Dönüşüm- Franz Kafka

DÖNÜŞÜM FRANZ KAFKA Türkçesi: Kamuran Şipal

I

Bir sabah tedirgin dü³lerden uyanan Gregor Samsa, devcileyin bir böce§e dönü³mü³ buldu kendini.

Bir z rh gibi sertle³mi³ s rt n n üzerinde yat yor, ba³ n biraz kald r nca yay biçiminde kat bölmelere ayr l p bir kümbet yapm ³ kahverengi karn n görüyordu; bu karn n tepesinde yorgan, her an kay p tümüyle yere dü³meye haz r, ancak zar zor tutunabilmekteydi. Vücudunun kalan bölümüne oranla ac nacak kadar c l z bir sürü bacakç k, ne yapacaklar n ³a³ rm ³, gözlerinin önünde aral ks z çak p sönüyordu.

Bana da ne oldu böyle? diye dü³ündü Gregor Samsa. Hay r! Dü³ falan de§ildi. Odas , biraz fazla küçük olmakla beraber tastamam bir insan odas yd ve enikonu a³inas bulundu§u dört duvar aras nda sessiz sakin duruyordu. Ambalajlar ndan ç kar lm ³ kuma³ örneklerinden bir koleksiyonun yay ld § masan n üzerine Samsa bir rman n pazarlamac l § n yap yordu k sa süre önce resimli bir dergiden kesip alt n yald zl ³irin bir çerçeveye geçirdi§i bir resim as lm ³t . Ba³ nda kürk ³apka, boynunda y lan biçimindeki uzun kürk atk yla dimdik oturmu³ bir kad n, kollar n n dirsekten a³a§ bölümlerinin içinde kayboldu§u a§ r bir man³onu yukar kald rarak seyircilere do§ru uzatm ³t resimde.

Gregor'un gözü pencereye kayd ; havan n kapal ol3

du§unu anlay nca çinko denizlik üzerine dü³en ya§mur tanelerinin t p rt s i³itiliyordu enikonu bir hüzün çöktü içine. En iyisi biraz daha uyuyup bütün bu sersemce dü³ünceleri unutmak, diye geçirdi içinden.

Ancak, hiç de gerçekle³ecek gibi de§ildi bu; çünkü sa§ na yatmaya al ³m ³t , oysa ³imdiki durumunda sa§ taraf na bir türlü dönemiyordu. stedi§i kadar güçlü bir hamleyle kendini o tarafa ats n, her defas nda sallan p sallan p yine arka üstü dü³üyordu. Belki yüz kez denedi, havada debelenen bacaklar n görmemek için gözlerini yumdu; ama sonunda bö§rüne ³imdiye dek asla duymad § ha f ve künt bir a§r n n sapland § n hissedip vazgeçti. `Hay Allah!' diye dü³ündü. `Ne zahmetli bir meslek seçmi³im kendime. Gün yok ki, yolda olmayay m.

Burada, rmadaki as l i³ler, gezilerde katland § m kadar tela³ ve tedirginlikle dolu de§il. Üstelik bu ba³ belas yolculuklar; aktarma trenlerini kaç rmamak için çekti§im s k nt lar, rasgele yenen berbat yemekler, boyuna de§i³ik insanlarla dü³üp kalkmalar, asla bir süreklilik, asla bir içtenlik kazanamayan ili³kiler. eytan görsün hepsinin yüzünü!' Ans z n yukar da, kar n bölgesinde ha f bir ka³ nt duydu; ba³ n daha iyi kald r p bakmak için, s rtüstü yava³ yava³ karyolan n aya§ na yakla³t . Ka³ nan yeri gördü derken; ba³tan a³a§ küçük ve beyaz noktac klarla örtülmü³tü. Noktac klar n ne olabilece§i konusunda karara varamad , bir aya§ yla sözkonusu yeri yoklamak istedi, ama hemen yine 4

vazgeçti; çünkü daha aya§ n dokundurur dokundurmaz, bütün vücudunu bir ürperti kaplam ³t .

S rtüstü kayarak eski durumunu ald . `Sabah erkenden bu yataktan kalkmalar yok mu', diye dü³ündü, `adam büsbütün serseme çeviriyor. nsan dedi§in uykusunu alacak. Ba³ka pazarlamac lar bir haremdeki kad nlar gibi ya³ yor t pk . Örne§in, mü³terilerden ald § m sipari³leri rmaya iletmek için, kald § m otele ö§le öncesi bir ara döneyim desem, bu beyleri henüz kahvalt masas n n ba³ nda görürüm. Ama sen gel de, bizim patronun kar³ s nda böyle davran; hemen kap d ³ar edilirsin. Ama kimbilir, belki kap d ³ar edilmek benim için hepsinden hay rl s olurdu. Hani anne ve babam olmasa, çoktan b rakmaz de§ildim bu i³i.

Patronun önüne geçip dikilir, ne dü³ündü§ümü bütün aç kl § yla yüzüne kar³ söylerdim. Diyeceklerimi i³itmeye görsün, kesinlikle dü³üp kal rd yere. Sonra masas n n üzerine o ne acayip oturu³ öyle, yan nda çal ³t rd § ki³ilerle o ne yüksekten konu³ma! Üstelik kulaklar a§ r i³itti§inden, konu³tu§u kimse hemen burnunun ucuna kadar kendisine sokulmak zorunda. Ancak yine de umudumu büsbütün yitirmi³ de§ilim. Anne ve babam n rmaya borcunu bir yol ödeyecek paray biriktirdim mi ki bu da be³, alt y l sürer daha , akl mdan geçirdi§im ³eyi kesinlikle gerçekle³tirece§im.

O zaman görsünlerdi bakal m! Ama yataktan ç kmam gerekiyor ³imdi, trenim be³te kalk yor.'

5

Komedinin üzerinde tik tak edip duran saate bir göz att . `Hay Allah!' diye geçirdi içinden. Saat alt buçuktu ve göstergeler habire ilerleyip durmaktayd .

Hatta alt buçuk da geride kalm ³t ³imdi, nerdeyse yediye çeyrek vard . Yoksa çalmam ³ m yd saat? Dörtte çalmas için saatin gere§i gibi kuruldu§u yataktan görülebiliyordu ve çald § na da hiç ku³ku yoktu. yi ama, odadaki bütün e³yay zang r zang r titreten zil sesini i³itmeyerek uyuyakalm ³ olabilir miydi? Do§ru, rahat bir uyku uyudu§u söylenemezdi; ancak rahats zl § kadar deliksiz bir uyku uyumu³tu anla³ lan. Peki, ³imdi ne yapacakt ? Bir sonraki tren saat yedideydi ve bu trene yeti³mek istiyorsa iki aya§ n n bir pabuca girmesi gerekiyordu. Üstelik kuma³ örnekleri henüz ambalajlar na yerle³tirilmemi³ti; ayr ca bir k r kl k, bir halsizlik vard üzerinde. Hem trene yeti³se bile, patronun paylay c sözlerini i³itmekten kaç n lacak gibi de§ildi; çünkü ma§azadaki yard mc ku³kusuz be³ treninde kendisini beklemi³, gelmedi§ini görerek durumu çoktan patrona rapor etmi³ti. Patronun, zekâ denen ³eyden nasibini almam ³ ki³iliksiz bir u³a§ yd adam.

