FLORA
nov.2007; 41e JAARGANG, NO6 OPLAGE 525
AGENDA Ma.17 dec.
Kerstworkshop.
Ma. 7 jan. ’08 vanaf 19:30uur
Nieuwjaars inloopavond. Gebouw Rehoboth, Driehoek 11, Ede.
Ma. 28 jan. ’08 Dialezing “Zachte winters, nieuwe kansen”. 20:00 uur Gebouw Rehoboth, Driehoek 11, Ede. Ma. 11 feb. ‘08 Dialezing “Tuinen in Schotland”. 20:00 uur De Brink, Brinkstraat, Bennekom. Ma. 3 maart ’08 Algemene Ledenvergadering. 20:00 uur en om 21:00 uur een dialezing door Ben Groen. Gebouw Rehoboth, Driehoek 11, Ede.
Van het bestuur Wat tuinieren betreft hebben we nu even een beetje rust, maar het verenigingsleven bloeit in de winter volop. Deze herfst hebben we al drie lezingen gehad, een ruilbeurs en herfst- en kerstworkshops. Ons jubileumjaar, 45 jaar KMTP/Groei en Bloei afd. Ede, is afgelopen. Ter gelegenheid hiervan waren een paar feestelijke activiteiten georganiseerd. Het begon al in september 2006 met de bloembollenactie. Duizenden bollen hebben in de tuinen en op balkons gebloeid. In juni hebben we genoten van de jubileumbarbecue en we hadden een tweedaagse excursie. Dit alles naast het normale programma! Namens het bestuur wens ik iedereen een sfeervolle decembermaand toe, een rustige jaarwisseling en een gezond 2008.
En dan begint het nieuwe jaar. We maken plannen voor een nieuw tuinseizoen, veranderen allerlei dingen in de tuin (misschien ook in ons eigen leven) en hopen er het beste van. Wat het tuingedeelte betreft wil het bestuur u een handje helpen door middel van een zaadruilbeurs tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst, een lezing door Hans Kramer over de wat warmere winters met de nieuwe kansen die we daardoor krijgen enz. Het jaarprogramma voor 2008 is nu (15 november) bijna rond en tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst op 7 januari willen we het presenteren. In de eerste Flora van 2008 sturen we het complete programma mee. Anneke Florijn
Fijne feestdagen en een goed 2008 Nieuwjaarsbijeenkomst We willen het jaar 2008 beginnen met een gezellige avond voor alle leden en hun partners. We nodigen u van harte uit om onder het genot van een drankje en lekkere hapjes het Groei & Bloei-jaar te beginnen. Zoals gebruikelijk krijgt u een consumptiebon en een gratis lot. Enthousiaste leden hebben deze herfst diverse soorten jam gemaakt. Niet de “gewone” jam maar eigen mengsels van zeer bijzondere soorten fruit . Allerlei groenten, soms in combinatie met fruit zijn verwerkt tot chutney’s. U kunt het allemaal gratis proeven en er zijn ook potjes te koop voor kleine prijsjes. Ook zijn er gedroogde kruiden. Dit jaar kunt u weer zaden ruilen. Neem dus van uw overvloed aan zaden mee en laat een ander daar ook van genieten. De planken van onze bibliotheek zijn overvol en daarom verkopen we wat oudere boeken voor weinig geld. Het jaarprogramma wordt gepresenteerd en de snelle beslissers kunnen zich dan al inschrijven voor de diverse excursies. Er staan nog meer activiteiten te gebeuren, maar we willen nog niet alles vertellen. Laat u zich ook verrassen? U ben hartelijk welkom op 7 januari 2008 vanaf 19:30 uur in gebouw Rehoboth, Driehoek 11, Ede.
