DE VITALE STAD KWALITEIT OPENBARE RUIMTE ALS SUCCESFACTOR IN DE STEDELIJKE ECONOMIE EYE AMSTERDAM April 2018
DE Kwalitei als succe VITALE stedelijk STAD EYE AMS
9 november 20
Datum: 9 november 2017 Datum publicatie: april 2018
‘‘The street is the river of life of the city, the place where we come together, the pathway to the center.’’ William H. Whyte
openbare ruimte DE Kwaliteit als succesfactor in de VITALE stedelijke economie STAD EYE AMSTERDAM 9 november 2017
INHOUD 1
INTRODUCTIE .
.
.
.
.
.
2
INSPIRERENDE VERHALEN .
.
.
3
SAMEN AAN DE SLAG .
.
.
.
pag 8
pag 12
pag 30
1
INTRODUCTIE
Introductie
HOE HOUDEN WE DE STAD VITAAL? Bas Govers Stadsstrateeg Goudappel Coffeng
DE VITALE STAD was het thema voor de klantbijeenkomst op donderdag 9 november in het EYE in Amsterdam. Waar het eerder de tendens was om de auto de stad in te halen voor een vitale en bereikbare stad, wordt die auto nu juist geweerd in winkelstraten en is er in de steden ruimte om te verblijven. Beleving als sleutelwoord Stadsstrateeg Bas Govers verrichtte de aftrap waarbij hij toelichtte waarom de waardering van een stad erg belangrijk is. De waardering bepaalt of iemand langer blijft, of iemand aankopen doet en/of iemand vaker naar een stad trekt. Beleving vertegenwoordigt een economische waarde.
Experience Managing satisfiers
Een vitale binnenstad is veilig, zodat mensen durven te komen naar de plek (dare). De bezoekers zijn in staat om naar de binnenstad te komen (able). De tijd en de moeite die iemand moet doen om er te komen is laag, zodat het humeur van de bezoekers voorafgaand niet negatief wordt beĂŻnvloed. Vervolgens is een leuke binnenstad wenselijk,
Comfort
ook bereid zijn vaker terug te komen. De binnenstad plukt de economische vruchten van deze vitaliteit en tevreden bezoekers. 10
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
satisfiers
Ease Speed
zodat mensen zich welkom voelen (invite). De reis naar de stad moet voor bezoekers de moeite waard zijn, zodat ze
Invite
Able
Managing dissatisfiers
Reliability Safety
Dare
Economische waarde van beleving
‘’Het vitaal houden van de stad is één van onze gezamenlijke hoofddoelen. Disciplines groeien naar elkaar toe, we zijn in feite allemaal bezig met het zoeken naar de wijze waarop wij de vitaliteit van een stad kunnen borgen.’’
Kwaliteit stuurt gedrag Door een hoge kwaliteit toe te voegen aan een plek, wordt gestuurd in gedrag. Mensen zijn bereid om een langere
koopstromen
afstand af te leggen dan noodzakelijk is als deze route
vastgoedwaarde
een hogere belevingswaarde heeft. Dankzij de hogere belevingswaarde wordt de reistijd niet als lang ervaren. Met dit in het achterhoofd is het mogelijk om te sturen in het gedrag van de reiziger, bijvoorbeeld om een route meer te laten gebruiken door bijvoorbeeld fietsers. Behalve de belevingswaarde wordt de waarde van een plek bepaald door de vastgoedwaarde, koopstroomeffecten en externe effecten.
WAARDE VAN EEN PLEK belevingswaarde
externe effecten
Indicatoren voor de economische waarde van een plek
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
11
12
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
2
INSPIRERENDE VERHALEN
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
13
Inspirerende verhalen
EINDHOVEN CENTRAAL
Van versnipperd plein naar spectaculair stationsgebied Ronald Rijnen, gemeente Eindhoven
Vanaf oudsher vormen Eindhoven en haar omgeving een belangrijke regio voor Nederland en voor Noordwest-Europa. Philips zorgde voor een sterke economische ontwikkeling van de stad en ook nu, na het economische dal, groeit de Eindhovense economie sterk. Het vertrek van Philips uit Eindhoven markeert een duidelijke overgang. Dit vertrek heeft sporen achtergelaten in de binnenstad. Eindhoven in ontwikkeling De afgelopen jaren zijn in Eindhoven en omgeving verschillende campussen (High Tech Campus, TU/e, Strijp-S en Airport Eindhoven) ontwikkeld, die zorgen voor een sterke agglomeratiekracht met (inter)nationale connectiviteit. Mensen uit de omgeving, uit de rest van Nederland en expats komen naar Eindhoven, door haar sterke vestigingsklimaat. Hierbij is ook sprake van een grote woonopgave. De gemeente constateerde een ontbrekende schakel in Eindhoven, dat de afgelopen jaren achter is gebleven met de ontwikkelingen in haar stedelijke omgeving: de binnenstad is met haar stationsgebied eigenlijk niet meegegroeid. 14
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
‘‘Er moet agglomeratiekracht ontwikkeld worden. Daar past ook goede connectiviteit bij, maar vooralsnog laten de stationsomgeving en de binnenstad het afweten”
De binnenstad past niet bij de schaalsprong die Eindhoven heeft gemaakt en de uitstraling van ‘Brainport City’ ontbreekt. Voor de gemeente de opgave om de binnenstad weer aan te laten sluiten bij haar omgeving. De gemeente heeft in 2017 ‘Gebiedsconcept Eindhoven Centraal’ vastgesteld waarin de binnenstad weer aansluit bij haar omgeving en campussen. Uitdagende binnenstad De openbare ruimte in de binnenstad verbetert kwalitatief, waarbij het ‘gebied’ de binnenstad wordt vergroot door de omliggende buurten te hechten en te binden. Momenteel vormt de Binnenring hiervoor een barrière. Deze barrière neemt af, door de oversteekbaarheid te vergroten. Dit is een kwestie van doen en durven. De omliggende wijken van de binnenstad worden verbonden met de binnenstad via een ‘Slowlane’ langs de Dommel. Over de naam ‘Slowlane’ zijn de meningen verdeeld, maar deze fietsverbindingen maken gebruik van de binnenring en oude linten.
