ezmar jmare 11

‫ژمارە ‪ 11‬ی هاوینی ‪2010‬‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‬ ‫فازڵ ڕەئوف‬ ‫سەرنووسەر‬

‫گۆڤارێكی وەرزی سیاسی رۆشنبیری گشتییە‬ ‫لقی (‪)21‬ی پارتی دیموكراتی كوردستان دەریدەكات‬

‫مستەفا ئیبراهیم‬ ‫‪07701482570‬‬ ‫جێگری سەرنووسەر‬ ‫ئاوات مەحمود سەعید‬ ‫بەڕێوەبەری نووسین‬ ‫بەرهەم شێخ عزەدین‬ ‫‪07504721085‬‬ ‫‪barhameshex@yahoo.com‬‬ ‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫ده‌سته‌ی نووسه‌ران‬ ‫نه‌به‌ز محه‌مه‌د شكور بازیانی‬ ‫سه‌اڵح سه‌دباری‬ ‫نەخشەسازی‬

‫‪1‬‬

‫ئەبوبەكری مەال عەبدوڵاڵ‬ ‫‪bakr980@yahoo.com‬‬ ‫ماڵپەڕی ئەزمەڕ‬ ‫‪www.ezmar.blogfa.com‬‬

‫(سەرۆك) لەژێرسایەی سەرۆكی نەتەوەی كورددا‬

‫ئا_ئەزمەڕ‬ ‫س���ەرۆك كوڕە الوێكی ئەم واڵتەیه‌ و لەبنەماڵەیەكی نیش���تیمانپەروەر و دڵس���ۆز بەڕێبازی بارزانی چاوی بەدنیا هەڵهێناوە‪،‬لە (سەرۆك)مان‬ ‫پرس���ی چۆن ئەم ناوەت لێنراوە و لەكوێوە ناوەكەت س���ەرچاوەی گرتوە‪ ،‬سەرۆك بەئەزمەڕی گوت‪ :‬كاتێك مامم بەڕێز شێخ نامیق لەالیەن‬ ‫ڕژێمی ڕوخاو لەس���ەر كاری سیاس���ی دەس���تگیر دەكرێت وحكومی ئیعدامی بەسەردادەدرێت لەبەر دڵس���ۆزی بۆ بنه‌ماڵه‌ی بارزانیی نەمر و‬ ‫دڵسۆزی ئەوبنەماڵە بەڕێزە بۆكوردو كوردستان‪ ،‬كاتێك لەزیندان هەواڵی بەدنیاهاتنی منی پێ دەدەن دەڵی لەخۆشەویستی سەرۆك بارزانی‬ ‫ناوی دەنێم س���ەرۆك‪ ،‬ناوەكەم واهاتوە هەروەها برایەكم ناوی (بارزانی)یە‪،‬وەمامم كوڕه‌كەی خۆش���ی ناوناوە (سەركردە) سەرۆك ئێستاكە‬ ‫قوتابی زانكۆیە لەزانكۆی س���ەالحەدین‪ ،‬زیاترگوتی‪ :‬زۆرش���انازی دەكەم كەبەناوی س���ەرۆكێك ناونراوم كەتەواوی ژیانی خۆی بۆخزمەتی‬ ‫میلەتەكەی تەرخان كردوە‪ ،‬وەلەوەش زیاتر بۆمن جێی ش���انازیە لەووێنەیەدا لەئامێزی س���ەرۆك بارزانیدام لەژێر وێنەو س���ایەی سەرۆكی‬ ‫ڕوحی كورد بارزانیی نەمردا‪ ،‬له‌كاتی س���ه‌ركه‌وتنی یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كودرس���تان له‌هاوینه‌هه‌واری سه‌الحه‌دین گیراوه‌‪ .‬بەڵێنیش‬ ‫دەدەم هەمیشە تا لەژیاندابم دەروێش ئاسا دڵسۆزی ڕێبازی پارتی و بارزانی بم‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪2‬‬

‫بارزانیی نەمر تاجی سەروەرییەكان‬ ‫مەال محەمەد شارەستێنی‬ ‫رادەربڕی���ن ل���ە ژیاندا خواس���تێكی پێویس���تە‪ ،‬ژی���ان حاڵەتێكی‬ ‫بەرەوپێش���ەوە چوونە‪ ،‬ل���ە رادەربڕیندا پەراوێزێك بۆ راس���تی‬ ‫و دروس���تی س���ەركردەی نەتەوەی���ەك هەی���ە‪ ،‬ئەو س���ەركردە‬ ‫مەزن���ەش كە دەمەوێ باس���ی لێ���وە بكەم‪ ،‬بارزانی���ی نەمرە‪ ،‬كە‬ ‫دەتوانم بڵێم لە هەموو كەس زیاتر ناوی براوەو باس���ی كراوەو‬ ‫سەروەرییەكانی تۆماركراوە‪ .‬هەڵوێستەكانی بە چەندەها شێوەو‬ ‫ش���ێواز هەڵس���ەنگێندراوە‪ ،‬مەال مس���تەفای بارزانی چیایەكی بە‬ ‫تەمكی���ن و نەڕووخ���او و خۆڕاگ���ر ب���ووەو هەركەس���ە لەدیدو‬ ‫دی���دگای خۆیەوەو بەپێی بۆچوون و خواس���تی خۆی س���ەیری‬ ‫هەن���دێ لەو دیمەنە پڕ لە هەیبەتەی ئەو كەس���ایەتییە ناودارەی‬ ‫كردووەو بۆ خۆی مەرامی دڵی خۆی لێ هەڵێنجاوەو س���وودی‬

‫لێ وەرگرتووە‪ .‬ئەوەی جێگای سەرس���وڕمانەو مایەی دڵشادی‬ ‫و بەخت���ەوەری میللەتەكەمان���ە‪ ،‬بەهەموو چی���ن و توێژەكانەوە‪،‬‬ ‫هەموو خ���اوەن مەرام و مەبەس���تەكان‪ ،‬هەموو خ���اوەن قەڵەم‬ ‫و كارە پیش���ەییەكان‪ ،‬ل���ە كەس���ایەتی س���ەركردەی نەم���ر مەال‬ ‫مستەفا كەڵكیان وەرگرتووەو كردوویانە بە پێشڕەوی خواست‬ ‫و ئامانجەكانی���ان‪ .‬ئەگ���ەر ش���ایەتی ل���ە دژەكان���ی وەربگری���ن‪،‬‬ ‫بەس���ە بۆ ئەوەی متمانە لەس���ەر هەمەالیەن���ی و گەورەیی ئەو‬ ‫س���ەرۆكە مەزن و نەمرە وەربگرین‪ .‬تاریف و مەدحی دۆس���ت‬ ‫گرن���گ نییە‪ ،‬ب���ەاڵم دوژمن و ناحەزو نەیارە سەرس���ەختەكانی‬ ‫ب���ە درێژایی مێژووی ژیانی پ���ڕ خەباتی بارزانی و پاش وەفات‬ ‫كردنیش���ی چەندەه���ا ج���ار گ���ۆڕان بە س���ەر بی���رو بۆچوون و‬ ‫هەڵس���ەنگاندنەكانیان ب���ۆ مەال مس���تەفا هات���ووە‪ .‬كەواتە ئەگەر‬ ‫لەبەر سیاسەت چۆكی ناعیالجی دابدەن لەبەر دەمیا‪ ،‬زۆربەشی‬

‫پارێزەر سۆران مەحوی‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫پ���اش ش��ەس��ت و چ����وار س��اڵ‬ ‫ل���ە خ���ەب���ات و ب����ەرخ����ودان و‬ ‫ش���ۆڕش‪،‬پ���ارت���ی دی��م��وك��رات��ی‬ ‫كوردستان نەك لەبەر ئەوەی‬ ‫خ�����ۆی ی����ەك����ەم ڕێ���ك���خ���راوی‬ ‫س��ی��س��ت��ەم��ات��ی��ك��ی ن��وێ��خ��وازی‬ ‫ش��ێ��وە رۆژه���ەاڵت���ی ن��ەت��ەوەی��ی‬ ‫ب���وو ك��ە ه��ات��ە ك��ای��ە سیاسی‬ ‫مەعریفییەكانەوە‪،‬لەژیانی‬ ‫و‬ ‫ك������������ۆم������������ەاڵی������������ەت������������ی‬ ‫ن��ەت��ەوەك��ەم��ان��دا‪،‬ل��ەب��اش��ووری‬ ‫ك���وردس���ت���ان���دا‪ ،‬ك���ە وای��ل��ێ��ه��ات‬ ‫ببێتەپارتی دای��ك و ئێستاشی لەگەڵدا بێت لەسەر ئاستی‬ ‫ك��وردس��ت��ان و عێراقیشدا‪،‬ئەوپلەیەی پ��اراس��ت��ووە‪ ،‬بەڵكە‬ ‫لەبەرئەوەشە سەربڵند‪،‬خۆڕاگر لەو پلەیەدا ماوەتەوە‪ .‬هاوكات‬ ‫پێگە جەماوەرییەكەی لەگەڵ هەموو نسكۆو نشێوێكانیشدا‬ ‫ه��ەر پشت و پەنای ئ��ەم پارتە ب��ووەو شورایەكی پۆاڵینی‬ ‫پاراستنی شكۆدارییەكانی بوون‪.‬‬ ‫چونكە مێژووی بەخوێن س���ووری پێش���مەرگەكانی شۆڕشی‬ ‫مەزن���ی ئەیلوول و گواڵنی ئازادیخ���واز‪ ،‬وانەكانی قوتابخانەی‬ ‫بارزان���ی كە هەریەكەی���ان بۆ خۆی بوونەتە ئەفس���انەیەك لە‬ ‫دونیای بونیاتنانی كەسایەتی كاریزمای بارزانیی مستەفادا كە‬ ‫ئەم���ڕۆ ئەم قوتابخانەیە كەلتورێكی ژێرخان زێڕینی ئەدەب و‬ ‫ئەخالقی پارتایەتی بەمیرات بۆ بەجێ هێشتووین!!‪.‬‬ ‫بەاڵم پاش ئەوەی پارتیمان نزیكەی سێ چارەكێكی سەدەیەك‬ ‫دەبێت كاروانی خەباتی سیاسی شۆڕشگێڕانەی گوزەردەكات‪..‬‬ ‫ب���ەاڵم كاتێ���ك دەڕوانیت���ە ئەم���ڕۆی خەبات���ی موئەسەس���اتی‬ ‫دنی���ای دیموكرات���ی و پیادەكردنی زانس���ت و زانیاری گرنگی‬ ‫جیهانگی���ری و عەولەم���ەی ژیان���ی ئینتەرنێ���ت و مۆبای���ل و‬ ‫داگیركردن���ی دەرەوەی ئاس���مانەكان‪ .‬ئی���دی زۆر بەختەوەرو‬ ‫شادمانم كە ئەمڕۆكە پارتی هەوڵیداوە مێژووی پڕ سەروەری‬ ‫خۆی بە واقیعی ئێستاكەی كوردستان و داهاتووی ناوچەكەو‬ ‫جیهانگیریی���ەوە گرێدەدات‪ ،‬دیارە ئەمەش بۆ خۆی نیش���انەی‬ ‫زیندوێتی و نوێبوونەوەی ئەم ڕێكخراوە دەسەلمێنێت!!‬ ‫بۆی���ە لەئەم���ڕۆدا دەبێ���ت گش���ت ئەندامانی ئ���ەم پارتە بە خۆ‬ ‫دەوڵەمەندكردن بە زانس���تی هەمەالیەنە‪ ،‬بە ڕۆش���نبیركردنی‬ ‫خود (زات) بەخۆ گونجاندن لەگەڵ دنیای سیاسی و ئابووری‬ ‫و دبلۆماسی دا‪..‬گەرچی گەلێك و گەلێك گرنگە كە ڕابردوو لە‬ ‫یادنەكەین‪ .‬بەاڵم هەموو داهاتووشی لەسەر هەڵنەچنین‪ ،‬بەڵكە‬ ‫دەبێت لەگەڵ ئێستادا پێكەوە‪ ،‬گرێیان بدەین!!‬ ‫ئەمەش بۆ خۆی تەنها ئەركی ئەندامان نییە و بەس‪ .‬بەڵكو دەبێت‬ ‫هەم���وو ئۆرگانەكانی حزب لەئاس���تی ئەم بەرپرس���یارییەتەدا‬ ‫ب���ن‪ .‬بۆیە هیواكان زۆرن بە كۆنگرە كە فاكتەرێكی كاریگەری‬ ‫وەدیهێنان���ی ئ���ەم ئامانجان���ە بێ���ت‪ ،‬چونك���ە پارتی‪،‬پارت���ی‬ ‫هەمووانە‪،‬پارت���ی كوردایەتییە‪،‬پارت���ی دیموكراتخوازان���ە‪،‬‬ ‫كاردەكات بۆ مافەكانی مرۆڤ و چەسپاندنی سەروەری یاسا‪.‬‬ ‫بۆیە پارتی پارتی دایكە و بە ڕەسەنی دەمێنێتەوە‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫داننانێكی راس���تەقینەیە ب���ەو زاتە نەگۆڕە‪ .‬ك���ە تانەو توانجی‬ ‫دوژمنانی نەیڕووخاندووەو پارەو دراوی خاوەن س���ەرمایەو‬ ‫زلهێزەكان س���ەری ئیرادەی پێ نەنوان���دووەو‪ ،‬ترس و بیم و‬ ‫ستەمی رۆژگاریش نەیلەرزاندووە‪ .‬رۆژی سەخت و نەبەردی‬ ‫كۆڵ���ی پێن���ەداوەو تاری���ف و پیاهەڵدان���ی هەزاران كەس���یش‬ ‫لەخش���تەی نەبردووەو‪ ،‬سەدان گیانفیدای راستەقینەش لەبەر‬ ‫دەمی���ا ئامادەبوون و بەكردار خۆی���ان كردووە بە قوربانی و‬ ‫ش���ەهیدی رێباز و فرمانی بوون‪ .‬لەگەڵ ئەوەشدا خۆنەویست‬ ‫و گەردن كەچتر خۆی نیشان دەدا‪ .‬هەموو گەل و نەتەوەیەكی‬ ‫جیهان بەسەركردەو پیاوە هەڵكەوتووەكانی خۆی دەناسرێ‪،‬‬ ‫نەوەكانی ئەو گەل و نەتەوانەش ش���انازی بە سەركردەكانی‬ ‫خۆیان���ەوە دەك���ەن‪ ،‬ب���ۆ وێن���ە‪ :‬الی یۆنانیی���ەكان گەورەترین‬ ‫كەس كە ش���انازی پێوە بكەن فیساگۆرسە‪ ،‬لەواڵتی چین هەم‬ ‫زۆربەی یاساكانی واڵت و دەستنیشانكردنی بەرواری سەری‬ ‫س���اڵیان بەندە بە س���ەركردەكەیانەوە بەناوی (كۆنفۆشیوس)‬ ‫ه���ەردوو پارت���ی كۆم���اری و دیموكرات���ی لەئەمەریكا خۆیان‬ ‫بەختەوەرو دڵیان ئاس���وودە دەكەن بەناوهێنانی (ش���املیۆن)‪،‬‬ ‫فەرەنس���یەكانیش شانازی بە سەركردایەتی خۆیانەوە دەكەن‬ ‫بەناوی (میرابۆس���تمتز)‪ ،‬ئیتاڵیەكان (كاریبالد) وەك س���مبوڵی‬ ‫نەت���ەوەی خۆیان دەزانن‪ .‬لە هیندس���تان (گۆوتمان) بەڕەمزی‬ ‫س���ەركەوتن و ش���نەبای ئاش���تی دەزانن بۆ واڵتەكەیان‪ .‬هەر‬ ‫بۆیە زۆر پێویس���تە ئێمەی گەلی كورد كە نیشتەجێین لەسەر‬ ‫خاك و ئاوی خۆمان كە ناوی كوردس���تانە‪ .‬فەخر و شانازی‬ ‫بكەی���ن ب���ە س���ەركردەیەكی بلیمەتی گەلی ك���ورد كە ئەویش‬ ‫مەرح���وم (مەال مس���تەفای بارزانی) یە‪ ،‬ئەو س���ەركردەیە كە‬ ‫ك���ەس ناتوانێ نكۆڵ���ی لەوە بكات‪ .‬كە بارزان���ی هەموو ژیانی‬ ‫خۆی بەخ���ت كردبوو بۆ ئەوەی نەتەوەی كورد بە ئازادی و‬ ‫س���ەربەرزی و س���ەركەوتوویی و س���ەربەخۆیی بژیت‪ ،‬بووە‬ ‫ناس���نامەی نەتەوەیی بۆ ئێمەی ك���ورد‪ .‬لەهەموو روویەكەوە‬ ‫ئ���ااڵی پێش���ڕەوی هەڵكردبوو‪ ،‬خێمەیەكی هەڵ���دراوی هەموو‬ ‫خەڵك���ی كوردس���تان ب���وو‪ .‬ل���ە رووی س���ەركردایەتی و‬ ‫بڕوابەخۆبوون و ژیانی دونیانەویستی و متمانە بە سەركەوتن‬ ‫و ب���ڕوای بەتین و خوێن���دەواری و بەرچاوڕوونی و خاوەن‬ ‫هەڵوێس���تییەوە‪ .‬ل���ە هەم���وو روویەكی ژیان���ی بەرفراوانەوە‪،‬‬ ‫لەهەم���وو الیەك���ەوە پەنجەی هێمای بۆ رائەكێش���را‪ .‬دۆس���ت‬ ‫و هاوڕاز و هاوسەنگەریش���ی بە ش���انازی و خۆشحاڵییەوە‪،‬‬ ‫س���روەی ئازادی و ش���نەبای هیوای سەركەوتنیان لە رێبازی‬ ‫كوردپەروەری و پڕ لەمتمانەو راس���تگۆیی ئەو كەس���ایەتییە‬ ‫دڵس���ۆزەدا ئەبینین���ەوە‪( .‬مەرحوم بارزانی) دەنگ و س���ەدای‬ ‫گەل���ی ك���وردی بە دونیا گەیاند‪ ،‬ل���ەو رۆژەدا گەلی كورد (بێ‬ ‫كەس نەبوو بێ بەخت بوو‪ ،‬بێ هەس���ت نەبوو كەمێك سست‬ ‫ب���وو‪ .‬بێ واڵت نەبوو بێ ماڵ بوو‪ ،‬ب���ێ زار نەبوو بێناز بوو‪.‬‬ ‫بارزانی���ی نەم���ر وەك رێبەرێكی م���ەزن ئەهات���ە مەیدانەوە)‪،‬‬ ‫(راستگۆیی‪ ،‬دڵس���ۆزی‪ ،‬ئەمانەت‪ ،‬داوێنپاكی) لەهەر مرۆڤێكدا‬ ‫بەرجەس���تە بوون دەبنە مەعاریف‪ ،‬لەبەرئەوە مرۆڤ بە قسە‬ ‫هەڵناخەڵەت���ێ‪ .‬س���اڵی ‪ 2002‬لە زانكۆی پۆس���تن ل���ە ئەمریكا‬ ‫لێكۆڵینەوەیەك���ی ش���یكاری كراوە لەس���ەر چەند كەس���ێك لە‬ ‫ئەنجام���دا دەركەوتووە‪ ،‬م���رۆڤ هەرچەن���دە نەخوێندەوار و‬ ‫س���اویلكە بێت‪ .‬ئەتوانێ ئاوازی دەن���گ جیابكاتەوە‪ .‬هەروەها‬ ‫ئەو كەس���ەی كە بەرامبەریەتی دەزانێ كەسێكی راستگۆ یان‬ ‫س���اختەچیە‪ ،‬ئێس���تا هەنوكە هەزاران تەمەندار و ردێن سپی‬ ‫ش���ایەتحاڵن‪ .‬لەناوچەوانی راس���تگۆیی و دڵس���ۆزی مەرحوم‬ ‫مەال مستەفای بارزانی‪.‬‬

‫لەیادی‬ ‫پارتێكی ڕەسەندا!!!‬

‫گەشتە دیپلۆماسیەكـــــ‬

‫لە دیدی رۆشنبیران و مامۆستایانی زانكۆ و شــــــــــ‬ ‫بەدواداچوون ‪ :‬بارزان حوسێن سارتكەیی‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫ئەمرۆ كوردس���تان بە قۆناغێكی جیاوازتر لە س���ااڵنی دوای راپەرین تێپەڕ دەبێت‪ ،‬تەنانەت لە دوای ساڵی ‪ 2003‬و ڕوخانی‬ ‫رژێمی بەعسی سەدام قۆناغێكی تازە لە ژیانی سیاسی كوردستان دەستی پێكرد‪ ،‬بەشداریكردنی كورد لە ڕوخانی رژێمی‬ ‫سەدام و بەرگریكردن لەو ئەزمونەی لە دوای ڕاپەرینەوە لە هەرێم هاتبووە ئاراوە سەرنجی واڵتانی بۆخۆی راكێشا‪ ،‬هەر‬ ‫زوو سەرۆك بارزانی تەئكیدی كردەوە كورد لە ئێستادا تەنها چیاكان پاڵپشتی نین‪ ،‬بەڵكو دۆستانێكی لە واڵتانی ناوچەكە‬ ‫و هەرێمایەتی بۆ پەیدا بووە‪ .‬ئەمڕۆ گرنگی هەرێمی كوردستان تەنها لە عێراق دەرناكەوێت‪ ،‬بەڵكو وەكو هەرێمێكی كاریگەر‬ ‫لە ناوچەكە ژمارەی بۆ دادەنرێت‪ ،‬چەندان واڵت كونسوڵخانە و نوسینگەی نوێنەرایەتیان لە هەولێری پایتەخت كردۆتەوە‪،‬‬ ‫پرۆسەی وەبەرهێنان لەو پەڕی گەشەكردن دایە‪ ،‬كێبڕكێی گەورە لە نێوان سەدان كۆمپانیا بۆ كاری وەبەرهێنان دروست‬ ‫ب���ووە‪ ،‬هەم���وو ئەو جموجۆڵە سیاس���ی و ئابوری و دبلۆماس���یانە دەگەڕێتەوە ب���ۆ خاڵێكی گرنك ئەوەیش ئەو سیاس���ەتە‬ ‫س���ەركەوتوەیە كە س���ەرۆك بارزانی لە حكومڕانی هەرێم دا پەیڕەوی دەكات‪ ،‬س���ەرۆك بارزانی بە پەرۆشەوە لە داهاتوی‬ ‫پەیوەندیەكانی كوردستان دەڕوانێت و هەنگاو بەرەو هەموو ئەو دەستانە دەهاوێت كە بەمەبەستی دۆستایەتی كورد درێژ‬ ‫كراون‪ .‬فاكتەرێكی دیكەی گرنگ لەو بەرەو پێشچوونە دبلۆماسیەی ئەمرۆی كوردستان دەگەڕێتەوە بۆ ئەو ڕۆڵە گرنگەی‬ ‫رێ���زدار نێچیرڤان بارزانی لە كابینەی یەكگرتوی حكومەتی كوردس���تان لە س���اڵی ‪ 2005‬دەس���تی پێك���رد‪ ،‬ئەو مێژوویەكی‬ ‫تۆمار كرد بەوەی كۆتایی بە دووئیدارەیی هێناو ئیرادەی بۆ گەلی كوردس���تان گێڕایەوە‪ ،‬دواجار لەو قۆناغەوە پەیوەندیە‬ ‫دبلۆماس���یەكانی هەرێم گەش���ەی كرد و لەناو واڵتاندا حس���ابی بۆ كرا‪ ،‬چتر نوێنەرو وەفدی واڵتان س���ەردانی س���لێمانی و‬ ‫هەولێریان نەدەكرد بۆ بینینی سەركردەكانی كوردستان‪ ،‬ئێستا پەیوەندیەكان لە پایتەختەوە ئاڕاستە دەكرێن‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫گۆڤاری ئەزمه‌ڕ لەم دۆسیەدا لەگەڵ هەریەك لە (هێمن میرانی)‬ ‫مامۆس���تای زانكۆی س���ەالحەدین‪( ،‬نەورەس رەش���ید) نووسەر‬ ‫و رۆژنامەن���ووس و (د‪.‬كەی���وان ئ���ازاد) مامۆس���تای زانك���ۆی‬ ‫س���لێمانی‪،‬خوێندنەوەیەكی ورد س���ەبارەت ب���ە بەرئەنجامی ئەو‬ ‫س���ەردانانەی ئ���ەم دوایەی س���ەرۆك بارزانی بۆ ه���ەر یەك لە‬ ‫واڵتانی(توركیا‪ ،‬ئەڵمانیا‪ ،‬فەرەنس���ا‪ ،‬نەمس���ا‪ ،‬س���عودیە‪ ،‬لوبنان‪،‬‬ ‫كوەی���ت‪ ،‬میصر و ئەردەن) دەكرێ���ت‪ ،‬لەالیەكی دیكەوە باس لە‬ ‫ڕۆڵی س���ەرۆك بارزان���ی لەبەرەوپێش چوونی كۆی پرۆس���ەی‬ ‫سیاسی و لەنێویدا ئاراستەی پەیوەندیە دبلۆماسیەكان دەكرێت‪.‬‬

‫دیپلۆماسیەت و پێگەی هەرێمی كوردستان‬

‫ل���ە ئێس���تادا هەرێمی كوردس���تان جگ���ە لەواڵتانی دراوس���ێ و‬ ‫واڵتان���ی ناوچەكە الی زۆرب���ەی ئەو واڵتانەی ل���ە دیاریكردنی‬ ‫ئاراس���تە سیاس���ی و ئەمنیەكان���ی جیه���ان ڕۆڵی���ان هەی���ە‬ ‫ددانپێدانراوە‪ ،‬ئەو واڵتانە نوێنەریان دێتە هەرێم و كونسوڵخانە‬ ‫دەكەن���ەوەو بانگهێش���تی هەرێم دەكەن بۆ بەس���تنی پەیوەندی‪،‬‬ ‫س���ەبارەت بەو پێگە سیاس���ی و دبلۆماس���یەی ئێس���تا هەرێمی‬ ‫كوردس���تان لەن���او واڵتاندا هەیەت���ی هێمن میرانی مامۆس���تای‬ ‫زانكۆی س���ەالحەدین وتی ‪ :‬س���ەرەتا دەبێت ئ���ەوە باس بكەین‬ ‫كۆی س���ەردانەكانی س���ەرۆكی هەرێم س���ەردانی فەرمی بوون‬ ‫و ب���ە س���یفەتی س���ەرۆكی هەرێم بانگهێش���ت ك���راوە‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫دیكەوە ئەگەر س���ەیر بكەین زۆر لەو واڵتانەی سەرۆكی هەرێم‬ ‫س���ەردانی كردوون‪ ،‬واڵتانێكی حس���اب بۆ كراون و لە مەیدانی‬ ‫سیاس���ی و نێودەوڵەتیدا رەقەمی گەورەو حساب كراون‪ ،‬ئەگەر‬ ‫فەرەنس���ا بە نمونە وەربگرین جگە لەوەی پێشوازیەكی بێ وێنە‬ ‫لە بەڕێز مس���عود بارزانی س���ەرۆكی هەرێم كرا‪ ،‬لەسەر ئاستی‬

‫واڵت یاداش���تننامەی فەرەنسا‪-‬هەرێم واژوو كرا‪ ،‬لەسەردانەكدا‬ ‫ئااڵی فەرەنس���ا و كوردس���تان بە تەنیشت یەكترەوە دانرابوون‪،‬‬ ‫ئەوەش لە ئەلف و بێی دبلۆماسیەتدا حسابی خۆی بۆ دەكرێت‪،‬‬ ‫لێرەوە دەكرێت بڵێین ئەو پرۆسە دبلۆماسیەی كورد وابەستەیە‬

‫ــــانی سەرۆك بارزانی‬

‫ــــــــارەزایانی بواری پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫ب���ە ئەزموونەكان���ی دوای راپەرین���ی ‪ 1991‬و لەو‬ ‫كاتەوە ك���ورد توانی ئەزموونێكی خۆبەڕێوەبردن‬ ‫پەی���رەو ب���كات‪ ،‬ل���ەو ئەزموونەش���دا بنەماكان���ی‬ ‫دیموكراس���ی و ماف���ی م���رۆڤ و ژیانی سیاس���ی‬ ‫ڕەن���گ دەداتەوە‪ ،‬واتە كۆی ئ���ەو مەفاهیمانەی لە‬ ‫جیهان���ی دبلۆماس���یدا ڕێ���زی دەگیرێ���ت‪ ،‬هەرێمی‬ ‫كوردس���تان توانیوێتی هەن���گاوی باش هەڵبگرێت‬ ‫و نیازی خۆی بۆ نیش���اندانی ئەزمونێك خستۆتە‬ ‫ڕوو‪ ،‬ئێس���تا هەرێم���ی كوردس���تان ل���ە قۆناغێكی‬ ‫واقیعی دەستووری و ددان پێدانراوی فیدڕاڵیدایە‪،‬‬ ‫ل���ەڕووی پەیوەندیە دبلۆماس���یەكانەوە بەردەوام‬ ‫سەرۆكی هەرێم لە س���ەردانە فەرمیەكانیدا لەپاڵ‬ ‫هەرێمی كوردس���تان باسی بارودۆخی سیاسی و‬ ‫ئەمنی عێراقیش دەكات‪ ،‬چونكە بەپێی دەس���توور‬ ‫هەرێم بەشێكە لە عیراق‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا مومارەسەیەكی تایبەت‬ ‫هەیە لە پەیوەندەكانی هەرێمی كوردس���تان لەگەڵ واڵتانی دیكە‪،‬‬ ‫ئەزموونێك هەیە هەرێم لە پەیوەندیە نێودەوڵەتیەكانیدا پەیڕەوی‬ ‫دەكات‪ ،‬ئ���ەو ئەزموونە لە هی���چ دەوڵەتێكی دیكەی فیدڕاڵیدا نیە‪،‬‬ ‫وەك���و لەم س���ەردانانەی ئەو دوایەی بەڕێز س���ەرۆكی هەرێمی‬ ‫كوردستاندا بینیمان واڵتان وەكو نیمچە دەوڵەتێك ڕەفتار لەگەڵ‬ ‫هەرێمی كوردس���تاندا دەكەن‪ ،‬ش���ارەزایانی بواری دبلۆماس���ی‬ ‫ئەو ج���ۆرە ئەزموون���ە ناویان لێن���اوە پەپلیك دبلۆماس���ی‪ ،‬ئەو‬

‫دبلۆماس���یەی ڕێگە دەدات جكە لە دەوڵەت���ەكان‪ ،‬هەرێمەكانیش‬ ‫لەگەڵ دەوڵەتان پەیوەندی دروس���ت ب���كات‪ ،‬چونكە ئەو قۆناغە‬ ‫كالس���یكیە بەس���ەر چوو كە تەنه���ا دەوڵەتان بتوان���ن پەیوەندی‬ ‫لەگەڵ یەكتردا ببەستن‪.‬‬

‫خوێندنەوەی سیاسی و یاسایی‬ ‫سەردانەكانی سەرۆك بارزانی‬

‫س���ەبارەت بەو خوێندنەوە سیاس���ی و یاس���ایانەی بۆ سەردانە‬ ‫فەرمیەكان���ی ئەم دوایەی س���ەرۆك بارزانی بۆ واڵتانی عەرەبی‬

‫‪5‬‬

‫هێمن میرانی ‪:‬‬ ‫ب����ارزان����ی ش��ەخ��س��ی��ەت��ێ��ك��ی‬ ‫ك����اری����گ����ەری ن���اوچ���ەك���ە و‬ ‫خ��اوەن��ی مێژوویەكی دوورو‬ ‫درێ��ژی سیاسی و دیپلۆماسیە‬ ‫لەگەڵ كەسایەتیە هەرێمی و‬ ‫نێودەوڵەتییەكان‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪6‬‬

‫و ئەوروپا دەكرێت و هەوڵەكانی س���ەرۆك مەسعود بارزانی لە‬ ‫بەرەو پێش بردنی ئەو پرۆس���ەیەدا‪ ،‬نەورەس ڕەش���ید رۆژنامە‬ ‫ن���وس و چاودێ���ری سیاس���ی وت���ی ‪ :‬ئەگ���ەر خوێندنەوەیەك���ی‬ ‫سیاس���ی و یاس���ایی ب���ۆ س���ەردانەكەی س���ەرۆك بارزان���ی بۆ‬ ‫واڵتان���ی عەرەبی و ئەوروپی و واڵتانی دیكەی ناوچەكە بكرێت‪،‬‬ ‫ئ���ەو س���ەردانانە دەچنە خانەی سیاس���ەتی دەرەوە‪ ،‬سیاس���ەتی‬ ‫دەرەوەش ب���ە مانای هونەری مامەڵە كردن لەگەڵ دەوڵەتاندایە‪،‬‬ ‫س���ەردانی س���ەرۆك لەڕوی سیاسی و یاس���اییەوە تایبەتمەندی‬ ‫خۆی هەیە‪ ،‬ئەو س���ەردانانەی س���ەرۆك بارزانی خاڵێكی گرنگی‬ ‫بەدەس���ت هێن���ا‪ ،‬ئەوی���ش ب���ە فەرم���ی دیاریكردنی ئاراس���تەی‬ ‫پەیوەندیە دبلۆماس���یەكانی هەرێمی كوردس���تانە لەگەڵ واڵتان‪،‬‬ ‫وەك���و بینیمان لە س���ەردانە دبلۆماس���ەكەی س���ەرۆك بارزانی‬ ‫بۆ فەرەنس���ا پرۆتوكۆڵ ل���ە نێوان پاریس و هەولی���ر ئیمزا كرا‪،‬‬ ‫لەس���ەردانەكەیدا بۆ میس���ر و ئەردەن بریار درا هەردوو واڵت‬ ‫كونس���وڵخانەی خۆیان لە هەولێری پایتەخ���ت بكەنەوە‪ ،‬هەموو‬ ‫ئەوان���ەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەو سیاس���ەتە حەكیمانەی س���ەرۆك‬ ‫بارزان���ی پەیڕەوی دەكات‪ ،‬ئەو ئاراس���تانەش دەیس���ەلمێنێت كە‬ ‫ب���ۆ لەم���ەودا بەرژەوەندی ئ���ەو واڵتانە و هەرێمی كوردس���تان‬ ‫لەس���ەر بنەم���ای پاراس���تنی مافی یەكت���ری دەبێت‪ ،‬ئ���ەوەش لە‬ ‫مێژووی سیاس���ی و پەیوەن���دی نێودەوڵەتیدا نمونەی كەمە‪ .‬لەو‬ ‫سەردانانەی سەرۆك بارزانی بنەمای نوێ لە یاسای پەیوەندی‬ ‫نێودەوڵەتی���دا هاتە ئ���اراوە‪ ،‬بنەماكانیش ئەوەیە ل���ە ئاكامی ئەو‬ ‫پەیوەندیە سیاس���ی و دبلۆماس���یەدا دووش���تی گرنك دروس���ت‬ ‫دەبێ���ت‪ ،‬یەك ڕێكەوتن و هاوپەیمانێت���ی كردن‪ ،‬دوەمیان لەڕوی‬ ‫عورفی سیاسیەوە ئەو پەیوەندیانە پەرە دەسەنێت‪ ،‬وەك ئەوەی‬ ‫ل���ە فەرەنس���ا و میس���ر بینیمان‪ ،‬ی���ان لوبنان كە ب���ەم دوایانە بە‬ ‫هێزێك���ی زۆری ئابوری���ەوە هاتوەت���ە كوردس���تان و دەیانەوێت‬ ‫كاری وەبەرهێن���ان ئەنج���ام بدەن‪ ،‬هەموو ئەوان���ەش دواجار وا‬ ‫ل���ەو دەوڵەتانە دەكات كە نەتوانن كورد فەرامۆش بكەن‪ ،‬هەرێم‬ ‫بەو پەیوەندیە دبلۆماسیەی لەگەڵ دەوڵەتان بەستویەتی سەنگ‬ ‫و قورس���ایی خۆی لەس���ەر شانۆی سیاس���ی عیراق و ناوچەكە‬ ‫بەدەر خس���تووە‪ .‬بۆ ئەوە دەبێت ئەوە المان ئاش���كرا بێت كە لە‬ ‫دبلۆماس���یەتدا هەردوو ال دەبێت بەرژەوەن���دی یەكتر بپارێزن‪،‬‬ ‫دبلۆماس���یەت سیاس���ەتی بەرژەوەندیە‪ ،‬سیاس���ەتی س���تراتیژی‬ ‫كورد لە دبلۆماسیەتدا ناس���اندنی ئەزمونی هەرێمی كوردستان‬ ‫و بەرەوپێش بردنی ئەو دیدگا سیاس���یەیە كە بۆ داهاتوو هەیە‪،‬‬ ‫بوژاندنەوەی بنەما ئابوریەكانی كوردستانە‪ ،‬دبلۆماسیەت ئەوانە‬ ‫بۆ كورد فەراهەم دەكات‪.‬‬

‫دبلۆماسیەت بەرژەوەندیە‬

‫ن���ەورەس رەش���ید س���ەبارەت بە چەمك���ی دبلۆماس���یەت و ئەو‬ ‫بەرژەوەندیانەی ئەو پرۆسەیە لەنێوان دوو واڵتدا ئاراستەدەكات‬ ‫وتی ‪ :‬ئەو دبلۆماس���یەتەی ئەمرۆ هەرێم لەگەڵ واڵتان پەیڕەوی‬ ‫دەكات‪ ،‬ئاڕاس���تەی س���تراتیژ و بەرژەوەندیەكان���ی كوردس���تان‬ ‫ڕوون دەكاتەوە‪ ،‬هەموان دەزانین لە سیاس���ەت و دبلۆماسیەتدا‬ ‫خاتروخۆتر و دۆس���ت و دوژمن نی���ە‪ ،‬بەرژەوەندی هاوبەش و‬ ‫بەرژەوەندی ئاڵوگۆڕكردن هەیە‪ ،‬لە ئێستاش���دا كورد كاریگەری‬ ‫ئەرێن���ی هەیە لەس���ەر دەوڵەتان كە وەاڵمی ویس���ت و ئیرادەی‬ ‫كورد بدەنەوە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەش���دا هەرێمی كوردستان دەوڵەتێكی‬ ‫س���ەربەخۆ نیە‪ ،‬بەڵكو بەش���ێكە لە عیراقی فیدراڵ‪ ،‬تایبەتمەندیكە‬ ‫لە ئێرەدایە كە هەرێمێك بتوانێت بەرژەوەندی خۆی لەو ئاس���تە‬ ‫فراوانەدا لەڕێگەی پەیوەندی دبلۆماسیەوە لەگەڵ واڵتان گرێبدات‪،‬‬ ‫كوردستان پێگەیەكی گەورەی ئابوری و سەرچاوەیەكی زۆری‬ ‫س���امانی سروش���تی و كانزایی هەیە‪ ،‬لەبەر ئەوە ئەگەر لەڕوی‬ ‫ئابوری و بەرژەوەندیشەوە سەیری بكەین‪ ،‬كوردستان دەتوانێت‬ ‫ئەو پەیوەندیە دبلۆماسیە لەگەڵ واڵتان پەرەپێبدات‪ ،‬داهاتویەكی‬ ‫گەش لەناوچەكەدا بۆخۆی وەدەس���ت بخات‪ .‬نابێت ئەوەش���مان‬ ‫بی���ر بچێت دەس���كەوت و بەرژەوەندیەكان ل���ە ژینگەیەكی ئارام‬ ‫و ئاسایش���دا دەپارێزرێ���ن‪ ،‬جگە لەوەی خودی دبلۆماس���یەت و‬

‫د‪ .‬كەیوان ئازاد ‪:‬‬ ‫لەگەڵ بوونی س����ەرۆك بارزانی‬ ‫ب����ە س����ەرۆكی هەرێ����م و كاك‬ ‫نێچیرڤ����ان بارزانی بە س����ەرۆكی‬ ‫كابین����ەی پێنجەم����ی حكوم����ەت‪،‬‬ ‫پرۆسەی دیپلۆماسی كوردستان لە‬ ‫مامەڵەیەكی بەرتەسكی حزبیەوە‬ ‫بۆ مامەڵەیەك����ی هەرێمایەتی و‬ ‫نێودەوڵەتی گۆڕا‬ ‫گەشەكردنی وابەستەی ئاسایش و سەقامگیرییە‪ ،‬سەقامگیربونی‬ ‫ئاس���ایش وای ك���ردووە هەرێمی كوردس���تان بناس���رێت و ئەو‬ ‫واڵتانەی كونسوڵخانەیان لە هەولێر كردۆتەوە یان سەرمایەكی‬ ‫گەورەیان لە بواری وەبەرهێنان بەگەڕ خس���تووە ڕەچاوی ئەو‬ ‫بارە ئارامەی هەرێمیان كردووە‪.‬‬

‫نێچیرڤان بارزانی‪ ،‬یەكخستنی ئیدارە و ئیرادەكان‬

‫پێش ساڵی ‪ 2005‬بەهۆی ئەو شەڕە نەخوازراوەی لە كوردستان‬ ‫دروس���ت بوو‪ ،‬هەرێم بەس���ەر دوو ئیدارەی هەولێر‪-‬س���لێمانیدا‬ ‫دابەش بوو‪ ،‬ئەو دابەشبونەش بەجۆرێك لە جۆرەكان كاریگەری‬ ‫نەرێنی لەس���ەر پرۆسەی سیاس���ی و پەیوەندیە دبلۆماسیەكانی‬ ‫كوردس���تان لەگ���ەڵ واڵتان دروس���ت كردبوو‪ ،‬د‪.‬كەی���وان ئازاد‬ ‫مامۆستای زانكۆی سلێمانی سەبارەت بە هەوڵەكان لە كابینەی‬ ‫پێنجەمی حكومەتی كوردس���تان ب���ۆ كۆتایهێنان بە دوو ئیدارەی‬ ‫و گەش���ەكردنی پرۆس���ەی سیاسی و دبلوماس���یەتی كورد لەو‬ ‫قۆناغ���ە ب���ەدواوە ووتی ‪ :‬پێش س���اڵی ‪ 2005‬بەه���ۆی ئەو دوو‬ ‫ئیدارەیەی لە هەرێمی كوردستان پەیڕەو دەكرا پرۆسە و هەوڵە‬ ‫دبلۆماس���یەكان پچڕ پچ���ڕ ئەنجام دەدران‪ ،‬ب���ەاڵم دوای ئەوەی‬

‫لەخۆیدا قورس���ایی لەسەر كۆی پرۆسەی سیاسی كوردستان و‬ ‫لەنێویدا پەیوەندیە دبلۆماسیەكان دروست كردووە‪ ،‬لێرە بەدواوە‬ ‫ك���ە بینرا كورد س���ەرۆك و ئااڵی خۆی هەی���ە و یەك حكومەت‬ ‫و ئی���رادەی هەیە ئیت���ر دەوڵەتانی عەرەبی و واڵتانی ئەوروپایی‬ ‫و واڵتانی دیكە مامەڵەیەكی جیاوازتر لەس���ااڵنی پێشوتر لەگەڵ‬ ‫هەرێم دا دەكەن‪ ،‬بۆیە لە دوای ‪ 2005‬ەوە لەگەڵ بونی سەرۆك‬ ‫بارزان���ی ب���ە س���ەرۆكی هەرێ���م و كاك نێچیرڤان بە س���ەرۆكی‬ ‫كابینەی پێنجەمی حكومەت‪ ،‬پرۆس���ەی دبلۆماسی كوردستان لە‬ ‫مامەڵەیەكی بەرتەس���كی حزبیەوە بۆ مامەڵەیەكی هەرێمایەتی و‬ ‫نێودەوڵەت���ی گۆڕا‪ ،‬ئەزمونەكانی نێچیرڤان بارزانی و س���ەرۆك‬ ‫بارزانی لە ‪ 2005‬دا بە س���اڵی كرانەوەی دەرگای دبلۆماس���یەتی‬ ‫ك���ورد ئەژمار دەكرێ���ت‪ ،‬هەر هەوڵەكانی س���ەرۆكی هەرێمە كە‬ ‫وای كردووە ڕۆژ دوای ڕۆژ واڵتان كونس���وڵخانە و نوسینگەی‬ ‫نوێنەرایەت���ی خۆیان لە هەولێ���ری پایتەخت بكەنەوە‪ ،‬رۆژ دوای‬ ‫رۆژ كۆمپانیا گەورە ناس���راوەكان بەمەبەستی وەبەرهێنان ڕوو‬ ‫لە هەرێمی كوردس���تان دەكەن‪ ،‬ئەوەش دەروازەیەكە لەبەردەم‬ ‫كوردس���تاندا بۆ ئەوەی لە داهاتودا س���ەربەخۆیی سەرتاسەری‬ ‫بەدەستبهێنرێت‪.‬‬

‫ڕۆڵی سەرۆك بارزانی‬ ‫لە پرۆسەی دبلۆماسیەتی كوردستاندا‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫لەس���ەر دەس���تی ڕێزدار نێچیرڤان بارزانی لە كابینەی پێنجەمی‬ ‫حكومەت���ی هەرێمی كوردس���تان‪ ،‬دوای هەوڵدانێك���ی زۆر توانرا‬ ‫سیستەمی دوو ئیدارەی لە هەرێم نەمێنێت و حكومەتێكی یەگرتوو‬ ‫پێكبهێنرێت‪ ،‬ئەو كات دیقەتێكی وردو زیاتر خرایەسەر پرۆسەی‬ ‫پەیوەندیە دبلۆماسیەكانی كوردستان‪ ،‬ئەوە جگە لەوەی تاوەكو‬ ‫س���اڵی ‪ 2005‬هەرێم سەرۆكێكی هەڵبژێردراوی نەبوو‪ ،‬لەهەمان‬ ‫كاتدا لەس���ااڵنی ‪ 991‬ەوە مەس���ەلەی حكومەت و سەرۆكایەتی‬ ‫بەه���ۆی دوو ئیدارەیەوە بە دوو ئاڕاس���تەی جیاوازدا هەنگاوی‬ ‫دەنا‪ ،‬بەاڵم دوای ئەوەی لەساڵی ‪ 2005‬ەوە حكومەتی یەكگرتوو‬ ‫بە س���ەرۆكایەتی بەرێز نێچیرڤان بارزانی پێكهێنرا و س���ەرۆك‬ ‫مس���عود بارزانی لەالیەن پەرلەمانی كوردس���تانەوە بەسەرۆكی‬ ‫هەرێ���م هەڵبژێ���ردراو دوای ئ���ەوەش لەس���اڵی ‪ 2009‬دووب���ارە‬ ‫سەرۆك بارزانی بەهەڵبژاردنی راستەوخۆی خەڵك و بە كۆی لە‬ ‫سەدا ‪70‬ی دەنگی خەڵكی كوردستان هەڵبژێردرایەوە‪ ،‬قۆناغەكە‬ ‫گۆڕانێك���ی گەورەی بەس���ەردا ه���ات‪ ،‬دووج���ار هەڵبژاردنەوەی‬ ‫س���ەرۆك بارزانی بە سەرۆكی هەرێم وەكو یەكێك لەسەركردە‬ ‫دیارەكانی نێوگۆڕەپانی سیاس���ی كوردس���تان و وەكو كەسێكی‬ ‫خاوەن رابردوو وە لە بنەماڵەیەكی ناس���راوی شۆڕشگێڕ خۆی‬

‫‪7‬‬

‫نەورەس رەشید ‪:‬‬ ‫ئ���ەو س���ەردانانەی س���ەرۆك‬ ‫بارزان���ی خاڵێك���ی گرنگ���ی‬ ‫بەدەس���ت هێن���ا‪ ،‬ئەوی���ش بە‬ ‫فەرمی دیاریكردنی ئاراس���تەی‬ ‫پەیوەندی���ە دبلۆماس���یەكانی‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تانە لەگەڵ‬ ‫واڵتان‪.‬‬

‫د‪.‬كەیوان ئازاد س���ەبارەت بەرۆڵی سەرۆك بارزانی لە ئاراستە‬ ‫كردنی پەیوەندیە سیاس���ی و دبلۆماس���یەكانی كوردستان ووتی‬ ‫‪ :‬لەیادمان نەچێت س���ەرۆك مەسعود بارزانی لە ساڵی ‪ 1946‬لە‬ ‫ژێر سێبەری ئااڵی كوردستان و لە سایەی كۆماری كوردستان‬ ‫لە مهاباد لە دایك بووە‪ ،‬س���ااڵنی ‪ 1961‬تا ‪ 1975‬لەالی بارزانی‬ ‫نەمری باوكی یەكێك بووە لە پێش���مەرگە دیارەكانی شۆرش���ی‬ ‫ئەیل���ول‪ ،‬بۆی���ە ب���ەالی كەم ئەزمونی ‪ 30‬س���اڵ خەباتی ش���اخ و‬ ‫شۆڕش���گێڕی و خەباتی دبلۆماسی ئەو سەردەمەی هەیە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئ���ەو ڕاب���ردووە مان���ای ئ���ەوە دەگەیەنێت كە س���ەرۆكی هەرێم‬ ‫س���ەرۆكێكی خ���اوەن ئەزمون و خ���اوەن كەس���ایەتیەكی دیارە‪،‬‬ ‫سەردانە دبلۆماسیەكانی ئەم دوایە دەری خست كە ئەو واڵتانە‬ ‫زۆر بەباشی ئەم سەرۆكەیان هەزم كردوەو هەرێمی كوردستان‬ ‫لە س���ەرۆك بازانی دا دەبیننەوە‪،‬ئەو نمونەیە دەهێنمەوە بیر كە‬ ‫كەن���دال كەن���زان لە كتێبێكدا ب���اس لەوە دەكات‪ ،‬لەس���اڵی ‪1972‬‬ ‫س���ەردانی ماڵ���ە كوردە گوند نش���ینەكانی ئاس���یای ناوەراس���ت‬ ‫بەتایبەت ئازەربەیجان دەكات و دەچێتە هەرماڵێكەوە وێنەیەكی‬ ‫مس���تەفا بارزان���ی نەمر دەبینێت‪ ،‬كاتێك لە ه���ۆكاری دانانی ئەو‬ ‫وێنەیە دەپرس���ێت‪ ،‬وەاڵمی دەدەنەوە كە ئەوە ناسنامەی كوردە‪،‬‬ ‫بۆی���ە لە ئێستاش���دا دەبینین ب���ە هەمان ئەندازە بە پەرۆش���یەوە‬ ‫پێش���وازی لە سەرۆك بارزانی دەكرێت‪،‬خودی سەرۆك بارزانی‬ ‫ناس���نامەیەكی زۆر باشە بۆ ناساندنی هەرێمی كوردستان و بە‬ ‫سیاسی كردنی ئەو هەرێمە بە جیهانی دەرەوە‪.‬‬ ‫هیمن میرانیش س���ەبارەت بەهەمان ڕۆڵی سەرۆك بارزانی وتی‬ ‫‪ :‬مێژووی پەیوەندیەكانی س���ەرۆكی هەرێمی كوردس���تان وەكو‬ ‫كەسێكی كاریگەر لە ناوچەكە بەگشتی و عیراق و كوردستان بە‬ ‫تایبەتی كاریگەری خۆی هەیە لەسەر ئەو كرانەوە دبلۆماسیەی‬ ‫ئەمڕۆ هەرێم پێدا تێپەڕ دەبێت‪ ،‬ئەوە یەكێكە لە فاكتەرە بەهێزەكان‪،‬‬ ‫لەپاڵ ئەوەش���دا چەند فاگتەرێكی دیك���ە هەیە بۆ نمونە‪ ،‬هەرێمی‬ ‫كوردس���تان ئەزمونێك���ی سیاس���ی و ئی���داری جی���اوازی لەگەڵ‬ ‫ناوچەكانی دیكەی عێراق هەیە‪ ،‬بۆ نمونە یاسای وەبەرهێنان لە‬ ‫كوردس���تان یاس���ایەكی جیاوازەو ڕێگەی بۆ وەبەرهێنانی بیانی‬ ‫كردۆتەوە بێنە هەرێم و پرۆسەی گەورەی وەبەرهێنان دروست‬ ‫بك���ەن‪ ،‬كەواتە لەپاڵ ئەو سیاس���ەتە س���ەركەوتوەی س���ەرۆكی‬ ‫هەرێم لە سیاس���ەتی دبلۆماسیەتی كوردستان پەیرەوی دەكات‬ ‫ئەو هۆكارانەش ئەو پرۆسەیە زیندوتر و گەشاوەتر دەهێڵنەوە‪،‬‬ ‫بارزانی شەخسیەتێكی كاریگەری ناوچەكە و خاوەنی مێژویەكی‬ ‫دورو درێژی سیاسی و دبلۆماسیە لەگەڵ كەسایەتیە هەرێمی و‬ ‫نێودەوڵەتیەكان‪.‬‬

‫حاكم قادر بۆ ئەزمەڕ‪.:‬‬

‫ئێمە و پارتی بەڕێوەبردنی ئەم واڵتەمــــ‬ ‫بەڕێز حاكم قادر حمەجان كارگێڕی مەكتەبی سیاس���ی‬ ‫یەكێتی نیش���تمانی كوردس���تان ل���ە دیدارێك���ی تایبەتدا‬ ‫لەگ���ەڵ ئەزمڕدا ڕاش���كاوانە و بوێرانە وەاڵمی چەندین‬ ‫پرس���یاری تایب���ەت بە حكومڕانی و چەند پرس���ێكی تر‬ ‫دەداتەوە‪.‬‬

‫دیمانە ‪ :‬ئاوات مەحمود سەعید‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪8‬‬

‫پ‪ /‬دوای كۆنگرەی سێیەمی یەكێتی نیشتمانی كوردستان‬ ‫س��ی��اس��ەت��ت��ان گ���ۆڕان���ك���اری ب���ەس���ەردا دێ���ت س���ەب���ارەت بە‬ ‫ڕێككەوتننامەی ستراتیژی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا؟‬ ‫و‪ /‬ئێمە و پارتی بەڕێوەبردنی ئەم واڵتەمان لە ئەستۆدایە‪،‬‬ ‫بۆیە دەكرێت بەپێی ئەو گۆڕانكاریانەی لە كوردستان و عێراقدا‬ ‫هاتۆتە كایەوە و بەپێی قۆناغی نوێ ئەو ڕێككەوتننامەیەش‬ ‫گۆڕانكاری بەسەردا بێت‪ ،‬من پێم وایە ئەگەر دوێنێ یەكێتی و‬ ‫پارتی پێویست بوو كە بەیەكەوە بەرگری لە ئەزمونی حكومڕانی‬ ‫كوردستان بكەن ئەوا ئەمڕۆش بەهەمان شێوە پێویستە پێكەوە‬ ‫بەجۆرێكی تر بەرگری لە ئەزمونەكەمان و لە حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان بكەن‪ ،‬ئەویش بەوەی یەكێتی و پارتی بەیەكەوە‬ ‫شۆڕشێكی گەورە هەڵگیرسێنن دژی گەندەڵكاران و ئەوانەی كە‬ ‫پۆست و كورسیەكانیان بۆ مەرامی شەخسی و خزم خزمێنە‬ ‫و ناعەدالەتی و كاری ناشیرین و ن��اڕەوا بەكاردێنن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫دوێنێ پارتی و یەكێتی شۆڕیان دژی داگیركەرانی كوردستان‬ ‫بەرپاكرد ئەوا ئەمڕۆش دەبێت شۆڕشێكی گەورەتر و بەهێزتر‬ ‫دژی گەندەڵی و گەندەڵكاران و ناعەداڵەتی بەرپا بكەن و‬ ‫هەوڵی تەواو بخرێتە گەڕ بۆ ئەوەی قەاڵچۆی هەموو ڤایرۆسە‬ ‫كوشندەكانی جەستەی حكومەتی هەرێم بكەین‪ ،‬دەبێت لەپێشەوە‬

‫ل���ەك���ەس���ەك���ان���ی‬ ‫ی�����ەك�����ێ�����ت�����ی و‬ ‫پارتیەوە دەست‬ ‫پ����ێ����ب����ك����ەی����ن و‬ ‫نابێت سڵ لەوە‬ ‫بكەینەوە‪ ،‬نابێت‬ ‫چیتر ڕێگە بدەین‬ ‫بەپەنای یەكێتی‬ ‫و پ����ارت����ی����ەوە‬ ‫ك���ە دەری���ای���ەك‬ ‫خ�����وێ�����ن�����ی�����ان‬ ‫ب������ۆ ئ����������ازادی‬ ‫ك�����وردس�����ت�����ان‬ ‫ڕش�����������ت�����������وە‪،‬‬ ‫ك����ەس����ان����ێ����ك����ی‬ ‫ن��������ەخ��������ۆش و‬ ‫نەفس نزم دزی‬ ‫و ڕاوڕوت و‬ ‫كاری ناشیرین بكەن و وەكو خۆركە لە جەستەی حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان بدەن‪ ،‬دەبێت بۆ لەمەودوا كەسانی بەڕێز‬ ‫كە پۆست و كورسیەكانیان بۆ خزمەتی سەرجەم كۆمەاڵنی‬ ‫خەڵكی كوردستان بەكاردێنن خەاڵت بكرێن و ڕێزیان لێبگیرێت‬ ‫و ئەوانەشی كە پۆست و كورسیەكانیان بۆ خزم خزمێنە و‬ ‫ناعەدالەتی و دزی و كاری ناشایستە بەكاردێنن‪ ،‬بە توندی سزا‬ ‫بدرێن و بكرێن بە پەندو عبرەت و‪ ،‬ئەو لێپرسراوانەشی كە تكا‬ ‫و واسیتە بۆ ئەوانە دەكەن وەكو ئەوانە كە كەسانی ناشایشتە‬ ‫و خراپن‪ ،‬دەبێت سنورێكیش بۆ ئەوانەی دابنرێت‪.‬‬ ‫پ‪ /‬دەرب��ارەی ئۆپۆزسیۆن لە هەرێمی كوردستان و ڕۆڵیان‬ ‫چی دەڵێیت ؟‬ ‫و‪ /‬یەكێك لە دیاردەكانی دیموكراتیەتی ڕاستەقینە لەهەر واڵتێكدا‬ ‫ئەوەیە كە ئۆپۆزسیۆن هەبێت‪ ،‬لەهەرێمی كوردستانیش كاتێك‬ ‫ئێمە بانگەشەی دیموكراسی دەكەین ئەوا دەبێت ئۆپۆزسیۆن‬ ‫قبوڵ بكەین‪ ،‬ئ��ەگ��ەر ل��ە هەڵبژاردنێكیشدا دەرچ����وون ئ��ەوا‬ ‫باوەڕمان بە دەستاودەستكردنی دەسەاڵت بێت بەشێوەیەكی‬ ‫ئاشتیانە‪،‬دیارە الی ئێمە ئۆپۆزسیۆن تازەیە‪ ،‬بۆیە هیوادارم‬ ‫ئۆپۆزسیۆن ڕۆڵێكی ئیجابی بگێڕێت بە ئاراستەی خزمەتكردنی‬ ‫ئەزمونەكەمان و بەهێز كردنی پایەكانی دیموكراسی و ئازادی‬ ‫و مافی مرۆڤ و عەداڵەتی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬دوور بكەونەوە لەكاری‬ ‫تایبەتی و ڕق و بە ڕۆڵی ئیجابی هەڵسن لەناو كۆمەڵگەدا‪.‬‬ ‫پ‪ /‬لەم دوایەدا هەندێك كاری تیرۆرو ڕفاندن و هەوڵی تیرۆر و‬ ‫ڕفاندنی چەند كەسێكی تر لە سلێمانی درا و ڕویدا‪ ،‬ئایا ئەوانە‬ ‫بۆ كەم توانایی هێزەكانی پۆلیس و ئاسایش دەكەڕێتەوە ؟‬ ‫و‪ /‬ب��ەداخ��ەوە ب��ۆ ئ��ەو ڕوداوان����ە‪ ،‬ب��ەاڵم ت��ی��رۆر دی��اردەی��ەك��ی‬ ‫جیهانیە و لە ئەمەریكا و كەنەدا و ئەوروپاش بە بەردەوامی‬ ‫ڕوودەدات‪ ،‬بەاڵم گرنگ ئاشكرا كردنی ئەو دەستانەیە و بە‬ ‫سزا گەیاندنیانە‪ ،‬لە سلێمانی زۆربەی هەرە زۆری ئەوانەی ئەو‬ ‫كارە نامەردانەیان ئەنجام داوە بەهیمەتی دڵسۆزانەی خەڵكی‬

