Cyfrol 29 . Rhif 11 . Tachwedd 10 . 2016
Amddiffyn cerdd dant ‘crefft y werin’ – Nia Roberts
Codi trethi uwch ar ail gartrefi?
“Angerdd mwyaf” Meinir Gwilym
a’I halbym newydd
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR GOLWG CYF 100%MAG -0.40BWR
di’r o f y g At a’r n a j p Sle -deis... p-a WGOLWG CYF o actio GOLWG CYF r
he g 100%MAG 100%MAG -0.40BWR a’r-0.40BWR mrae GOLWG CYF GOLWG CYF au Cy n o c i e -0.40BWR 100%MAG 100%MAG -0.40BWR
Gatland “wedi gadael y tîm yn y Caca!”
anrhegion? dyma’r ateb
Marchnadaoedd a Ffeiriau Nadolig
FFAIR GREFFTAU’R
NA DOL IG
Oriel Ynys Môn 12/11/2016 - 31/12/2016 Ar agor yn ddyddiol - 10.30 - 5.00 Mynediad am ddim
Rhosmeirch, Llangefni, Ynys Môn, LL77 7TQ 01248 724444 orielynysmon@ynysmon.gov.uk www.orielynysmon.info
Gwener
cynnwys tachwedd 10 . 2016
7
W
rth agosau at Sul y Cofio mae’r ddadl am wisgo’r pabi coch neu wyn wedi codi unwaith eto. Ers y Rhyfel Mawr ganrif yn ôl, mae’n arfer gwisgo’r blodyn symbolaidd er cof am y milwyr fu farw yn bennaf yn ystod y ddau ryfel byd ond hefyd i godi arian i gynorthwyo cyn-filwyr a’u teuluoedd i fyw gyda’r golled ac effaith rhyfel. Ond fel y mae Cris Dafis yn ei golofn heddiw yn crybwyll, mae’r ffaith mai cofio milwyr Prydeinig y mae’r ymgyrch flynyddol, heb gyfeirio at filwyr o wledydd eraill, yn ei hun yn weithred wleidyddol. Mae’r profiad o weithio ar raglen radio yn ymwneud â phrofiadau’r Cymry yn y Rhyfel Byd Cyntaf – ar faes y gad ac ar yr aelwydydd –wedi dod â’r hanesion yn fyw iawn. Ond mae hefyd yn tynnu sylw at y ffaith, nad oedd y rhyfel hwn yn frwydr a ddaeth â diwedd ar bob rhyfel yn ôl yr addewid ar y pryd. Cafodd cenhedlaeth o bobol eu magu yng nghysgod y ddau Rhyfel Byd heb i luoedd arfog Prydain gael eu galw i fod yn rhan o frwydr tan i’r Llynges gael ei hanfon i amddiffyn ynysoedd y Falklands ym Môr Iwerydd yn y 1980au. Ers hynny mae natur rhyfela wedi newid a datblygu a dod yn nes at bob aelwyd drwy’r teledu a’r cyfryngau – byw’r profiad drwy’r lluniau ond teimlo dim. Ond yr un yw’r golled pan fo pobol ifanc, llawer yn blant yn eu harddegau, yn cael eu denu i’r lluoedd ac i faes y gad heddiw fel yr oedd ganrif yn ôl
AR Y CLAWR 4 5 18 22 26
ac ymhob rhyfel arall. Dylai Tachwedd 11 fod yn gyfle hefyd i gofio’r rhai a fentrodd eu bywydau dros eraill mewn gwledydd ar draws y byd, y teuluoedd a fu’n byw gyda’r galar a’r rhai a ddychwelodd wedi’u creithio am byth gan eu profiadau. A chanrif ers y Rhyfel Mawr, tybed a yw hi’n bryd trafod wir natur y cofio blynyddol ac am ba hyd y dylai barhau?