Peki, hastaland § n haber verse? Ama bu da alabildi§ine tats z bir ³eydi, ku³ku uyand rmaktan öte bir i³e yaramayacakt ; çünkü Gregor be³ y ld r rmada çal ³ yordu ve bu be³ y l içinde bir kez olsun hastalanmam ³t . Ku³kusuz, patron hemen sigorta doktorunu yan na al p gelecek, anne ve babas na o§ullar Gregor'un tembelli§inden yak nacak, bütün kar³ görü³ ve itiraz6

lar , daha a§ zdan ç kar ç kmaz doktoru tan k gösterip geri çevirecekti. Öyle ya, sigorta doktoru için insanlar n hepsi sapasa§lamd , i³ten kaçarlard yaln z. Ama ³imdi Gregor'un durumunda böyle dü³ünmekte pek de haks z m yd doktor? Gerçekten Gregor, uzun bir uykunun ard ndan ba³ ndaki do§rusu nedensiz sersemlik bir yana, kendini pek iyi, hatta enikonu ac km ³ hissediyordu.

Bütün bunlar alabildi§ine bir çabuklukla kafas ndan geçirir, ancak do§rulup kalkmaya da bir türlü karar veremezken tam bu s rada yediye çeyrek kalay vurmaya ba³lam ³t saat , yata§ n n ba³ucundaki kap n n kollanarak t klat ld § n i³itti. Gregor! dedi bir ses. Annesiydi. Saat, yediye çeyrek var. Hani bu sabah yola ç km yor muydun? Annesinin yumu³ak sesi.

Gregor, cevap verip de kendi sesini i³itince irkildi birden; hiç ku³kusuz eski sesiydi; ama ³imdi buna a³a§ lardan gelip yukarlara ç kmas bir türlü önlenemeyen sl §a benzer ac nacak bir ses kar ³ yor, konu³ulan sözleri ancak ilk anda aç k seçik b rak p yank lanmaya ba³lar ba³lamaz bunlar öylesine bozuyordu ki, i³ittiklerinin do§rulu§una insan inanam yordu. Asl nda Gregor uzun boylu cevap verecek, her ³eyi aç klayacakt ; ama bu durum kar³ s nda: Evet, evet, te³ekkür ederim anne, ³imdi kalk yorum! demekle yetindi. Kap ah³ap oldu§u için sesindeki de§i³iklik d ³ardan galiba farkedilmemi³ti, çünkü bu sözler üzerine yat ³an annesi ayaklar n sürüyerek uzakla³t .

7

Aradaki k sa konu³ma, Gregor'un san ld § gibi i³e gitmedi§ine ve henüz evde bulundu§una öbür aile bireylerinin dikkatini çekmi³ti. Ha ften, ama yumrukla kap ya vurmaya ba³lad babas : Gregor! Gregor! diye seslendi. Bir ³ey mi var, Gregor? Ve az sonra babas n n uyar c sesini daha bir pes perdeden tekrar duydu: Gregor! Gregor! Öteki kap dansa k zkarde³inin usulcac k: Gregor? diye s zland § n i³itti. Rahats z m s n yoksa, Gregor? Bir ³eye ihtiyac n var m ?

Her iki kap ya birden: Hemen ³imdi geliyorum , diye seslendi Gregor ve sözcükleri enikonu bir titizlikle söyleyip, aralar na uzun süreli bo³luklar yerle³tirerek sesindeki tuha § örtbas etmeye çal ³t . Bunun üzerine gerçekten kahvalt s n n ba³ na döndü babas ; ama k zkarde³i f s lt yla konu³mas n sürdürdü: Gregor! Aç kap y , ne olursun, Gregor! Ancak, kap y açmay akl n n ucundan geçirdi§i yoktu Gregor'un; tersine, bunca gezilerde al ³t § tedbirli davran ³ ndan, evde bulundu§u zaman bile geceleyin bütün kap lar kilitlemeksizin rahat etmeyi³inden ötürü kutlad kendini.

Niyeti ilkin hiç isti ni bozmadan serinkanl l kla yataktan kalk p giyinmek, kahvalt yapmak, ancak ondan sonra ilerisini dü³ünmekti; yatakta dü³ünüp durmalar n kendisini makul bir sonuca ula³t rmayaca§ n ku³kusuz biliyordu. imdiye dek yatakta yatarken s k s k vücudunda herhangi bir nedenin, belki de yat ³ ndaki bir anormalli§in yol açt § ha f bir s z hissetti§ini, ama bu s z n n yataktan kalkt § nda kuruntudan 8

ba³ka ³ey olmad § n n aç §a ç kt § n an msad . Acaba bugünkü kuruntusu nas l yava³ yava³ silinip gidecekti, merakla beklemeye koyuldu. Sesindeki de§i³ikli§e fena bir ü³ütmenin, yani pazarlamac larda görülen bir meslek hastal § n n ön belirtisinden ba³ka gözle bak lamayaca§ ndan en ufak ku³kusu yoktu. Yorgan üzerinden s y r p atmakta hiç güçtük çekmedi; ci§erlerini biraz havayla ³i³irmek bunun için elvermi³, yorgan kendili§inden yere dü³mü³tü. Ama sonras kolay de§ildi, geni³ bedenli biri olu³u i³i daha da zorla³t r yordu. Do§rulup kalkabilmesi için eller ve kollar gerekliydi; oysa Gregor'da bir sürü bacakç k vard yaln z ve bu bacakç klar durmadan birbirinden de§i³ik devinimlerde bulunuyor, bir türlü denetim alt nda tutulam yordu.

Gregor içlerinden birini bükeyim dese, hemen bu bacak yine kurtulup gergin durum al yor, sözkonusu baca§a istedi§i devinimi yapt rsa, ötekilerin hepsi a§r veren alabildi§ine bir tela³la adeta ba³ bo³ çal ³maya koyuluyordu. Kendi kendine: Bir kez ³u yatakta gereksiz yere yat p kalmaktan kurtarmal y m kendimi! diye söylendi. lkin vücudunun alt bölümüyle yataktan ç kmay dü³ündü; ama kendisinin henüz gözüyle görüp, en ufak bir bilgi edinemedi§i bu alt bölümün fazla hantal oldu§unu anlad ; i³te öylesine yava³t devinimleri. Sonunda, nerdeyse ç lg na dönmü³, bütün gücünü toparlay p hiçbir ³eye ald rmayarak kendini ileriye itti; ancak yönünü do§ru dürüst belirleyemedi§inden, karyolan n ayakla9

r na ³iddetle çarpt gövdesi; duydu§u müthi³ ac yla o anda özellikle bu alt bölümün belki de bedeninin en nazik yeri oldu§unu anlad .

Bu yüzden, ilkin vücudunun üst bölümüyle yataktan ç kmay denemek istedi, kollay p gözeterek ba³ n yata§ n kenar na do§ru döndürdü, kolayca da ba³ard bunu; geni³lik ve a§ rl § na kar³ n, vücudu sonunda ba³ n dönü³ünü izledi. Ama ba³ n yata§ n d ³ na al p bo³lukta tutar tutmaz, böyle bir yol izleyerek ilerlemekten korktu; çünkü kendisini nihayet bu durumda yere b rakt m , kafas n n yaralanmamas için adeta bir mucize gerekliydi. Oysa ³imdi her zamankinden çok akl n n ba³ nda bulunaca§ zamand ; dolay s yla, en iyisi yine yatakta kalmakt .

Ama onca zahmetten sonra eskisi gibi yine ahlay p o ayarak yatakta yat p bacakç klar n n belki eskisinden de fena birbirleriyle bo§u³tu§unu görünce ve bu keyfî davran ³lar düzene sokmak için akl na bir çare de gelmeyince, yatakta asla kalamayaca§ n , yataktan kurtulmak için en ufak bir umut bile bulunsa, bu umut u§runda her ³eyi feda etmesinin en uygun davran ³ olaca§ n geçirdi içinden. Beri yandan, elden geldi§i kadar serinkanl dü³ünüp ta³ nmalar , umutsuzlukla verilecek kararlara ye§lemek gerekti§ini zaman zaman akl na getirmeyi unutmuyordu. Böylesi anlar pek büyük bir dikkatle pencereye dikiyordu gözlerini; ancak, dar soka§ n kar³ yakas n da bürüyen sisin görünümü, insana pek 10

güven ve ne³e sa§layacak gibi de§ildi. Saatin yeniden vurmas üzerine: `Yedi oldu!' diye söylendi kendi kendine. Saat yedi oldu, hâlâ bu yo§un sis kalkmad .

