oluşturmak için denemeler yapmıştır.

Birimle ilgili denemeler yaparak temel birimini oluşturmuştur. Bu süreçteki duygu ve düşüncelerini günlüğüne yazmıştır.

Denemeler sonucunda temel birimine karar vermiş ve bu süreçteki duygu ve düşüncelerini günlüğüne yazmıştır. Temel birimini çoğaltma çalışmaları yapmıştır.

Çoğalabilir bir birim elde etmiştir. Oluşturacağı düzene ilişkin uygun birleştirme yöntemine karar vermiş ve gerekçesini günlüğüne açıklamıştır. Belirlediği birim tekrarlarından bir düzen oluşturmuştur. Düzenine bireysel farklılığını yansıtmıştır. Oluşturduğu düzende ortaya çıkan estetik, görsel ve teknolojik değerlerin farkına varmış, bunları açık bir şekilde günlüğüne kaydetmiştir. Eksik yönlerini ifade etmiş, çevresinin görüşlerini dikkate almıştır. Düzen oluşturmada yaşadıklarını paylaşmada isteklidir. Düzen oluşturma sürecini tanıtmış. Tanıtımda kullandığı yöntem ve materyaller süreci yansıtır niteliktedir. Tanıtım çeşitli materyallerle zenginleştirilmiştir.

Düzeni Değerlendirme

Oluşturduğu düzende bireysel farklılığını yansıtmıştır.

Oluşturduğu düzene bireysel farklılığını yansıtmıştır. Düzende ortaya çıkan teknolojik değerleri günlüğüne yazmıştır.

Oluşturduğu düzende bireysel farklılığını yansıtmış, düzende ortaya çıkan estetik, görsel ve teknolojik değerlerin farkına vararak kendini değerlendirmiştir. Eksik yönlerini ifade etmiştir.

Düzeni Tanıtma ve Paylaşma Süreci

Birimden düzene ulaşmada yaşadıklarını, duygularını, düşüncelerini arkadaşlarına anlatmada isteklidir.

Birimden düzene ulaşmada yaşadıklarını, duygularını, düşüncelerini arkadaşları ile paylaşmış ve düzen oluşturma sürecini tanıtmıştır.

Oluşturduğu düzende bireysel farklılığını yansıtmış, düzende ortaya çıkan estetik görsel ve teknolojik değerlerin farkına vararak kendini değerlendirmiştir. Eksik yönlerini ifade etmiştir.

Hazırlayan: Kezban Genç (Teknoloji ve Tasarım Öğretmeni)

350

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

Dereceli Puanlama Anahtarının Kullanımına Yönelik Uygulama Örneği Kuşağa yönelik etkinlik(lerin) bitiminde öğrencilerin teslim ettikleri ürün dosyasında; tuttukları tasarım günlüğü, öz değerlendirme örneği, ortaya çıkan çalışma (ürün) ve paylaşmak istediği ancak tasarım günlüğüne aktaramadığı diğer kanıtlar yer alacaktır. Öğrencilerin ürün dosyaları dereceli puanlama anahtarına göre puanlanırken her öğrencinin “niteliklerden /ölçütlerden” aldıkları puanları aşağıdaki gibi bir listede toplayarak tek bir listede gösterilebilir. Bu listede öğrencinin dereceli puanlama anahtarındaki niteliklere göre aldığı puanların dağılımını görebilir ve toplam notunu yüzlük sisteme çevirebilirsiniz. Örneğin; Ayşe’nin teslim ettiği ürün dosyasını puanlarken yukarıda verilen dereceli puanlama anahtarı kullanılacaksa, Ayşe’nin çalışmaları altı başlıktaki ölçütlere göre değerlendirilecektir. “Kullanılacak Biçime Karar Verme” ölçütünün derecesi tasarım günlüğünde paylaştığı sürece bakılarak “Kullanacağı biçim(ler)e karar vermiştir. Seçiminin nedenini açık biçimde ortaya koymuştur.” Olarak tespit edilmişse bunun karşılığı 3 puan verilir ve çizelgeye işlenir. Diğer ölçütler benzer yöntemle ürün dosyasına bakılarak sorgulanır ve puanlanır. Sonuçta Ayşe’nin aldığı toplam 14 puan elde edilir. Yukarıdaki dereceli puanlama anahtarından bir öğrencinin alabileceği en yüksek puan 18 (6x3=18)’dir. Ayşe 14 puan almış ise yüzde olarak bunun karşılığı 78 olur.