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
15
Stationsgebied als structuurdrager van de binnenstad Het station wordt een stedelijke promenade als entree van de binnenstad en de verbinding tussen de verschillende onderdelen van het centrum, waaronder de TU/e. Voetganger en fietser staan centraal en de auto is ‘te gast’. Als icoon van het stationsgebied worden drie torens gebouwd die passen bij ‘Brainport City’. De openbare ruimte er omheen is van hoogwaardige kwaliteit. De investeringen hebben als doel om het woonklimaat van Eindhoven te verbeteren en deze mee te laten groeien op de huidige economische ontwikkelingen. Het verbeterde woonklimaat heeft als doel om nieuwe mensen naar Eindhoven te trekken.
16
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
“We gaan de binnenstad een on-Eindhovense allure geven. . Hierbij gaan we een totale omslag maken naar de voetganger met hier en daar een auto.”
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
17
Inspirerende verhalen
BIKENOMICS EN WALKONOMICS
Investeren in de stad vanuit economisch perspectief Kees van Ommeren, Decisio
Kees van Ommeren is partner van het economisch onderzoeks- en adviesbureau Decisio. Dit bureau berekent de maatschappelijke waarde van infrastructuur projecten en sinds vijf jaar ook de maatschappelijke waarde van fietsinfrastructuur.
Fietsen voor straat, stad, bedrijf en maatschappij Fietsen heeft veel voordelen, voor het klimaat, de gezondheid en het tegengaan van de congestie. Wat het fietsen nu echt oplevert, welke investeringen te rechtvaardigen zijn vanuit de voordelen van de fiets en wie vooral baat heeft bij het fietsen, wordt door Decisio onderzocht. Onderzoek naar de baten van fietsen is onder te
€1.3 MILJARD OMZET
binnen de fietsve
binnen de fietsverkoop
verdelen in drie analyses: •
6.500 ba
Maatschappelijke kosten-baten analyse (MKBA): Wie
€1.3 €1.3 MILJARD MILJARD OMZET OMZET
betaalt mee aan de financiering? Wat is de beste
oplossing voor het probleem? Welke kwaliteit is nodig? •
Business cases: Wat is de business case van fietsen voor reiziger of bedrijf?
•
Economische impactstudies: Effect op de binnende de binnen werkgelegenheid en BBP. fietsverkoop fietsverkoop Deze drie analyses vormen samen voor fietsen Bikenomics.
18
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
6.500 banen banen 6.500 binnende defietsverkoop fietsverkoop binnen
400.000 400.000
geproduceerdefietsen fietsen geproduceerde
“Fietsen heeft veel voordelen, voor het klimaat, de gezondheid en de congestie. Welke investeringen zijn te rechtvaardigen vanuit de voordelen van de fiets en wie heeft vooral baat bij fietsen?”
Meer fietskilometers zorgen voor meer banen. Decisio heeft
Kosteneffectieve fietsinfrastructuur
geconstateerd dat van elke euro aan brandstof die voor de
We besteden jaarlijks € 33,- per inwoner aan
auto wordt gekocht, 4% terugkomt in de lokale economie.
fietsinfrastructuur, dit is in totaal een bedrag van ongeveer
Van elke euro die fietsers besteden, komt 32% terug in de
0,5 miljard euro. Het aanleggen van auto infrastructuur kost
lokale economie.
€ 342,- per persoon per jaar.
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
19
20
Kosteneffectieve fietsinfrastructuur
Fietsinfrastructuur terug verdienen
Tussen 2010 en 2015 zijn we in Amsterdam veel meer gaan
De waarde van fietsinfrastructuur stijgt door het aanleggen
fietsen, om precies te zijn 300 miljoen kilometer. Deze extra
van een hogere kwaliteit aan fietsinfrastructuur. Tevens
fietskilometers levert Amsterdam op:
is de beleving van de route van belang. Fietsers zijn
•
6.000 uur minder congestie
bereid langere afstanden af te leggen, als hier hun
•
€ 27 miljoen OV-subsidies
belevingswaarde hoger is. Op het sociale domein verdient
•
50.000 minder ziektedagen
de fiets zich terug. Fietsen draagt bij aan de levenskwaliteit
•
120 gezonde levensjaren
van de fietser. Opgeteld zijn dit tal van voordelen om te
•
40.000 ton minder CO2
investeren in de fiets!
•
€ 4,5 miljoen geluidsreductie
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
De beginselen van Walkonomics Naast Bikenomics is Decisio de voordelen van lopen en voetgangers aan het kwantificeren. Er is nog weinig bekend over de effecten van het investeren in voetgangers, maar er wordt veel geïnvesteerd in openbare ruimte en aantrekkelijker voetgangersgebieden. Criticasters spreken vaak van ‘autootjes pesten’. Echter, onderzoek in het Verenigd Koninkrijk, door Atkins, heeft uitgewezen dat het wel degelijk meerwaarde heeft om te investeren in de voetganger. In Nederland is hier nog beperkt onderzoek naar gedaan. Decisio is samen met CROW op zoek naar
Huidige situatie
cases om data te verzamelen. De kracht van Bikenomics en Walkonomics Bikenomics en Walkonomics kunnen een krachtige bijdrage leveren bij besluitvorming. Bestuurders willen graag inzichtelijk hebben welke baten hun investeringen hebben. Investeren in de fiets en voetganger betaalt zich terug, door het inzichtelijk te maken kunnen bestuurders zich hier bewuster van worden. Uitgave passanten £64 per jaar
Uitgave passanten £74 per jaar DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
21
Inspirerende verhalen
DE STAD VAN MORGEN
Vraagt om een ander verkeersontwerp Christiaan Kwantes, Goudappel Coffeng
In 2015-2030 is de verwachting dat steden gaan groeien, dat betekent meer mensen, maar ook meer mensen die zich verplaatsen (meer mobiliteit). Opvallend is dat het mobiliteitsbeleid zich voorzichtig ontwikkelt naar waarden als: bereikbaar én aantrekkelijk, de menselijke schaal en er is aandacht voor de kwaliteit van de openbare ruimte. Er wordt drukte op straat ervaren, het mobiliteitsbeleid volgt
Stad van morgen eist radicalere systeemsprong
niet snel genoeg op de stedelijke groei. Er is een dubbele
•
en waar het beleid op achterblijft. Meer reizigers maken
De mobiliteitsgroei moet worden opgevangen met ruimte-efficiënte vervoerswijzen.
ontwikkeling gaande, waardoor drukte wordt ervaren •
Waar eerder veel ruimte voor de auto was, moeten
gebruik van andere vervoerswijzen (modal shift) en er is
auto’s nu actief ruimte vrijmaken voor: 1. Lopen, 2.
een groei van meer gebruikers.