Sanki tam bir sessizlik ba³gösterirse gerçek ve normal durum yeniden dönüp gelecekmi³ gibi bir umuda kap larak, k sa bir süre nefes almas n yava³lat p k m ldamadan yatt .

Ama sonra: `Saat yediyi çeyrek geçeyi vurmadan, her ne pahas na olursa olsun yataktan ç kmal y m tamamen', diye dü³ündü. `Zaten o zamana kadar beni sormak üzere rmadan biri gelecektir, çünkü yediden önce aç l r ma§aza.' Bunun üzerine vücudunu boylu boyunca ve vücudunun her bir yerini ayn ölçüde yataktan a³a§ sark tmaya çal ³t . Kendini yataktan a³a§ b rakt m , yere dü³erken iyice havaya kald raca§ ba³ belki bundan hiç zarar görmeyecekti; s rt sertle³mi³e benziyordu; dü³meden dolay herhalde incinmezdi.

Onu en çok kayg land ran, sözkonusu davran ³ n ister istemez yol açaca§ büyük gürültüydü ve gürültü bakars n bütün kap lar n ard nda korku de§ilse bile tasa uyand racakt . Ama böyle bir ³eyin de göze al nmas gerekiyordu.

Gregor, vücudunun bir yar s n yataktan d ³ar sark tm ³t ki ba³vurdu§u yeni çare kendini zora ko³an bir giri³imden çok bir oyundu, bütün yap lmas gereken, hamleler halinde yataktan a³a§ sarkmakt , yard m na bir ko³an olsa bu i³in ne kadar kolayla³aca§ n 11

dü³ündü. Güçlü kuvvetli iki ki³i babas yla hizmetçi geldi akl na tamamen yeterdi; bunlar n bütün yapaca§ , kollar n bombeli s rt n n alt na sokarak kendisini yataktan s y r p almak, sonra sözkonusu yükle yere e§ilerek onun dö³eme üzerinde yüzüstü dönmesini dikkat ve sab rla beklemekti. Dö³eme üzerinde in³allah bir anlam kazan rd bacakç klar . Kap lar kilitli olmasa bile, gerçekten ba§ r p yard m istemesi do§ru muydu? Bunu dü³ünür dü³ünmez, tüm çaresizli§ine kar³ n gülümsemeden duramad . O anda yataktan sarkmas n gittikçe art rm ³, dengesini güç koruyabilecek duruma gelmi³ti, art k hiç vakit geçirmeden kesinlikle karar vermesi gerekiyordu; çünkü daire kap s n n zili çald § nda, yediyi on geçeyi gösteriyordu saat. Gregor: `Ma§azadan biri geldi muhakkak!' diye söylendi kendi kendine ve adeta donup kald ; ama bacakç klar bo³lukta inad na daha h zl devinmeye ba³lam ³t . Bir an için her ³ey sessizli§e gömüldü. Nas lsa saçma bir umuda kap larak: `Açmayacaklard r kap y ', diye geçirdi içinden.

Ama derken, tabii her zamanki gibi, hizmetçi sert ad mlarla yürüyüp kap y açt . Gregor daha Günayd n! sözcü§ünü i³itir i³itmez, gelenin kim oldu§unu anlad .

Müdür Bey'in kendisiydi. Ne diye sanki i³e en ufak bir gecikmede insan n hakk nda hemen en kötü ku³kular n beslendi§i bir rmada çal ³maya mahkûm edilmi³ti!

Firmada çal ³anlar n hepsinin de hiç ayr cas z kalpazan ki³iler mi olmas gerekiyordu? Bunlar n aras nda ³öyle birkaç sabah saatini bile rma yarar na geçirmese vic12

dan azab ndan deliye dönüp, adeta bir daha yataktan ç kamayacak duruma dü³en sad k ve i³ine ba§l kimseler yok muydu? Asl nda böyle bir ³ey gereksizdi ya, diyelim bir soru³turmada bulunulacakt , ç raklardan biri yollan p bu i³ ona yapt r lamaz m yd sanki? lle Müdür Bey'in kendisi mi ç k p gelmeli, hiçbir günah olmayan aile bireylerine ku³ku uyand r c bu geç kalma i³iyle ilgili soru³turman n ancak Müdür Bey'in zekâs na havale edilebilecek kadar önemli oldu§u mu gösterilmeliydi? Gregor, do§ru dürüst bir karara varmaktan çok, ilgili dü³üncelerin yol açt § tela³la bütün gücünü toparlay p yataktan d ³ar att kendini. Yüksek perdeden pat diye bir ses duyuldu. Ama buna gerçek anlamda bir gürültü denemezdi. Dü³menin yol açt § sesi, hal biraz yumu³atm ³t ; sonra, s rt n n da sand § ndan esnek oldu§unu gördü Gregor, bu yüzden dü³ü³ü pek dikkati çekmeyen bir ses ç karm ³t . Ne var ki, yeteri kadar kollayamad § ba³ yere vurmu³tu, öfke ve ac yla kafas n çevirip hal ya sürtmeye ba³lad .

Müdür Beyin'in soldaki yan odadan: çerde bir ³ey dü³tü , dedi§ini i³itti; günün birinde Müdür Bey'in ba³ na da, bugün kendisininkine benzer bir olay gelemez mi sanki, diye geçirdi içinden. Do§rusu böyle bir ³eyin olabilece§ini kabul etmek gerekiyordu. Ama Gregor'un içinden geçirdi§i soruya kabaca cevap verir gibi, o anda biti³ik odada Müdür Bey birkaç sert ad m atarak rugan çizmelerini g c rdatt . Sa§daki biti³ik odadan ise k zkarde³inin f s ldad § duyuldu: Gre13

gor! Müdür Bey geldi. Biliyorum , diye cevaplad Gregor; ancak, k zkarde³inin i³itebilece§i kadar da sesini yükseltmeyi göze alamam ³t .

O anda: Gregor! diye babas seslendi soldaki biti³ik odadan. Müdür Bey geldi, Gregor! Senin sabah treniyle neden yola ç kmad § n soruyor. Ne cevap verece§imizi bilemiyoruz. Hem Müdür Bey bizzat seninle konu³mak istiyor. Aç kap y lütfen! Müdür Bey, odadaki da§ n kl § ho³ göreceklerdir san r m. Bu konu³ma aras nda: Hay rl sabahlar, Bay Samsa! diye nazik seslendi Müdür Bey. Annesi: Gregor rahats z galiba , dedi. Babas , hâlâ kap da konu³up duruyordu.

Rahats z Gregor , diye ekledi annesi, inan n bana Müdür Bey. Yoksa hiç treni kaç r r m yd ! Akl hep i³inde çünkü. Ak³amlar asla soka§a ç km yor, bu yüzden nerdeyse k zd § m bile oluyor kendisine. imdi ise sekiz gündür burada; ama her ak³am evde kal p hiçbir yere gitmedi. Masan n ba³ nda bizimle oturup sessiz sedas z gazetesini okuyor ya da tren tarifelerini inceliyor. Biraz oyalanmak istedi mi k l testereyi al yor eline, çal ³maya koyuluyor. Örne§in, iki, üç gecelik bir çal ³mayla küçük bir resimlik oyup ç kard tahtadan.

