Achter de schermen van een skigebied blz. 32 ONDERWEG • ONTDEKKEN • REIZEN • GENIETEN • WINTER 2019-2020
W weekeInN d
Nederla je nd BEETHOVENJAAR
KAMPEERVRIENDELIJK DENEMARKEN
Midden-Jutland
Citytrip Bonn Deze tent wordt getest op blz. 26
WEG VAN DE WINTER
Karoo, onbekend Zuid-Afrika
WONDERMOOIE WADDENZEE
We
Winterkamperen
5,95 EURO
P912019 AFGIFTEKANTOOR GENT X
verder: 5x kerstsfeer | fietsen in Nuenen | kamperen in de Ardennen
Dit extra dikke winternummer barst van de inspiratie om alvast je volgende vakantie voor te bereiden. Trouwens: voor de meeste bestemmingen hoef je niet eens te wachten tot het weer beter weer wordt. Zuid-Afrika, Oostenrijk of de Waddenzee? PerfĂŠct in de winter.
DEZE MAAND
32
Op de cover
Kamperen aan de Waddenzee Hout klieven, door een ijskoude zee wandelen, buiten slapen: Pasar-reporter Kelly Mortelmans is een verstokte kampeerder en de winter houdt haar niet tegen. Gelukkig, want wat blijkt NoordNederland een winterse kampeerdroom. Heerlijke rust, betoverende landschappen en vriesverse boslucht verwarmen er je ziel.
56
SHUTTERSTOCK
18
Zo mooi is Zuid-Afrika
Coverfoto Roel Willems
06
Door de lens
18
41
09
Reis*wijs
Kamperen | Winterkamperen aan de Waddenzee
Kamperen in de buurt | Camping Schlossberg
26 28 32
Getest | Vierseizoenstenten
42 45
Boeken | Boeken voor onder de boom
52
Volg de gids | Nuenen en Zundert
16
Een sprekend beeld van onze fotografen Elke maand de laatste nieuwtjes en praktische info
Pleidooi voor vrije tijd | Het belang van vakantie voor mensen in armoede
4 | Pasar | Winter 2019-2020
5x | Kerstsfeer Reisverhaal | Achter de schermen van een skigebied in SĂśll
Kamperen | Kamperen in Midden-Jutland
Verschijnt tien keer per jaar en is een uitgave van vzw Pasar.
Hoofd Print en Online Koen Driessens
Redactie
Karlien De Vrieze, Chris Van Minnebruggen, Els Van Nieuwenhove
Journalisten
Sara Bosmans, Kristel Bruynseels, Gert Corremans, Mark Dedapper, Aart De Zitter, Guido Elias, Marijn Follebout, Kristien In-‘t-Ven, Kelly Mortelmans, Stan Verelst
Fotografen
Volg de gids
70 Reisverhaal | Karoo, onbekend Zuid-Afrika
85
Agenda | Activiteitenkalender
Weekendje weg | Ardennen Reisverhaal | Bonn Kamperen in de buurt | Camping im Siebengebirge
Liefst tien Van Gogh-fietsroutes wachten je in Noord-Brabant, waar de kunstenaar geboren werd. Hoofdredacteur Koen Driessens fietste door Nuenen, bij Eindhoven, waar Vincent zijn beroemde Aardappeleters schilderde ĂŠn harten brak.
52
26 56 68 70 81
In het wiel van Van Gogh
94 98
!
Thomas De Boever, Ann De Wulf, Greetje Van Buggenhout, Erik Van de Perre, Roel Willems
Vormgeving & Prepress Nancy Leyssens
Cartografie Dirk Billen
Publiciteit
Advertising toerisme en andere sectoren: Jill Vliegen, tel. 0478 94 32 56, advertising@pasar.be Advertising kamperen: Steven Durnez, tel. 0472 58 46 73 steven.durnez@pasar.be www.pasar.be/advertising
Druk en verzending
Moderna Printing, 3583 Paal. Betapress verdeelt bij een geselecteerd aantal boeken- en krantenwinkels.
Verantwoordelijke uitgever Michel Vandendriessche, Haachtsesteenweg 579, 1030 Brussel.
