GOLWG CYF GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF GOLWG CYF Cyfrol 27 . Rhif 26 . Mawrth 12 . 2015 100%MAG -0.40BWR 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
Llyfr Super Furry Animals I ben y mynydd
Cofio
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
Osi
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
Yn barchus bechadurus
Patrobas – roc gwerin o Ben Llŷn
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
CADAIR EISTEDDFOD 1921 NôL YN Y DRE
HYDERUS O AGOR YR ACADEMI HWYLIO
Tudur yn trafod PECHU, COMEDI A CANSER
sylw i Bwllheli
cerdd goffa i John Bwlchllan, John Rowlands GOLWG CYF a Merêd 100%MAG -0.40BWR
Marwnad cyfoes i dri o gewri diwylliant Cymru – yr hanesydd John Davies Bwlchllan, yr athronydd a’r cerddor Meredydd Evans a’r llenor John Rowlands
I ben y
mynydd g a n L lŶ r G w y n L e w is
Weithiau mi fydda’ i’n hoff o ddringo mynydd, a dychmygu gallu gweld llun o Gymru i gyd yn union fel mae hi ar fap: yn trio llusgo’i siôl o afael Clawdd Offa. Ac rydan ni’n ddigon bach na fyddai hyn tu hwnt i amgyffred. Does yma ddim cefnfor o baith na thraffordd o ynysoedd chwaith, yn mynnu mai clytwaith o daleithiau ydym a dim mwy na hynny. Mae’n dda gen i feddwl, wedyn, efo’m llygad barcud y galla’ i enwi llefydd fel gosod pinnau, a’u cynnull ynghyd yn fy meddwl: Dolydd, Bwlchllan, Cwm Ystwyth, Dôl Bebin, Treorci, Cwmorthin, a Grangetown – neu Drelluest – wrth fy nhraed. Ac fel ffaglau’n cael eu tanio hyd gopaon y wlad gwelaf y Consti a’r Cymoedd yn fflachio’n ôl arnaf, ac Eryri’n y pellter, a meddalwch Môn yn toddi i’r môr.
Ac mae’n braf gen i ddychmygu mai dyna wnaethon nhw yn llygad eu meddwl hefyd, os nad â’u cyrff: crynhoi a chynnull Cymru oll yn eu cof, ei phwyso a’i mesur mewn cloriannau gofalus, a’i gosod i falansio ar echel finiog eu deall. Fe welson nhw ymhell, a gweld bod rhaid wrth bellter ac wrth ehangder i ddychmygu gwlad: yn Ewrop ac yn America, casglu’r had cyn ei wasgaru fel lludw o ben eu copaon. A dyna ddallt nad mynydd fy mynydd innau, ac na alla’ i weld yma ond cip o goed dros ael rhyw fryn, a thamaid o lein drên, a golau’r dydd fel nhwythau’n tyfu’n hen, finnau wedi gweld y cyfan fel trwy ddrych. Daw’r cymylau i rolio, nid fel môr goleuni, ond fel môr o nosweithiau i guddio’r caeau, a sŵn cŵn, eco drylliau a llosgi llyfrau yn Mosul, ninnau’n weddillion yma’n gofidio na ddaw neb yn eu lle: y gwŷr na welwn mo’u gwell na’u tebyg i lenwi’u sgidiau yn diflannu i’r nos. Ond gad i mi dy gymell, gyfaill. Dos efo’r bore i ben y mynydd, a dwed be weli. Ai rhai yn codi o’r newydd, yn cydio’n y golau, yn torri llwybrau eraill i’r hen gopaon, yn hel y dydd o’r dalar i’w costreli, a bwriad ac asbri a deall yn eu golygon?
cynnwys mawrth 12 . 2015
Newid er gwell?
M
ae arolygon barn yn rhagweld newid gwleidyddol sylfaenol yng Nghymru yn yr etholiadau nesaf. Yn yr etholiad cyffredinol ym mis Mai eleni, mae disgwyl i bobol Cymru ethol mwy o ferched nag erioed o’r blaen. Ar sail ymchwil Cymdeithas Newid Etholiadol Cymru, mae disgwyl i 11 o ferched gael eu hethol i San Steffan. Er bod 40 o Aelodau Seneddol gan Gymru, dyma’r ffigwr uchaf erioed ac mae’n fwy na’r wyth presennol. Mae’n digwydd yn rhannol am fod cynifer o Aelodau Seneddol gwrywaidd yn ymddeol eleni a’r pleidiau wedi dewis merched i sefyll yn eu lle. Ac mae’n bosib y bydd hanes yn cael ei greu petai etholwyr Dwyfor Meirionnydd yn ethol yr Aelod Seneddol benywaidd cyntaf ar ran Plaid Cymru. Mae’r dyfalu yn amlwg yn destun difyrrwch a chynnwrf i’r rhai sy’n cael modd i fyw ar ystadegau ac arolygon barn ac etholiadau gwleidyddol. Yn ôl yr adroddiad, mae gan Lafur 14 o ymgeiswyr benywaidd, y Democratiaid Rhyddfrydol 13, y Ceidwadwyr 12 a Phlaid Cymru 9. Mae gan y Gwyrddion wyth ymgeisydd benywaidd ac UKIP chwech.