Lezingen “Zachte winters, nieuwe kansen” Volgens sommige deskundigen zijn en worden de winters warmer. Dat geeft tuinliefhebbers de mogelijkheid andere planten te kiezen dan voorheen. Welke planten komen dan in aanmerking en wat zullen we moeten doen om ze de winter veilig door te helpen. Onze plantendeskundige Hans Kramer kan daar veel over vertellen en we horen graag van hem wat de moeite van het proberen waard is. Maandag 28 januari, 20:00 uur, “Rehoboth” Driehoek 11, Ede. “Tuinen in Schotland” i.s.m. Floralia Bennekom. Conny Botschuijver is rondleidster van het Van Gimborn Arboretum te Doorn en Botanische tuinen van de Universiteit Utrecht. Zij laat ons vanavond kennismaken met tuinen in Schotland. Velen van ons zijn redelijk bekend met de tuinen die in het zuiden van Engeland liggen en daarom lijkt het ons goed om ook eens een kijkje te nemen in het noordelijke deel. Conny schrijft: “Schotland is een land waar het nog wel eens regent. Dan moet het een en ander er ook goed groeien en bloeien. En zo is het ook Langs de westkust stroomt de warme golfstroom door de Ierse zee. Er zijn daar mooie tuinen met rododendrons, primula’s, meconopsis enz.. En het zijn ook niet de kleinste tuinen. Het terrein is heuvelachtig. De oostkant heeft veel kasteeltuinen. We bezoeken o.a. Benmore Younger, Crathes Castle, Leith Hall en de rotstuin van Edinburg.” Deze avond is in samenwerking met Floralia Bennekom en we hopen dat veel leden van onze vereniging met hun introducees de weg naar Bennekom weten te vinden. Zoals altijd is ook deze avond voor iedereen gratis toegankelijk Maandag 11 februari, 20:00 uur, in “De Brink” Brinkstraat 39, Bennekom.
Saffraan Afghanistan, en dan speciaal Uruzgan, is de laatste tijd teveel in het nieuws. De opbouwmissie die onze militairen daar hebben staat steeds onder druk van oorlogsgeweld. Een poosje geleden las ik echter een voor mij verrassend bericht. Nederlanders hadden, met financiële hulp van Buitenlandse Zaken, daar een aantal boeren geleerd hoe zij saffraan zouden kunnen telen i.p.v. de slaapbol (Papaver somniferum) die wordt gebruikt voor de bereiding van drugs. Saffraan is een kostbaar product dat, financieel gezien, een goede vervanger zou kunnen zijn voor de papaver. Op 6 augustus 2007 reikte de Nederlandse kolonel Nico Geerts in Uruzgan de eerste zogeheten saffraandiploma's uit aan Afghanen die boeren gaan leren om saffraan te verbouwen. Ook in het programma “Pauw en Witteman” van 20 november j.l. werd er aandacht aan besteed. Saffraan is een specerij die wordt gewonnen uit de saffraankrokus (Crocus sativus), een knolgewas dat behoort tot de familie van de lissen (iridaceae). Van deze violet gekleurde bloemen leveren de oranjerode stempels het zeer kostbare saffraan, dat zowel kleurals smaakstof is en bovendien een geneeskrachtige (pijnstillende) werking heeft. De plant bloeit gedurende zo'n acht dagen in de herfst. Elke bloem heeft een
stamper met drie stempels, die handmatig worden geoogst en vervolgens worden gedroogd. Dit drogen gebeurt boven vuur of in de zon. Na vermaling verkrijgt men saffraanpoeder. De arbeidsintensieve teelt en de winning maken saffraan tot de kostbaarste specerij, het “rode goud”. Daar staat tegenover dat slechts één draad saffraan voldoende is om een liter kokend water in een uur diepgeel te kleuren. Saffraan wordt onder meer toegepast in rijstgerechten, brooddeeg en likeuren. De saffraankrokus, die in het wild niet meer voorkomt, werd al in de oudheid geteeld. Het woord saffraan gaat terug op het Arabisch. De grootste Europese saffraanproducent is tegenwoordig Spanje, waar het een onmisbaar ingrediënt is in de paella. Daarna komen Zuid-Frankrijk, Griekenland en andere landen rond de Middellandse Zee. Ook wordt de plant op de Krim geteeld. In gematigder streken is de teelt verdwenen, afgezien van het plaatsje Mund in het Zwitserse kanton Valais. Buiten Europa wordt de plant onder meer geteeld in Iran, Kasjmir en China. Saffraan wordt behalve in de keuken ook als textielkleurstof toegepast. Een