351

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASINI DERECELİ PUANLAMA ANAHTARINA GÖRE DEĞERLENDİRME ÇİZELGESİ

“Geliştirilmeli (1), İyi (2), Mükemmel (3)”

Düzen Oluşturma

Özgünlük

Düzeni Oluştururken Yaptıklarını ve Yaşadıklarını Günlüğü ile Paylaşma

Toplam

Puan

Ayşe

Ozan

Ölçütler

Öğrenci Adı ve Soyadı Numarası

Düzeni Değerlendirme

Kullanılacak Birimin Belirlenmesi

:7 : Düzen : Birimden Bütüne

Kullanılacak Biçime Karar verme

Sınıf Kuşağın Adı Etkinliğin Adı

Emel Ali

352

Ekler

“Teknoloji ve Tasarım Dersinin Uygulanışına Yönelik Açıklamalar”

ETKİNLİKLER İÇİN AYRILACAK SÜRELER SINIFLAR

KUŞAKLAR “İlk Adım”



“Düzen Oluşturalım”



“Düşünelim Çözelim”



“Hayallerim Çizgide Saklı”



“Bulunan Eşyaları Sahiplerine Ulaştıralım”



“Tasarımımı Üretiyorum”

Düzen



“Birimden Bütüne”

Kurgu



“Hayallerimdeki Değişim ve Gelişim”

Yapım



“Üretiyorum”

Düzen



“Bütünde Farklılık”

Kurgu



“Düşüncelerimizi Nasıl Koruyalım?”

Yapım



“Nasıl Tanıtalım?”

Kurgu

Yapım

7. SINIF

8. SINIF

NOT:

1. 2. 3.

SÜRE (DERS SAATİ)



Düzen

6. SINIF

ETKİNLİKLER

Bu tabloda verilen süreler tavsiye niteliğindedir. Öğretmen okulun, çevrenin özellikleri ve diğer etkenleri dikkate alarak etkinlik için ayrılan süreleri planlayabilir. Yıllık planlar, programda verilen tablolardaki kazanımlar etkinlik için ayrılan sürelere yayılarak planlanır. “Düzen” ve “Kurgu” kuşağı etkinlikleri 1. dönem, “Yapım” kuşağı etkinlikleri 2. dönem için planlanır. Zümre öğretmenlerince “Bulunan Eşyaları Sahiplerine Ulaştıralım” etkinliği yerine farklı bir sorun ve ihtiyacın tanımlandığı ve tasarım sürecinin grup olarak yaşatıldığı farklı bir etkinlik planlanabilir

4. Program kılavuzunda verilen etkinlikler günlük plan olarak kullanılabilir. Ancak öğretmen, kılavuzda verilen etkinliklerin dışında uygulayacağı bütün etkinlikler için ayrıca günlük plan hazırlar.

353

Ekler

“Kaynakça”

KAYNAKÇA AİRASİAN, P.W, Classroom assessment (second edition), McGraw – Hill, Inc.: NY. GOODRİCH, A. H. Understanding rubrics, 1994. BACANLI, H., Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2000. BOYDAK, A., Beyin Yarım Kürelerinin Gizemi, Beyaz Yayınları, İstanbul,2004. BOYDAK, A., Öğrenme Stilleri, Beyaz Yayınları, İstanbul, 2003. GÖKAYDIN, N., Temel Sanat Eğitimi, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2002. GÖKAYDIN, N., Eğitimde Tasarım ve Görsel Algı, Sedir Yayınevi, Ankara 1990. ELÇİ, Ş., İnovasyon Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı, Ankara, 2006. HALADYNA, T.M., Writing test items to evaluate higher order thinking. Allyn and Bacon Boston, 1997. KUBİSZYN, T. ve Borich, G., Educational testing and measurement: classroom application and practice, John Wiley & Sons, Inc., USA, 2003. MOSKAL, B. M., Scoring rubric: what, when and how?, Pratical Assessment, 2000 ÖZÇELİK, D.A., Ölçme ve Değerlendirme, ÖSYM Yayınları (3. Basım), Ankara, 1998. Research & Evaluation. http://ericae.net/pare/getvn.asp?v=7&n=3. SELÇUK, Z., Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2003. ŞAHİNEL, M., Etkin Öğrenme, PagemA Yayıncılık, Ankara, 2003. TÜRK DİL KURUMU, Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2005. TÜRK DİL KURUMU, Yazım Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2006. http://learnweb.harvard.edu/alps/thinking/docs/rubricar.htm. YILDIRIM, C., Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, ÖSYM Yayınları (4.Basım), Ankara,1999.

354

Ekler

“Kaynakça”

CELLEK,T., http://www.netyorum/sayı/125/20030313–05.htm, 2003. Teknoloji Yönetim Derneği, Eski Köye Yeni Âdet, http://www.projeekin.org, 2006. ESİNOĞLU,B., Buruşuk Gömleğin Hikâyesi, http://www.ekometre.com/getarticle.asp?article_id=805&author_id=3. WEB ADRESLERİ: Amerika Birleşik Devletleri Patent Kurumu, http://www.uspto.gov/ Avrupa Patent Ofisi, (EPO).http://www.wipo.int/portal/index.html.en Avrasya Patent Ofisi.http://www.eapo.org/index_eng.html Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı, ( WIPO).http://www.wipo.int/portal/index.html.en Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme Başkanlığı, http//www.kosgeb.gov.tr Türk Patent Enstitüsü, http://www.turkpatent.gov.tr Türkiye Bilimsel Araştırmalar Kurumu, http//www.tubitak.gov.tr Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, http//www.tobb.org.tr Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı, http://www.ttgv.gov.tr

355