Ho³ bir ³ey hani, görseniz ³a³ars n z, içerde as l duruyor. Kap y açs n, hemen görürsünüz. unu da söyleyeyim ki, sizin burada bulunman zdan mutluluk duyuyorum, Müdür Bey. Biz yaln z olsak, Gregor'a açt ramazd k kap y . Öyle inatç d r ki! Sabahleyin kendisi hay r falan dedi ama, yine de rahats z oldu§u belli.

14

Bu anda Gregor, usulcac k ve dü³ünceli: imdi geliyorum! diye seslendi odadan; ama d ³ardaki konu³man n tek kelimesini bile kaç rmamak için yerinden k m ldamad . Müdür Bey'in annesine: O§lunuzun bu davran ³ n aç klayacak ba³ka neden de bulam yorum zaten han mefendi! dedi§ini i³itti. Öyle ciddi bir ³ey olmasa bari. Öte yandan, biz i³ adamlar , maalesef mi diyeceksiniz art k, Allaha ³ükür mü, ha f rahats zl klar çok vakit i³imizi dü³ünerek düpedüz yads mak zorunday z. Babas sab rs zlanm ³t , yeniden kap ya vurarak: Ne diyorsun, Gregor? Müdür Bey içeri girebilir mi art k? diye sordu. Ama Gregor: Hay r! diye cevaplad . Soldaki biti³ik odada tats z bir sessizlik ba³göstermi³ti, sa§daki biti³ik odada ise k zkarde³i h çk rarak a§l yordu.

Ne diye k zkarde³i ötekilerin yan na gitmiyordu sanki? Galiba uykudan yeni kalkm ³, giyinmeye hemen hiç vakit bulamam ³t . Peki, ne diye a§l yordu acaba?

Kendisi yataktan kalkarak, Müdür Bey'in odaya girmesine izin vermedi§inden mi? Yoksa rmadaki i³ini kaybetme tehlikesiyle kar³ kar³ ya bulunuyordu da, i³ini kaybedince, patronun eski alacak hesaplar yla anne ve babas n n yakas na yeniden yap ³aca§ ndan korkuyordu, onun için mi? Ama bunlar ³imdilik yersiz tasalardan öte bir ³ey de§ildi; Gregor henüz buradayd ve ailesini b rak p gitmeyi akl n n ucundan geçirdi§i yoktu. u anda hal n n üzerinde yat yordu gerçi ve ne durumda oldu§unu bilen biri, kendisinden Mü15

dür Bey'i odaya koyvermesini gerçekten istemeye kalkmazd . Sonradan uygun bir mazeretle kolay aç klanabilecek böyle bir kabal ktan ötürü de çal ³t § yerden hemen kap d ³ar edilemezdi. Gregor'a öyle geliyordu ki, onu a§lay p s zlamalar ve ikna yollu sözlerle rahats z edeceklerine, kendi haline b rakmalar çok daha uygundu. Ama i³te ne durumda bulundu§una ili³kin kesin bir ³ey bilmemeleri, evdekileri böyle davranmaya zorluyor ve davran ³lar n ba§ ³lat yordu.

Bu anda: Bay Samsa! diye ba§ rd Müdür Bey sesini yükselterek. Ne oldu, ne var? Odan za kapanm ³s n z, evet veya hay rdan ba³ka bir cevap ç km yor a§z n zdan. Anne ve baban z yok yere büyük üzüntülere sokuyor, ayr ca, hani söz aras nda söylüyorum, i³inizi do§rusu görülmedik biçimde savsakl yorsunuz. u an, anne ve baban zla patronunuz ad na konu³uyor ve sizden hemen bana kesin bir aç klamada bulunman z önemle rica ediyorum. Hayret do§rusu, hayret!

Ben sizi sakin, akl ba³ nda biri bilirdim; oysa ³imdi kendinizi durup dururken acayip kaprislere kapt rm ³ görünüyorsunuz. Patron bu sabah bana, i³inize böyle geç kalman z n nedeni say labilecek kimi ³eyler ç tlatmad de§il; bu yak nda size verilmi³ alacaklar tahsil yetkisiyle ilgili ³eyler hani. Ama ben Allah için böyle bir nedenin sözü edilemeyece§i konusunda nerdeyse ³ere m üzerine temin ettim kendisini. Ancak, ³imdi bu ak l almaz inatç l § n z görünce, sizi en ufak ³ekilde savunmak için hiçbir istek duymuyorum. Hem rma16

daki yeriniz de öyle pek sa§lam say lmaz. Ba³lang çta niyetim sizinle yaln z konu³mak, bunlar ba³ka kimse i³itmeden size söylemekti. Ne var ki, burada bana bo³ yere zaman harcatt § n z görünce, neden söyleyeceklerimi say n anne ve baban z da i³itmesin, anlam yorum. Diyece§im, son zamanlardaki çal ³man z hiç de memnunluk verici de§ildi. Do§ru; pek verimli çal ³malar için elveri³li denebilmekten uzak bir sezondu; ancak hiç i³ yap lamayacak kadar da kötü bir sezon yoktur Bay Samsa ve olamaz. Gregor, akl ba³ ndan giderek ve tela³ ndan her ³eyi unutarak: Ama Müdür Bey! diye cevaplad içerden. imdi aç yorum kap y . Ha f bir rahats zl k, o kadar; bir ba³ dönmesi yataktan kalkmam engelledi. u an henüz yataktay m, ama eski zindeli§ime büsbütün yine kavu³mu³ hissediyorum kendimi. ³te ç k yorum yataktan. Birazc k daha sabrediverseniz! Dü³ündü§üm kadar kolay gerçekle³meyecek yataktan ç kmam. Ama art k kendimi iyile³mi³ hissediyorum. Nas l da öyle durup dururken insan n üzerine çullan yor ³u hastal k! Dün ak³am hiçbir ³eyim yoktu; annem ve babam da biliyor ya; ama hay r, dün ak³am da üzerimde ha f bir k r kl k hissetmi³tim. Halimden de anla³ l yordu. Ne diye durumu rmaya haber vermedim bilmem. Ama insan hastal § n evde kalmaks z n da atlatabilece§ine inan yor hep. Müdür Bey, anne ve babam üzmeyin ne olur? Bana yöneltti§iniz suçlamalar için bir neden yok çünkü; sonra, bu konuda ³imdiye dek kimse bana bir ³ey söylemedi. San r m, 17

yollad § m son sipari³ listelerini görmemi³ olacaks n z.

Hem saat sekiz treniyle de yola ç kaca§ m; birkaç saatlik dinlenme iyi geldi. Burada bo³una vaktinizi kaybetmeyin, Müdür Bey. Birazdan kendim ma§azaya gelece§im. Lütfen bunu patrona bildirip, sayg lar m iletin kendisine.

Gregor bütün bunlar çabuk çabuk, ne konu³tu§unu pek bilmeksizin söylerken, herhalde daha önce yatakta edindi§i beceri sayesinde güçlük çekmeden sand §a yakla³m ³ ve ona tutunarak do§rulmu³tu. Gerçekten kap y açacak, gerçekten ortada gözüküp Müdür Bey'le konu³acakt . imdi odadan ç kmas n isteyip duranlar n, kendisini görünce ne diyeceklerini çok merak ediyordu. Bakt ki korkudan donakald lar, o zaman art k sorumluluk diye bir ³ey tan mayacak ve içi rahatlayacakt . Ama her ³eyi serinkanl kar³ lad lar m , kendisi de tela³a kap lmak için bundan böyle ortada bir neden görmeyecek ve elini çabuk tuttu mu saat sekiz trenine yeti³ebilecekti. lkin birkaç kez sand § n cilal pürüzsüz yüzeyinden gerisin geri kayd a³a§ , ama son bir davran ³ nda dimdik do§ruldu. Ne denli k vrand r c olursa olsun, karn ndaki a§r lar art k umursad § yoktu. Derken orac ktaki bir sandalyenin arkal § na att kendini, bacaklar yla sandalyenin kenarlar na s ms k yap ³t . Bu yoldan, vücudu üzerindeki denetimi de ele geçirmi³ti; hiç sesini ç karmadan bekledi, çünkü Müdür Bey'in sözlerini bundan böyle i³itebiliyordu.