alternatief voor saffraan is vanouds saffloer of “valse saffraan”. Saffloer (Carthamus tinctorius) is een sterk vertakte eenjarige distelachtige plant uit de familie der composieten. De planten worden 80 tot 120 centimeter hoog. De bloemen zijn eerst saffraangeel en verkleuren dan tot rood. Elke bloem levert 15 tot 20 zaden op. De sterke penwortel stelt de plant in staat om ook in droge klimaten te groeien. Van oudsher werd saffloer verbouwd vanwege de gele en rode kleurstof die uit de bloemen gewonnen kan worden. Tegenwoordig wordt saffloer verbouwd vanwege de zaden waaruit saffloerolie (of distelolie) wordt gewonnen. Deze
olie, die vroeger ook werd gebruikt voor olieverf, wordt nu gebruikt voor margarine en als sladressing. De bloemen van de saffloer worden soms gebruikt als een goedkope versie (of imitatie) van saffraan. Saffloer mist echter het kenmerkende aroma van saffraan. Kurkuma (koenjit in Maleis) of Indiasche Geelwortel (Curcuma longa) is een lid van de éénzaadlobbige gemberfamilie (Zingiberaceae). Het wordt ook wel Indiasche saffraan genoemd en is veel goedkoper terwijl het vergelijkbare kleureigenschappen heeft maar een mild bittere smaak geeft. Het merendeel van de kurkumaoogst komt uit India waar het wordt gewonnen uit de wortelstok. Het is een vast bestanddeel van kerriepoeder (curry) en geeft gele rijst zijn gele kleur. De kleurstof curcumine is als E100 toegestaan in levensmiddelen. Geelwortel wordt in Azië ook als medicijn gebruikt bij wondbehandeling en tegen allerlei ziektes zoals trombose en hersenaandoeningen waaronder Alzheimer en Parkinson. Onderzoek aan de Rhodes universiteit in Zuid-Afrika heeft de heilzame werking van het kruid bevestigd en verklaard. Sheril Daniel deed er onderzoek naar curcumine, één van de drie ontstekingsremmende stoffen die veel in Geelwortel voorkomen. Hij constateerde bij ratten dat curcumine de hersens beschermt tegen beschadiging door cyanide, lood en cadmium. Het stofje bindt zich aan deze giftige verbindingen voordat die schade kunnen toebrengen aan de hersenen. Daniel denkt dat Alzheimer in India nauwelijks voorkomt door het veelvuldige gebruik van koenjit in Indiase gerechten.
Snoeien Altijd al eens meer willen weten over het goed snoeien van planten/heesters en bomen? Dan is dit misschien iets voor U Hortus Novus organiseert samen met Villa Lutea te Ede een basiscursus snoeien. Er is veel ruimte voor eigen inbreng en we willen met een kleine groep starten ( ca. 12 personen). Zaterdag 15 januari 2008 van 10:00 uur tot ca. 14:00 uur. Kosten: â‚Ź 45,- per persoon ( koffie is inbegrepen). Aanmelden en informatie bij Yvonne van Geel (0318-65 01 02). Bedankje Ik ben wat laat, maar ik wil toch nog iedereen van harte bedanken die op de ruilbeurs zijn naam op de kaart met beste wensen voor mij heeft gezet. Ik heb toen onze voorzitter meteen bedankt, maar op deze manier bereik ik u allemaal. Fijn dat u zo met mij hebt meegeleefd en dit nog steeds doet. Hartelijkek dank en tot ziens, Tineke Nauta-Meertens Over de Helleborusdagen: Op 21, 22 en 23 februari 2008 zal onze vereniging zich weer presenteren tijdens de welbekende en zeer gezellige Helleborusdagen op de kwekerij van Hans Kramer. U kunt volop genieten van deze mooie winter- en voorjaarsbloeiers. Buiten staan ze "in het echt" en binnen staan de moederplanten in de verwarmde kas. En in deze kas zullen wij ons plekje weer innemen om met andere plantenliefhebbers te praten, contacten te onderhouden en misschien nieuwe leden voor KMTP/Groei & Bloei te werven. Tijdens deze promotieactiviteiten is er altijd een zeer aantrekkelijke aanbieding om juist op deze dagen lid te worden. Regels, welke van toepassing zijn op het afzeggen van (deelname aan) een excursie of een ander betaald evenement 1. Indien de organisatie van een excursie of een ander betaald evenement wordt uitbesteed aan een derde persoon/instantie gelden de annuleringsregels van deze persoon/instantie. Deze regels moeten vooraf aan de potentiĂŤle deelnemers bekend worden gemaakt.