‫ـــــان لە ئەستۆدایە‬

‫فریشتە جەالل‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫جێن���دەر وش���ەیەكی التینی���ە‬ ‫وات���ای ج���ۆری كۆمەاڵیەت���ی‬ ‫دەگەێنێ���ت ب���ۆ ناس���اندنی‬ ‫جیاوازی كۆمەاڵیەتی لەنێوان‬ ‫ژن و پی���او بەكاردێ���ت‪.‬‬ ‫مەفهوم���ی جێن���دەر بریتیە لە‬ ‫یەكس���انبوونی ژن و پی���او لە‬ ‫سوود وەرگرتن لە سەرچاوە‬ ‫سروش���تیەكان و ل���ە ب���ارەی‬ ‫زمانەوانی���ەوە ب���ە وات���ای‬ ‫جی���اوازی بایۆلۆج���ی هەردوو رەگەزی نێرو م���ێ دەگەیەنێت‪.‬‬ ‫جێن���دەر الیەنی دەروونی و هەس���تی دەگرێتەوە لەالی مرۆڤ‪،‬‬ ‫ئی���دی پیاو بێت یان ژن‪ ،‬ئەمەش دەتوانرێت رۆڵ و كاریگەری‬ ‫هەبێت لە دیاریكردنی تایبەتمەندی دەروونی و هەستیەكان بۆ‬ ‫هەردوو رەگەز‪ .‬دەركەوتنی زاراوەی جێندەر كاریگەری لەسەر‬ ‫دی���اری كردن���ی تایبەتمەندی دەروونی و هەس���تی كەس���ەكان‬ ‫هەیە‪ ،‬هەروەها بە یەكێك لە ش���تە نزیكك���ەرەوەكان دادەنرێت‬ ‫كە ئامرازێكە بۆ ش���یكردنەوەو جارێكی دیكە داڕشتنەوەی ئەم‬ ‫تایبەتمەندیە دەروونی و هەستیانە بۆ هەردوو رەگەز‪ .‬جێندەر‬ ‫كاردەكات بۆ جێگیركردنی تایبەتمەندی و سیفەتە دەروونی و‬ ‫هەس���تیەكان كە قۆرخكردنی لە الیەن پیاو و زاڵبوونی پیاو لە‬ ‫بەرامبەر شوێنكەوتەیی ژن‪.‬‬ ‫جێن���دەر نایەوێ���ت جی���اوازی لەن���او بەرێت‪ ،‬بەڵك���و دەیەوێت‬ ‫جی���اوازی نەبێتە مای���ەی چەوس���انەوە وەك دیوارێك لەنێوان‬ ‫جیاوازیە بایۆلۆژیەكان و ژیانی كۆمەاڵیەتی دروست دەكات‪.‬‬ ‫جێن���دەر ئ���ەو درز و كەلێنان���ە دەستنیش���ان دەكات كە ژیانی‬ ‫كۆمەاڵیەتی ژنان ناهاوس���ەنگ دەكەن‪ .‬دەتوانین بڵێین جێندەر‬ ‫میكانیزمێك���ە ل���ە زیاتر لە ئاس���تێكدا دەتوانین ب���ەكاری بهێنین‬ ‫هاوپەیوەس���تەك بكات لەنێوان دوو ئاستی تیۆری و پراكتیكی‬ ‫لە زیاتر بوارێكدا بە رەچاوكردنی واقیعی كۆمەڵگە‪ ،‬كۆمەڵگەی‬ ‫كوردس���تان و وەك گەلێك كۆمەڵگ���ەی دی كۆمەڵگەیەكی پیاو‬ ‫س���االریە لەن���او خێزاندا ل���ە فێرگەكان���دا ل���ە بەڕێوبەرایەتی و‬ ‫دەزگاكان���دا بە ئاش���كرا ژن و پیاو جیاواز هەڵدەس���ەنگێندرێن‪،‬‬ ‫جیاوازی لە نێوان ژن و پیاو جیاوازیە لە دەسەاڵت‪ ،‬كۆمەڵگەی‬ ‫هاوس���ان ئەو كۆمەڵگەیەیە كە ژن و پیاو تیایدا خاوەن هەمان‬ ‫دەس���ەاڵتن‪ ،‬بۆیە خەباتی ئێمە بۆ كوردس���تانێكە كە ژن تیایدا‬ ‫دەس���ەاڵتی بەس���ەر ژیان���ی خۆی���دا هەبێ���ت و ئازادان���ە بڕیار‬ ‫وەردەگرێ���ت‪ .‬م���رۆڤ لە هەر ش���وێنێك‪ ،‬لە هەرچ���ی قوژبنێك‬ ‫بێ���ت‪ ،‬خ���اوەن هەمان ماف���ی سروش���تیە‪ ،‬دەبێت رێ���ز لە مافە‬ ‫مرۆڤایەتیەك���ەی بگیرێت‪ ،‬ماف هی تاكە تایبەت نییە بە چینێك‬ ‫یان گرووپێك یان دینێك یان جنسێك‪ ،‬یاخود كەسێكی تایبەت‪.‬‬ ‫كۆمەڵگەی س���ەركەوتوو كۆمەڵگەی یاس���ایە‪ ،‬كۆمەڵگەیەكە كە‬ ‫تیایدا یاس���او دامودەزگای دەستووری حوكم دەكات‪ ،‬دەوڵەتی‬ ‫چ���اك ئەو یاس���ایەیە ك���ە زامن���ی دادپەروەری و یەكس���انی و‬ ‫هاوسانیە بۆ گشت ئەندامەكانی بەبێ جیاوازی‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫س����ل����ێ����م����ان����ی و‬ ‫هێزەكانی پۆلیس‬ ‫و ئ���اس���ای���ش���ی‬ ‫ن��اوخ��ۆ زۆرب���ەی‬ ‫زۆریان دەستگیر‬ ‫ك���راون و دراون‬ ‫بە دادگ��ا تاوەكو‬ ‫بە س��زای ڕەوای‬ ‫خ����ۆی����ان ب���گ���ەن‪،‬‬ ‫بۆیە من پێم وایە‬ ‫هێزەكانی پۆلیس‬ ‫و ئ���اس���ای���ش���ی‬ ‫س��ل��ێ��م��ان��ی زۆر‬ ‫ب�����ە ت�����وان�����ان و‬ ‫ت����وان����ی����وی����ان����ە‬ ‫ه������ەم������وو ئ����ەو‬ ‫دەستە چەپەاڵنە‬ ‫ئ���اش���ك���را ب��ك��ەن‬ ‫و دەستگیریان بكەن و بیان دەن بە دادگا و یاسا بۆ بەسزا‬ ‫گەیاندنیان‪ ،‬وە بۆ ئەوەی هێزەكانی پۆلیس و ئاسایش و پۆلیسی‬ ‫هاتوچۆ بەهێز بكەین‪ ،‬دەبێت حكومەتی هەرێمی كوردستان و‬ ‫وەزارەتی ناوخۆ هەنگاوی پێویست بنێت‪.‬‬ ‫پ‪ /‬ئەو هەنگاوانە چین كە پێویستە بنرێن ؟‬ ‫و‪ -1/‬هێزەكانی پۆلیس و پۆلیسی هاتوچۆ و ئاسایش بژار‬ ‫بكرێن و ئەوانەی كە تەمەنیان گەیشتۆتە نزیكەی ‪ 50‬ساڵ‬ ‫دەست بەجێ هەموویان خانەنشین بكرێن‪.‬‬ ‫‪ -2‬ژمارەیەكی زۆری ت��ری گەنج ل��ەو هێزانەدا وەربگیرێت‬ ‫لەسەر ئەساسی ئەوەی برواننامەی ناوەندیان هەبێت و لیاقەی‬ ‫بەدەنیان تەواو بێت و لەڕوی ئەقڵیەوە تەواو بن‪.‬‬ ‫‪ -3‬بۆ ب��ەرزك��ردن��ەوەی ئاستی ڕۆشنبیریان چەندین خولی‬ ‫تایبەتیان بۆ بكرێتەوە‪.‬‬ ‫‪ -4‬موچەیان بەشێوەیەكی باش بۆ زیاد بكرێت كە بتوانن زۆر‬ ‫بە ئاسانی ژیانیان دابین بكەن‪.‬‬ ‫‪ -5‬لەڕوی جلو بەرگەوە گرنگیان پێبدرێت و جل و بەرگەكانیان‬ ‫بكرێتە جل و بەرگی نمونەیی و شارستانی و مۆدیرن و جوان‪.‬‬ ‫‪ -6‬زەوی نیشتەجێبونیان بە گشتی بەسەردا دابەش بكرێت‪،‬‬ ‫یارمەتی تەواوی ماددیان بدرێت بۆ دروست كردنی خانوو‪.‬‬ ‫‪ -7‬هەموو خزمەتگوزارییەكی تەندروستیان بۆ فەراهەم بكرێت‪.‬‬ ‫‪ -8‬ئەوەی ‪ 10‬ساڵ خزمەتی هەبوو خانەنشین بكرێت‪.‬‬ ‫‪ -9‬دەوامی ڕۆژانەیان كەم بكرێتەوە‪.‬‬ ‫پ‪ /‬ئایندەی كورد لە عیراقدا چۆن دەبینی ؟‬ ‫و‪ /‬ئایندەی كورد لە عێراقدا گەش و زۆر باش دەبینم و ئایندەی‬ ‫عێراقیش زۆر ڕون��اك و گەش دەبینم و ڕۆژ دوای ڕۆژیش‬ ‫باشتر دەبێت و بەهیچ شێوەیەكیش هیچ الیەنێك ناتوانن لە‬ ‫عێراقدا كورد فەرامۆش بكات‪ ،‬ئەوەشی دەمێنێتەوە ئەوەیە كە‬ ‫خۆمان لەناو خۆماندا لە هەرێمی كوردستاندا یەكگرتوو تەباو‬ ‫برابین‪.‬‬

‫جێندەر و‬ ‫كاریگەریەكانی‬

‫پارتی لەشەست وچوار ساڵەی دامەزراندنیدا‪ ...‬چــۆن گــــــــــ‬ ‫نە وزاد شێخ كامیل‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪10‬‬

‫ه���ەر پ���ارت و ڕێكخراوێ���ك‬ ‫كاتێ���ك دادەمەزرێ���ت پ���اش‬ ‫ئەوەی گروپێ���ك كۆدەكاتەوە‬ ‫وڕێنماییان دەكات و بەرنامەی‬ ‫كار دادەڕێژن كاری دوەمیان‬ ‫گەڕان���ە بەدوای س���ەرچاوەی‬ ‫دارای���ی چونك���ە ئەگ���ەر هەر‬ ‫ڕێكخراوێ���ك س���ەرچاوەی‬ ‫دارای���ی دیار نەبێ���ت ناتوانێت‬ ‫درێ���ژە ب���ە كاروچاالكیەكانی‬ ‫ب���دات‪ .‬و لەماوەیەك���ی كەم���دا‬ ‫هەڵدەوەش���ێتەوە‪ ،‬ئەمەش بۆ گرنگی ڕۆڵی ئابوری دەگەڕێتەوە‬ ‫لەژیانی ڕێكخراوەیدا‪ .‬بەو مانایەی كە زانس���تی ئابوری گرنگی‬ ‫ئ���ەدات بەچاالك���ی م���رۆڤ لەكۆمەڵ���گا لەپێناو بە دەس���تهێنانی‬ ‫ش���تومەك وخزمەتگ���وزاری و وچۆنیەت���ی بەكارهێنانی���ان و‬ ‫لەهەمانكاتدا كاردەكات بۆ پتەوكردنی پەیوەندیە كۆمەاڵیەتیەكان‪.‬‬ ‫ل���ەو ڕوانگەی���ە وە پارتی سیاس���ی ه���ەروەك (ش���مران حرب)‬ ‫پێناس���ەی دەكات كە ئەو ئس���لوبەیە حزب دەیگرێتەبەر لەپێناو‬ ‫ب���ە دیهێنانی ئامانج���ەكان‪ ،‬ئەوەش لە ڕێ���گای پەروەردەكردنی‬ ‫ئەندامی كاراو تێگەیش���تو وبڕوا بەبیرو باوەڕ بەش���ێوە یەك كە‬ ‫ئەو ئەندامە كاریگەری هەبێت لەسەر دروستكردنی ڕای گشتی‬ ‫لەسەر خەڵك‪.‬‬ ‫لەڕوانگەی ئ���ەوەی كەباس كرا‪ ،‬پارتی دیموكراتی كوردس���تان‬ ‫لەس���ەرەتای دامەزراندنی تائێس���تا‪ ،‬پاش خۆڕێكخس���تن كاری‬ ‫س���ەرەكی گ���ەڕان و بەدەس���تهێنانی س���ەرچاوەی دارای ب���و و‬ ‫بەشێوەیەك كەكار لە سیاسەت و وابەستەیی نەكات‬ ‫لەس���ەرەتادا پارتی ه���ەروەك لەپرۆگرام و پەی���ڕەوی ناوخۆدا‬ ‫ئاماژەی پێ داوە كە سەرچاوەی داهاتی لەسەر پیتاكی ئە ندامان‬ ‫و باڵوك���راوە ناوخۆیەكان بوە‪ ،‬هەرچەندە ئەوەی كۆكراوەتەوە‬ ‫كاری ڕۆژان���ەی پ���ێ بەڕێ���وە نەدەبرا ب���ەاڵم لەو س���ەردەمەدا‬ ‫هەمو خانەوادەیەكی كوردس���تان ده‌رگاكانی وااڵبو بۆ شۆڕش‬ ‫وهەركەس لە ئاستی خۆی ئەوەندەی لە توانادا بوایە هاوكاری‬ ‫شۆڕش���ی دەكرد‪ ،‬بەاڵم بەپێی قۆن���اغ و گۆڕانە كۆمەاڵیەتیەكان‬ ‫وپێگەی شۆڕش و فراوانبونی كاروچاالكیەكانی شێوازی كاری‬ ‫بەدەس���ت هێنانی سە رچاوەی دارایی گۆڕانی بەسەرداهات وە‬ ‫لە و قۆناغەدا بیر لەدروستكردنی پرۆژەو خۆ بژێوی پێشمەرگە‬ ‫و پەیوەندیك���ردن بەڕێكخ���راوە مرۆی���ی وخێرخوازی���ەكان و‬ ‫كەسایەتیە نیشتمانپەروەرەكان كراو بارودۆخی حزب و دارایی‬ ‫حزب گۆڕانی بەسەرداهات و چاپ و باڵوكراوەكان زیادیكرد و‬ ‫داهات زیادی كرد و پاش���ان لە پرۆگرامدا بە شیۆەیەكی گشتی‬ ‫ب���اس لەبواری ئابوری كراوە و لەدواخاڵی پەیڕەویش���دا خاڵێك‬ ‫تایبەتكراوە بەسەرچاوەی دارایی پارتی‪.‬‬ ‫لەهەمانكاتدا بەپێی قۆناغەكان پارتی تەنها بیری لە بەدەستهێنانی‬ ‫داه���ات بۆ ح���زب نەكردۆتەوە بەڵك���و هەوڵ���ی داوە بنەمایەكی‬ ‫ئابوری دابڕێژێت كە كۆمەڵگای كوردس���تان بەس���ەرجەم چین‬ ‫وتوێژەكان س���ودی لێ وەربگرن و خۆی بە بەرپرسیار زانیوە‬ ‫بەرامبەر بەژیانی تاك و كۆمەڵ وە زۆر جار لەپێناو باشكردنی‬

‫لە دوا خاڵی پەیڕەوی ناوخۆدا و لەمادەی بیستو‬ ‫دوەمدا بە چەند خاڵێك پارتی ئاماژەی پێداوە‬ ‫بەسەرچاوەی دارایی كە پێك دێت لە ئابونەی‬ ‫هێنانە ڕیزو كۆمەك وپیتاك ونرخی چاپەمەنی‬ ‫وقازانجی چاالكیە ڕۆشنبیریەكان و ئەو پرۆژانەی‬ ‫كە پێی هەڵدەستێت دیاری كردوە‪.‬‬ ‫ژیان���ی ت���اك قوربان���ی بەس���ەرچاوە دارایەكانی پارت���ی داوە و‬ ‫ئەندام���ان و الیەنگران���ی خ���ۆی لەو دەس���ت كەوت���ە مادیانە بێ‬ ‫بەش كردوە و بۆ ئەوەی خەڵكی كوردستان سودمەندبێت زوە‬ ‫ڕۆژێ���ك لە ڕۆژان بیری لەوە نەكردۆتەوەكە س���ودە مادیەكان‬ ‫ببێتە هۆی الوازی هەس���تی نەت���ەوەی الی تاكەكانی كۆمەڵگا و‬ ‫هەمیش���ە ویس���تویەتی ئەندامان والیەنگرانی پارتی وسەرجەم‬ ‫كۆمەڵگای كوردس���تان بیر لەدەستكەوتە مادیەكان نەكەنەوە و‬ ‫بەبیری نەتەوەی گۆشی كردون‪.‬‬ ‫بۆ بیرخس���تنەوە لەدوا كۆنگرەی پارتی لە پرۆگرام و پەیڕەوی‬ ‫ناوخۆی خۆیدا لە مادەی دوازدەهەم باس لە داڕشتنی سیاسەتی‬ ‫ئاب���وری و دارای���ی دەكات و وەك حزبێ���ك ب���ۆ ئەندامان بیری‬ ‫نەكردۆت���ەوە بەڵكو بی���ری فراوانتر بو تاڕادەی���ەك ئەو پالن و‬

‫ـــــرنگی بە بواری ئابوری داوە‬

‫لە ڕێگەی تاكە حزبەوەیە ئەوا ناچم‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫ژیان���ی حزب���ی وسیاس���ی ئێم���ە پ���ڕە لە‬ ‫كێش���مەكێش ولەڕاب���ردوو ئێستاش���دا‪،‬‬ ‫ڕابردوو پێمان دەڵێت دۆخی زاتی وبابەتی‬ ‫ڕەنگە ت���ا ئاس���تێكی زۆر لەبەرژەوەندی‬ ‫ئێم���ەدا نەبووبێت بەهاوكێش���ە سیاس���ی‬ ‫و نێودەوڵەتیەكانیش���ەوە بەش���ێوەیەك‬ ‫دوورب���وو ل���ە ئێمە ونزیك ب���وو لە هێزە‬ ‫داگیرك���ەرەكان‪ ،‬پێم وای���ە تائەندازەیەكی‬ ‫زۆری���ش ژیان���ی حزب���ی وسیاس���ی ئێمە‬ ‫حەسەن جەباری‬ ‫لەس���ەر بنەمای ملمالنێ سیاسی وحزبی‬ ‫تەندروس���ت بونی���اد نەنراب���وو‪ ،‬زۆرج���ار‬ ‫بەداخ���ەوە بەڕێگ���ەی توندوتی���ژی وچ���ەك ه���ەوڵ دراوە كێش���ە‬ ‫ناوخۆییەكان چارەس���ەر بكرێت‪ ،‬ئەم حاڵەت���ە بەداخەوە زەرەری‬ ‫م���اددی وگیان���ی زۆری بەدواوەبوو‪ ..،‬بەاڵم خۆش���بەختانە دوای‬ ‫ساڵی (‪ )1991‬ئاراستەی كاری حزبی وسیاسی لەسەر دوو بنەما‬ ‫گۆڕانی بەس���ەرداهات (ناوخۆیی ودەرەكی) یان بە گوزارش���تێكی‬ ‫دیك���ە دەتوان���م بلێ���م دۆخەك���ە لەڕووی زات���ی وبابەت���ی گۆڕا بۆ‬ ‫بەرژەوەن���دی نەتەوەی���ی كورد ل���ە هەرێمی كوردس���تانی عیراق‪،‬‬ ‫بێگوم���ان ئەم دەرفەتە بێ كێش���ەوگرفت و ب���ێ توندو تیژی و بێ‬ ‫ب���اج دان نەبوو‪ ،‬بەاڵم بەهەر حاڵ دۆخەكە لە هەموو ڕوویەكەوە‬ ‫(سیاس���ی‪ ،‬ئاب���ووری‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‪ ،‬فەرهەنگی‪ )....‬گۆڕانی بەس���ەر‬ ‫داه���ات‪ ،‬ئەحزابی سیاس���ی بەش���ێوەیەكی ئەقاڵنی تر باس���یان لە‬ ‫سیاس���ەت دەك���رد‪ ،‬هەروەه���ا تێڕوانی���ن و دی���دی هاوواڵتیش بۆ‬ ‫سیاس���ەت بەجۆرێك���ی دیكە گوزارش���تی لەخۆی دەك���رد‪ ،‬ئەمڕۆ‬ ‫هاوواڵت���ی بیر ل���ەوە دەكاتەوە چیتر سیاس���ەت بۆ سیاس���یەكان‬ ‫بەجێ نەهێڵن‪ ،‬پرس���یار بۆ ؟ چونكە هاوواڵتی الی ڕۆش���ن بووە‬ ‫كەڕێگەی دیموكراس���ی ڕێگەیەكی ئاسانە بۆ هەڵبژاردنی باشترین‬ ‫بەڕێوەبەران���ی واڵت‪ ،‬بۆی���ە ئەگ���ەر تەماش���ای هەڵبژاردنەكان���ی‬ ‫كوردس���تان بكەی���ن س���اڵ دوای س���اڵ‪ ،‬پڕۆس���ە دوای پرۆس���ە‪،‬‬ ‫وش���یاری سیاس���ی بەرەو بااڵتر هەن���گاو دەنێ���ت لەالیەكی دیكە‬ ‫ئەحزابی سیاسی دەزانێت وەزیفەی ئەو چیەو چۆن دەبێت مامەڵە‬ ‫بكات لەتەك ئەو وشیارەیە سیاسیەی كەهەیە بەم ئاراستانە‪:‬‬ ‫*‪ -‬سازانی گشتی بونیادنەر‪.‬‬ ‫*‪ -‬كەڵكی گشتی‬ ‫*‪ -‬ئیرادەی گشتی‬ ‫*‪ -‬ح���زب خۆی لە ڕێگای دیموكرات���ی نوێ دەكاتەوەو بەردەوام‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫*‪ -‬حزب بڕوای بە پێكەوەژیانی سیاسی هەبێت‪.‬‬ ‫لێرەدا بەكورتی دەمەوێت ئەوە بخەمەڕوو كەژیانی حزبی وئاستی‬ ‫تێگەیش���تنی هاوواڵتی���ان لە ب���واری سیاس���یدا لەگەشەس���ەندنی‬ ‫بەردەوامدایە‪ ،‬لەگەڵ هەموو ئەوكێشەو گرفتانەی كەهەیە‪ ،‬ناكرێت‬ ‫بڵێی���ن هی���چ كێش���ەو گرفتی نی���ە لە ژیان���ی حزبی ئێم���ە وعەیارە‬ ‫(‪ )24‬ی���ن ب���ەاڵم ب���ە بڕوای م���ن خاڵی بەهێ���ز لەژیانی سیاس���یدا‬ ‫ئەوەی���ە كەیەكتری قب���وڵ بكەین‪ ،‬بوونی ئەحزاب وس���ەرهەڵدانی‬ ‫بی���رو بۆچوونی جیاواز وتێگەیش���تن لە پرۆس���ەی دیموكراس���ی‬ ‫س���ەرەتای چاك���ن كە لەكوردس���تاندا بەكردار هەوڵ���ی بۆدەدرێت‬ ‫بۆیە (جیفرس���ون) ڕاستی تر وتوە كاتێك دەڵێت [ خودایە ئەگەر‬ ‫بەهەشت لە ڕێگەی تاكە حزبەوەیە ئەوەا ناچم ]‬

‫‪11‬‬

‫ستراتیژەی دایڕشت بو بۆ عێراق و كوردستان بو بەگشتی‪.‬‬ ‫ه���ەر لەو ماوەی���ەدا ئاماژە بە چارەس���ەری گرفتی س���ەختی‬ ‫ئابوری لەعێراق دەكات وڕێگا چارەسەریش���ی داناوە بەوەی‬ ‫كە لە ڕێگای ڕژێمێكی دیموكراتی یەوە ئەو گرفتانە چارەسەر‬ ‫دەبێت ‪.‬‬ ‫لەس���ەر ئاستی ناوخۆی كوردس���تانیش پارتی بڕوای وایە كە‬ ‫كاربكرێ���ت بۆ زیاد پاڵپش���ی وەرگرتن���ی نێودەوڵەتی لەڕوی‬ ‫ئابوری وسیاسی و باشتركردنی ڕۆڵی ڕێكخراوە مرۆییەكان‬ ‫لە كوردستان بۆ زیاتر بوژانەوەی ژێرخانی ئابوری و هەوڵدان‬ ‫بۆ ئەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان فەلسەفەیەكی ڕونی‬ ‫ئاب���وری هەبێت كە بتوانێت لەگەڵ قۆناغەكانی ئەمرۆی ژیانی‬ ‫پەرلەمان���ی دا بگونجێت كە كرانەوەی زیاتر بەڕوی دەرەوەدا‬ ‫بكرێت و س���ود لەس���ەرچاوە سروش���تیە كان لە كوردستان‬ ‫وەربگیرێ���ت وببین���ە خ���اوەن س���ەرچاوە و س���امانی خۆمان‬ ‫وداهات���ی هەرێم زیاد بكرێت بەش���ێوەیەك كە پێویس���مان بە‬ ‫ه���اوكاری دەرەوە نەبێت ونەكەوین���ە ژێر كاریگەری ئابوری‬ ‫وابەس���تە‪ .‬هەروەه���ا ئەو گرفتە ئابوریانەش دەس���ت نیش���ان‬ ‫كردوە كە ڕێگا لەگەشەسەندنی ئابوری دەگرێت وەك بێكاری‬ ‫وگەندەڵی و چارەسەریش���ی بۆ داناون وداواش���ی كردوە كە‬ ‫گرنگ���ی بەس���ەرجەم كەرتە ئابوری���ەكان بدرێ���ت وبەتایبەت‬ ‫كەرت���ی كش���توكاڵ كە كوردس���تان جگ���ە ل���ەوەی وواڵتێكی‬ ‫دەوڵەمەندە بەسامانی سروشتی وەك نەوت وكانزا لە هەمان‬ ‫كاتدا واڵتێكە بۆ كشت وكاڵ زۆر لە بارە و دەكرێت كاربكرێت‬ ‫بۆ هەمەڕەنگی لە سەرچاوەی داهات و بە تەنها پشت بەیەك‬ ‫س���ەرچاوەی داه���ات نەبەس���ترێت‪ ،‬بۆ ئ���ەوەی نەكەوینە ژێر‬ ‫كاریگەری ئابوری وسیاسەتی الیەنی تر‪.‬‬ ‫بەهەم���ان ش���ێوە كەرتەكانی تری ئابوری وەك پیشەس���ازی‬ ‫وبازرگان���ی وگەش���توگوزار گرنگی پ���ێ داون و هەریەك لەو‬ ‫كەرتانە ڕۆڵیان هەیە لە پێش خستنی ئابوری وواڵت‪.‬‬ ‫لە دوا خاڵی پەیڕەوی ناوخۆدا و لەمادەی بیس���تو دوەمدا بە‬ ‫چەند خاڵێك پارتی ئاماژەی پێداوە بەس���ەرچاوەی دارایی كە‬ ‫پێ���ك دێت لە ئابون���ەی هێنانە ڕیزو كۆم���ەك وپیتاك ونرخی‬ ‫چاپەمەنی وقازانجی چاالكیە ڕۆشنبیریەكان و ئەو پرۆژانەی‬ ‫كە پێی هەڵدەستێت دیاری كردوە‪.‬‬ ‫ل���ە كۆتایدا دەتوانین بڵێین پارتی لە س���ەرەتای دامەزراندنیدا‬ ‫وتائێس���تا ڕۆڵ���ی ئاب���وری لە ژیان���ی حزبی و جەم���اوەری و‬ ‫لەس���ەردەمی دوای ڕاپەڕینیش لە ژیانی پەڕلەمانی وحكومیدا‬ ‫زۆر ب���ە گرن���گ زانی���وە و كاری ب���ۆ كردوەوبەش���ێوەیەك‬ ‫ئ���ەو سیاس���ەتە داراییی���ەی داڕش���توە كە لە شەس���ت و پێنج‬ ‫س���الەی تەمەنیدا لە سەرئاس���تی كوردس���تان وب���ۆ عێراقیش‬ ‫لەهەڵبژاردنەكان���دا لەپل���ەی یەكەمدایە ب���ە ئیرادەیەكی بەهێز‬ ‫ڕوب���ەڕوی س���ەرجەم ئ���ەو گرفتان���ە دەبێتەوە ك���ە دێنەپێش‬ ‫بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد‪ ،‬ئەمەش هۆكاری س���ەرەكی‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ ئەو ڕێبازەی كە بارزانی باوك لە س���ەرەتای‬ ‫دامەزراندنیدا بۆ پارتی دایڕش���توە و تائێستا شوێن كەوتوانی‬ ‫ئ���ەو ڕێب���ازە درێ���ژەی پێ���دەدەن و لەس���اڵیادی دامەزراندنی‬ ‫پارتیدا ساڵو لە سیاسەت و ستراتیژو فەلسەفەی نەتەوایەتی‬ ‫وكوردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان‪.‬‬ ‫بەرپرسی ل‪ .‬ن‪.‬بەكرەجۆ‬

‫خودایە ئەگەر بەهەشت‬

‫‪ 16‬ئاب زەنگێكی هیوابەخشی پڕئومێد بـــــ‬ ‫مەریوانی حاجی عەلی‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪12‬‬

‫ك��ۆت��ای��ی ج��ەن��گ��ی جیهانی‬ ‫دووەمە و شایلۆغانی واڵتە‬ ‫زل��ه��ێ��زەك��ان و م��اڵ��وێ��ران��ی‬ ‫م��ی��ل��ل��ەت��ان��ی ژێ���ردەس���ت���ەو‬ ‫داگیركراوەكانە‪ .‬لەوكاتەی‬ ‫زل��ه��ێ��زەك��ان س��ەرگ��ەرم��ی‬ ‫داڕش����ت����ن����ەوەی ه��ەن��دێ��ك‬ ‫ن�����اوچ�����ەی داگ����ی����رك����راو‬ ‫ب������وون ل���ەن���ێ���وان ی��ەك��ت��ر‬ ‫بەپێی ب��ەرژەوەن��دی��ەك��ان��ی‬ ‫خۆیان‪،‬خاكی داگیركراویان‬ ‫دەب��ەش��ی��ەوە‪ .‬خێروبیری میللەتانیان بۆخۆیان دەب��رد‪ ،‬بەڵێ‬ ‫نزیكی ساڵێك تێپەڕیكرد بەسەر ڕاگەیاندنی كۆماری ساوای‬ ‫كوردستان لە شاری مهاباد بە سەرۆكایەتی پێشەوای نەمر قازی‬ ‫محەمەد‪ .‬لەبەر لێهاتوویی سەربازی ئەم حكومەتەی كوردستان‬ ‫بوو‪،‬هەرچەند كۆماری كوردستان خەریكی كاروبارەكانی خۆی‬ ‫بوو بەاڵم بارودۆخەكە لە بەرژەوندی میللەتە ژێردەستەكاندا‬ ‫نەبوو‪ ،‬بۆیە نائومێدی و بێ هیوایی بەتەواوی باڵی بەسەر‬ ‫ت����ەواوی ك��ۆم��ەڵ��گ��ەی ك���وردی���دا ك��ێ��ش��اب��وو ه���ەر ئ��ەوەب��ووە‬ ‫هاندەرێكی بەهێز تاكو سەرۆك بارزانی لەگەڵ ئەو گروپ و‬ ‫رێكخراوانەی ئەوكات لەباشوری كوردستان بوون بیریان لە‬ ‫دروستكردنی رێكخراوێكی سیاسی سەرتاسەری دەكردەوە‪.‬‬ ‫كە بتوانێت ڕوبەڕوی ئەوبارودۆخەی ئەوكاتە ببێتەوەو ببێتە‬ ‫جێگای ئومێدی تەواوی خەڵكی كوردستان‪ ،‬لەهەمانكاتدا ببێتە‬ ‫پاڵپشتێكی بەهێزی كۆماری كوردستان‪ .‬ئەوەبوو بەیه‌كگرتنی‬ ‫چەند ڕێكخراوێكی سیاسی رۆشنبیری لەوكاتەو بەپاڵپشتی‬ ‫جەماوەری كوردستان بەتایبەتی كوردستانی باشور ‪ .‬لە ‪16‬ی‬ ‫ئابی ‪ 1946‬پارتی دیموكراتی كورد بەسەرۆكایەتی مستەفا‬ ‫بارزانی ڕاگەیاندرا‪ .‬هەر لەسەرتاوە پارتی ئومێدێكی گەورەی‬ ‫دروستكرد لەدڵی ج��ەم��اوەری گەلی كوردستان ه��ەر بۆیە‬ ‫جەماوەری كوردستان بەهەموو چین و توێژەكان لەدەوری‬ ‫كۆدەبوونەوە‪ .‬كەئەوكات تەنها پارتێكی سیاسی رۆشنبیری‬ ‫بوو هەوڵی هۆشیاركردنەوەی خەڵكی دەدا‪ .‬بەاڵم بەداخەوە‬ ‫چەند مانگێك دوای دروستبوونی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫كۆماری مهاباد كەوتە بەر پیالنی پیالنگێڕان و كۆمار ڕوخاو‪.‬‬ ‫ئەوپاڵپشتەی كورد لەناو چوو جارێكی تر كورد بێ ئومیدی‬ ‫زیاتر ڕوی تێكرد و پارتیش هێشتا بەتەواوی نەكەوتبۆە سەر‬ ‫پێی خۆی‪ .‬بەاڵم بەپاڵپشتی ئەوجەماوەری لەدەوری بوون و‬ ‫ئەو سەركردایەتیەی كەهیبوو خۆیان ڕادەستی قەدەر نەكرد و‬ ‫ڕووبەڕووی هەموو بارودۆخەكە بوونەوە‪ .‬سەرۆك بارزانی‬ ‫بڕیاری دا خۆی بەدەستی سەفەویەكانەوە نەدات و بەرگری‬ ‫بكات ئ��ەوەش ئومێدێكی تری گ��ەورەی بە خەڵك و هەڤااڵنی‬ ‫پارتی بەخشی بۆ ئ��ەوەی بەردەوامبن لە خەبات‪ .‬بەرەنگار‬ ‫وونەوەی بارزانی و هەڤاڵەكانی لەگەڵ دوژمن لە ئێران و عێراق‬ ‫و توركیا و گەیشتنی بەلێوارەكانی ئاوی ئاراز و پەڕینەوەی‬ ‫لەو ڕوبارە‪ ،‬جگە لەوەی كە هێزێكی گەورەی دا بەگەلی كورد‬ ‫بەگشتی بوە جێگای سەرنجی تەواوی دەوڵەت و میدیایەكانی‬ ‫ئ��ەوس��ەردەم��ەی جیهان‪ .‬دی���ارە م��ن م��ێ��ژوون��ووس نیم تاكو‬ ‫بەوردی لەسەر چۆنێتی سەرهەڵدان و دروست بوونی پارتی‬ ‫و مێژوی گەلی كورد لەوقۆناغەدا بنووسم‪ ،‬بۆیە من دەمەوێت‬ ‫لەسەر ئ��ەوالی��ەن��ەی پارتی و كەسایەتی ب��اوك و سەرۆكی‬

‫كورد بارزانیی نەمر بنووسم كەهەمیشە هیواو ئومێد بوون‬ ‫بۆ گەیشتن بە ئامانجەكانی گەلی كورد بەگشتی و كوردستانی‬ ‫باشور بەتایبەتی‪.‬كە قۆناخ بەقۆناخ ئومێدی زیاتری لەدڵی‬ ‫خەڵكی كوردستان چاندوە‪ ،‬هەر بەو هیواو ئومێدەوە توانیویانە‬ ‫ڕۆژگ��ارە سەختەكان تێپەڕێنن و ڕوب��ەڕوی دوژمنانی گەلی‬ ‫كورد ببنەوە ئەگەر دوژمن چەند دڕندەو خوێن خۆریش بوبێت‬ ‫ورەو باوەڕی پێشمەرگە و خەڵك بەهێزتر بوون‪ .‬ئەو باوەڕ‬ ‫بەخۆبونەو ئەو ئومێدە گەورەیەی كە بارزانی و ڕێبازەكەی‬ ‫بەگەلەكەیان دابوو ئەنجامەكەی گەیشتە چۆك دادانی دوژمن و‬ ‫ئەوەبوو بەیاننامەی ‪11‬ی ئاداری ساڵی ‪1971‬ی لێ كەوتەوە‪.‬‬ ‫كە بۆیەكەمین جار لەمێژووی دوورو نزیكی كورد دا دوژمنێكی‬ ‫سەرسەخت و خوینڕێژ دان بنێت بەمافەكانی گەلی كورد و‬ ‫بڕوا بێنێت بە خۆڕاگری و قارەمانێتی گەلێك كە بێبەشكراوە لە‬ ‫سادەترین مافی كەهاواڵتی بوونە‪ .‬كە بەبۆچونی من ئەم هێزە‬ ‫دەرونیە هیچی كەمتر نیە لەهێزی جەستەیی‪ .‬كە دەتوانرێت ئەو‬ ‫هێزی ئومید و هیوایە دابنرێت بەگەورەترین پاڵنەر بۆ هێزی‬ ‫جەستەیی‪ ،‬تا ڕۆڵەكانی باوڕپێ بێنێ تاكو لەپێناو سەربەخۆیی‬ ‫وسەركەوتن قوربانی بدەن بەگیانی شیرینی خۆیان‪ .‬هەر ئەو‬ ‫هیزە ناوەكیە بوو كەنەیهێشت گڕی شۆڕش خامۆش ببێت دوای‬

‫ــــوو بۆ گەلی كورد‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫لەس���ەرۆك بارزان���ی وەرگرتوە‪ .‬كەئیس���تا بۆئێمەی گەلی كورد‬ ‫بۆتە تاكە هیواو ئامانج كەبمانگەیەنێتە لێوارەكانی سەربەخۆیی‬ ‫یەكجارەكی‪ .‬لێرەوە پێم باش���ە چەند پرسیار و تێبینیەك بخەمە‬ ‫بەردەم سەركردایەتی سیاسی كوردس���تان وەبەتایبەتی پارتی‬ ‫دیموكرات���ی كوردس���تان‪ .‬كە دەبێت وەكو هەمیش���ە س���ود لەو‬ ‫یادەپی���رۆزە وەربگ���رن و بیكەن���ە هێزێكی دەرون���ی گەورە بۆ‬ ‫نوێبوون���ەوەو بەخۆداچونەوە‪ .‬هەرچەن���دە قۆناغەكان جیاوازن‬ ‫ب���ەاڵم ئەركی نوێبونەوەو خۆگونجاندن لەگ���ەڵ گۆڕانكاریەكان‬ ‫ئەرك���ی بەڕێزتان گرانتر دەكات و پێویس���ت دەكات واقعیانەتر‬ ‫بڕوانن���ە بارودۆخ���ەكان‪ .‬پێویس���تە تێپەڕاندن���ی پرۆس���ەی‬ ‫هەڵبژاردنەكان و ئەم یادە بكرێتە دەروازەیەك بۆ ئاشتبوونەوەی‬ ‫بەرپرس���ان لەگەڵ جەماوەر‪،‬الدانی ئەودیوارە دروستكراوانەی‬ ‫ك���ە دەنگ���ی ناڕەزای���ی و ڕاس���تگۆیی جەم���اوەری تێ���دا پەنگی‬ ‫خواردۆت���ەوە‪ .‬بەڵێ ئەو لێك دووری���ەی بەڕێزتانە كەجەماوەر‬ ‫دەیەوێت تۆڵەت���ان لێبكاتەوەو دەنگتان پێن���ادەن‪ .‬بەڕێزان ئەوە‬ ‫ڕق نیی���ە بەڵك���و هەڵمەت���ی تۆڵەس���ەندنەوەیە‪ .‬جەم���اوەر پیتان‬ ‫دەڵێن ئێمەتان فەرامۆش���كردوە‪ .‬گوندەكانمان بیخزمەتگوزارین‬ ‫هێش���تا زۆر لەگوندەكانمان ئاوەدان نەبوونەتەوە‪ .‬جادەمان نییە‬ ‫قوتابخانەمان نییە بنكەی تەندروس���تیمان پێویستە‪ ،‬بەروبوومی‬ ‫ه���اوردە حەق���ی بەروبومەكانی ئێمەی خ���واردووە‪ .‬بەڵێ پێتان‬ ‫دەڵی���ن هێش���تا هیزو توان���ای بارزانی باوك و س���ەركردە لەناو‬ ‫ناخماندایە‪ .‬ئەوفیری كردین بویربین ئەگەر دەرگاكانمان لەسەر‬ ‫داخ���را نەم���ان توانی هاوار بكەین دەنگمان خەپكرا و نەگیش���تە‬ ‫ش���وێنی خۆی كۆڵنەدەین‪ .‬بەقەڵەمەكانمان بەدەنگەكانمان پێتان‬ ‫بڵیی���ن‪ ،‬بەڵێ ئیش���كراوە بەاڵم نایەكس���انی هەیە ئ���ەوەی كراوە‬ ‫تەواوی كوردس���تانی زام���داری نەگرتۆتەوە زۆر ش���وین ماوە‬ ‫كەجێ���گای نەبەردیەكان���ی مێژووە ب���ەاڵم بێن���از ماوەتەوە هیچ‬ ‫ئاوڕی لێنەدراوەتەوە‪ .‬بەڵێ پیتان دەڵێن ئامادەنین ئەم ئەزمونە‬ ‫تەس���لیمی دەس���تی نەناس���راوو گوماناوی بكەین بەاڵم پێشتان‬ ‫دەڵیین ئاگاداربن دەنگەكانی ئێمەیە كە ڕاس���تیەكان دەردەخەن‬ ‫دەتوانن واقع بگۆڕن‪ ،‬دەتوانن الیەنە ش���اراوەكان ئاشكرابكەن‪.‬‬ ‫ئومێدەوارم ئەوچەند دێڕە بەهەند وەربگرن لەوانەیە زۆر سادە‬ ‫نووسیبێتم بەاڵم ئێستاش تەنها ڕێبازەكەی بارزانی و تواناكانی‬ ‫جەنابی كاك مەس���عود جێگای ئومێد و هیوای گەلن بۆگەیشتن‬ ‫ب���ە س���ەربەخۆیی كوردس���تان ویەكپارچەی���ی ڕیزەكانی كورد‬ ‫لەسەرجەم پارچەكانی كوردستان‪.‬‬ ‫لەكۆتاییدا گەرمتری���ن پیرۆزبایی لەگەلی كورد دەكەم بەبۆنەی‬ ‫ئەم ڕۆژە پیرۆزەوە‪ .‬وەهەروەها پیرۆزبایی لەجەنابی سەرۆك‬ ‫دەك���ەم بەبۆن���ەی یادی لەدای���ك بوونی كەلەڕۆژێك���ی پڕ ئومێد‬ ‫لەدایك بووەو ئێستاش جێگای ئومێدی سەرجەم گەلی كوردیت‪،‬‬ ‫پیرۆزبێ���ت لەخان���ەوادەی س���ەربەرزی ش���ەهیدان‪ ،‬پیرۆزبێ���ت‬ ‫لەپێشمەرگە قارەمانەكانی كوردستان‪........‬‬

‫‪13‬‬

‫نسكۆ‪ .‬لەماوەیەكی زەمەنی كورت گڕی شۆڕش دووبارە كڵپەی‬ ‫سەندەوەو خەڵكی بەگوڕوتینی زیاتر و باشتر لەجاران خوێنی‬ ‫تازە ڕویانكردەوە ش��ۆڕش‪ ،‬شۆڕشی گواڵن گڕی بەجۆشتر‬ ‫بوو‪ .‬ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ كاریزمایی سه‌رۆكی نەمر جەنابی‬ ‫بارزانی‪.‬كەلەناو هەڤااڵنی دا زۆرجار جەختی لەسەر ئەوەكردوە‬ ‫كە(نابێت لەسەركەوتن خرور بین و لە نشوستیشدا بێ ئومێد‬ ‫بین) بەڵێ ئەو فەلفسەفەیەی بارزانی بوو كەشۆڕببۆوە بۆناو‬ ‫ت��ەواوی هێزی پێشمەرگە و خەڵكی بەگشتی‪.‬كە ببوە هێز و‬ ‫پاڵنەری سەركەوتنە معنەویەكان و خۆڕاگری خەڵك بەرامبەر‬ ‫بە دوژمن‪.‬‬ ‫ل���ەدوای ئ���ەوەی ك���ە باوكی روح���ی گەل���ی كورد بە جەس���تە‬ ‫جێهیش���تین ئ���ەوە ب���ۆ چەندی���ن ن���ەوە دەچی���ت بە ب���ێ بوونی‬ ‫خویندنگایەك یان كادر و مامۆس���تایانی شارەزا و لێكوڵەرێكی‬ ‫بەتوانا لە بواری فەلسەفەی ژیانی بارزانی‪ .‬ڕۆژ بە ڕۆژ پێگەی‬ ‫ئ���ەو لەناو جەم���اوەری گەلی ك���ورد بەهیز و بەهی���ز تردەبێت‪.‬‬ ‫هەمیش���ە ئومێدەكان لە دڵ و دەرونی گەلەكەی تازە دەكاتەوەو‬ ‫وەك���و ڕوحیانەتێكی پیرۆز دەچێتە ناو دڵ و دەرونی گەلەكەی‪،‬‬ ‫ك���ە بێگومان ئ���ەو لێهاتوی���ی و بەتواناییەی جەنابی س���ەرۆكی‬ ‫كوردس���تان مەسعود بەرزانی نمونەی ئەو وەزەو ئیلهامەیە كە‬

‫لەدوای ئەوەی كە باوكی روحی گەلی كورد‬ ‫بە جەستە جێهیشتین ئەوە بۆ چەندین نەوە‬ ‫دەچیت بە بێ بوونی خویندنگایەك یان‬ ‫كادر و مامۆستایانی شارەزا و لێكوڵەرێكی‬ ‫بەتوانا لە بواری فەلسەفەی ژیانی بارزانی‪.‬‬ ‫ڕۆژ بە ڕۆژ پێگەی ئەو لەناو جەماوەری‬ ‫گەلی كورد بەهیز و بەهیز تردەبێت‬

‫پارتی‪ ،‬پارتی هن‌وەكان‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪14‬‬

‫ئەگەر الپە‬ ‫راس���ت ڕە گەشەكان‬ ‫ی‬ ‫پا‬ ‫رت‬ ‫ی‬ ‫ەوخۆ خا‬ ‫دیموكراتی‬ ‫كوردستان‬ ‫ڵێكی س���ادە‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫ە‬ ‫و خ���‬ ‫ڵب‬ ‫ج‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫ین‬ ‫ه‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫ۆ گونجاندن‬ ‫وە‪ ،‬ب‬ ‫ری ل‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫ی‬ ‫ب‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫ە‬ ‫ێ‬ ‫ز‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫هی‬ ‫پا‬ ‫ان‬ ‫چ‬ ‫���‬ ‫رت‬ ‫ئە‬ ‫ە‬ ‫دا‬ ‫تێڕا‬ ‫و راس���تییە‬ ‫سیاس���یە ل‬ ‫فۆرمۆلە د‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫مان و بیرك‬ ‫مێ‬ ‫ر‬ ‫بێ‬ ‫ه‬ ‫ژ‬ ‫ە‬ ‫دن‬ ‫و‬ ‫ت‪،‬‬ ‫م‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ك‬ ‫یی‬ ‫و‬ ‫ە‬ ‫ەی‬ ‫ەی‬ ‫ئ‬ ‫ە‬ ‫با‬ ‫ە‬ ‫ك‪،‬‬ ‫ەوی���‬ ‫رودۆ‬ ‫كە پا‬ ‫گونجاندن‬ ‫ش بریتییە ل‬ ‫رتی گوزەری پێدا كر خێكدا‪ .‬ئ���ەو‬ ‫كە نەو و پێگەیاندن‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ە‬ ‫ەی ئێمە دەمانەوێ ئا ە خۆڕاگری‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫و‬ ‫ە‪ ،‬كە‬ ‫ەیەك‬ ‫نوێ ب‬ ‫ماژە‬ ‫بەوپەڕی پرشنگداری ووە‪ .‬رەمزی پاقژ مان مێژووی ‪64‬‬ ‫س��‬ ‫ی پێبدەین‪،‬‬ ‫�ا‬ ‫ڵ‬ ‫پارتە‬ ‫خ‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ە‬ ‫تو‬ ‫سە‬ ‫ی پا‬ ‫سیاسیە ك‬ ‫رف‬ ‫ە‬ ‫مێ‬ ‫رت‬ ‫ە‬ ‫ژ‬ ‫چ‬ ‫ی‬ ‫و‬ ‫را‬ ‫ز‬ ‫و‬ ‫ەن‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ه‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫خ‬ ‫و‬ ‫پ‬ ‫پا‬ ‫ۆ‬ ‫می‬ ‫ڕ‬ ‫ەی‬ ‫رتی تەنها كا‬ ‫دەستكەوتەوە بە نەو شە گەنج بو‬ ‫ەك بەڕێوە‬ ‫را‬ ‫ی‬ ‫ون‬ ‫ب‬ ‫كت‬ ‫ی‬ ‫ە‬ ‫ر‬ ‫ل‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫و‬ ‫ە‬ ‫ب‬ ‫د‬ ‫ایە‬ ‫ە‪ ،‬بڕ‬ ‫ووە‬ ‫ەكەی‬ ‫دەكەوێت‬ ‫و یان الینكەم سەرفە وانە ئەم دە‬ ‫دیكەی سپا‬ ‫بە شێوەیە‬ ‫ك‬ ‫ی‬ ‫ك‬ ‫را‬ ‫و‬ ‫ستكەوت و سەرفەرازیی ردووە‪ .‬ئەم‬ ‫ز‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫‪ -1‬دام‬ ‫و‬ ‫ەگ‬ ‫بریتین لە‪:‬‬ ‫زۆ ەزراندنی پا‬ ‫پرشنگداریی‬ ‫ە‬ ‫رت‬ ‫ك‬ ‫ی‬ ‫ە‬ ‫ل‬ ‫ی‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫ەورانەی كە‬ ‫س‬ ‫ە‬ ‫ك‬ ‫ر سەخت‬ ‫اڵی ‪1946‬‬ ‫پشكی شێر‬ ‫ی ئەوكاتی‬ ‫وەك پارتێ‬ ‫ك‬ ‫عێ‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫بەر پارتی‬ ‫اق‬ ‫د‬ ‫س‬ ‫ا‪.‬‬ ‫یا‬ ‫س‬ ‫ی‬ ‫‪ -2‬قورس���‬ ‫گشتگیر بۆ‬ ‫عەبدول ایی پارت���ی‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫ەت‬ ‫گ‬ ‫ە‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ە‬ ‫ین‬ ‫گ‬ ‫ی‬ ‫یی‬ ‫���‬ ‫كەریم قا‬ ‫كورد لە با‬ ‫ە گەورەك���‬ ‫رودۆخێكی‬ ‫بەوە بدا كە س���م كرد بۆ‬ ‫ی‬ ‫ەی ب���وو ك‬ ‫ە‬ ‫���‬ ‫ك‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫د‬ ‫م‬ ‫وا‬ ‫جا‬ ‫ی‬ ‫ر لە دە‬ ‫(كورد و‬ ‫شۆرش���‬ ‫‪-3‬‬ ‫عەرەب شەریكی ئەم س���تووری ‪ 1958‬لە ژێر ی ‪14‬ی تەم‬ ‫���‬ ‫و‬ ‫ز‬ ‫ی‬ ‫هەڵگیرس���ان‬ ‫‪8‬‬ ‫ی‬ ‫‪5‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ب‬ ‫نی‬ ‫‪1‬‬ ‫ش‬ ‫ەن‬ ‫ۆ‬ ‫شت‬ ‫وا‬ ‫ر‬ ‫دێ‬ ‫م‬ ‫ك‬ ‫ی‬ ‫ش‬ ‫ان‬ ‫لە‬ ‫ەن)‪.‬‬ ‫ی دە‬ ‫گەرمەی‬ ‫���ی مەزنی‬ ‫ستووری گ‬ ‫‪ -4‬رێ شەڕی سار‬ ‫ئەیلوول بە‬ ‫د‬ ‫ر‬ ‫ك‬ ‫اب‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫ل‬ ‫رنگدا ئاماژە‬ ‫ر‬ ‫ە‬ ‫ای‬ ‫ەت‬ ‫عێ‬ ‫ی بارزانی‬ ‫ككەوتننام‬ ‫راقدا رووی‬ ‫دەستكەوتی ەی ‪11‬ی ئا‬ ‫دا و پارتی و بارزانی ی نەمر و خ‬ ‫دا‬ ‫ۆ‬ ‫ر‬ ‫ڕا‬ ‫ی‬ ‫گ‬ ‫ر‬ ‫‪0‬‬ ‫ی‬ ‫‪7‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ئ‬ ‫ەو‬ ‫پێ‬ ‫‪ 1‬كە‬ ‫گەلی ك‬ ‫گوشاری شۆڕشی م شەوایەتی و سەركرد شۆڕش���ە لە‬ ‫‪ -5‬هەستانەوە و ورد بوو كە‬ ‫ل‬ ‫ە‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫ای‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫ەت‬ ‫ر‬ ‫زن‬ ‫یا‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ئەیلول‬ ‫پارتی ك‬ ‫ن دەكرد‪.‬‬ ‫هەڵگیرس‬ ‫گواڵن‪.‬‬ ‫خوڵقاندی و‬ ‫انەوەی شۆڕش لە دوا ۆ ببوونەوە‪.‬‬ ‫س‬ ‫ە‬ ‫رف‬ ‫ە‬ ‫را‬ ‫ز‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫یو‬ ‫س‬ ‫ك‬ ‫ۆ‬ ‫‪ -6‬بە‬ ‫خ رگریك���ردن‬ ‫ی ‪1975‬و را‬ ‫ل‬ ‫گ‬ ‫���‬ ‫ەی‬ ‫ە‬ ‫ان‬ ‫ك‬ ‫دن‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫د‬ ‫شۆ‬ ‫واكو‬ ‫س���تان لە د‬ ‫ڕشی پێشك‬ ‫‪ -7‬رك و‪...‬هتد‪.‬‬ ‫ەیان و س���‬ ‫ە‬ ‫دا‬ ‫ەوتنخوازی‬ ‫ن‬ ‫دا‬ ‫رێ‬ ‫ك‬ ‫س��‬ ‫خ‬ ‫�ت‬ ‫ئیدری س���تنی نێو م‬ ‫انی گ���ەورە‬ ‫اڵ‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫ك‬ ‫مێ‬ ‫و‬ ‫ژ‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫ی هە‬ ‫ییدا بۆ وێن‬ ‫و ئاش���تەو‬ ‫‪ -8‬دامەز میشە لەیاد‪.‬‬ ‫ە داس���تانی‬ ‫ایی كوردی‬ ‫ل‬ ‫ە‬ ‫شا‬ ‫خ‬ ‫و‬ ‫راندن‬ ‫لەس���ەر دە‬ ‫‪ -9‬بەش���دا ی بەرەی كو‬ ‫ر‬ ‫ست‬ ‫د‬ ‫ی‬ ‫ئ‬ ‫ست‬ ‫ەن‬ ‫ان‬ ‫دا‬ ‫ی‬ ‫ز‬ ‫ب‬ ‫یاری‬ ‫ە دەست‬ ‫ری كاری‬ ‫ئاشتی كاك‬ ‫پێشخەری پا‬ ‫گەر لە راپە‬ ‫ڕ‬ ‫رت‬ ‫ین‬ ‫ی‬ ‫داینامۆیە‬ ‫ی‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫س‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫زن‬ ‫ر‬ ‫كردای‬ ‫ی ‪91‬‬ ‫‪ -10‬د ك بۆ راپەڕی‬ ‫‪9‬‬ ‫ەت‬ ‫ن‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ی‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫خ‬ ‫یا‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫���تنە گەڕ‬ ‫ەستپێشخ‬ ‫ی بەرەی ك‬ ‫ەری پارتی‬ ‫ی هەموو هێ‬ ‫وردستانی‪.‬‬ ‫ز‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫لە شا‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫ە‬ ‫وا‬ ‫ر‬ ‫نا‬ ‫ۆ‬ ‫ك‬ ‫ك‬ ‫انی‬ ‫رۆچكەی ك‬ ‫ەكەی‬ ‫ۆی‬ ‫ك‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫ب‬ ‫ل‬ ‫ە‬ ‫ەڵ‬ ‫ێن‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫پارتی وەك‬ ‫تا‬ ‫‪-11‬‬ ‫رە‬ ‫بە گەلی كو‬ ‫دامەزراندن‬ ‫كانی راپەڕ‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ین‬ ‫ی‬ ‫دا‬ ‫پ‬ ‫دا‬ ‫ە‬ ‫ل‬ ‫ك‬ ‫رل‬ ‫ەب‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫ر‬ ‫ه‬ ‫ما‬ ‫دەم‬ ‫ن و حكو‬ ‫‪ -12‬دەس‬ ‫ەڵبژاردنێك‬ ‫جەماوەری‬ ‫پێشخەری پارتی لە ئی مەتی هەرێمی كوردس ی ئازاد ئەن‬ ‫جا‬ ‫م‬ ‫ب‬ ‫‪3‬‬ ‫كوردستاندا‬ ‫د‬ ‫رێ‬ ‫ت‪.‬‬ ‫تان لە‬ ‫‪ -1‬گێڕان���ی‬ ‫عالنكردن‬ ‫نزیكەكانی رۆڵ���ی ئیجابی لە روخ ی فیدراڵی بۆ كوردس ساڵی ‪.1992‬‬ ‫تان‪.‬‬ ‫اندنی رژێ‬ ‫شاری هە‬ ‫‪4‬‬ ‫ولێر و دهۆك وەك ( م���ی بەعس‬ ‫و‬ ‫پا‬ ‫رێ‬ ‫‪ -1‬بەش���دار‬ ‫ز‬ ‫ی‬ ‫گا‬ ‫ك‬ ‫كا‬ ‫ری‬ ‫ە‬ ‫ك‬ ‫ر‬ ‫ری‬ ‫ر‬ ‫ك‬ ‫گ‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫���‬ ‫ن‬ ‫ە‬ ‫ك‬ ‫لە ئا‬ ‫روخانی‬ ‫ری پارتی‬ ‫و موسڵ)‪.‬‬ ‫رامی ناوچە‬ ‫رژێمی بەع‬ ‫لە بونیات ن‬ ‫ان‬ ‫ە‬ ‫س‪.‬‬ ‫و‬ ‫ە‬ ‫س���نوورییە‬ ‫ی‬ ‫س‬ ‫هەم���‬ ‫یا‬ ‫ك وو ئەمان���ە‬ ‫س���ی و ئاب���‬ ‫چ‬ ‫و‬ ‫ەن‬ ‫و‬ ‫���‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ی‬ ‫وێ‬ ‫و‬ ‫ف‬ ‫ە‬ ‫ورت‬ ‫س���ت‬ ‫رهەنگی عێ‬ ‫گەیەكی گر‬ ‫ب ەیەكمان لێ‬ ‫را‬ ‫ین‬ ‫گ‬ ‫ق‬ ‫خ‬ ‫ل‬ ‫ی‬ ‫ە‬ ‫س��‬ ‫�ت‬ ‫مێ‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫���‬ ‫وا‬ ‫ژ‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫وو‪ ،‬كە ر‬ ‫ە دروست‬ ‫ووی پارت���‬ ‫ی بتوانین گوزارشت ل ەنگە بۆ ناوە‬ ‫ی دێموكرات‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ۆ‬ ‫ك‬ ‫ك‬ ‫ی‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫ر‬ ‫ە‬ ‫مەبەس���ت‬ ‫س���تانن كە‬ ‫خاڵێك چ‬ ‫و رابردووە‬ ‫ی س���ەرەك‬ ‫پ‬ ‫ی‬ ‫ر‬ ‫ئێ‬ ‫م‬ ‫شن‬ ‫ە‬ ‫گ‬ ‫ەندین كتێب پێویس���ت ئێم���ە تەنها‬ ‫دا‬ ‫ش‬ ‫ر‬ ‫پارتی‬ ‫لێ‬ ‫ە بكەین‪.‬‬ ‫بێ‬ ‫نەوە بۆ نەوەیەكی دیك ���رەدا ئەوەی‬ ‫ە‬ ‫ك‬ ‫ە‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫م‬ ‫ت بۆ ئەوەی‬ ‫ان‬ ‫ە‬ ‫‪/3/7‬‬ ‫ەب‬ ‫‪2010‬و س���‬ ‫ەوپەڕی س���ەرفەراز وێت بڵێین لە‬ ‫ە‬ ‫ر‬ ‫ما‬ ‫ك‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫تن‬ ‫ی‬ ‫ە‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ییەوە‬ ‫گەورەكە‬ ‫پارتی گەن‬ ‫س���اڵ هەورا‬ ‫ژیانی سیا‬ ‫ج و ماندوویی نەناس��� ی پارتی كە‬ ‫(‬ ‫‪1‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫س���ی پێ بەڕێ كردو زو نش���ێودا‬ ‫ك‬ ‫و‬ ‫ر‬ ‫س���‬ ‫ە‪ .‬د‬ ‫توانیویەت���‬ ‫وە و‬ ‫ی بە ئاقارێكی دروس�� ەرخس���تنی ئەو راس���ت ی پەرلەمانی‬ ‫عێ‬ ‫ر‬ ‫اق‬ ‫ئەزموونی‬ ‫ی‬ ‫بارزان���‬ ‫هێنا گەواه‬ ‫ییە كە نە‬ ‫�تدا گوزەر‬ ‫بڵێی��� ی نەمر و بە‬ ‫ئ‬ ‫ە‬ ‫م‬ ‫ە‬ ‫گ‬ ‫بكات و س���ەلمێنەری وە بە نەوە سەركردای ی ئەوەیە كە‬ ‫ی‬ ‫پێش���رە‬ ‫ن پارت‬ ‫ەتی‬ ‫بارودۆ ���ی پارتی ن‬ ‫وانی رێب���از‬ ‫ئەم مانەو‬ ‫ە‬ ‫ی‬ ‫ەی‬ ‫و‬ ‫ە‬ ‫���‬ ‫پا‬ ‫ە‬ ‫پارتی دەكا‪،‬‬ ‫كا‬ ‫رت‬ ‫ن‬ ‫ش‬ ‫ی‬ ‫و‬ ‫خ‬ ‫و‬ ‫بارزانی‬ ‫ۆی لە پاق‬ ‫هەموو س���‬ ‫خێكی نوێ‬ ‫دا دەبینێت���ەوە‪ ،‬كە ئە ژی رێبازی‬ ‫هەیە و كراوەیە بەس ەردەمێكە و‬ ‫ت‬ ‫وا‬ ‫نا‬ ‫ی‬ ‫م‬ ‫خ‬ ‫ە‬ ‫ۆ‬ ‫ەر گۆڕان‬ ‫گونجاندنی لەگەڵ هەم ش وا دەكات‬ ‫كارییەكاندا‪.‬‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫���‬ ‫ەردەم و‬