Fietsen en 3. OV. De tijd is maatschappelijk rijp voor een radicale
Er is sprake van een vicieuze cirkel tussen de verschillende vervoerswijzen: • •
De auto stoort zich aan het openbaar vervoer, openbaar vervoer stoort zich aan de voetganger, de voetganger stoort zich aan de fietser en
•
22
de fietser stoort zich aan de auto.
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
systeemsprong.
“Steden zijn economische magneten, maar we zitten elkaar vreselijk in de weg. Een radicale systeemsprong is vereist.�
Bij die radicale systeemsprong is het belangrijk om vanuit de gebruiker te denken.
Denken vanuit de gebruiker 1. Ruimtelijke planning
Ga ik reizen en waarheen? Hoe laat ga ik reizen? Met welke vervoerwijze?
2. Mobiliteitsnetwerken
Via welke route? 3. Verkeersmanagement
Uiteindelijke verplaatsing
Bij gewoontes en patronen worden deze vragen minder
Voor ons de taak om in te spelen op deze gewoontes
vaak gesteld. Veel reizigers reizen dagelijks naar hun werk,
en vragen; dit kan gedaan worden met behulp van
op ongeveer hetzelfde tijdstip, met dezelfde vervoerswijze
de ruimtelijke planning, mobiliteitsnetwerken en
via dezelfde route.
verkeersmanagement.
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
23
Met ruimtelijke planning gedrag van reizigers beïnvloeden
Mobiliteitsnetwerken met passende ABC Zones
Met behulp van ruimtelijke planning is het mogelijk om de
Niet overal in steden en dorpen is het wenselijk om
reizigers te beïnvloeden, bijvoorbeeld door functiemenging.
maximaal in te zetten op de voetganger en fietser. Hierbij
Een andere mogelijkheid is door het verdichten van een
dient er een balans te zijn tussen functie en gebruik. Het
woongebied. Om een verkeerschaos te voorkomen worden
ABC-beleid wordt nieuw leven ingeblazen, afhankelijk
strenge voorwaarden gesteld:
van de zone is ook het gebruik en de functie van wegen
•
Ambitieuze parkeernormen met parkeren op afstand;
verschillend.
•
Topkwaliteit van de loop-, fiets- en OV verbindingen;
•
•
Deelmobiliteit is een basisonderdeel van het
fietser.
woonconcept; •
Nieuwe logistieke concepten.
Zone A zijn de historische (binnen)steden met een maximale prioriteit en ruimte voor voetganger en
•
Zone B zijn de vooroorlogse steden en wijken waar de balans tussen de verschillende vervoerswijzen wordt hersteld.
Goudappel Coffeng is momenteel samen met Marco Broekman dit concept verder aan het uitwerken bij het project Merwedekanaalzone in Utrecht. Waarbij lopen en fietsen als hoofdvervoerwijzen worden gesteld.
•
Zone C zijn buitensteden en wijken waar structuren worden ontvlochten. Iedere vervoerswijze krijgt zijn eigen ruimte.
Per zone zijn verschillende snelheden en verschillende vervoerwijzen van toepassing.
24
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
Slim verkeersmanagement gebruiken voor en tijdens de verplaatsing Met behulp van verkeersmanagement wordt mobiliteit
“Het beste fietsplan is
gestuurd. Hierbij zijn momenteel ontzettend veel innovaties in opkomst, denk aan floating car data en detectie. Zet dynamische verkeersmodellen integraal in, waarbij de
een autoplan”
ruimtelijke planningsdoelen aan elkaar worden gekoppeld. Verkeersmanagement helpt bij het verbeteren van de stedelijke kwaliteit. Uit internationaal empirisch onderzoek blijkt dat het verminderen van autocapaciteit elders geen problemen geeft. Een deel van het verkeer ‘verdwijnt’. Mensen gaan hun keuzes (stap 1-4) gedeeltelijke overdoen.
CASE WESTELIJKE STADSBOULEVARD UTRECHT ▪ Wachtrijen bij buitengrens B-zone: (waar geen mensen wonen/ winkelen). ▪ Communicerende verkeerslichten. ▪ Minder verkeersdrukte op Westelijke Stadsboulevard zélf. ▪ Helft verkeerslichten verdwijnt (wel oversteekhulp kwetsbare deelnemers).
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
25
Inspirerende verhalen
RUIMTE, WINST!
De toekomst van de straat
Rients Dijkstra, Maxwan - TU Delft
We willen graag de toekomst voorspellen. Ervaring leert dat we hier niet altijd even succesvol in zijn. Ook nu, met alle ontwikkelingen, proberen we de toekomst te voorspellen. De auto-industrie is bezig met het ontwikkelen van zelfrijdende voertuigen. We weten dat deze ontwikkeling er aan zit te komen maar hoe deze ontwikkeling gaat plaatsvinden is voor ons allen nog onbekend. Er zijn vijf levels van zelfrijdende voertuigen:
De ruimtelijke inrichting bij zelfrijdende voertuigen
1.
Ondersteuning van de bestuurder, bijvoorbeeld met
Er worden zeer futuristische beelden gemaakt over hoe
ABS (anti-blokkeer systeem) en adaptive cruisecontrol.
de openbare ruimte vormgegeven gaat worden op het
2. 3.
4. 5.
26
Gedeeltelijke automatisering: Traffic jam assist,
moment dat alle voertuigen zelfrijdend zijn. Hierbij lopen
automatic lane change en automatic merge & exit.
momenteel de techbedrijven en de autofabrikanten voorop.
Voorwaardelijke automatisering: Automated highway
Rients Dijkstra pleit er voor dat de steden moeten bepalen
cruising, Highway platooning, Foolproof autopilot
hoe hun openbare ruimte vormgegeven wordt en niet de
disengagement.
techbedrijven en auto-industrie. De inwoners zullen hier
Hoog geautomatiseerd: Automated parking en
veel profijt van hebben. Er is juist veel ruimte voor groen,
Automated valet parking.
want alle ruimte die momenteel in de openbare ruimte voor
Volledig geautomatiseerd: Fully automated on-demand
verkeer is bestemd, verdwijnt met zelfrijdende voertuigen.
mobility, fully automated personal vehicle.