Vzw Pasar, Postbus 20, 1031 Brussel. Tel. 02 246 36 46, www.pasar.be
Ledenvoordelen | Korting met je PasarPas Volgende maand
+ achteraan in dit nummer: 3 extra wandel- en fietsfiches
2018 Winter 2019-2020 | Pasar | 5
Coverstory | Nederland
Kelly Mortelmans
gepasioneerde kampeerder
Kou lijden tijdens een winterse kampeertrip? Reporter Kelly weet wel hoe ze het warm houdt: eerst hout hakken (zweten!), daarna koken boven een stevig vuur. Welke kou?
20 | Pasar | Winter 2019-2020
Tonnen sfeer, miljoenen sterren en nul muggen
WINTERKAMPEREN AAN DE WADDENZEE In de donkerste maanden van het jaar houden ook de meeste kampeerders het liefst een winterslaap. Wie de vrieskou trotseert, ontdekt nochtans dat het magisch kamperen is in het laagseizoen. De natuur is stil en vaak ontroerend mooi, campings zijn opmerkelijk rustig, de sterrenhemel onvergetelijk en kers op de taart: er is geen mug te bespeuren. Tekst Kelly Mortelmans - Foto’s Roel Willems
P
ikdonker en steenkoud is het wanneer we op vrijdagavond laat aankomen op het kampeerterrein. Het was best wel een eindje rijden in volle avondspits naar dit noordelijke stukje Nederland. De stilte overvalt me en ik voel de stress van mijn schouders glijden terwijl ik de koele boslucht opsnuif. Ik hoop dat we een mooi plekje hebben uitgekozen, helemaal achteraan op het terrein, met als enige buren de bosbewoners. Met onze hoofdlampjes op knoeien we wat met het tentzeil en de stokken. Het is een model dat we niet gewend zijn: een zogenaamde geodetische tent met gekruiste stokken die overal met velcrostrips vast worden gemaakt aan het zeil. Bestand tegen alle soorten weer, maar de eerste keer net iets moeilijker om op te zetten (lees ook de test op blz. 26). Gelukkig geven de ritsen en touwen licht in het donker, zodat ons huisje van tentdoek een halfuurtje later toch rechtop staat. Ik nestel me in mijn mummieslaapzak met mijn warmwaterkruik, koud heb ik het al lang niet meer. Fluisterend luisteren we naar de geluiden van het bos. ‘Oehoe’, roept een uil spookachtig dichtbij, of is het mijn verbeelding?
DE LUCHT: gevuld met de geur van koffie Uit een warme slaapzak kruipen is een stuk moeilijker dan erin. Gelukkig stopte ik mijn trui en broek lekker mee onder in de slaapzak zodat ze voorverwarmd zijn. Het houtkacheltje buiten brandt al en ik hoor Gidus, een van de uitbaters van de camping, komen aanlopen met onze ontbijtmand. Het is de geur van verse koffie die me uiteindelijk toch naar buiten lokt. Een waterig zonnetje komt piepen terwijl het zwarte goud de slaap uit mijn ogen verdrijft. ‘Gak-gak-gak’, een troep ganzen vliegt met veel vertoon hoog in de lucht, dan is het weer volkomen stil. Buiten is alles nog vochtig en kil, dus voor het ontbijt trekken we naar de knusse serre die als shelter voor alle kampeergasten dient. Naast de vintage chesterfield brandt de kachel gemoedelijk en ik smul gulzig van alle lokale lekkernijen. Het verse brood is knapperig en zelfs nog een beetje warm. Van zo’n nachtje in de koude slapen krijgt een mens een serieuze eetlust. Nog meer lekkers is te vinden in Den Oever, waar elke zaterdagochtend de ZeeVerse Vismarkt plaatsvindt. Ik hoop op mosselen voor op het kampvuur maar daarvoor
Paklijst voor winterkamperen ✔ Een kleine wintertent. Hoe kleiner de tent, hoe makkelijker ze te verwarmen is met je lichaamswarmte. Welke vierseizoenstenten geschikt zijn lees je op blz. 26-27. ✔ Goed geïsoleerde slaapmatjes. Je slaapt vaak op een bevroren ondergrond. Als je slaapmatje niet voldoende isoleert, krijg je het heel koud ’s nachts. Mijn favoriete winterslaapmatje is de Exped Synmat 9 LW, geschikt voor temperaturen tot -25 °C. TIP: Liggen er op de camping nog blaadjes onder de bomen? Strooi ze onder je tent: ze zorgen voor extra isolatie. ✔ Een winterslaapzak. Ik vind het zalig om weg te kruipen in mijn mummiemodel met donsvulling van Simond, de Makalu I Light. Voor het slapengaan vul ik ook steevast een ouderwetse rubberen warmwaterkruik. Warm even op bij het kampvuur voor je in je slaapzak kruipt, zo koel je minder snel af. ✔ Thermisch ondergoed houdt veel meer je lichaamswarmte vast dan een gewone pyjama. ‘s Ochtends doe je gewoon je kleren erover aan voor je richting sanitair trekt. Daar kan je je warm omkleden. ✔ Kookgerei. Niks warmt je beter op dan een hartige maaltijd: een driepikkel en kookpot zijn dan ook onmisbaar tijdens een weekendje winterkamperen.