18

Anne ve babas na: Bir tek kelime anlad n z m konu³tuklar ndan? diye sordu§unu i³itti Müdür Bey'in.

Bizi aptal yerine koymuyordur san r m? Daha neler! diye cevaplad annesi yüksek sesle; a§lamaya ba³lam ³t . Belki de a§ r hasta yat yor, Gregor, biz de ona eziyet edip duruyoruz. Sonra: Grete! Grete! diye seslendi annesi. Kar³ dan: Efendim anne! dedi§i duyuldu k zkarde³inin. Gregor'un odas n n arac l § yla birbirleriyle haberle³iyorlard . Hemen doktora ko³ Grete! Gregor hasta! Çabuk bir doktor al p gel! Az önce nas l konu³tu§unu duymad n m ? Annesinin ba§ rarak konu³mas yla k yaslan rsa dikkati çekecek kadar alçak perdeden; Bir hayvan sesinden kal r yeri yoktu , dedi Müdür Bey. Derken babas , ellerini ç rparak holden mutfa§a do§ru: Anna! Anna! diye ba§ rd . Durma ko³, bir çilingir getir! Hemen iki k z, etekliklerini h ³ rdatarak holden se§irtip geçtiler k zkarde³i nas l da giyinebilmi³ti o kadar çabuk ve h zla kap y aç p ç kt lar. Kap n n arkalar ndan kapand § n bildiren bir ses i³itilmedi; galiba kap , büyük bir felâkete u§ram ³ evlerdeki gibi aç k b rak lm ³t .

Ama Gregor hayli yat ³m ³t . Hani sesi, belki kula§ al ³t § ndan, kendisine yeterince aç k seçik, hatta eskisinden de aç k seçik gelmesine kar³ n, yine de anla³ lam yordu konu³tuklar . Ancak, ³imdi, d ³ardakiler kendisinde anormal bir durumun varl § na inan yor, ona yard ma haz r bulunuyorlard . Bu yolda ilk önlemler al n rken aç §a vurulan umut ve güven rahatlatt 19

Gregor'u. Kendini yine insan toplumu içerisine kabul edilmi³ görüyordu ve do§rusu aralar nda ayr m yapmaks z n gerek doktor, gerek çilingirden ola§anüstü ve ³a³ rt c ba³ar lar beklemeye ba³lad . Kesin önem ta³ yan konu³malarda bulunmas n n zaman yakla³ yordu.

Bu konu³malar için sesine elden geldi§i kadar netlik kazand rmak üzere bir iki öksürdü, ama bunu pek k s k sesle yapmaya çal ³t ; çünkü bakars n öksürü§ünün sesi de insan öksürü§ünden ba³ka türlü ç kabilirdi. Ancak, bu konuda kendisi art k bir yarg ya varmaktan çekiniyordu.

Biti³ik oday tam bir sessizlik kaplam ³t . Belki de anne ve babas Müdür Bey'le masada oturmu³, f s lda³ p duruyor, belki de hepsi birden kap ya yaslanm ³, içeriye kulak kabart yorlard . Gregor, sandalyeyle kendini yava³ yava³ ileriye do§ru itti; derken sandalyeden elini çekerek kap ya do§ru at ld , kap ya tutunup do§ruldu bacakç klar n n tabanlar nda bir yap ³kanl k vard , bir an dinlendi burada. Sonra kilit içinde sokulu anahtar a§z yla çevirmeye u§ra³t . Ne yaz k ki do§ru dürüst di³leri yoktu anla³ lan, anahtar neyle tutacakt ? Ama çeneleri pek güçlüydü ve çenelerinin yard m yla anahtar gerçekten yerinden oynatt ; bu arada bir yeri incinmi³ti mutlaka, çünkü a§z ndan kahverengi bir s v anahtar üzerine ak p oradan da yere damlamaya ba³lad . Biti³ik odadan: ³itiyor musunuz? Anahtar çevirmeye u§ra³ yor , dedi Müdür Bey. Bu söz, Gregor'u enikonu yüreklendirdi.

20

Ama hepsi ba§ rmal yd ona. Anne ve babas , hepsi: Ha gayret, Gregor! diye ba§ rmal yd : Sak n koyverme! Yüklen kilide, Gregor! Gösterdi§i çabalar evdekilerin merakla izledi§i dü³üncesiyle bütün gücünü toplayarak ç lg n gibi anahtar s rd . Anahtar döndükçe, o da kilidin çevresinde dolan p duruyordu. Art k kendisini ayakta tutan a§z yd yaln z, gerekti§inde anahtara as l yor ya da vücudunun tüm a§ rl § yla onu a³a§ bast r yordu. Nihayet çat diye aç lan kilidin tiz sesine uykusundan uyand adeta, rahat bir nefes ald . Çilingirsiz ba³ard m i³te! diye söylendi kendi kendine ve kap y iyice açmak için ba³ n kola dayad .

Kap y bu tarzda açmak zorunda kal ³ , kap n n iyice aç lmas na kar³ n Gregor'un henüz ortada görünmemesine yol açm ³t . Tam salona ayak atacakken pat diye s rtüstü y k lmamak istiyorsa, kap kanatlar ndan birinin çevresini pek büyük bir dikkatle usulcac k dolanmas gerekiyordu. Kendisi henüz bu zor i³le u§ra³ p, ba³ka ³eye ald racak vakit bulamazken, Müdür Bey'in birden yüksek sesle: Oh! diye bir ses ç kard § n i³itti; ses, t pk bir rüzgâr u§ultusunu and r yordu. Az sonra da Müdür Bey'in kendisini gördü Gregor. Kap ya oradakilerin hepsinden yak n bulunan Müdür Bey elini aç k a§z na bast rm ³, sanki görünmeyen, ama habire üzerine gelen bir güç kar³ s nda yava³ yava³ gerilere çekiliyordu.

Müdür Bey'in odada bulunmas na ald rmayan an21

nesi, geceden kalma da§ n k ve dimdik saçlarla orac kta dikiliyordu; Gregor'u görünce, ilkin ellerini kenetleyerek babas na bakt , sonra Gregor'a do§ru iki ad m atarak, giysisinin çepçevre aç l p yay lan etekleriyle yere y k ld ; yüzü gö§süne dü³mü³, adeta bütünüyle ortadan silinip kaybolmu³tu. Babas , halinde dü³manca bir ifade, yumru§unu s kt ; Gregor'u gerisin geri sürüp odas ndan içeri t kmak ister gibiydi; bir ara güvensiz gözlerle çevresine bak nd , ard ndan elleriyle gözlerini kapay p güçlü gö§sü sars la sars la a§lamaya koyuldu.

