Cyfrol 28 . Rhif 46 . Gorffennaf 28 . 2016
“Does gen i’r un gân am Huw Ffasiwn” Hywel Pitts yn codi’r hwyl
Geid Golwg i’r Fenni a’r cyffiniau Cofio JO Roberts a’i “ddiwrnod ardderchog o waith”
Blogio am bling GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
Y Benfelen
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
yn y Brifwyl
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
Elin Fflur yn edrych tua’r dyfodol
cynnwys gorffennaf 28 . 2016
AR Y CLAWR
B
O law i law
ydd Cymru’n newid yn y ddwy flynedd nesaf, fel yn union y bydd y Deyrnas Unedig ac Ewrop.” Geiriau Cwnsler Cyffredinol newydd Cymru wrth ragweld dyfodol o newid mawr dros y pump i ddeg mlynedd nesaf. Mae’n gyfnod o ansicrwydd, anrhefn ac argyfwng yn y byd gwleidyddol ar hyn o bryd wrth i’r pleidiau addasu a cheisio rhoi cynlluniau yn eu lle i ddelio ag effaith y bleidlais i adael yr Undeb Ewropeaidd. Arwydd o’r ansicrwydd economaidd yw penderfyniad Llywodraeth Cymru i beidio cyflwyno cais i gynnal Gemau’r Gymanwlad ymhen deng mlynedd er bod hwnnw’n cael ei feirniadu a’i herio gan y gwrthbleidiau wrth i Golwg fynd i’r wasg. Ond am y tro mae un o brif ddigwyddiadau’r calendr Cymraeg ar fin agor yn y Fenni. Mae cynnal yr Eisteddfod Genedlaethol yn Sir Fynwy yn gyfle i bobol leol ail gydio yn eu gwreiddiau Cymreig er bod Prif Weithredwr yn cydnabod yn Golwg heddiw ei bod wedi bod yn fwy o her codi’r arian angenrheidiol i gynnal y brifwyl. Yn ystod yr wythnos o ddathlu’r iaith a’r diwylliant unigryw, fe fydd cyrff a chymdeithasau yn cynnal eu cyfarfodydd a thrafodaethau blynyddol ac yn atgyfnerthu eu negeseuon a’u hegni at flwyddyn
newydd o weithio dros y Gymraeg. Ac yn Golwg heddiw mae’r gweinidog sydd bellach â chyfrifoldeb am y Gymraeg, Alun Davies, yn datgelu ei fod yn mynd i gynnal ‘sgwrs genedlaethol’ i drafod dyfodol yr iaith. Ar ôl i’r llywodraeth gyhoeddi maniffesto oedd yn sôn am greu miliwn o siaradwyr Cymraeg, mae’n apelio am drafodaeth a syniadau sut i gyrraedd y nod hwnnw. Fe fu maes y brifwyl yn gyfle dros y blynyddoedd i bobol drafod syniadau a phroblemau ac i dynnu sylw at ymgyrchoedd penodol. Mae llawer o gynlluniau ac awgrymiadau eisoes wedi codi wrth drafod dyfodol y Gymraeg. Mae sawl un wedi cydnabod ei bod yn bryd troi oddi wrth yr ymgyrchu dros hawliau ieithyddol ac at y gwaith ymarferol o ddefnyddio’r iaith yn hyderus ar bob achlysur ac ymhob maes. Ond mae’r ddadl yr wythnos hon am yr hawl i gael gwasanaeth yn y Gymraeg gan feddygfeydd yn codi amheuon am werth yr ymchwil a’r adroddiadau sy’n cynnig tystiolaeth nad yw’n hawdd i siaradwyr Cymraeg fynnu’r hawliau a’r parch at eu mamiaith. Mae’n bwysig nad siop siarad yn unig fydd y ‘sgwrs’ newydd sydd ar fin dechrau ar y Gymraeg. Yn ôl yr ystadegau mae’n hwyr iawn yn y dydd ar y Gymraeg a’i bod yn hen bryd gweithredu er mwyn sicrhau ei bod yn cael ei throsglwyddo i’r genhedlaeth nesaf.
Blwch Post 4 Llanbedr Pont Steffan Ceredigion SA48 7LX Ffôn 01570 423 529 Ffacs 01570 423 538 e-bost ymholiadau@golwg.com safwe www.golwg360.cymru Golygydd Gyfarwyddwr Dylan Iorwerth Cyfarwyddwr Busnes Enid Jones
STRAEON ERAILL
12
Golygydd Siân Sutton Dirprwy Olygydd Barry Thomas Gohebydd Celfyddydau Non Tudur, Bethan Gwanas Gohebydd y Cynulliad Gareth Hughes Gohebydd Cyffredinol Siân Williams Dylunio Dyfan Williams Swyddog Hysbysebion Heledd Evans Swyddog Cyllid Rhiannon Lloyd Williams Swyddog Gweinyddol Wendy Griffiths Swyddog Tanysgrifiadau Mair Jones
11 Troi cefn ar Ewrop 14 Aberfan: cymuned yn cofio trychineb 17 Y Gymraeg yn Y Fenni 22 Atgofion am Langrannog 24 “Uchafbwynt” gyrfa gemydd Sir Fynwy 25 Barddas yn dathlu’r deugain
BOB WYTHNOS 8 Yr Wythnos
16
– pigion newyddion golwg360 Bwrlwm y Bae Llun newyddion yr Wythnos 9 Byd y blogiau
18
9 Cartŵn Cen Williams 10 Llythyrau
Portread 12 Frank Olding 18 20-1 – Mumph 19-20 Gwaith
Y Babell Roc 26 Gwely plu Elin Fflur
26
Cysylltiadau
Cyhoeddir Golwg gan Golwg Cyf gyda chymorth ariannol gan Gyngor Llyfrau Cymru. Nid yw ein noddwyr o angenrheidrwydd yn cytuno gyda’r farn yn y cylchgrawn. Cofrestrwyd yn y Swyddfa Bost fel papur newydd. Argraffwyd gan Argraffwyr Cambrian
4
10 Cofio JO Roberts a’i “ddiwrnod ardderchog o waith” 13 Geid Golwg i’r Fenni a’r cyffiniau 16 Blogio am bling 20 “Does gen i’r un gân am Huw Ffasiwn” – Hywel Pitts yn codi’r hwyl 26 Y Benfelen yn y Brifwyl – Elin Fflur yn edrych tua’r dyfodol
30
28 Y
Calendr
Colofnau 8 Dylan Iorwerth 10 Cris Dafis 28 Manon Steffan Ros Jac Codi Baw 29 Ar y soffa – Huw Onllwyn 30 Phil Stead 31 Aled Samuel
Chwaraeon 30 Mynd am yr Aur yn Rio
Llun Clawr: Elin Fflur Ffotograffydd: Mission Photographic