Winter 2019-2020 | Pasar | 21
5x
Kerstsfeer Tekst Marijn Follebout
OOSTENDE
Kerstshoppen aan zee
VISIT OOSTENDE
Nee, je hoeft niet naar Duitsland voor een übergezellig kerstmarktbezoek. Aan zee, in de stad, in kasteel of kathedraal: op deze 5 plekken in eigen land is de winter magisch en de glühwein zoet.
VISIT-BRUSSELS
De lichttunnel in de Adolf Buylstraat is met zijn 232.500 lichtjes de absolute publiekstrekker. Drie kerstmarkten warmen de stad aan zee op. De grootste kerstmarkt is die in het Leopoldpark waar vijftig houten chalets rond de schaatsvijver staan. Alles in Oostende is deze maand gericht op winkelplezier. In het Feestpaleis op het Wapenplein worden je cadeaus gratis verpakt. De Nieuwjaarsduik vindt plaats op zaterdag 4 januari.
NOEL DES CATHEDRALES
Wanneer: 29 november – 5 januari www.visitoostende.be
BRUSSEL
2,5 km kerstsfeer
Wanneer: 29 november – 5 januari, www.winterpret.be
Bij elk bezoek aan onze hoofdstad lijkt het alsof we in een surrealistische strip stappen. En we vinden het fantastisch. ‘Winterpret’ sluit daar perfect bij aan. Het is een bonte kakofonie van zeemzoete kerststallen en kleurrijke performances. De ‘kerstmarkt’ is maar liefst 2,5 kilometer lang en telt meer dan 260 chalets met eten, drank en cadeaus. Op de Grote Markt vindt elke avond een klank- en lichtshow plaats.
28 | Pasar | Winter 2019-2020
LUIK
Spektakel in de kathedraal Wanneer: 29 november – 30 december, www.villagedenoel.be
Met 31 winters op de teller noemt Luik zijn kerstdorp het ‘oudste kerstdorp van België’. Op de Place Saint-Lambert en Place du Marché staan 200 houten chalets en er is altijd wel iets te doen. De reuzensleepiste trekt alle aandacht. In het Parc d’Avroy vindt vanaf 12 december ook het Europees Circusfestival plaats. Absolute publiekstrekker is het theaterspektakel ‘L’Horloger de Noel’ in de Sint-Pauluskathedraal (26-30.12).
WESTERLO
Magie in het kasteel HISTORALIA
Wanneer: 7 - 23 december www.toerismewesterlo.be en www.kerstmagie.be
De familie de Merode zet haar kasteel in Westerlo open voor een magische theaterwandeling. Het spektakel strijkt ook neer in de kastelen van Hingene, Laarne, Vlamertinge, Sint-Truiden en Wijnendale. Westerlo houdt van de winter, met een gezellige kerstmarkt met 70 standjes (15.12), een winterbar (vanaf 20.12) en ‘Sprookjes bij kaarslicht’ (kerstvakantie). Zondag 9 februari wordt een winterwandelfeest georganiseerd.