Bu durumda, salona girmeye kalkmad Gregor, kap kanatlar ndan s ms k sürmelenmi³ olan na içerden yasland ; öyle ki ancak yar vücudu görülebiliyor, bu vücut üzerinde seçilen yana e§ik ba³ yla odadakilere ç ld r ç ld r bak yordu. Bu arada ortal k iyiden iyiye ayd nlanm ³, yolun kar³ yakas nda uzay p giden ba³ sonu bellisiz gri siyah binan n bir bölümü bir hastaneydi buras , cephe k sm n kat bir biçimde oyup geçen düzenli pencereleriyle aç §a ç km ³t . Hâlâ dinmemi³ti ya§mur, ama tek tek görülebilen ve adeta tek tek yukardan a³a§ f rlat lan iri damlalar halinde ya§ yordu ³imdi. Masan n üzerini tabak ncan gibi ³eyler doldurmu³tu; çünkü babas için kahvalt günün en önemli yeme§iydi ve bu yeme§i bir yandan çe³itli gazeteleri okuyarak saatlerce sürdürürdü. Tam kar³ duvarda, Gregor'un askerlik döneminden kalma bir resim as l yd ve resimde Gregor eli meçinde, tasa ve kayg 22

lardan uzak gülümseyen, duru³u ve üniformas na kar³ herkesi sayg ya davet eden bir te§men olarak görülüyordu. Holün kap s aç lm ³t ; daire kap s da aç k bulundu§undan, a³a§ inen merdivenin ba³ taraf seçilebilmekteydi.

Evet! dedi Gregor; evde serinkanl l § n yitirmeyen tek ki³i ku³kusuz kendisiydi, bunu biliyordu. imdi giyiniyorum. Koleksiyonu toparlay p yola ç kaca§ m hemen. Yola ç kmama izin, izin verecek misiniz?

Evet, Müdür Bey! Görüyorsunuz dikkafal de§ilim; çal ³maktan zevk duyar m. u geziler zahmetli bir i³, ama onlars z da ya³ayamam do§rusu. Peki ama, nereye gidiyorsunuz Müdür Bey? Firmaya m ? Firmaya, öyle mi? Burada geçenleri oldu§u gibi rapor edecek misiniz? Hani bir an oluyor, insan çal ³acak gücü bulam yor kendinde. Ama böylesi anlar, geçmi³te yap lan i³leri an msamak ve ileride, engel ortadan kalkt ktan sonra daha büyük bir ³evk ve gayretle i³e sar lmay dü³ünmek için biçilmi³ kaftand r. Nihayet Say n Patron'a çok ³ey borçluyum, siz de pek iyi biliyorsunuz bunu. Öte yandan, anne ve babamla k zkarde³imin geçim yükü de benim omuzlar mda. u anda durumum nazik, ama bu durumdan yine kendimi s y r p kurtaraca§ m. Güç bir i³, bari siz daha da güçle³tirmeyin.

Ma§azada benim taraf m tutun. Pazarlamac lar sevmezler, biliyorum. Tonla para kazan r, gel key m gel ya³arlar diye dü³ünürler. Bu önyarg y daha bir dikkatle gözden geçirmek için, öyle zorlay c bir neden 23

de ç kmaz insan n kar³ s na. Ama siz Müdür Bey, siz öbür personelden daha derli toplu görebilirsiniz durumu. Hani tamamen söz aram zda, Say n Patron'un kendisinden bile daha derli toplu görebilirsiniz. Çünkü Patron bir i³ adam oldu§undan, verece§i yarg larda kolay etki alt nda kal p hizmetinde çal ³t rd § bir memurun aleyhinde bir tav r tak nabilir örne§in. Siz de çok iyi biliyorsunuz ki, y l n hemen bütününü ma§aza d ³ nda geçiren bir pazarlamac dedikodulara, raslant lara ve nedensiz ³ikâyetlere kolayca kurban gidebilir, bunlara kar³ asla savunamaz kendini, çünkü çokluk bunlardan haberi olmaz; olsa da, ancak bir geziyi bitkin sona erdirip rmaya döndü§ü ve nedenleri art k bir türlü kestirilemeyen kötü sonuçlar n etkilerini öz varl § üzerinde hissetti§i zaman olur. Müdür Bey, gitmeyin böyle rica ederim. Bana birazc k hak verdi§inizi gösteren bir tek söz söyleyin hiç de§ilse.

Ama Müdür Bey daha Gregor'un ilk sözleri üzerine arkas na dönmü³tü, yaln zca titreyen omuzlar üzerinden dudaklar n iyice aralayarak Gregor'a bak yordu; Gregor konu³urken bir an bile bo³ durmam ³, ondan gözünü ay rmaks z n kap ya do§ru sokulmu³, ama salondan ç kmas n önleyen gizli bir yasak varm ³ gibi bunu pek a§ rdan yapm ³t . Derken hole geldi; aya§ n birden salondan çekip al ³ na bak l rsa, öyle san labilirdi ki, sanki ate³ üzerine basm ³t . Ama holde sa§ elini uzatabildi§i kadar ileriye, merdivene do§ru uzatt ; orada kendisini tanr sal bir kurtulu³ bekliyordu adeta.

24

Gregor, ma§azadaki konumunun iyice sars lmas n istemiyorsa, Müdür Bey'in böyle bir ruh durumu içinde çekip gitmesine asla izin vermemesi gerekti§ini seziyordu. Anne ve babas bu gibi ³eyleri do§ru dürüst kavrayabilecek yetenekten yoksundu; bunca y l içinde rmadaki i³ini Gregor'un ömür boyu elinde tutaca§ kan s n edinmi³ ve ³u anda kendilerini üzüntüye öylesine kapt rm ³lard ki, birazc k olsun ileriyi görecek durumda de§illerdi.

Müdür Bey'in al konulmas , yat ³t r lmas , ikna edilmesi ve nihayet gönlünün kazan lmas gerekiyor, Gregor'la ailesinin gelece§i buna bak yordu. Ke³ke k zkarde³i ³imdi salonda bulunsayd ! Zeki bir k zd hani; daha Gregor s rtüstü rahat rahat yatarken o a§lam ³t . Ve Müdür Bey'in, bu kad nlara dü³kün adam n k zkarde³ine kar³ dayanamay p onun dedi§ini yapaca§ ku³kusuzdu. imdi k zkarde³i olsa dairenin kap s n kapar ve holde konu³aca§ sözlerle Müdür Bey'i korkular ndan kurtar rd . Gelgelelim k zkarde³i evde de§ildi, dolay s yla Gregor'un kendisi harekete geçmek zorundayd . u anda üstesinden gelebilece§i devinimlerin neler oldu§unu henüz bilmiyordu; bunu umursamaks z n, ayr ca demin konu³tuklar n n yine yanl ³ anla³ labilece§ini, belki de yanl ³ anla³ ld § n dü³ünmeksizin kap kanad ndan ayr ld ; aradaki bo³luktan vücudunu ite kaka geçirmeye çal ³t . O s rada sofan n korkulu§una iki eliyle gülünç denecek biçimde yap ³an Müdür Bey'in yan na gidecekti. Ama hemen tutuna25

cak bir yer arayarak, ufak bir ç §l kla bir sürü bacakç § n üzerine y § l p kald . O saat, bu sabah ilk kez vücudunda bir rahatl k duydu; bacakç klar sa§lam bir zemine kavu³mu³tu. Bacakç klar na tamamen söz geçirebildi§ini görerek sevindi; hatta istedi§i yere kendisini ta³ y p götürmek için çaba bile harc yorlard . Art k tüm rahats zl § n n sona ermek üzere oldu§una inanmaya ba³lad , Gregor. Ba³ka türlü hareket edemedi§inden sa§a sola sallan yor, annesine hiç de uzak bulunmayan bir yerde, tam onun kar³ s nda dö³eme üzerinde yat yordu ki, tamamen kendi içine gömülmü³e benzeyen annesi birden f rlay p kalkt aya§a, kollar n iyice ileriye uzat p parmaklar n gererek: mdat! Aman Yarabbi! mdat! diye ba§ rmaya koyuldu. Gregor'u daha iyi görmek ister gibi ba³ n yana e§mi³ti; ama derken, buna kar³ t bir davran ³la geri geri se§irtmek gibi bir saçmal §a kalk ³t ; arkas nda kurulu kahvalt masas n n bulundu§unu unutmu³tu; masan n yan na gelir gelmez, adeta dalg nl § ndan hemen üzerine oturuverdi; yan ba³ nda devrilen kocaman kahvedenlikten kahvenin sel gibi akt § n farketmemi³e benziyordu.