‫ئاالن سەعید ساڵح‬

‫ئافرەت لە فەلسەفەی پارتیدا‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪15‬‬

‫بۆ ئەوەی بزانین ئافرەت لە فەلس���ەفەی پارتیدا چ جێگە و پێگەیەكی هەیە بێگومان پێویس���تە بنەماو‬ ‫شێوازی پێكهاتەیی و سیاسەتی پارتی دیموكراتی كوردستان بخەینە بەر شرۆڤە‪.‬‬ ‫لە پێناس���ەكردنی پارتی دیموكراتی كوردس���تاندا دەتوانین بڵێین كە ئەم حیزبە حیزبێكی نەتەوەیی‬ ‫دیموكراتیە‪ .‬كەوابوو لێرەدا دوو چەمك خۆ دەنوێنن كە بریتین لە نەتەوە و دیموكراسی‪.‬‬ ‫لەبەر ئەوەی كە پارتی دیموكراتی كوردستان نەتەوەییە‪ ،‬ناچارین بگەڕێینەوە بۆ چەمكی نەتەوە‪ .‬بە‬ ‫پێی پێناسەكانی نەتەوە و بیرو بۆچوونی خاوەن رایان‪ ،‬نەتەوە پێكهاتووە لە چەند توخمی سەرەكی‬ ‫یاخود چەند توخمی س���ەرەكی پێویس���تن بۆ ئەوەی نەتەوەیەك بێتە بوون‪ ،‬كە بەگش���تی بریتین لە‪:‬‬ ‫زمانی هاوبەش‪ ،‬كلتووری هاوبەش‪ ،‬مێژوو‪ ،‬ئابووری‪ ،‬خاك‪ ،‬خواست و ئیرادەی سیاسی هاوبەش‪.‬‬ ‫هەروەك دەزانین كورد بە پێی ئەم مەرجانەی باسمان كردن نەتەوەیە النیكەم لە باری حەقیقیەوە‬ ‫كە لێرەدا كاتی ئەوەمان نییە نەتەوە لە باری حقوقی و حەقیقییەوە بخەینە بەر شرۆڤە و جێیدێڵین‬ ‫بۆ كات و دەرفەتێكی دیكە‪.‬‬ ‫كەوابوو لە نەتەوەیی بوونی پارتیدا جگە لە لەخۆگرییەكانی ئەم چەمكانە و تێگەیش���تنی ئەم حیزبە‬ ‫لە نەتەوە و نەتەوایەتی‪ ،‬مەسەلەیەكی دیكەی گرینگیش دێتە بەرچاو كە كۆی ئۆرگانیزمی نەتەوەیە‪.‬‬ ‫روون و ئاش���كرایە كە ئۆرگانیزمی نەتەوە الی پارتی دیموكراتی كوردستان واتە هەموو پێكهاتەی‬ ‫كۆمەڵ���گای كوردی‪ .‬كاتێك پارتی لە سیاس���ەتی رەس���می خۆیدا دان ب���ە مەرجەكانی نەتەوە بوونی‬ ‫ك���وردا دەن���ێ و بە جیدی خەباتی نەتەوایەت���ی دەكاتە هەوێنی خەباتی خۆی‪ ،‬نیش���انەی ئەوەیە كە‬ ‫كار ب���ۆ خەباتێكی هەم���ە الیەنە دەكا‪ .‬لە روانگەی پارتیدا بە پێی ئ���ەو لێكدانەوەیە كردمان‪ ،‬ئافرەت‬ ‫بەش���ێكە لە ئۆرگانیزمی نەتەوە و تەنانەت نیوەی ئۆرگانیزمی نەتەوە‪ .‬هەر بە پێی ئەم بەڵگەیە كە‬ ‫پارتی دیموكرات كار بۆ خەبات لە پێناو س���ەروەری نەتەوایەتی دەكا‪ ،‬ئەوەمان بۆ روون دەبێتەوە‬ ‫ك���ە خەبات���ی پارتی ئەگەر نی���وەی بۆ پیاو بووە ئەوا نیوەكەی دیكەی ب���ۆ ئافرەتە‪ .‬كەوابوو ئافرەت‬ ‫وات���ە نی���وەی خەبات���ی پارت���ی و ئەمەش خۆی لە خۆی���دا لە باری فەلس���ەفییەوە و بە ش���ێوەیەكی‬ ‫ئەخالقی و عەقاڵنی نیش���انەی هەبوونی بڕوا بوونی پارتی دیموكراتی كوردس���تانە بە‪ ،‬یەكەم ئەوە‬ ‫كە ئافرەت نیوەی ئۆرگانیزمی نەتەوەیە‪ ،‬دووهەم هێزێكی مرۆیی گرینگە و س���ێهەم خاوەنی مافە‪.‬‬ ‫لە سیاس���ەتی پارتیدا بە پێی پاراس���تنی هەندێ نۆرمی كۆمەڵگای كوردی بۆ پاراس���تنی ش���یرازەی‬ ‫پێكهاتەی كۆمەاڵیەتی و بڕینی قۆناخەكان بە ش���ێوەیەكی سروش���تی ئافرەت حیس���ابی بۆ كراوەو‬ ‫و گرینگ���ی پێ���دراوە‪ .‬یەكێ���ك لە سیاس���ەتە واقعبینەكانی پارتی ئەوە بووە كە پێی وایە س���ەروەری‬ ‫نەتەوایەت���ی ب���ە ب���ێ رۆڵی ئافرەت مومكین نییە دەس���تە بەر بب���ێ‪ .‬كەوابوو كاتێ���ك پارتی پارتێكی‬ ‫نەتەوەیی دیموكراتیكە‪ ،‬بە شێوەیەكی ئۆتۆماتیكی پارتی دەرەنجامی ئیرادەی هەر دوو جەمسەری‬ ‫كۆمەڵگایە بە ئافرەت و پیاوەوە‪ .‬دەبێ هەمووان ئەوە بزانین كە كورد س���تەمی نەتەوایەتی لەس���ەر‬ ‫بووە و هێش���تا لە س���ێ پارچەی كوردستان ئەم س���تەمە هەیە‪ ،‬بۆیە پارتی زۆر باش ئەو چەمكەی‬ ‫پەسەند كردووە و ناسیویەتی كە ئەگەر ستەمی نەتەوایەتی هەبێ تەنها بۆ پیاو نییە بەڵكو ئافرەتیش‬ ‫تێی���دا وەك تاكێ���ك لە پێكهاتەی نەتەوەیی دەچەوس���ێتەوە‪ .‬كەوابوو نەتەوەیی بوون و س���ەروەری‬ ‫نەتەوایەتی وەك سیاسەتی ستراتیژیكی پارتی بنەمایەكی فەلسەفی و مەعریفی قووڵی هەیە‪.‬‬ ‫كاتێ���ك دەبینی���ن پارتی جگە لە نەتەوەیی بوون وش���ەی دیموكراتی لەگەڵە‪ ،‬بەو ئاكامە دەگەین كە‬ ‫پارتی زۆر باش ئەوە دەزانێ كە دیموكراسی واتە بەرفراوانترین چەمك و میكانیزمە بۆ لێك نزیك‬ ‫كردن���ەوەو پێك���ەوە هەڵكردنی جیاوازییەكان‪ .‬هەمووان ئەوە ب���اش دەزانین كە نەك هەر مرۆڤەكان‬ ‫بەڵكو خرۆكەكانی خوێنی لەش���ی هەركام لە ئێمە النیكەم لە باری ش���وێنەوە جیاوازییان هەیە‪ ،‬هەر‬ ‫بۆی���ە دان نان بە جیاوازی لە سیاس���ەتی پارتی دا سیاس���ەتێكی دروس���تە‪ ،‬جی���اوازی دانانی پارتی‬ ‫لەسەر ئەو بەستێنەیە كە ئەم جیاوازی دانانە پێویستە پارێزەری مافی هەمووان بێت بە ئافرەت و‬ ‫پیاوەوەو و هەروەها راگری تایبەتمەندییە تاكەكەسی و گروپیەكان بێ‪ .‬ئەم جیاوازی دانانە جیاوازی‬ ‫دانانێكی پۆزەتیڤە كە لە دواجاردا باس لە جیاوازی مرۆڤەكان و دواتر گروپ و چین و توێژەكان و‬ ‫پاشان نەتەوەكان دەكا و دیموكراسی پارێزەری مافی جیاوازییەكانە و بە بێ جیاوازییەكان مومكین‬ ‫نییە پێشكەوتنێك بێتە دی‪ .‬هەر بۆیە پارتی لەگەڵ ئەوەدا ئافرەت و پیاو بە تەواوكەری ئۆرگانیزمی‬ ‫نەتەوە دەزانێ و سەرەوەری نەتەوایەتی بە بەرهەمی خەباتی هەردووك رەگەز دەزانێ‪ ،‬زۆر باش‬ ‫لەوەش تێگەیشتووە كە توخم و رەگەز و چین و توێژە جیاوازەكان هەوێنی پەرەسەندنی كۆمەڵن‪.‬‬ ‫بەم پێیە ئافرەت لە هەر دوو بواری س���ەروەری نەتەوایەتی و پێش���كەوتنی كۆمەڵگادا لە سیاسەتی‬ ‫پارتیدا جێگاو پێگەیەكی جیدی‪ ،‬بنەمایی‪ ،‬مەعریفی‪ ،‬فەلسەفی و ئەخالقی هەیە‪.‬‬

‫سەبریە رەسوڵ‬

‫پارتی چاو لەسبەی هەنگاو دەنێت‬ ‫سابیر سمایل‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪16‬‬

‫ل��ەن��او ن��اخ��ی میللەتدا ه��ەڵ��ق��واڵو‬ ‫ه���ەس���ت���ی پ����ەن����گ خ���������واردووی‬ ‫پ���ڕ ل���ە ش����ۆڕش و ب���ەرخ���ۆدان���ی‬ ‫ك�������وردەواری ك����ردە ه���ەوێ���ن بۆ‬ ‫دەس��ت��پ��ێ��ك��ردن��ی وه‌رچ����ەرخ����ان و‬ ‫قۆناغێكی ن���وێ‪ ،‬ل��ە چ��ەن��دای��ەت��ی‬ ‫و چ��ۆن��ای��ەت��ی ل���ە ب���زووت���ن���ەوەی‬ ‫ك����وردای����ەت����ی����داو ه��ێ��ن��ان��ەك��ای��ەی‬ ‫رێبازێكی شۆڕشگێڕانەی ئەوتۆ لە ناوەرۆك و ئامانج و پالن و‬ ‫بەرنامەدا جیاواز بێت‪ ،‬لە هەڵوێست و تێڕوانینەكان جیاوازبێت‪،‬‬ ‫لەكۆكردنەوەی جەماوەر لە دەوری خۆیدا جیاواز بێت‪ ،‬رێبازێك‬ ‫كە هەموو ئاكار و خەسڵەتە شۆڕشگێڕەكان‬ ‫ل��ەخ��ۆی ب��گ��رێ��ت‪ ،‬خ��ۆی ب��ە بەشێكی‬ ‫دان��ەب��ڕاوی نەتەوەیەك بزانێت‪.‬‬ ‫بەڵێ ئەوەبوو بەڕابەرایەتی‬ ‫ب��ارزان��ی لە ‪ 16‬ی ئابی‬ ‫‪ 1946‬دا پ���ارت���ی‬ ‫دی������م������وك������رات������ی‬ ‫ك������وردس������ت������ان‬ ‫دام������������������ەزراو‬ ‫ت������ەواوی ئ��ەو‬ ‫خ�����واس�����ت و‬ ‫ئ�����ام�����ان�����ج و‬ ‫ه����ی����وای����ەی‬ ‫ل���ەخ���ۆ گ��رت‬ ‫ك���ە م��ی��ل��ل��ەت‬ ‫ئ�����اوات�����ی ب��ۆ‬ ‫دەخ�����واس�����ت‪،‬‬ ‫ل��ەو ك��ات��ەوە تا‬ ‫ب���ە ئ���ەم���ڕۆم���ان‬ ‫دەگ��������ات پ���ارت���ی‬ ‫ل�����ەس�����ەر راس����ت����ە‬ ‫رێ��ی��ەك��ی پ��ت��ەو بەپێی‬ ‫بەرنامەیەك كە كوردایەتی‬ ‫ك���ردووە ب��ە ئامانجی خ��ۆی‪،‬‬ ‫ل��ەس��ەر دەس��ت��ی پ��ارت��ی��دا میللەتی‬ ‫ك��ورد هەنگاو ل��ەدوای هەنگاو بەوپەڕی‬ ‫متمانە ب��ەخ��ۆب��وون��ەوە ب���ەرەو ب��ە دەستهێنانی مافە‬ ‫رەواك��ان��دا هەنگاوی هەڵگرت‪ .‬ه��ەم��وو ئەمانەش ب��ۆ پارتی‬ ‫شتێكی نامۆ نین‪ ،‬چونكە سەركردایەتی قاڵبووی ناو خەبات و‬ ‫تێكۆشان‪ ،‬خاوەن ئەزموون‪ ،‬سەركرداریەتییەك تا سەر ئێسقان‬ ‫تاقیكراونەتەوە‪ ،‬بۆیە بەسەیر ناشوبهێنرێت ئەگەر ئەمڕۆ پارتی‬ ‫لەڕووی جەماوەر و سەنگەوە لە ریزی پێشەوە بێت و بە پڕ‬ ‫جەماوەرترین حزب بژمێردرێت‪ ،‬چونكە پارتی هەر لە سەرەتای‬ ‫دام��ەزران��دن��ی��ەوە تا بە ئێستامان دەگ��ات لەسەر رێچكەیەك‬ ‫گ��وزەری ك��ردووە كە لەالیەن رەم��زی كوردایەتی بارزانیی‬

‫نەمر بۆی دیاریكردووە‪ ،‬رێبازێك لە سەرجەم قۆناغەكاندا لە‬ ‫پێشەوەی خەبات و قوربانیدان بووە و سەركەوتنی دیاریشی‬ ‫ب��ە دەستهێناوە‪ .‬ه��ەن��ووك��ەش بەهەمان گیان و نەفەسەوە‬ ‫جەنابی سەرۆك مەسعود بارزانی درێژە بەو رێبازە دەدات‪،‬‬ ‫لەوەشدا پشت ئەستوور بە میللەت هەمیشە پێگیری و داكۆكی‬ ‫لە مافەكانی میللەت دەكات‪ ،‬هەر لەبەر دڵسۆزی و بەئەمەكی‬ ‫جەنابی سەرۆك و پارتیش بەگشتی جەماوەر متمانەی خۆی‬ ‫بە پارتی داوە و بەردەوام خۆی بە بەشێك لە پارتی دەزانێت‬ ‫و لەخۆشی و ناخۆشیدا پشتیوانی بۆ دووپات دەكاتەوە‪ .‬دیارە‬ ‫بە درێژایی مێژووی خۆی پارتی هەمیشە وەك قوتابخانەیەك‬ ‫ب��ووە بۆ پێگەیاندنی كەسایەتییە سیاسی و كۆمەاڵیەتی و‬ ‫رۆشنبیریەكان‪ ،‬كە ئەوانیش ل��ەو قوتابخانەو رێبازەكەیدا‬ ‫خۆیان پێگەیاندووە و هاتنە ناو كۆڕی خەبات‪ ،‬بێگومان‬ ‫دیارترین كەسایەتی سیاسی ئەو سەردەمەش‬ ‫كە دەرچ��ووی قوتابخانەی كوردایەتی‬ ‫پارتی دەركەوت رێزدار نێچیرڤان‬ ‫بارزانی یە كە وەك پیاوێكی‬ ‫دەوڵ��ەت پۆستی سەرۆكی‬ ‫ئەنجوومەنی وەزی��ران��ی‬ ‫كوردستانی لە ئەستۆ‬ ‫گ���رت‪ ،‬ك��ە ل��ە میانیدا‬ ‫خەڵكی كوردستان‬ ‫ب��������اری ژی��������ان و‬ ‫گ������وزەرەن������ی������ان‬ ‫گ�������ۆڕان�������ك�������اری‬ ‫گەورەی بەخۆیەوە‬ ‫دی‪ .‬بەتایبەتیش لە‬ ‫ب��واری گەشەپێدان‬ ‫و پ����ەرەپ����ێ����دان����ی‬ ‫ئابووری واڵت و لە‬ ‫رووی بەهێزكردنی‬ ‫پ����ەی����وەن����دی����ەك����ان����ی‬ ‫ح����ك����ووم����ەت����ی ه���ەرێ���م‬ ‫ب���ە واڵت������ان‪ ،‬ه���ەروەه���ا لە‬ ‫ب�����واری ئ���اوەدان���ك���ردن���ەوەی‬ ‫كوردستاندا جێ دەستی جەنابیان‬ ‫زۆر بەزەقی ب��ەرچ��اوە‪ ،‬لە سەردەمی‬ ‫س��ەرۆك��ای��ەت��ی ك��ردن��ی رێ����زدار نێچیرڤان‬ ‫بارزانی بۆ سەرۆكایەتی هەرێم دەتوانم بڵێم بنەماكانی‬ ‫درووستبوونی دەوڵ��ەت بوونیاد ن��ران و كەوتنە سەر سكە‪،‬‬ ‫ئەمەش بە دڵنییایەوە دەستكەوت و سەروەری گەورەن‪ ،‬هەقە‬ ‫پارتیش شانازی بەوەوە بكات لەسەر دەستی رۆڵەكانی ئەودا‪،‬‬ ‫وا خەریكە ئامانجەكانی بەدی دێن و خەونەكانی دەبن بەراستی‬ ‫و ئاسۆی دواڕۆژی میللەتەكەمان وەك ئەركێك لەسەر شانی‬ ‫پ��ارت��ی دای���ە‪ ،‬پ��ارت��ی ل��ە خەباتدا دوێ��ن��ێ و ئ��ەم��ڕۆ بەیەكەوە‬ ‫دەبەستێتەوە و چاو لە سبەی هەنگاو دەنێت‪.‬‬

‫سەعید سەلیم پشدەری بۆ ئەزمەڕ‪:‬‬

‫ڕێكخراوەكانی مەدەنی پردی پەیوەندی نێوان‬ ‫هاوواڵتی و دەسەاڵتی سیاسین‬

‫دەزانین‪ ،‬چونكە ئەم ڕێكخراوانە پردی پەیوەندی نێوان هاوواڵتی‬ ‫و دەس���ەاڵتی سیاس���ین‪ ،‬لەهەمان كات���دا چاودێری دەس���ەاڵتی‬ ‫سیاس���ی دەكەن و بەشداری لە پڕۆس���ەی پێشخستنی كۆمەڵگا‬ ‫دەكەن‪........‬تا د‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم وێڕای ئ���ەم بۆچوونە ئێمە لەگەڵ ب���وون و زۆربوونێكی‬ ‫ج���ۆری و نمونەیی ڕێكخراوەكانین‪ ،‬بۆ ئەم مەبەس���تەش لەگەڵ‬ ‫ئەوەین ش���ێوازی مامەڵە ك���ردن و چاودێری كردن و هاوكاری‬ ‫كردنیان لەالی���ەن حكومەتی هەرێمی كوردس���تان ڕێكبخرێتەوە‬ ‫بەجۆرێ���ك چ���ااڵك و ناچ���ااڵك و ئەكتی���ڤ و نائەكتی���ڤ لەن���او‬ ‫ڕیكخراوەكان���دا جیابكرێت���ەوە‪ ،‬هەركاتێكی���ش ئ���ەم دیس���پلینە‬ ‫ئەنجامدرا ئەوا بوون و زۆربوونی ڕێكخراوەكان دەچێتە خانەی‬ ‫هەڵسەنگاندنێكی ئەرێنیانە‪.‬‬ ‫* چ زانیاریەكتان دەربارەی كۆنگرەی حزب هەیە كە بیخەنەڕوو‪،‬‬ ‫ئای���ا ئامادەباش���یەكان گەیش���توونەتە كوێ و بەچ ئاراس���تەیەك‬ ‫هەنگاو دەنێن ؟‬ ‫و ‪ /‬لێژن���ەی ئام���ادەكاری كۆنگرەی س���ێزدەی پارتیمان دیاری‬ ‫كراوە بڕیاریش���ە لەمانگی داهاتوودا دەست بەكارەكانیان بكەن‬ ‫و لەمانگ���ی ی���ازدەش ئەگەر بارودۆخەكە گونج���او بوو كۆنگرە‬ ‫ببەس���ترێ هەروەكو ڕێزدار جەنابی سەرۆك بارزانی دووپاتی‬ ‫كردۆت���ەوە كە ئ���ەم كۆنگرەیە دەبێ كۆنگرەیەك���ی نەوعی بێت‪،‬‬ ‫ئێس���تا لەس���ەر وردەكاریەكان���ی بە نەوعی كردن���ی كۆنگرە كار‬ ‫دەكرێت و هەنگاوی باشیش نراوە بەو ئاراستەیە‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫*چۆن پێناس���ەی مەكتەبی ناوەندی ڕێكخراوە جەماوەریەكانی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان دەكەن ؟‬ ‫و ‪ /‬مەكتەب���ی ناوەن���دی ڕێكخ���راوە جەماوەریەكان بەش���ێكە لە‬ ‫بەش���ەكانی بەڕێ���ز مەكتەبی سیاس���ی و كەناڵی س���ەركردایەتی‬ ‫پارتیمان���ە بۆ تەعامول كردن‪ ،‬ڕێنمایی كردن‪ ،‬ئاراس���تە كردن و‬ ‫هاوكاری كردنی ڕێكخراوە جەماوەریەكانی قوتابیان و ئافرەتان‬ ‫و الوان‪.‬‬ ‫* بۆ دەوڵەمەند كردنی هەرسێ ڕێكخراوی قوتابیان و ئافرەتان‬ ‫و الوان چ پڕۆژە و پالنێكتان لەبەردەستدایە ؟‬ ‫و ‪ /‬پ���ڕۆژەی ئێم���ە ب���ۆ دەوڵەمەند كردنی هەرس���ێ ڕێكخراوی‬ ‫ناوب���راو بریتی���ە لە پالنێكی زانیس���تی و واقع بینان���ە بەجۆرێك‬ ‫ئاوڕێ���ك ل���ە فەلس���ەفە و ئامان���ج لەبوون���ی ئ���ەم ڕێكخراوان���ە‬ ‫دەدەین���ەوە و هەڵس���ەنگاندنیان بۆ دەكەین‪ ،‬ئایا ئ���ەوان لەكوێن‬ ‫و خاڵ���ی بەهێ���زی و الوازیان لەچی دایە‪ ،‬ئالیەتی پێش���كەوتنیان‬ ‫چیە‪ ،‬چۆن هەریەكەیان لەڕووی پیشەییەوە زیاترین خزمەت بە‬ ‫توێژەكانی خۆی���ان دەكەن و وەاڵمی داخوازیەكانیان دەدەنەوە‪،‬‬ ‫ل���ە ئەنجام���دا دەمانەوێ���ت بوونی ئ���ەم ڕێكخراوان���ە وەاڵمێكی‬ ‫دروس���تی پێداویس���تی س���ەردەمانەی چین و توێژەكان بێت بۆ‬ ‫بوون���ی ڕێكخراوی تایبەت بە خۆیان ك���ە نوێنەرایەتیان بكات و‬ ‫داكۆكی لە مافەكانیان بكات و كار بو دەستەبەر كردنی خواست‬ ‫و داخوازیەكانیان بكات‪.‬‬ ‫*وەك مەكتەب���ی ناوەن���دی ڕێكخ���راوە جەماوەریەكان���ی پارتی‬ ‫دیموكرات���ی كوردس���تان چ ج���ۆرە پڕۆژەیەكت���ان ب���ۆ كۆنتڕۆڵ‬ ‫كردنی دیاردەی زۆری و بۆری ڕێكخراوەكان لەبەردەس���تدایە‪،‬‬ ‫ئایا لەسەر ئاستی حزبی ئەم نیگەرانیەتان خستۆتەڕوو ؟‬ ‫و ‪ /‬ئێم���ە زۆربوونی ڕێكخ���راوەكان بەنیگەران���ی نازانین بەڵكو‬ ‫بەپێچەوان���ەوە ب���وون و زۆربوونی���ان بە پێداویس���تیەكی ژیانی‬ ‫و ژیان���ی س���ەردەم و كۆمەڵگای مەدەنی و ژیانی دیموكراس���ی‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫دیمانە ‪:‬سابیرحوسێن‬ ‫پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تان وەك���و یەك���ەم حیزبی‬ ‫سیاس���ی بڕی���اری دروس���ت كردن���ی ڕێكخ���راوە كان���ی‬ ‫ئافرەت���ان و الوان و قوتابیان���ی دا لەكۆنگ���رەی ‪3‬پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردس���تان‪ ،‬بەڕێنمای���ی وفەرمانی بارزانیی‬ ‫نەمر ئەویش لەپێن���اوی ئەوەی ئەو توێژانەی كۆمه‌ڵ بە‬ ‫ئازادی خۆیان و بەباش���ی بتوانن مومارەسەی مافەكانی‬ ‫خۆی���ان بكەن���و داكۆكی ل���ەو توێژان��� ‌ه بكەن‪ ،‬ئێس���تاش‬ ‫هەری���ەك لەوڕێكخراوان���ە لەژێرئ���ااڵی زەردی پارتی و‬ ‫لەچوارچێ���وەی ڕێكخ���راوە جەماوەریەكان���ی پارتیم���ان‬ ‫بەئازادی مومارەسەی كاری ڕێكخراوەی خۆیان دەكەن‬ ‫دەربارەی زانیاری زیاتر بەڕێز سەعید سەلیم پشدەری‬ ‫بەرپرس���ی مەكتەبی ناوەندی ڕێكخراوە جەماوەریەكانی‬ ‫پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تان ل���ە بەرس���ڤی چەن���د‬ ‫پرسیارێكی گۆڤاری ئەزمەڕ بە سوپاسەوە بەم شێوەیە‬ ‫وەاڵمی داینەوە ‪.:‬‬

‫لە پێشوازی كۆنگرەی سێزدەهەمینیدا‪...‬‬

‫پارتی‪ ،‬ئەو حزبەی ســـــــــــاڵ‬ ‫هێرش مەال جەوهەر‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪18‬‬

‫س���اڵی ‪ 1946‬ب���ۆ یەكەمی���ن ج���ار‬ ‫ل���ە مێ���ژووی ئ���ەم نەتەوەی���ەو‬ ‫لەس���ەر دەس���تی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان توانرا خەباتی سیاسی لە‬ ‫كوردستان لە چوارچێوەی پارتێكی‬ ‫دیموكراتی نەتەوەیی سەرتاسەری‬ ‫ڕێكبخ���رێ‪ ،‬دامەزراندن���ی پارت���ی‬ ‫ل���ەو هەلومەرج���ە ناس���ك و پ���ڕ‬ ‫لەگۆڕانكاری���ەی ئ���ەو كات���ەدا ب���ە‬ ‫دڵنیایی���ەوە ڕووداوێكی گەورەو وەرچەرخانێكی سیاس���ی جێی‬ ‫بایەخ ب���وو بۆ كوردو خەباتە ڕەواكەی لە پێناوی س���ەركەوتن‬ ‫و گەیش���تن بە ئامانجەنیش���تمانی و نەتەوەییەكانی‪ ،‬كەواتە بەر‬ ‫لەدامەزراندنی پارتیش ڕۆحی شۆڕش���گێڕی و ویس���تی ئازادی‬ ‫لە هەس���تی خەڵكی كوردستاندا بوونی هەبوو‪ ،‬وەلێ پارتی ئەو‬ ‫ڕێكخس���تنە پڕۆفیشناڵە س���ەردەمیانە بوو توانی تەواوی وزەو‬ ‫هێزە باڵوو تەنانەت بۆ چوونە جیاوەزەكانیش لە هەناوی خۆیدا‬ ‫كۆبكاتەوەو خاس���یەتێكی گشتگیرو سەرتاسەریش بە خەبات و‬ ‫شۆڕش���ی كورد ببەخشێ‪ ،‬كە ئەس���تەم بوو بێ ئەو ڕێكخستنە‬ ‫سیاس���ی و س���ەربازیەی كە پارت���ی لەگ���ەڵ دامەزراندنی خۆی‬ ‫هێنایە ئاراوە ئەو قۆناغەی ئێستای كوردستان بوونی هەبووایە‪.‬‬ ‫هی���چ گومانێ���ك لەوەدانی���ە كۆمەڵێ���ك خاس���یەت هەی���ە پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردس���تان لە حزبەكانی دیكەی گۆڕەپانی سیاسی‬ ‫كوردس���تان جیا دەكاتەوە‪ ،‬وەلێ ئەوەی مەبەس���تی ئێمەیە لەو‬ ‫بابەتەدا بەردەوام گەنجی و هەمیش���ە نوێبوونەوەی پارتیە‪ ،‬ئەو‬ ‫حزبەی ‪ 63‬ساڵی لە تەمەنی خۆی بەڕێكردو ساڵ لەدوای ساڵیش‬ ‫لەجیات���ی پیربوون و ماندووب���وون گەنج و چااڵكتر درێژەی بە‬ ‫مان���ەوەی خۆی���دا‪ ،‬نهێنی بەردەوام���ی و هەمیش���ە گەنجبوونی‬ ‫پارتیش بەبۆچوونی ئێمە بەپلەی یەكەم پیادەكردنی سیس���تەمی‬ ‫دیموكرات���ی و قەبوڵكردن���ی ڕەخنەی���ە لە نێ���و ڕیزەكانی خۆیدا‪،‬‬ ‫چونكە هەمیشە ئەوانەی گەنجن و توانای ئەوەیان هەیە خوێنی‬ ‫ن���وێ بڕژێننە جەس���تەی ڕێكخس���تنەكانەوە ئەو حزبەسیاس���یە‬ ‫هەڵدەبژێ���رن خەبات���ی تێدا بك���ەن كە لە سیس���تەمی ناوەخۆیدا‬ ‫ب���ڕوای بە دیموكراتی و گوڕان و ڕەخنە لێگرتنەوە هەیە‪ ،‬گەنج‬ ‫یان ئەو چینەی لە س���ەرەتای درووستبوون و پێگرتنی خۆیدایە‬ ‫هەرگیز بەو حزبە ڕازی نابێت كە گۆڕان لە ڕێكخستنەكانی خۆی‬ ‫نەكات و لەگەڵ شێوازە نوێكانی سەردەم نەگونجێت بەو پێیەی‬ ‫قۆناغی پێگەیش���تنی هەر نەوەیەك جی���اوازە لەگەڵ ڕابردوو و‪،‬‬ ‫نەوەی نوێ هیچ كاتێك بە فیكرو ئەدای كاركردنی پێش���ەخۆی‬ ‫ڕازی نیەو دەیەوێ خۆی ڕۆڵی لە داڕش���تنی بەرنامەو نەخش���ە‬ ‫سیاس���یەكاندا هەبێ و لەالیەن گەورەكانەوە گوێی بۆ بگیرێت و‬ ‫بۆچوونەكانی فەرامۆش نەكرێن‪.‬‬ ‫پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان كە ئەمڕۆ بەش���ی هەرە زۆری‬ ‫خەڵكی كوردس���تان بە حزبە شۆڕشگێڕو پێشڕەوەكەی خۆیانی‬ ‫دەزانن تا ئێستاش گەنج ئەو توێژە زیندووەیە كە ڕۆڵە گەرورەكە‬ ‫ل���ە ڕی���زی ئەو پارت���ە سیاس���یەدا دەبینن و‪ ،‬زۆرب���ەی كەناڵ و‬ ‫دامەزراوەكان���ی لەالیەن ئ���ەو خوێنە گەرمان���ەوە بەرێوەدەچن‬

‫ك���ە قودرەت���ی نوێبوون���ەوەی بەردەوامیان هەیە بەش���ێوەیەك‬ ‫هەندێ���ك جار پارت���ی بەحزبی گەنجە بە ئەزموونەكان پێناس���ە‬ ‫دەكرێت‪ ،‬هۆكاری ئەوەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە پارتی هەمیش���ە‬ ‫لە خەمی ئەوەدابووە ئەوانەی پەیوەندی بەو حزبەوە دەكەن بە‬ ‫بیرێكی نیش���تمانی و پەروەردەكردنێكی نەتەوەیی پێبگەیەنرێن‬ ‫و ئینتمایەك���ی ب���ە هێزیان بۆ خ���اك و میللەتی خۆی���ان هەبێت‪،‬‬ ‫خاڵێكی دیكەش كە هەمیش���ەپارتی بایەخی پێداوە ئەوەیە ئەندام‬ ‫و كادرانی ئەو حزبە لە نێو كۆمەڵگادا پێویستە نمونەی ئاكاری‬ ‫جوان و ڕەوشتی بەرزبن و خۆیان بە خزمەتكارو ڕێنیشاندەری‬ ‫جەماوەر بزانن و لە خۆش���ی ناخۆشیەكانیش���دا لەگەڵیان بن و‬ ‫بە هیچ ش���ێوەیەك كەس���انی گۆش���ەگیرو دابڕاونەبن و‪ ،‬هەموو‬ ‫پێگەیاندنێك���ی كادرانی پارتیش ب���ە جۆرێكە كە گونجاوە لەگەڵ‬ ‫ئەو مۆدێلە سیاسیەی لە دونیای ئەمڕۆ پیادە دەكرێت‪.‬‬ ‫وەك هەم���وو خەڵك���ی كوردس���تان چاوەڕوان���ە ل���ە داهاتوێكی‬ ‫نزیك���دا پارتی كۆنگرەی س���ێزدەهەمینی خۆی دەبەس���تێت زۆر‬ ‫ب���ە دڵنیاییش���ەوە ئامادەكاریەكان���ی پارتی بۆ قۆناغ���ی ئایندەی‬ ‫كارێكەو ماندووبوون و خەباتێكی پۆاڵینی پێویس���تە بەو پێیەی‬

‫ڵ لەدوای ساڵ گەنجتر دەبێته‌وه‌‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪19‬‬

‫پارت���ی حزبی هەموو خەڵكی كوردس���تانەو تەنها موڵكی كادرو‬ ‫ئەندامەكان���ی خ���ۆی نیە‪ ،‬ئ���ەوەش وادەكات پارتی لە داڕش���تنی‬ ‫سیاس���ەت و پالنەكان���ی ئایندەی وێ���ڕای گونجاندن���ی پڕۆگرام‬ ‫و پێ���ڕەوی ناوەخ���ۆی لەگ���ەڵ قۆناغی ئێس���ای كوردس���تان لە‬ ‫خەم���ی ئەوەش���دابێت زۆر ب���ەوردی كار لەس���ەر دیاریكردن���ی‬ ‫ستراتیژو چارەنووسی گەالنی كوردستان بكاو بە چڕی هەموو‬ ‫الیەنەكانی پەیوەس���ت بە ژیانی كۆمەڵگەی كوردستانی تاوتوێ‬ ‫بكات و تەنانەت پێویس���تە لە وەرگرتنی بڕیارو هەڵوێس���تەكانی‬ ‫بەهیچ شێوەیەك ڕای ش���ەقامی كوردی فەرامۆش نەكات‪ ،‬جگە‬ ‫ل���ەوەش لە پێناوی بە گەنجی مانەوەی خۆیدا پارتی پێویس���تی‬ ‫ب���ە فكری ن���وێ و دواتریش خوێنی تازە هەی���ە لەدوا كۆنگرەی‬ ‫خۆی���دا‪ ،‬چونك���ە پێش���ڕەوایەتی و س���ەركردایەتیكردنی خەباتی‬ ‫سیاسی بەبێ بەشداری نەوەی نوێ سەركەوتنی زۆر ئەستەمە‪،‬‬ ‫پارتی���ش كە ئەزموونێكی كەم وێنەی ل���ەو بارەوە هەیە لە هەر‬ ‫حزب و ڕێكخراوێكیتر زیاتر دەتوانێ مامەڵە لەگەڵ هەڵوێست و‬ ‫بۆچوونەكان���ی ئەو نەوەیە ب���كات كەدەیەوێ ئەو حزبە موڵك و‬ ‫مەرجەعی سیاسی ئەوبێت‪.‬‬

‫ل���ە پێش���وازی كۆنگ���رەی س���ێزدەهەمینی پارتی���دا بەدڵنیاییەوە‬ ‫زۆرترین ئەو گوڕان و پێش���كەوتنە سەردەمیانەی لە پڕۆگرامی‬ ‫نێوەخۆی���ی و میكانزم���ی كاركردن���ی ئەو حزب���ەوە دێنە ئاراوە‬ ‫لەسەردەس���تی گەنجە بە ئەزموونەكانی دەبن و‪ ،‬لە ڕاستیش���دا‬ ‫ب���ە پل���ەی یەك���ەم ئەرك���ی گەن���ج و ن���ەوەی نوێی كوردس���تانە‬ ‫هەموو تواناو تێگەیش���تنەكانی خۆیان بۆ سەركەوتنی كۆنگرەی‬ ‫حزبە پێش���ڕەوەكەیان بخەنەكار لەو پێن���اوەی جارێكی دیكەش‬ ‫ب���ۆ نەیاران���ی حزبەكەی���ان بیس���ەلمێننەوە پارت���ی بێجی���اوازی‬ ‫حزب���ی هەم���وو خەڵكی كوردس���تانەو لەگ���ەڵ تێپەڕبوونی كات‬ ‫و درێژبوون���ی تەمەنیش���ی ئەزموونی خەباتیش���ی هەڵدەكش���ێ‬ ‫و‪ ،‬هەمیش���ەو هەم���وو كاتێكیش هەر بەگەنج���ی و خاوەن هێزە‬ ‫گەورەك���ە ل���ە گۆڕەپان���ی سییاس���ی كوردس���تان دەمێنێت���ەوە‪،‬‬ ‫كۆنگرەی س���ێزدەهەمینی پارتی كۆنگرەیەكی نیشتمانی هەموو‬ ‫خەڵك���ی كوردس���تان دەبێت و‪ ،‬هی���چ گومانێكیش ل���ەوەدا نابێت‬ ‫س���ەركردایەتی پارتی بۆ وەرگرتنی س���ەرنج و پێش���نیاری هەر‬ ‫تاكێكی كوردستان دەرگاكەی بەكراوەیی دەهێڵێتەوە‪.‬‬

‫ئافرەت و ڕووبەڕووبوونەوەی توندوتیژی‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪20‬‬

‫و‪ /‬یاسین عەزیز‬ ‫بە جۆرێك لە جۆرەكان رۆش���نبیریەك لەالی تاكەكان دوورست‬ ‫ب���وو‪ ،‬ئ���ەم رۆش���نبیریە لەرێ���گای چی���رۆك و ش���یعر و هەندێ‬ ‫بیروباوەڕی كۆن و ئەم سیس���تەمەی ك���ە لەرێگای پەروەردەو‬ ‫فێركردن���ەوە ب���ە میرات بۆم���ان ماوەتەوە‪ .‬ئ���ەوەی ئەمڕۆ بۆتە‬ ‫رۆش���نبیری المان بریتیە لە نێر ساالری‪ ،‬ئەمەش وای لێهاتووە‬ ‫كە رەنگدانەوەی تەواوی هەبێ لەس���ەر كارەكانی رۆژانەمان و‬ ‫ببێتە ئەخالقێكی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬دەرئەنجامەكانی ئەم رۆش���نبیریە‬ ‫وای ل���ە تاكەكان ك���ردووە لە حاڵەتێكی نائاگاه���ی رەنگدانەوەی‬ ‫هەب���ێ‪ ،‬ئەمە وای لە پیاوان كردووە بەس لەكاتی كە پێویس���تیە‬ ‫سێكس���یەكان بتوانن وەك كەس���ێكی هاوژین س���ەیری ئافرەتان‬ ‫بك���ەن‪ ،‬ئەگەرن���ا هەموو ژی���ان ل���ە تێڕوانینێكی بەس���ەرچووی‬ ‫رۆش���نبیرێكی دواكەوت���ووی كالس���یكی تەمبەڵ دا بەرجەس���تە‬ ‫دەب���ێ‪ ،‬ئەگ���ەر ن���ا بوونی رۆش���نبیرێك ك���ە لە بنەما راس���ت و‬ ‫دروس���تەكانی كە لە ئەنجامی خوێندنەوەێكی تەندروستی دوور‬ ‫ل���ە توندوتیژیەوە دروس���ت بێ ئەم���ە دوورە لەراس���تی‪ ،‬وەیان‬ ‫لەرێ���گای لێكۆڵین���ەوەو توێژین���ەوەی ئەكادیمی دروس���ت ببێ‪،‬‬ ‫بەڵكو ئەم بیروبۆچوونە بەردەوام رەنگدانەوەی هەیە لە بوونی‬ ‫رۆشنبیریی كە لە سەرەتا ئیشارەمان پێدا‪ ،‬وە هەموو ئەو گرێ‬ ‫كۆرانەی كە ئافرەتی ئێمە توشی هاتوون كە بوونی توندوتیژیە‬ ‫تەنیا بۆ ساتێكیش نەیتوانیوە خۆی لێ رزگار بكات‪ ،‬بەڵكو لە هەر‬ ‫ساتێك كە پیاوان ویس���توویانە‪ ،‬ئافرەتان رووبەڕووی جۆرەها‬ ‫توندوتیژی بوونەتەوە وەك لێدان_ كوشتن_ برینداركردن_ وە‬ ‫خۆسوتاندنی خۆیان‪ ،‬كە ئەمە لە دەرئەنجامی ئەوە وا لە ئافرەتان‬ ‫دەكات ئەم رێگایە هەڵبژێرن‪ ،‬بۆ ئاس���وودە بوون و ئازاد بوون‬ ‫لەدەستی توندوتیژی‪ .‬چونكە زانیویەتی هیچ شتێك لە مافەكانی‬ ‫خۆی نابینێ‪ ،‬وە هەستی پێ ناكات‪ ،‬نە لە ئێستا و نە لە داهاتوو‪،‬‬ ‫ئەگەر وەك دیاردەیەكی كۆمەاڵیەتی سەیری ئەم دیاردەیە بكەین‬ ‫دەبینین لە واقیعی ئەمرۆ هیچ جۆرێك لە گۆڕان بەرچاو ناكەوێ‪،‬‬ ‫چونكە ئەم دیاردەیە پێوەندی راس���تەوخۆی بەهەندێ فاكتەری‬ ‫مرۆڤایەت���ی هەیە‪ ،‬كە ئەمی���ش خودی پیاوان ك���ە كاریگەرترین‬ ‫ه���ۆكاری بەرتەنگ كردن���ەوەی مافەكانی ئافرەتان���ە بەدرێژایی‬ ‫مێ���ژووی مرۆڤایەت���ی‪ ،‬گرینگتری���ن هۆكار بۆ ئ���ازادی ئافرەتان‬ ‫بوونی ئابووریەكی س���ەربەخۆیە‪ ،‬وە بوونی حەماسی ئافرەتان‬ ‫ب���ۆ داكۆكی ك���ردن لە مافەكانیان و بوونی كاتێكی پێویس���ت بۆ‬ ‫ئەوەی بتواندرێ ئافرەتان لەژێر یەك چەتری بیرو بۆچوونەكان‬ ‫كۆبكاتەوە‪ ،‬لەگەڵ ئەم شتانە بوونی پەروەردەیەكی تەندروست‬ ‫كە وەك سیس���تەمێك لە قوتابخان���ەكان بخوێندرێ و هەبوونی‬ ‫راگەیاندێكی داكۆكیكەر لە تەواوی ماف و ئازادیەكانی ئافرەتان‬

‫بە هەموو بەشەكانی میدیا‪ ،‬وە ئەم راگەیاندە بتوانی بوونی ئەم‬ ‫دوو كەسایەتیە تاكەكانی ئێمە تووشی بوون یەكالیی بكاتەوە كە‬ ‫ئەمە ترسناكترین شتە لەسەر ئەو ئایدیایە كە ئەمڕۆ نێری ئێمە‬ ‫بەرانبەر ب���ە رەگەزی بەرانبەری هەڵیگرتیە كە ئەمیش رەگەزی‬ ‫مێی���ە‪ ،‬ت���ا وا لەتاكی كۆمەڵگ���ە بكات كە لە خاڵە س���ەرەتایەكانی‬ ‫رۆشنبیری تاوەكو بەرزترین ئاستەكانی سیاسیدا شۆڕ بێتەوە‪،‬‬ ‫وە لەگ���ەڵ ئەمەش دەبێ رۆش���نبیران لەرێ���گای رێكخراوەكانی‬ ‫مەدەنی بتوانن گۆڕانێكی كاریگەر لەس���ەر ئاستی رۆشنبیری و‬ ‫مەعریفی تاكەكان بك���ەن تا هەموو بنەما ئەخالقیەكانی كۆمەڵگا‬ ‫دەگرێتەوە‪ ،‬ئەمە ش���تێكی زۆر ئاساییە كاتێك كە تاكەكانی هەر‬ ‫كۆمەڵگایەك باكگراوندێكی رۆشنبیری ئەوتۆیان نەبێ دەربارەی‬ ‫هەرش���تێك‪ ،‬وەیان بی���رو بۆچوونەكان ناكامل بن و لە ئاس���تی‬ ‫دنیای پێش���كەوتووی ئەمڕۆدا نەبن‪ ،‬ئەگەر وابێ‪ ،‬دەبێ واز لەوە‬ ‫بهێنی���ن و تەواو؟ ئەی ئەگەر وابێ دەبێ ئافرەتان چی بكە؟ ئایا‬ ‫ئەوانیش واز بهێنن و تەواو؟ لەگەڵ ئەو هەموو پێشكەوتنەی كە‬ ‫ئەم���ڕۆ هەموو بوارەكانی ژیان بەخۆیەوە دەیبینێ كە ئێس���تا بە‬ ‫س���ەردەمی گۆڕان و داهێنان و پێشڤەچوون و دنیای سەردەمی‬ ‫دادەنرێ؟ ئەگەرچی هێش���تان ئافرەت���ان نەیانتوانیوە مافەكانیان‬ ‫بەدەس���ت بهێنن لە تەواوی جیهان بەگش���تی‪ ،‬ئەگەر تۆزێك بەو‬ ‫واڵتان���ەدا گوزەرێك بكەی���ن كە گوایە لە لوتكەی دیموكراس���ین‬ ‫ب���ۆ نموونە بەریتانی���ا كە لە ماوەی چەن���د دەقیقەیەك ئافرەتێك‬ ‫رووبەڕووی توندوتی���ژی دەبێتەوە ؟ یان زیاتر لە ‪ 700‬ئافرەت‬ ‫رووبەڕووی دەس���تدرێژی كردنە سەر دەبنەوە لە ئەمەریكا كە‬ ‫زۆرێكی���ان ل���ە ناویاندا منداڵ���ن و زۆر گچكەن‪ .‬ئەگ���ەر ئەمە لە‬ ‫واڵتانی پێشكەوتووی وەك ئەم واڵتانە و زۆرێك لە واڵتانی تر‬ ‫وابێ ئەی دەبێ لە واڵتانی دواكەوتوو كە بە خەوتوو مەشهورن‬ ‫دەب���ێ چەند ب���ێ؟! ئەگەر باس لە پارێزگاكان���ی عێراقیش بكەین‬ ‫ئەوە گومانی تێدا نییە ئەم حاڵەتانە زۆرن و بەرچاودەكەون بە‬ ‫هەرێمی كوردستانیشەوە كە بەناوی نامووس پارێزی ئافرەتان‬ ‫دەكوژرێ���ن‪ .‬ئەگ���ەر واب���ێ دەب���ێ كاریگ���ەری رێكخراوەكان���ی‬ ‫كۆمەڵگەی مەدەن���ی لە رۆش���نبیركردنەوەی مافەكانی ئافرەتان‬ ‫چ دەورێك���ی دەب���ێ‪ .‬لە بنەماكان���ی رێكخراوەكان���ی ئافرەتان بە‬ ‫هەموویان���ەوە‪ ،‬پێویس���تە پی���اوان ل���ە ئاس���تی ئافرەتەكانیان بە‬ ‫هاوژین���ی خۆیانی���ان بزان���ن لە ژیان���ی رۆژانەدا‪ ،‬دەب���ێ بتوانین‬ ‫ئافرەت���ان لە خ���ەوی دواكەوتوویی و نا رۆش���نبیری بە ماف و‬ ‫ئازادیەكان‪ ،‬وە راپەڕینێك لە تەواوی ژیانی دروس���ت بكەین كە‬ ‫لە تەواوی ئەجەنەكانی پیاوان رزگاریان بێت بۆ هەتا هەتایە!!‬ ‫ن���اوی نووس���ەر ‪ .:‬عبدالجبار خچیر عباس ‪/‬رۆژنامەی س���ەباح‪/‬‬ ‫ژمارە ‪1552 /‬‬

‫جیهان خەریكە (پەكی بكەوێت) لە یەدەگی ئاو‬ ‫فاتیح یاسین مودەریس‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪21‬‬

‫دیارە مەس���ەلەی بێ ئاوی و رووكردنی وشكە ساڵی لە هەندێ‬ ‫ناوچ���ەی جیهاندا و زۆر بەكارهێنانی ئ���او بۆ پەیداكردنی وزە‪،‬‬ ‫بووەتە جێی بایەخپێدانی جیهان و هەوڵبدرێت كۆڕ و كۆبوونەوە‬ ‫و س���یمنیاری لەسەر ئەنجام بدرێت‪ .‬كە لە كوردستانی خۆماندا‬ ‫م���اوەی چەند س���اڵێكە وەك پێویس���ت ب���اران نابارێ���ت و زۆر‬ ‫بەكارهێنانی ئاویش لەبەرچڕی دانیشتوان وایكردووە بێ ئاوی‬ ‫روو لە زۆر ناوچەی كوردستان بكا و چەندین گوند گەر چۆڵیش‬ ‫نەكراب���ن‪ ،‬بیریان ل���ەوە كردبێتەوە گەر ئاوڕێكی���ان لێنەدرێتەوە‬ ‫ئ���ەوا جێی بهێڵن و چۆڵی بكەن‪ .‬ئەوەتا لەس���ەر ئاس���تی جیهان‬ ‫بە پێ���ی راپۆڕتێك كە یانەی ئابووری جیهان���ی لە كۆنگرەیەكدا‬ ‫ل���ە (دافۆس) لە سویس���را باڵویانكردەوە پێش���بینی ئەوە دەكات‬ ‫جیه���ان رووب���ەڕووی كەمیەكی زۆر لە ئ���او دەبێتەوە‪ ،‬ئەویش‬ ‫بەهۆی ئەو داخوازیە بەردەوامیە كە لەس���ەریەتی‪ ،‬واتە بەهۆی‬ ‫زێدەبوونی رادەبەدەری چڕی دانیش���توانەوەیە‪ .‬هەر راپۆڕتەكە‬ ‫مەترس���ی ئەوەی لێنیش���تووە گەر بێتوو كارەكە وا بڕوات ئەوا‬ ‫بەماوەی كەمتر لە ‪ 20‬س���اڵ‪ ،‬ئەوا دەبێت بەكارهێنانی ئاو زۆر‬ ‫كەمبكرێتەوەو دەس���تی پێوەبگیرێ‪ ،‬كە ئەمەش زیانێكی زۆر بە‬ ‫داهاتی كش���توكاڵ دەگەیەنێ لەسەرتاس���ەری جیهان‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەهەری���ەك لە هیندس���تان و تەواوی ویالیەت���ە یەكگرتووەكانی‬ ‫ئەمەری���كا‪ .‬ئەوس���ا كارەكە بەرەو ئەوە دەڕوات كە پێداویس���تی‬ ‫و داخوازییەكان���ی بابەت���ە خۆراكیەكان ل���ەرووی نرخەوە زۆر‬ ‫ب���ەرز بێتەوە‪ ،‬لەالیەكی دیكە هەر ئەو بابەتە خۆراكیانە روو لە‬ ‫كەمی بەرهەمەكانیان دەكات و وای لێدێت بە ش���ێوەیەكی رەها‬ ‫پێداویستیەكانی خەڵكی پێ فەراهەم ناكرێت‪ .‬كە ئەمەش خۆی لە‬ ‫خۆیدا زێقەتی و دڵتەنگی و نیگەرانیەك دێنێتە پێش���ەوە‪ .‬هەر بە‬ ‫پێی ئامادەكراوی راپۆرتەكە ناوچەیەكی گەڵێ زۆر و بەرفراوان‬ ‫كە ل���ە ئەژم���ار نای���ەت لە‬ ‫جیه���ان كەوتوونەتە س���ەر‬ ‫لێ���واری ئ���ەوەی (پەكیان)‬ ‫بكەوێ���ت ل���ە یەدەگ���ی ئاو‪.‬‬ ‫راپۆرت���ە ئامادەكراوەك���ە‬ ‫پێش���بینی ئ���ەوەش دەكات‬ ‫ل���ە ئاین���دەدا جیه���ان‬ ‫ناتوانێ���ت بەهەمان خودی‬ ‫ئ���ەو ش���ێوازەی ئێس���تاكە‬ ‫ل���ە رووی بەكارب���ردن و‬ ‫هەڵس���وڕاندنی كاروب���اری‬ ‫ئاو پشت بەو سەرچاوەیە‬ ‫ببەس���تێت‪ .‬وێ���ڕای ئ���ەوە‬ ‫راپۆڕتەكە دەڵێت‪ :‬تەنیا لەو‬ ‫ویالیەت���ە یەكگرت���ووەكان‬ ‫نزیك���ەی ‪ 40%‬ل���ە داهات���ی‬ ‫ئ���او ب���ۆ بەرهەمهێنان���ی‬ ‫وزە بەكاردەهێنرێ���ت و بە‬ ‫كردەكیش ‪ 3%‬ل���ە یەدەگی‬ ‫ئاو تەنیا لەالیەن خەڵكەوە‬ ‫بەكاردەهێنرێ���ت‪ .‬ه���ەر بە‬ ‫پێ���ی راپۆرتەكە پێویس���ت‬