HASSELT
Pretpark op het plein Wanneer: 23 november – 5 januari www.winterland.be
SHUTTERSTOCK
De Hasseltse markt op dinsdag en vrijdag en de rommelmarkt op zaterdag krijgen in december winters gezelschap. Op het gedeelte van het Kolonel Dusartplein achter de Groene Boulevard verrijst dan een prachtig winterdorp. Met het reuzenrad, de schaatsbaan van 1.000 vierkante meter, de carrousel, het kersttreintje, Santa’s Circus en het Huis van de Kerstman mag je Winterland gerust een klein pretpark noemen. Het Grand Café, de Aspen Lounge en de spiegeltent blijven open tot middernacht.
Pasar Roosdaal
Zaklampenwandelzoektocht met kerstmarkt Graag een kerstmarkt met een plus? In Roosdaal kan je op 15 december voor je bezoekje aan de kerstmarkt deelnemen aan een leuke zaklampenwandelzoektocht van 9 km. Pasar Roosdaal is zeker van de partij, want de leden helpen mee bij de organisatie: ‘Wij helpen onder meer met de verkoop van bonnetjes op de kerstmarkt, bij de bediening van soep en jenever op de wandelzoektocht en we verlenen bijstand waar nodig’, zegt Elke Notaert, sinds tien jaar bestuurslid bij Pasar Roosdaal. De speurtocht is een gezellige happening. ‘Na de tocht kan je smullen van raclette of hotdogs, genieten van een streekbier en kuieren op de kerstmarkt.’ Voor Elke is het gebeuren elk jaar een hoogtepunt. ‘Wandelen in groep bij valavond met de zaklamp in de hand creëert een warme sfeer’, klinkt het. Meer weten? Surf naar www.pasar.be/roosdaal en klik op ‘activiteiten’.
Winter 2019-2020 | Pasar | 29
Reisverhaal | Oostenrijk
Skigebied achter de schermen
32 | Pasar | Winter 2019-2020
Ben je een verwoede skiër? En heb je je ooit al wel eens afgevraagd hoe het kan dat die pistes er elke ochtend weer netjes gladgestreken bij liggen? Reporter Aart De Zitter ook. Hij bevredigde zijn nieuwsgierigheid in het Oostenrijkse Söll.
Lees verder
SÖLL
Winter 2019-2020 | Pasar | 33
Reisverhaal | Zuid-Afrika
Rosaleen Elize van As bakt heerlijke roosterkoek
‘Uithou, aanhou, mondhou’ is de leuze van Rosaleen, ofwel ‘Tant Poppie’. Ze verkoopt haar broodjes aan toeristen in Laingsburg.
58 | Pasar | Winter 2019-2020
Baie mooi en pragtig
DE APARTE
KAROO De Grote en de Kleine Karoo zijn een heuvelachtige halfwoestijn. Dat klinkt niet aantrekkelijk, maar toch is het wilde westen van Zuid-Afrika spectaculair. Niet enkel door het woeste landschap, maar ook door de gastvrijheid van zijn bewoners. Want, zoals een local zegt: ‘In streken waar het leven hard is, hangen de mensen om te overleven aan elkaar.’ Tekst en foto’s Koen Driessens
Z
uid-Afrika is een geval apart. Tot begin jaren 90 een internationale paria, vandaag een toeristische trekpleister. Het aantal Vlamingen dat het land bezoekt sinds de afschaffing van de apartheid 25 jaar geleden groeit jaarlijks. Toeristen vinden vooral hun weg naar de zuidwestelijke tuinroute, de big five van het Krugerpark in het noordoosten en de steden Kaapstad en Pretoria. De N1, die beide steden verbindt, doorkruist de Karoo. De goed onderhouden asfaltweg begint vanuit Kaapstad met de 4 kilometer lange Huguenottunnel – naar de Franse hugenoten die van Zuid-Afrika een wijnland maakten. Kilometerslange hekken schermen de wijngaarden af tegen ongenode druivenplukkers, zowel mens als baviaan. Seizoenarbeiders trekken van druiven-
naar citroenenoogst, voor 10 euro per dag. In alle lokale ondernemingen die we bezoeken – van een olijfgaard tot een fabriekje van (dure) siervoorwerpen uit struisvogeleierschalen – werken zwarten, maar de ondernemers zijn blank. Economisch is de segregatie er nog, al is elke vorm van werkgelegenheid een zegen in dit land met een werkloosheidspercentage van 27 procent.