Deze ruimte kan herbestemd worden voor groen.
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
‘‘ Er is een kans om de stad compleet te herorganiseren en een ander aanzien te geven.”
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
27
Het zelfrijdende voertuig, robocar zoals Rients Dijkstra hem
Kansen
noemt, is een auto die:
De robocar:
•
Zelf routes uitstippelt;
•
•
Zijn eigen snelheid bepaalt;
•
Zich aanpast aan de omgeving;
•
Parkeert op plekken waar hij ons niet hindert;
•
Anticipeert op wat komen gaat;
•
Rijdt waar hij het minst overlast veroorzaakt;
•
Opgaat in de ‘kudde’;
•
Past zijn snelheid aan, aan de omgeving.
Maakt het mogelijk de stad zó in te richten als we haar willen hebben;
en verdwijnt als hij niets te doen heeft. Er zijn nog veel verschillende ideeën en modellen over hoe de voertuigen er
Met de opkomst van de robocar komt ruimte vrij, de
uit komen te zien.
helft van de parkeerplaatsen verdwijnt, of misschien wel helemaal? Deze vrijgekomen ruimte biedt kansen voor:
28
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
•
Meer groen;
•
Meer bomen;
•
Meer ruimte voor spelen en wandelen;
•
Meer ruimte voor fietsen;
•
Ruimte voor wonen.
Hoe komen we daar? Elke stad zou moeten beginnen met pilots. Straten die over 2, 5 of 10 jaar één zijde vrij maakt van auto’s. In België is men al gestart met de pilot ‘Leefstraten’. Bewoners gaan in gesprek met elkaar over de toekomst van hun straat. Een pilot waarin de straat voor twee á drie maanden een andere straatinrichting krijgt, rekening houdend met op andere plekken parkeren. De vrijgekomen ontmoetingsruimte moet zorgen voor een sterker buurtgevoel.
“De robocar kan, als we echt willen, onderdeel van de oplossing zijn. Dan moeten we gewoontes durven doorbreken.”
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
29
30
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
3
SAMEN AAN DE SLAG
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
31
TAFEL 1
WINNAAR BESTE OPENBARE RUIMTE AWARD 2017
Welke elementen uit de ‘Groene Loper’ bepalen het succes en zijn in te zetten bij vergelijkbare opgaces? Maurits de Hoog, gemeente Amsterdam
OPGAVE De gemeente Breda heeft de Award voor beste openbare ruimte gewonnen in 2017 voor de Willemstraat. De Willemstraat vormt de verbinding tussen het station en de binnenstad via het Valkenbergpark. Naast de Willemstraat zijn ook andere invalswegen van belang voor de binnenstad en het station van Breda. De opgave is om te kijken naar de succesfactoren van de Willemstraat en welke factoren gebruikt kunnen worden voor de herinrichting van de Belcrumweg. De Belcrumweg is onderdeel van de verbinding tussen de Haven van Breda (Spanjaarsgat) en een nog te ontwikkelen (woon)gebied in Belcrum.
OPLOSSINGEN
LESSEN
•
•
De Willemstraat en de Belcrumweg hebben ieder zo hun eigen identiteit. Kopieer niet de identiteit van de Willemstraat op de Belcrumweg, maar versterk juist de
van een plek. •
eigen identiteit van de Belcrumweg. •
•
elementen voor de Belcrumweg: groen en industriële
•
• •
Durf te doen! Mensen moeten wennen aan een plek. dan je denkt.
•
Kunst kan een extra toevoeging zijn voor de straat en
Creëer een plek waar ruimte is voor Leisure, waar op
de plek. Neem betrokkenen mee in de keuze voor het
alle momenten van de dag reuring is.
kunstwerk, waardoor het ‘hun’ plek wordt en zij trots
Een nieuwe verbinding over het water bij de
worden op de plek.
havenarmen, zodat het mogelijkheid is om een ‘rondje’ te maken. 32
Zorg voor herkenbaarheid en identiteit. Door iets te ondernemen zijn er meer mogelijkheden
Maak de rivieroevers bereikbaar en beleefbaar. Vergroot het thema ‘rivier’.
Een juiste balans tussen auto, fiets, voetganger en openbaar vervoer.
De rivier ‘De Marke’ en de haven zijn herkenbare elementen zijn sterk aanwezig in het gebied.
•
Kwaliteit passend bij de locatie en versterk de identiteit
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
33
TAFEL 2
VITALITEITSBENCHMARK CENTRUMGEBIEDEN 2017 Wat is er nodig voor een vitale binnenstad? Inge Reimer, gemeente Beverwijk
OPGAVE Uit de Vitaliteitsbenchmark Centrumgebieden blijkt dat Beverwijk relatief slecht scoort. Uit de multidisciplinaire benadering, waarin 20 indicatoren tussen de 100 grootste centrumgebieden zijn vergeleken, blijkt dat Beverwijk weliswaar goed scoort op indicatoren als demografie (bevolkingsgroei, leeftijdsopbouw, inwoners binnen bereik) en autobereikbaarheid. Daarentegen heeft Beverwijk een zeer hoog leegstandspercentage, zijn de loopafstanden groot, is de openbare ruimte nog niet optimaal en ontbreekt een aantrekkelijke mix aan winkelbranches. Bovendien heeft de stad veel historische panden, maar is dit in het straatbeeld onvoldoende zichtbaar. Beverwijk kent weliswaar een regionale winkelfunctie, maar de inwoners uit Beverwijk en Heemskerk zelf komen steeds minder. Beverwijk will de leegstand terug dringen en het bezoekersaantal verhogen.