‫ب���وون بە ئاو بۆ بەرهەمهێنان���ی وزە لەویالیەتە یەكگرتووەكان‬ ‫ب���ۆ ‪ 165%‬بەرزدەبێت���ەوە‪ .‬ل���ە یەكێت���ی ئەوروپ���اش ب���ۆ ‪130%‬‬ ‫بەرزدەبێت���ەوە‪ ،‬كە ئەمەش مەترس���یەكی زۆری لێدەكرێت ببێتە‬ ‫هۆی ئەوەی وەك پێویس���ت بابەتی هەمەچەش���نەی كشتوكاڵی‬ ‫وەبەره���ەم نەیەت و بەم���ەش الیەك گرانی روو ل���ە بازاڕەكان‬ ‫ب���كات‪ ،‬الیەك���ی دیكە م���ادە بابەتیە س���ەرەكیەكانی خ���ۆراك لە‬ ‫هەموو ناوچەیەك دەس���ت نەكەوێ���ت‪ ،‬یاخود نەكرێ بگەیەنرێتە‬ ‫هەموو ش���وێنێك لەسەر ئاستی جیهاندا‪ ،‬كە ئەمەش راستەوخۆ‬ ‫كاریگەری دەبێت لەس���ەر خەڵك‪ .‬راپۆرتەكە تیش���كی خس���تۆتە‬ ‫سەر ئەوەش كە بەفرە بەستراویەكانی چیای هیماالیاش روویان‬ ‫ل���ە تاوانەوە كردووە و پێدەچێ تا س���اڵی (‪ )2100‬بەپێی ئەوەی‬ ‫كە پس���پۆڕان دەیبینن تاوانەوەكە بە تەواوی روو لە زیادبوون‬ ‫بكا و مەترس���ی لێبكەوێت���ەوە‪ ،‬لەهەمانكاتدا ئەو توانەوەیە ژیان‬ ‫بۆ دوو ملیار كەس مسۆگەر دەكات‪ .‬بەاڵم لەبەرامبەر ئەوەشدا‬ ‫نزیك���ەی ‪ 70‬ل���ە گەورەترین رووبار كە لە جیهاندا هەتا وش���ك‬ ‫دەب���ن كە بەكردەكی سیس���تەمی ئ���اوەڕۆ و جۆگە پێكدەهێنن و‬ ‫كش���توكاڵیان لەبەر بەراو دەكرێ���ت‪ .‬بەپێی ئەو راپۆرتەی یانەی‬ ‫ئاب���ووری جیهانی ئەمس���اڵ باڵویكردەوە ئاو لە ماوەی بیس���ت‬ ‫س���اڵی داهاتوودا دەبێتە گەورەترین تەوەر و بایەخی پێدەدرێت‬ ‫ب���ۆ وەبەرهێنان بەو ئاس���تەی كە بایەخپێدانەكەی لەس���ەرووی‬ ‫نەوتەوە دەبێت‪ .‬لەم كۆنگرەیەدا بان كی مۆن ئەمینداری گشتی‬ ‫نەتەوە یەكگرتووەكان كە لە دافۆس لە سویسرا بەڕێوەچوو لە‬ ‫زنجیرەی گفتوگ���ۆ و وتووێژەكاندا گرفتی ئاوی بە گەورەترین‬ ‫گرفتی گش���تگری لەس���ەر ئاس���تی جیهان لە قەڵەمدا‪ ،‬چونكە بە‬ ‫ش���ێوەیەكی راس���تەوخۆ و ناڕاس���تەوخۆ پەیوەن���دی بەتەواوی‬ ‫ژیان���ی خەڵكان���ەوە هەیە‪ ،‬لەالیەك���ی دیك���ەوەش كاریگەری بێ‬ ‫وێنەشی دەبێت لەسەر سیاسەتەكانی ئەمڕۆی جیهاندا‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫گەشتێك بە ناو رووداوە سیاسیەكاندا‬

‫ئامادەكردنی‪ /‬ئاوات كونجرێنی‬

‫‪22‬‬

‫دوژمن���ان و نەیاران���ی ك���ورد چاویان بەرایی گەشەس���ەندن و‬ ‫ئارامی و ئاوەدانی هەرێمی كوردستان نادا و لە هەوڵی بەردەوام‬ ‫دان ب���ۆ چڕ كردنەوەی پالنەكانیان دژی دەس���تكەوتەكانمان‪ ،‬بە‬ ‫نیازی ئەوەی ئە و پێشكەوتن و ئارامی و ئاوەدانیەی كوردستان‬ ‫بش���ێوێنن‪ ،‬ب���ە جۆرێك كە ل���ە بەرژەوەندی خۆی���ان بێت‪ .‬بۆیە‬ ‫جەنابی س���ەرۆكی كوردستان بۆ ڕووبەڕووبوونەوەو پووچەڵ‬ ‫كردن���ەوەی پیالنەكان���ی پیالنگێڕان كە دژی س���ەروەری هەرێم‬ ‫و دەس���تكەوتەكانمان بەرنامەڕێ���ژی ب���ۆ دەك���ەن‪ ،‬لەبەرامبەردا‬ ‫سیاس���ەتێكی زۆر واقیعبینانەو سەردەمیانەی پیادە كردووە كە‬ ‫لە هەر كات و س���ەردەمێكدا چ جۆرە هەڵس���وكەوتێك پێویست‬ ‫بووبێ بەو شێوەیە بە پێی بارودۆخەكە هەڵسوكەوتی كردووە‪.‬‬ ‫ل���ە چوارچێوەی ئەو هەوڵە دیپلۆماس���یانەی جەنابی س���ەرۆك‬ ‫وایكردووە كە زۆربەی واڵتانی جیهان هەوڵی نزیك بوونەوەی‬ ‫زیات���ر لە هەرێمی كوردس���تان بدەن و هەوڵی دروس���ت كردنی‬ ‫پەیوەندییەكی بەهێز بدەن‪ .‬هەر ئەم سیاس���ەتە س���ەردەمیانەی‬ ‫س���ەرۆك بۆتە هۆكاری ئ���ەوەی كە لەمانگی پێش���وودا جەنابی‬ ‫س���ەرۆكی كوردستان بە بانگێش���تی فەرمی گەشتێكی مێژووی‬ ‫دەس���تپێكرد ب���ۆ توركی���او ئەوروپا هەتا ل���ە داهات���وودا ئەگەر‬ ‫هەڵوێس���تی الیەنە عێراقیەكان و واڵتانی دەوروبەرمان هەر بەو‬ ‫ش���ێوە دوژم���ن كارانەی���ە مامەڵەمان لەگەڵدا بك���ەن و ناچاربین‬ ‫هەن���گاوی ی���ەك الك���ەرەوە بنێین ئەوە لەس���ەر ئاس���تی جیهان‬ ‫بەگش���تی و بەتایب���ەت بتوانی���ن ڕای واڵتانی س���ەر ب���ە یەكێتی‬ ‫ئەوروپ���ا بۆ خۆمان مس���ۆگەر بكەین كە ئ���ەم هەنگاوەش زۆر‬ ‫گرنگەو س���ەردەمیانەیە و رێگایەكی گرینگ���ە بۆ ئەوەی بتوانین‬ ‫ئامانجە نەتەوەییەكانمان دەستەبەر بكەین و بپارێزین‪.‬‬ ‫دوای دەس���تپێكردنی گەشتەكەی كە لە توركیاوە دەستی پێكرد‬ ‫ل���ە میان���ەی س���ەردانەكەی بۆ فەرەنس���او و ئەڵمانیا و نەمس���ا‬ ‫جەنابیان لەگەڵ ئەڵمانیا و هەروەها وەزیری دەرەوەی فەڕانسا‬ ‫و س���ەرۆك كۆم���اری ئ���ەو واڵت���ەدا كۆبووی���ەوە و بارودۆخی‬

‫ناوچەكەو كوردس���تان و عیراقیان ش���ی كردەوە و ئەم واڵتانە‬ ‫پشتگیری خۆیان بۆ سەرۆكایەتی و گەلی كوردستان دەربڕی و‬ ‫سوپاسی بەڕێزیانیان كرد بۆ ئەو دیموكراتی و ئازادی و پێكەوە‬ ‫ژیان���ەی پێك هاتوەو لە كوردس���تان و لە پێش���وازی و كۆنگرە‬ ‫رۆژنامە وانیەكانیش دا وەك سەرۆكی هەر واڵتێكی سەر بەخۆ‬ ‫پێش���وازی لێ كرا لە فەرانسا و ئااڵی پیرۆزی كوردستانیش لە‬ ‫پش���تی بەڕێزیانەوە دانرابوو كە واڵتێكی زۆر گرنگی ئەوروپایە‬ ‫و هەروەه���ا ل���ە درێ���ژەی گەش���تەكەی دا لەگ���ەل بەرپرس���ی‬ ‫سیاس���ەتی دەرەوەی یەكێتی ئەوروپا كۆبونەوەی ئەنجامدا كە‬ ‫تیای���دا ئاماژە بە داهاتووی پەیوەندیەكان���ی ئەوروپا و هەرێمی‬ ‫كوردس���تان درا و ئەمەش لە ڕاس���تیدا گرنگیەك���ی زۆری هەیە‬ ‫لەسەر ئاستی جیهان و دەبێتە هۆی ئەوەی كە زۆربەی واڵتانی‬ ‫جیه���ان هەوڵ���ی نزیك بوونەوەی زیاتر لە هەرێمی كوردس���تان‬ ‫بدەن و هەوڵی دروست كردنی پەیوەندی هاوشێوە بدەن و هەر‬ ‫ئەم سیاس���ەتە س���ەردەمیانەی س���ەرۆك بووە هۆكاری ئەوەی‬ ‫كە لە هەرێمی كوردس���تان ئێس���تا چەندین قونسلگەری واڵتانی‬ ‫جیهان كراوەت���ەوە‪ .‬بێگومان ئەمەش بەدڵنیاییەوە كاریگەریەكی‬ ‫زۆری دەبێت لە بواری گەشەس���ەندن و بەرەوپێش���ەوەچوونی‬ ‫زیاتری هەرێم كە لەم كاتەدا لەسەر ئاستی ناوچەكەدا ئەگەری‬ ‫گۆڕان���كاری زۆر هەیە دوای پاشەكش���ەی هێزەكانی ئەمریكا لە‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫بۆیە جەنابی سەرۆكی كوردستان هەوڵەكانی چڕ كردۆتەوە بۆ‬ ‫ڕووبەڕووبوونەوەی هەموو ئەگ���ەرو گۆڕانكاریەكان و بە پێی‬ ‫ئەم قۆناغە نوێیە‪ ،‬بۆیە فاكتەری سەرەكی و كاراكتەری هەموو‬ ‫ئ���ەم ئارام���ی و بەجیه���ان ناس���اندن و دابین كردنی پش���تیوانی‬ ‫لەس���ەر ئاس���تی جیهان بۆ هەرێم دەگەڕێت���ەوە بۆ بەڕێزیان كە‬ ‫بەڕاستی كەشتی هیواكانی نەتەوەكەمانی گەیاندە كەناری ئارام‪.‬‬ ‫هەردوای چەند رۆژێك لە گەرانەوەی لەو گەشتە سەركەوتوەی‬ ‫لەبەر هەستیاری دۆخەكەو بە بانگێهێشتی فەرمی چەند واڵتێكی‬ ‫عەرەبی گەش���تێكی دیكەی بۆ واڵتانی عەرەبی دەست پێكرد كە‬ ‫ل���ە عەمانەوە دەس���تی پێكردوو لە ‪ 2010/7/4‬گەیش���تە قاهیرەو‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪23‬‬

‫لەگەڵ (عمر موسا) ئەمینداری گشتی كۆمەڵەی واڵتانی عەرەبی‬ ‫كۆب���ۆوە و ل���ە ‪ 2010/7/5‬ل���ە گ���ەڵ س���ەرۆك وەزیری میس���ر‬ ‫كۆب���ۆوە و ئەم���ە جگە ل���ەوەی كە لە مانگی پێش���وودا ئەمەریكا‬ ‫بڕی���اری دا كونس���ولگەری واڵتەكەی لە هەولێ���ر بكاتەوە و لەو‬ ‫چوارچێوەیەداب���وو ك���ە ل���ە ‪ 2010 /5/21‬كۆنگرێس���ی ئەمری���كا‬ ‫بری���اری (‪)873‬ی دەرك���رد ك���ە داوا ل���ە وەزارەت���ی دەرەوەی‬ ‫واڵتەكەی دەكات بۆ ئەوەی كونس���ڵخانەی ئەمریكا بە فەرمی لە‬ ‫هەولێر بكاتەوە‪ ،‬لە ڕاس���تیدا ئەمە گرنگیەكی زۆری هەیە لەسەر‬ ‫ئاس���تی جیهان و ناوچەكە بۆ ئیمەی كورد و ئەمە دانپێدانانێكی‬ ‫ئاش���كرایە بە هەرێمی كوردس���تان وەك قەوارەیەكی سەقامگیر‬ ‫و جێ���گای هەڵویس���تە لەس���ەر كردن���ی واڵتان و ب���ەكار هێنانی‬ ‫مێتۆدێكی نوێی سیاسی و دێبلۆماتی و ئابووری سەبارەت بەم‬ ‫هەرێمە و پەرە پێدانی پێوەندییەكان‪.‬‬ ‫هەر وەك دەبینین لــــــــە توركیا كــــەش���ێكی نوێ هاتۆتە ئاراوە‬ ‫ناڕەزای���ە زۆرەكان���ی نەیــــــــارەكان���ی حــــــكومەتەكەی(ڕەجەب‬ ‫تەی���ب ئەردۆگان) س���ەرۆك وەزیری توركیا لەگ���ەڵ ڕاگەیاندنی‬ ‫كرانەوەی دیموكراتی لەڕووی كێشەی كورد لە توركیا و پرۆژەی‬ ‫هەمواركردن���ی دەس���توری واڵتەكەی كە وا بڕی���ارە لە مانگی ‪9‬‬ ‫ئەم س���اڵ دا بخرێت���ە ڕیفراندۆمێكی جەماوەری���ەوە بارودۆخی‬ ‫واڵتەكەی ئاڵۆزتركردوە و لەس���ەروو ئەم كێش���ە ناوخۆیانەوە‬ ‫پەیوەندیەكانی لەگەڵ ئیسرائیل رۆژ لە دوای رۆژ ئاڵۆز تر دەبێت‬ ‫بۆیە ئیس���رائیل بۆ راگرتنی زیادە ڕەویەكانی توركیا دەستی بە‬ ‫هێرش���ێكی فراوان كرد بۆ سەر كەشتی گەلی ئازادی توركیا كە‬ ‫دەیانویس���ت گەمارۆی س���ەر كەرتی غەزە بشكێنن و ماوەیەك‬ ‫بوو توركیا ئەیویس���ت دەورێكی میحوەری لە ناوچەكەدا ببینێت‬ ‫و هەیبەتی لە دەس���ت چوی سەردەمی ئیمبراتۆریەتی عوسمانی‬ ‫بە خەیاڵی خۆی بگەرێنێتەوە هیچ گرینگیەكی بە هۆشداریەكانی‬ ‫ئەمری���كا و ئیس���رائیل نەئ���ەدا ب���ە وت���ەی توركی���ا ب���ۆ ڕاگرتنی‬ ‫دەستدرێژیەكانی ئیسرائیل و شكاندنی گەمارۆكانی سەر كەرتی‬ ‫غ���ەزە كە ماوەیەكە پەیوەندیەكانیان رووی لە ئاڵۆزی كردووەو‬ ‫زۆر ڕاش���كاوانە پش���تگیری ئێران و نەیارەكانی ئەمریكا دەكات‪.‬‬ ‫بۆیە ئیسرایلیەكان بە پێویستیان زانی رێگە لەم هەوڵەی توركیا‬ ‫بگرن‪ ،‬ئەوە بوو كە لە مانگی ‪ 2010/6‬ئیس���رائیل هێرشێكی كرد‬ ‫بۆ س���ەر كەش���تی گەلی ئازادی توركی���ا و (‪ )10‬هاواڵتی تورك‬ ‫لە س���ەر كەشتیەكە كوژران بە دەس���تی كۆماندۆكانی ئیسرائیل‬ ‫هەرچەندە (‪ )2‬كەس���یان رەگەزنامەی ئەمریكیان هەبوو بەاڵم بە‬ ‫ڕەچەڵەك توركن و دورنییە كە ژەنڕاڵە س���ەربازیەكانی توركیا‬ ‫خۆش���یان هاوڕابووب���ن ب���ۆ ئەنج���ام دانی ئەم هێرش���ەو لە بەر‬ ‫ئەوەی وای ئەبینن كە (رەجەب تەیب)دژی بنەماكانی عەلمانیەت‬ ‫و كەمالی���ەكان كار ئ���ەكات و لە س���ەر ئەو ئەساس���ەیە كە هەتا‬ ‫ئێس���تا چەندین جار هەوڵی كودەتا دراوە بەسەر حكومەتەكەی‬ ‫(رەج���ەب تەیب) كە دواترینی���ان هەوڵەكەی بەرەی ئازادی میلی‬ ‫چەپ���ی توركیابوو ك���ە لە ‪ 2010/5/27‬ئاش���كرابوو كە لە رێگای‬ ‫بۆمب ڕێژ كردنی بوكە شوش���ەی منااڵنەوە ویس���تیان (رەجەب‬ ‫تەی���ب) س���ەرۆكی حكومەت���ی توركی���ا تیرۆر بك���ەن و دوورنیە‬ ‫ئەگ���ەر پێی���ان بكرێت ب���ەدەردی (عدنان مندرێس) ی س���ەرۆك‬ ‫وەزیری پێشوتری توركیی بەرن كە سەرۆكی پارتی دیموكراتی‬ ‫توركیابوو لە دوای ئەوەی سەرۆك وەزیری ئەو كاتەی توركیا‬ ‫لەگەڵ ڕاگەیاندنی كرانەوەی دیموكراتی لەڕووی كێش���ەی كورد‬ ‫لە توركیا و ئازادی تاك و ئازادی ئاینی ویس���تی پیادە بكات لە‬ ‫واڵتەكەی‪ ،‬بۆیە ژەنڕاڵە سەربازیەكانی توركیا ئەمەیان پێ هەزم‬ ‫نەكراو لە ناوەڕاس���تی س���الێ (‪ )1960‬كودەتایەكی س���ەربازیان‬ ‫بە س���ەردا كردوو (عدنان مەندرێس) ی س���ەرۆك وەزیریان لە‬ ‫توركیایان لە سێدارەدا‪.‬‬ ‫بۆیە ئیس���رائیلیش تادێ فش���ار لە س���ەر حكومەتی توركیا زیاد‬ ‫ئ���ەكات دوای هێرش���ەكەش عبداللە گویلی س���ەرۆكی توركیا لە‬

‫‪ 6/3‬رایگەیان���د ك���ە پەیوەن���دی واڵتەك���ەی و ئیس���رائیل مەحاڵە‬ ‫بچێت���ەوە دۆخی پێش���وی خ���ۆی هەرچەن���دە ل���ە ‪ 2010/7/1‬لە‬ ‫(برۆكس���ل) دانوس���تانێك لە نێوان وەزی���ری دەرەوەی توركیاو‬ ‫وەزیری بازرگانی ئیس���رائیل كراو دانوس���تان دەس���تی پێ كرد‬ ‫ل���ە نێ���وان توركیا و ئیس���رائیل بە ئ���ا مانجی ئاس���ایی بونەوەی‬ ‫پەیوەندیەكانی���ان ب���ە پێی چەند س���ەر چاوەیەكیش ك���ە لە ‪/7/5‬‬ ‫‪ 2010‬راگەیەن���را ت���ا ئێس���تا ڕێ���ژەی بازرگانی نێ���وان توركیا و‬ ‫ئیسرائیل هیچ گۆرانێكی بە سەردا نەهاتوە‪.‬‬ ‫دوای ئ���ەوەی ب���ە حەكیم���ی و بوێ���ری و لێهات���وی جەناب���ی‬ ‫س���ەرۆك بارزانی ئەو كەش���ە لە بارە لە توركی���ا هاتۆتە ئاراوە‬ ‫بە مەبەس���تی چارەس���ەری كێش���ەی كورد لە توركیا و ئاسایی‬ ‫كردنەوەی پەیوەندیەكانمان لە گەڵ ئەو واڵتە دوژمنان و بەكرێ‬ ‫گیراوەكانی���ان كەوتونەت���ە پروپاگەندەی ژەهراوی دژی كورد و‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم ئەو توركیایەی كە لە ساڵی ‪ 2008‬شاندێكی‬ ‫حكومەتی عێراق س���ەردانی توركیای ك���رد تەنها لە بەر ئەوەی‬ ‫ئەندامێكی ش���اندەكە كورد بوو ئامادە نەبوو لە گەڵ شاندەكەی‬ ‫حكومەت���ی عێراقیش دانیش���ێت بەاڵم ئێس���تا جەنابی س���ەرۆكی‬ ‫كوردس���تان بە فەرمی وەك س���ەرۆكی كوردس���تان بانگێش���تی‬ ‫توركیا كراوەو لە س���ەر بەرزترین ئاس���ت پێش���وازی لێكراوەو‬ ‫جەنابیان لەگەڵ سەرۆك كۆمار و سەرۆك وەزیران و وەزیری‬ ‫دەرەوە و گەورە بەرپرس���انی ئ���ەم واڵتە كۆبۆوە و بارودۆخی‬ ‫ناوچەكەو كوردس���تان و عیراقیان ش���ی كردەوە و س���ەرۆك و‬ ‫س���ەرۆك وەزی���ران وگەورە بەرپرس���انی ئەم واڵتە پش���تگیری‬ ‫خۆیان بۆ سەرۆكایەتی و گەلی كوردستان دەربڕی و سوپاسی‬ ‫بەڕێزیانی���ان ك���رد ب���ۆ ئەو كەش���ەی ل���ە هەرێمی كوردس���تان‬ ‫خولقاندویەت���ی بەاڵم ئێس���تا بەك���رێ گیراوەكان���ی دوژمنانمان‬ ‫كردویانەتە هەاڵ كە گوایە لە كۆنگرە ڕۆژنامەوانیەكەی جەنابیان‬ ‫ل���ە كەڵ وەزیری دەرەوەی توركیا ئااڵی كوردس���تان لە پش���تی‬ ‫سەرۆكەوە دانەنراوە بە بێ لە بەرچاوگرتنی بارودۆخی ئێستای‬ ‫توركی���او ناڕەزایە زۆرەكان���ی نەیــــــــارەكان���ی حــــــكومەتەكەی‬ ‫(ڕەج���ەب تەیب ئ���ەردۆگان) س���ەرۆك وەزیری توركی���ا لەگەڵ‬ ‫ڕاگەیاندن���ی كران���ەوەی دیموكرات���ی لەڕووی كێش���ەی كورد لە‬ ‫توركی���ا بارودۆخی واڵتەكەی ئالۆز تر كردوە و لەس���ەروو ئەم‬ ‫كێش���ە ناوخۆیانەوە كێش���ە دەرەكیەكانیش���ی لەگەڵە بەاڵم باس‬ ‫ل���ەوە ناكەن كە لە كۆنگرە ڕۆژنامەوانیەك���ەی جەنابیان لە گەڵ‬ ‫وەزی���ری دەرەوەی توركی���ا ئااڵی عێراق یش لە پش���تی جەنابی‬ ‫س���ەرۆكەوە دانەن���راوە كە ئەم���ەش لە راس���تی دا دانپێدانانێكی‬ ‫نا ڕاس���تەو یە لە الیەن توركیاوە بە هەرێمی كوردس���تان وەك‬ ‫قەوارەیەكی سەربەخۆی جیا لە عێراق‪.‬‬ ‫وەهەروەه���ا ب���ە س���تنی دوەم كۆربەندی ئابوری نێ���وان هەرێم‬ ‫و توركی���ا لە ‪ 2010/6/29‬لە هەولێری پایتەختی كوردس���تان بە‬ ‫ئام���ادە بون���ی (زە فە ر چاغلیان) وەزی���ری دەرەوەی توركیا بۆ‬ ‫كارو باری بازرگانی ئەمانە شاهیدی ئەو ڕاستیەن‪.‬‬ ‫ئێس���تاش هەردوو واڵتی توركیا و ئێرانیش دەستیان كردۆتەوە‬ ‫ب���ە تۆپ ب���اران كردنی س���نورەكانی هەرێم بەو نیازەی كێش���ە‬ ‫ناوخۆیەكان���ی خۆیان لە بیر نەیارەكانی خۆی���ان بەرنەوەو لەم‬ ‫ڕۆژانەدا دس���تدرێژیەكانیان چوەتە قۆناغێكی ترس���ناكەوە بۆیە‬ ‫لە ‪ 2010/6/20‬سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان بەیاننامەیەكی‬ ‫توندی راش���كاوانەی دەرك���ردوو تیایدا هۆش���داری دایە توركیا‬ ‫و ئێ���ران و (‪ )p.k.k‬ك���ە خاكی هەرێم نەكەن���ە مەیدانی یەكالیی‬ ‫كردن���ەوەی كێش���ەكانیان و داوای كرد بگەڕێنەوە س���ەر مێزی‬ ‫وتووێ���ژ بۆ چارەس���ەری كێش���ەكانیان و ب���ە پێچەوانەوە قبوڵ‬ ‫ناكرێ���ت هەرئەم بەیاننامەیە بەس���ە بۆ ئ���ەوەی بەكرێگیراوان و‬ ‫ناحەزانی پێ بە درۆ بكرێتەوە‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪24‬‬

‫كەمئەندامانی سەنگەر شەهیدی زیندوون‬

‫ەكران‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ەیر د‬ ‫وی پڕ ل���ە بەزەییەوە س��� رێكخراوەكان‪،‬‬ ‫دام���ان بە چا‬ ‫دروستبوونی‬ ‫ب���وو كەمئەن‬ ‫وی جیهان و‬ ‫رووشیانەوە‬ ‫س���ەردەمێك‬ ‫ردستان بەڕو‬ ‫ەكەن و لەسە‬ ‫انەوەیەی كو‬ ‫ەندامان كارد‬ ‫ی جەنگاكانی‬ ‫ر‬ ‫مئ‬ ‫ك‬ ‫ە‬ ‫بەهۆی ئەو‬ ‫ك‬ ‫كەپاش���ماوە‬ ‫ی كە لەبواری‬ ‫كەمئەندامانە‬ ‫ە‬ ‫ان‬ ‫بە ش���ەهیدی‬ ‫و‬ ‫را‬ ‫خ‬ ‫ك‬ ‫رێ‬ ‫���ەنگەر‪ ،‬ئ���ەم‬ ‫و‬ ‫س���تەیان‪ ،‬كە‬ ‫بەتایبەت ئە مئەندامانی س‬ ‫بەش���ێكی جە‬ ‫ە چاوێكی پڕ‬ ‫كخ���راوی كە‬ ‫لەدەس���تدانی‬ ‫ردس���تان ب���‬ ‫رێ‬ ‫نیش���تیمان بە‬ ‫ی كو‬ ‫ەر بەتایبەتی‪،‬‬ ‫ەرگری���ن ل���ە‬ ‫ڕۆش حكوومەتی هەرێم دامانی س���ەنگ‬ ‫ب‬ ‫س���رێن‪ ،‬ئەم���‬ ‫�تی و كەمئەن‬ ‫دێكیان‪ .‬بۆیە‬ ‫زین���دوو دەنا‬ ‫دامان بەگش��‬ ‫ەوی ب���ۆ هەن‬ ‫وانێتە كەمئەن‬ ‫ابینكردن���ی ز‬ ‫م بوارە بدەن‬ ‫ەیی���ەوە دەڕ‬ ‫���ە بۆیان و د‬ ‫كان بایەخ بە‬ ‫بەز‬ ‫چ‬ ‫ینەوەی موو‬ ‫ە‬ ‫می و مەدەنیی‬ ‫رێكخراوەكان‬ ‫وی���ش ب���ە بڕ‬ ‫خراوە حكوو‬ ‫وردس���تان و‬ ‫ئە‬ ‫ك‬ ‫وومەت و رێ‬ ‫ی هەرێمی ك‬ ‫ن بەخش���یوە‪،‬‬ ‫ەرچەندە حك‬ ‫���تا حكوومەت‬ ‫‪ 1‬جەس���تەیا‬ ‫ه‬ ‫مە‪ ،‬بۆیە ئێس‬ ‫مانە كە ‪00%‬‬ ‫ەت زیاترە بۆ‬ ‫ش���تا هەر كە‬ ‫ئەو كەمئەندا‬ ‫وحی حكوم���‬ ‫هێ‬ ‫هاوكاریكردنی‬ ‫ە لەتم‬ ‫تایبەتیەكانیان‬ ‫ەڵدەس���تن بە‬ ‫وكاری ئەوان���ە‪ ،‬هەرچەند ی پێداویستیە‬ ‫ه‬ ‫ردن‬ ‫ها‬ ‫رنگیە زۆرەی‬ ‫ئەم���ەش س���ەلماندنی بین كردنی بژێو و دابینك سیەوە‪ .‬ئەو گ‬ ‫دا‬ ‫ەنبیری و سیا‬ ‫ت بەگش���تی‬ ‫هەموو كەمئەندامان بە اڵیەتی و رۆش‬ ‫ەندامان دەدرێ‬ ‫وری و كۆمە‬ ‫انەوە بە كەمئ‬ ‫ی گرنگی ئەم‬ ‫لەرووی ئابو‬ ‫می كوردس���ت‬ ‫ەن و توێژێك‬ ‫وومەتی هەرێ‬ ‫گادا كاردەك���‬ ‫وەیە ترازا كە‬ ‫ە لەالیەن حك‬ ‫لەن���او كۆمەڵ‬ ‫لەو چوار چێ‬ ‫ك‬ ‫ەبێ جیاوازی‬ ‫دام گۆڕاوە و‬ ‫س���ەیر بكەین‬ ‫���تا ئ���ەوان ب‬ ‫رامبەر كەمئەن‬ ‫مڵێنرێت‪ ،‬گەر‬ ‫س‬ ‫ئێ‬ ‫سیاس���ەت بە‬ ‫ێقەوماو بخە‬ ‫ی سەندووە‪.‬‬ ‫گەیەن‪،‬‬ ‫و بە ل‬ ‫ش���ە‬ ‫كۆمەڵ ڕ میهرەوە س���ەیر بكرێن رامبەر بە كەمئەندامان گە ن و جیهانیش‬ ‫بەچاوی پ‬ ‫سیاس���ەت بە‬ ‫لە كوردستا‬ ‫كەمئەندامان‬ ‫���اڵەی دوایی‬ ‫ربەی واڵتان‬ ‫س���ەت لەمەڕ‬ ‫لەم چەند س‬ ‫ە یاس���ای زۆ‬ ‫یبەت بە سیا‬ ‫یان هەیە و ل‬ ‫دامانەی كە لە‬ ‫انكاریەكی تا‬ ‫فێكی ئینس���ان‬ ‫ئ���ەو كەمئەن‬ ‫گۆڕ‬ ‫ما‬ ‫دامان هەموو‬ ‫وە‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫دامان مافێكی‬ ‫ەبینین كەمئەن‬ ‫را‬ ‫م���ان رەچاوك‬ ‫ك كە كەمئەن‬ ‫د‬ ‫ت بە كەمئەندا‬ ‫ە بۆ س���ااڵنێ‬ ‫ل���ە ژیانێكی‬ ‫ەر بگەڕێینەو‬ ‫ماف���ی تایب���ە‬ ‫كەمئەندامان‬ ‫گ‬ ‫ن‪.‬‬ ‫ە‬ ‫‪ 193‬ب���ەدواو‬ ‫ەمئەندام دەب‬ ‫كرد‪ ،‬تەنانەت‬ ‫جەنگەكاندا ك‬ ‫ە لەس���اڵی ‪0‬‬ ‫گوزەریان دە‬ ‫و‪ ،‬ب���ۆ نموون‬ ‫ر ناهەمواریدا‬ ‫انیان دەبردە‬ ‫و‬ ‫���‬ ‫ەب‬ ‫ۆ‬ ‫ئاس���اییان ن‬ ‫ە ژیانێك���ی ز‬ ‫���واڵكەری) ژی‬ ‫گوزەراند و ب‬ ‫ۆزەكەری (س‬ ‫روست دەكرا‬ ‫ان‬ ‫اڵت���ان بەدەر‬ ‫نالەب���ار دەی‬ ‫ەی گەورە د‬ ‫زۆرێك لە و‬ ‫اندا دامەزراو‬ ‫كیش لەمانەی‬ ‫لێهاتب���وو ل���ە‬ ‫هەندێك واڵت‬ ‫زەران‪ ،‬زۆرێ‬ ‫وای‬ ‫دیكەشەوە لە‬ ‫ژیانیان دەگ���و‬ ‫ەنانەت لەكاتی‬ ‫ەر‪ .‬لەالیەكی‬ ‫ەم ش���وێنەدا‬ ‫ال دەنران و ت‬ ‫���‬ ‫س‬ ‫كەمئەندامان ل‬ ‫دەكەیەوە وە‬ ‫بەدواوە ئەم‬ ‫و ب���ە كۆمەڵ‬ ‫الیەن خانەوا‬ ‫ەساڵی ‪1960‬‬ ‫دا دەژیان‪ ،‬لە‬ ‫انەوە‪ ،‬بەاڵم ل‬ ‫بەشداربوون‬ ‫و دام���ەزراوە‬ ‫ن خێزانەكانی‬ ‫راهەم كرا و‬ ‫لە‬ ‫ە‬ ‫الی‬ ‫ە‬ ‫دەبرانەوە لە‬ ‫ەمئەندامان ف‬ ‫دیاری كراوە‪،‬‬ ‫ردنیشیان نە‬ ‫وردە مافی ك‬ ‫كەمئەندامان‬ ‫م‬ ‫خران و وردە‬ ‫ساڵی جیهانی‬ ‫ژە و چاالكی‬ ‫مەزراوانە دا‬ ‫اڵی ‪ 1981‬بە‬ ‫ۆرێك لە پڕۆ‬ ‫دا‬ ‫خوێندندا‪ .‬س���‬ ‫مئەندامان‪ ،‬ز‬ ‫ەندامان لە چ‬ ‫دن و‬ ‫زانرێت بۆ كە‬ ‫وە ك���ە كەمئ‬ ‫ە‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫لە كاركر س���اڵێكی گرنگ‬ ‫ێن‬ ‫ر‬ ‫وان ئاگادار بك‬ ‫را گوزەرانی‬ ‫ەواڵنەوە توان‬ ‫ئەمەش بە‬ ‫را‪ ،‬تا هەم���و‬ ‫ەهۆی ئەو ه‬ ‫ی كۆمەڵگا ك‬ ‫الأل بە زمانی‬ ‫ا‪ .‬پاشانیش ب‬ ‫ر‬ ‫یا‬ ‫���‬ ‫مانی ك���ەڕ و‬ ‫ب���ۆ هۆش‬ ‫ناو كۆمەڵگاد‬ ‫س���وید دا ز‬ ‫كەڕ و الاڵن‬ ‫ە‬ ‫ل‬ ‫ن‬ ‫ژی‬ ‫ی‬ ‫اڵت‬ ‫ە‬ ‫ان���ی دووەمی‬ ‫كۆسپێدا د‬ ‫بچێت و لەو‬ ‫ش بوو بە زم‬ ‫بەرەوپێ���ش‬ ‫دنی مافەكانی‬ ‫كەمئەندام���ان‬ ‫مانی س���ویدی‬ ‫سەقامگیركر‬ ‫ناس���ێنراو ز‬ ‫س���تاندارد بۆ‬ ‫كرا كە بریتی‬ ‫ماك���ی ئەوان‬ ‫‪ 19‬دا یاسای‬ ‫ەوە پەس���ەند‬ ‫زگ‬ ‫لەس���اڵی ‪93‬‬ ‫ەكان‬ ‫كەمئەندامان‬ ‫و واڵتەدا‪ .‬وە‬ ‫ەالیەن نەتەوە یەكگرتوو و‪ ،‬لەوساڵەوە‬ ‫لە‬ ‫مئەندامان و ل‬ ‫دبو‬ ‫و كۆمەڵگادا‬ ‫ەكس���انی كە‬ ‫ی كەمئەندامانی دیاری كر ی و كلتووری‬ ‫ی‬ ‫ەند كە مافەكان‬ ‫ەتی و ئابوور‬ ‫كەمئەندامان‬ ‫ت و كۆمەاڵی‬ ‫بوو لە ‪ 22‬ب‬ ‫ورودرێژ بوو‬ ‫ە‬ ‫س‬ ‫و‬ ‫رۆسەی سیا‬ ‫دا زەمانێكی د‬ ‫ستەمی رژێمی‬ ‫لە پ‬ ‫انی خۆش���مان‬ ‫ەژێر زوڵم و‬ ‫بەفەرمی ن‪ .‬لە كوردست‬ ‫ایە كوردیە ل‬ ‫واوە لەالیەن‬ ‫بەش���داربوو‬ ‫گ‬ ‫لە ‪ 1991‬بەد‬ ‫ەڵ‬ ‫واوی ئەندامانی ئەم كۆم ی راپەڕینەوە‬ ‫ژێر س���ایەی‬ ‫ە‬ ‫بەاڵم لە دوا‬ ‫هاوش���انی ت‬ ‫���ە دراوەو لە‬ ‫دا دەیاننااڵند‬ ‫م چین‬ ‫ش���ادبوون و‬ ‫سی رووخاو‬ ‫وە گرنگییەك���ی زۆر ب���ە واكانی خۆیان‬ ‫بەع‬ ‫كوردس���تانە‬ ‫ب���ە مافە رە‬ ‫ی سیاسیشدا‪،‬‬ ‫حكوومەت���ی‬ ‫كەمئەندامان‬ ‫ت لە پرۆسە‬ ‫ە كوردیی���ەدا‬ ‫ەڵگا و تەنانە‬ ‫ەن و هەموو‬ ‫ەم حكوومەت‬ ‫افەكانی كۆم‬ ‫ەڵگای‬ ‫ئ���‬ ‫س���ەرجەم م‬ ‫عەقیدی خانەنشین‬ ‫توێژێكی گرنگی ئەم كۆم تنیان ئەرك و‬ ‫ە‬ ‫ل‬ ‫ەش���داربوون‬ ‫كەمئەندام���ان‬ ‫بۆی���ە رێزگر‬ ‫ب‬ ‫گوزرە بكەن‪،‬‬ ‫لەبیر نەچێت‬ ‫یوسف محەمەد شوكر بازیانی‬ ‫ن‬ ‫بەو رێگەیەدا‬ ‫ئەوەش���ما ەنگ���ە رۆژێك‬ ‫كۆمەڵگایەیە‪.‬‬ ‫‪ybaziani@yahoo.com‬‬ ‫ەس���ێكیش ر‬ ‫و تاكێكی ئەم‬ ‫ك‬ ‫رشانی هەمو‬ ‫مافی سە‬

‫سەرهەڵدانی قەیرانی متمانەی رۆژنامەگەریی‬ ‫برایم ساڵح‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪25‬‬

‫ل��ەگ��ەڵ پ��ەی��داب��وون��ی ق��ەی��ران��ی‬ ‫نەمانی متمانەی پەیوەندی یان‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ئ��ەو بۆشاییەی ك��ە لە‬ ‫ق��ەی��ران��ی متمانەی راگ��ەی��ان��دن‬ ‫وەك بەرپەرچدانەوەیەك بوو‬ ‫بۆ ئ��ەو ژم��ارە زۆر و ب��ۆرەی‬ ‫ك���ە ئ���ەم���ڕۆ ل���ە پ��ەی��ام��ەك��ان��ی‬ ‫راگ��ەی��ان��دن ب��ەرچ��او دەك���ەون‪،‬‬ ‫وەی�����ان ل���ەرێ���گ���ای ت��ی��ڤ��ی��ەك��ان‬ ‫پ��ەخ��ش��دەك��رێ��ن‪ ،‬ب��ەت��ای��ب��ەت كە‬ ‫دەی���ان���ەوێ ه��ەم��وو كەرەستە‬ ‫و دات���ەپ���ی���وان���ەی راگ��ەی��ان��دن‬ ‫لە الیەنەكانی سیاسی و كۆمەاڵیەتی و ئاكاریانە هەوڵدەدات‬ ‫بۆ ئ��ەوەی زۆرترین الیەنگر سەرنجراكێش بكەن‪ ،‬ئەگەر بە‬ ‫مێژووی سەرهەڵدانی قەیرانی متمانەی راگەیاندندا بچینەوە‬ ‫ئەوە دەگەڕێتەوە بۆ كۆتاییەكانی پەنجاكان‪ ،‬پرسەكانیش پوخت‬ ‫كراوەتەوە‪ .‬بەاڵم دەكرێ بەم راستیانە باوەڕبكەین؟ ئایا كام‬ ‫لەو بیر و بۆچوونانە راستن؟ ئایا ئەو لێشاوە زۆرەی رۆژنامە‬ ‫و گۆڤار و كەناڵەكانی ‪ TV‬و سایتە ئەلیكترۆنیەكان كە رۆژانە‬ ‫زۆرترین زانیاریان تێدا باڵو دەكرێتەوە یارمەتیمان دەدات بۆ‬ ‫ئەوەی ژیانێكی باشتر بژین و بەشێوەیەكی كاریگەرتر بەرانبەر‬ ‫بە كەسانی تر رەفتار بكەین و بەشێوەیەكی باشتریش بایەخ‬ ‫بە جیهانی دەوروبەر بدەین‪ ،‬تاوامان لێبكات چاكتر لە كەسانی‬ ‫ئاسایی تێبگەین‪ ،‬وەیاخود كەمتر رووب��ەڕووی خاوبوونەوەو‬ ‫هەست كردن بە داروخان بكەین‪ ،‬ئەوەی كە زۆر ترسناكترە‬ ‫لەوەی پێشوو ئەوەیە كە دەزگاكانی پەیوەندی و راگەیاندن وامان‬ ‫ل��ێ��دەك��ەن ك��ە زی��ات��ر‬ ‫ب���ژی���ن ل��ەك��ەش��ێ��ك��ی‬ ‫خەیااڵویدا‪ ،‬پڕ هیواو‬ ‫ب�������اوەڕ ب����ە چ��اك��ت��ر‬ ‫ب�����وون و زۆرب�����ەی‬ ‫ئ���ەو ب��ۆچ��وون��ان��ەش‬ ‫لە ئاكامدا نایەنەدی‬ ‫و تووشی نائومێدی‬ ‫و دڵ�������ەراوك�������ێ و‬ ‫خ������اوب������وون������ەوە و‬ ‫ش���ك���س���ت دەب����ی����ن‪،‬‬ ‫وەیان وامان لێدەكات‬ ‫لەجیهانی خ��ەی��اڵ و‬ ‫ئەندێشەو دروش��م��ە‬ ‫ب����ری����ق����ەدارەك����ان و‬ ‫س��اخ��ت��ەك��اری��ەك��ان��دا‬ ‫ب���ژی���ن‪ ،‬ك���ە ئ��ەم��ەش‬ ‫دەماخاتە دنیای سڕ‬ ‫ب���وون���ی دەرون������ی و‬ ‫خ��ەو لێكەوتن‪ ،‬تەنیا‬ ‫لە رووداوە گ��ەورەو‬ ‫ق��ەب��ەك��ان��ی سیاسی‬

‫و ئابووریەكاندا نەێیت لەم خەوە خەبەرمان نابێتەوە‪ .‬ئەوەی‬ ‫جێگای داخە لەوكاتەشدا بڕیاری راستی نادەین‪ ،‬چونكە ئەوەی‬ ‫بووە یان ئەوەی پێشكەش كرا راست نەبووە و بڕواشی پێناكەین‪،‬‬ ‫هەركە باس لە تەقینەوەی پەیوەندیەكانیش دەكەین نابێ ئەوە‬ ‫لەبیر بكەین كە زۆر كەس هەست بكەن و پاشەكشە لەگەڵ‬ ‫دەزگاكانی راگەیاندندا بكەن‪ ،‬واشیان بە باشزانی كە نەزانین‬ ‫چاكترە لە ساختەكاری هۆشیاری كۆمەاڵیەتی و سیاسی‪ .‬بەاڵم‬ ‫لە ناوەرۆكدا هەرگیز ناتوانین لەم تەقینەوەی پەیوەندیانە رابكەین‬ ‫و خۆمان دوور بگرین‪ ،‬بەاڵم لە هەموو شتێك گرینگتر ئەوەیە‬ ‫كە فێربین و بزانین چۆن لەگەڵ ئەم ئاكامانە بژین‪ .‬ئەویش دەبێ‬ ‫زۆر بە وردی و زیرەكی ئەگینا خۆمان و نەوەكانمان تووشی‬ ‫كۆمەڵێك دەردەس���ەری و هەرەسهێنانی فیكر و شارستانی‬ ‫دەبینەوە‪ ،‬گرینگی هۆكارەكانی متمانە و پەیوەندی بۆ خەڵكی‬ ‫دەگەڕێتەوە‪ ،‬ئەوانیش ئەم خەڵكانەن كە خوێنەران و بینەران‬ ‫و گوێگران دەگرێتەوە‪ ،‬هەر ئەمەشە وادەك��ات كە ب��ڕوای بە‬ ‫دەزگایەك نامێنێ و قایل نابێت بەو زانیاریانەی كە پێشكەشی‬ ‫دەك��ات‪ .‬ئ��ەو وادەزان���ێ كە زانیاریەكان لێی س��ڕاوەت��ەوە یان‬ ‫شێوێندراوە یان راستكراوەتەوە‪ ،‬بۆیە ئەوكاتە پەنا دەبرێتە بەر‬ ‫سەرچاوە نافەرمیەكان بۆ بەدەستهێنانی هەواڵ و زانیاریەكان‪،‬‬ ‫وەیان زۆر جاری وا دەبێ كە زانیاریەكان لە خەیاڵی خۆیان‬ ‫دەهۆننەوە‪ ،‬ئەمەش لەكاتی شەڕ و قەیرانەكاندا ب��ەزۆری و‬ ‫كاتێكیش چاودێری دەخرێتە سەر ئامرازەكانی پەیوەندی و‬ ‫باڵوبوونەوەی ه��ەواڵ‪ ،‬بەتایبەت لەو واڵتانەی كە دەس��ەاڵت‬ ‫خۆی بەسەر ئامرازەكانی پەیوەندی و ئاراستەی سەرچاوەكانی‬ ‫هەواڵدا زاڵە و هەڵیدەسوڕێنێ لەو كاتە پڕوپاگندە و چرپە چرپ‬ ‫زۆر دەبێ و باڵوكراوەی نهێنی چاالكتر دەبێت‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫خانەقای نەقشبەندی لە بیارە‬ ‫مەكۆی ئاینی و النەی شۆڕش‬ ‫ئاوات شێخ مەحمود نەقشبەندی*‬

‫‪26‬‬

‫هەورامانی رەنگین و جوان‪ ،‬بە هەوای س���اف و ئاوی س���ازگار‬ ‫و چریك���ەی بولب���ول‪ ،‬ل���ە باغات���ی كوێس���تانی‪ ،‬پێكڤ���ە بوونەتە‬ ‫ئاوازی ش���ادومانی ئ���ەو دەڤەرە‪ ،‬خ���ۆ لەپاڵ ئەم���ەدا خەبات و‬ ‫بەرخودان و تێكۆشانی چەندان ساڵەی لەبیر ناكرێ‪ .‬هەورامان‬ ‫بۆ ب���اس لێوەكردنی دەبێ���ت پەنا بۆ س���ەرچاوەگەلی مێژوویی‬ ‫ببرێ���ت‪ .‬ئ���ەوەی زانرابێ���ت هەورامان هیچ كات ئای���ن و ئاینزای‬ ‫بێ بنەمای هەڵنەبژاردووە‪ ،‬یان لە س���ەرەتادا زەردەشتی پاشان‬ ‫لە سایەی ئیسالمدا حەس���اوەتەوە‪ .‬ئەمە بەگشتی هەورامان كە‬ ‫ب���ۆ ئێمەی كورد مەیدان���ی خەباتێكی زۆری ئەم میللەتە بوو‪ ،‬بۆ‬ ‫بەرپەرچدان���ەوەی رژێمێك لەدوای یەكە دیكتاتۆریەكانی ئێراق‪.‬‬ ‫گون���دی بی���ارە بەتایبەت���ی مەغ���زاو واتایەكی تری هەی���ە‪ ،‬ئێمە‬ ‫دەتوانی���ن بیری تری لێوە بزانی���ن‪ ،‬چونكە یەكێكە لەگوندە هەرە‬ ‫كۆنەكان���ی هەورام���ان و ئەو ناوچەی���ە‪ ،‬لەدێرزەمانەوە خاوەنی‬ ‫پێگ���ەی كۆمەاڵیەتی و ئی���داری و ئاینییە‪ .‬ئەم گون���دە دەكەوێتە‬ ‫ناوەندی هەورامانی بەش���ی باش���ووری كوردس���تان‪ .‬مەركەزی‬ ‫ناحیەی���ە‪ .‬دەڵێ���ن لەن���اوی «پی���ادە ڕێ» وە هاتووە‪ ،‬ك���ە گوایە‬ ‫لەش���كری موس���ولمانان كەهاتن ب���ۆ رزگاركردنی كوردس���تان‬ ‫لەپش���ت بی���ارەوە تێپەڕی���ون‪ ،‬وات���ە ل���ە پی���ادە ڕێوە ئ���ەم ناوە‬ ‫گوزارشتی لێ كراوە‪.‬‬ ‫لەدونیای ئەوكاتی بە دوو س���ەد س���اڵێ لەمەوبەر ش���ارەزوور‬ ‫و هەورامان النكەی زانس���ت و زانیاری بوون‪ ،‬كە س���ێكوچكەی‬

‫زانس���ت لەم دەڤەرەدا ب���ووە‪ ،‬خورماڵی مەالج���ەالل (م‪1231:‬ه)‬ ‫و خەرپان���ی ش���ێخەواڵ (‪1254 _1159‬ه) و بیارەی سیلس���یلەی‬ ‫م���ەال ئیبراهی���م (‪1250_1185‬ه) ب���وون‪ .‬ئیتر ب���ەوەدا ئەزاندرێ‬ ‫ك���ە هەورامان چیی���ە‪ ،‬بیارە لەناویدا عەجەب بااڵی درەخش���انە!‬ ‫مامۆس���تای نام���ی م���ەال عەبدولكەریم���ی بی���ارە مودەری���س‬ ‫(‪1426_1323‬ه)‪ ،‬دەفەرموێت‪ :‬سیلس���یلەی مەال ئیبراهیمی بیارە‬ ‫چەندەها پش���ت یەك لەدوای یەك زان���ا و خوێندەوار و بلیمەت‬ ‫بوون‪ .‬لەپاش خۆ ماندووكردنی مەال ئیبراهیم زیاتر و باشتر ناو‬ ‫و ناوبانگی ئەو بنەماڵەیە دەركەوت‪.‬‬ ‫هەركاتێك باس لە بیارە بكەیت‪ ،‬دەبێت لە خانەقای نەقشبەندی‬ ‫ش���ێخ عوم���ەر (‪1318_1255‬ه) لەوێ���دا وچانێ���ك بدەی���ت و‬ ‫بحەس���ێیتەوە‪ ،‬چونك���ە دەمێ س���اڵە خانەقا ن���اوی بۆتە وێردی‬ ‫س���ەرزبانی خەڵكی‪ ،‬ل���ەزۆر الوە خزمەتی خەڵكی ئەو دەڤەرە و‬ ‫گەلێ ناوچەی تری كردووە‪ .‬النكی تەس���ەوف و زانس���تی ئاینی‬ ‫و هاتنە جێی مەبەس���ت و مرازی خەڵكی بووە‪ ،‬بەڕێوەبەرەكان‬ ‫و مورش���ید و خودانی ئەو خانەقایانە دكتۆر و هۆكاری شیفای‬ ‫نەخۆش���یەكانی كۆمەڵگە بوون‪ ،‬چونكە ئەوان���ە خاوەنی پەیامی‬ ‫ئاش���تی و مرۆڤایەت���ی ب���وون‪ .‬پ���اش ئ���ەوەی مەوالن���ا خالیدی‬ ‫ش���ارەزووری (‪1242_1193‬ه) تەریقایەتی پیرۆزی نەقشبەندی‬ ‫هێنایە كوردس���تان لەس���اڵی (‪1226‬ه)‪ ،‬و زانا و خواناس و پیاوە‬ ‫دی���ار و نادیارەكانی ئەم واڵتە لە خزمەت مەوالنا بوونە مورید‬ ‫و ش���اگرد و فێرخواز‪ ،‬تا دڵەكانیان لە كانیاوی نەقشبەندیدا پاك‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪27‬‬

‫بكەن���ەوە‪ .‬زۆر ك���ەس بەهرەوەربوون و بوون���ە خاوەنی پایە و‬ ‫پل���ەی ئیمان���ی و ئەخالقی‪ ،‬دەس���تیان كرد ب���ە پەروەردەكردنی‬ ‫موری���د لەب���ەر رەزای پ���ەروەردگار‪ ،‬لەوان���ە‪ :‬ش���ێخ عوس���مان‬ ‫س���یراجەدینی تەوێڵە (‪1283_1195‬ه) لە هەورامان و هەڵەبجەو‬ ‫شارەزوردا خوێندوویەتی‪ ،‬هەر بۆ ئەم مەبەستە چۆتە بەغدا و‬ ‫ل���ەوێ بۆ ج���اری دووهەم بە دیداری مەوالنا ش���اد بۆتەوە‪ ،‬وە‬ ‫چۆت���ە ناو بۆت���ەی تەریقەتەوە و بەلێبڕانی ت���ەواوەوە هەوڵ و‬ ‫كۆششی كرد تا بووە ئەو شێخ عوسمانەی كە ئەحمەدی پاشای‬ ‫باب���ان داوای لێ���دەكات‪ ،‬كە بێت س���ەرو كاری خانەقای مەوالنا‬ ‫بكات لە س���لێمانی و لەوێ مورید پێبگەێنێت‪ ،‬لە كاتێكدا مەوالنا‬ ‫ل���ەوێ نابێت‪ ،‬بەاڵم كەس���انێك هەبوون ك���ە ئەوانیش خەلیفەی‬ ‫مەوالنا بوون‪ ،‬بەاڵم جەنابی پاش���او خەڵكی گشتی ئەیانزانی كە‬ ‫حەزرەتی شێخ عوسمان پلەو مەقامی لەكوێ دایە! مەولەوی و‬ ‫مەحوی و مەال حامید و هاو وێنەی ئەو كەڵە مەردانە‪ ،‬نموونەی‬ ‫دەستی شێخ عوسمان و قوتابخانەكەیەتی! جگە لە كوڕە مەردو‬ ‫هەڵكەوتووەكان���ی كەپ���اش خ���ۆی ب���ۆ تەریقەت و نەقش���بەندی‬ ‫بەجێهێ�ڵ�ا‪ ،‬ئەوانیش‪ :‬مەحەم���ەد بەهائەدی���ن (‪1298_1252‬ه) و‬ ‫عەبدولڕەحم���ان ئەبولوەف���ا (‪1285_1253‬ه) و عومەر زیائەدین‬ ‫(‪1318_1255‬ه) و ئەحمەد شەمسەدین(‪1307_1266‬ه)‪ .‬كە هەر‬ ‫چواری���ان بە فەرمانی باوكی مامۆس���تایان خاوەنی پلەو پایەی‬ ‫تەس���ەوف و موڵەتنامەو خەالفەتنامەی نەقش���بەندین‪ .‬بەكۆچی‬ ‫دوایی ش���ێخ عوس���مان‪ ،‬ش���ێخ مەحەمەد بەهادینی كوڕی بۆتە‬ ‫رابەر و مورش���یدی تەریقەت‪ ،‬براكانیش���ی هاوكاریان كردیە تا‬ ‫كۆچی دوایی ئەكات‪ .‬پاش���ان ش���ێخ عەلی حیس���امەدینی كوڕی‬ ‫(‪1358_1278‬ه) لە تەوێڵە دانیش���تووە‪ ،‬ش���ێخ ئەحمەد‪ ،‬ئەحمەد‬ ‫ئ���اوای الی زەڵمی ئاوەدان كردۆتەوە‪ ،‬ش���ێخ عەبدولڕەحمان لە‬ ‫بەغدا كۆچی دوایی دەكات‪ ،‬ش���ێخ عومەریش دێتە گوندی بیارە‬ ‫و خانەق���ا و قوتابخانەی���ەك دروس���ت دەكات لە س���اڵی (‪1307‬‬ ‫ه) بانگ���ی م���ەال عەبدولقادری كان���ی كەوەی���ی (‪1338_1285‬ه)‬ ‫دەكات بۆ مودەریس قوتابخانەكەی ناو خانەقا‪ .‬وە هەتا بهاتایە‬ ‫خانەق���ای بیارە ن���او و ناوبانگی زیاتر دەردەكرد و كەڵە مەردو‬ ‫پیاوی لێهاتووی پ���ەروەردە دەكرد‪ .‬لەناو زانایاندا بە ئەزهەری‬ ‫كوردس���تان ناوی دەبراو بگرە بۆ ئەم كوردستانە ستەملێكراوە‬ ‫گەورەتریش بوو‪ .‬زانایانی وەكو ش���ێخ محەمەد ئەمینی ئەربیلی‬ ‫(‪1348_1270‬ه) كە لە پاش���ان بووە شێخی ئەزهەری میسر‪ ،‬لە‬ ‫پەروەردەكراوانی ئەم خانەقایە بوو‪ ،‬موریدان و شاگردانی بیارە‬ ‫هەموو دنیایان تەنیەوە‪ .‬لەپاش ش���ێخ عومەر‪ ،‬شێخ نەجمەدینی‬ ‫كوڕی (‪1337_1280‬ه) بووە مورش���ید و رێبەری نەقش���بەندی‪.‬‬ ‫ئ���ەم كەڵە مەردە دۆس���ت و دوژم���ن دانیان ناوە ب���ە گەورەیی‬ ‫ئەمدا‪ ،‬ئەدمۆنس���ی گەریدە و لە پاش���ان حاكمی بەریتانی دەڵێ‬ ‫(پیاوێك���ی گ���ەورە وخ���اوەن ش���كۆیە)‪ .‬مەال مەحم���ودی موفتی‬ ‫بێخود (‪1376 _1296‬ه)لە تاریفی بیارە و مورش���یدەكەیدا زۆر‬ ‫عاش���قانەو پەروانە ئاسا بەدەوری شەمعی روخساری عیرفانی‬ ‫شێخ نەجمەدیندا‪ ،‬دەفەرمووێ‪:‬‬ ‫ با نەدوێین ئیتر لە ئەستێرەی شكۆفەی بورجی باخ‬‫بێینە سەر ئەوسافی نەجمەدین كە بەدری عالەمە‬ ‫ چونكە میعماری تەریقەت باوك و باپیری ئەون‬‫بۆیە دیواری حەساری نەقشبەندی مەحكەمە‬ ‫ خەڵكە بۆ ناچن لەبۆ رەوزەی بیارە بۆ تەواف‬‫خاكی وەك خاكی بەقیعە و ئاوی ئاوی زەمزەمە‬ ‫ نەك بەتەنها قەیسەری رۆم خادیمی دەرگای ئەوە‬‫بۆ سجودی حاجیبی خاقانی چین پشتی خەمە‬ ‫ خاكی بەرپێی ئەو بە(بێخود) گەر بە ریفعەت تالیبی‬‫دەست بە داوێن گرتنی بۆ بانی عرفان سوللەمە‪.‬‬