Overstroming in een kurkdroog land Naarmate de weg zich verder uitstrekt, opent het landschap zich. Aan de voet van kale rotsheuvels eisen stugge struikjes elk een apart stukje dor land voor zich. Een onwezenlijk ruw, maar fascinerend aards maanlandschap van grote leegte. Om niet over het hoofd gezien te worden door passanten, kondigen de schaarse
Winter 2019-2020 | Pasar | 59
SHUTTERSTOCK
Reisverhaal | Bonn
72 | Pasar | Winter 2019-2020
250 jaar Beethoven
LIEBER Lieber LUDWIG Ludwig onn, VON BONN, von B
Zo begint een brief toch in het Duits, niet? We kennen elkaar niet, maar sta me toe u wat te vertellen over hoe het er tegenwoordig toegaat in de stad waar u in 2020 precies 250 jaar geleden het levenslicht zag. Ze gaan er uw genie vieren en ik mocht er een paar geleerde hoofdrolspelers spreken die dat allemaal in goede banen leiden. Moet je horen. Tekst Chris Van Minnebruggen – Foto’s David Vanthienen & Beethoven-Haus Bonn & Shutterstock
H
opelijk neemt u het me niet kwalijk, maar afgezien van het popopopooom van uw vijfde symfonie, een streepje Für Elise en het Alle Menschen werden Brüder ken ik uw muziek nauwelijks. Dus las ik maar een betrouwbare biografie over uw leven terwijl de Missa Solemnis door mijn hoofdtelefoon denderde. Geen idee welk van beide me het meest van mijn stuk bracht. Een vader die u als kleuter op de knokkels sloeg bij een valse noot en u in het holst van de nacht uit bed haalde om bij zijn beschonken vrienden te pochen met de kunstjes van zijn kleine Ludwig. Het zal je maar overkomen.
Een Spanjool voor de keurvorst Hoe dan ook, met een echte leermeester erbij was u op uw twaalfde al hoforganist en protegé van keurvorst Maximilian Franz. Respect! Op straat noemde men u ‘de Spanjool’ om het groene rokkostuum met gouden knopen, uw witte kniebroek en
de degen waarmee u paradeerde. Het duurde niet lang of u begon te componeren. Uw moeder overlijdt, van de zeven kinderen blijven er drie in leven, uiteindelijk wordt u kostwinner. Geen wonder dat u warmte en genegenheid vond in het culturele salon van Helene Breuning en een graag geziene gast was in de kunstenaarskroeg van Anna Koch. Om maar te zeggen dat ik het u niet kwalijk neem dat u op uw
Op uw twaalfde was u al hoforganist en protegé van keurvorst Maximilian Franz. Respect! Winter 2019-2020 | Pasar | 73
Meer ontdekken, reizen en genieten?
Word lid van Pasar en ontvang elke maand het Pasar-magazine Doe mee met de Weekaan vande deSemois Tijd blz.blz. 16 42 In groep kamperen ONDERWEG • ONTDEKKEN • REIZEN • GENIETEN - APRIL 2019 ONDERWEG • ONTDEKKEN • REIZEN • GENIETEN - JANUARI 2018
Upgrade van een tent: de vouwwagen blz. 36
LE
VERENS PASA MVAIAblGDAIEEZAINUPWPDR z. 68 E
KAMPEREN
WANDELSPECIAL NATUURFOTOGRAFIE
Beeldig Bulgarije Wandelen in Noord-Hessen Tocht door de Spaanse Leeuwarden Picos de Europa met locals DE GEBROEDERS GRIMM ACHTERNA
KNAPPER DAN DE COSTA’S
Fre der ic bode in Eel op stap
€ 2,50
Martine en Pren t tot rust
DROOMREIS MET DE CARAVAN
Middernacht aan de Noordkaap
kom in Kalmthout
reporter lk Noord-Norfo
Th or &denNavans e hou avontuur
Altijd een avontuur! KAMPEREN MET KINDEREN
Brugge
Wandelroute | West-Vlaanderen
ANTWERPEN Antwerpen
Natuur tussen Zeebrugge en Blankenberge 46 km
Tekst en foto Mark Dedapper
T
ussen Zeebrugge en Blankenberge liggen twee mooie, weinig bekende natuurreservaten. Je start de wandeling net buiten het havengebied van Zeebrugge en komt algauw in De Fonteintjes, een smal maar schitterend duingebied. Over een mooi wandelpad loop je langs vijvers en geniet je van een gevarieerde plantengroei met onder meer enkele zeldzame wilde orchideeën. Keerpunt van de wandeling is de pier van Blankenberge, 350 meter lang en gebouwd in 1933. Even over het strand en dan gaan we naar het Zeebos, dat werd aangeplant als groene buffer tussen Blankenberge en de Zeebrugse haven. Aan de ingang van het bos ligt een terrein dat jeugdbewegingen gebruiken.