Ar hyn o bryd does dim disgwyl i’r un o’r pleidiau llai ennill seddi yng Nghymru yn yr etholiad cyffredinol felly digon tebyg fydd y lliwiau gwleidyddol yno. Ond gwahanol iawn yw’r darlun ar gyfer etholiad y Cynulliad lle mae disgwyl y bydd lle i chwe phlaid ar ôl yr etholiad yn 2016. Pôl piniwn YouGov, ITV a Chanolfan Llywodraethiant Cymru sy’n awgrymu mai Llafur fyddai’n plaid fwyaf yn y Cynulliad - ond heb ddigon am fwyafrif - gyda UKIP a’r Gwyrddion yn ennill eu seddau cyntaf erioed. Yn ôl yr amcangyfrif, byddai gan Lafur 29 sedd, y Ceidwadwyr â 13, Plaid Cymru ag 11, UKIP yn ennill 5, a’r Democratiaid Rhyddfrydol a’r Gwyrddion un yr un. Arweinydd y Democratiaid Rhyddfrydol Kirsty Williams fyddai’r unig un o’i phlaid i gadw’i sedd, ym Mrycheiniog a Maesyfed. Wrth i gynadleddau’r gwanwyn ddod i ben yng Nghymru, mae’r etholiad cyffredinol yn agosáu gyda’i holl ddadlau gwleidyddol. Ond erbyn i’r Cynulliad baratoi at yr etholiad ymhen blwyddyn, bydd yr arolygon i gyd yn ddŵr dan bont gan y bydd newidiadau mawr eisoes ar y gweill a’r olwyn fawr yn dal i droi.
AR Y CLAWR 2 I ben y mynydd – cerdd goffa i John Bwlchllan, John Rowlands a Merêd 4 Cofio Osi 14 Cadair Pwllheli yn troi am adre 18 Yn barchus bechadurus – Tudur yn trafod pechu, comedi a chanser 28 Llyfr Super Furry Animals Patrobas – roc gwerin o Ben Llŷn 30 Hyderus o agor yr Academi Hwylio
6
STRAEON ERAILL
12
10 DARN BARN Colli cyfle i adrodd yr hanes? 13 Adfer ieithoedd sydd ar ddiflannu 15-17 HYSTORI – Prifardd Pwllheli’n canmol Dw i’n caru Pwllheli – pobol ifanc yn dweud eu profiad am y dre’ 22 Hanes y milwr anorchfygol 24 Colli er mwyn ennill – gwaith newydd Iwan Bala
20
BOB WYTHNOS 8 Yr Wythnos – pigion newyddion golwg360 Bwrlwm y Bae Llun newyddion yr Wythnos 9 Byd y blogiau
22
9 Cartŵn Cen Williams 10
Llythyrau
12 Portread – Trefor Lloyd Hughes 20 20-1 – Andrea Edwards 21-22
Blwch Post 4 Llanbedr Pont Steffan Ceredigion SA48 7LX Ffôn 01570 423 529 Ffacs 01570 423 538 e-bost ymholiadau@golwg.com safwe www.golwg360.com Golygydd Gyfarwyddwr Dylan Iorwerth Cyfarwyddwr Busnes Enid Jones
Cyhoeddir Golwg gan Golwg Cyf gyda chymorth ariannol gan Gyngor Llyfrau Cymru. Nid yw ein noddwyr o angenrheidrwydd yn cytuno gyda’r farn yn y cylchgrawn. Cofrestrwyd yn y Swyddfa Bost fel papur newydd. Argraffwyd gan Argraffwyr Cambrian
26 Y
Cysylltiadau Golygydd Siân Sutton Dirprwy Olygydd Barry Thomas Gohebydd Celfyddydau Non Tudur Gohebydd y Cynulliad Gareth Pennant Gohebydd Cyffredinol Siân Williams Dylunio Dyfan Williams Swyddog Hysbysebion Heledd Evans Swyddog Marchnata Lowri Steffan Swyddog Cyllid Rhiannon Lloyd Williams Swyddog Gweinyddol Wendy Griffiths Swyddog Tanysgrifiadau Mair Jones
Gwaith
28 30
Calendr
28 Y
Babell Roc Patrobas – roc gwerin o
Ben Llŷn
Colofnau
8 Dylan Iorwerth 10 Cris Dafis 26 Manon Steffan Ros 27 Ar y bocs – Dylan Wyn Williams Jac Codi Baw 30 Phil Stead 31 Aled Samuel
Chwaraeon 30 ‘Hyderus’ o agor yr Academi Hwylio cyn yr haf Llun Clawr: Tudur Owen Ffotograffydd: Alan Dop