‫دەرچووانی بیارە و عیرفان و تەس���ەوف هەمیشە داكۆكیكاری‬ ‫راس���تەقینەی میلل���ەت و نەت���ەوەی خۆی���ان ب���وون و لە رێزی‬ ‫پێش���ەوەی دڵس���ۆزانی ك���ورد و كوردس���تاندا ب���وون‪ ،‬ئاواتیان‬ ‫سەربەخۆیی نیشتیمان بووە‪ ،‬نموونەیان زۆرە كە بەم رێچكەدا‬ ‫گوزەریان كردووە وەكو مامۆس���تای بێدەنی شێخ بابا رەسوڵ‬ ‫(‪1363_1303‬ه) كە لەو كاتەی دەسەاڵتی عوسمانیدا داكۆكی لە‬ ‫ماف���ی رەوای گەلەكەی دەكات و دژی ئەوانە دەوەس���تێتەوە تا‬ ‫رقیان لە كورد و زبانەكەیەتی و دەفەرموێت‪:‬‬ ‫ خزمەتی خاكی وەتەن فەرزی عەینە بۆ هەموو‬‫داخڵی ئەم حكمەیە كێ فەرقی جوان و پیر ئەكا‪.‬‬ ‫ لوتی وەرچە خان لە شوشەی پڕ گواڵوی عەتری من‬‫مونكیری ئاساری كوردی بۆنی پیاز و سیر ئەكا‪.‬‬ ‫ كەعبە كەچ نابێ بەكوردی ناوی كوردستان ئەبەم‬‫پێی بڵێن واعیز بە توركی بۆچی من تەكفیر ئەكا‪.‬‬ ‫بی���ارە نەك تەنه���ا مورید و فێرخوازانی هۆگ���ری بوون‪ ،‬بەڵكو‬ ‫زۆر ش���اعیرو زانا و بلیمەتەكانی ك���ورد و دنیا پیایا هەڵیانداوە‬ ‫و پەس���نی راس���تیان ك���ردووە‪ .‬هەرچەن���دە ئ���ەوەی لەبیارەش‬ ‫نەیخوێندبێتی���ش هەر خۆی بە فێرخوازی بیارە ئەزانێت‪ ،‬چونكە‬ ‫كەم تا زۆر سودی لە بیارە و عیرفانی نەقشبەندی كردووە‪.‬‬ ‫مامۆستای ویسالی شێخ محەمەدی قەرەداغی (‪1973_1902‬م)‬ ‫لە پەسنی بیارەو شێخانیدا دەفەرموێ‪:‬‬ ‫ خودا تۆی حافیزی شاری بیارە‬‫بكە زوو دەفعی بەدكاری بیارە‬ ‫ لە چاوی پیس و بوغز و حەقدی حاسد‬‫ببە دائیم نیگەهداری بیارە‪.‬‬ ‫ رەوا بوو مەقسەدی ئەهلی جیهانی‬‫لە سایەی قوتبی ئەسراری بیارە‪.‬‬ ‫ هەموو یەك دەفعە داعی شێخی عالەم‬‫بۆ وەسلی پیر و دڵداری بیارە‪.‬‬ ‫ (زیائەدین) ئێستا قوتبی ئەوتادە‬‫وەكو رۆژە لە ئەقتاری بیارە‪.‬‬ ‫ لەپاش ئەو شاهی نەجمەدین بوو ساڵێك‬‫لە رێی دین بوو بە ئەبساری بیارە‪.‬‬ ‫ (عەالئەدین) سوپاساالری دینە‬‫حەقیقەت بوو بە كیباری بیارە‪.‬‬ ‫بەكورت���ی بۆمان دەركەوت كە بی���ارە مەنبەعی عیلم و عیرفانە‪،‬‬ ‫ه���ەر كاتێ���ك ك���ە ن���اوی بی���ارە ئەبەی���ن مەبەس���تمان خانەقای‬ ‫نەقشبەندیە لەوێدا‪ ،‬چونكە بەڕاستی بە هۆكاری خانەقاوە بیارە‬ ‫چۆتە فەرهەنگی واڵتان و گەالنی دونیاوە‪ ،‬شاعیران كردوویانە‬ ‫بە توێش���ووی س���ەرەكی ب���ۆ نووس���ین و كارەكانی���ان و بۆتە‬ ‫ئیلهامبەخشی سەدان شاكاری ئەدەبی و عیرفانی‪.‬‬ ‫*پێشنوێژو وتاربێژی مزگەوتی شەهید فەتاح لە هەولێر‬ ‫سەرچاوەكان‪:‬‬ ‫كوردی‪:‬‬ ‫‪ _1‬بارخانی خۆم و ئەرشیفی بنەماڵەكەم‪.‬‬ ‫‪ -2‬دیوانی ویسالی‪ -‬كۆكردنەوەی جەمال محەمەد محەمەدئەمین‪.‬‬ ‫‪ _3‬دیوانی بێخود‪ -‬كۆكردنەوەی محەمەدی مەال كەریم‪.‬‬ ‫‪ _4‬یادی مەردان‪ ،‬مەال عەبدولكەریمی مودەریس‪ ،‬ب‪1‬و‪2‬‬ ‫عارەبی‬ ‫‪ _1‬الحدائق الوردیە فی حقائق اجالء النقشبندیە‪ ،‬محمد عبدالمجید‬ ‫الخانی‪.‬‬ ‫‪ _2‬علمانا فی خدمە العلم و الدین‪ ،‬الشیخ عبدالكریم مدرس‪.‬‬ ‫‪ _3‬المجد التالد فی مناقب موالنا خالد‪ ،‬الفسیح الحیدری‪.‬‬

‫لەسلێمانی گەڕەكی قڕگە بەدەست نەبوونی خزمەتگوزاری دەناڵێنن‬ ‫گەرەكی قڕگ���ە‪ ،‬كە دەكەوێتە ڕۆژهەاڵتی ش���اری‬ ‫س���لێمانی یەوە و نزیكەی ‪5‬كم دوورە لەسەنتەری‬ ‫ش���ارەوە‪ ،‬ئەم گەرەكە یەكێك���ە لەگەرەكە نوێكان‬ ‫كە لەدوای پرۆس���ەی ئازادی عێراقەوە دروس���ت‬ ‫ب���ووە زەویەكان���ی لەالی���ەن حكومەت���ی هەرێم���ی‬ ‫كوردستانەوە دابەش كراوە بەسەر فەرمانبەراندا‬ ‫و لەئێس���تادا ‪225‬پارچ���ەزەوی ك���راوە بەخان���وو‪،‬‬ ‫دانیش���توانی ئ���ەم ناوچەی���ە بەدەس���ت نەبوون���ی‬ ‫خزمەتگوزاریەكان���ی (ئ���او‪ ،‬ئ���اوەڕۆ‪ ،‬ش���ەقام‪،‬‬ ‫مەڵبەن���دی تەندروس���تی‪ ،‬قوتابخان���ە‪ ،‬باخچ���ەی‬ ‫ساوایان‪ ،‬باخچەی گشتی‪ ،‬كەمی كارەبا)وە بێزاری‬ ‫دەردەب���ڕن و داواكارن ك���ە الیەن���ی پەیوەندی���دار‬ ‫ئاوڕێكی���ان لێبدات���ەوە‪ ،‬چونك���ە ئ���ەم خێزانان���ە لە‬ ‫ژیانێك���ی خراپ���دا دەژی���ن‪ ،‬بەتایبەت ل���ەم وەرزی‬ ‫گەرمایەدا‪.‬‬

‫ئا‪ :‬نەبەز محەمەد شكور‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫بە تەنكەر ئاومان بۆ دێنن‬

‫لەدەس���تپێكدا ئەزوەر عەل���ی رایگەیاند»چەندین جار س���ەردانی‬ ‫الیەن���ە پەیوەندیدارەكانم���ان كردووە‪ ،‬من لەگ���ەڵ ژمارەیەك لە‬ ‫هاواڵتی ئەم ناوچەیە چووینەتە بەڕێوبەرایەتی ش���ارەوانیەكان‬ ‫ب���ەاڵم ل���ە راس���تیدا هیچیان ب���ۆ نەكردووین‪ ،‬ئەمس���اڵ لەس���ەر‬ ‫بووج���ەی وشكەس���اڵی ئاویان بۆ دابی���ن كردووین كە بەتەنكەر‬ ‫ئاوم���ان بۆ دێنن‪ ،‬بەاڵم ئایە ئەمە ئەبێت تاس���ەر هەر بە تەنكەر‬ ‫ئاو دابین بكرێت‪ ،‬بۆیە داواكارم كە پرۆژەكان بگاتە دانیشتوانی‬ ‫ئەوگەرەك���ە‪ ،‬چونكە ماف���ی خۆمانە پ���رۆژەی خزمەتگوزاریمان‬ ‫هەبێت «‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫هیچ خزمەتگوزاریەك نەكراوە بۆ‬ ‫گەڕەكەكەمان‬

‫س���ەركەوت رەس���وڵی تەمەن ‪25‬ساڵ كە پیش���ەی كرێكاری یە‬ ‫لەبارەی ئاوەوە گوتی «‬ ‫م���اوەی ‪ 5‬س���اڵ دەبێت لەم گەرەك���ە نوێیەدا نیش���تەجێین‪ ،‬هیچ‬ ‫خزمەتگوزاری���ەك نەك���راوە ب���ۆ گەرەكەكەمان ه���ەر لەپرۆژەی‬ ‫ئ���او ئ���اوەڕۆو ش���ەقام و مەڵبەن���دی تەندروس���تی و پ���رۆژە‬ ‫خزمەتگوزاریەكان���ی دیك���ەش‪ ،‬چەندی���ن جار س���ەردانی الیەنی‬ ‫پەوەندیدارم���ان ك���ردووە بەمەبەس���تی گەیاندنی س���كااڵكانمان‪،‬‬ ‫بەاڵم تائێس���تا هیچ ش���تێكمان بۆنەكراوە‪ ،‬بەڵێنیان پێداین الیەنی‬ ‫پەیوەندی���دار ك���ە كێش���ەو داواكاریەكانمان بۆ چارەس���ەربكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم تائێس���تا هیچمان بۆ نەكراوە‪ ،‬تا ئێس���تا تۆڕی ئاو بۆ ئەم‬ ‫مااڵنە نەهاتووە كە ماوەی ‪ 5‬س���اڵ دەبێت خەڵكی لەم گوزەرانە‬ ‫خراپەدا دەژی‪ ،‬راس���تە ب���ە تەنكەر ئاومان ب���ۆ دێنن بەاڵم بە ‪2‬‬ ‫هەفتە جارێك ئاوەكەمان بۆ دێنن‪ ،‬ئەمە كەی بەش���ی ئەم خەڵكە‬ ‫دەكات بە ‪ 2‬هەفتە جارێك ئاویان بۆ بێت‪ ،‬بەناچاری دەبێت بچین‬ ‫خۆم���ان بەتەنكەر ئ���او بكڕین لەبازاڕ بە نرخێك���ی گران چونكە‬ ‫ئێس���تا خاوەنی تەنكەرە ئەهلیەكان ئەزانن گەرەكیكی زۆر هەیە‬ ‫و تازە دروس���ت كراوە و تۆری ئاویان بۆ نەچووە و بەناچاری‬ ‫ئەبێ���ت ئاوی ب���ازاڕ بكرن‪ ،‬بەنرخێك���ی گران دەیفرۆش���نەوە بە‬ ‫ئێمە س���ەرەڕای دوودڵی خەڵكەكەش لەپاكی ئەو ئاوەی لەبازاڕ‬

‫دەیكرین‪ .‬من داواكارم كە الیەنە پەیوەندیدارەكان هەرچی زووە‬ ‫ئاوڕێك لەم خەڵكە هەژار و فەرمانبەرە بدەنەوە‪ ،‬چونكە بێگومان‬ ‫ژیانمان زۆر نارەحەت دەبێت لەهاویندا بەم گوزەرانەی ئێس���تا‬ ‫ئەیبەینە سەر‪.‬‬ ‫ڕەنگە ئاوەڕۆی ماڵەكان تێكەڵ بە بیری ئاوی خواردنەوەكان بن‬ ‫شەوبۆ رەسوڵی تەمەن ‪ 40‬ساڵ ئافرەتێكی ئەو ناوچەیە بوو كە‬ ‫پیشەی مامۆستابوو لەبارەی ئاوەڕۆوە وتی «‬ ‫لێ���رە هیچ پرۆژەیەك���ی خزمەتگوزاری ب���ەدی ناكەیت كە بڵێیت‬ ‫ئ���ەو پ���رۆژە خزمەتگوزاریەم���ان بۆك���راوە‪ ،‬ئاوەڕۆم���ان نیی���ە‬ ‫ب���ە ناچ���اری بیری زێرابم���ان لێ���داوە لەبەردەم���ی ماڵەكانماندا‪،‬‬ ‫هەرماڵ���ەو بۆخۆی بیرێك���ی زێرابی هەیە كە ئەبێ���ت ماوە ماوە‬ ‫پاك بكرێتەوە‪ ،‬من دراوس���ێیەكم ویس���تی بیری زێ���راب لێبدات‬ ‫لەب���ەردەم ماڵەك���ەی خۆیدا بەناچاری پێموت ك���ە ئەو بیرەكەی‬ ‫لێن���ەدات بابێ���ت بۆڕی ئاوەڕۆكەیان بخاتە س���ەر ئەو بیرەی كە‬ ‫ئێم���ە هەڵمانكەندووە لەب���ەردەم ماڵەكانمان���دا‪ ،‬لەبەر ئەوەی من‬ ‫بیری ئاو خواردنەوەكەمان لەبەر دەم ئەو ش���وێنەبوو كەئەوان‬ ‫ئەیان ویس���ت بیری زێرابەكەیان لێب���دەن ئەوكاتە ئاوەڕۆكەیان‬ ‫تێكەڵ���ی بیری ئاو خواردنەوەكەمان دەبوو‪ ،‬وە هەرچەندە رەنگە‬ ‫ئاوەڕۆی ماڵەكان تێكەڵ بە بیری ئاو خواردنەوەكان بن چونكە‬ ‫ه���ەردوو بیرەك���ە هەم بیری ئاوە كە و ه���ەم بیری زێرابەكە بە‬ ‫تەنیش���ت یەكەوەن چۆن تێكەڵ بەیەكت���ەر نابن‪ ،‬من داواكارم لە‬ ‫الیەنە پەیوەندی���دارەكان كە پ���رۆژەی خزمەتگوزاریەكانمان بۆ‬ ‫بگەیەنن بۆئەم گەرەكە «‪.‬‬

‫نەخۆشخانەمان بۆ نەكراوە‬

‫ژالی���ا عومەر كچە قوتابی كەتەمەنی ‪ 20‬س���اڵ بوو لەو گەرەكە‬ ‫لەبارەی قوتابخانە و پرۆژە خزمەتگوزاریەكانی دیكەوە وتی‪:‬‬ ‫ب���ەدەر لەنەبوون���ی خزمەتگوزاری���ەكان‪ ،‬م���ن لەس���ەر نەبوونی‬ ‫قوتابخانەو هەندێك پرۆژەی دیكە قسەدەكەم‪ ،‬رۆژانە ژمارەیەكی‬ ‫زۆر لە قوتابیان لەم ناوچەیەدا هەر لە قوتابی س���ەرەتاییەوە تا‬ ‫ناوەن���دی و ئامادەی���ی و زانك���ۆ و پەیمانگاكانی���ش ئەبێت بچنە‬ ‫دەرەوەی ئ���ەم ناوچەیە‪ ،‬وەك ناوەن���دی و ئامادەییەكان ئەبێت‬ ‫بچینە ناوشار‪ ،‬بەمەش رۆژانە چەندین كێشە و گیرو گرفت دێتە‬ ‫رێگەم���ان بەتایبەت بۆ ئێمە ك���ە ئافرەتین‪ ،‬وە لەبارەی باخچەی‬ ‫س���اوایانیش ئەوە ئەویش���مان نیە مندااڵنی ئەم گەرەكە بێبەشن‬ ‫لە باخچەی س���اوایان یاخود ئەبێت رۆژان���ە ببرێنە باخچەكانی‬ ‫ناوش���اری س���لێمانی‪ .‬وە لەبارەی باخی گش���تی یەوە ئێمە هەتا‬ ‫ئێستا باخێكی بچووكمان نیە لەم ناوچەیەدا كە تاوێك بۆ ئارامی‬ ‫بچین���ە ناو ئەو باخچەی���ەوە یان رۆژانە چەن���د كاتژمێرێكی تیا‬ ‫ببەینە س���ەر لەو باخچەیەدا‪ ،‬كە ئەمەش هەقی خۆمانە كە لەناو‬ ‫ش���اردا لەزۆربەی گەرەكەكاندا چەندین باخچەی گش���تی هەیە‪،‬‬ ‫داواكارم كە پرۆژە خزمەتگوزاریەكان بگاتە ئەم گەرەكەی ئێمە‬ ‫چونكە مافی سەرەتایی خۆمانە كە بۆمان ئەنجام بدرێت «‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫مندااڵنی ئەم گەرەكە بێبەشن لە باخچەی‬ ‫ساوایان‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫هێمن ئەحمەدی تەمەن ‪ 30‬ساڵی پیشەی دوكانداربوو لەبارەی‬ ‫شەقام و مەڵبەندی تەندروستی و كارەبا وە وتی»‬ ‫سەرەڕای نەبوونی خزمەتگوزاریەكان لەم گەرەكە تازەیەدا كە‬ ‫ژمارەیەكی زۆر ماڵ دەبین لێرە نیش���تەجێین‪ ،‬من قس���ە لەسەر‬ ‫شەقام و مەڵبەندی تەندروستی دەكەم‪ ،‬لەشەقامی سەرەكی‪ ،‬بۆ‬ ‫ئێ���رە نزیكەی ‪ 15‬بۆ ‪ 20‬خول���ەك دەبێت ئەبێت بەپێ بەناو ئەو‬ ‫قوڕو چڵپاوە دا لەزس���تاندا بڕۆین و لەهاوینیش���دا ئەبێت بەناو‬ ‫ئ���ەو خۆڵ و تەپ و تۆزەدا گوزەربكەی���ن‪ ،‬چونكە ئەم كۆاڵنانە‬ ‫كە ئێس���تا ماڵی تێدایە زەوییەك���ەی واهەڵكەوتووە كە زەویەكی‬

‫كش���توكاڵی بێ���ت لەب���ەر ئەوە هەمیش���ە ق���ورو چڵپ���اوی هەیە‬ ‫لەزس���تاندا وە لەهاوینیش���دا خۆڵ و تەپوت���ۆزی هەیە‪ ،‬لەبارەی‬ ‫نەخۆشخانەش���ەوە ئێمە نەخۆش���خانەمان بۆنەكراوە تائێس���تا‪،‬‬ ‫ئەبێت بۆ نەخۆشخانە بچین بۆ ناوشار كە زۆر دوورە لێرەوە‪،‬‬ ‫ئەمە سەرەڕای ئەوەی چەندین جار تووشی گیروگرفت بووین‪،‬‬ ‫لەبەر نەبوونی نەخۆش���خانە كەچەندین جار حاڵەتی نەخۆش���ی‬ ‫ك���ت و پ���ر ب���ووە زۆر بەهی�ل�اك چووین���ە ت���ا گەیاندوومانەتە‬ ‫نەخۆش���خانە‪ ،‬وە لەبارەی كارەباوە تائێستا بەس ستونەكانمان‬ ‫ب���ۆ دانراوە و كێبڵەكەش���ی بۆ داندراوە‪ ،‬بەاڵم تائێس���تا ئەوە ‪4‬‬ ‫مانگ���ە ئەو پرۆژەیە كۆتایی هاتووە و تائێس���تا وزەی كارەبای‬ ‫پێدا نەڕۆشتووە و خەڵكی لە چاوەڕوانی كارەبادا هەر وەستاون‬

‫بەهۆی نەبوونی س���ایلۆیەكی شیاوەوە لە پارێزگای‬ ‫سلێمانیدا‪ ،‬بووەتە هۆی دروستبوونی گیروگرفت بۆ‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی سایلۆ و هاواڵتیان و‪ ،‬جوتیارانیش‬ ‫نیگەران���ی دەردەب���رن ل���ە بەرامب���ەر نەبوون���ی ئەو‬ ‫س���ایلۆیە و زوو رای���ی نەكردن���ی كارەكانی���ان‪،‬‬ ‫س���ەرەڕای ئەوەی ئەمس���اڵیش پارێزگای سلێمانی‬ ‫بێ س���ایلۆ ماوەتەوە وە ك س���ااڵنی ڕابردوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ت���ا ئێس���تا بەڕێوەبەرایەت���ی وەرگرتن���ی دانەوێڵەی‬ ‫س���لێمانی زیاتر ل���ە ‪ 65‬هەزار ت���ۆن دانەوێڵەیان لە‬ ‫جوتی���اران وەرگرت���ووە و تائێس���تاش هەڵمەت���ی‬ ‫وەرگرتن���ی دانەوێڵە لە جوتی���اران بەردەوامە‪ ،‬ئەمە‬ ‫لە كاتێكیش دایە كە سەرجەم ئەو دانەوێاڵنە لەسەر‬ ‫شەقام داندراون‪.‬‬

‫‪-‬نەبەز محەمەد شكور‬

‫مانەوەیەكی زۆر‬

‫لە دەس���تپێكدا مام رەحیم ئەحمەدی تەمەن ‪ 65‬ساڵ كە جوتیار‬ ‫بوو گوتی‪:‬‬ ‫م���ن م���اوەی ‪ 20‬ش���ەو دەبێت ل���ەم س���ایلۆیەدام بە مەبەس���تی‬ ‫وەرگرتن���ی دانەوێڵەك���ەم لەالی���ەن بەڕێوەبەرایەت���ی وەرگرتنی‬ ‫دانەوێڵ���ەی س���لێمانییەوە‪ ،‬پاش���ان ئەمە س���ەرەڕای ئ���ەوەی لە‬ ‫چاوەڕوانی���ش دای���ن‪ ،‬ئەبێت بۆ ه���ەر ش���ەوێكی مانەوەمان لەو‬ ‫ناوچەی���ەدا ب���ری ‪ 50‬ه���ەزار دین���ار بدەی���ن لە ب���ری كرێی ئەو‬ ‫ئۆتۆمبێل���ەی ك���ە بارەكەی بۆ هێناوین‪ ،‬ئەمە س���ەرەڕای ئەوەی‬ ‫ك���ە تائێس���تا س���ەدان ئۆتۆمبێڵ لە بەردەم س���ایلۆی س���لێمانیدا‬ ‫ماونەت���ەوە بۆ ئەوەی بارە دانەوێڵەكانی���ان لێوەربگیرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نۆرەیان نەهاتووە‪.‬‬

‫نەبوونی بەرنامەیەكی باش‬

‫بارام رەسوڵ جوتیارێكی دیكەیەو گوتی‪:‬‬ ‫بەبڕوای من نەبوونی بەرنامەیەكی باش بۆ رایی كردنی جوتیاران‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪30‬‬

‫و وەرگرتنی بەرو بوومەكانیان بووەتە هۆی دروستبوونی ئەو‬ ‫تەنگەژەی���ە ك���ە زیاتر لە ‪ 1000‬ئۆتۆمبێڵ���ی بارهەڵگر لە بەردەم‬ ‫س���ایلۆدا وەس���تاون لە پێناو وەرگرتنی دانەوێڵەكانیان لە الیەن‬ ‫س���ایلۆی س���لێمانییەوە‪ ،‬هەروەه���ا بووەتە هۆی دروس���تبوونی‬ ‫جەنجاڵی لە سەر شەقامەكە‪ ،‬چونكە بوونی وەستانی ئەو ژمارە‬ ‫زۆرەی ئۆتۆمبێڵی بارهەڵگر لە دەرەوەی س���ایلۆ لە توانای ئەو‬ ‫ش���ەقامەدا نییە و گەراجێكی وەهاش نییە ك���ە توانای مانەوەی‬ ‫ئەو ئۆتۆمبێاڵنەی هەبێت لە دەرەوەی س���ایلۆكەدا‪ ،‬ئەم گرفتەی‬ ‫ئەمس���اڵ تەنه���ا یەكەم جار نییە تووش���مان دەبێ���ت بەڵكو ئەمە‬ ‫هەموو س���اڵێك ئەم حاڵەتە دووبارە دەبێتەوە بەهۆی نەبوونی‬ ‫س���ایلۆیەكی گونجاو ل���ە پارێزگاكەدا كە توش���ی گرفت دەبن و‬ ‫بە زەحمەت دانەوێڵەكانیان س���اغ دەكەنەوە‪ ،‬بۆیە پێویس���تە لەم‬ ‫پارێزگای���ەدا ك���ە ژمارەیەك���ی زۆر جوتی���ار هەیە‪ ،‬س���ایلۆیەكی‬ ‫گونجاو هەبێت بۆ وەرگرتنی دانەوێڵەی جوتیاران‪:‬‬

‫نیگەرانی جوتیاران لە بەرامبەر دابەزینی نرخی‬

‫جوتیارێ���ك‪ :‬لە چەند س���اڵی ڕابردوودا تاكە گرفتی س���ەرەكی‬ ‫ئێمە وش���كە س���اڵی بوو لە كوردس���تاندا‪ ،‬بەاڵم ئەمساڵ دوای‬ ‫وەرزێكی پڕ لە باران گرفتەكانمان لە مانەوەی بەرهەمەكانمان‬ ‫دەبینینەوە‬ ‫بەڕێوەبەری س���ایلۆی س���لێمانی ‪ :‬تاكە گرفتی ئێمە لە ئێستادا‬ ‫نەبوونی س���ایلۆیە لە ش���ارەكەدا‪ ،‬كە بووەتە هۆی دروستبوونی‬ ‫گیروگرفت بۆمان‬ ‫دانەوێڵە‬

‫ڕۆژانە ‪ 100‬بۆ ‪ 150‬ئۆتۆمبێڵ داخڵ دەكەین و‬ ‫ئەمەش زیاد لە پێویست و هەوڵی تەواومان داوە‬

‫تا ئێستا زیاتر لە ‪ 70‬هەزار تەن دانەوێڵە‬ ‫وەرگیراوە‬

‫بەڕێوەبەری س���ایلۆی سلێمانی ئاماژەی بەوە كرد لە بەرواری‬ ‫‪ 2010/5/29‬وە و ب���ە بڕیاری وەزارەت���ی بازرگانی حكوومەتی‬ ‫عێراقی فیدراڵ دەست كراوە بە وەرگرتنی دانەوێڵە لە جوتیاران‬ ‫و ل���ەو كات���ەوە ت���ا ئێس���تا زیات���ر لە ‪ 70‬ه���ەزار ت���ۆن دانەوێڵە‬ ‫وەرگیراوەو وەرگرتنی دانەوێڵەش لەس���ەر ‪ 2‬جۆر پۆلێن كراوە‬ ‫ك���ە گەنم���ی پلە یەك بە بری ‪ 650‬هەزار دین���ار وەردەگیرێت و‬ ‫گەنمی پلە دووش بەبری ‪ 550‬هەزار دینار وەردەگیرێت‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫لەالی خۆش���یەوە خالید حەمید مەحمود بەڕێوەبەری س���ایلۆی‬ ‫س���لێمانی لەبارەی كێشەكانیانەوە گوتی‪ :‬لە ئێستادا ئێمە ڕۆژانە‬ ‫‪ 100‬ب���ۆ ‪ 150‬ئۆتۆمبێ���ڵ داخ���ڵ دەكەی���ن و ئەم���ەش زی���اد ل���ە‬ ‫پێویس���ت و هەوڵی تەواومان داوە ب���ە كەمترین ماوە زۆرترین‬ ‫ئۆتۆمبێڵ���ی بارهەڵگ���ر بێنیەنە ناوەوە‪ ،‬بەاڵم ب���ە هۆی نەبوونی‬ ‫س���ایلۆوە بارێك���ی دەغ���ڵ و دان بە ‪ 15‬خولەك بەت���اڵ دەكەین‬ ‫كە لە كاتێكدا س���ایلۆ هەبێت بە ماوەیەكی كەمتر كارەكە باشتر‬ ‫بەڕێوەدەچێت‪ ،‬لە ئێستادا تاكە گرفتی ئێمە ئەوەیە كە سایلۆمان‬ ‫نییە و ئەو دانەوێڵەی���ەی كە لە جوتیاران وەریدەگرین ناچارین‬ ‫ل���ە س���ەر زەوی كۆنكرێتی ی���ان قیر ڕووی بكەی���ن‪ ،‬كە ئەمەش‬ ‫زیان���ی زۆری دەبێ���ت بۆ گەنمەكە و هاوكات كاتێكی زۆریش���ی‬ ‫دەوێت‪ .‬بۆیە دروس���تكردنی سایلۆیەكی گونجاو لە سلێمانی بە‬ ‫پێویست دەزانم‪ ،‬تاكو وەك سەرجەم پارێزگاكانی دیكە سلێمانی‬ ‫ببێتە خاوەنی س���ایلۆ‪ .‬راستە لە ئێس���تادا بە هەوڵی دڵسۆزانەی‬ ‫حكومەت���ی كوردس���تان و الیەنی پەیوەندی���دار دوو لقی دیكەی‬ ‫بنك���ەی وەرگرتنی دانەوێڵە لە رانیە و ك���ەالر كراوەتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە هۆی نەبوونی س���ایلۆش لەو جێگانە ئەوەش گرفتی دروست‬ ‫كردووە و كارەكان باش رایی ناكرێن «‪:‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫ئیسماعیل حەمە خورشید كە جوتیارێك بوو گوتی‪:‬‬ ‫لەگ���ەڵ ئەوەی ئەو گرفتانەش���مان هەیە ب���ەاڵم گرفتی دابەزینی‬ ‫نرخی وەرگرتنی دانەوێڵە گرفتێكی دیكەیە بۆ جوتیاران چونكە‪،‬‬ ‫لەمساڵدا گەنمی پلە یەك بە بری ‪ 650‬هەزار دینار وەردەگیرێت‬ ‫و گەنم���ی پلە دووش بەب���ری ‪ 550‬هەزار دین���ار وەردەگیرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم پارساڵ بۆ هەر تەنێك گەنمی پلە یەك بە بری ‪ 850‬هەزار‬ ‫دینار وەردەگیراو بۆ گەنمی پلە دووش بەبری ‪ 750‬هەزار دینار‬ ‫و پلە س���ێش كە ناس���رابوو بە عەلەف بە ‪ 400‬هەزار و جۆش‬ ‫ب���ە ‪ 725‬هەزار دین���ار لە جوتیاران وەردەگی���را‪ ،‬ئەم دابەزینەی‬ ‫ئەمساڵ بووەتە هۆی درستبوونی نیگەرانی لەناو جوتیاراندا «‬ ‫ئیسماعیل ئاماژەی بەوەش كرد‪»:‬لە چەند ساڵی ڕابردوودا تاكە‬ ‫گرفتی س���ەرەكی ئێمە وشكە س���اڵی بوو لە كوردستاندا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمس���اڵ دوای وەرزێكی پڕ لە ب���اران گرفتەكانمان لە مانەوەی‬ ‫بەرهەمەكانمان دەبینینەوە «‬

‫لەگەڵ كۆتایی هاتنی وەرزی خوێندندا‪،‬‬ ‫خۆشەویستەكانی زانكۆ چاو پڕ له‌گریانن‬ ‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪32‬‬

‫ ‬ ‫نەبەز محەمەد‬ ‫م���اوەی مانگێك دەبێت خ���ۆم ئامادە كردووە بۆ ئەو رۆژەی كە‬ ‫دەبێت بۆ دوایین جار زانكۆو كەپڵەكەشم جێبهێڵم‪ ،‬ئەمە سەرەتای‬ ‫وتەكانی گۆران نوری قوتابی زانكۆی سلێمانی بوو كە باسی لە‬ ‫ت���ەواو بوونی زانكۆ كرد‪ ،‬گۆران پێی وایە كە ئەو رۆژی دەبێت‬ ‫ماڵئاوایی لە زانكۆ و هاورێ و دۆستەكان و لە سەرووشیانەوە‬ ‫خۆشەویس���تەكەی ب���كات بە كارەس���ات ناوزەن���دی دەكات ئەو‬ ‫پێ���ی وتین بە ب���ڕوای من ئەمە كارەس���اتە‪ ،‬بتوانی بەرگەی ئەو‬ ‫هەموو یادگاریە جوانانەی ‪ 4‬س���اڵی راب���ردوو لەگەڵ هاوڕێكان‬ ‫و مامۆس���تاو زانك���ۆ دا هەت بووبێت و پاش���ان بۆ دوایین جار‬ ‫بەجێی���ان بێڵی « بەبروای گ���ۆران‪ ،‬كاتێك كە ماڵئاوایی دەكەیت‬ ‫ل���ەو هەموو ش���تە جوانانەی باس���ی كرد ئیتر قوتاب���ی ناتوانێت‬ ‫وەك ج���اران بیانبینێت���ەوە‪ ،‬چونك���ە هەریەكە خەڵكی ش���وێن و‬ ‫شارو شارۆچكەو ناوچەیەكە‪ ،‬وە لە قۆناغێكی ژیانیانەوە دەچنە‬ ‫قۆناغێكی دیكە‪ ،‬من وەك خۆم لە ئێستاوە شینی ئەو رۆژەمە كە‬ ‫خۆشەویس���تەكەم بە جێدەهێڵم و خۆشەویستەكەش���م وەك من‬ ‫وایە و گریاویشم بۆ ئەو رۆژە»‪.‬‬ ‫سۆز رەحیم قوتابیەكی دیكەی زانكۆی سلێمانییە‪ ،‬وتی «‬ ‫لە راس���تی دا جێهێشتنی هەمووشتێك وكەسێك ناخۆشە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ب���ەالی منەوە لەوە ناخۆش���تر نیە كە یار ب���ە جێبێڵی‪ ،‬من چوار‬ ‫س���اڵە خۆشەویستی كوڕێكم‪ ،‬باشترین شوێن بۆ بینیی یەكتری‬ ‫و گۆرین���ەوەی بیرو راكانمان زانكۆ ب���وو‪ ،‬بەاڵم لەمەو دوا ئەو‬ ‫دەرفەتەم���ان نامێنێت‪ ،‬چونكە جاران بە بۆن���ەی زانكۆوە یەكتر‬ ‫ماندەبینی ئەی لەمەو دوا‪ ،‬س���ۆز كە لەگەڵ وتنی ئەو رستەیەدا‬ ‫ك���ە (لەم���ەو دوا لەك���وێ یەكتر ببینی���ن) چاوەكان���ی پڕبوون لە‬ ‫فرمێس���ك و وت���ی «خۆت دەزانی كۆمەڵ���گای ئێمە ئەو دەرفەتە‬ ‫ن���ادەن بە دوو خۆشەویس���ت لە ش���وێنێك بە ئارامی دابنیش���ن‬ ‫و گفتوگ���ۆ بك���ەن‪ ،‬یەكس���ەر تۆمەت دەخەنە پاڵی���ان و بە خراپ‬ ‫ناویان دەبەن» ئەگەرنا زانكۆ خۆی لە خۆیدا ش���وێنی زانس���ت‬ ‫و زانیاری���ە‪ ،‬نەك خۆشەویس���تی‪ ،‬بەاڵم كۆمەڵ���گا وای كردووە‬ ‫خۆشەویس���تەكان بچ���ە ش���وێنە داخ���راو و نەگونجاوەكان���ەوە‬ ‫«ئەو قوتابیە هیواش���ی خواس���ت كە حكومەت شوێنێكی تایبەت‬ ‫دی���اری بكات ب���ۆ ((جێژوان)) بەاڵم ئەو ش���وێنە ببێتە ش���وێنی‬ ‫خۆشەویس���تی نەك كۆمەڵێ شتی ناشرین وەك ئەوەی رۆژانە‬ ‫دەیبینین و دەیبیستین»‪.‬‬ ‫سامان رەحمان یەكێكی دیكە بوو لە قوتابیانی زانكۆی سلێمانی‬

‫وتی «‬ ‫لەگ���ەڵ ئ���ەوەی زۆر خۆش���حاڵم ك���ە توانی���م خوێندنەك���ەم‬ ‫بەس���ەركەوتوویی ت���ەواو بك���ەم‪ ،‬ب���ەاڵم زۆر نیگەران���م لەوەی‬ ‫ئ���ەو هەم���وو یادیگاریە جوان���ە جێدەهێڵم كە ئیتر بۆ هەمیش���ە‬ ‫ناگەڕێن���ەوە و ئەوانی���ش دەچنە ن���او یادیاریەكان���ی ژ یانمەوە‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەوەی توانیم ‪ 4‬ساڵ لەگەڵ هاوڕێ و مامۆستاو سوچ بە‬

‫كوڕێ���ك‪ :‬من وەك خۆم لە ئێس���تاوە ش���ینی ئەو‬ ‫رۆژەم���ە ك���ە خۆشەویس���تەكەم ب���ە جێدەهێڵم و‬ ‫خۆشەویستەكەش���م وەك من وایە و گریاویشم بۆ‬ ‫ئەو رۆژە‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫بۆیە ئەمڕۆ بۆ ئەو خۆشەویس���تییە یەك الیەنە دەگری و دەڵێت‬ ‫«نەمتوانی لەماوەی ‪2‬س���اڵدا دڵی رازی بكەم «‪ .‬پەیامنێر زۆری‬ ‫ه���ەوڵ دا لەگەڵ ئەو كچە قوتابیە بدوێ بەاڵم ئامادە نەبوو هیچ‬ ‫بدركێنێ���ت تەنها ئەوەندە نەبێت وتی ئەوەی هاوڕێكەم وتی هەر‬ ‫ئەوەی���ە من نەمتوانی دڵی ئەو كوڕەی خۆشمدەویس���ت بۆخۆم‬ ‫ببەم «‪.‬‬ ‫رۆش���نا كەمال پێی وایە من هی���چ كات لەگەڵ ئەوەدانیم‪ ،‬دوایین‬ ‫س���اڵ لە زانكۆدا دەیبینین كە كەپڵ���ەكان خۆیان بێتاقەت دەكەن‪،‬‬ ‫بەتایب���ەت ل���ە كۆتای���ی س���اڵدا‪ ،‬كە رۆژانە فرمێس���ك ب���ە چاوی‬ ‫كۆمەڵێ���ك قوتاب���ی ه���ەردوو رەگ���ەزەوە دەبینی���ن ب���ە تایب���ەت‬ ‫رەگ���ەزی مێ ك���ە ه���ەر ئەوەنیە ش���ین نەكەن‪ ،‬م���ن وەك خۆم‬ ‫خۆشەویستیش���م هەیەو ئەو كارەش���ی بۆناكەم‪ ،‬وە خۆشیش���م‬ ‫دەوێت‪ ،‬بەاڵم قەت لەگەڵ ئەوەدانیم كە ئەو كارەبكرێت‪ ،‬راس���تە‬ ‫م���ن بۆ لەمەودوا ناتوانم بە وش���ێوەیەی ك���ە رۆژانە لە زانكۆدا‬ ‫لەگەڵ خۆشەویستەكەم دادەنیشتم‪ ،‬بۆ لەمەودوا ناتوانم دانیشم‬ ‫و یاخ���ود بیبینم‪ ،‬بەاڵم ق���ەت ئەو كارەش ناكەم ك���ە هاوڕێكانم‬ ‫دەیكەن بۆ دووركەوتنەوەی كەپڵەكانیان»‪..‬‬ ‫ل���ەالی خۆش���یەوە هیوا یاس���ین ی كۆمەڵناس روون���ی كردەوە‬ ‫ك���ە «هۆكاری ئەو دڵتەنگی���ەی كە بەدیدەكرێت ل���ەالی هەندێك‬ ‫یاخ���ود زۆرب���ەی قوتابیانی زانكۆ بەه���ۆی تەواوبوونی زانكۆ و‬ ‫هەم دووركەوتنەوە لە هاوڕێ و خۆشەویستەكانیان بە تایبەتی‬ ‫دیاردەیەكی باڵوەو بەدیدەكرێت‪ ،‬ئێمە گەر بیربكەینەوە ‪ 4‬س���اڵ‬ ‫لە یەك ش���وێن و جێگە هەڵسوكەوت لەگەڵ هاوڕێیەكمان بكەین‬ ‫و پاش���ان لەی���ەك دووربكەوینەوە ئەمە زۆر ناخۆش���ە‪ ،‬پاش���ان‬ ‫ئ���ەوان خۆشەویس���تی یەكیش���ن و بیری���ش لەوەدەكەن���ەوە كە‬ ‫ئیدی ئەو مەجالەی هەبووە لە نێو زانكۆدا دروس���ت نابێتەوە لە‬ ‫دەرەوەەی زانكۆ‪ ،‬ئەمە بە بڕوای من هۆكارییەتی « من ئەشڵێم‬ ‫بەداخ���ەوە ئێس���تا زانكۆ بووەتە بەش���ێك بۆ خۆشەویس���تی كە‬ ‫بەداخەوە زانكۆ شوێنی زانست و زانیار ییە نەك دروستكردنی‬ ‫پەیوەن���دی خۆشەویس���تی «ئ���ەو كۆمەڵناس���ە ئام���ۆژگاری‬ ‫خۆشەویس���تەكانیش دەكات و دەڵێت «پێویستە هەموو كەسێك‬ ‫بزانێت هەموو سەرەتایەك كۆتایشی هەیە‪ ،‬خۆ ناكرێت ئیدی تۆ‬ ‫هەر لە نێو زانكۆ دا بمێنیتەوە‪ ،‬راس���تە ئەو دوو خۆشەویستە ‪4‬‬ ‫س���اڵ یادگارییان هەبووە پێكەوە‪ ،‬بەاڵم ئێس���تا لە پرێكدا لە یەك‬ ‫دادەبڕێ���ن كە رەنگ���ە هەریەكەیان خەڵكی ش���ارو ناوچەیەك بن‬ ‫كەمێك گرانە‪ ،‬بەاڵم گەر كەمێك ئارام بن باش���ترە‪ ،‬وە هۆكاری‬ ‫دیكەش هەیە ئێس���تا بۆ بینینی یەكدی و مۆبایل ئێستا كۆمەڵێك‬ ‫كار ئاسانی كردووە‪ ،‬وە ئەوەش ئەڵێم باشترین هۆكار بۆ بینین‬ ‫و بەیەگەیشتنتان تەنها پرۆسەی هاوسەرگیری یە ك بكرێت بۆ‬ ‫ئەوەی ئەو دوو خۆشەویس���تە لە سایەی خێزانێكی بەختەوەردا‬ ‫ژیان بە سەر بەرن و درێژە بە خۆشەویستیەكەیان بدەن»‪..‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫سو ی زانكۆكە بكەمە یادگاری‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا قوڵپی گریان لە‬ ‫چاوانمایە بۆ دووركەوتنەوەم لە ئازیزترین كەسم كە ئیتر وەك‬ ‫جاران نایبینمەو هەموو بەیانیەك لە دەرگای زانكۆ لە پێشوازیا‬ ‫ناوەستم و چوارەوانی هاتنی ناكەم‪ ،‬سامان وتیشی «هەر وەك‬ ‫چ���ۆن دەبین���ی من زۆر غەمب���ارم بۆ خۆشەویس���تەكەم ئەویش‬ ‫بەهەمان ش���ێوە وای���ە و ئەمە لە الی هەموو خۆشەویس���تەكان‬ ‫رووی داوە «سامان ئاماژە بەوەش دەكات كە‪ ،‬زیاتر دڵ گرانی‬ ‫ئەوەی���ە كە ناتوانێ���ت وەك خۆشەویس���تەكانی دیكە هیچ نەبێت‬ ‫ج���ار جارەش ل���ە دەرەوەی زانك���ۆ خۆشەویس���تەكانیان ببینن‪،‬‬ ‫چونكە ماڵی س���امان لە دەرەوەی ش���ارە «سامان ئەوەشی وت‬ ‫«بۆی���ە ه���ەوڵ دەدەم بە زووتری���ن كات بچم���ە داوای و تا لەم‬ ‫فیراق���ی تەنهاییە رزگارم بێت و بە خۆشەویس���تەكەم بگەم و ‪4‬‬ ‫ساڵ خۆشەویستی بكەمە خەرمان و بە هێنانی ((زەواج))كۆتایی‬ ‫پێبێنم»‪.‬‬ ‫ئ���ەو رۆژەی ك���ە پەیامنێر لە نێ���و زانكۆی س���لێمانی دا دەگەڕا‬ ‫بە ش���وێن ئەو خۆشەویس���تانەی كە چاویان پرب���ووە لەگریان‪،‬‬ ‫‪ 3‬قوتاب���ی بین���ی بە دیار قوتابیەك���ەوە دانیش���توون و دڵنەوایی‬ ‫دەدەنەوەو ئەویش هەوڵی دا هەرچۆنێك بێت لە نهێنی ئەو گریانە‬ ‫تێبگات «شەوبۆ كە یەكێك بوو لەو كۆمەڵەیەو هەرچۆنێبێت هاتە‬ ‫ئاخاوتن و وتی»زانكۆ هەمووش���تە كانی جوانە هەر لە پیاسەو‬ ‫هۆڵی خوێندن و تەنانەت خۆشەویستی یە كەشی زۆر جوان و‬ ‫پربەهایە‪ ،‬شەو بۆ نهێنی گریانی ئەو هاوڕێی یە ئاشكرادەكات و‬ ‫دەلێت‪ ،‬ئەم هاوڕێیەمان ‪2‬س���اڵی سەرەتای زانكۆی كوڕێكی هاو‬ ‫كۆلێژەك���ەی خۆش دەویس���ت بەاڵم دواتر لەی���ەك جیابوونەوە‪،‬‬ ‫پاش���ان ئ���ەم هاوڕێیەمان كوڕێك���ی دیكەی خۆش دەویس���ت و‬ ‫‪2‬س���اڵە بە ش���وێنیەوەیەتی بەاڵم كوڕەكە نەیتوان���ی لەگەڵیابێت‪،‬‬

‫كچێك‪ :‬هیوادارم حكومەت شوێنێكی تایبەت دیاری‬ ‫ب���كات ب���ۆ ((جێژوان))بەاڵم ئەو ش���وێنە ببێتە‬ ‫شوێنی خۆشەویستی‪ ،‬نەك كۆمەڵێ شتی ناشرین‪،‬‬ ‫وەك ئەوەی رۆژانە دەیبینین و دەیبیستین‪.‬‬

‫ئافرەتان چاوەڕوانی بەختەوەری‪،‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫یا گیرفانی پڕی هاوسەرەكانیان دەكەن؟‬ ‫پیرێژنێك‪ :‬مەرجی كچانی ئێستا دەوڵەمەندی و بڕوانامەو جوانی كورەكەیە‪ ،‬نەك بەختەوەری‬ ‫كچێك‪ :‬زۆر جار مرۆڤ لە پێناو پارە‪ ،‬بەختەوەری لەدەستدەدات‬ ‫راپۆرت‪ :‬هێمن ئاری‬

‫‪34‬‬

‫هەبوون���ی پ���ارە ئەگەرچ���ی بۆ ژی���ان پێداویس���تیەكی‬ ‫رۆژانەیە‪ ،‬بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا هیچ مرۆڤێك نەیتوانیوە‬ ‫بەخت���ەوەری و دڵخۆش���ی ب���ە پ���ارە بكڕێ���ت‪ ،‬چونكە‬ ‫هەم���وو مرۆڤێك ژی���رو عاقل دەزانێت ب���ە تەنها پارە‬ ‫نابێتە مایەی هێنانەدی بەختەوەری و خۆشگوزەرانی‪،‬‬ ‫لەپاڵ ئەوەش���دا هەموومان س���وورین لەس���ەر ئەوەی‬ ‫ك���ە زۆر گرفت هەیە بەپارە چارەس���ەری بۆ دەكرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم هەرگی���زاو هەرگیز نابێت بە مایەی بەختەوەری‬ ‫ب���ۆ م���رۆڤ‪ ،‬چونك���ە زۆر خێزانمان دی���وە دەوڵەمەند‬ ‫و خ���اوەن پارەیەك���ی زۆر‪ ،‬ب���ەاڵم س���ەدان كێش���ەو‬ ‫ناخۆش���ی لەنێوانی���ان دا هەب���ووە و زۆر جار بەهۆی‬ ‫پ���ارە و دەوڵەمەندی و لووتبەرزی كێش���ە لە نێوانیان‬ ‫دروس���تبووە‪ ،‬كار گەیش���تۆتە جیابوون���ەوەو تەاڵق و‬ ‫لێكهەڵوەشانەوەی شیرازەی خێزان‪ ،‬كەوابێ لە هەندێ‬ ‫حاڵ���ەت بۆم���ان دەردەخات‪ ،‬پ���ارە ن���ەك بەختەوەری‬ ‫ناهێنێ‪ ،‬بەڵكو هەندێ جار دەبێتە مایەی سەرئێش���ە و‬ ‫لەباربردنی ش���یرازەی خێزان‪ ،‬لەم راپۆرتە دەمانەوێت‬ ‫بزانی���ن ئافرەتان چاوەڕوانی س���ۆزو خۆشەویس���تی‪،‬‬ ‫ئەوین و بەختەوەری و لەیەكتر حاڵیبوون و دڵێكی پڕ‬ ‫لە س���ۆز و ئەوینیان ل���ە پیاوەكانیان گەرەكە‪ ،‬یا پارەو‬ ‫پول و گیرفان پڕی پیاوەكانیان‪.‬‬

‫عەقڵ‪ ،‬پارە‬

‫س���ەبارەت بەم بابەت���ە بۆچوونی چەند ئافرەتێكم���ان وەرگرت‪،‬‬

‫س���ەرەتا نی���گار عەبدولق���ادر گوتی‪ :‬م���ن وەك كچێ���ك هەرگیز‬ ‫ب���اوەڕم ب���ە پارە و ماڵی زۆر نییە‪ ،‬چونكە هیچ كات لەگەڵ ئەوە‬ ‫نی���م س���ەروەت و پارەی زۆر ببێتە مای���ەی بەختەوەری خێزان‪،‬‬ ‫یاخود دوو هاوس���ەر‪ .‬زۆر كەس���م دیوە ل���ە هەبوونی و پارەی‬ ‫زۆر خوا پێداوبوون‪ ،‬بەاڵم وەك پێویس���ت نەیانتوانیوە بەكاری‬ ‫بهێن���ن و بە كامەران���ی بژین‪ .‬جیا لەوەش زۆر جار هەیە مرۆڤ‬ ‫لە كەم بەكارهێنانی عەقڵ و بیركردنەوەی خۆی تووشی الدانی‬ ‫دەكات لە رێگەی راس���ت و دروس���ت و تووش���ی بەدڕەوش���تی‬ ‫دەبێ���ت‪ ،‬ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ لە خۆباییبوون بە پارەی زۆرو‬ ‫لووتب���ەرزی‪ ،‬ك���ە زۆر جار پی���او لەبەر س���ەرقاڵی و پارەو پول‬ ‫تەنانەت منداڵ و خێزانەكەی خۆش���ی لەبی���ردەكات‪ ،‬كە ئەمەش‬ ‫ش���یرازەی خێزانەكە تێكدەدات نەك هێنانی بەختەوەری‪ ،‬كە كار‬ ‫گەیش���تە ئ���ەوە هیچ كات لەن���او خێزانەكەیدا هەس���ت بە ئارامی‬ ‫ناكات‪.‬‬

‫پەشیمانی پاشی چی؟‬

‫دوات���ر ئاش���نا لەتیف بەم ش���ێوەیە بۆمان دوا و گوتی‪ :‬راس���تە‬ ‫مرۆڤ هەبوون بێ خۆشە‪ ،‬بەاڵم بەپێویستییەكی گرینگی نازانم‬ ‫ل���ە ژیان‪ ،‬بە بڕوای من م���رۆڤ ئەوەندەی هەبێ بە بەختەوەری‬ ‫پێ���ی بژی���ت و چێ���ژی ل���ێ وەربگ���رێ‪ ،‬زۆر خۆش���ترە ل���ەوەی‬ ‫بەنائارامی بژیت و بەردەوام بیر لە پارە بكاتەوە‪ .‬ئاشنا گوتیشی‬ ‫رەنگە ئەم بۆچوونەی من پێچەوانەی جۆرێك لە ئافرەتانی دیكە‬ ‫بێ���ت چونك���ە زیاتر ئافرەتان���ی ئێمە بیر ل���ە دەوڵەمەندی و پارە‬ ‫دەكەن���ەوە‪ ،‬ك���ە ئەمە بە هەڵە دەزانم‪ ،‬ك���چ هەبووە لێمەوە نزیك‬ ‫بووە‪ ،‬بەر لە شووكردنی تەنها چاوی بڕیبووە دەوڵەمەندی ئەو‬ ‫كەس���ەی كە شووی پێدەكات و بەختەوەری لە پارەو سامانەوە‬

‫دەبینی‪ ،‬كەچی ئێستا خۆی بەنا بەختەوەرترین ئافرەت دەزانێت؟‬ ‫پەشیمانە لەبیركردەوەی ئەوساكەی‪ ،‬بەاڵم پاش چی؟!‬

‫نازی دەوڵەمەندی‬

‫دواتر ش���نە س���ابیر‪ -‬ك���ە خوێندكارێكی زانكۆ ب���وو‪ ،‬گوتی‪ :‬من‬ ‫س���اڵێكە لەگەڵ هاوپۆلێكی خۆم ژیانی هاوس���ەریمان پێكهێناوە‪،‬‬ ‫ئەوەی گرینگە الی من شێوازی بیركردنەوەو خۆشگوزەرانیمانە‪،‬‬ ‫ئەوەندەشمان هەبێ بژین بەسە‪.‬‬ ‫ش���ارا خەلیل وەك كچێك كە ئەویش قوتابی زانكۆیە دەڵێت‪ :‬من‬ ‫لەماڵەوە هیچ كەموكەموكوڕیەكمان نییە‪ ،‬بەاڵم زۆرجار هەس���ت‬ ‫دەكەم ئاس���وودە نیم لەژیان‪ ،‬وەك زۆرێك ل���ە هاوڕێكانم‪ ،‬هیچ‬ ‫كات ئامادەنی���م ش���وو بە پیاوێ���ك بكەم دەوڵەمەن���د بێ و نازی‬ ‫دەوڵەمەندیم بەسەردا بكات‪ ،‬چونكە ئەگەر دەوڵەمەند بێ‪ ،‬دڵنیام‬ ‫لەوەی خۆی لەسەر من و خانەوادەكەشم بە گەورەتر دەزانێ و‬ ‫قسەی بە س���ەرمەوە دەبێ‪ ،‬بەو هۆیەوە رەنگە ناكۆكی بكەوێتە‬ ‫نێوانم���ان و تووش���ی گرفت ببین‪ ،‬بۆیە من ك���وڕە هەژارێكم پێ‬ ‫باش���ترە بۆ ئەوەی لەگەڵی بە ئاس���ودەیی بژیم و لەگەڵ خۆم و‬ ‫خێزانەكەشم بگونجێ‪.‬‬

‫مەعریفەو پارە‬

‫نان و شەق‬

‫بە پێویستی نازانم‬

‫ش���ەهلە غازی بەم ش���ێوەیە گوت���ی‪ :‬كورد لەمێ���ژە گوتوویەتی‬ ‫پی���او ك���ە پارەی زۆربێ ی���ان ژن دەهێنێ‪ ،‬ی���ا پیاوێك دەكوژێ‪،‬‬ ‫ئەم قس���ەیە لە خۆڕا نەوتراوە‪ ،‬راستە تا ئاستێك پارە پێویستە‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم بۆ هەموو ش���ت ن���ا‪ ،‬پیاومان دی���وە زۆر پولەكی بووە و‬ ‫ئ���اگای ل���ە خێ���زان و منداڵەكانی نەماوەو خێزانەكەش���ی لە كەم‬ ‫بیركردنەوەی خۆی تووش���ی كاری هەڵەو بەدڕەوشتی بووە بۆ‬ ‫پڕكردنەوەی ئەم س���ۆز و خۆشەویستیەی پێویستی بووە‪ ،‬نەك‬ ‫ئاف���رەت بەڵكو پیاویش دەبێت بزانێ پارە هەموو ش���ت نییە‪ ،‬كە‬ ‫جارێك ئافرەتەكەی تووشی هەڵەبوو‪ ،‬ئایا ئەوكات پارە شەرەفی‬ ‫دەكڕێتەوە؟!‬ ‫ئاڤ���ان وەك قوتابیەك رای خۆی دەربڕی و گوتی‪ :‬راس���تە پارە‬ ‫زەروورە بۆ ژیان‪ ،‬بەاڵم بە پێویس���تی پلە یەكی نازانم‪ ،‬گەرچی‬ ‫پارە زۆر حەز و ئاواتەكانی مرۆڤ جێبەجێ دەكات‪ ،‬بەاڵم زۆر‬ ‫ج���ار ئەم حەز و ئاواتان���ە كاردانەوەی خراپی ل���ێ دەكەوێتەوە‬ ‫لەن���او كۆمەڵگ���ەدا‪ ،‬مرۆڤ ئەوەن���دەی هەبێ بژی بەس���ە‪ ،‬دەبێ‬ ‫بش���زانین هەموو كەس حەزەكانی لە س���ەدا سەد هەر بۆ نایەتە‬ ‫دی‪ ،‬پارەش یەكێكە لەو حەزانە‪ ،‬بەاڵم زۆر جار بە هاتنە دی ئەم‬ ‫حەزە مرۆڤ هەستی لەدەست دەدات‪.‬‬