Gregor, annesine bakarak: Anne! Anne! diye seslendi usulca, Müdür Bey bir an için tamamen akl ndan ç km ³t ; ama akan kahveyi görünce çeneleriyle birkaç kez bo³lu§a do§ru hamle yapmadan duramad . Bunun üzerine yeniden ba§ rmaya ba³lad annesi; masay b rak p kaçt , kar³ dan se§irtip gelen babas n n kollar na b rakt kendini. Ama Gregor'un o anda anne ve babas26

na ay racak vakti yoktu; merdivenden inmeye koyulan Müdür Bey, çenesini korkulu§un üzerine dayayarak son bir kez dönüp arkas na bakt . Müdür Bey'e yeti³mek isteyen Gregor, ileriye at ld hemen. Müdür Bey anla³ lan bir ³eyler sezinlemi³ olacakt , birkaç basama§ birden inmeye ba³lad . Vay can na! diye hayk rd evden ç k p gitmek üzereyken ve ses bütün merdivenlerde ç nlad . Ne yaz k ki, Müdür Bey'in gidi³i ³imdiye dek serinkanl l § n pek yitirmemi³ babas n da hayli ³a³ rtm ³a benziyordu; çünkü Müdür Bey'in arkas ndan ko³mas ya da hiç de§ilse Gregor'u onun pe³ine dü³mekten al koymamas gerekirken, sa§ eliyle Müdür Bey'in ³apka ve pardösüsüyle bir sandalyenin üzerinde b rakt § bastonunu kap p sol eliyle masadan büyük bir gazete ald , ayaklar n yere vurup baston ve gazeteyi havada sallayarak Gregor'u odas ndan içeri t kmaya çal ³t . Gregor'un yalvar p yakarmalar n n hiçbiri para etmedi ve hiçbiri de anla³ lmad . Gregor ba³ n istedi§i kadar süklüm püklüm döndürsün, babas ayaklar yla giderek daha hoyrat yeri dövüyordu. Kar³ da annesi serin havaya ald rmayarak bir pencere aç p d ³ar sarkt , pencereden hayli ilerde tuttu§u yüzünü ellerine gömdü. Bunun sonucu olarak sokakla merdiven aras nda güçlü bir hava ak m ba³gösterdi, perdeler uçu³maya ba³lad , masan n üzerindeki gazeteler h ³ rday p gazete yapraklar ndan kimisi esintiyle yerde sürüklenmeye koyuldu. Babas aman vermeksizin Gregor'u s k ³t r yor, bu arada vah³i bir insan gibi sesler ç kar 27

yordu. Ne var ki, geri geri gitme konusunda Gregor'un hiç egzersizi yoktu ve gerçekten pek yava³ yürüyordu bu i³. Gregor bir arkas na dönebilse, o saat odas nda alabilirdi solu§u; ama fazla zaman isteyen dönme giri³imiyle babas n sab rs zland rmadan çekiniyordu; üstelik her an babas n n elindeki bastondan s rt na ya da ba³ na öldürücü bir darbenin inmesi i³ten de§ildi. Ancak, sonunda Gregor için ba³ka yapacak ³ey kalmad ; çünkü geri geri giderken gidi³ yönünü bile koruyamad § n deh³etle farketmi³ti. Dolay s yla, bir yandan göz ucuyla sürekli babas na bakarak elden geldi§ince h zl , ama gerçekte pek yava³, dönme eylemine giri³ti. Herhalde babas iyi niyetini sezmi³ti ki, dönü³ s ras nda Gregor'a ili³medi, tersine bastonunun ucuyla uzaktan onun bu giri³imini yönetmeye çal ³t . Ne olurdu sanki, babas a§z ndan o katlan lmaz sl kl sesleri ç karmasayd ! Bu sesler, Gregor'un akl n ba³ ndan al yordu.

Nerdeyse tamamen arkas na dönmü³tü ki, kulaklar boyuna sl k seslerinde, ³a³ rarak yine biraz gerisin geri çarketti. Ama sonunda çok ³ükür ba³ yla kap n n önüne geldi, gövdesinin kap dan kolay geçemeyecek kadar geni³ oldu§unu gördü. çinde bulundu§u ruh durumundan ötürü, kap n n öbür kanad n da aç p Gregor'a geçebilece§i gibi bir yer sa§lamay hiç dü³ünmedi babas ; akl na takt § tek ³ey varsa, Gregor'u bir an önce odas na t kmakt . Gregor'un do§rulup kalkarak, kap dan geçmek için gerekli uzun boylu haz rl klara giri³mesine de asla izin verecek gibi görünmüyor, kendine özgü 28

bir tak m sesler ç kararak, sanki önünde hiçbir engel yokmu³ças na onu ileri do§ru sürüp götürmeye u§ra³ yordu; Gregor'un pe³inden gelen ses, bundan böyle hiç de bir tek baban n sesi gibi ç kmamaktayd . Ve gerçekten, i³in ³akaya gelir yan kalmam ³t art k. Gregor, ne olursa olsun, k na s k na kap dan geçmeye çal ³t , yere sürtünmekten bö§ürlerinden biri ba³tan a³a§ yara bere içinde kalm ³t , beyaz kap da i§renç lekeler b rak yordu. Oldu§u yere çivilenip kalan Gregor bazen tek ba³ na k p rdayacak gücü bulam yor, bir taraf ndaki bacakç klar bo³lukta habire ç rp n rken, yere bast r lm ³ öbür taraftakiler s zlay p duruyordu. Ans z n babas arkadan, Gregor'u gerçekten esenli§e kavu³turan bir tekme savurdu. Bunun üzerine havada uçtu Gregor, oras buras ³iddetle kanayarak solu§u odan n hayli içerlerinde ald . Derken bastonla itilerek kapat ld kap ve sonunda ortal k yat ³t .

29

II

Ancak ak³am n alacakaranl § nda bayg nl §a benzer derin uykusundan uyand , Gregor. Ku³kusuz d ³ar dan gelen gürültü olmadan da az sonra uyanacakt , çünkü kendisini yeterince dinlenmi³ ve uykusunu alm ³ hissediyordu; ama öyle san yordu ki, hemen belirip kaybolan bir ayak sesi ve hole aç lan kap n n sak narak kapat lmas onu uyand rm ³t . Sokaktaki elektrik fenerlerinin ³ § yer yer odan n tavan na ve mobilyalar n üst k s mlar na vurmu³tu; ama a³a§ s , Gregor'un bulundu§u yer karanl kt . Gregor, ancak ³imdi de§erini anlad § duyargalar yla, henüz beceriksiz ve sa§ solu yoklayarak, a§ r a§ r kap ya do§ru sürüklendi; kap n n ard nda neler olup bitti§ini görmek istiyordu. Sol taraf tats z bir gerilim içinde bulunan bir tek uzun yaradan olu³uyordu sanki; iki dizi bacak üzerinde, hayli topallayarak yürümesi gerekiyordu. Üstelik bacakç klanndan biri, ö§leden önceki olaylarda a§ r bir yara alm ³t hani bir tek baca§ n n yaralanmas mucizeydi ve bu bacakç k cans z sürüklenip arkadan geliyordu.

Gregor ancak kap ya var nca, kendisini oraya çeken ³eyin ne oldu§unu anlad ; bir yiyecek kokusuydu bu; küçük kap n n e³i§inde süt dolu bir kâse duruyor, sütün içinde ufak ufak do§ranm ³ francala parçalar yüzüyordu. Nerdeyse sevincinden kahkaha atacakt Gregor, çünkü sabahkine k yasla açl § daha da büyümü³tü; hemen ba³ n kâseye dald rd , ba³ nere30

deyse gözlerinin üstüne kadar sütün içerisine gömüldü.