OPLOSSINGEN
LESSEN
Een gezamenlijke aanpak. De gemeente heeft het
•
verantwoordelijk te maken.
als ondernemers zeer actief te betrekken. Hierdoor zijn veel acties op gang gekomen. De gemeente
•
‘Blurring’ (mengen van concepten,
heeft de openbare ruimte aangepakt. De eigenaar
zoals winkel- en horecafunctie) geeft
van overdekt winkelcentrum Beverhof heeft gezorgd
een impuls aan de aantrekkelijkheid.
voor een volledige renovatie. En er is een datingsite
•
Wanneer een bepaalde mate van
op poten gezet, waarin vrijstaande panden en
urgentie bestaat, komen acties veel
geïnteresseerde aanbieders aan elkaar gekoppeld
sneller tot stand.
worden. Hierdoor is de leegstand afgenomen, is de winkelmix verbeterd en is de kwaliteit van de openbare ruimte enorm toegenomen. 34
Het is belangrijk om alle stakeholders in het centrum actief te betrekken en
voor elkaar gekregen om zowel vastgoedeigenaren
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
naal
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
35
TAFEL 3
OPENBARE RUIMTE IN DE HAAGSE BINNENSTAD
Wat is het economisch succes van de Grote Marktstraat? Frans Botma, gemeente Den Haag
OPGAVE Ooit was de Grote Marktstraat in Den Haag een verkeersknelpunt in de stad. De gemeente heeft de straat autoluw heringericht en alle ruimte voor de fietser en voetganger vrijgemaakt. Het fietspad en voetpad hebben hetzelfde materiaal, waardoor het onderscheid tussen de twee beperkt is. Er is een ‘shared space-gevoel’ gecreëerd, echter ervaren de fietsers en de voetgangers geen hinder van elkaar?
OPLOSSINGEN
•
•
•
Doe onderzoek naar het probleem, is het wel echt een
voetgangers.
voetgangers en fietsers, maar er gaat zelden echt iets •
Gedragscampagne waarbij fietsers zich bewuster worden van de snelheidsverschillen met de
probleem? Het lijkt een probleem door de drukte van mis.
Dynamische straatindeling.
•
Verbind tijden aan het toestaan van fietsen in de Grote
Bied een alternatief; de Grote Marktstraat is een
Marktstraat. In de spits toestaan, op het moment dat
doorgaande route, deze is niet zomaar af te sluiten
winkels geopend zijn geen fietsers toestaan.
voor fietsers. •
36
Creëer een tunnel voor fietsers. Dure optie; de
LESSEN
fietstunnel moet naar -10 in verband met de
Van te voren beter over nadenken, dan er uiteindelijk achter
parkeergarage.
komen dat het niet functioneert zoals vooraf bedacht was.
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
37
TAFEL 4
DE ENTREE: HERINRICHTING STATIONSPLEIN AMSTERDAM Hoe zorgen we voor een positieve beleving van een tijdelijke situatie? Marjolein van Dommelen en Wout Matze (Max Bögl) Katinka Fledderus (gemeente Amsterdam) OPGAVE Hoe zorgen we voor een positieve beleving van de tijdelijke situatie rondom het stationsgebied? De komende vijf jaar gaat het stationsgebied rondom Amsterdam Centraal op de schop. Het autoverkeer wordt geknipt en wordt verplaatst naar de Michiel de Ruytertunnel aan de IJzijde van het station. Het busverkeer gaat naar het nieuwe busstation, deze ruimte wordt teruggegeven aan het water. Onder het water wordt een fietskelder van 7.000 plekken gerealiseerd en er is een mogelijkheid voor het vernieuwen van tramemplacementen en het verbreden van de middentoegangsbrug. De openbare ruimte wordt opnieuw ingericht en bestraat. Hoe zorgen we dat de omgeving tijdens deze verbouwing nog steeds voor een positieve beleving zorgt?
OPLOSSING
LESSEN
•
•
Het autoverkeer zo snel mogelijk wegnemen, zodat gebruikers.
•
kunnen worden. •
Gebruik de buurt en de omgeving. Geef het een Amsterdamse uitstraling (Poort naar de stad).
•
Kijk naar de verschillende doelgroepen: aparte ‘trolly’ route voor toeristen en een rustige (groene) route voor gezinnen.
•
Benut de bouw en organiseer open dagen/kijkgaatjes/ (VR)-rondleidingen/uitzichtpunten.
38
•
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
Beleving gaat boven de richtlijnen en de huisstijlkaders.
Laat beelden van voor en na de bouw zien. Mogelijk met een projector, zodat wisselende beelden getoond
Maak er een Amsterdams welkom van, zodat de bouw een onderdeel van de stad wordt.
de tijdelijke situatie direct beter wordt voor de overige
•
Bouwen is gaaf, dus benut deze kansen: open dagen, archeologie, kijkgaatjes (ook op kinderhoogte).
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
39
TAFEL 5
BEZOEKERS EN COMBINATIEBEZOEK
Hoe maken we verbinding tussen outletcentrum en binnenstad? Kees Woltering, Factory Outlet Center Zevenaar
OPGAVE Een vaak gehoord argument tegen outletcentra is dat de outlet bezoekers wegtrekt uit de omliggende binnensteden. Een outletcenter biedt ook kansen. Meer bezoekers die naar de regio komen en na het shoppen in het outletcenter hun dagje vervolgen in de binnenstad. In Zevenaar wordt de komende jaren een outletcenter gebouwd. Hoe stimuleren we combinatie bezoek tussen outletcentrum en binnenstad?
OPLOSSING
LESSEN
•
•
•
Duidelijke en herkenbare route tussen outletcentrum
Combinatiebezoek ontstaat niet vanzelf. Weet als binnenstad
en binnenstad (o.a.: ontwerp/inrichting route, uniforme
wat je unieke ‘selling points’ zijn. Waarom de bezoeker van
verlichting, vlaggen langs route).
het leisurecentrum ook naar jouw binnenstad moet komen
Reclame maken in outletcentrum voor binnenstad,
en laat dat zien. Werk als outletcentrum en binnenstad
bijvoorbeeld een unit inrichten ter promotie van de
intensief samen in alles wat het combinatiebezoek raakt en
binnenstad.
kan vergroten.
Gratis OV tussen outletcentrum en binnenstad, rekening houdend met voldoende massa.
•
Gezamenlijke marketingstrategie voor het outletcentrum en de binnenstad.
•
Herkenbare elementen in outletcentrum en binnenstad. Mooi voorbeeld is de binnenstad van Zaanstad. Bij de herinrichting van de binnenstad heeft Sjoerd Soeters de Zaanse huisjes laten terugkomen in het ontwerp
40
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
41
TAFEL 6
FIETSPLAN EDE EN LEVENDIG CENTRUM
Hoe maken we de wegen naar en om het centrum fietsvriendelijker? Daniël Willems, Gemeente Ede
OPGAVE De gemeente Ede wil het centrum weer levendig maken, zodat de inwoners en toeristen er prettig kunnen vertoeven. Dat kan dan weer leiden tot een verbetering van dit economische hart van deze gemeente op de Veluwe. Waar de gemeente tegenaan loopt is de inrichting van de centrumring om het autoluwe centrum. De centrumring wordt als barrière ervaren met te veel verkeer en hoge snelheden van het autoverkeer. Daarnaast heeft de gemeente Ede een hoge fietsambitie en wil het graag het centrum van Ede en de omliggende kernen met elkaar verbinden. Hoe maken we de wegen naar en om het centrum fietsvriendelijker?