‫هەستێكی قووڵ‬

‫لە كۆتاییش���دا سارا س���یامەند گوتی‪ :‬ئەو ئافرەتەی بەختەوەری‬ ‫خ���ۆی ل���ە پ���ارە دەبین���ێ‪ ،‬دەبێ بزان���ێ ئ���ەم بەختەوەریە‬ ‫دەیگەیەنێت���ە ك���وێ و ت���ا چەن���د پێ���ی ئاس���ودە دەبێ‪،‬‬ ‫مرۆڤ دەتوانێ زۆر ش���ت بە پارە بكات‪ ،‬بەاڵم هەرگیز‬ ‫ناتوان���ێ هەس���تێكی پڕ ئەوینی قووڵ���ی پێ بكڕێت و‬ ‫وەك ئاوێتەی���ەك ناخ���ی بەرانبەرەكەی تێ���دا ببینێ‬ ‫!‪ .‬گوتیش���ی‪ :‬زۆر ئاف���رەت هەی���ە بەر ل���ە ژیانی‬ ‫هاوس���ەری گیرفانی پیاوەك���ەی ال گرینگ بووە‪،‬‬ ‫نەك كەس���ایەتی و ئاس���تی تێگەیش���تنی لەناو‬ ‫خەڵ���ك‪ ،‬بەاڵم دوات���ر ئەوە نەب���ووە كە بیری‬ ‫لێكردۆت���ەوە‪ ،‬چونكە م���رۆڤ دەبێ بزانێ‪،‬‬ ‫خ���ودا دەتوانێ پارەت پێ بدات و لێش���ت‬ ‫سەنێتەوە یا تووشی گرفتیشت بكات‪ ،‬هەر‬ ‫چەن���دە من كچ���م‪ ،‬ب���ەاڵم هەرگیز بیرم‬ ‫لەوە نەكردۆتەوە بە پارە ئایندەی خۆم‬ ‫بەخت���ەوەر بكەم‪ ،‬ئ���ەوەی دەمەوێت‬ ‫هەس���تێكی ق���ووڵ و راس���تگۆییە‬ ‫لەكەس���ی بەرامب���ەر‪ ،‬بەخت���ەوەری‬ ‫خ���ۆم لەوە دەبینم نەك گیرفان پڕی‬ ‫و پارە زۆری هاوسەرەكە‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫دوات���ر گەوهەر مەول���ود كە تەمەن���ی نزیكەی‬ ‫‪ 66‬س���ااڵن دەبوو گوتی‪ :‬ج���اران هەر‬ ‫بەختەوەریمان گ���ەرەك بوو‪ ،‬تەنانەت‬ ‫گەر پیاوەكە ش���وانیش بوایە شوومان‬ ‫پێدەك���رد‪ ،‬ت���ا بە ئاس���وودەیی بژین و‬ ‫ببی���ن بەخ���اوەن ماڵ و منداڵ���ی خۆمان‪.‬‬ ‫بەاڵم ئێستا كوڕەكە جوان بێ‪ ،‬دەوڵەمەند‬ ‫ب���ێ‪ ،‬بڕوانام���ەی هەبێ‪ ،‬ئەگ���ەر بیبات بۆ‬ ‫دەرەوەش خ���وای دەك���رد ن���ان و ش���ەقی‬ ‫دەدایێ‪ ،‬ئەوە بە مەمنوونی شووی بێدەكات‪،‬‬ ‫بێ لەوەی بیر لەدواڕۆژی بكاتەوە‪.‬‬ ‫پاش���ان ژیان محەمەدیش وەك خوێندكارێكی‬ ‫زانكۆ گوتی‪ :‬من بەختەوەری لە گیرفان‬ ‫پ���ڕی نابینم‪ ،‬بەاڵم بەش���ێكی زۆر لە‬ ‫ئافرەتان���ی ئێس���تا ب���ەدوای كەناری‬ ‫ئارامی و بەختەوەریدا ناگەڕێن‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بەدوای هەگبەی پڕی گیرفاندا دەگەڕێت‪،‬‬ ‫بۆی���ە ه���ەر زوو گرفت و كێش���ە ل���ە نێوانیان‬ ‫دا دروس���ت دەب���ێ‪ ،‬دواتر پەش���یمان دەبنەوە‪ ،‬كە‬ ‫ئەمەش هەڵەی ئافرەتانە‪.‬‬

‫سەوسەن ئاماژەی بەوە دا‪ ،‬زۆر خێزان هەن هەژارن‪ ،‬یا دەتوانن‬ ‫بەموچ���ەو پارەیەكی كەم بژی���ن‪ ،‬كەچی لەوپەڕی بەختەوەری و‬ ‫بێ كێش���ە ژیان بەس���ەر دەبەن‪ ،‬چونكە قەناعەتیان بە خۆیان و‬ ‫ژیان و پاراس���تنی كەس���ایەتی هەیە‪ ،‬تا بڵێی بێ كێش���ەن‪ ،‬كەچی‬ ‫خێزانی���ش هەیە پڕاو پڕن لە دەوڵەمەندی‪ ،‬لەناخۆش���ترین ژیان‬ ‫رۆژگارەكانی تەمەنیان بەڕێدەكەن‪ .‬گوتیشی‪ :‬من هیچ كات چاوم‬ ‫لەپ���ڕی گیرفان���ی پیاوەكە و پارەی زۆر نیی���ە‪ ،‬چونكە زۆر جار‬ ‫گیرفان پڕی مرۆڤ تووشی شكست و هەڵدێر دەكات‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫زۆرێ���ك لە ئافرەتانی ئێمەی كورد چ���او دەبڕنە دەوڵەمەندی و‬ ‫ژیانی خۆیان و ئایندەیان دەكەن بە قوربانی‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫زاهیدە جەالل وەك خوێندكارێكی زانكۆ گوتی‪ :‬زۆر كەس هەیە‬ ‫س���امانی زۆرە بەاڵم ئاستی رۆشنبیری نزمە‪ ،‬چونكە ئەوەندەی‬ ‫هەوڵیداوە پارە كۆ بكاتەوە ئەوەندە هەوڵی ئاس���تی رۆشەنبیری‬ ‫و پێش���كەوتنی خۆی لە الیەن���ی مەعریفەو بەرەو پێش ببات‪ ،‬جا‬ ‫ئەم پارە زۆریە هەبێ و نەبێ دەبێ چی بێ؟!‬ ‫دوات���ر سەوس���ەن ش���وكر وەك فەرمانبەرێ���ك‬ ‫گوت���ی‪ :‬بەڕای م���ن پارە وەك چلكی دەس���تە‪ ،‬یا‬ ‫دەتوان���م بڵێ���م قەرزێكە خوا دەی���دا بە مرۆڤ‪،‬‬ ‫جا ئەم مرۆڤە چۆن چۆنی بەكاری دەهێنێت‪،‬‬ ‫ب���ا پیاوەك���ەم ه���ەردەم گیرفان���ی پڕبێ���ت و‬ ‫دەوڵەمەند ب���ێ‪ ،‬بەاڵم ئەگەر لە چوارچێوەی‬ ‫ماڵەكەیدا بەختەوەری و سۆزێك نەدا بە من‪،‬‬ ‫چی بكەم‪.‬‬

‫ناخۆشترین ژیان‬

‫ماددە بێهۆشكەرەكان و جـــــۆرەكان و هۆكارەكـــــــــ‬ ‫ئامادەكردنی‪ :‬توێژەری كۆمەاڵیەتی‪ -‬دیار ساالر‬

‫ك���ەم ك���ەس هەیە ل���ە ڕۆژگاری ئەمڕۆماندا ناوی ماددە بێهۆش���كەرەكانی نەبیس���تبێت‪ ،‬چونكە ماددە بێهۆش���كەرەكان‬ ‫لەس���ەرجەم كۆمەڵگەكان���ی ئەم جیهانەی ئێمەو گش���ت پارچەیەكی س���ەرزەویدا بوونی هەی���ەو مێژووییەكی دێرینی لە‬ ‫واڵتان���ی ڕۆژئاواش���دا هەیە و بەش���ێوەیەكی زۆر بەرباڵو بوونی هەی���ە‪ .‬جێگای داخ و مەخابنە ماددە بێهۆش���كەرەكان‬ ‫س���ااڵنێكە لەناو كۆمەڵگەی ئێمەش���دا بەش���ێوەیەكی ترسناك پەرەدەس���تێنێت و دەبێتە گەورەترین نەخۆشی سەردەم و‬ ‫بەش���ێوەیەكی ئاش���كرا هەڕەش���ە لەژیانی تاكەكان دەكات و دەبێتە هۆی لەناوبردنی گش���ت بەها مرۆڤایەتیەكان‪ .‬ماددە‬ ‫بێهۆش���كەرەكان بریتیە لەماددەی گیایی و سرۆش���تی یان ماددەی كیمیاوی كە زۆر جار ماددەی سروش���تیە بە چەند‬ ‫ش���ێوازێكی كیمیاویدا تێدەپەڕێت‪ ،‬ماددە بێهۆش���كەرەكان ئەو ماددانەن كە مرۆڤ بێهۆش دەكەن و وایلێدەكەن هزر و‬ ‫بیر لەدەستبدات و تەنیا مێشكی الی ئەو ماددانە دەبێت‪ ،‬ناتوانێت كۆنتڕۆڵی خۆی بكات و زۆر جار مرۆڤی ئاڵوودەبوو‬ ‫ناتوانێت هیچ جۆرە كارێكی تر بكات و كەس���ایەتی خۆی لە دەس���ت دەدات‪ ،‬واتە ئەو ماددانەی كە وا لە مرۆڤ دەكەن‬ ‫هەست و هۆشی نەبێت و ئاگای لە خۆی نەمێنێت و سەرخۆش بێت‪ ،‬بە ماددە بێهۆشكەرەكان ناو دەبرێن‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪36‬‬

‫م��اددە بێهۆشكەرەكان كۆمەڵێك ئ��اس��ەواری دەبێت لە سەر‬ ‫تاك و كاریگەری جەستەیی و دەماغی دەبێت لەسەر مرۆڤی‬ ‫ئاڵوودەبوو بە ماددە بێهۆشكەرەكان‪ ،‬وەك داهێزرانی لەشی‬ ‫مرۆڤ و هەستكردن بەبێتاقەتی و كەمبوونەوەی توانا و هێزی‬ ‫مرۆڤ و كاتێك كە مرۆڤ بەردەوام دەبێت لەسەر بەكارهێنانی‬ ‫ماددە بێهۆشكەرەكان ئەوا لەكاتی بەكارهێنانیدا ئاڵوودە دەبێت‬ ‫و ناتوانێت وازی لێبهێنێت‪ ،‬تەنانەت ئەگەر كەسی ئاڵوودەبوو‬ ‫بۆ ماوەیەكی كەمیش م��اددەی بێهۆشكەری دەست نەكەوێت‬ ‫یەكسەر هەست بەناڕەحەتی و نائارامی و بێزاری دەروونی‬ ‫و جەستەیی و گیانی دەكات و زۆر جار كاردەكاتە سەر باری‬ ‫تەندروستی و رووخساریشی‪.‬‬ ‫من وەك توێژەرێكی كۆمەاڵیەتی بەپێویستم زانی دەرب��ارەی‬ ‫مەترسیەكانی م��اددە بێهۆشكەرەكان چاوپێكەوتنێك لەگەڵ‬ ‫بەڕێز شێخ ئاریان بەرزنجی شارەزاو پسپۆڕ لە بواری ماددە‬ ‫بێهۆشكەرەكان بكەم‪.‬‬ ‫سەرەتا بەڕێز مامۆستا شێخ ئاریان بەرزنجی شارەزاو پسپۆڕ‬ ‫لە ب��واری م��اددە بێهۆشكەرەكان بەم شێوەیە هاتە ئاخاوتن‪،‬‬ ‫ب��ەوەی ه��ەر م��اددەی��ەك كە م��رۆڤ پێوەی ئ��اڵ��وودە (ئیدمان)‬ ‫بێت و نەتوانێت وازی لێبهێنێت‪ ،‬ئەوا ئەو ماددانە بەماددەی‬ ‫بێهۆشكەر وەس��ف دەكرێن و م��اددە بێهۆشكەرەكان لەسەر‬ ‫ئاستی جیهان بە ترسناكتر و مەترسیدارتر لەتیرۆر وەسف‬ ‫دەكرێن و مامەڵەیەكی وردی لەگەڵدا دەكرێت و لەبەر ئەوەی‬ ‫ئاستی زیانی م��اددە بێهۆشكەرەكان لە ئاستی زیانی تیرۆر‬ ‫زیاترە‪ ،‬تەنانەت زیانی ماددە بێهۆشكەرەكان هەموو الیەنێكی‬ ‫ئابووری و نەتەوەیی و كۆمەاڵیەتی و سیاسی و تەندروستی‬ ‫دەگرێتەوە‪ ،‬سەرەڕای رووخاندنی ناخی كەسایەتی مرۆڤیش‪،‬‬ ‫تەنانەت هێنانی مەرگیش بۆ م��رۆڤ‪ ،‬لەناوبردنی رۆحیانەتی‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬بەڕێز مامۆستا شێخ ئاریان بەرزنجی ئاماژەی بەوەدا‬ ‫كە قەوارەی بازرگانی كردن بە ماددە بێهۆشكەرەكان دەگاتە‬ ‫شەش سەد ملیار دۆالر‪ ،‬قەبارەی بازرگانی ك��ردن بەماددە‬ ‫بێهۆشكەرەكانە لەسەرتاسەری جیهانداو بەسێهەمین بازرگانی‬ ‫دادەنرێت لەسەر ئاستی جیهاندا‪ .‬ئەمە سەرەڕای ئەوەی ماددە‬ ‫بێهۆشكەرەكان لە رووی جۆریەتییەوە دابەش دەبن بەسەر‬ ‫چەند جۆرێك‪ ،‬وا ئێمە بەوردی باسیان دەكەین‪:‬‬ ‫ماددە بێهۆشكەرە سروشتیەكان‪:‬‬ ‫ئ��ەو ج��ۆران��ە دەگ��رێ��ت��ەوە ك��ە سروشتین و راس��ت��ەوخ��ۆ لە‬ ‫زەوی دەردەچن و یەكسەر بەبێ هیچ جۆرە گۆڕانكاریەك و‬

‫دەستكاریەك بەكاردەهێنرێن لەالیەن ئاڵوودەبووەكانی ماددە‬ ‫بێهۆشكەرەكانەوە‪ ،‬ئەمانەش وەك ( ئەفیون و حەشیش و قات)‬ ‫واتە ئەم جۆرەیان بریتین لە جۆرێكی ڕووەكی خۆرسك یان‬ ‫ڕووەكی دەستكرد‪ ،‬كە لەالیەن ئاڵوودەبووانەوە بەكاردەهێنرێن‪.‬‬ ‫ماددە بێهۆشكەرە كیمیاویەكان ‪:‬‬

‫ـــــــانی تەشەنەكردنی و كاریگەریان لەسەر تاك‬ ‫كەئەمانەش ئەو ماددانەن كە بە شێوەیەكی كێمیاوی دروست‬ ‫دەك��رێ��ن و ب��ە ش��ێ��وەی س��رن��ج ب��ەك��اردەه��ێ��ن��درێ��ن لەالیەنی‬ ‫ئاڵوودەبووانی ماددە بێهۆشكەرەكان‪ ،‬تەنانەت ئەم جۆرەیان‬ ‫زۆر جار لەناو كارگەی تایبەتیدا دروست دەكرێن و لە بازارە‬ ‫ڕەشەكانی ماددە بێهۆشكەرەكاندا دەفرۆشرێن‪.‬‬ ‫ماددە بێهۆشكەرە هاوبەشەكان‪:‬‬ ‫كە ئەمانیش ئەو ماددانەن كە لە سەرەتادا ماددەی سروشتین‪،‬‬ ‫بەاڵم دواتر بە كارلێكردنی كیمیاویدا بە پیشەسازی تایبەتیدا‬ ‫بەكاردەهێنرێن و دەكرێنە جۆرێكی ماددەی بێهۆشكەر وەك (‬ ‫كۆكائین و كۆتاین و هێرۆین و مۆرفین)‪ ،‬كە ئەم جۆرە ماددانە‬ ‫ماددەی بێهۆشكەری زۆر ترسناكن و كاریگەری تەواویان هەیە‬ ‫لەسەر ژیانی تاك‪.‬‬ ‫لە درێ��ژەی قسەكانیدا بەڕێز مامۆستا شێخ ئاریان بەرزنجی‬ ‫ئاماژەی ب��ەوەدا كە كۆمەڵێك هۆكار هەیە بۆ باڵوبوونەوەی‬ ‫ماددە بێهۆشكەرەكان‪ ،‬وا ئەو هۆكارانە لەخوارەوە بەدرێژی‬ ‫شیدەكەینەوە‪:‬‬ ‫‪1‬ــ زۆر زەحمەت و ئەستەمە كەسی ئاڵوودەبوو بتوانێت واز‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪37‬‬

‫لە ماددە بێهۆشكەرەكان بهێنێت بە شێوەیەكی ئاسان‪ ،‬وەك‬ ‫ج��گ��ەرەو م���اددە كهولیەكان‪ ،‬چونكە م���اددە بێهۆشكەرەكان‬ ‫بەشێوەیەكی راس��ت��ەوخ��ۆ ك��اردەك��ات��ە س��ەر دەم��اغ��ی كەسی‬ ‫بەكاربەر بەشێوەیەكی زۆر خێرا ئەوسا ئەم ماددانە تێكەڵ بە‬ ‫خوێن و جەستە دەبێت‪.‬‬ ‫‪2‬ـ��ـ ه��وك��ارێ��ك��ی ت��ر ك��ە دەب��ێ��ت��ە ه��ۆی ب�ڵاوب��وون��ەوەی م��اددە‬ ‫بێهۆشكەرەكان لەبەر ئەوەیە كە بازرگانی ك��ردن بە ماددە‬ ‫بێهۆشكەرەكان قازانجێكی زۆری هەیە لە رووی مادیەوە‪،‬‬ ‫لەبەر ئ��ەو هۆكارە بازرگانەكانی ئ��ەو ب��وارە بە ب��ەردەوام��ی‬ ‫ك��اری بۆ دەك��ەن و گوێ نادەنە ئەو سزایانەی كە دان��راون‪،‬‬ ‫تەنانەت هەندێجار بازرگان سەرەڕای گرتن و دادگایی كردن‬ ‫ب��ەب��ەردەوام��ی ئ��ەم ك��ارە دەك���ەن‪ ،‬یەكێكی تر ل��ەو ڕێگایانەی‬ ‫بازرگانەكانی ماددە بێهۆشكەرەكان بەكاری دەهێنن ئەوەیە كە‬ ‫بازرگانەكان زۆرجار بەنرخێكی زۆر كەم یان بەبێ بەرامبەر‬ ‫دەیدەن بە كەسی بەرامبەریان بۆ ئەوەی كە ئەو كەسە بكەن‬ ‫بە كەسێكی ئاڵوودەبوو بە ماددە بێهۆشكەرەكان و تەنانەت‬ ‫هەندێجار بازرگانەكانی ماددە بێهۆشكەرەكان پەنا دەبەنە بەر‬ ‫ئەوەی كە كەسی نزیكی خۆیانیش فێری ئەو ماددانە دەكەن‪.‬‬ ‫‪3‬ــ تەنانەت لەو واڵتانەشدا كە ماددە بێهۆشكەرەكان تیایاندا‬ ‫زۆر ب��ەرب�ڵاوە چەندین یاسایان ه��ەم��وارك��ردووە وەك ئەو‬ ‫یاسایەی كە كەسی ئ��اڵ��وودەب��وو بە م��اددە بێهۆشكەرەكان‬ ‫(مدمن المخدرات) سزانادرێت بەڵكو چاكسازی بۆ دەكرێت و‬ ‫هەوڵی ئەوە لەگەڵ كەسی ئاڵوودەبوو بە ماددە بێهۆشكەرەكان‬ ‫دەدرێت كە چارەسەر بكرێت و بتوانرێت لە رووی تەندروستی‬ ‫و دەروونیەوە چارەسەر بكرێت‪.‬‬ ‫بەڕێز مامۆستا شێخ ئاریان بەرزنجی ئاماژەی بەوەداكە رێژەی‬ ‫ئاڵوودەبوون بە ماددە بێهۆشكەرەكان لە جیهاندا بەپێی ئاماری‬ ‫ساڵی (‪ )2004‬گەیشتە دووس��ەد ملیۆن ك��ەس‪ ،‬بێگومان ئەم‬ ‫ڕێژەیە ساڵ لەدوای ساڵ لە بەرزبوونەوە دایە‪ ،‬هەر لە هەمان‬ ‫ساڵدا لەواڵتانی عەرەبیدا گەیشتۆتە نزیكەی دە ملیۆن كەس‪ ،‬كە‬ ‫ئەم ڕێژەیە تا ئێستا زۆر بەخێرایی زیادی كردووە‪.‬‬ ‫بێگومان لە هەرێمی كوردستاندا نزیكەی (‪ )10،000‬ئاڵوودە‬ ‫بوو بە ماددە بێهۆشكەرەكان هەیە و بەپێی ئاماری وەزارەتی‬ ‫تەندروستی عێراق لە ناوەڕاست و باشووریش نزیكەی (‪)24000‬‬ ‫ئاڵوودەبوو بە ماددە بێهۆشكەرەكان هەیە‪.‬‬ ‫بێگومان لە هەر كۆمەڵگەیەكدا رێژەی ئاڵوودەبووان بە ماددە‬ ‫بێهۆشكەرەكان بەرز بێتەوە ئەوا تاوان و كێشەو گیرگرفتی‬ ‫كۆمەاڵیەتی بە شێوەیەكی زۆر خێرا پەرەدەستێنن‪ ،‬چونكە‬ ‫كەسی ئاڵوودەبوو (م��ودم��ن) پەنا دەباتە ب��ەر هەموو جۆرە‬ ‫كارێكی ناپەسەند و ناشیاو هەموو رێگایەك دەگرێتە بەر بۆ‬ ‫ئەوەی بتوانێت ئەو ماددەیە بۆ خۆی دابین بكات‪ ،‬بۆ نموونە لە‬ ‫واڵتێكی وەك بەریتانیادا ڕێژەی (‪ )0،75‬ئەو كەسانەی كە تاوان‬ ‫ئەنجام دەدەن بە هەموو شێوە و جۆرەكانی تاوانەوە كەسانی‬ ‫ئ��اڵ��وودەب��وون ب��ەم��اددە بێهۆشكەرەكان‪ ،‬تەنانەت لە واڵتانی‬ ‫عەرەبیدا زۆرب��ەی تاوانەكان لەالیەن كەسانی ئاڵوودەبووە‬ ‫ئەنجامدەدرێت‪.‬‬ ‫بێگومان م��اددە بێهۆشكەرەكان كاریگەریەكی زۆری��ان هەیە‬ ‫لەسەر ژیانی تاك‪ ،‬تەنانەت هەر تاكە كەسێك كاتێك كە دەبێتە‬ ‫بەكاربەر كۆمەڵێك سیفاتی تیادا دروس��ت دەب��ێ��ت‪ ،‬كە ئەم‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪38‬‬

‫سیفاتانەش لە دووقۆناغدان‪ ،‬بەشێكیان سیفاتە سەرەتاییەكانن‬ ‫و بەشێكیان سیفاتەكانی قۆناغی كۆتایین‪ ،‬ئەگەر ئێمە بمانەوێت‬ ‫ئاڵوودەبووان بە ماددە بێهۆشكەرەكان بناسینەوە‪ ،‬ئەوا بەم‬ ‫سیفاتانە هەستی پێدەكەین ‪:‬‬ ‫‪1‬ـ��ـ كەمبوونەوەی هەستی خ��واردن (فقدان الشهیة) یەكێكە‬ ‫لەسیفاتە ه��ەرە سەرەكیەكانی كەسی ئاڵوودەبوو بە ماددە‬ ‫بێهۆشكەرەكان‪ ،‬كەسێك كاتێك دەبێتە بەكاربەری ئەم ماددانە‬ ‫توانای خواردنی زۆر كەمتر دەبێتەوە لە كەسێكی ئاسایی‪.‬‬ ‫‪2‬ـ كەمبوونەوەی توانا سێكسیەكان (فقدان الرغبة االجنسیة)‬ ‫كاتێك مرۆڤ پەنا دەباتە بەر بەكارهێنانی ماددە بێهۆشكەرەكان‬ ‫ئەوا وردە وردە توانا سێكسیەكانی تەواو الواز دەبن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫كەسی ئاڵوودەبوو بە بەردەوامی ئەم ماددانەی بەكارهێنا ئەوە‬ ‫لەماوەیەكی دیاریكراودا بەیەكجاری توانا سێكسیەكانی نامێنێت‪.‬‬ ‫‪3‬ــ قەبزی لە دانیشتندا (امساك) واتە مرۆڤ ناتوانێت پیساییەكانی‬ ‫لەشی بكاتە دەرەوە‪.‬‬ ‫‪4‬ــ هەاڵوسانی ئەو شوێنانەی كە دەرزی ماددە بێهۆشكەرەكانی‬ ‫لێوە لێدەدرێت‪ ،‬ئەگەر دەرزی لێدان بەردەوام بێت ڕەنگە ئەو‬ ‫كەسە تووشی هەوكردن (التهاب) ببێت‪.‬‬ ‫‪5‬ـ��ـ دەرم��ان��ی وڕێ��ن��ەك��ردن ك��ە ب��ەك��اردەه��ێ��ن��رێ��ت‪ ،‬ئ��ەو كەسە‬ ‫بیرۆكەكان لەالی تێكەڵ بەیەكتری دەبن و هەست و نەستی‬ ‫تێكەڵ بەیەكتری دەب��ن و هەندێكجار ئ��ەو كەسەی كە ئەم‬ ‫دەرمانانە بەكاردەهێنێت دەگاتە قۆناغێك چیتر خۆی پێناگیرێت‬ ‫و یەكسەر خۆی دەكوژێت‪.‬‬ ‫بێگومان ئەم نیشانانە كەسی ئاڵوودەبوو (المدمن) لە قوناغی‬ ‫یەكەمدا هەستی پێدەكات‪ ،‬وات��ە كاتێك كەسی بەكاربەر لە‬ ‫سەرەتای بەكاربردندایە ئەم نیشانانەی لەسەر دەردەكەوێت‪.‬‬ ‫بەڕێز مامۆستا شێخ ئاریان بەرزنجی ئ��ام��اژەی ب��ەوەدا كە‬ ‫كاتێك ئەو كەسەی كە بۆتە كەسێكی بەكاربەر ناتوانێت ئەو‬ ‫ماددانە دابین بكات و بەكاری بهێنێت یان ئەوەتا ئەو ماددانەی‬ ‫دەستناكەوێت یان لەكاتێكدا كە بەكاربەر بیەوێت واز لە ماددە‬ ‫بێهۆشكەرەكان بهێنێت‪ ،‬ئیتر كۆمەڵێك نیشانەی تیادا دروست‬ ‫دەبێت كە ئەمانەش گرنگترینیانن‪:‬‬ ‫‪1‬ــ ئازارێكی زۆر بەهێز لە سەریدا دروست دەبێت كە ئازارێكی‬ ‫تابڵێی كوشندەیە و ناتوانرێت بەرگەی بگیرێت‪.‬‬ ‫‪2‬ــ دەردراوەكانی(االفرازات) ی هەموو جێگاكانی لەشی زیاد‬ ‫دەكات وەكو دەم و لوت‪.‬‬ ‫‪3‬ـ��ـ بە ئاسانی تێرنابێت‪ ،‬وات��ا خ���واردن زۆر دەخ���وات و بە‬ ‫شێوەیەكی نائاسایی ئ��ارەزووی خواردنی دەبێت بۆ هەموو‬ ‫خواردنەكان‪.‬‬ ‫‪4‬ــ سكچوون (االسهال) بەهێز هەموو گیانی دەگرێتەوە تەنانەت‬ ‫ئەگەر چارەسەری بەپەلەی بۆ نەكرێت ئەوا رەنگە ببێتە هۆی‬ ‫نەمانی شلەمەنی لەناو لەشی مرۆڤدا‪.‬‬ ‫‪5‬ــ ((تشنجات الحادة فی الجمیع انحاء الجسم)) گرژبوونەوەی‬ ‫هەموو ئەندامەكان و خانەكان و ماسوولكەكانی لەشی مرۆڤ‬ ‫لەگەڵ ئازارێكی بەهێزدا‪.‬‬ ‫‪6‬ـ��ـ ت��ووش��ی خورشتێكی زۆری جەستە دەب��ێ��ت ل��ە هەموو‬ ‫جێگایەكی لەشی مرۆڤدا‪.‬‬ ‫بێگومان ماددە بێهۆشكەرەكان وەكو نەخۆشیەك وایە كە ژیانی‬ ‫تاك و كۆمەڵگە دەهەژێنن و گەورەترین زیان بە تاكەكانی ناو‬ ‫كۆمەڵگە دەدەن و دەبن هۆی داڕمانی بواری كۆمەاڵیەتی تاك‬ ‫و كۆمەڵگە‪ .‬ئەوەی شایەنی وتن بێت كۆمەڵێك هۆكار هەن كە‬ ‫دەبنە هۆی تووش بوون بە ماددە بێهۆشكەرەكان‪.‬‬ ‫هۆكارەكانی ئاڵوودەبوونی تاك بە ماددە بێهۆشكەرەكان‪:‬‬ ‫‪1‬ــ هۆكاری تایبەتی یان خودی (الذاتیة)‪:‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫چ��ۆن بتوانین خۆمان لە م��اددە بێهۆشكەرەكان بپارێزین و‬ ‫بەرەنگاری ببینەوە ‪:‬‬ ‫‪1‬ــ نەتەوە یەكگرتووەكان لەساڵی (‪ )2003‬شێوازێكی نوێی‬ ‫داڕشت بۆ بەرەنگاربوونەوەی ماددە بێهۆشكەرەكان‪ ،‬ئەویش‬ ‫لە هۆیەكانی راگەیاندنەوە هەڵمەتێكی بەردەوامیان دەستپێكرد‬ ‫بۆ بەرەنگاربوونەوەی ماددە بێهۆشكەرەكان‪.‬‬ ‫‪2‬ــ هەوڵبدرێت تاكەكانی كۆمەڵگە ئامانجدار بكرێن (ان یكون لهم‬ ‫هدف) واتا پێویستە تاكەكان ئامانجێك یان ئاواتێكیان هەبێت بۆ‬ ‫ئەوەی بتوانن خۆیان هەوڵی بۆ بدەن‪.‬‬ ‫‪3‬ـ نەهێشتن و كەمكردنەوەی بێكاری‪ ،‬بۆ نموونە لەناو جوتیاراندا‬ ‫ئەم ماددانە كەم بەكاردەهێنرێن‪.‬‬ ‫‪4‬ــ بوونی دادی كۆمەاڵیەتی و یەكسانی و دادپ��ەروەری لەناو‬ ‫كۆمەڵگەدا‪.‬‬ ‫‪5‬ــ تەبایی خێزان و ئارامی دایك و باوك‪.‬‬ ‫‪ -6‬ب�ڵ�اوك���ردن���ەوەی رۆش��ن��ب��ی��ری گشتی دەرب�����ارەی م���اددە‬ ‫بێهۆشكەرەكان لەناو ئەندامانی كۆمەڵگەدا و بەتایەتی لە‬ ‫ن��او م��ن��دااڵن و ن��ەوج��ەوان��ان و ه���ەرزەك���اران و پێویستە لە‬ ‫پڕۆگرامەكانی قۆناغەكانی خوێندندا بابەتی زانستی تایبەتی‬ ‫بەرنامە بۆ داڕێ��ژراو هەبێت كە چۆنێتی بەرەنگاربوونەوەی‬ ‫ماددە بێهۆشكەرەكانی تیادا شی كرابێتەوە‪.‬‬ ‫‪7‬ـ���ـ دام���ەزران���دن���ی ك��ۆم��ەڵ��ەی ب���ەرەن���گ���ارب���وون���ەوەی م���اددە‬ ‫بێهۆشكەرەكان‪.‬‬ ‫‪8‬ـ��ـ دەستنیشانكردنی ب��ودج��ەی س��ااڵن��ە ل��ەالی��ەن حكومەتی‬ ‫هەرێمەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ماددە بێهۆشكەرەكان‪.‬‬ ‫‪9‬ــ دامەزراندنی بنكەی چاالكی ئاڵوودەبووان وەك چۆن لە‬ ‫هەموو واڵتانی جیهاندا هەیە‪.‬‬ ‫‪10‬ـ��ـ دانانی رۆژێ��ك لە ساڵدا بۆ بەرەنگاربوونەوەی م��اددە‬ ‫بێهۆشكەرەكان و لەم رۆژەدا هەڵمەتێكی رۆشنبیركردن دەست‬ ‫پێبكرێت بۆ بنبڕكردنی ئەم دیاردەیە‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫‪2‬ـ هۆكاری خێزانی (العائلیە)‪:‬‬ ‫‪3‬ـ هۆكاری كۆمەاڵیەتی (االجتماعیة)‪:‬‬ ‫‪1‬ـ��ـ ه��ۆك��اری تایبەتی ی��ان خ��ودی‬ ‫(الذاتیة)‪:‬‬ ‫كۆمەڵێك ه��ۆك��اری تایبەتی هەن‬ ‫ك��ەپ��اڵ��ن��ەری س��ەرەك��ی��ن ب��ۆ ئ��ەوەی‬ ‫ك��ە ت���اك پ��ەن��اب��ەرێ��ت��ە ب���ەر م���اددە‬ ‫بێهۆشكەرەكان‪:‬‬ ‫‪1‬ــ هاوڕێی خراپ‪ ،‬لەكاتێكدا سەرەتا‬ ‫بەبێ ب��ەرام��ب��ەر بڕێك ل��ە م��اددەك��ە‬ ‫پێشكەش ب���ەب���رادەرەك���ەی دەك��ات‬ ‫و ل��ەدوای ئ��ەوەی دەبێتە كەسێكی‬ ‫ئاڵوودەبوو ئیتر بەبڕێك پارەی گران‬ ‫پێی دەفرۆشێت‪.‬‬ ‫‪2‬ـ��ـ ب��وون��ی رێكالمی زۆر ل��ەالی��ەن‬ ‫ه��ەن��دێ��ك ل��ەه��ۆی��ەك��ان��ی ڕاگ��ەی��ان��دن‬ ‫بەشێوەیەمی ناڕاستەوخۆ كە دەبێتە‬ ‫هۆی باڵوبوونەوەی ئاڵوودەبوون‪.‬‬ ‫‪3‬ــ بێكاری یان بێكاری دەمامكدار‬ ‫(ال��ب��ط��ال��ة ال��م��ق��ن��ع��ة)‪ :‬ل��ە ئ��ام��ارێ��ك��ی‬ ‫نەتەوەیەكگرتووەكاندا كە لە ساڵی‬ ‫(‪ )2004‬ئەنجامدراوە لەسەدا سی و‬ ‫سێی ئەو كەسانەی كەپەنا دەبەنە بەر‬ ‫بەكارهێنانی م��اددە بێهۆشكەرەكان‬ ‫كەسانێكن بێكارن یان بۆشاییەكی‬ ‫زۆر لە ژیانیاندا هەیە‪.‬‬ ‫‪4‬ـ ب������ەپ������ێ������ی ئ�����ام�����ارێ�����ك�����ی‬ ‫نەتەوەیەكگرتووەكاندا كە لە ساڵی‬ ‫(‪ )2004‬ئەنجامدراوە باڵوبوونەوەی‬ ‫م���اددە بێهۆشكەرەكان ل��ەن��او ئەو‬ ‫ك���ەس���ان���ەدای���ە ئ����اڵ����وودەی م����اددە‬ ‫كهولیەكانن و جگەرەكێشن‪.‬‬ ‫‪5‬ــ بوونی داهاتی زۆر لەبەردەستی‬ ‫تاكەكەسدا بەتایبەتی لەتەمەنی الویدا‬ ‫كە نازانن چۆن سامانەكە بەكاربهێنن‬ ‫و بەرێگەیەكی هەڵە بەكاریدەهێنن‪.‬‬ ‫‪6‬ــ بوونی كەسایەتی بێهێز كە ناتوانێت‬ ‫بەرەنگاری كێشەو گیروگرفتەكان‬ ‫ببنەوەو پەنا دەبەنە بەر بەكارهێنانی‬ ‫ماددە بێهۆشكەرەكان‪.‬‬ ‫‪ -7‬زۆر جار السایی كردنەوە رۆڵی‬ ‫خۆی دەبینێت و دەبێتە هۆی ئەوەی‬ ‫ك��ە كەسانێك چ��او ل��ە یاریزانێكی‬ ‫ناسراو ی��ان ئەكتەرێكی سینەمایی‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫‪8‬ـ��ـ زاڵبوونی الیەنی م��ادی بەسەر‬ ‫الیەنی مەعنەویدا كە دەبێتە هۆی‬ ‫ئەوەی تاك باوەڕی خۆی لەدەست‬ ‫بدات‪.‬‬ ‫هۆكاری خێزانی (العائلیة)‪:‬‬ ‫‪1‬ــ پێشەنگێكی خراپ‪ :‬وەك ئەوەی‬ ‫ك��ە م��ن��داڵ چ��او ل��ە ب��اوك��ی ی��ان لە‬ ‫كەسێكی گ��ەورەت��ر دەك���ات و پەنا‬ ‫دەباتە بەر ماددە بێهۆشكەرەكان‪.‬‬

‫‪2‬ـ��ـ سەرقاڵبوونی پ���ەروەردەك���ار (بەخێوكەر) ب��ەك��اروب��اری‬ ‫تایبەتییەوەو كاتێك ك��ەب��اوك ناتوانێت ل��ەگ��ەڵ منداڵەكانیدا‬ ‫دابنیشێت و ئامۆژگاریان بكات‪.‬‬ ‫‪3‬ــ تووڕەبوونی ب��اوك و بەكارهێنانی توندوتیژی بەرامبەر‬ ‫بەمنداڵەكان‪.‬‬ ‫‪4‬ـــ بەكارهێنانی حەبە ئارامكەرەوەكان (المهدئات) لەالیەنی دایك‬ ‫و باوكەوە لەبەردەمی منداڵەكانیاندا‪.‬‬ ‫‪5‬ــ بەپێی ئامارێكی نەتەوەیەكگرتووەكاندا دەركەوتوووە بوونی‬ ‫نائارامی لەناو خێزانەكاندا هۆكارێكی گرنگە بۆ باڵوبوونەوەی‬ ‫م��اددە بێهۆشكەرەكان كە لە س��ەدا شەستی منداڵی تاوانبار‬ ‫لەخێزانی پڕ لە ئاژاوەو نا ئارامیدا گەورەبوون‪.‬‬ ‫هۆكارە كۆمەاڵیەتییەكان ‪:‬‬ ‫‪1‬ــ بوونی ماددە بێهۆشكەرەكان لە ناو كۆمەڵگەدا و دەستكەوتنی‬ ‫بەئاسانی‪.‬‬ ‫‪2‬ــ نەبوونی رۆشنبیری پێویست دەربارەی ماددە بێهۆشكەرەكان‬ ‫و نەزانینی زیانەكانی‪.‬‬ ‫‪3‬ــ نەبوونی یاسایەكی بەهێزو تۆكمە بەرامبەر بەبازرگانەكانی‬ ‫ماددە بێهۆشكەرەكان‪.‬‬ ‫‪4‬ــ نەبوونی چارەسەری تایبەتی و پێشكەوتوو بۆ ئاڵوودەبووان‬ ‫و ڕزگاربوونیان لەماددە بێهۆشكەرەكان‪.‬‬ ‫‪ -5‬ڕاگەیاندن هەندێك جار لەڕێگەی نمایشكردنی فیلمێكەوە‬ ‫چەندەها كەس ئاڵوودە دەكات‪.‬‬

‫ئافرەتان چۆن دەبن بە‬ ‫خاوەنی پڕۆژەی خۆیان‬ ‫ئا‪ /‬كوردستان جەمال‪ ،‬بارزان حوسێن‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫ئابوریانە ئەوە سەلمێنراوە ئەگەر هەموو سەرمایە‬ ‫و هێ���زی ئاب���وری ل���ە الی الیەنێ���ك ی���ان چەن���د‬ ‫كەس���ێك كۆ ببێتەوە گرفت یاخود قەیرانی دارایی‬ ‫و ئابوری ب���ە دوای خۆیدا دەهێنێت‪ ،‬بە دیوەكەی‬ ‫تریش���دا دەركەوتوە ئەگەر هەركەس���ێك خاوەنی‬ ‫ئاب���وری و پ���ڕۆژەی خۆی بێ���ت ئ���ەوا دەتوانێت‬ ‫س���ەربەخۆیانە ڕەفتار بكات‪ ،‬ئەگەر س���ەیر بكەین‬ ‫ئەمرۆ لە هەرێمی كوردس���تان لەڕوی ڕێبەرایەتی‬ ‫و دەس���ەاڵتی حكومەیەوە ئافرەتان پێگەی خۆیان‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەم بەش���داری كردن���ەی ئافرەتان لە‬ ‫بەڕێوەبردنی پرۆژە و بواری بزنس���ەوە جۆرێك‬ ‫غیاب���ی پێ���وە دی���ارە‪ ،‬هەڵبەتە ئەوەش پەیوەس���تە‬ ‫بە چەندین ه���ۆكار‪ ،‬لەم ڕیپۆرت���اژەدا هەوڵدراوە‬ ‫لە نزیك���ەوە لەگەڵ ئەو ئافرەتان���ەی كە بیرۆكەی‬ ‫دامەزراندن���ی پرۆژەیان هەیە باس لە هۆكارەكان‬ ‫بكرێت ‪.‬‬

‫پشتیوانیەكانی ئافرەتان‬

‫‪40‬‬

‫( ئاش���تی ئەحم���ەد) یەكێ���ك ل���ەو ئافرەتانەیە ب���ە دوای ئەوەدا‬ ‫دەگەڕێت لە داهاتودا ببێتە خاوەنی سەرمایە و پڕۆژەی خۆی‪،‬‬ ‫پێی وایە ئافرەتانی كوردیش ئەگەر بواریان بۆ بڕەخسێت وەك‬ ‫پیاوان خاوەنی بیر و بۆچون و زیرەكی خۆیانن‪ ،‬ئەگەر س���ەیر‬ ‫بكەین لە ڕوی الیەنی ئیداری و دەسەاڵتی حكومیەوە ئافرەتان‬ ‫پێگەیەكی باش���یان هەیە‪ ،‬بەاڵم لە ڕوی ئابوری و س���ەرمایە و‬ ‫بواری بزنسەوە ئافرەتان پشكێكی ئەوتۆیان بەرنەكەوتوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫لەم قۆناغەدا زۆر گرنگە حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ڕێگەی‬ ‫هاوكاری ماددی و مەعنەوەییەوە پاڵپشتی لەو ئافرەتانە بكات كە‬ ‫دەیانەوێت پرۆژەی بچوك دابمەزرێنن‪ ،‬ئەوەش خۆی لە خۆیدا‬ ‫ل���ەروی دۆزینەوەی هەلی كار بۆ ئافرەت���ان و بەرزكردنەوەی‬ ‫توان���ای ئافرەتان و دواجاری���ش زۆربونی پڕۆژەی وەبەرهێنان‬ ‫گرنگی خۆی دەبێت‪ ،‬ئاش���تی باس���ی لەوە كرد چەندان ئافرەت‬ ‫هەی���ە بیرۆك���ەی دامەزراندن���ی پرۆژەیان هەیە‪ ،‬ب���ەاڵم بەهۆی‬ ‫نەبونی س���ەرمایەوە ئەو هەلەیان بۆ نەڕەخس���اوە‪ ،‬بەاڵم ئەگەر‬ ‫حكومەت بتوانێت لە ڕێگەی قەرزێكی تایبەتەوە هاوكاریان بێت‬ ‫ئەوا دەتوانن پرۆژەكانیان جێبەجێ بكەن ‪.‬‬

‫تیڕوانینێكی دیكەی ئافرەتان‬

‫( نشتیمان لەتیف) باسی لەوە كرد یەكەم كاری گرنگ ئافرەتان‬ ‫ئەنجامی بدەن بۆ دامەزراندنی هەر پڕۆژەیەك پێویستە باوەڕی‬ ‫تەواوی���ان بە خۆی���ان هەبێت‪ ،‬چونكە باوەڕ ب���ە خۆ بوون واتە‬ ‫شكاندنی هەموو ئەو بەربەستە دەستكردانەی كۆمەڵگا و خەڵك‬ ‫لەبەردەم ئافرەتان دروس���تیان كردوە و بونەتە هۆی دروس���ت‬ ‫بون���ی یەك دونیا جیاوازی لە نێوان نێر و مێدا ‪ (.‬س���ارا محمد)‬ ‫تەئكید دەكاتەوە باوەڕ بونی مرۆڤ لە ئەنجامدانی هەر كارێكدا‬ ‫كرنگ���ی خ���ۆی هەیە‪ ،‬بۆیە لێ���رەوە نابێت ئافرەت���ی كورد چیتر‬ ‫چ���اوی لە دەس���تی پیاو بێت ت���ا ڕێگەی بۆ بكات���ەوەو هەلی بۆ‬

‫بڕەخسێنێت ئینجا ئافرەتان بێنە پێشەوە‪ ،‬بەڵكو دەبێت ئافرەتان‬ ‫ب���ە باوەڕ بونێك���ی بە هێزەوە بێنە مەی���دان‪ ،‬چونكە ئافرەتانیش‬ ‫وەك پی���اوان ماف���ی خۆیان���ە ببن���ە خ���اوەن س���ەرمایە‪ ،‬بۆ ئەو‬ ‫مەبەس���تەش دەبێت هەموومان بڕوا ب���ە خۆمان بهێنین كە ئەو‬ ‫مافە دەسەنرێت نادرێت ‪.‬‬ ‫(ئەڤین كمال) باس���ی لەوە كرد لە مەیدان���ی كاری ڕێكخراوەیی‬ ‫و دام و دەزگا حكومیەكان و ڕێبەرایەتیەوە ژمارەیەكی زۆری‬ ‫ئافرەتان هەن‪،‬بەاڵم ئەگەر سەیر بكەین ئەو ئافرەتانەی خاوەنی‬ ‫پ���ڕۆژەو س���ەرمایەن واتە بزنس���ی ئافرەت لە كوردس���تاندا بە‬ ‫پەنجەكان���ی دەس���ت دەژمێردرێن‪،‬ئەم���ەش ل���ەڕوی ئابورییەوە‬ ‫قەی���ران ب���ەدوای خۆیدا دەهێنێ���ت ‪ .‬ئەزمون���ی واڵتانیش دەری‬ ‫خس���تووە زیرەكی ولێهاتویی ئافرەتان ل���ەڕووی بەڕێوەبردنی‬ ‫پڕۆژە و ئیدارە دانی س���ەرمایەوە ئەگەر لە پیاوان زیاتر نەبێت‬ ‫كەمتر نیە ‪.‬‬

‫لە ڕوانگەی پسپۆڕانی بواری ئابورییەوە‬

‫( نی���گار عەل���ی ) ڕاوێ���ژكاری ئاب���وری س���ەنتەری زانیاری و‬ ‫گەش���ەپێدانی كار پێی وایە ڕەخس���اندنی هەل ب���ۆ دامەزراندنی‬ ‫پ���رۆژەی ئاب���وری بۆ ئافرەتان و هاوبەش���ی كردنی���ان لەكاردا‬ ‫بەش���ێكی س���ەرەكی بوژاندنەوەی ئابوری واڵتە ب���ە تایبەتی لە‬ ‫بواری پرۆژەی بچوك كە بنەمای ژیانەوەی ئابوری كوردستانە‪،‬‬ ‫جگە لەوەش لە ڕێگەی جێندەریشەوە بە واتای یەكسانی نێوان‬ ‫ئاف���رەت و پی���او و ك���ەم كردن���ەوەی كاریگەرییەكان���ی داب و‬

‫هاوكارییە مادیی و مەعنەوییەكان‬

‫(ڕەن���ج بێب���اك ) پس���پۆڕو ڕاوێ���ژكاری ئابوری ل���ە ڕێكخراوی‬ ‫بیكی س���ەر بە ژووری بازرگانی و پیشەسازی سلێمانی باسی‬ ‫لەوە كرد ئەو س���ەنتەرەی ئەوان كاری تێدا دەكەن س���ەنتەری‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫نەریتەكانی كۆمەڵگایە كە وای كردوە بەش���ی زۆری ئافرەتانی‬ ‫ئێمە ل���ە چوارچێوەی ماڵەوە بەند بكرێن و نەتوانن بەش���داری‬ ‫چاالكیان���ەی ئابوری بكەن‪ ،‬چونكەچەندە یەكس���انی ڕەگەزی و‬ ‫هاوتاب���ون هەبێ لە ئەرك و م���اف و كاردا هێندە دەبێتە هۆكار‬ ‫ب���ۆ كەم كردنەوەی توندو تی���ژی بەرامبەر ئافرەتان وداننان بە‬ ‫ماندوبون و ئەركی ئافرەتان وەكو ئینس���انێكی كارا وچاالك لە‬ ‫كۆمەلگەدا‪ ،‬لە هەمانكاتدا س���ەربەخۆ بوون���ی ئابوری ئافرەتان‬ ‫هۆكارێك���ی گرنگی خ���ۆ س���ەلماندنیەتی وهەنگاوێك���ە بۆ ئازاد‬ ‫بون���ی لە كۆمەڵێ بەربەس���تی كۆمەاڵیەتی ‪ .‬دواجار ئافرەتانیش‬ ‫پێویس���تە خۆیان ئەو هەستی بەرپرسیارێتی كردنەیان تێدا بێت‬ ‫و ئازایان���ە بێنە مەیدان و ش���ان بەش���انی پی���اوان كار بكەن بۆ‬ ‫بەدەست هێنانی ئابوریەكی سەربەخۆی خۆیان ‪.‬‬

‫ناوەندی زانیاری و گەش���ەپێدانی كار لە ڕێگەی پێشكەشكردنی‬ ‫ڕاوێ���ژكاری ئاب���وری و ڕێنماییە ئابوریی���ەكان هانی هاواڵتیان‬ ‫دەدەن پ���رۆژەی بچ���وك دابمەزرێنن‪ ،‬وەكو الیەنی مادیش هەر‬ ‫كەس���ێك (ئافرەت���ان و پیاوان ) دەتوانن لەڕێگ���ەی ڕێنمایەكانی‬ ‫س���ەنتەری بیكەوە س���ود لەو ب���ڕە قەرزە بانكی���ە وەربگرن كە‬ ‫لەالی���ەن ڕێكخراوەكانی ( یونۆپس و س���ی ئێ���چ ئێفەوە ) دابین‬ ‫دەكرێت و س���ەر بە نوسینگەی نەتەوە یەكگرتوەكانن و كار لە‬ ‫بوارەكانی بوژاندنەوەی ئابوری و گەشەپێدانی پرۆژەی بچوك‬ ‫دەكەن‪ ،‬بڕی قەرزەكانیش لە نێوان( ‪ 2‬بۆ ‪ ) 5‬هەزار دۆالردایە‪،‬‬ ‫ئەو كەس���ەش ك���ە پرۆژەك���ە دادەمەزرێنێت و بتوانێ���ت ئیدامە‬ ‫ب���ە پرۆژەكەی بدات ئەوا دەتوانێت س���ودی زیاتر لەو قەرزانە‬ ‫وەربگرێت‪ ،‬باس���ی ل���ەوەش كرد لەڕێگەی ئ���ەو خول و وۆڕك‬ ‫ش���ۆپانەی كردویانەوتەوە توانیوانە تەنها لە ناوچەی شارەزور‬ ‫هان���ی زیاتر لە ‪ 200‬ك���ەس بدەن پرۆژەی بچ���وك دابمەزرێنن‬ ‫ببنە خاوەنی س���ەرمایە و دەس���تی كاری خۆیان‪ ،‬كە ڕێژەیەكی‬ ‫زۆریشیان ئافرەتانن ‪.‬‬

‫‪41‬‬

‫د‪.‬كەیوان ئازاد ئەنوەر پسپۆڕی مێژوو‪ ،‬سەبارەت بە مەدەنییەت‪:‬‬

‫ئەگەر بێت و وەك خۆی لە چەمكەكانی ئازادی و كۆمەڵی‬ ‫مەدەنی تێبگەین دەكرێ كەمترین باجی بۆ بدەین و زۆرترین‬ ‫دەسكەوتیشمان هەبێ و كاتێكی كەمتریش بە فیرۆ بدەین‬ ‫دیمانە‪ :‬سەاڵح سەدباری‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪42‬‬

‫مامۆس���تا ئازاد بەو پرسیارە دەچینە نێو باسەكەمانەوە‪ ،‬میژوو‬ ‫چییە و تیۆری مێژوویی دەگەڕێتەوە بۆ كەی؟‬ ‫هەر بیرمەند و زانایەكی ئەم بوارە خوێندنەوەیەكی تایبەتی هەیە‬ ‫بۆ مێژوو بۆیە بیرو بۆچوونەكان لەم بارەیەوە جیاوازن‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر بمانەوێ پێناس���ەیەكی كورت بۆ مێژوو بكەین پێویس���تە‬ ‫بگەرێم���ەوە بۆ وتەیەكی گرنگی مێژوونووس���ی ناوداری كورد‬ ‫دكتۆر كەمال مەزهەر كە دەڵێ مێژوو زانس���تی زانس���تەكانە و‬ ‫من وەك خۆم لە هەش���تاكانەوە تا بە ئێستاش لەژێر كاریگەری‬ ‫ئ���ەو وتەیەی بەرێزیاندام‪ .‬لە الیەكی دیكەش���ەوە دەتوانین بڵێین‬ ‫كە مێژوو بریتییە لە تۆماری س���ەرجەم رووداوەكانی رابردوو‪.‬‬ ‫مێ���ژوو ب���ە دوای راس���تیەكاندا دەگ���ەرێ و ئامانج���ی ئەوەی���ە‬ ‫حەقیەقەت روون بكاتەوە‪ .‬لە بواری فەلس���ەفی دەتوانم بڵێم كە‬ ‫فەلس���ەفە واتە‪ ،‬كرۆكی مێژوو و ش���یكردنەوەیەكی زانس���تی و‬ ‫بابەتیانە بۆ مێژوو و كاتێك رووداوێك روویداوە فەلسەفە هەوڵ‬ ‫دەدا بگات���ە ناوئاخ���ن و ئەزموونەكانی رووداوەكە و بەگش���تی‬ ‫خودی فەلسەفەی مێژوو گەرانە بە دوای راستی رووداوەكاندا‪.‬‬ ‫مێ���ژووی نووس���راو بۆ ك���ەی دەگەرێت���ەوە و كاریگەرییەكانی‬ ‫دواتری چی بوون؟‬ ‫مێ���ژووی م���رۆڤ لەس���ەر زەوی زۆر كۆنەو بۆ ملیۆنان س���اڵ‬ ‫دەگەرێتەوە‪ ،‬بەاڵم تا ‪ 3500‬س���اڵ پێش زایین نووسین نەبووە‪،‬‬ ‫‪ 3500‬ساڵ بەر لە ئێستا بە پێی دەقە نووسراوە سۆمەرییەكان‬ ‫پیت ئەدۆزنەوە‪ 3200 ،‬ساڵ پێش زایین وشە ئەدۆزنەوە‪2100 ،‬‬ ‫س���اڵ پێش زایین بە پێی دەقە سۆمەرییەكان رستە ئەدۆزنەوە‪،‬‬ ‫بەو واتایەی كە پەیامێك بگەیەنێ‪ .‬لێرەوە مێژوو دەنووسرێتەوە‪.‬‬ ‫ئامانجی مرۆڤ لە دۆزینەوەی نووس���یندا تۆماری مێژوو بووە‪.‬‬ ‫دیارە تا ئێس���تاش كە س���اڵی ‪2010‬ی زاینییە سەدان رووداوی‬ ‫گرینگی مێژوویی نە نووسراونەتەوە‪.‬‬ ‫پەی���دا بوونی نووس���ین و كتێب و س���ەقافەت چ كاریگەرییەكی‬ ‫هەب���ووە ب���ە نۆبەی خۆی لەس���ەر بەرەو پێش���چوونی كۆمەڵگا‬ ‫روەو مەدەنییەت؟‬ ‫خۆی هەڵەیەكی گەورە كە بیرمەندانی بواری مێژوو كردوویانە‪،‬‬ ‫حوكم دانە س���ەبارەت بە بارودۆخە مێژوویی���ەكان‪ ،‬تۆ ناتوانی‬ ‫بڵێی هەموو شاری سلێمانی یا هەرێمی كوردستان و عێراق لە‬ ‫یەك بارودۆخدا دەژی‪ .‬لە ش���ارێكدا تاك���ەكان جیاوازن پێكەوە‬ ‫ت���ا ب���گا بە واڵتێك‪ .‬بۆ نمون���ە ناتوانین بڵێین هەم���وو كۆمەڵگای‬ ‫بەریتان���ی لە ی���ەك قۆناخ���ی مێژوویی���دا ئەژین‪ .‬س���ەبارەت بە‬

‫كۆمەڵ���گای مەدەن���ی دەتوانین بڵێین كۆمەڵگایەك���ە كە تاكەكانی‬ ‫ل���ە بوارە ج���ۆراو جۆرەكاندا دێ���ن رێكخراو دروس���ت دەكەن‪،‬‬ ‫رێكخراو بە واتای رێكخستنێك بۆ كارو بارەكان بۆ ئەوەی هەر‬ ‫كەس لە بواری خۆیدا بتوانێ كێش���ەكانی خۆی چارەس���ەر بكا‪،‬‬ ‫بۆ نموونە پزیش���كان كۆمەڵەیەك دروست دەكەن‪ ،‬مامۆستایان‬ ‫و ت���ا دوای���ی‪ ..‬و ه���ەر كامەی���ان ل���ە كارو ب���اری پێوەنی���دار بە‬ ‫چینەكەی خۆی دەكۆڵێتەوە‪ .‬درووس���ت بوونی ئەم رێكخراوانە‬ ‫و س���ەرقاڵبوونیان ب���ە تاكەكان���ی پێوەندی���دار پێیان���ەوە و كار‬ ‫كردن بۆ پێش���كەوتن و سەرخس���تنی ئەو تاك و رێكخراوانە لە‬ ‫واڵتێكدا پێی دەوترێ كۆمەڵگای مەدەنی‪ .‬بۆ مەدەنی بوونی ئەم‬ ‫رێكخراوانەش س���ێ كۆڵەكەی ئەساس���ی پێویستە كە بیرتین لە‪:‬‬ ‫یەكەم ئەو رێكخراوانە دەبێ ئازاد بن‪ ،‬خۆیان خۆیان بەڕێوەبەر‬ ‫و بژیێن���ن و دەوڵ���ەت پش���تگیرییان ب���كا بەاڵم دەس���ت نەخاتە‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫هەر كاتێك رێكخراو هەبوو‬ ‫و یەكتریان قەبولیش كرد‬ ‫بەاڵم رێزیان لە یەكتر نەگرت‬ ‫یا رێزیشیان لە یەكتر گرت‬ ‫بەاڵم تواناكانی خۆیان بە كار‬ ‫نەهێنا لێرەدا پرۆسەی گەیشتن‬ ‫بە كۆمەڵگای مەدەنی تووشی‬ ‫كێشە و گرفت دەبێ‪ .‬كاتێك‬ ‫ئەو سێ خاڵەی پێشتر باسمان‬ ‫كرد هەبوو لە رێكخراوەكاندا‪،‬‬ ‫كۆمەڵگای مەدەنی دروست‬ ‫دەبێ‪ ،‬بەاڵم ئەگەر نەبوو‬ ‫مومكین نییە بتوانرێ‬ ‫كۆمەڵگایەكی مەدەنی بەهێز‬ ‫پێك بێت‬