2. Indien het bestuur of de excursiecommissie een gepland betaald evenement annuleert vanwege b.v. onvoldoende deelnemers, (verwachte) extreme weers-omstandigheden, slechte conditie van de te bezoeken tuinen of andere onvoorziene omstandigheden, worden reeeds voldane inschrijfgelden volledig terugbetaald. 3. Voorafgaand aan elke excursie wordt door de excursiecommissie een peildatum voor het aantal deelnemers vastgesteld. De peildatum ligt 18 kalenderdagen voor de datum van het evenement. Een excursie kan slechts doorgang vinden bij voldoende deelname. Per excursie wordt door de excursiecommissie het minimale aantal benodigde deelnemers bepaald. Indien door afmelding n谩 de peildatum (zie ook regel 6) het minimum aantal deelnemers niet meer wordt gehaald, als gevolg waarvan de excursie normaal gesproken geannuleerd zou worden, zal teruggave van het inschrijfgeld aan de afzegger achterwege blijven. Bij afmelding v贸贸r de peildatum is geen inschrijfgeld (meer) verschuldigd. Eventueel al voldaan inschrijfgeld zal worden terugbetaald. 4. Een inschrijving is pas geldig op het moment dat de deelnemer zich heeft aangemeld bij de excursiecommissie en het inschrijfgeld is bijgeschreven op de bankrekening van de excursiecommissie. 5. Iemand, die zich heeft opgegeven voor deelname aan een excursie, dient zich bij verhindering af te melden, ook al heeft hij/zij het inschrijfgeld nog niet betaald. Bij in gebreke blijven vervalt het inschrijfgeld aan de vereniging c.q. kan alsnog het inschrijfbedrag in rekening worden gebracht bij de aanmelder. 6. Een deelnemer kan bij onverhoopte verhindering slechts aanspraak maken op teruggave van het inschrijfgeld, indien de afmelding gebaseerd is op serieuze gronden (medische gronden, familieomstandigheden e.d.). Een en ander is ter beoordeling aan de excursiecommissie. 7. Wat in de regels 3 t/m 6 staat vermeld geldt ook voor andere betaalde evenementen. 8. Bij meningsverschillen beslist het bestuur.
De Clivia en de pedestal Een paar maanden geleden vond ik bijgaand fotootje van mijn oma, die de clivia water geeft. De clivia in een clivia-pot, op een gehaakt kleedje, op een pedestal.
Zo hoorde dat en als het kon, dan ook nog tussen de vitrage voor het raam. Nou heb ik die pot van Gouds plateel met die mooie kleuren en wil ik daar eigenlijk wel weer eens een clivia in hebben. Ik vertelde dit aan Anneke Florijn en een paar weken later werd ik opgebeld door Yvonne van Geel met de mededeling dat zij heel veel clivia's had en dat ik er wel wat van kon krijgen. Ik ging naar Yvonne en ja, ze had twee grote potten vol met clivia's. Nadat we gezellig de tuin hadden bekeken vertrok ik met een heel grote pot met wel 8 clivia's erin. Geweldig! Ze staan nu in een koele logeerkamer te overwinteren. Twee heb ik er losgepeuterd uit de wortelkluit. Dat was nog een heel karwei. Eén plant staat nu in de clivia-pot want, hoewel die pot aardig groot lijkt, kan er toch geen grote bloempot in. Nu dacht ik, omdat mijn wens zo'n leuke afloop had: “Zouden we een rubriekje in de Flora zetten: “Planten aangeboden”?” Een rubriek voor als je op zoek bent naar een speciale plant of als je stekken zo mooi zijn aangeslagen dat je er graag een paar weggeeft. We hebben natuurlijk de ruilbeurs, maar tussendoor valt er toch ook nog heel wat weg te geven en te krijgen, ook op kamerplanten gebied. U hoeft het zelf niet in de Flora te zetten, laat het de redactie weten en alles komt voor elkaar. Dat hopen we dan. Cathrien van der Waarde Kopij volgende Flora gaarne vòòr 20 januari 2008 Zomereik (Quercus Robur) De eik bij boerderij “Het Bouwhuis” op Kernhem in 1934. Omtrek stam op 1,30 m hoogte bedroeg 4,45 m. Veertig jaar eerder had de boom brandschade opgelopen aan de zuidzijde.