CERDD ER COF
Eleni wrth i Lundain gofio fe fydd cerdd Gymraeg gan Fardd Cenedlaeathol Cymru i’w gweld yn goleuo twr Big Ben yn San Steffan. “I mi fel Cymro Llundain, mae’r ffaith fod y Gymraeg am gael ei gweld mewn llythrennau breision ar un o adeiladau mwyaf sumbolaidd y ddinas yn wirioneddol gyffrous,” meddai Ifor ap Glyn. “Dw i’n teimlo hefyd fod cynnwys y Gymraeg yn y digwyddiad Llundeinig hwn yn gydnabyddiaeth i’r miliynau ohonom sy’n byw o fewn gwledydd Prydain nad yw’r Saesneg yn iaith gyntaf gennym.”
Amddiffyn cerdd dant - Nia Roberts Codi trethi uwch ar ail gartrefi? Atgyfodi’r Slepjan a’r Wp-a-deis! “Angerdd mwyaf” Meinir Gwilym a’i halbym newydd Gatland “wedi gadael y tîm yn y caca!”
STRAEON ERAILL 6 Yr un hen gwestiwn… a’r un hen dim-ateb 7 Diwedd cyfnod i’r Pantomeim Cymraeg 10 Cymru a chaethwasiaeth – hanes “dan y carped” 13 Cyrsiau digidol yn denu’r dysgwyr 14 Arlunydd yn Yr Eidal 15 Ffasiwn Felicity Haf 20 Ail fyw chwedl Nant Gwrtheyrn 21 Tri ar y tro – Tra bo Dau gan Ifor ap Glyn
12 16
Darn o’r gerdd ‘Terasau’ ‘Heno, mae’r cerrig yn wyn fel esgyrn a heulwen yr hwyr yn naddu’r enwau’n berffaith, yn bwrw cysgodion hir. Ddaw neb i darfu ar ango’r cymdogion, dim ond ambell ddieithryn, o’r dyfodol nas cawsant, yn craffu’n ddi-ddeall ar Braille yr enwau, am fod y drysau i gyd ar glo.
BOB WYTHNOS 8 Yr Wythnos
18
– pigion newyddion golwg360 Bwrlwm y Bae 9 Llun newyddion yr Wythnos Byd y blogiau 9
Cartŵn
11
Llythyrau
12
Portread
16
20-1
17
Gwaith
Cen Williams
o Nici Beech Euron Griffith
Y Babell Roc 22 Meinir Gwilym 24 Y
Calendr
Colofnau Blwch Post 4 Llanbedr Pont Steffan Ceredigion SA48 7LX Ffôn 01570 423 529 Ffacs 01570 423 538 e-bost ymholiadau@golwg.com safwe www.golwg360.cymru Golygydd Gyfarwyddwr Dylan Iorwerth Cyfarwyddwr Busnes Enid Jones
Cysylltiadau Golygydd Siân Sutton Dirprwy Olygydd Barry Thomas Gohebydd Celfyddydau Non Tudur Gohebydd y Cynulliad Mared Ifan Gohebydd Cyffredinol Siân Williams Dylunio Dyfan Williams Swyddog Cyllid Rhiannon Lloyd Williams Swyddog Gweinyddol Wendy Griffiths Swyddog Tanysgrifiadau Mair Jones
Cyhoeddir Golwg gan Golwg Cyf gyda chymorth ariannol gan Gyngor Llyfrau Cymru. Nid yw ein noddwyr o angenrheidrwydd yn cytuno gyda’r farn yn y cylchgrawn. Cofrestrwyd yn y Swyddfa Bost fel papur newydd. Argraffwyd gan Argraffwyr Cambrian
22
8 Dylan Iorwerth 10 Cris Dafis Gwilym Owen 24 Manon Steffan Ros 25 Ar y soffa – Huw Onllwyn 26 Phil Stead 27 Aled Samuel
Chwaraeon
26
26 Post Mortem Cymru v Awstralia a thîm Alun Wyn Bevan i herio’r Ariannin
Llun Clawr: Meinir Gwilym