‫‪43‬‬

‫كاروبارییانەوە‪ .‬دووهەم لە لێكۆڵینەوەكانی خۆیاندا س���ەربەخۆ‬ ‫ب���ن و لەژێ���ر كاریگ���ەری هیچ الیەنێك���دا نەبن‪ .‬س���یهەم هەموو‬ ‫ئەندامان���ی ئەو رێكخراوانە خاوەنی ئیرادەی خۆیان بن و پێیان‬ ‫وابێ كە خۆیان دەتوانن كاری خۆیان رایی بكەن‪ .‬پێویستە لەم‬ ‫پێوەرانەش���دا مەسەلەیەكی گرنگ لەبەر چاو بگیردرێ كە كاری‬ ‫پزیش���كێك و كریكارێ���ك هەركامەیان لە جێگای خۆیدا گرنگە و‬ ‫دەب���ێ بایەخی پێ ب���درێ‪ .‬چونكە بە هەموو الیەك كۆمەڵگا پێك‬ ‫دێت‪ .‬كاتێك ئەم رێكخراوانە هاتنە ئاراوە و تواناكانی خۆیان بە‬ ‫كار هێن���ا دەتوانین بڵێین كۆمەڵ���گای مەدەنی پێك هاتووە‪ .‬هەر‬ ‫كاتێ���ك رێكخراو هەبوو و یەكتریان قەبولیش كرد بەاڵم رێزیان‬ ‫ل���ە یەكتر نەگرت یا رێزیش���یان لە یەكتر گرت ب���ەاڵم تواناكانی‬ ‫خۆی���ان بە كار نەهێنا لێرەدا پرۆس���ەی گەیش���تن بە كۆمەڵگای‬ ‫مەدەنی تووش���ی كێش���ە و گرفت دەبێ‪ .‬كاتێك ئەو سێ خاڵەی‬ ‫پێشتر باسمان كرد هەبوو لە رێكخراوەكاندا‪ ،‬كۆمەڵگای مەدەنی‬ ‫دروست دەبێ‪ ،‬بەاڵم ئەگەر نەبوو مومكین‬ ‫نییە بتوانرێ كۆمەڵگایەكی مەدەنی بەهێز‬ ‫پێك بێت‪.‬‬ ‫دان ن���ان جی���اوازی تاك���ەكان و گروپ و‬ ‫الیەن���ەكان چ كاریگەری و دەركەوتەیەكی‬ ‫دەبێ���ت لەس���ەر پەرەس���ەندنی كۆمەڵ���ی‬ ‫مەدەنی؟‬ ‫لە كۆمەڵی مەدەنیدا چوارچێوەی كۆمەڵگا‬ ‫پارێ���زراوە‪ ،‬لێرەدا تۆ لەس���ەر نەتەوە كار‬ ‫ناكەی تۆ لەس���ەر چینایەت���ی كار ناكەیت‬ ‫بەڵكو رێز لە نەتەوە دەگری‪ ،‬رێز لە ئایین‬ ‫دەگری‪ ،‬رێز لە چین و توێژە جیاوازەكان‬ ‫دەگری‪ ،‬رێز ل���ە تاكەكان دەگری‪ ،‬بۆیە لە‬ ‫كۆمەڵگ���ەی مەدەنیدا ئایی���ن بوونی هەیە‪،‬‬ ‫نەت���ەوە بوونی هەی���ە‪ ،‬چینایەت���ی بوونی‬ ‫هەی���ە رێ���زی ل���ێ گی���راوە‪ ،‬هۆزایەت���ی و‬ ‫بنەماڵەیی بوونی هەیە و رێزی لێ گیراوە‪.‬‬ ‫واتە بە گشتی لە كۆمەڵگەی مەدەنیدا رێز‬ ‫لە جیاوازییەكان دەگیرێ‪.‬‬ ‫بەرچاوتری���ن بیرمەن���د و فەیلەس���وف كە‬ ‫تیۆرییەكان���ی كاریگەری هەبووە لەس���ەر‬ ‫پێكهاتن و خێرات���ر كردنی رەوتی هەنگاو‬ ‫نان بەرەو كۆمەڵگەی مەدەنی كێ بووە بە‬ ‫بڕوای جەنابت؟‬ ‫ناتوان���م بە ڕەهایی بڵێم ئەو كەس���ە كێیە‪،‬‬ ‫چونك���ە زۆرن ئەوان���ەی كاریگەریی���ان‬ ‫هەب���ووە وەك بیرمەند لەم بوارەدا و هەر‬ ‫كەس���ایەتی و بیرمەندێك توانیویەتی بەش���ێك لە راس���تییەكان‬ ‫بپێكێ‪ .‬بەاڵم وەك خۆم تۆماس هۆبزم زۆر ال پەس���ەندە چونكە‬ ‫ب���اس ل���ە دۆخی سروش���تی دەكا ب���ە واتای رەوتی سروش���تی‬ ‫پەرەسەندنی كۆمەڵ یاخود كۆمەڵگا بە دۆخی سروشتی خۆیدا‬ ‫تێپەر ببێ‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر بێین���ە س���ەر كوردس���تانی خۆم���ان پێت وایە ت���ا چەندە‬ ‫توانیومان���ە ب���ە دۆخی سروش���تی لەوەی كە هۆبز باس���ی دەكا‬ ‫تێپەرێوین؟‬ ‫ئێمە ئەزموونی ‪ 19‬ساڵ حوكمرانی خۆمان هەیە بەاڵم روون و‬ ‫ئاش���كرایە كە بە شێوەیەكی بە پەلە بە رووی دونیادا كراینەوە‬ ‫و لەگ���ەڵ ئەوەش���دا بارودۆخی ئابووری خەڵ���ك بەرەو باش و‬ ‫باش���تر چووە‪ ،‬لە نەتەوەیەكی بێ خ���اك یا خاك داگیركراوەوە‪،‬‬

‫بووینە خاوەنی خاك و سەرۆكایەتی هەرێم و پەرلەمان و دام و‬ ‫دەزگای حكومی‪ ،‬لەگەڵ واڵتانی جیهاندا پێوەندیمان باشە و ‪17‬‬ ‫كونسۆڵخانەی واڵتانی دەرەوە لە هەرێمدا هەیە‪ ،‬بەاڵم تا ئێستا‬ ‫نەمانتوانیوە وەك پێویس���ت پ���ێ بنێینە نێو كۆمەڵی مەدەنییەوە‪.‬‬ ‫ج���ا مەس���ەلەكە لێرەدایە ك���ە ئەگەر هات و كۆمەڵ���گا بە دۆخی‬ ‫سروش���تی خۆیدا تێپەڕ نەبوو وەك ئ���ەوەی بۆ نموونە ئێمە بە‬ ‫پەلە بە رووی دونیادا كراینەوە‪ ،‬دەبینی كە بە هۆی بارودۆخی‬ ‫باش���ی ئابوورییەوە چەندی���ن گوڤارو رۆژنام���ە و باڵوكراوەی‬ ‫ئەلكترۆنی باڵو دەبنەوە‪ ،‬بەاڵم بەراستی تاكی ئەمرۆی ئێمە لەم‬ ‫واقعە وەك خۆی تێدەگا؟ واڵمەكە نەخێرە‪ ،‬تا ئێستا نەمانزانیوە‬ ‫ئازادی بە واتای چییە‪ ،‬نازانین یاسا واتی چییە‪ ،‬ئازادی بە واتای‬ ‫بێسەرەو بەری و بەڕەاڵیی نییە؛ ئازادی سنووری هەیە‪ .‬بۆ وینە‬ ‫كە دەڵێین یاسا‪ ،‬یاسا سنوور دادەنێ بۆ شتەكان‪ ،‬ئازادی دەڵێ‬ ‫لەو هێڵەی كە بۆت دیاری كراوە الت دا تۆ س���ەرپێچی یاس���ات‬ ‫كردووە‪ .‬بە گش���تی كێش���ەی ئێمە ئەوەیە‬ ‫ك���ە یەكتر قەبووڵ ناكەین‪ .‬تا بارودۆخێك‬ ‫دێت���ە ئاراوە كە تاك لە ئازادی و یاس���ا و‬ ‫دێموكراسی تێبگا بە راستی پێی دەوێ‪.‬‬ ‫ئەگەر س���ەیری مێژوو بكەین كەم نەتەوە‬ ‫هەی���ە ل���ەو جیهان���ەدا ب���ە رێ���ژەی كورد‬ ‫خەبات���ی كردبێ ب���ۆ ئ���ازادی و نرخی بۆ‬ ‫داب���ێ‪ ،‬بەاڵم چۆنە ه���ەر ئەم كۆمەڵگایە لە‬ ‫قۆناخێكی پێش���تردا ئ���ەم هەموو نرخە بۆ‬ ‫ئازادی دەدا و هێشتا هەر سوورە لەسەر‬ ‫دەس���تەبەر بوونی ئ���ازادی زیات���ر‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە نێ���و خودی ئەم كۆمەڵگای���ەدا خەڵكێك‬ ‫پەیدا دەبن كە لە رێگای ئەو ئازادییەی كە‬ ‫وەدەست هاتووە ئازادی پێشێل دەكەن؟‬ ‫كەس���ێك ژێر دەستە بوو كەسێك زیندانی‬ ‫بوو و لەژێر ستەمكاری و داپڵۆسیندا بوو‬ ‫دەیهەوێ بە هەر ش���ێوەیەك بووە دەرباز‬ ‫ببێ‪ ،‬تۆ كۆترێك بخ���ەرە نێو قەفەزێكەوە‬ ‫كەوێك بەخەرە نێو قەفەزێكەوە‪ ،‬دەیهەوێ‬ ‫دەرباز ببێ و بە هەموو الیەكدا هەوڵدەدا‬ ‫ك���ە خ���ۆی رزگار ب���كا‪ ،‬ئەگ���ەر باڵەكانی‬ ‫تەنه���ا بۆ س���ی ش���ەقە ئام���ادە كرابێ ئەو‬ ‫ئامادەیە ‪ 1000‬ش���ەقەی پ���ێ لێبدا چونكە‬ ‫ئەوەن���دە س���ەركوت ك���راوە و ئەوەن���دە‬ ‫ئ���ازار دراوە‪ ،‬تام���ەزرۆی ئ���ازاد بوون و‬ ‫دەرباز بوون���ە؛ بۆیە لەم حاڵەتەدا ئازادی‬ ‫س���نوور دەبەزێنێ و كە سنووری بەزاند‬ ‫لە ش���تەكان وەك خۆی تێناگا‪ ،‬بۆیە وا تێدەگا دێموكراسی واتە‬ ‫بەرەاڵیی و بێ س���ەرو بەرەیی و هەر كەس هەرچی پێی خۆش‬ ‫ب���وو بیكا و ئەم���ەش هەموو تەق���ەدوس و پیرۆزییەكان و رێز‬ ‫گرتنێك ژێر پێ ئەنێ و لە دواجاردا دۆخەكە بە زیانی هەمووان‬ ‫تەواو دەبێ‪.‬‬ ‫لە كاتێكی لەو چەشنەدا كە هەموو هێڵە سوورەكان دەبەزێنرێن‪،‬‬ ‫ب���ە ب���ێ گوێدان���ە هەڵكەوت���ەی ژیۆپۆلیتیكی كوردس���تان و ئەو‬ ‫مەترس���یە دەرەكیان���ەی كە لەس���ەر ئەم بەش���ەی واڵتەكەمانن‪،‬‬ ‫هێزی نەیار و تەنانەت دوژمنی دەرەكی دەتوانێ چ مترس���یەك‬ ‫درووست بكا لەسەر ئاسایشی نەتەوەییمان؟‬ ‫دەمەوێ لێرەدا دوو نەموونە بێنمەوە لە بواری مێژووییەوە‪ ،‬كە‬ ‫ئەویش بریتین لە بەدرخان پاشا و كۆماری كوردستان‪ .‬بەدرخان‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪44‬‬

‫لەس���ەر هیچ ش���تێك كۆك نەبن لەسەر‬ ‫پاشا میری بۆتان لە لە سەردەمی میرایەتی‬ ‫یەكتر‬ ‫لە‬ ‫رێز‬ ‫و‬ ‫بێت‬ ‫ئەگەر‬ ‫مەسەلەی كورد پێكەوە كۆكن و رێگا بە‬ ‫خۆی���دا دەكەوێتە ژێر كاریگەری شۆرش���ی‬ ‫فەرانس���ا و هەس���ت ب���ە پێش���كەوتنەكانی بگرین و دان بە رەوایەتی‬ ‫چارەس���ەر بوونی نادەن وەك پێویست‪.‬‬ ‫بۆیە پێویس���تە پێش هەموو شتێك ماڵی‬ ‫جه���ان دەكا‪ ،‬هەوڵ���ی زۆر ئەدا ب���ۆ‬ ‫ئەوەی یەكتردا بنێین لە چوارچێوەی‬ ‫خۆم���ان رێكبخەی���ن‪ ،‬چۆنی���ش دەتوانین‬ ‫ك���ە كۆمەڵگا ب���ەرەو پێ���ش بەرێ���ت بەرەو‬ ‫مەدەن���ی ب���وون‪ ،‬بەاڵم لەبەر ئ���ەوەی كە لە یاسا و ئازادیدا‪ ،‬ئەوا دەتوانین س���ەركەوتوو بین یەك خاڵی س���ەرەكی‬ ‫هەیە ئەویش ئەوەیە كە تۆ خاڵی الوازی‬ ‫بەرامبەر بەدرخان پاشادا چەندین‬ ‫دەوڵەتی ساناتر هەنگاو بنێین بەرەو‬ ‫خۆت نەدەی ب���ە بەرامبەرەكەت‪ .‬ئەگەر‬ ‫كالس���یكی ه���ەن وەك دەوڵەت���ی قاجاری و‬ ‫عوس���مانی و روسیاس���ی ت���ەزاری‪ ،‬دەبینی كۆمەڵی مەدەنی‪ ،‬بەاڵم ئەگەر م���ن هات���م و خاڵ���ی الوازی ت���ۆم دا بە‬ ‫دوژمنەك���ەم‪ ،‬دوژم���ن زۆر بە ئاس���انی‬ ‫هەوڵەكان���ی بەدرخان پاش���ا‬ ‫س���ەركەوتوو شتەكان بە هەڵە وەرگرین و‬ ‫ل���ە رێگای ت���ۆوە لە منی���ش دەدا‪ .‬ئەگەر‬ ‫نابێ‪ .‬چونكە هەموو دەوڵەتانی دەورووبەر‬ ‫دەس���ەاڵتی كالس���یكین و ناتوان���ن رەوت���ی بە خاوە خاو كارمان بۆ كرد‪ ،‬هات و نەمانهێشت خاڵی الوازمان ببێتە‬ ‫هۆكارێك بۆ تموحات و دەستی دەرەكی‬ ‫بەروپێشچوون بگرنە بەر لەو سەردەمەدا‪.‬‬ ‫بۆی���ە ن���ەوەی ئەم���رۆی ئێمە پێویس���تە كە سەرەنجام هەم كات لە دەست و ل���ە نێ���و خۆمان���دا چارەس���ەرمان بۆ‬ ‫ئەزموون ل���ە مێژوو وەربگرین و بزانین لە دەدەین هەم باجێكی زۆریشی بۆ دۆزییەوە و كەس���یەتی خۆمان پاراست‬ ‫و رێزم���ان لە یەكتر گرت و كەس���ایەتی‬ ‫كوێ���وە هاتوین و دەب���ێ بەرەو كوێ بچین‪.‬‬ ‫نموونەیەكی دیكە دێنمەوە‪ ،‬لە ساڵی ‪1946‬دا دەدەین‪ ،‬بۆیە هیوادارم كە ئەو بەرپ���رس و س���ەرۆكەكانی خۆمانم���ان‬ ‫كۆم���اری كوردس���تان ل���ە مهاب���اد دامەزرا هەاڵنەی لە رابردووی ‪ 19‬ساڵی پاراس���ت‪ ،‬س���ەرەنجام ئەم���ە دەبێت���ە‬ ‫هۆكارێك بۆ كورت كردنەوەی دەس���تی‬ ‫و ل���ەو س���نوورەی ك���ە دەس���ەاڵتی هەبوو‬ ‫هەوڵێك���ی زۆری دا بۆ پێكهێنانی كۆمەڵێكی خۆماندا كردوومانە دووبارەی‬ ‫دەرەكی‪.‬‬ ‫لەگ���ەڵ هەم���وو كەموو ك���وری و گیرو‬ ‫دێموكراتیكی مەدەنی و رێكخراوەكانی الوان‬ ‫نەكەینەوە‬ ‫گرفتێك ك���ە هەمانە لە كوردس���تاندا كە‬ ‫و ژن���ان و گۆڤار و باڵوك���راوەكان گەواهی‬ ‫بێگوم���ان ئەم���ە ل���ە هەم���وو ش���وێنێكی‬ ‫ئ���ەوە ب���وون و ئاماژەیەك���ن ب���ۆ پێكهێنانی‬ ‫كۆمەڵێك���ی مەدەن���ی‪ .‬ل���ە الیەكی دیكەش���ەوە رەف���زی دەوڵەتی دنیاش هەر دەبێ و هیچ ش���تێك لەم جیهانەدا بێ كەمو كورتی‬ ‫ئێرانیشی نەكردەوە و خودی سەدری قازی نوێنەری كورد بوو نیی���ە‪ ،‬بەاڵم تاچەند رەوەوەی كۆمەڵگای مەدەنی هەنگاو دەنێین‬ ‫لە ئەنجومەنی پاش���ایەتی ئێران‪ .‬ئەمە بە بڕوای من زۆر گرینگە بە بڕوای جەنابت؟‬ ‫كە كۆمەڵی كوردەواری ئێمە لەو س���ەردەمەدا كە زیاتر لە ‪ %95‬لە كورس���تانی ئازاددا رێكخراو زۆرن و پێوەندییەكی باشیشیان‬ ‫خەڵكی كوردس���تان نەخوێندەوارن و لە س���ەدا هەش���تاو پێنجی پێكەوە هەیە و بە ئازادی ئیشی خۆیان دەكەن و قسەی خۆیان‬ ‫گوندنش���ینە رەوتێك���ی پێش���كەوتنخوازی لەو چەش���نە قەبووڵ دەكەن و لەبواری گۆڤارو رۆژنامەش���دا ئێمە ئازادیمان هەیە و‬ ‫دەكا‪ .‬ب���ەاڵم لەب���ەر ئەوەی دەوڵەتی ئێران دەوڵەتێكی كالس���یكە میدیا بە گش���تی ئازادە لەم هەرێمەدا و ئەمەش نیشانەی ئەوەیە‬ ‫و ل���ە باك���ووری ئێمە دەوڵەتێكی ش���یوعی چینایەت���ی هەیە و لە كە تا رادەیك تواناكان بەكار هاتوون‪ ،‬بەاڵم‪ ،‬هێشتا سەرەتایەتی‬ ‫عێراق دەوڵەتێكی كالسیكی پاشایەتی هەیە و هیچ كام لەم هێزو چونك���ە ئەزموونم���ان كەمە ل���ەم ب���وارەدا‪ .‬ئەوەی ئێس���تا ئێمە‬ ‫دەوڵەتانە توانای كرانەوەیان بە رووی دێموكراسیدا نییە‪ ،‬دەبنە هەنگاومان بۆ ناوە باجی زۆرمان بۆ داوەو باجی زۆریش���ی پێ‬ ‫لەمپ���ەر و رێگر لەبەردەم هەوڵە پێش���كەوتنخوازەكانی كۆماری دەدەی���ن‪ .‬بەاڵم ئەگەر بێ���ت و وەك خۆی لە چەمكەكانی ئازادی‬ ‫كوردس���تان‪ .‬لێرەدا پرس���یار ئاراس���تەی ئەندامان���ی نەتەوەكەم و كۆمەڵ���ی مەدەن���ی تێبگەین دەكرێ كەمترین باجی بۆ بدەین و‬ ‫دەك���ەم كە ئ���ەم ئەزموون���ە مێژوویانە بۆ نەكەین���ە وانەیەك بۆ زۆرترین دەسكەوتیش���مان هەبێ و كاتێك���ی كەمتریش بە فیرۆ‬ ‫ئ���ەوەی دیس���انەوە تووش���ی هەمان كێش���ە و گرف���ت نەبینەوە‪ ،‬بدەین‪ .‬دەكرا ئێمە باجی كەمتر لەوەی بدەین كە تا ئێستا بۆمان‬ ‫باش���ە بۆ رێز لە یەكتر نەگرین‪ ،‬بە چ پێوەرێك رەوایە ئەگەر لە داوە ل���ە دوای راپەڕینەوە‪ .‬ئێمە هەنووكە كێش���ەیەكمان هەیە لە‬ ‫كوردس���تان بۆ وێنە لە س���ەدا ‪2‬ی ئیزەدی هەبێ من بێم و بڵێم كوردس���تان ئەویش هۆشیار كردنەوەیە بە شێوەیەكی خراپ و‬ ‫با نەبێ‪ ،‬بۆ وێنە كەس���ێكی كەم ئەندام كە لە قەراخ ش���ەقامێكی هۆكارەكەش���ی تێنەگەیش���تنە لە چەمكی ئازادی وەك پێویس���ت‪.‬‬ ‫دانیشتووە و ئەوەی پێی دەڵێین سواڵ‪ ،‬سواڵ دەكا دەبێ رێزی تا كەس���ێك تێئ���ەگا كە ئەوەی لێ���ی حاڵی بووە حاڵ���ی بوونێكی‬ ‫لێ بگرین‪ ،‬كەسێك لەسەر شەقامەكان گوێنی دەفرۆشێت‪ ،‬بنێشت خراپ���ە باجێكیش���ی پ���ی دەدەم‪ ،‬ئەمە ه���ەم لە تەمەن���ی خۆمان‬ ‫دەفرۆشێت‪ ،‬پاڵ بە عەرەبانەوە دەنێ‪ ،‬كەسێك كە كرێكاری دەكا تێپ���ەر دەكا و هەم درەنگیش بەو ش���تە دەگەی���ن كە دەمانەوێ‪.‬‬ ‫و تا ئێوارە ئارەقەی ش���ین و س���وور دەردەدا بە قەولی خۆمان دەك���رێ ئەم باجە خۆڕاییە نەدەی���ن؛ ئەگەر بێت و رێز لە یەكتر‬ ‫و بەوە دەژی‪ ،‬پێویس���تە رێزی لێ بگرین‪ .‬بۆیە كوا ئەوە راستە بگری���ن و دان بە رەوایەتی یەكتردا بنێین لە چوارچێوەی یاس���ا‬ ‫كە كەس���انێك بێن و بڵێن كە كرێكاری كەی شتە‪ ،‬فەالحەتی كوا و ئازادیدا‪ ،‬ئەوا دەتوانین س���اناتر هەن���گاو بنێین بەرەو كۆمەڵی‬ ‫پیش���ەیە‪ ،‬دەسەاڵت نابێ بمێنێ و دەبێ بروخێ‪ ،‬بەراستی ئەگەر مەدەنی‪ ،‬بەاڵم ئەگەر شتەكان بە هەڵە وەرگرین و بە خاوە خاو‬ ‫ئێم���ە نەتوانین رێ���ز لەمانە بگرین ناتوانین س���ەركەوتوو بین لە كارم���ان بۆ كرد‪ ،‬س���ەرەنجام هەم كات لە دەس���ت دەدەین هەم‬ ‫ئەزموونەكەمان���دا‪ .‬كە تۆ هاتی رێزت لە خۆت نەگرت و بۆخۆت باجێكی زۆریشی بۆ دەدەین‪ ،‬بۆیە هیوادارم كە ئەو هەاڵنەی لە‬ ‫خۆت ش���كاند بە تایبەت بۆ ئێمەی كورد دەس���تی دەرەكی زۆر رابردووی ‪ 19‬س���اڵی خۆماندا كردوومانە دووبارەی نەكەینەوە‬ ‫زۆر وااڵی���ە ل���ە دژمان لە دۆخێك���ی لەو چەش���نەدا‪ .‬دەبێ باش و ل���ە ش���تەكان وەك خۆی تێبگەی���ن تا باجی كەمت���ر بدەین بۆ‬ ‫ئەوە بزانین و نایش���ارمەوە كە ئەو دەوڵەتانەی كوردیان تێدایە گەیشتن بە كۆمەڵی مەدەنی‪.‬‬

‫تای خوێن بەربوونی ڤایرۆسی‬

‫د‪ .‬باوكی سویل‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪45‬‬

‫لەم چەند هەفتەی پێش���وودا سەرهەڵدانی چەند حاڵەتێكی پەتای‬ ‫خوێن بەربوونی ڤایرۆسی لە دەوروبەری شاری مووسڵدا تۆمار‬ ‫كرا‪ ،‬بۆ خوێنەرانی بەڕێز بەپێویس���تم زانی بەكورتی تیش���كێك‬ ‫بخەمەس���ەر ئەم پەتایە تا بەهەموو الیەكمان بتوانین رێگر بین‬ ‫لە تەش���ەنەكردن و باڵوبوونەوەی لە سەرچاوەی سەرهەڵدانی‬ ‫ئەم پەتایەوە بۆ ناوچەكانی تری واڵت و زانیاریەكی سەرپێییش‬ ‫بە خوێنەر ببەخشین‪.‬‬ ‫پێناسە‪:‬‬ ‫پەت���ای خوێن بەربوونی ڤارۆس���ی بریتیە لە نەخۆش���یە درمە‬ ‫هاوبەش���ەكانی نێ���وان م���رۆڤ و ئ���اژەاڵن (‪ )zoonosis‬ك���ە‬ ‫هۆكارەك���ەی گرووپێك���ە لە ڤای���رۆس كە لەرێگ���ەی بەركەوتنی‬ ‫راس���تەوخۆ ی���ان لە رێگ���ەی خێزان���ی مێش���ەكانەوە بۆ مرۆڤ‬ ‫ئەگوازرێتەوە‪ ،‬كە ئەبنە هۆی دروستبوونی تاو خوێن بەربوون‬ ‫لە مرۆڤدا‪.‬‬ ‫رووماڵێكی ئەم پەتایە‪:‬‬ ‫ئەم ڤایرۆس���انە باڵو بوونەوەیان هەی���ە لە زۆربەی ناوچەكانی‬ ‫جیه���ان‪ ،‬بەاڵم چڕبوونەوەیان لە هەن���دێ ناوچەی دنیادا زیاترە‬ ‫وەكو واڵتانی ئەفریقا‪ ،‬س���ەرچاوەی ئەم ڤایرۆسانەش ئاژەاڵنن‬ ‫و لە رێگەی بەركەوتنی راستەوخۆ یان خێزانی مێشەكانەوە بۆ‬ ‫مرۆڤ ئەگوازرێتەوە‪ ،‬گرینگی ئەم پەتایە لەوە دایە كە لە پۆلێنی‬ ‫ئەم نەخۆش���یانەیە كە لە كردەوەی تیرۆریس���تیدا پۆلین كراون‬ ‫لەاڵیەن رێكخراوی تەندروستی جیهانەوە (‪ )WHO‬بۆیە جێگای‬ ‫گرینگیپێدان و بایەخ پێدانە لە هەر ش���وێنێكدا كە س���ەرهەڵبدات‪،‬‬ ‫س���ەرەڕای زۆری رێژەی كوش���ندەیی ئ���ەم پەتایە و كاریگەری‬ ‫خراپی لەسەر مرۆڤ‬ ‫كاریگەری و نیشانەكانی پەتاكە‪:‬‬ ‫پاش ئەوەی ڤایرۆس���ەكە دەگاتە لەش���ی مرۆڤ‪ ،‬دەست دەكات‬ ‫بە باڵوبوونەوە لە رێگەی س���ووڕی خوێنەوە‪ ،‬س���ەرەتا كەسی‬ ‫تووش���بوو هەس���ت بە ت���او گیانی ئێ���ش دەكات لەگ���ەڵ قورگ‬ ‫ئێشەو بێ هێزی لە هەندێ باریشدا سك ئێشەو ئاوسانی لیمفە‬ ‫گرێكانی لەگەڵ ئەبێت‪ .‬پاش���ان ڤایرۆس���ەكە پەالماری ناوپۆشی‬ ‫موولوولەكان���ی خوێ���ن ئ���ەداو برینداریان ئەكات‪ ،‬ل���ە ئەنجامدا‬

‫خوێ���ن بەربوون دەس���ت پێ ئ���ەكات لە رێگەی ئ���ەم موولوولە‬ ‫برینداران���ەوە ك���ە ئەبێتە خوێن بەربوونێكی بەرباڵو لە لەش���دا‪،‬‬ ‫بەتایبەتی لە ژێر پێس���ت و لە رێگەی ریخۆلەكانەوە‪ ،‬لەكۆتاییدا‬ ‫پەككەوتن���ی هەندێ ئەندامی گرینگ���ی وەكو گورچیلە و جگەری‬ ‫لێ ئەكەوێتەوەو لە هەندێ جاریش���دا مێش���ك بەدوور نابێت لە‬ ‫ت���ووش نەب���وون‪ ،‬رێژەی م���ردن جیاوازە لە ڤایرۆس���ەكەوە بۆ‬ ‫ڤایرۆسێكی تر‪ ،‬بەاڵم ئەتوانین بلێین بەتێكرا لە نێوان(‪)%50 _20‬‬ ‫دایە‪.‬‬ ‫چۆنیەتی دەستنیشان كردنی پەتاكە‪:‬‬ ‫گومان���ی زۆر ئەخرێت���ە س���ەر ئەو كەس���انەی كە تای���ان هەیە‬ ‫و تووش���ی خوێ���ن بەرب���وون ب���وون بەتایبەتی ئەو كەس���انەی‬ ‫كەس���ەردانی ئ���ەو ش���وێنەیان ك���ردووە ك���ە چ���ڕ بوون���ەوەی‬ ‫ڤایرۆسەكە تیایاندا زۆرە یان بەركەوتنیان هەیە لەگەڵ كەسانێك‬ ‫كە تووش بوون بە پەتاكە‪ .‬ئەمەو سەرەڕای دەركەوتنی تەواوی‬ ‫نیشانەكانی نەخۆشیەكە لە كەسی تووشبوودا‪ .‬لەكۆتاییدا دەست‬ ‫نیش���انكردنی نەخۆش���یەكە لەرێگەی تاقیگەی پێش���كەوتووەوە‬ ‫دەبێت بۆ دڵنیابوون لە سەدا سەدی پەتاكە‪.‬‬ ‫چارەسەركردن و خۆپاراستن‪:‬‬ ‫زۆر گرینگ���ە ك���ە كەس���ی تووش���بوو دوای دڵنیاب���وون لەوەی‬ ‫كەتووش���ی ئەم پەتایە بووە‪ ،‬جیا بكرێتەوە و زۆر بە وریایەوە‬ ‫مامەڵ���ەی لەگەڵ���دا بكرێ���ت‪ ،‬هەم���وو رێگایەك���ی باڵوبوونەوەی‬ ‫ڤایرۆسەكە بگیرێتەبەر وەكو عەزل كردنی تەواوی نەخۆشەكەو‬ ‫گرینگیدان���ی تەواو بە خواردن و ش���لەمەنی لەگەل بەكارهێنانی‬ ‫دەرمان كە لەالیەن پزیش���كی تایبەتیەوە دەستنیش���ان ئەكرێت‪،‬‬ ‫س���ەرەڕای مامەڵەیەك���ی ورد لەگەڵ هەر نیش���انەیەكی تازە كە‬ ‫لەسەر نەخۆشەكە دەرئەكەوێت‪ ،‬لەوەش گرینگتر ئەوەیە كە ئەو‬ ‫كەسانەی لەدەوروبەری نەخۆشەكەن ئەبێت هەموو شێوازەكانی‬ ‫كەمكردنەوەی بەركەوتن بەكاربهێنن وەكو ماسك و دەستكێش‬ ‫و كاڵوی تایب���ەت ب���ەو ج���ۆرە پەتایانە‪ .‬ماوەت���ەوە بڵێین ئەبێت‬ ‫هەركەس���ێك س���ەردانی ئەو ش���وێنانە ئەكات كە ڤایرۆسەكانی‬ ‫تی���ا چڕبووتەوە زانیاری تەواو وەرگرێ���ت دەربارەی چۆنیەتی‬ ‫خۆپاراستن لەالیەن پزیش���كی تایبەتمەندەوە‪ ،‬بەتایبەتی لەكاتی‬ ‫سەفەركردن و گەڕان لە شوێنە گەشتیاریەكانی جیهاندا‪.‬‬

‫كۆمەڵەی شانۆی پیرەمەگروون‬ ‫خزمه‌تێكی زۆر‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪46‬‬

‫ل���ە رۆژی (‪ 2004/7/15‬پێن���ج ش���ەممە) لەالی���ەن هەندێك الوی‬ ‫بەهرەمەن���د دام���ەزراوە‪ ،‬كۆمەڵەیەك���ی س���ەربەخۆیە و ئەركی‬ ‫بەرهەمهێنان���ی كارەكان���ی زۆربەی كات لە ئەس���تۆی ئەندامانی‬ ‫دایە‬ ‫بەرهەمەكانی‪:‬‬ ‫‪ 1‬خەونێك ‪ -‬ساڵی‪ 2004‬لە پیرەمەگروون‬ ‫نووسین و دەرهێنان‪ :‬ئومێدی شانۆ‬ ‫ناوەڕۆك‪ :‬سادەیی خەڵك‪ ،‬نادادپەروەری‪ ،‬گەندەڵی‪.‬‬ ‫‪ _2‬سنوقی سكااڵ‪ -‬ساڵی ‪ 2004‬لە پیرەمەگروون‬ ‫نووسین و دەرهێنانی‪ :‬ئومێدی شانۆ و گۆران سەرگەڵویی‬ ‫ناوەڕۆك‪ :‬گەندەڵی‪ ،‬ئازادی‪ ،‬بێكاری‪.‬‬ ‫‪_3‬خەندەكانمان درۆن‪ -‬ساڵی ‪ 2005‬لە پیرەمەگروون‬ ‫نووسین و دەرهێنان‪ :‬ئومێدی شانۆ و گۆران سەرگەڵویی‬ ‫ناوەڕۆك‪ :‬هەژاری‪ ،‬دزی‪ ،‬خیانەت‪.‬‬ ‫‪_4‬هەڵەبجە تارای شەهیدبوونە‪ -‬ساڵی ‪ 2005‬لە پیرە مەگروون‬ ‫نووسین و دەرهێنان‪ :‬ئومێدی شانۆ و گۆران سەرگەڵویی‬ ‫بۆ شەهیدانی هەڵەبجە و چاوەڕوانی كەسوكاری ئەنفالەكان‬ ‫•دواتر ئەم بەرهەمانەی خوارەوە كە س���ەرجەمیان نووسین و‬ ‫دەرهێنانی (ئومێدی شانۆ)ن‪:‬‬ ‫‪ _5‬شێتەكانی واڵتی من‪ -‬ساڵی ‪ 2006‬لە پیرەمەگروون‬ ‫شانۆگەریەكی تەنزئامێزی ناوەڕۆك تراژیدی بوو‬ ‫‪_6‬خەون لەگەڵ چراكان ‪ -‬ساڵی ‪2006‬‬ ‫ب���ۆ ئەنف���ال ك���راوان و ش���ەهیدانی هەڵەبج���ە ل���ە فیس���تیڤالی‬ ‫ی���ادی ش���ەهیدانی هەڵەبجە نمایش ك���را كە كۆمەڵەی ش���انۆی‬ ‫پیرەمەگ���روون بە ه���اوكاری لێژنەی ناوچ���ەی پیرەمەگروونی‬ ‫پارت���ی دیموكراتی كوردس���تان رێكیخس���تبوو‪ ،‬س���ەركەوتنێكی‬ ‫بەرچاوی بەدەستهێنا‪.‬‬ ‫‪ _7‬بیرەوەریەكانی باوكم ‪ -‬ساڵی ‪ 2006‬لە پیرەمەگروون‬ ‫ن���اوەڕۆك‪ :‬قوربانیدان بۆ نیش���تیمان‪ ،‬خیانەت‪،‬هەژاری لە پێناو‬ ‫سەربەرزی‬ ‫‪ _8‬ئەو قەڵەمەی لە س���ەرەتای تابڵۆیەكدا ش���كا ‪ -‬ساڵی ‪2007‬‬ ‫لە پیرەمەگروون‬ ‫‪ _9‬ئیتر بە خەونیش ناتان بینمەوە‪ -‬ساڵی ‪ 2007‬لە پیرەمەگروون‬ ‫بۆ ئەنفالەكان و چاوەڕوانی كەسوكاریان و بێ ئومێدیان‬ ‫‪ _10‬وەرن بەگریانمان پێ بكەنن تا ئەودەمەی فرمێسكتان دێ‬ ‫ ساڵی ‪ 2007‬لە پیرەمەگروون‬‫‪ _11‬هەڵەبجە و ئەنفال لەژوانی ش���ەهید بووندا ‪ -‬ساڵی ‪.2008‬‬ ‫ئەم شانۆیە لە سێ شوێن نمایش كرا لە پیرەمەگروون‪،‬لە دوكان‬ ‫(س���ەرمەزاری ئەنفالەكان���ی دۆڵ���ی جافایەتی)‪ ،‬لە س���ولێمانی لە‬ ‫كەرنەڤاڵی ئەنفال كە یەكێتی ئافرەتانی كوردستان سازی دابوو‪،‬‬ ‫لە هەر س���ێ نمایش���ەكەدا س���ەركەوتنی گەورەی بەدەستهێنا و‬

‫لەالی���ەن هەندێك ل���ە راگەیاندنەكانەوە گرینگی پێ���درا‪ ،‬كە ئەمە‬ ‫ش���تێكی تازە بوو بۆ كۆمەڵەی شانۆی پیرەمەگروون و خەاڵتی‬ ‫رێزلێنان بەخشرایە ئەكتەرەكان‪.‬‬ ‫‪ _12‬چیمان بەچی كرد‪ -‬ساڵی ‪،2009‬پیرەمەگروون‪.‬‬ ‫ناوەڕۆك‪ :‬باس���ی لەو كەس���انە ئەك���رد كە راس���تبێژن و كەس‬ ‫گوێیان لێ ناگرێ‪.‬‬ ‫‪ _13‬رەجەب تاوانبار نییە‪ -‬ساڵی ‪،2010‬پیرەمەگروون‬ ‫ناوەڕۆك‪ :‬بێتاوانی ئەو كەسانەی كە تاوانبار دەكرێن‪.‬‬ ‫• كۆمەلەكەی شانۆی پیرەمەگروون خاوەنی دوو فیلمە‪:‬‬ ‫‪ _1‬ئاواتی پاساریەكان‪ -‬ساڵی ‪2005‬‬ ‫‪ _2‬چیرۆكەكانی بێوەفایی‪ -‬ساڵی ‪2007‬‬ ‫بەرهەمی ئایندە‪:‬‬ ‫شانۆی (پاساریەك باڵەكانی دەبەخشێت)‬ ‫ئەگەر هاوكاری بكرێین بەنیازین فیلمێك بەناوی (كێ تاوانبارە)‬ ‫كە باس لە بێ���كاری الوان و تێكەڵبوونیان دەكات بەكاری دزی‬ ‫و تیرۆریستی و خووگرتن بە مادە هۆشبەرەكانەوە‪،‬‬ ‫وتەی هەندێك لە ئەندامان‪:‬‬ ‫ئومێدی شانۆ‪ :‬سەرپەرشتیاری كۆمەڵەو نووسەرو دەرهێنەری‬ ‫س���ەرجەم بەرهەمەكان���ی ئ���ەو كۆمەڵەی���ە‪ :‬كۆمەڵەكەم���ان‬ ‫كۆمەڵەیەك���ی ب���ێ الیەنەو بێ مۆڵەتین‪ ،‬ئەرك���ی بەرهەمەكانمان‬ ‫ب���ەزۆری لە ئەس���تۆی خۆمانەو منەت لەس���ەر ك���ەس ناكەین‪،‬‬ ‫حەزو ئارەزوو بەهرەیەكمان هەیە و ئەمانەوێ خزمەت بكەین‪،‬‬ ‫من وەك سەرپەرش���تیاری كۆمەڵە سوپاسی هەموو هاوڕێكانم‬ ‫ئەك���ەم ل���ەو كۆمەڵەیەدا‪ ،‬بێ ئ���ەوان من هیچ نی���م‪ ،‬هەر كارێك‬ ‫ئەیكەین بەماندوبوونی هەمووانە‪.‬‬ ‫جەالل محەمەد‪ :‬سوپاس بۆ بەڕێزتان كە هەمووجار بەسەرمان‬ ‫ئەكەنەوەو دەورتان هەیە لە بە ئەرشیف كردنی بەرهەمەكانمان‬ ‫و ناساندنمان‪.‬‬ ‫هێش���وو كەم���ال‪ :‬وەك كچێ���ك لەم كۆمەڵ���ە كار دەك���ەم‪ ،‬زۆر‬ ‫خۆش���حاڵم كە توانیومە لە ش���وێنێكی وەك پیرەمەگروون وەك‬ ‫ئافرەتێك كاری شانۆیی بكەم‪.‬‬ ‫كۆس���ار گوڵفام‪ :‬من وەك كچێك هەس���ت بەش���انازیەكی گەورە‬ ‫ئەك���ەم كە هاتوومە ناو ئەم كۆمەڵەیەوە‪ ،‬ئەتوانم بڵێم كاركردن‬ ‫لەن���او ئ���ەم گرووپ���ە تۆماركردن���ی مێژوویەكی نەم���رە بۆ من‪،‬‬ ‫چونكە هەس���ت ئەكەم توانیویانە ئازارەكانی كۆمەڵگەو الوان بە‬ ‫ئازادانە بگەینن‪.‬‬ ‫ژیل���وان كۆی���ی‪ :‬جێگ���ەی خۆش���حاڵیە ك���ە بتوان���م لەگ���ەڵ ئەم‬ ‫هاوڕێیان���ەم خزمەتێك���ی بچووكی ش���ارەكەم و نیش���تیمانەكەم‬ ‫بك���ەم لەڕێی هون���ەرەوە‪ ،‬هیوادارم هاوكاریم���ان بكرێ لەالیەن‬ ‫حكوومەتەوە‪.‬‬

‫جامانەی سوور‬

‫خاكی كوردستان‬

‫مەال ئەحمەدی گۆمڵەیی‬

‫حەمە ئەحمەد جاف‬

‫چەندە درۆ ئاشق ئەبێ بە مێژووم‬ ‫كاتێ كە ئەستێرەیێك‬ ‫لە قەراغستانی چاوانم خۆی هەڵدێنێ‬ ‫خەیاڵم ئەبێ بە نپتۆن‬ ‫ئەمن حەشاری حەژمەت گرتووی ئەم گەڕەكەم‬ ‫جیهان‪ ،‬جیهان‬ ‫گەاڵ ئەوەرێنن بەسەر ال‌‌شەی زیندووم‬ ‫دونیا دونیا‬

‫لق و پۆكانم ئەشكێنن‬ ‫من لەم خاكە بەتەماحترم‬ ‫بزانن‬ ‫هیچ گوڵێك نافرۆشم‬ ‫تا نەیدۆزمەوە دراوێكی بێ پشت و ڕوو‬

‫جەمیلە چووپانی (روژهەاڵت‪.‬شاری دیوان دەرە)‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫هـــــاژە‬

‫‪47‬‬

‫بیست سااڵن بووم‪.....‬‬ ‫زوڵم و زۆرو چەوسانەوەو‪...‬‬ ‫زیندان كردمیە پێشمەرگە‪.‬‬ ‫(ئاب)یش خەنجەرێكی تیژی‪...،‬‬ ‫دەسكبەڕووی بەبەر كەمەرما هەڵواسی و‪...‬‬ ‫(ئەیلوول) بڕنەوێكی درێژی‪..،‬‬ ‫رەقەم حەڤدەی دا بەشا نما !!‬ ‫(بارزانی) پەرچەمی كوردی دایە دەستم و‪..‬‬ ‫جامانەیەكی سووری نایە سەرم !!‪.‬‬ ‫لەو كاتەوە‪....‬‬ ‫یەكەم تەقە و‪...‬‬ ‫دەنگی دەسڕێژی پێشمەرگەش‪...‬‬ ‫گوێچكەكانی لەرانمەوەو‪...‬‬ ‫كاال ی ورەو‪...‬‬ ‫هەڵوێستێكی نەتەوەیی كردە بەرم!!‬ ‫ـــ ــــ ـــ‬ ‫ئیتر منیش‪...‬لەو كاتەوە‪..‬‬ ‫جامانەی سووری بارزانیم‬ ‫كردە بەیداخ و پەرچەمی‬ ‫كۆماری شیعرو هەڵبەستم‬ ‫ئێوەش هەرچی ئەڵێن‪ ....‬بیڵێن‬ ‫لە هەمووتان بێدەربەستم‬ ‫بتانەوێ و نەتانەوێ‪...‬‬ ‫(پارتی) رێبازی پیرۆزی ئەم میللەتەو‪...‬‬ ‫(بارزانی)یش‪..‬‬ ‫سەرۆكی رۆحی نەتەوەیی من و تۆیە‪..‬‬ ‫دڵنیابن لەویش زیاتر‪...‬‬ ‫هەركێ و هەرچی‪ ..‬بێتە مەیدان‬ ‫بەو كــــــــوردستانە نــامۆیە!!؟؟‬

‫خاكی كوردستانی شیرین پڕ گواڵڵەی سەوز و سوور‬ ‫پڕ لە باخچەی خوا سروشت و بای نەسیمی خوار و ژوور‬ ‫لوتكە شاخی قەندیل و خانو گمۆ جودی‪ ،‬نور‬ ‫شاخی رەنگاو رەنگی گۆیژە باعیسی كەیف و سروور‬ ‫هەردەمە بەرگێ ئەپۆشێ گا سپی گا سەوز و سوور‬ ‫***‬ ‫***‬ ‫* **‬ ‫ئەی واڵتی خۆشەویستم دەی وەرە مەیدانەوە‬ ‫بەم هەموو پیرۆز و پیت و جوانی گوڵزارانەوە‬ ‫چاوی كوێر رۆشن ئەكەی تۆ بەم هەموو پەخشانەوە‬ ‫وەسفی قەومی كورد ئەكەی تۆ بەم هەموو رەنگانەوە‬ ‫رەنگی سوورت شاهیدە بۆ كورد كە قەومێكن جەسوور‬ ‫***‬ ‫***‬ ‫* **‬ ‫گیای بەهار و پایزانت سەد هەزار تیمار ئەكا‬ ‫بۆنی خۆشی شاخ و دەشتت چاری چەند زامار ئەكا‬ ‫گەر بریندار بێ بەتیریش ئاوی تۆ ئەو چار ئەكا‬ ‫بەرگی بێگەردو شینیشت زاهیرە هاوار ئەكا‬ ‫قەومی كورد دڵ ساف و پاكن میللەتێكن بێ قسوور‬ ‫***‬ ‫***‬ ‫* **‬ ‫خۆ سریوەی سەر تلۆكی دارەكان رۆشناییە‬ ‫ئەو جریوەی چۆلەكەی تۆ نەغمە خوانی شاییە‬ ‫تاكو تۆ مابی لە گێتی بەزم و خۆشی و شادییە‬ ‫بەرگی سەوزیشت ئەڵێی ئەم خاكە هەر شیناییە‬ ‫پڕ لە دەغڵ و دان و كانی سەر بە ڕزق و پڕ لە نوور‬ ‫***‬ ‫***‬ ‫* **‬ ‫مەرجە تاكو گیان لە الشەم بێ ئەبێ یادت بكەم‬ ‫خوانەكا گەر تۆ نزم بی فەرزە من بەرزت بكەم‬ ‫چونكە من پێویستی خۆمە خزمەتی كوردت بكەم‬ ‫ئەی وەتەن شایەنی فەخری واجبە مەدحت بكەم‬ ‫دارو بەردت چەشنی گەوهەر خاك و خۆڵت وەك بلوور‬

‫چیرۆكی ژیانی یاریزانان‬

‫(میرۆسالڤ كلۆزە)‪،‬‬

‫ئەو چەكە كاریگەرەی ئەڵمانیا پشتی پێ بەستووە‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪48‬‬

‫ئامادەكردنی‪ :‬مامەیارە ئەحمەد‬

‫ب���ۆ ئەمجارە ژیانی یاریزانی ناس���راوی هەڵب���ژاردەی تۆپی پێی‬ ‫ئەڵمانیا و یانەی بایرن میونشنی واڵتەكەی (میرۆسالڤ كلۆزە)‬ ‫دەخەینە بەر دیدە‪.‬‬ ‫ئەو یاریزانە خاوەن ئاس���تێكی بەرز و هونەرێكی بااڵیە‪ ،‬لە نێو‬ ‫یاریگەدا بەهێمنی دەبیندرێت‪ ،‬ئەو لە لێدانی سەر و تۆماركردنی‬ ‫گۆڵ بە شێوازی دیكە‪ ،‬زۆر تایبەتمەندە‪ ،‬لە زۆربەی یارییەكان‪،‬‬ ‫بە تایبەتی لەگەڵ هەڵبژاردەی واڵتەكەی‪ ،‬جێدەستی دیار بووە‪...‬‬ ‫كورتەی زانیارییەكان‪:‬‬ ‫ناوی تەواوی‪ :‬میرۆسالڤ كلۆزە‬ ‫بەرواری هاتنەبوونی‪9 :‬ـی یۆنیۆی ‪ 32( 1978‬سااڵن)‬ ‫شوێنی لەدایكبوونی‪ :‬ئۆبۆل – پۆڵەندا‬ ‫درێژی‪ 182 :‬سانتیمەتر‬ ‫هێڵی یاریكردن‪ :‬هێرشبردن‪.‬‬ ‫یانەی ئێستای‪ :‬بایرن میونشن‬ ‫ژمارەی درێس لە یانەكەی‪18 :‬‬ ‫هەروەها لە ‪2001‬ـیش���ەوە لە ڕیزەكان���ی هەڵبژاردەی تۆپی پێی‬ ‫ئەڵمانی���ا وەرگیراوە و لەو ماوەیەدا تا ‪17‬ـی ئۆكتۆبەر‪ ،‬لە كۆی‬ ‫‪ 87‬یاری���دا ‪ 44‬گۆڵ���ی تۆمار كردووە‪ ،‬ئێس���تایش ل���ە ڕیزەكانی‬ ‫ئ���ەو هەڵبژاردەیەدا بەردەوامە و لە مۆندیالی ‪2010‬ـدا تا ئێس���تا‬

‫خ���اوەن گۆڵێك���ە‪ ،‬كە ب���ە تۆماركردن���ی ‪ 5‬گۆڵ ب���ووە گۆڵكاری‬ ‫مۆندیالی ڕابردوو‪.‬‬ ‫كاروانی ژیانی وەرزشیی ئەو یاریزانە‪:‬‬ ‫ كلۆزە لە ساڵی ‪1999‬ـدا پێوەندیی بە ڕیزەكانی یانەی كایزەر‬‫س�ڵ�اوتنی ئەڵمانیایی���ەوە ك���رد‪ ،‬دوای س���اڵێك یاریك���ردن ل���ەو‬ ‫یانەی���ەدا‪ ،‬بانگی ڕیزەكانی هەڵبژاردەی تۆپ���ی پێی ئەڵمانیا كرا‪.‬‬ ‫كل���ۆزە لە ڕیزەكانی ئەو یانەیەدا ل���ە كۆی ‪ 62‬یاری‪ ،‬توانیی ‪25‬‬ ‫گۆڵ تۆمار بكات‪.‬‬ ‫ كل���ۆزە ل���ە مۆندیالی ‪2002‬ـدا كە لە ه���ەردوو واڵتی كۆریای‬‫باشوور و ژاپۆن ساز درا‪ ،‬ئاستێكی زۆر بااڵی خستە ڕوو‪ ،‬كە‬ ‫بووە ڕكابەرێكی بەهێز بۆ بردنەوەی نازناوی بوون بە گۆڵكاری‬ ‫ئەو قارەمانیەتییە جیهانییە‪ ،‬بەاڵم لە دوا یاریی مۆندیالدا ڕۆناڵدۆ‬ ‫ئەو هاوكێشەیەی بە ئاراستەی خۆیدا هاوسەنگ كرد‪ ،‬كاتێك ‪2‬‬ ‫گۆڵی تۆمار كرد و بە ‪ 8‬گۆڵ‪ ،‬دەس���تكەوتی بوون بە گۆڵكاریی‬ ‫مۆندیالی بە نێوەوە تۆمار كرا‪.‬‬ ‫ كل���ۆزە لە س���اڵی ‪2004‬ـدا ڕیزەكانی یانەی كایزەر س�ڵ�اوتنی‬‫جێ هێش���ت كە ‪ 5‬س���اڵ بوو ی���اری بۆ دەك���رد‪ ،‬ئەویش كاتێك‬ ‫بوو كە بە پێی بۆندێك چووە ڕیزەكانی یانەی ڤێردەر برێمەنی‬ ‫هەم���ان واڵتەوە‪ ،‬ئەو بۆن���دەی كە پێی گواس���ترایەوە بۆ یانەی‬ ‫ئاماژەپێكراو‪ ،‬تەنیا ‪ 5‬ملیۆن ئێرۆ بوو‪.‬‬ ‫ لە جامی جیهانی ‪2006‬ـدا كە لە ئەڵمانیا ڕێك خرا و ئیتاڵیا بووە‬‫خاوەن جامەكە‪ ،‬توانی یەكەم گۆڵی پاڵەوانیەتییەكە تۆمار بكات‪،‬‬ ‫كاتێك گۆڵی یەكەمی یاریی كردنەوەی مۆندیالی لە یاریی نێوان‬ ‫ئەڵمانیا و كۆس���تا ریكادا تۆمار كرد‪ ،‬هەروەها لەوێیشەوە پەلی‬ ‫هاویش���ت تا دواجار بە تۆماركردنی ‪ 5‬گۆڵ‪ ،‬كە ڕێژەیەكی كەم‬ ‫بوو‪ ،‬ببێتە گۆڵكاری مۆندیال‪ ،‬ئێستایش كە لە مۆندیالی ‪2010‬ـدا‬ ‫بە شێوەی سەرەكی یاری بۆ هەڵبژاردەی ئەڵمانیا دەكات‪ ،‬هیوا‬ ‫هەی���ە كە ببێت���ە گۆڵكاری مێژووی مۆندیال���ەكان‪ ،‬یان بە الیەنی‬ ‫كەمەوە بگاتە ئەو ژمارەیەی ڕۆناڵدۆ كە ‪ 15‬گۆڵە‪ ،‬كلۆزە ئێستا‬ ‫‪ 11‬گۆڵی هەیە‪ ،‬بەاڵم لە یاریی داهاتووی هەڵبژاردەی ئەڵمانیادا‬ ‫بەرانبەر غانا كە لە (دەمژێر ‪09:30‬ـی شەوی چوارشەممە ‪23‬ـی‬ ‫یۆنیۆی ‪)2010‬ـدا ئەنجام دەدرێت‪ ،‬ئەو یاریزانە بەش���دار نابێت‪،‬‬ ‫ئەوی���ش بە هۆی ئەو كارتە س���وورەوەیە كە لە نیوەی یەكەمی‬ ‫یاری���ی نێ���وان هەڵب���ژاردەی واڵتەكەی و هەڵبژاردەی س���ڕبیادا‬ ‫وەری گرت و كرایە دەرەوەی چوارچێوەی یاریگە‪.‬‬ ‫ چێبوونی كلۆزە بەو گۆڵكەرەی ئێستا كە زۆر ناسراوە‪ ،‬دوای‬‫س���ااڵنێك دێت لەوەی كە مۆلەری هاوواڵتی‪ ،‬بە یەكێك لە هەرە‬ ‫گۆڵكارە ناسراو و باشەكانی دنیا دادەنرا‪ ،‬هاوكات بوونی كلۆزە‬ ‫بەشێك لەو بۆشاییە پڕ دەكاتەوە كە ئەڵمانیاییەكان چەند ساڵێكە‬ ‫بە هۆی نەبوونی گۆڵكەری كارامەوە هەستیان پێ كردووە‪.‬‬ ‫ كلۆزە لە ساڵی ‪2007‬ـدا ڕیزەكانی یانەی ڤێردەر برێمەنی جێ‬‫هێشت و ڕووی لە یانەی هەرێمی باڤاریا (بایرن میونشن) كرد‪،‬‬ ‫كە ئێستایش���ی لەگەڵدا بێت ل���ە ڕیزەكانی ئەو یانەیەدا درێژە بە‬ ‫كاروانی ژیانی تۆپی پێی خۆی دەدات‪.‬‬ ‫كلۆزە بە چی ناسراوە؟‬