OPLOSSING
LESSEN
De oplossing wordt gevonden in het terugdringen van de
De gemeenten in deze groep gaven aan dat ze inzichten
snelheid op de ring naar 30 km/h. Daarnaast wordt een
kregen om op een hoger abstractieniveau, namelijk dat
aantal buslijnen herzien en doelmatig gebundeld; dat
van (strategische) netwerken, te plannen en te sturen of te
leidt ook tot een nieuwe centrum-halte. Hierdoor ontstaat
verleiden. Een voorbeeld is de herziening van het buslijnennet
ruimte om de wegprofielen aan te passen, zodat er meer
en het verlagen van de autosnelheid en daarmee het
oppervlakte beschikbaar komt voor fietsers, maar ook
verblijfsgebied van centrum en de oude schil te vergroten.
voor groen en voetgangers. In aanvulling hierop wordt het
Het kennisdelen tussen gemeenten is een pré en in dit geval
doorgaande autoverkeer verleid om niet via de centrumring,
zaten buurgemeenten Veenendaal en Barneveld aan tafel.
maar via de autosnelwegen en de nieuwe Parklaan een
Bijkomende opgave is hoe om te gaan met parkeren langs
weg te vinden.
de ring. Heeft Ede parkeerterreinen die flexibel heringericht kunnen worden? In Veenendaal staan talrijke parkeergarages die minder flexibel zijn. Een reactie uit de hele zaal was dat ‘oude’ parkeergarages wellicht een nieuwe functie zouden kunnen krijgen. Bijvoorbeeld voor fietsparkeren of voor andere centrumfuncties.
42
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
43
TAFEL 7
STRUCTUURVISIE OPENBARE RUIMTE Hoe maken we de fietsring zichtbaar op straat? Martijn Dekker, gemeente Haarlem OPGAVE De gemeente Haarlem wil de kwaliteit en beleving van de openbare ruimte te verbeteren. Dit doel is opgenomen in de Structuurvisie Openbare Ruimte. Om dit voor elkaar te krijgen is het nodig om prioriteiten te stellen en keuzes te maken. Haarlem groeit en de druk op de openbare ruimte neemt toe, met name in de binnenstad. De gemeente kiest ervoor om de voetganger hier op één te zetten en de doorgaande fietser te verleiden om routes om de binnenstad te gebruiken.
OPLOSSING
LESSEN
Eén van de mogelijke oplossingen is het toevoegen van een fietsring
•
Maak geen fietssnelweg, maar focus
om de binnenstad. Het idee is om de bestaande parkeerring rond
op aantrekkelijkheid van de route. Een
de binnenstad om te vormen naar fietsring. Deze fietsring moet
aantrekkelijke route wordt immers als korter
dermate aantrekkelijk zijn, dat fietsers die nu door de binnenstad
ervaren. Daarnaast worden op deze manier ook
gaan, worden verleid om gebruik te maken van de ring. Met de groep
andere doelen gediend (aantrekkelijke openbare
is bepaald welke aspecten van belang zijn om deze ring succesvol te
ruimte en economische vitaliteit).
maken:
•
Geef het een andere naam dan de fietsring, dit
•
Comfortabele en aantrekkelijke route.
is functionele/verkeerskundige term. Voorstel:
•
Zoveel mogelijk conflictvrij met (HOV)bussen en autoverkeer.
‘Fietssingel’, dit straalt veel meer kwaliteit uit.
•
Fietsparkeerlocaties aan de fietsring en inprikkers vanuit de stad.
Vrijwel de gehele ring ligt langs het water.
•
Overgang tussen de routedelen en samenhang met de
•
Maak een goede koppeling met fietsroutes
omgeving.
in de binnenstad: op beslispunten bepaalde
•
Herkenbare route met centrale plek voor de fiets.
routes stimuleren of juist niet. Mogelijk kunnen
•
Bredere doelen als hittestres verminderen of waterberging
bepaalde routes alleen op drukke (winkel)tijden
vergroten.
worden ontmoedigd, terwijl ze daarbuiten prima
FRIS (Fietsrouteinformatiesysteem).
geschikt zijn.
• 44
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
45
TAFEL 8
MASTERPLAN BINNENSTAD APELDOORN
Wat is de positie van het verkeer in de Apeldoornse binnenstad in 2030? Roelof de Graaf, gemeente Apeldoorn
OPGAVE Er wordt hard gewerkt aan de binnenstad van Apeldoorn. Zo heeft het stationsplein een nieuwe uitstraling gekregen en heeft de binnenstad een herinrichting ondergaan waar alle onderdelen van de openbare ruimte zijn vernieuwd. Een integraal plan voor het centrum ontbreekt nog. Er ligt een opgave om een centrumvisie 2030 te maken die past bij de identiteit van Apeldoorn.
OPLOSSING •
•
•
•
Zorg voor een groene verbinding vanaf Paleis Het Loo
Goed aanhaken op de identiteit uit de omgeving en
naar het centrum om zo bezoekers van het Paleis ook
laat deze ook terugkomen in het centrum. Denk hierbij
een bezoek te laten brengen aan de binnenstad. Richt
aan Paleis Het Loo, de Apenheul en de Veluwe. Een
deze route in als een apenkooiroute waar jong en oud
goed voorbeeld is het stadhuis van Zaandam.
spelenderwijs doorheen kunnen lopen/klimmen.
Zorg voor wat groen in het centrum. Parkjes, groene
•
Zorg er voor dat bezoekers niet alleen naar de
pleintjes en plekken aan het water, waar bewoners en
publiekstrekkers in de omgeving gaan, maar zorg ook
bezoekers prettig kunnen verblijven.
voor een goede zichtbaarheid van de publiekstrekkers
Doorbreek de barrière tussen het station en het
in je centrum.
centrum die wordt gevormd door de Kalverstraat. Maak hier voetgangersgebied van en laat het autoverkeer via een andere route te rijden.
De oplossingen zijn verwerkt in een schets die de eerste aanzet is tot de centrumvisie Apeldoorn 2030.