Met de camper door Noorwegen WESTVLAANDEREN
3X DICHTBIJ NIEUW ENGELS WANDELPAD
Caravantrip naar Nederland DOssIER
5,95 EURO 5,95 EURO
3
Caravantrends
Huren voor elk budget
P912019 AFGIFTEAFGIFTEKANTOOR KANTOOR GENT GENT X X
verder:gezinscaravan weekend Hageland | getest: | grotbiken verder: onder de loep | vouwfietsen getest: interactieve horloges 12/01/2018 16:10:33 14/03/2019 15:49:49
VAN BAsIC TOT LuxE
+ tenten met een twist / Garmin-gps uitgetest / groene gadgets& camper verder: getest: lichte tentjes | groene campings | checklist caravan
Brussel
Leuven
Tekst en foto Chris Van Minnebruggen
kant-en-klare caravanroutes
14/02/18 11:54 22/01/2019 9:11:22
K
oning auto regeert op het Gemeenteplein, maar achter de Sint-Michielskerk duik je het groen in van natuurgebied Broekelei. Knotwilgen, loof- en naaldbos, even over een plankenpad kronkelt de weg een paar kilometer door stilte en groen tot bij de Dijle. Die volg je door open boerenland tot bij de Oude
Hansbrug (foto). Alleen fietsers en voetgangers mogen nog over het Midden-Spanje / polen / Wenen gietijzeren relict uit de industriële revolutie. Daarna trek je door residentiële wijken. Villa’s, fermettes en modernistische architectuur, zelfs de art-decoparel van het vroegere luxehotel Le Grand Veneur pronken er op los, gescheiden door tuinen en dennenbosjes.
+ West-Servië / campings in Vlaanderen / trends & nieuws / kampeerbeurzen 2018 Pasar 2019/1 – Laatste routecontrole 2018/11
C2-01-64 KW-9028.indd 1
Naamloos-10 Kampeergids 20191 0139.indd 1
VLAAMS-BRABANT
12 km
Zelden lopen groen en wonen hand in hand. In Keerbergen lukt dat, zij het met een stevig prijskaartje. Wandel mee door het Hilversum aan de Dijle, biotoop van Vlaamse schermgezichten.
OP PAD MET DE ERIBA TROLL 542
BP BP BP
Kies jeen plek Kust &kliff paken je tijd
TenTkamperen in heT GroTe neTewoud
Pasar 2019/1 – Laatste routecontrole 2018/11
11 km
83-84 WF 0119.indd 1
15/11/17 09:18
14/12/2018 11:48:03
→ Inspiratie voor uitstappen en vakanties → Reportages over reizen, wandelen, fietsen en kamperen → Gratis wandel- en fietsfiches
www.pasar.be/lidworden
VLAAMS-BRABANT Brussel
12 km
11 km
en daarna langs de pier van Blankenberge. Een perfect recept voor een zonnige dag.
Cirkelen rond de poolCirkel
Half om half door Keerbergen
Bijzondere bomen in Wallonië
GR ATIS L SPECIA
Op zo’n 100 meter van de zee ligt natuur-
Wandelroute | Vlaams-BrabantBrugge
WANDELINGEN LANGS EEUWELINGEN
WESTVLAANDEREN
gebied De Fonteintjes, een langgerekt duinBestemmingen & inspiratie 2018 gebied. Deze wandeling voert je er even heen,
INSPIRATIE EN PRAKTISCHE TIPS 2019 PRAKTISCHE GIDS 2018
CULTURELE HOOFDSTAD 2018
001 Cover 0118.indd 1 01 Cover 0419.indd 1
ANTWERPEN Antwerpen
46 km
Leuven