‫لە بایرن یەدەگ و لە ئەڵمانیا سەرەكی‪:‬‬ ‫یاریزان میرۆس�ل�اڤ كلۆزە‪ ،‬وەرزی ڕابردووی خولی تۆپی پێ‬ ‫بە ش���ێوەیەكی گش���تی ل���ە ڕیزەكانی یانەی بایرن میوش���ندا بە‬ ‫ش���ێوەی یەدەگ لە الیەن ڕاهێنەر (لوی���س ڤان خال)ـەوە یاریی‬ ‫پ���ێ دەكرا‪ ،‬هەر ئ���ەو بارە وای هێنابووە پێ���ش چاوی زۆربەی‬ ‫وەرزشدۆس���تان‪ ،‬كە كل���ۆزە لە مۆندیالی ‪2010‬ـیش���دا لە الیەن‬ ‫ڕاهێن���ەر (یواكی���م لۆف)ـ���ەوە ب���ە ش���ێوەی ی���ەدەگ پش���تی پێ‬ ‫دەبەس���تێرت‪ ،‬بەاڵم هەر زوو پێش مۆندیال و سەرەڕای بوونی‬ ‫وردە كێشە و بابەتی دیكە‪ ،‬كلۆزە هەوادارانی خۆی و ئەڵمانیای‬ ‫ل���ەوە دڵنیا كردەوە كە لە الیەن ڕاهێنەر لۆفەوە بە ش���ێوەیەكی‬ ‫سەرەكی یاری پێ دەكرێت‪ ،‬دواتر و لە یەكەم یاریی ئەڵمانیاوە‬ ‫لە مۆندیال كە بەرانبەر ئوس���ترالیا بوو‪ ،‬ئەو ڕاستییە دەركەوت‪،‬‬ ‫چونكە كلۆزە بە ش���ێوەی س���ەرەكی یاریی كرد و بە ئاس���تێكی‬ ‫جیاوازە لەوە بیندرا كە لە بایرن میونشن و لە وەرزی ڕابردوو‬ ‫نوان���دی‪ ،‬ئەوەی���ش ب���ە پێچەوان���ەی زۆرب���ەی زۆری یاریزان���ە‬ ‫پیش���ەگەرەكانی دیكەوەیە‪ ،‬ك���ە لە یانەكانی���ان یاریی باش و لە‬ ‫هەڵبژاردەكانیان بە ئاستێكی الواز‪ ،‬یان ناباش دەردەكەون‪.‬‬ ‫‪mamayara_ahmed@yahoo.com.‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫هەروەك���وو چۆن بە ش���ێوەیەكی گش���تی ئەڵمانیایی���ەكان بەوە‬ ‫ناسراون كە لە لێدانی سەردا كەموێنە و هاوتاكەمن‪ ،‬هاوشێوەی‬ ‫ئ���ەو میرۆس�ل�اڤ كل���ۆزە بە یەكێ���ك ل���ەو یاریزانانەی ئێس���تا‬ ‫دادەنرێت كە نزیكەی سەدا ‪90‬ـی ئەو گۆاڵنەی تۆماری دەكات‪،‬‬ ‫ل���ە ڕێگەی لێدانی س���ەرەوەیە‪ .‬ه���ۆكاری ئەوەیش ب���ۆ درێژیی‬ ‫ب���ااڵی‪ ،‬خۆبەرزكردنەوە و بازدانی بەرز‪ ،‬ئەو تۆپانەی لە الیەن‬ ‫هاوڕێكانییەوە بۆی دەنێردرێت‪ ،‬بە شێوەیەكی گشتییش مەشق‬ ‫و ڕاهێنان ل���ەو بارەی كلۆزەدا ڕۆڵێكی زۆر كاریگەر دەگێڕێت‪.‬‬ ‫ك���ە ئەس���تەمە یاریزانان���ی دیكە بەو ش���ێوەیەی ئەو مەش���ق و‬ ‫ڕاهێنان لە چۆنیەتیی جێبەجێكردنی لێدانی سەردا بكەن‬ ‫ كل���ۆزە ل���ە مۆندیالی ‪2006‬ـدا‪ ،‬ل���ە یاریی نێ���وان هەڵبژاردەی‬‫واڵتەك���ەی و هەڵب���ژاردەی ئەرژەنتیندا گۆڵ���ی بەرانبەری تۆمار‬ ‫ك���رد‪ ،‬ك���ە دواتر لەوێوە ب���ووە هەوێنی ئەوەی ل���ە هەڵبژاردەی‬ ‫ئەرژەنتین ببەنەوە‪.‬‬ ‫ ئەو یاریزانەی هەڵبژاردەی ئەڵمانیا‪ ،‬زۆر جار بەوە ناس���راوە‬‫ك���ە گۆڵە بەرانبەرەكان تۆمار دەكات‪ ،‬زۆربەی وەرزش���وانان و‬ ‫چاودێرە ش���ارەزاكان‪ ،‬كلۆزە و باالك بە ماڕادۆنا و كالس���تینی‬ ‫دەچووێنن‪ ،‬ك���ە باالك تۆپی جوان دەداتە كلۆزە و ئەویش هەل‬ ‫لە كیس نادات‪ ،‬بەاڵم ئێس���تا باڵی یاریزان كلۆزە شكاوە‪ ،‬چونكە‬ ‫ب���االك پێ���ش مۆندیال دووچ���اری پێكانێكی گران ب���ووەوە و لە‬ ‫مۆندیال دوور كەوتەوە‬ ‫لەب���ەر ئ���ەو هۆكاران���ەی خس���تمانە ڕوو كە لێهاتووی���ی كلۆزە‬ ‫ڕوون دەكات���ەوە‪ ،‬ل���ە س���اڵی ‪2007‬ـ���دا یانەی بایرن میونش���ن‬ ‫بۆندێك���ی لەگەڵ���دا واژۆ ك���رد و ئ���ەوی ب���ردە پ���اڵ هەریەك لە‬ ‫یاریزانان لۆكا تۆنیی ئیتاڵیایی‪ ،‬فرانك بیالل ڕیبێری فرەنس���ایی‪،‬‬ ‫مارسێل یانس���نی ئەڵمانیایی‪ ،‬خۆزێ سۆزای ئەرژەنتینی و یان‬ ‫ش�ل�اودرافی واڵتەكەی خۆی‪ .‬كە كۆی بۆندی ئەو یاریزانانە ‪96‬‬ ‫ملیۆن یۆرۆ بوو‪.‬‬ ‫جێ���ی دووبارە هێمابۆكردنە‪ ،‬كە ئێستایش���ی لەگەڵدا بێت كلۆزە‬

‫هەلێك���ی زۆری لە پێش���ە ب���ۆ ئەوەی ببێتە گۆڵك���ەری مێژوویی‬ ‫مۆندیال‪ ،‬ب���ەو مەرجەی ئەڵمانیا بگاتە یارییەكانی قۆناغی ‪16‬ـی‬ ‫مۆندیال و لەوێیشەوە دەستی بە قۆناغە گرینگ و هەستیارەكانی‬ ‫دیك���ە بگات‪ .‬كلۆزە لە دوو جامی جیهانی ڕابردوودا توانیویەتی‬ ‫‪ 10‬گ���ۆڵ تۆمار بكات‪ ،‬كە هەر مۆندیال���ە و ‪ 5‬گۆڵی تۆمار كرد‪،‬‬ ‫ئێس���تایش یەك گۆڵ���ی هەی���ە و ئەگەریش دیس���انەوە ژمارەی‬ ‫گۆڵەكان���ی ل���ە مۆندیالی ‪2010‬ـ���دا ببنە ‪ 5‬گۆڵ‪ ،‬ئ���ەوا دەگاتەوە‬ ‫ژم���ارەی یاریزانی تۆپی پێی ناس���راوی بەرازیلی (رۆناڵدۆ) كە‬ ‫تا ئێس���تا بە تۆماركردنی ‪ 15‬گۆڵ‪ ،‬ب���ە گۆڵكاری مێژووی كۆی‬ ‫مۆندیالەكانی ڕابردوو دادەنرێت‪.‬‬

‫‪49‬‬

‫كارو چاالكیەكانی لق لەوەرزێكدا‪...‬‬ ‫سەردان و بەسەركردنەوە‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫ هەڤ���اڵ ف���ازڵ ڕەوف بەرپرس���ی لق بە یاوەری ش���اندێك كە‬‫پێكهاتبوو لە هەڤااڵنی كارگێڕو ئەندامانی لق سەردانی كۆمیتەی‬ ‫پارێ���زگای س���لێمانی حزب���ی ش���یوعی كوردس���تان_ی كرد بە‬ ‫مەبەستی پیرۆزبایی یادی دامەزراندنیان‪.‬‬ ‫ه���ەر هەم���ان ڕۆژ ماڵ���ی ش���ەهید عەبدولڕەحم���ان حەم���ە علی‬ ‫بەرزنجی بەسەركردەوە‪.‬‬ ‫هەر هەمان ڕۆژ بەرپرسی لق بە یاوەری شاندێك كە پێكهاتبوو‬ ‫ل���ە هەڤااڵنی كارگێ���ڕو ئەندامانی ل���ق بە مەبەس���تی پیرۆزبایی‬ ‫ساڵیادی حەزرەتی مەسیح سەردانی كەنیسەی سلێمانی كرد‪.‬‬ ‫ بەرپرسی لق بە یاوەری شاندێك كە پێكهاتبوو لە كارگێڕانی‬‫ل���ق س���ەردانی فرۆكەخان���ەی نێودەوڵەت���ی س���لێمانی ك���رد بە‬ ‫مەبەس���تی پیرۆزبایی دەس���تبەكاربوونی (تای���ەر عبداللە) وەك‬ ‫بەڕێوەبەری فرۆكەخانە‪.‬‬ ‫ بەرپرس���ی ل���ق س���ەردانی هەڤاڵ و پێش���مەرگەی شۆڕش���ی‬‫ئەیل���وول و گ���واڵن (حاج���ی مەحم���ود گ���ەورەدێ)ی ك���رد ل���ە‬ ‫نەخۆش���خانەی س���لێمانی بە مەبەس���تی پرس���ینەوە لە رەوشی‬ ‫تەندروستی ناوبراو‪.‬‬ ‫ هەڤ���اڵ ف���ازڵ رەوف بەرپرس���ی لق بە یاوەری ش���اندێك كە‬‫پێكهاتبوو لە هەڤااڵنی كارگێڕو ئەندامانی لق سەردانی دەڤەری‬ ‫دوكان و پیرەمەگروونی كرد‪ ،‬س���ەرەتا س���ەردانی قایمقامیەتی‬ ‫قەزای دوكانی كرد بە مەبەس���تی پیرۆزبایی دەس���تبەكاربوونی‬

‫ڕەوشی تەندروستی ناوبراو‪.‬‬ ‫بەرپرس���ی لق بە یاوەری ش���اندێك كە پێكهاتب���وو لە هەڤااڵنی‬ ‫كارگێ���ڕو ئەندامان���ی ل���ق و ژمارەی���ەك لەهەڤااڵن���ی ناوچ���ە ی‬ ‫پیرەمەگروون سەردانی هەڤاڵ حەمە رشید بیرانی كرد لە گوندی‬ ‫بی���ران‪ ،‬دواتر س���ەردانی ماڵی عومەر حەمە عەل���ی چەرمەگای‬ ‫كرد لە ش���ارۆچكەی پیرەمەگروون بە مەبەستی لێپرسینەوە لە‬ ‫ڕەوش���ی تەندروستی ناوبراو دواتر سەردانی كەسایەتی كوێخا‬ ‫جەمالی چەرمەگای كرد لە گوندی چەرمەگا‬ ‫شاندێكی لق كە پێكهاتبوو لە هەڤااڵنی كارگێڕو ئەندامانی لق بە‬ ‫نوێنەرایەتی بەرپرسی لق س���ەردانی مەڵبەندی ‪ 27‬دوكان_یان‬ ‫كرد مەبەستی س���ەردانەكەش پیرۆزبایی كۆتایی كۆنگرەكەیان‬ ‫بوو‬ ‫ش���اندێكی لق كە پێكهاتبوو لە هەڤااڵن���ی كارگێڕو ئەندامانی لق‬ ‫بە نوێنەرایەتی بەرپرس���ی لق س���ەردانی هەردوو مەڵبەندی ‪21‬‬ ‫و مەڵبەندی ‪ 22‬ش���ارباژێڕیان كرد مەبەس���تی س���ەردانەكەیان‬ ‫پیرۆزبایی كۆتایی كۆنگرەیان بوو‬

‫‪50‬‬

‫پێشوازیەكانی لق‬

‫بەره���ەم حاجی رەش���ید وەك قایمقامی تازەو دواتر س���ەردانی‬ ‫بەڕێوەبەرایەت���ی ناحی���ەی پیرەمەگروون���ی ك���رد بەمەس���ەتی‬ ‫پیرۆزبای���ی دەس���تبەكاربوونی بەڕێوەب���ەری ت���ازەی ناحیەكان‬ ‫(صب���اح ماوەتی)كرد‪ .‬هەروەها هەمان ڕۆژ س���ەردانی هەڤاڵ و‬ ‫پێش���مەرگەی دێرین و كەسایەتی سیاسی كاك محەمەد ڕەزای‬ ‫كرد لە گوندی سەرگەڵو‪ ،‬دواتر لە چەند پرسەیەكی سنوورەكە‬ ‫بەشداری كرد‪.‬‬ ‫بەرپرس���ی ل���ق بە ی���اوەری هەڤااڵن���ی كارگێڕی لق س���ەردانی‬ ‫نەخۆشخانەی ئەهلی چوارباخ_یان كرد بە مەبەستی پرسینەوە‬ ‫لە ڕەوشی تەندروستی عومەر حەمە علی چەرمەگا‬ ‫بەرپرس���ی لق بە یاوەری ش���اندێك كە پێكهاتب���وو لە هەڤااڵنی‬ ‫كارگێ���ڕو ئەندامانی ل���ق و هەڤااڵنی ل‪ .‬ن‪ .‬بەكرەجۆ س���ەردانی‬ ‫حاجی شێخ جالل رابەری روحی سازمانی خەبات_یان كرد لە‬ ‫ش���ارۆچكەی بەكرەجۆ‪ ،‬مەبەستی سەردانەكەش پرسین بوو لە‬

‫بەرپرس���ی لق بە ئامادەبوونی ژمارەیەك لە هەڤااڵنی كارگێڕ لە‬ ‫بارەگای لق پێش���وازی كرد لە شاندێكی قونسوڵگەری كۆماری‬ ‫ئیس�ل�امی ئێران‪ ،‬لە دانیش���تنێكدا پەیوەندی ل���ە مێژینەی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردس���تان و كۆماری ئیس�ل�امی ئێ���ران بە بەرزی‬ ‫نرخێنرا و جەخت لەو پەیوەندیە كرایەوە‪.‬‬ ‫بەرپرس���ی لق بە ئامادەبوونی ژمارەی���ەك لە هەڤااڵنی كارگێڕ‬ ‫و ئەندامان���ی ل���ق لە ب���ارەگای لق پێش���وازی كرد لە ش���اندێكی‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی سلێمانی دەزگای شەهیدان و ئەنفال كراوەكان‪،‬‬ ‫لە دانیش���تنێكدا باس لە باروگوزەرانی خانەوادەی س���ەربەرزی‬ ‫ش���ەهیدان ك���را‪ .‬بەرپرس���ی لق ب���ە ئامادەبوون���ی ژمارەیەك لە‬ ‫هەڤااڵنی كارگێڕ و ئەندامانی لق لە بارەگای لق پێش���وازی كرد‬ ‫لە ژمارەیەك مامۆستا لە قوتابخانەی بەدرخان لە راپەرین‪.‬‬ ‫بەرپرس���ی لق بە ئامادەبوونی ژمارەیەك لە هەڤااڵنی كارگێڕ و‬ ‫ئەندامانی لق لە بارەگای لق پێشوازی كرد لەقەشەی سلێمانی‪.‬‬ ‫بەرپرس���ی لق بە ئامادەبوونی ژمارەیەك لە هەڤااڵنی كارگێڕ و‬ ‫ئەندامانی لق پێش���وازی كرد لە دەستەی سەنتەری ڕۆشنبیری‬ ‫ساداتی پیر خدری لە دانیشتنێكدا بەرپرسی لق ڕۆڵی ئەوانی لە‬ ‫بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی گەلی كورد بەرز نرخاند‪ ،‬ئەوانیش‬ ‫خۆشحاڵ و سوپاسگوزار بوون بەو پێشوازییەی كە لێیان كرا‪.‬‬

‫بەشداریی لەچاالكی و بۆنەو پرسەكانی‬ ‫پارێزگای سلێمانی‬

‫بەرپرس���ی ل���ق بە یاوەری ش���اندێك كە پێكهاتب���وو لە هەڤااڵنی‬ ‫كارگێڕو ئەندامانی لق بەش���داری كرد لە ڕێوڕەس���می بە خاك‬ ‫سپاردنی تەرمی خوالێخۆشبوو محەمەد شێخ تاهیر چوێسە‪.‬‬ ‫بەرپرس���ی لق بە یاوەری بەڕێز كاك ش���ێخ مەحمود شێخ كاوە‬ ‫حەفی���د بە نوێنەرایەتی جەنابی س���ەرۆك بارزانی و بەش���داری‬ ‫كرد لە پرسەی خوالێخۆشبوو محمد شێخ تاهیر چوێسە‪..‬‬ ‫بەرپرس���ی ل���ق بە یاوەری ش���اندێك كە پێكهاتب���وو لە هەڤااڵنی‬ ‫كارگێڕو ئەندامانی لق بەشداریان كرد لە ڕێو ڕەسمی ڕێزلێنان‬ ‫لە هونەرمەندی كورد تەها خلیل لە هۆڵی ڕۆشنبیری لە شاری‬ ‫سلێمانی و لەو بۆنەیەشدا مەدالیای ڕێزلێنان لەالیەن بەرپرسی‬ ‫لق لە یەخەی هونەرمەند درا‪.‬‬ ‫بەرپرس���ی ل���ق بە یاوەری ش���اندێك كە پێكهاتب���وو لە كارگێڕو‬ ‫ئەندامانی لق سەردانی بارەگای (ی‪ .‬م‪ .‬ك)یان كرد‪ .‬بەمەبەستی‬ ‫پیرۆزبای���ی كردن���ی دامەزراندنی���ان و چەپك���ە گوڵ���ی ڕێزی���ان‬ ‫پێش���كەش كرا‪ ،‬لەگەڵ ئەوەی لە دانیشتنێكدا بەرپرسی لق ڕۆڵ‬ ‫و پێگ���ەی مامۆس���تایانی بەرز نرخاند لە قۆناغ���ە یەك لە دوای‬ ‫یەكەكانی خەباتی رەوای گەلی كورد‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫دۆڵ���ی جافایەتی لە ش���ارۆچكەی دوكان و چەپك���ە گوڵی ڕێزو‬ ‫وەفاداریان لەسەر گڵكۆی نەمران دانا‪.‬‬

‫‪51‬‬

‫بەرپرس���ی ل���ق بە یاوەری ش���اندێك كە پێكهاتب���وو لە هەڤااڵنی‬ ‫كارگێڕو ئەندامانی لق و هەڤااڵنی ل‪.‬ن‪ .‬پیرەمەگروون بەشداری‬ ‫كرد لە ڕێوڕەس���می كردنەوەی س���ەنتەری ڕۆش���نبیری چەمی‬ ‫ڕەزان لە شارۆچكەی پیرەمەگروون هەر لە كاتی كردنەوەكەشدا‬ ‫بەڕێوەب���ەری ناحی���ەی پیرەمەگروون و س���ەرۆكی ش���ارەوانی‬ ‫پیرەمەگ���روون و بەڕێوەب���ەری شاسایش���ی پیرەمەگ���روون‬ ‫ئامادەب���وون‪ ،‬ل���ەو بۆنەیەش���دا بەڕێوەب���ەری ناحی���ە وتەیەكی‬ ‫پێشكەش كرد دواتر پێشەنگایەكی شێوەكاری لەالیەن بەرپرسی‬ ‫ل���ق كرای���ەوە هەر لە هەمان كاتدا خولێك���ی خەیاتی كرایەوە كە‬ ‫(‪ )50‬ئافرەت لە سنوورەكەدا تیایدا ئامادە و بەشداربوون‪.‬‬ ‫ه���ەڤ ڵ بەرپرس���ی لق بە یاوەری ش���اندێك ك���ە پێكهاتبوو لە‬ ‫هەڤااڵن���ی كارگێڕوئەندامان���ی ل���ق بەش���دار و ئام���ادە بوون لە‬ ‫كردنەوەی پێش���ەنگایەكی هونەری كە س���ەنتەری ڕۆش���نبیری‬ ‫هیوای نوێ پێی هەڵسا بوون لە هۆڵی ئەمنە سورەكە لە شاری‬ ‫سلێمانی‪.‬‬ ‫بەرپرس���ی ل���ق بە یاوەری ش���اندێك كە پێكهاتب���وو لە هەڤااڵنی‬ ‫كارگێ���ڕو ئەندامانی لق بەش���دار بوون لە ڕێوڕەس���می ئاهەنگی‬ ‫یادی ‪26‬ی گواڵن لە ل‪ .‬ن‪ .‬بەكرەجۆ‪ ،‬هەر لەو بۆنەیەدا بەرپرسی‬ ‫لق وتەیەكی پێشكەش كرد كە تیایدا قۆناغ و وێستگە گرنگەكانی‬

‫ئ���ەو شۆڕش���ەی ب���ۆ ئامادەب���ووان ڕوونكردەوە‪ ،‬دەس���تكەوت‬ ‫و س���ەروەریەكانی گەڕان���دەوە ب���ۆ ئ���ەو ڕۆژگاران���ە و خەباتی‬ ‫نەپس���اوەی گەلی كورد‪ ،‬هەر لەو ڕێوڕەسمەدا چەند چاالكیەك‬ ‫ئەنجام دران‪ ،‬لەوانەش‪ :‬خەاڵت كردنی پێشمەرگەكانی شۆڕشی‬ ‫گ���واڵن كە تایب���ەت بوون بە دەڤ���ەری بەكرەج���ۆ و كردنەوەی‬ ‫پێش���ەنگایەكی وێنەی���ی ش���ەهیدان ه���ەر تایبەت بە س���نورەكە‬ ‫و خ���ەاڵت كردن���ی تیپی وەرزش���ی و تیپ���ی تایكوان���دۆ لەالیەن‬ ‫بەرپرسی لق و هەڤااڵنی كارگێڕ‪.‬‬ ‫هەڤ���اڵ بەرپرس���ی لق بە ی���اوەری ش���اندێك ك���ە پێكهاتبوو لە‬ ‫هەڤااڵنی كارگێڕو ئەندامانی لق بەش���داریان كرد لە ڕێوڕەسمی‬ ‫ئاهەنگ���ی ی���ادی ‪26‬ی گواڵن ك���ە لیژنەی ناوچەی م���اوەت پێی‬ ‫هەڵس���ا بوون لە س���ەیرانگای كونە ماسی دەڤەری ماوەت‪ ،‬هەر‬ ‫لەو بۆنەیەدا بەرپرس���ی لق وتەیەكی پێش���كەش ك���رد كە تیایدا‬ ‫قۆناغ و وێس���تگە گرنگەكانی ئەو شۆڕش���ەی ب���ۆ ئامادە بووان‬ ‫ڕوون كردەوە و دەس���تكەوت و س���ەروەریەكانی گەڕاندەوە بۆ‬ ‫ئەو ڕۆژگارانە و خەباتی نەپساوی گەلی كورد‪.‬‬ ‫هەڤ���اڵ عزەدین بەرواری ئەندامی مەكتەبی سیاس���ی بەیاوەری‬ ‫ش���اندێكی لق���ی‪ 21‬كە پێكهاتب���وو لە كارگێ���ڕو ئەندامانی لق‪ ،‬بە‬ ‫نوێنەرایەتی بەرپرس���ی لق بەش���داریان لە ڕێوڕەسمی بە خاك‬ ‫س���پاردنی تەرمی خوالێخۆش���بوو شێخ مختار ش���ێخ عالءالدین‬ ‫نەقشبەندی كرد لە شارۆچكەی بیارە‪.‬‬ ‫شاندێك كە لەكارگێڕو ئەندامانی لق پێكهاتبوون بە نوێنەرایەتی‬ ‫بەرپرس���ی لق بەش���داریان كرد لە ڕێوڕەسمی یادی ئەنفال ـ ی‬

‫ره‌نگاوڕه‌نگ‬

‫ئامادەكردنی لە ئینتەرنێتەوە‪ -‬كوردستان جەمال‬

‫جارێكی دیكە كازم‬ ‫ساهر ب ‌ە كوردی‬ ‫گۆرانی دە‌ڵێت‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫ئە‌س���تێرە‌ی گۆران���ی عە‌رە‌ب���ی كازم‬ ‫س���اهر گۆرانییە‌كی ت���ازە‌ی نە‌تە‌وایە‌تی‬ ‫باڵوك���ردە‌وە‌ ب��� ‌ە ن���اوی “ماڵ���ی‬ ‫خۆشە‌ویستان” ك ‌ە باس لە‌ نە‌تە‌وە‌كانی‬ ‫عێراق دە‌كات‪ ،‬سە‌رە‌تای ئە‌م گۆرانییە‌ی‬ ‫ناوبراو بە‌ك���وردی دە‌س���تپێدە‌كات‪.‬لە‌م‬ ‫بارە‌یە‌وە ل��� ‌ە لێدوانێكی تایب ‌ەت‌ مونزیر‬ ‫كە‌ری���م بە‌ڕێوە‌ب���ە‌ری كارە‌كان���ی كازم‬ ‫س���اهر ب��� ‌ە (كوردمیلۆدی) گ���وت‪ :‬ئە‌م ‌ە‬ ‫یە‌كە‌م جار نیی ‌ە هونە‌رمە‌ند كازم ساهر‬ ‫ب ‌ە كوردی گۆرانی بڵێت‪ ،‬بگر ‌ە لە‌ چە‌ندین ئاهە‌نگ گۆرانی كوردی‬ ‫گوتووە‌‪ ،‬ئ���ە‌م گۆرانیی ‌ە تازە‌ش گۆرانییە‌كی نە‌تە‌وایە‌تییە‌و تیایدا‬ ‫كازم ساهر یە‌كە‌م نە‌تە‌و ‌ە باسی كورد دە‌كات‪.‬‬

‫هەروەه���ا وتیش���ی‪ :‬كازم س���اهیر ل���ە‌ بە‌رنامە‌ی داهە‌ی���ە‌ زیاتر‬ ‫گۆران���ی ب��� ‌ە كوردی بڵێت‪ ،‬ڕە‌نگ���ە‌ ل ‌ە داهات���ووش ئە‌گە‌ر گونجا‬ ‫گۆرانییە‌ك بە‌ تە‌واوی بە‌ كوردی بڵێت‪.‬‬

‫گۆرانیبێژی سۆناتای زستان خۆی كوشت‬

‫‪52‬‬

‫پارك‪-‬یونگ‪-‬ه���ا ئە‌كتە‌ر و گۆرانیبێژی تە‌مە‌ن (‪ )33‬س���اڵە‌ی كۆری و گۆرانیبێژی‬ ‫ز‌نجیرە‌ی ناوداری س���ۆناتای زس���تان لە‌ سیئۆل پایتە‌ختی كۆریای باشوور خۆی‬ ‫كوشت‪.‬‬ ‫ب���ە‌ گوێرە‌ی هە‌واڵی ئاسۆش���یتێد پرێس پۆلیس���ی س���یئۆل رایگە‌یان���دووە‌‪ ،‬تە‌رمی‬ ‫ئ���ە‌و ئە‌كتە‌رە‌ی���ان ل ‌ە كاتێكدا دۆزیوە‌ت���ە‌وە‌ ك ‌ە ل ‌ە رێگای وایە‌ری ش���ە‌حنی مۆبایل‬ ‫خۆی ل ‌ە س���ێدار ‌ە دابوو‪ .‬س���ە‌رە‌ڕای ئە‌وە‌ی هیچ بە‌ڵگە‌یە‌ك لە‌بارە‌ی كوش���تنی ئە‌و‬ ‫ئە‌كتە‌ر ‌ە ل ‌ە ئارا دانییە‌‌‪ ،‬بە‌اڵم پۆلیسی سیئۆل رایگە‌یاندووە‌‪ ،‬لە‌ سە‌ر لێكۆڵینە‌وە‌كانی‬ ‫خۆی لە‌وبارەو ‌ە ب���ە‌ردە‌وام دە‌بێت‪.‬پارك‪-‬یونگ‪-‬ها ل ‌ە كۆتاییە‌كانی دە‌یە‌ی (‪)1990‬‬ ‫دە‌ستی بە‌ چاالكی هونە‌ری كرد‪ .‬ئە‌و هونە‌رمە‌ند ‌ە لە‌ رێگای گۆرانی زنجیرە‌ فیلمی‬ ‫تە‌لە‌فزیونی سۆناتای زستان گە‌یشت ‌ە ئە‌وپە‌ڕی ناوبانگە‌وە‌‪.‬‬

‫رۆبۆتێك كوڕێك و كچێكی لە‌یە‌ك مارە‌ كرد‬

‫ل��� ‌ە ژاپۆن بۆ یە‌كە‌مین ج���ار‪ ،‬لە‌ جیاتی پیاوی ئایین���ی رۆبۆتێك كچێك و كوڕێكی‬ ‫لە‌یە‌ك مار ‌ە كرد‪.‬‬ ‫ل ‌ە مە‌راس���یمێكی هاوس���ە‌رگیریدا كە‌ لە‌ رس���یتۆرانتێك لە‌ تۆكیۆ بە‌ڕێوە‌چوو‪( ،‬ئای‬ ‫فە‌یری) هە‌ر یە‌ك لە‌ (تۆمۆهیرۆ شپیانا) و (ساتوكۆ ئینوی) لە‌یە‌ك مار ‌ە كرد‪ .‬ئە‌م‬ ‫كارە‌ی ئ���ە‌و دوو هاوس���ە‌رە‌ دوای ئە‌وە‌ هات ك ‌ە رۆبۆت ه���ۆكاری یە‌كە‌م بینینیان‬ ‫بووە‌‪( .‬ئای فە‌یری) دوای ئە‌وە‌ی هە‌ردووكیانی لە‌یە‌ك مار ‌ە كرد‪ ،‬فە‌رمانی ب ‌ە زاوا‬ ‫ك���رد ك��� ‌ە تارای بووك الب���دات و ماچی بكات‪ .‬تێچووی (ئ���ای فە‌یری) نزیكە‌ی ‪68‬‬ ‫هە‌زار دۆالرە‌ و تا ئێستا سێ دانە‌ لە‌و رۆبۆتانە‌ ل ‌ە سە‌نگافورە‌‪ ،‬ئە‌مە‌ریكا و ژاپۆن‬ ‫بە‌كار دە‌هێندرێت‪.‬‬

‫مریشكێك لە‌دوو كاتژمێردا‬ ‫چواردە‌ هێلكە‌ی كرد‬

‫مریش���كێك ل ‌ە بە‌ریتانیا لە‌ ماوە‌ی ‪ 2‬كاتژمێردا ‪ 14‬هێلكە‌ی كرد‪،‬‬ ‫ش���ارە‌زایانیش ب���ە‌ ژمارە‌یە‌ك���ی پێوانە‌یی ل ‌ە جیهان���دا هە‌ژماری‬ ‫دە‌ك���ە‌ن‪ .‬رۆژنامە‌ی (دە‌یلی مە‌یل)ی بە‌ریتانیایی باڵویكردۆتە‌وە‌‪،‬‬ ‫ل���ە‌ ناوچ���ە‌ی (كۆڕنواڵ) بە‌رتانیا مریش���كێكی قە‌ڵ���ە‌و لە‌ ماوە‌ی‬ ‫كە‌مت���ر ل��� ‌ە دوو كاتژمێ���ر ‪ 14‬هێلك���ە‌ی كردووە‌‪ ،‬ك��� ‌ە ئە‌مە‌ش ل ‌ە‬ ‫جیهان���دا ژمارە‌یە‌كی پێوانە‌ییە‌‪ ،‬چونك ‌ە توێژینە‌و ‌ە زانس���تییە‌كان‬ ‫س���ە‌لماندوویان ‌ە ك���ە‌ مریش���ك دە‌توانێت ل ‌ە رۆژێك���دا تە‌نها یە‌ك‬ ‫هێلك���ە‌ ب���كات‪ ،‬لە‌مبارە‌ی���ە‌وە‌ خاوە‌ن���ی ئ���ە‌و مریش���كە‌كە‌ (دیبی‬ ‫ئارمس���تە‌رۆنگ) گوتویە‌تی‪« :‬پێش���ووتر هیچ مریشكێكم نە‌بوو ‌ە‬ ‫ك ‌ە رۆژانە‌ لە‌ یە‌ك هێلكە‌ زیاتر بكات‪ ،‬بۆی ‌ە كاتێك مریش���كە‌كە‌م‬ ‫ك ‌ە ناوی (س���ارا)ی ‌ە ‪ 14‬هێلكە‌ی كرد‪ ،‬بە‌المە‌و ‌ە زۆر س���ە‌یر بوو‪.‬‬ ‫ئارمستە‌رۆنگ ئاماژە‌یداوە‌‪ ،‬سارای مریشك لە‌كاتی هێلك ‌ە كردن‬ ‫زۆر ماندوو دە‌بێت‪ ،‬بە‌اڵم دواتر زۆر چاالك دە‌بێتە‌وە‌‪.‬‬

‫ئە‌م ‌ە منداڵ ‌ە یا‬ ‫شە‌مە‌ندە‌فە‌ری خە‌ڵووزی‬

‫خانەوادەیەك���ی هین���دی ب���ە‬ ‫قەرەباڵغتری���ن خان���اوادەی جیهان‬ ‫دەستنیش���ان ك���ران‪ ،‬ئەوەی���ش‬ ‫پیاوێك���ی هیندیە ك���ە ‪ 38‬خێزان و‬ ‫‪ 94‬منداڵ���ی هەی���ە لەگ���ەڵ زاوا و‬ ‫بووكەكان���ی خانەوادەیەك���ی ‪162‬‬ ‫كەس���یان پێكهێن���اوەو هەمووی���ان‬ ‫لەن���او ماڵێك���دا دەژی���ن‪ ،‬ب���ە وتەی‬ ‫یەكێ���ك ل���ە هاوس���ەرانی ئ���ەو‬ ‫خانەوادەی���ە‪ ،‬ب���ۆ ه���ەر ژەمێ���ك‬ ‫خ���واردن ‪ 35‬كیلۆگرام برنج و ‪30‬‬ ‫كیلۆگرام گۆشت دەخۆن‪.‬‬

‫كۆمپانی���ای س���ۆنی ڕایگە‌یان���د ‪ :‬ئە‌ن���درۆ گارفیڵدی‬ ‫تە‌مە‌ن ‪ 26‬س���اڵ جێگای تۆبی ماگوای���ر دە‌گرێتە‌و ‌ە‬ ‫بۆ نواندنی بە‌ش���ی چوارە‌می فیلمی س���پایدە‌رمان‪-‬‬ ‫‪ .4 Spider-Man‬بە‌گوێرە‌ی هە‌واڵێكی رۆژنامە‌ی‬ ‫‪ The New York Times‬دوای ئ���ە‌وە‌ی س���ێ‬ ‫بە‌ش���ی فیلم���ی س���پایدە‌رمانی نوان���د‪ ،‬لە‌س���ە‌رە‌تای‬ ‫ئە‌مس���اڵە‌و ‌ە ماگوای���ری پاڵە‌وان���ی فیلمە‌ك��� ‌ە لە‌گ���ە‌ڵ‬ ‫س���ام ڕایم���ی دە‌رهێن���ە‌ری فیلم���ە‌كان جی���اوازی و‬ ‫ناكۆك���ی دە‌كە‌وێت ‌ە نێوانیانە‌و ‌ە و ‪4 Spider-Man‬‬ ‫بە‌تە‌واونە‌كراوی جێدە‌هێڵێت‪ ،‬لە‌بری ئە‌وە‌ كۆمپانیای‬ ‫س���ۆنی دە‌رهێن���ە‌ر م���ارك وێ���ب بە‌ك���رێ دە‌گرێت‬ ‫ب���ۆ تە‌واوكردنی بە‌ش���ی چوارە‌می س���پایدە‌رمان‪.‬ل ‌ە‬ ‫‪ 4 Spider-Man‬پاڵە‌وانی فیلمە‌ك ‌ە (س���پایدە‌رمان)‬ ‫دە‌گە‌ڕێتە‌و ‌ە بۆ باری ئاس���ایی خ���ۆی و وابڕیارە‌ ل ‌ە‬ ‫ساڵی ‪ 2012‬تە‌واوببێت‪.‬‬

‫‪53‬‬

‫پیاوێكی هیندی‬ ‫بە ‪ 38‬هاوسەر و‬ ‫‪ 94‬منداڵ لەناو‬ ‫باڵەخانەیەك ژیان‬ ‫بەسەر دەبەن‬

‫پاڵە‌وانی سپایدە‌رمان بۆ بە‌شی چوارە‌می‬ ‫فیلمە‌كە‌‪ ،‬گۆڕدرا‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫س���ە‌رچاوە‌كانی هە‌واڵ باڵویانكردۆت���ە‌وە‌‪ ،‬منداڵێكی تە‌مە‌ن ‪2‬‬ ‫سااڵن بە‌ ناوی (ئاڵدی ریزاڵ) ل ‌ە دورگە‌ی (سۆمە‌ترە‌) رۆژان ‌ە‬ ‫‪ 40‬جگ���ە‌ر ‌ە دە‌كێش���ت‪ ،‬ك��� ‌ە یە‌ك���ە‌م جگ���ە‌رە‌ی ل��� ‌ە ‪ 18‬مانگیدا‬ ‫كێشاوە‌‪ .‬لە‌مبارە‌یە‌وە‌ (دیانا)ی دایكی (ئاڵدی) وتویە‌تی‪ :‬كاتێك‬ ‫تە‌مە‌نی ‪ 18‬مانگ بوو چووم بۆ بازاڕ‪ ،‬ك ‌ە هاتمە‌و ‌ە بینیم ئاڵدی‬ ‫جگە‌رە‌یە‌كی ب ‌ە دە‌ستە‌وە‌ بوو دە‌یكێشا‪ ،‬دیانا روونیكردۆتە‌وە‌‪،‬‬ ‫ئە‌و كاتە‌ی ب ‌ە ئاڵدی دووگیان بووە‌‪ ،‬جگە‌رە‌ی كێش���او ‌ە بە‌اڵم‬ ‫دواتر وازی لێهێناوە‌‪ .‬هەروەها ئاماژە‌یداوە‌‪ ،‬كاتێك كە‌ جگە‌ر ‌ە‬ ‫لە‌ ئاڵدی دە‌شارێتە‌وە‌ تووشی تووڕە‌یی و دە‌مارگیری دە‌بێت‬ ‫و دە‌س���ت ب ‌ە گری���ان دە‌كات‪ ،‬هە‌تا جگە‌رە‌ی پ���ێ نە‌درێت ژیر‬ ‫نابێت���ە‌وە‌‪ .‬وتیش���ی‪ ،‬هە‌وڵدان بۆ ئە‌وە‌ی ئاڵ���دی واز ل ‌ە جگە‌ر ‌ە‬ ‫كێش���ان بێنێت‪ ،‬ت���از ‌ە كارێكی ئە‌س���تە‌مە‌‪ ،‬چونك ‌ە ئ���ە‌و كاتە‌ی‬ ‫پێویس���تی ب���ە‌ نیكۆتین دە‌بێت‪ ،‬س���ە‌ری ب ‌ە توندی ب���ە‌ دیواردا‬ ‫دە‌كێشێت‪.‬‬

‫هونەرمەند هۆزان دەروێش‪:‬‬

‫لە ژیانی خۆم‬ ‫زۆر ئێش و ئازارم بینیوە‬ ‫دیمانە‪ :‬تریفە ئازاد‬ ‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫‪54‬‬

‫هۆزان دەروێش كێیە؟‬ ‫ناوم (هۆزان دەروێش)ە‪ ،‬لە رۆژئاوای كوردس���تان (سوریا)‬ ‫چ���اوم بە دونی���ا هەڵێناوە‪ ،‬س���ەرەتای دەس���تپێكردنی كاری‬ ‫هونەریم دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ‪ ،1992 -1991‬ئەو كات زۆر‬ ‫منداڵ بووم‪ ،‬كاری هونەری زۆر زەحمەت بوو‪.‬‬ ‫هاندەری سەرەكیت بۆ هاتنە نێو دونیای هونەری كێ بوو؟‬ ‫زۆرن‪ ،‬ئەوانەی یارمەتی منیان داوە كە بێمە نێو دونیای‬ ‫هونەر‪ ،‬ك���ە دونیایەكی پان و بەرینە‪ ،‬خێزانەكەم‬ ‫هاندەری س���ەرەكیم ب���وون ب���ە تایبەتیش‬ ‫(عوس���مان)ی برام‪ ،‬دوای ئەویش‬ ‫مامۆس���تایانی موزیكژەن‬ ‫هاوكارم بوون‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫هەڵدەسنگێنی؟‬ ‫دیارە ئەمڕۆ زۆری و بۆرییەكی زۆر پەیدا بووە لە ناو هونەری‬ ‫كوردی‪ ،‬دیارە ستایلی جیاواز هەیە‪ ،‬بەاڵم من خۆم دەڵێم ئەگەر‬ ‫هونەری كوردی رەسەنایەتی لەگەڵ نەبێت ئەو هونەرە لە هەر‬ ‫ئاستێك بێت رۆژێك هەر دادێت فەشەل دێنێت‪.‬‬ ‫لە ژیان لە چی دەترسی؟‬ ‫من بەردەوام ترس���م لە كەس���انی نەفس نزم و بێ كەسایەتییە‪،‬‬ ‫چونكە ئەم جۆرە كەسانە زۆرن‪ ،‬رەنگە بۆ مەرامی خۆیان بێنە‬ ‫پێش و زۆر شت بكەن‪ ،‬تەنها ترسم لەو كەسانەیە‪.‬‬ ‫چۆن پێناسەی عەشق دەكەی؟‬ ‫لە واڵتی ئێمەدا عەش���ق رۆژانە گۆڕانی بەسەردادێت‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫گەنجان���ی ئێم���ەو بەتایب���ەت گەنجانی ئێس���تا كە هی���چ لە مانای‬ ‫عەش���ق ناگەن‪ ،‬ئەگەرنا عەشق زۆر گەورەیە‪ ،‬مرۆڤ لە رێگەی‬ ‫عەشقەوە دەگاتە ئاواتەكانی‪،‬‬ ‫ئەی ژیانی هاوسەریت چۆن پێكهێنا؟‬ ‫هەم���وو كەس مافی ئەوەی هەیە كە ژی���ان بۆ خۆی پێكبهێنێت‪،‬‬ ‫من و س���االریش لە س���ەر بنەم���ای خۆشەویس���تی بڕیارمان دا‬ ‫ژیانی هاوسەری پێكبهێنین و ئێستاش كوڕێكمان هەیە بە ناوی‬ ‫جگەرخوێن‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫گۆرانییەكانت تا چەند گوزارشت لە ژیانی خۆت‬ ‫دەكەن؟‬ ‫ڕاس���تە م���ن هونەرمەن���دم‪ ،‬ب���ەاڵم هونەرمەن���د‬ ‫ئەگ���ەر س���ەرەتا بە خ���ۆی كاریگ���ەر نەبوو‪ ،‬من‬ ‫پێم وانییە س���ەركەوتوو بێت‪ .‬بۆیە من لە ژیانی‬ ‫خ���ۆم زۆر ئێش و ئازارم بینیوە‪ ،‬رەنگە زۆربەی‬ ‫بەرهەمەكان���م گوزارش���ت ل���ە ژیان���ی خ���ۆم و‬ ‫میللەتەكەم بكات‪.‬‬ ‫بە ڕای تۆ دەنگ تا چەند گرینگە بۆ گۆرانیبێژ ؟‬ ‫هەموومان دەزانیین هەموو كەس ناتوانێ خۆی‬ ‫دەنگی خۆی خۆش بكات‪ ،‬چونكە ئەمە بەهرەیەكە‬ ‫ل���ە الیەن خ���واوە بە مرۆڤ دەبەخش���رێت‪ .‬بۆیە‬ ‫مرۆڤیش دەبێت رێز لەم دیارییە بە نرخە بگرێت‬ ‫و ل���ە كاتی پێویس���ت ب���ۆ خزمەت���ی میللەتەكەی‬ ‫بەكاری بێنێت‪ ،‬جگە لە دەنگخۆشی دەبێ مرۆڤ‬ ‫كەس���ایەتی خ���ۆی ال گرینگت���ر بێت ل���ە هەموو‬ ‫س���ەروەت و ماڵ���ی دونی���ا‪ ،‬دی���ارە م���ن خۆم وا‬ ‫هەڵسوكەوت دەكەم‪.‬‬ ‫جگە لە هونەر ئارەزووی چی ترت هەیە؟‬ ‫ئ���ارەزووی م���ن جگە ل���ە گۆران���ی‪ ،‬ئازادبوونی‬ ‫پارچەكان���ی دیك���ەی كوردس���تانی بن دەس���تە‪،‬‬ ‫چونك���ە خۆم زۆر بندەس���تیم دی���وە‪ ،‬كە دوور‬ ‫بووی���ن ل���ە هەموو خۆش���یەكی ژی���ان‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئارەزووم���ە بە ئ���ازادی بچمەوە بۆ الی‬ ‫خوشك و براكانم و بچم بۆ قامیشلۆ و‬ ‫مەهاب���اد و دیاربەكر‪ ،‬ئەمە ئارەزووی‬ ‫گەورەی منە‪.‬‬ ‫ئێس���تا هەندێ���ك ئاف���رەت پەیدابوونە‬ ‫تەنه���ا لە گۆرانیی���ەكان خۆیان نمایش‬ ‫دەك���ەن ب���ە س���تایلی ئەوروپی‪ ،‬تۆ‬ ‫چۆن دەڕوانییە هونەرەكانیان؟‬ ‫م���ن زۆر ج���ار ل���ە س���ەر‬ ‫ئ���ەم بابەت���ە قس���ەم ك���ردووە لەگ���ەڵ‬ ‫تەلەڤزیۆن���ەكان یان الیەنی بەرپرس‪،‬‬ ‫هەندێك شتی وا دەبینم ناچار دەبم‬ ‫دەس���تبەرداری هونەرەك���ەم ب���م‪،‬‬ ‫من نازانم چ جۆرە پێش���كەوتنێك‬ ‫ل���ەم خ���ۆ ڕووتكردنەوەی���ە دایە‪،‬‬ ‫بەم ش���ێوەیە گەنج ل���ە خۆیان كۆ‬ ‫دەكەنەوە‪ ،‬بە داخەوە‪!...‬‬ ‫قوڕگ���ی ت���ۆ تاچەند ش���یاوە بۆ‬ ‫مەقام و الوك؟‬ ‫الی هەم���وو ك���ورد وابزان���م‬ ‫ئاش���كرایە كە دی���ارە قوڕگی‬ ‫م���ن بۆ مەق���ام و الوك زۆر‬ ‫لەب���ارە‪ ،‬ب���ە ش���ایەدی ئەو‬ ‫مامۆستایانەی كە گوێیان لە‬ ‫دەنگم بووە و خۆش���م زۆر‬ ‫گرینگ���ی بە مەق���ام و الوك‬ ‫دەدەم‪.‬‬ ‫هون���ەری ك���وردی چ���ۆن‬

‫به‌ختت له‌وه‌رزێكدا‬ ‫كاوڕ [ ‪] 4 / 20 – 3 / 21‬‬

‫شێر [ ‪] 8 / 22 – 7 / 23‬‬

‫ئا‪ :‬ئارام یاسین هیژا‬ ‫پاڵپشتی دەكرێن‪.‬‬

‫ل���ە ئێس���تاوە هەڵكەوت���ەی ئەس���تێرەكان‬ ‫ل���ە بەرژەوەن���دی ئێ���وەدا دەب���ن و‪ ،‬چیتر‬ ‫سەرئێش���ەتان بۆ دروس���ت ناك���ەن‪ ،‬كاتی‬ ‫ئەوەی���ە ل���ە خۆت���ان رابمێن���ن و خ���ەون‬ ‫ب���ە وەدیهاتن���ی ئاواتەكانتان���ەوە ببین���ن‪.‬‬ ‫ل���ە ناوەڕاس���تی مانگ���ی ئابیش ل���ە بواری‬ ‫س���ۆزدارییەوە دەرفەت���ی باش���تان ب���ۆ‬ ‫دەڕەخس���ێ‪ ،‬گ���ەر زیرەك بن ب���ە ئامانجی‬ ‫خۆتان دەگەن‪ .‬ئەم بارودۆخەش بەردەوام‬ ‫دەبێ���ت تاوەك���و كۆتایی مانگ���ی ئەیلوول‪،‬‬ ‫بەاڵم باش���ترین كات بۆ بەستنی پەیوەندی‬ ‫ئەڤینداری سەرەتای مانگی ئەیلوولە‪.‬‬

‫لەم مانگەدا هەس���ت بە چوس���ت و چاالكی‬ ‫دەك���ەن و ئی���ش و كارەكانت���ان لەهەم���وو‬ ‫بوارێك���ەوە بەچاك���ی بەڕێ���وە دەچێ���ت‪ ،‬لە‬ ‫ب���واری سۆزداریش���دا بارودۆخەكە خراپ‬ ‫نابێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم ب���ەو ش���ێوەیەش نابێت كە‬ ‫پش���تی لێبكەیتەوەو بێ غەم لێی دابنیشیت‪،‬‬ ‫بەڵكو هێشتاكە لەم بوارەدا هەندێك كۆسپ‬ ‫و تەگەرەت���ان دێتە ب���ەردەم‪ ،‬بەاڵم لەدوای‬ ‫هەفت���ەی دووەم���ی مانگ���ی ئەیل���وول ئەو‬ ‫قۆناغ���ە دژوارە نامێن���ێ و لەم بوارەش���دا‬ ‫دەرگاكان لەبەردەمت���ان دەكرێن���ەوەو‪،‬‬ ‫پەیوەندی سۆزداری جددی دەبەستن‪.‬‬

‫كەوان [ ‪ / 22‬ئەیلوول – ‪] 12/21‬‬

‫لە هەفتەی دووەمی مانگی ئاب هەس���ت بە‬ ‫ئینتیم���ا ب���ۆ خۆشەویس���تەكانتان دەكەن و‬ ‫زیاتر لێیان نزیك دەبنەوە‪ .‬لەهەمان كاتیش‬ ‫گرنگ���ی زیات���ر ب���ە كاروب���اری خێزانیتان‬ ‫دەدەن و تواناكانت���ان ب���ۆ دڵخۆش���كردنی‬ ‫هاوڕێ و كەسوكارەكانتان وەگەڕدەخەن‪.‬‬ ‫بەاڵم لە هەفتەی س���ێیەمی مانگی ئەیلوول‬ ‫زۆر زیاترپێویس���تیتان ب���ە ئارام���ی و‬ ‫دڵفراوان���ی دەبێت ب���ۆ ئ���ەوەی پەیوەندییە‬ ‫س���ۆزدارییەكانتان وەك���و ماوەی پێش���وو‬ ‫بپارێزن و بەردەوامی پێبدەن‪.‬‬

‫لە س���ەرەتای مانگ���ی ئاب گی���رو گرفت و‬ ‫ئاس���تەنگەكانی بەردەم���ت كەمت���ر دەب���ن‬ ‫و هەس���ت بەخۆش���ی و ش���ادی دەكەی���ت‪،‬‬ ‫لەهەمانكاتیش���دا كێش���ە س���ۆزدارییەكانت‬ ‫بەرەو كۆتایی دەچن‪ ،‬هەروەها لە هەردوو‬ ‫ب���واری دارایی و س���ۆزداری هەلی زۆرت‬ ‫ب���ۆ هەڵدەكەوێت‪ ،‬ئەم س���ەركەوتنانەش تا‬ ‫كۆتای���ی مانگی ئەیلوول ب���ەردەوام دەبێت‪،‬‬ ‫ب���ە تایبەتیش م���اوەی نێ���وان ‪1‬ی ئەیلوول‬ ‫تاوەك���و ‪12‬ی ئەیل���وول ماوەیەكی زێڕینە‬ ‫بۆ بواری ئەڤینداری و دەتوانیت س���وودی‬ ‫لێوەربگریت‪.‬‬

‫گیسك [ ‪] 1 / 20 – 12 / 22‬‬

‫ل���ە هەفت���ەی یەكەم���ی مانگی ئ���اب بواری‬ ‫س���ۆزداریتان پێویس���تی بە گرنگیپێدانێكی‬ ‫زیات���ر هەیە بۆ ئەوەی هەس���تە جوانەكانی‬ ‫ن���اخ و دەروونت���ان لەدەس���ت ن���ەدەن و‬ ‫دڵبەرەكانیش���تان ل���ێ نەڕەنجێت‪ ،‬هەروەها‬ ‫دووبارە لە دووەم هەفتەی مانگی ئەیلوول‬ ‫ب���ە ه���ۆی هەڵكەوتەی لەباری ئەس���تێرەی‬ ‫ڤینۆس كە بە ئەس���تێرەی خۆشەویستی و‬ ‫ئەڤینداری ناس���راوە‪ ،‬دڵ���ەكان لە یەكتریان‬ ‫نزیك دەكاتەوە‪ ،‬ئەم���ەش هەلێكی زێڕینەو‬ ‫لەدەست خۆتانی مەدەن‬

‫لە نیوەی یەكەمی مانگی ئاب كەمێ فشارتان‬ ‫لەس���ەر زیاد دەبێت و‪ ،‬وا پێویست دەكات‬ ‫زیاتر ئارام و خۆڕاگر بن‪ .‬چونكە لە هەفتەی‬ ‫س���ێیەمی مانگی ئاب كاریگەرییە خراپەكان‬ ‫نامێنن و رزگارتان دەبێت‪ .‬هەروەها مانگی‬ ‫ئاب كاتێكی ش���یاوە بۆ بەستنی پەیوەندی‬ ‫س���ۆزداری‪ ،‬بۆی���ە ل���ە هەن���گاوی یەك���ەم‬ ‫مەترسە‪ ،‬بەهەمان شێوەش لە ‪12‬ی مانگی‬ ‫ئەیل���وول دووب���ارە دەرفەتێك���ی دیكەت���ان‬ ‫دێتە پێ���ش بۆ بەدیهێنان���ی خەونەكانتان و‬ ‫ئازادكردنی دڵەكانتان‪.‬‬

‫هەر لە س���ەرەتای مانگی ئابەوەئەستێرەی‬ ‫ڤین���ۆس هاوكارت���ان دەبێ ل���ە پەیوەندییە‬ ‫س���ۆزدارییەكانتان‪ ،‬بۆی���ە ماوەیەك���ی‬ ‫رۆمانسی خۆش و دڵڕفێن بەسەر دەبەن و‪،‬‬ ‫لەوانەیە لەم بارەیەوە سەركەوتنی بەرچاو‬ ‫بەدەس���ت بهێنن‪ .‬بەاڵم لە سەرەتای مانگی‬ ‫ئەیلوول جارێكی دیكە باری س���ۆزداریتان‬ ‫دەدرەوش���ێتەوەو دەرفەت���ی هێنان���ەدی‬ ‫ئاواتەكانتان زیاتر بۆ دەڕەخس���ێت‪ .‬رەنگە‬ ‫هەر ل���ەم ماوەیەدا گەش���تێك بكەن یاخود‬ ‫گۆڕانێكی زۆر لە ژیانتان پێكبهێنن‪.‬‬

‫گا [ ‪] 5 / 20 – 4 / 21‬‬

‫ژمارە (‪ )11‬هاوینی ‪2010‬‬

‫جمك [‪] 6 / 21 – 5 / 21‬‬

‫‪56‬‬

‫ل���ە هەفتەی یەكەمی مانگ���ی ئاب دڵەكانتان‬ ‫لە باش���ترین س���اتیاندا دەبن و لەگەیش���تن‬ ‫ب���ە ئاواتەكانت���ان نزیك دەبن���ەوە‪ .‬لەمانگی‬ ‫ئەیل���وول هەندێك گۆڕان���كاری روودەدەن‬ ‫ك���ەوا پێویس���ت دەكات خۆتان���ی لەگ���ەڵ‬ ‫بگونجێن���ن‪ ،‬چاوخش���اندنەوە بەكارەكانتان‬ ‫س���وودی چاك���ی دەبێ���ت‪ .‬ب���واری‬ ‫سۆزداریش���تان هەمیش���ە پێویس���تی ب���ە‬ ‫قوربانی���دان و نوێبوون���ەوە هەی���ە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەستێرەكانیش یاوەرتانن و بەربەستەكانی‬ ‫رێگاتان یەك لەدوای یەك تێكدەشكێنن‪.‬‬

‫قرژاڵ [‪] 7 / 22 – 6 / 22‬‬

‫لەمانگ���ی ئ���اب لەب���واری س���ۆزدارییەوە‬ ‫پەڕەی س���پی دەكەیتەوەو ب���ە واقیع رازی‬ ‫دەبیت‪ ،‬لەم بوارەشەوە ئەستێرەی ڤینۆس‬ ‫هاوكارت���ان دەبێ���ت‪ .‬هەروەه���ا ل���ە مانگی‬ ‫ئەیلوول���ش بەردەوام بە ل���ە هەنگاونان بۆ‬ ‫پێش���ەوەو‪ ،‬سوپاس���ی بەخت بك���ە‪ ،‬چونكە‬ ‫بەه���ۆی ئ���ەوەوە ل���ە ئاواتەكانت���ان نزیك‬ ‫دەبن���ەوەو خەونەكانتان ب���ەدی دێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫وریابە رەنگ���ە پەیوەندییە پیش���ەییەكانتان‬ ‫زی���ان ب���ە پەیوەندیی���ە س���ۆزداریەكانتان‬ ‫بگەیەنن و لە ئاوات و ئامانجەكان دوورت‬ ‫بخەنەوە‪.‬‬

‫گوڵەگەنم [ ‪] 9 / 22 – 8/ 23‬‬

‫شایان [ ‪ / 22 – 9 / 23‬ئاب ]‬

‫دووپشك [ ‪ / 23‬ئاب – ‪ / 21‬ئەیلوول ]‬

‫لە مانگی ئاب هەست دەكەن بارودۆخ كەمێ‬ ‫گۆڕانی بەسەردا دێت و‪ ،‬توانای رێكخستنی‬ ‫كاروبارەكانتان بەباشی نامێنێت‪ .‬هەروەها‬ ‫ئەگ���ەر ل���ە هەفت���ەی دووەم���ی مانگی ئاب‬ ‫نەتوان���ن ب���واری س���ۆزداریتان یەكالی���ی‬ ‫بكەن���ەوە‪ ،‬ئەوا دوای ئەو ماوەیە بەدیهاتنی‬ ‫خەون و ئاواتەكانتان ئەستەم دەبێت‪ .‬بۆیە‬ ‫پێویست ناكات بشڵەژێن‪ ،‬ئەم بارودۆخەش‬ ‫درێژە دەكێش���ێت تاوەكو هەفتەی سێیەمی‬ ‫مانگی ئەیل���وول‪ ،‬بەاڵم دوای ئ���ەو ماوەیە‬ ‫جارێك���ی دیك���ە لەالی���ەن ئەس���تێرەكانەوە‬

‫لەس���ەرەتای مانگی ئاب ل���ە بواری كارەوە‬ ‫گۆڕان���كاری روو دەدات و لە بەرژەوەندی‬ ‫ئێوەدا دەبێت‪ ،‬بۆیە دەتوانم بڵێم دەرفەتێكی‬ ‫باشتان لەپێش���ە بۆ چارەسەركردنی چەند‬ ‫كێش���ەیەكی ك���ۆن‪ .‬ل���ە مانگ���ی ئەیلوولیش‬ ‫ئاسمان و ئەس���تێرەكان هاوكاریت دەكەن‬ ‫و ئاس���تەنگ و كۆس���پەكانی بەردەمت���ان‬ ‫ب���ەرەو كەمب���وون دەچێت‪ ،‬لەگ���ەڵ هەموو‬ ‫ئەمانەش���دا ب���واری س���ۆزداریتان هەر بە‬ ‫ناڕۆش���نی دەمێنێت���ەوە‪ .‬بە ئارام���ی مامەڵە‬ ‫لەگ���ەڵ رووداوەكان بك���ەو دڵس���ۆزەكانت‬ ‫مەتۆرێنە‪.‬‬

‫گۆزە [‪] 2 / 18 – 1 / 20‬‬

‫نەهەنگ [ ‪] 3 /20 – 2 / 19‬‬

‫لەمانگ���ی ئ���اب ئی���ش و كارەكان���ت ب���ەم‬ ‫ش���ێوەیە بەڕێوەناچێت كە خۆت ئاواتی بۆ‬ ‫دەخوازی���ت‪ .‬بۆی���ە پێویس���تە زیاتر وریای‬ ‫خ���ۆت بی���ت و جدیتر بی���ت ل���ە كاروبارو‬ ‫پەیوەندییەكان���ت‪ ،‬ئەگین���ا رەنگە ببێتە هۆی‬ ‫بێئومێدبوون���ت یاخ���ود زەرەرو زیانێك���ی‬ ‫زۆرت پێب���گات‪ ،‬بەدڵنیایی���ەوە ل���ەدوای‬ ‫ناوەڕاس���تی مانگی ئەیل���وول بارودۆخەكە‬ ‫زۆر ب���اش دەبێت و كەش���ێكی رۆمانس���ی‬ ‫دڵڕفێ���ن دەروون و دڵت فێن���ك دەكاتەوەو‬ ‫پەیوەندییە ئەڤینداریەكەت گەرموگوڕی بۆ‬ ‫بگەڕێتەوە‪.‬‬