“zorg voor een groene identiteit in je binnenstad” 46
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
Eerste aanzet tot de centrumvisie Apeldoorn 2030 DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
47
TAFEL 9
RUIMTE EN ANDERE MOBILITEIT IN AMSTERDAM
Hoe houden we de binnenstad vitaal?
Guido Wallagh, Stad-Forum, adviesorgaan gemeente Amsterdam
OPGAVE Amsterdam heeft een enorme aantrekkingskracht voor nieuwe inwoners, bezoekers en bedrijven. De binnenstad wordt steeds drukker en begint te piepen en te kraken onder de druk. Er is momenteel te weinig ruimte om alle ruimte- en mobiliteitsclaims zonder meer in te passen. Er zijn duidelijkere keuzes en prioriteiten nodig, terwijl het tot nu toe het vooral ging om compromissen zoeken. Stad-Forum is een adviesorgaan voor het college van B&W in Amsterdam. Zij geeft gevraagd en ongevraagd advies over ruimtelijke ordeningskwesties. Bovenstaande opgave ziet Stad-Forum als een prangende, waar het college zo snel mogelijk mee aan de slag moet.
OPLOSSING
LESSEN
Stad-Forum voorziet een integrale aanpak, waarin op
Het is belangrijk om een heldere argumentatie te leveren
verschillende fronten ruimte wordt gecreëerd. Op het gebied
om de keuzes te rechtvaardigen. Er is niet 1 reden om dit
van mobiliteit is het nodig om duidelijkere keuzes dan
te willen, het is een combinatie van. Dit helpt ook bij de
voorheen te maken. De voetganger moet heel nadrukkelijk
discussie, omdat er zoveel stakeholders zijn. Het is zaak
weer ‘in charge’ komen in de binnenstad. Het is de meest
om bij de verschillende stakeholders de juiste diversiteit
ruimtevriendelijke en gezonde vervoerwijze die we kennen.
aan argumenten te kiezen. Daarnaast zien we dat het
Vooral door de jarenlange sterke fietslobby is het belang
Amsterdamse vraagstuk ook in andere steden zal opkomen.
van de voetganger ondergesneeuwd. Dit moet veranderen:
In Utrecht is men bijvoorbeeld al stappen aan het zetten
de voetganger moet weer op 1, op een aantal plekken
om in een aantal extra straten in het centrum de fiets te
desnoods ten koste van de dominantie van de fiets.
verbieden om ruimte te geven aan de voetganger. In andere steden zal dit de komende jaren naar verwachting ook opkomen.
48
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
49
TAFEL 10
VIRTUAL REALITY IN ONTWERPPROCES Wat zijn de do’s en dont’s? Geert de Leeuw, NHTV
OPGAVE Virtual Reality-technologie biedt nieuwe mogelijkheden voor simulaties, vooral op het gebied van fietsen en lopen. NHTV heeft met CycleSpex een VR-tool ontwikkeld om gedrag- en belevingsvraagstukken op het gebied van fietsen te kunnen beantwoorden met een actieve betrokkenheid van (potentiële) fietsers in de studies. De workshop ging in op de stand van zaken, de leerervaringen van NHTV en de toekomstige ontwikkelingen.
OPLOSSINGEN
LESSEN
•
•
VR-technologie maakt het mogelijk om in een veilige, gecontroleerde en manipuleerbare setting studies te verrichten met een actieve rol voor participanten.
•
rekenkracht om direct toe te passen in VR. •
CycleSpex stelt onderzoekers in staat verschillende
•
toepassingen. •
Voor het geschikt maken van ontwerpsoftware voor
gebruiker, meting van uitgevoerd gedrag en (in de
VR-toepassingen is een actieve betrokkenheid van de
toekomst) biometrische gegevens kan de reactie van
ontwikkelaars van de software noodzakelijk. Koppelen
de fietsers worden onderzocht. Voorbeelden studies:
van gedrags- en verkeersmodellen is goed mogelijk,
Bewegwijzering op een snelfietsroute, tunnelveiligheid
denk aan het koppelen VISSIM-verkeersmodellen.
en interactie op een fietsstraat.
SketchUp is op dit moment de meest laagdrempelige
Een ontwerp bekijken tijdens verschillende tijdstippen
software om een VR-beleving aan te bieden rondom
van de dag, verschillende onderhoudsniveaus of
ruimtelijk ontwerp en wordt al gebruikt in het
drukteniveaus biedt meer zicht op het functioneren van
onderwijs van NHTV.
een ontwerp dan een statische 3D-impressie.
50
Ruimtelijke vormgevers zien het liefst dat hun huidige ontwerpsoftware en output toereikend is voor VR-
scenario’s voor te leggen aan participanten en objectief met elkaar te vergelijken. Door evaluatie door de
Veel output van ontwerpsoftware vergt te veel
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
cross-academic collaboration What happens when you combine the expertise areas of mobility & gaming?
* First press release
What is the effect of greenery on our cycling experience?
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
51
TAFEL 11
WESTPLEIN UTRECHT
Hoe transformeren we een stroomweg naar een verblijfsgebied met (belangrijke) verkeersfunctie? Peter Koolhaas, gemeente Utrecht
OPGAVE De opgave voor Westplein (Utrecht) is de verkeersintensiteit van ca 20.000 mvt/etmaal te reduceren naar 17.000 a 15.000 mvt/etmaal. Dit met het doel om in plaats van een 2x2 een 2x1 profiel voor het autoverkeer te kunnen realiseren. Er is al een breed pakket van maatregelen dat tot een vermindering van de verkeersintensiteit op het Westplein leidt. Deze maatregelen zijn vastgelegd in het Utrechts Mobiliteitsplan. Het zijn maatregelen zoals DVM, dosering, Smart Mobility en een ‘knijp’ van de Amsterdamsestraatweg.
OPLOSSING
LESSEN
In de werksessie zijn diverse maatregelen benoemd die
•
geen van allen de ultieme oplossing vormen maar als
•
Bouw toekomstbestendig: bouw parkeergarages zodanig dat in de toekomst een ander gebruik mogelijk
spreekwoordelijke steentjes bijdragen aan het geheel.
is.
(Extra) inzet op veel thema’s kan ook net tot een wat groter effect leiden: bijvoorbeeld het verder verbeteren
Durf te kiezen: òf kiezen of faciliteren.