In het Linnaeussjaar voor u gesprokkeld Linnaeus en de nomenclatuur Carolus Linnaeus werd in 1707 geboren in het Zuid-Zweedse plaatsje Rasholt. Zijn vader was daar dominee en woonde in een huis met een grote tuin. Linnaeus fascinatie voor de flora stamt al uit zijn kinderjaren en werd gestimuleerd door de vele gewassen die hij vond bij het ouderlijk huis. Hij studeerde daarom geen theologie, zoals zijn vader wilde, maar geneeskunde aan de universiteiten van Lund en Uppsala. In 1734 verloofde Linnaeus zich met Sara Lisa, de dochter van een Zweedse arts. Deze vond dat Linnaeus zijn kans op een goede baan moest vergroten door eerst te promoveren. Dit was echter in Zweden niet mogelijk. Zijn verloofde en haar vader leenden hem geld en met de verzamelde 200 dukaten ging hij naar Holland, het land waar wetenschap telde. Had je veel geld dan ging je in Leiden studeren, maar met minder was Harderwijk een goed alternatief waar snel werd gewerkt. In het voorjaar van 1735 reisde Linnaeus via Denemarken en Sleeswijk Holstein naar Hamburg en vandaar met het zeilschip “Godenwind” naar Amsterdam. Hij genoot van de prachtige stad. Hij ging nog dezelfde dag naar de Hortus Medicus waar hij als een belangrijke gast werd rondgeleid. De volgende dag ging hij naar zijn leeftijdsgenoot de 25jarige professor Burman, die leerling was geweest van prof. Boerhaave. Linnaeus raakte zeer geïmponeerd door de prachtige bibliotheek van Burman. Hij genoot nog twee dagen van Amsterdam en vertrok daarna per boot naar Harderwijk voor zijn promotie. Hij verbleef een week in Harderwijk. Zijn handgeschreven proefschrift over wisselkoortsen had hij al gereed en twee dagen later was het gedrukt. Op 23 juni 1735 promoveerde hij in de medicijnen; botanie was een belangrijk onderdeel vanwege de geneeskrachtige kruiden. Na zijn promotie voldeed “Linnaeus Doctor Creatus Fuit Harderovici” aan de gestelde huwelijkseisen, maar hij trouwde zijn Sara pas in 1739. Harderwijk eert hem nog met de Linnaeustoren. Twee dagen na zijn promotie was Linnaeus al weer in Amsterdam waar hij kennismaakte met Boerhaave en de rijke koopman George Clifford, een gepassioneerd plantenliefhebber. Clifford nam Linnaeus direct in dienst als arts en als hortulanus om zijn omvangrijke collectie planten
uit verre streken te omschrijven welke hij had verzameld in zijn oranjerie en tuin bijzijn buitenplaats ‘De Hartecamp’ bij Heemstede. In 1735 publiceerde hij “Systema natura” waarin hij het begrip geslacht definieert en kort daarop “Genera Plantarum” waarin hij planten met gemeenschappelijke kenmerken onderbrengt in geslachten. Via Frankrijk keerde Linnaeus in 1738 terug in zijn vaderland waar hij 3 jaar lang werkte als arts, daarna hoogleraar werd in de medicijnen en een jaar later in de plantkunde. In 1753 publiceerde hij zijn hoofdwerk, de “Species plantarum” (De soorten der planten). In dit zeer belangrijke werk beschreef hij 8000 planten en introduceerde hij de binaire nomenclatuur. Dit behelsde de indeling van het dieren- en plantenrijk in een stelsel van dubbelnamen. De eerste naam (met hoofdletter) gaf