Cyfrol 26 . Rhif 26 . Mawrth 13 . 2014
Gwyneth Glyn yn bwrw’i hofnau gwerin
Cofio streic y glowyr Hir oes i hip-hop Cymraeg Ceisio denu pencadlys S4C Amddiffyn MBE Efa £1.50
cy m r u
o r i e l au
LLyfrgeLL genedLaethoL Cymru the nationaL Library of WaLes
60: LLuniau gan marian deLyth 12 Ebrill - 14 Mehefin 2014 o’r lluniau cynharaf a dynnwyd ganddi yn blentyn ym 1964 i’r gwaith diweddar, mae’r arddangosfa hon yn dathlu oes o ymroddiad i ffotograffiaeth. post@llgc.org.uk
01970 632800
Howard Coles Penelope Timmis Lisa Eurgain Taylor Elizabeth Price
Arddangosfa Newydd Agoriad 30.03.14
2:00pm
Arddangosfa ar agor hyd at 11.05.14
Oriel Plas Glyn y Weddw . Llanbedrog . Pwllheli
01758740763 . www.oriel.org.uk . enquiry@oriel.org.uk
Dathlu Celf Ynys Môn
manylion mewnol
22 Chwefror – 7 Medi 2014 Ar Agor yn Ddyddiol 10.30yb – 5.00yh
manylion mewnol Mynediad am Ddim
8 Chwefror – 6 Ebrill 2014, Oriel 3 Oriel 1 a 2: Jerwood Makers Open Canolfan Grefft Rhuthun Orielau / Tyˆ Bwyta / Siop / Gweithdai Canolfan Grefft Rhuthun, Y Ganolfan i’r Celfyddydau Cymhwysol, Heol y Parc, Rhuthun, Sir Ddinbych LL15 1BB F: +44 (0)1824 704774. Ar agor yn ddyddiol o 10.00am – 5.30pm. Mynediad am ddim. Parcio di-dâl. www.canolfangrefftrhuthun.org.uk
Delweddau trwy garedigrwydd yr artistiaid
cynnwys mawrth 13 . 2014
w y t h n o s g o lwg
Cryfhau ‘ardal yr amddiffyn’
AR Y CLAWR
4 Denu pencadlys S4C 7 Yr Urdd yn amddiffyn MBE Efa 14 30 mlynedd ers streic y glowyr 18 Gwyneth yn bwrw’i hofnau gwerin 24 Hir oes i hip-hop Cymraeg
4
W
rth i Golwg fynd i’r wasg roedd hyfforddwr tîm rygbi Cymru yn dal i bendroni dros ba newidiadau i’w gwneud i’r tîm a fydd yn chwarae’r gêm olaf ym Mhencampwriaeth y Chwe Gwlad eleni. Mae galw ers tro arno i ail ystyried y dull o chwarae ond hyd yn hyn mae wedi bod yn ystyfnig gan lynu at dactegau sydd wedi’r cyfan wedi bod yn llwyddiannus ar adegau. Roedd rhai newidiadau yn anorfod y tro hwn gan i seren Cymru, ac unig sgoriwr y tîm yn erbyn Lloegr, gael ei anafu’n ddrwg yn ystod y gêm. Mae disgwyl na fydd Leigh Halpenny ar gael i chwarae am weddill y tymor ar ôl datgymalu ei ysgwydd. Yn ôl Warren Gatland, roedd y chwaraewyr wedi blino ar ôl bod yn rhan o daith lwyddiannus y Llewod ac yn ôl yr ystadegau mae colledion wedi digwydd yn y gorffennol wrth i Gymru gyfrannu at y tîm Prydeinig. Beth bynnag am y ddadl wleidyddol, mae cwestiynau yn codi am natur y gêm ar hyn o bryd. Leigh Halfpenny yw’r chwaraewr diweddara i gael ei anafu’n ddrwg wrth chwarae, roedd nifer o dîm Cymru gan gynnwys Jamie Roberts a’r capten Sam Warburton yn araf ail gydio yn y gêm ar ddechrau’r bencampwriaeth, Jonathan