•
De aanleg van parkeerplaatsen om 30 km/u te
van de overstapmogelijkheden (auto-ov) voor winkelend
benadrukken is geen issue. Met smalle rijstroken
publiek, beperking doorgaand verkeer, beperking
bereik je hetzelfde. Ook de aanleg van een
parkeervergunningen in woonwijken (immers geen auto
gelijkvloerse kruising van de fiets-hoofdroute met
voor de deur betekent ook minder snel met de auto naar de
het autoverkeer ter wille van het benadrukken van 30
binnenstad).
km/u is bespreekbaar. •
En als laatste: voer het gewoon uit, mogelijk verdampt er verkeer (dit is met de huidige modeltechnieken niet kwantificeerbaar).
52
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
53
54
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
55
Meer weten? Bas Govers
Marco Aarsen
Stadsstrateeg
Stads- en Landschapsarchitect
bgovers@goudappel.nl 06 514 020 81
Guido Scheerder Adviseur Ruimtelijke Economie gscheerder@goudappel.nl 06 429 907 14
Aart de Koning Stedenbouwkundige/planoloog adekoning@goudappel.nl 06 547 001 25
Richard ter Avest Adviseur Ontwerp en Fiets rteravest@goudappel.nl 06 511 976 83
56
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
maarsen@goudappel.nl 06 207 227 29
Christiaan Kwantes Adviseur Strategie en Beleid ckwantes@goudappel.nl 06 513 603 74
Nicole Korsten Adviseur Ontwerp en Fiets nkorsten@goudappel.nl 06 518 534 77
Rico Andriesse Adviseur Ontwerp en Fiets randriesse@goudappel.nl 06 206 116 45
Ga naar onze website voor alle informatie over deze middag en over dit thema www.goudappel.nl/devitalestad
Tim van Huffelen Adviseur Ruimtelijke Economie & Locatieontwikkeling tvhuffelen@goudappel.nl 06 502 135 77
Joost Verhoeven Adviseur Ontwerp en Fiets jverhoeven@goudappel.nl 06 115 866 06
Iris Lansink Adviseur Mobiliteit en Ruimte ilansink@goudappel.nl 06 213 101 75
openbare ruimte DE Kwaliteit als succesfactor in de VITALE stedelijke economie STAD EYE AMSTERDAM 9 november 2017
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
57
Bekijk ook ons inspiratieboek
DE AANTREKKELIJKE EN BEREIKBARE STAD
Hier tonen wij onze ontwerp- en strategieprojecten,
Strategie en ontwerp
waarbij we werken aan gezonde en economisch
Inspiratieboek
vitale steden en dorpen. We zijn hierbij altijd op zoek naar de juiste balans tussen mobiliteit en ruimte. www.goudappel.nl/ontwerp
De aantrekkelijke en bereikbare stad
1
.... en de Vitaliteitsbenchmark Centrumgebieden 2017 Waar we ons onderzoek naar de vitaliteit van centrumgebieden weergeven. Het vitaliteitsprofiel geeft inzicht in de wijze waarop een centrum goed of slecht scoort. En het laat zien op welke aspecten gezamenlijk ingespeeld kan worden om het centrum vitaler te maken. www.goudappel.nl/vitalebinnensteden
58
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
‘‘Wij werken aan bereikbare en aantrekkelijke steden. Samen met u komen we tot een economisch vitale en leefbare stad voor iedereen.’’
Goudappel Coffeng is met haar ruim 240 medewerkers een unieke specialist. We benaderen als geen ander mobiliteitsvraagstukken vanuit alle invalshoeken en expertises die nodig zijn. Van planologie tot gedragsverandering van individuen, van geavanceerde verkeersmodellen tot bestuurlijke procesregie en van strategisch advies tot en met integraal ontwerp op straat.
Wij zijn gevestigd in Amsterdam, Den Haag, Deventer, Eindhoven en Leeuwarden.
www.goudappel.nl www.dat.nl www.excellent-cities.com
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
59
Blijf altijd actueel en volg ons op Social Media
60
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
INSPIRERENDE VERHALEN
Bas Govers, Goudappel Coffeng
Sprekers
Ronald Rijnen, gemeente Eindhoven Kees van Ommeren, Decisio Christiaan Kwantes, Goudappel Coffeng Rients Dijkstra, Maxwan, TU Delft
SAMEN AAN DE SLAG
Tafel 1
Harold van den Broek, gemeente Breda
Tafel 6
Daniël Willems, gemeente Ede
Begeleiders casus aan tafel
Tafel 2
Inge Reimer, gemeente Beverwijk
Tafel 7
Martijn Dekker, gemeente Haarlem
Tafel 3
Frans Botma, gemeente Den Haag
Tafel 8
Roelof de Graaf, gemeente Apeldoorn
Tafel 4
Marjolein van Dommelen, Max Bögl,
Tafel 9
Guido Wallagh, Stad-Forum, adviesorgaan
Wout Matze, Max Bögl, Tafel 5
gemeente Amsterdam
Katinka Fledderus, gemeente Amsterdam
Tafel 10
Geert de Leeuw, NHTV
Kees Woltering, Factory Outlet Center
Tafel 11
Peter Koolhaas, gemeente Utrecht
Zevenaar Projectteam Goudappel Coffeng
Marco Aarsen
Lennert Bonnier
Bas Govers
Richard ter Avest
Iris Lansink
Guido Scheerder
Rico Andriesse
Tim Bunschoten
Nicole Korsten
Tim van Huffelen
Aart de Koning
Jos Waltmans
Christiaan Kwantes
Eugenie de Haan
Laura Groenendijk Fotograaf
Marco de Swart
Datum publicatie
Maart 2018
DE VITALE STAD| Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie
61
Amsterdam
Den Haag
De Ruyterkade 143 1011 AC Amsterdam T +31(0)20 420 92 17
Casuariestraat 9a 2511 VB Den Haag T +31(0)570 666 222
Deventer
Eindhoven
Snipperlingsdijk 4 7417 BJ Deventer T +31 (0)570 666 222
Emmasingel 15 5611 AZ Eindhoven T +31(0)40 235 25 01
Leeuwarden F. Haverschmidtwei 2 8914 BC Leeuwarden T +31(0)58 253 44 46
www.goudappel.nl
62
DE VITALE STAD | Kwaliteit openbare ruimte als succesfactor in de stedelijke economie