de geslachtsnaam van de soort, de tweede een soortnaam (met kleine letter). Hoewel hij zijn beschrijvingen van planten vooral baseerde op de meeldraden wilde hij dat uitbreiden naar een groter aantal kenmerken. Die kennis was echter nog onvoldoende. Achter door Linnaeus gegeven wetenschappelijke namen staat een ‘L’. De nomenclatuur is desondanks nog lange tijd een rommeltje gebleven. Planten werden vaak opnieuw (en dan anders) beschreven omdat het niet bekend was dat het al een keer ‘ergens anders’ was gebeurd. In 1867 werd in Parijs de door A. de Candolle opgestelde “Wet van de nomenclatuur” aanvaard waarmee eenduidigheid leek te zijn gekomen. Niets bleek minder waar want met de voortschrijdende botanische kennis en inzichten zijn de regels, en daarmede veel namen, nog diverse keren aangepast. Denkt u maar aan Rhododendron en Azalea, maar ook aan Andromeda en Pieris, enz. Kees van Lohuizen
Van de redactie: Afscheid en welkom. Ruim twintig jaar was het adres van de redactie te vinden op de Anna van Burenlaan 35 in Ede. Nel verzorgde in het begin de Flora en halverwege de tijd heb ik dat van haar overgenomen. Nel moest het nog doen op een typemachine. Dat was een heel gegoochel waarbij het beruchte Typex veelal uitkomst moest brengen. Om tot een acceptabele presentatie te komen was een goede indeling en verdeling van de tekst over de pagina’s een lastige zaak. Het vereiste geduld, berusting, doorzettingsvermogen en de wil om het tot een goed eind te brengen. Opnieuw beginnen was vaak onvermijdelijk. Toen ik met de VUT ging had ik de beschikking over een kleine laptop. Voor de kenners: een Commodore met 64Kb en het tekstverwerkingsprogramma WP5.1. Voor mijn werk had ik hem een enkele keer gebruikt voor wat thuiswerk voor concepten van brieven en rapporten, maar verder was het voor mij abracadabra. Later heb ik van één van onze jongens een “oudje” overgenomen met het programma “Word” en begon ik meer te experimenteren. Na jarenlang ploeteren, kan ik mij aardig redden voor het dagelijkse gebruik. Ik nu kan knippen en plakken, pagina-instellingen veranderen, plaatjes invoeren en voorkomen dat zij in de tekst op drift raken, etc. Gebleken is dus dat er op je oude dag nog mogelijkheden zijn voor het aanleren van een beperkt aantal trucjes waarmee je toch nog leuke dingen kunt doen. Het veel moeilijkere opmaakwerk voor advertenties, dat Kees van Veldhuizen tot vorig jaar deed, is voor mij echter “een brug te ver”. Vandaar dat dit mijn laatste Flora is. Jonge enthousiaste mensen, die de klappen van de zweep kennen, gaan voortaan uw Flora verzorgen. Liesbeth van der Hart, onze secretaris, wordt redacteur terwijl Lucy Heuterman de opmaak en vormgeving voor haar rekening neemt. Ik wens beiden veel plezier en succes in het werk. Kees van Lohuizen Adressen en telefoonnummers: Anneke Florijn, W. Welgravenlaan 23, 6741 ZH Lunteren; 0318-48 40 63 Liesbeth v. d. Hart, Witte de Withstraat 66, 6712 HE Ede; 0318-47 84 63 Redactie: L v.d. Hart; e-mail: KMTPsecretariaat@pfvanderhart.demon.nl Ledenadm. KMTP, Postbus 485, 2700 AL Zoetermeer Tel. 079-368 12 12.