Davies newydd ail ddechrau chwarae, ac mae hynt y timau rhanbarthol wedi dioddef yn sgil anafiadau i’w prif chwaraewyr ar ôl iddyn nhw fod ar ddyletswydd dros Gymru neu’r Llewod. Ddiwedd yr wythnos roedd un o sêr y Gleision Rhys Patchell yn eistedd ar soffa Heno â’i fraich mewn sling ag yntau newydd gael llawdriniaeth ar ei ben-glin. Yn Golwg heddiw mae’r sylwebydd rygbi Alun Wyn Bevan yn cyfeirio unwaith eto at ddulliau Warren Gatland o hyfforddi a chwarae’r gêm – ‘crash, bang, wallop’ yw’r arddull yn hytrach na gwneud popeth o fewn eu gallu i osgoi cael eu dal drwy ochrgamu a rhedeg drwy’r amddiffyn at y llinell. Yn ddiweddar mae ymchwil wedi awgrymu bod cysylltiad rhwng anafiadau i’r pen mewn chwaraeon a dementia a’r dyfarnwyr a’r timau meddygol yn fwy gofalus wrth ganiatáu i chwaraewyr barhau ar y cae ar ôl taro’u pennau. Felly mae’n hen bryd newid y gêm, nid yn unig er mwyn cael mwy o lwyddiant ar y cae ac adloniant wrth wylio, ond er mwyn diogelu’r chwaraewyr ac er lles eu hiechyd heddiw ac yn y dyfodol.
STRAEON ERAILL
13 Creu gwell gofal i’r claf Cynrychioli ‘diwydiant mwya’r wlad’ 20 ‘Taith i greu meirwon...’ 25 Amserau Ffug
BOB WYTHNOS Yr Wythnos
8
8 16
– pigion newyddion golwg360 Bwrlwm y Bae Llun newyddion yr Wythnos 9 Byd y blogiau 10 Cartŵn Cen Williams 11
Llythyrau
12
Portread
– Angie Driscoll a Kelvin Broad
16 20-1 – Osian Roberts 19
24 26
Tu ôl i’r llenni
22 Y
Calendr
24 Y
Babell Roc
– Ed Holden
25 Pobol
a diwylliant
– Hannah Sams
Colofnau
8 Dylan Iorwerth 10 Cris Dafis 18 Tu ôl i’r llenni 22 Manon Steffan Ros 23 Ar y bocs – Dylan Wyn Williams Jac Codi Baw 26 Leighton Andrews 27 Phil Stead 17-18
Gwaith
Chwaraeon Blwch Post 4 Llanbedr Pont Steffan Ceredigion SA48 7LX Ffôn 01570 423 529 Ffacs 01570 423 538 e-bost ymholiadau@golwg.com safwe www.golwg360.com Golygydd Gyfarwyddwr Dylan Iorwerth Cyfarwyddwr Busnes Enid Jones Rheolwraig Hysbysebion Helen Sweeney
Cysylltiadau Golygydd Siân Sutton Dirprwy Olygydd Barry Thomas Gohebydd Celfyddydau Non Tudur Gohebydd y Cynulliad Gareth Pennant Gohebydd Cyffredinol Siân Williams Newyddiadurwraig Gwasanaethau Golwg Llinos Dafydd
Dylunio Dyfan Williams Swyddog Marchnata Lowri Steffan Swyddog Cyllid Rhiannon Lloyd Williams Swyddog Gweinyddol Wendy Griffiths Swyddog Tanysgrifiadau Mair Jones
26 Angen newid tactegau rygbi Cymru Llun Clawr: Gwyneth Glyn Ffotograffydd: Dewi Glyn Jones
Cyhoeddir Golwg gan Golwg Cyf gyda chymorth ariannol gan Gyngor Llyfrau Cymru. Nid yw ein noddwyr o angenrheidrwydd yn cytuno gyda’r farn yn y cylchgrawn. Cofrestrwyd yn y Swyddfa Bost fel papur newydd. Argraffwyd gan Argraffwyr Cambrian.