Ama çok geçmeden, dü³ k r kl § na u§ram ³, kendini geriye çekti; hani yaln zca o incinmi³ sol bö§ründen ötürü bir ³ey yemekte güçlük çekti§i için yapmam ³t bunu ancak bütün vücuduyla sesli sesli soluyarak yemek yiyebiliyordu , genellikle en sevdi§i yiyecek say l p k zkarde³inin ku³kusuz bu yüzden odas na getirip koydu§u sütün hiç tad na varamam ³t ; hatta nerdeyse tiksinerek kâseden çevirdi yüzünü, geri dönüp sürüne sürüne odan n ortas na geldi.

Gregor'un kap aral § ndan gördü§üne göre, salonda gaz lambas yak lm ³t ; ama her vakit günün bu saatinde babas , ikindi üzeri ç kan gazeteyi annesine ve bazen de k zkarde³ine yüksek sesle okurken, ³imdi ses seda i³itilmiyordu. Belki k zkarde³inin her vakit anlatt § ve kendisine yazd § mektuplarda sözünü etti§i bu gazete okumalar n arkas kesilmi³ti. Ama ev ku³kusuz bo³ de§ildi, öyleyken enikonu bir sessizli§e gömülmü³tü. u bizim aile ne sakin bir hayat ya³ yor , diye söylendi Gregor kendi kendine, gözlerini dikip önü s ra karanl §a bak p dururken, anne ve babas yla k zkarde³ine, böyle güzelim bir evde böyle bir hayat ya³ama olana§ n sa§layabildi§inden ötürü büyük bir gurur duydu. Ama ya ³imdi bütün bu huzur, bu rahatl k, bu memnun ya³ay p gitmeler fecî bir ³ekilde sona ererse? Derken böylesi dü³üncelerle oyalanmay b rakarak biraz hareket etmeyi uygun gördü, odada a³a§ yukar gezinmeye ba³lad . Uzun ak³am sü31

resince bir kez yan kap lardan biri, bir kez de öbürü ha fçe aralan p, sonra hemen kapat ld ; herhalde biri içeri girmek gereksinimini duymu³, ancak bundan enikonu sak nm ³t . Gregor, salon kap s n n hemen yan na gelip durdu; odaya girmekten çekinen ziyaretçinin ne yap p yap p içeri girmesini sa§lamak ya da hiç de§ilse kim oldu§unu ö§renmek istiyordu. Ne var ki, kap bir daha aç lmad ve Gregor da bo³ yere bekledi. Sabahleyin kap lar kilitliyken yan na gelmek istemi³ti herkes; oysa ³imdi kendisi bir kap y açm ³, öbür kap lar da galiba gündüz aç lm ³ken hiç kimse yan na u§ram yordu; üstelik anahtarlar da ³imdi d ³ardan kilitte sokulu durmaktayd . Ancak gece geç vakit salondaki ³ k söndürüldü, anne ve babas yla k zkarde³inin bu vakte kadar uyan k beklediklerini anlamak güç de§ildi; çünkü Gregor'un çok iyi i³itti§ine göre, her üçü de parmak uçlar na basarak salondan uzakla³ yordu. Art k sabaha kadar kimse Gregor'un yan na u§ramayacak demekti, yani ³imdi bol zaman vard Gregor'un, bundan sonraki ya³am na nas l bir çeki düzen vermesi gerekti§ini kimse taraf ndan rahats z edilmeksizin dü³ünüp kararla³t rabilirdi. Ama zemini üzerinde yamyass bir durumda yatt § yüksek tavanl geni³ oda onu ürkütüyor, bu ürküntünün nedenini de bir türlü kestiremiyordu; çünkü be³ y ldan beri yat p kalkt § kendi odas yd buras .

Yar bilinçli bir dönü³le, beri yandan ha f bir utanç duygusuyla se§irtip kanepenin alt na girdi; s rt n n biraz s k ³mas na ve ba³ n yukar kald ramamas na kar32

³ n, o saat kendini pek rahat hissetti burada; üzüldü§ü bir ³ey varsa, fazla geni³ bedenini tümüyle kanepe alt na yerle³tirememesiydi.

Bütün gece kanepenin alt nda kald ; biraz yar uykuda geçirdi zaman , açl § n etkisiyle ikide bir korkuyla s çray p uyand ; biraz da kayg ve tasalarla belirsiz umutlara kapt rd kendini; ama bütün bunlar ³imdilik serinkanl davranmas , sabretmesi ve ailesini alabildi§ine kollay p, içerisinde bulundu§u durumda istemeyerek yol açt § üzüntüleri onlar için katlan l r hale sokmas gerekti§ini gösteriyordu. Daha sabah n erken saatinde, ald § yeni kararlar n gücünü s nama f rsat n buldu; çünkü hol taraf ndan gelen k zkarde³i, nerdeyse tamamen giyinik, kap y aç p bir göz att içeri. lk anda Gregor'u bulamad , ama derken onu kanepenin alt nda ele geçirince Hay Allah, bir yerde olacakt ³u Gregor, odadan uçup gitmemi³ti ya öylesine korktu ki, kendini toparlamaya f rsat bulamadan, d ³ardan vurup kapad kap y . Ama sonra böyle yapt § na pi³manl k duymu³ gibi kap y yine açt hemen. Sanki odada bir a§ r hasta, hatta yabanc biri varm ³ gibi parmak uçlar na basarak içeri girdi. Gregor ba³ n ancak kanepenin kenar na kadar uzatm ³, k zkarde³ini izliyordu. Acaba k z-karde³i süte el sürmedi§ini ve bunu da asla aç olmad § için yapmad § n anlayacak m yd ? Kendisine daha uygun bir ba³ka yiyecek getirecek miydi sonra?

Do§rusu kanepenin alt ndan f rlay p ç karak k zkarde³inin ayaklar na kapanmak ve ondan yiyebilece§i iyi 33

³eyler getirmesini rica etmek için alabildi§ine güçlü bir istek duyuyordu; ancak k zkarde³i kendili§inden böyle davranmad m , onun dikkatini bu nokta üzerine çekmektense açl ktan ölürdü, daha iyi. Ama k zkarde³i bîr anda süt kâsesini görerek hayrete kap lm ³t ; dolu duruyordu kâse, yaln zca birazc k süt dört bir yan ndan yere dökülmü³tü. K zkarde³i elleriyle de§il de, bir bezle tutarak kâseyi yerden kald rd ve al p d ³ar ç kard .

Gregor süt yerine k zkarde³inin ne getirece§ini enikonu merak ediyor, kafas ndan bununla ilgili çe³itli dü³ünceler geçiriyordu. Ama k zkarde³inin o iyi yüreklili§iyle yapt § ³eyi dünyada önceden sezinleyemezdi; kendisinin neden ho³land § n anlamak üzere bir sürü yiyece§i eski bir gazetenin üzerine yayarak al p gelmi³ti k zkarde³i; pi³eli hayli zaman olup yar koku³mu³ sebze, donmu³ beyaz bir salçan n ortas nda ak³am yeme§inden kalm ³ kemikler, biraz çekirdeksiz üzüm ve badem, Gregor'un iki gün önce yenilecek gibi olmad § n söyledi§i bir peynir, bir parça yavan ekmek, üzerine ya§ sürülmü³ bir dilim ekmek, sonra yine ya§ sürülüp tuz ekilmi³ ikinci bir dilim ekmek. Hepsinin yan na da, galiba bundan böyle kesinlikle Gregor'a ayr lm ³ su dolu bir çanak konmu³tu. Kendisi varken yeme§e el sürmeyece§ini bilen k zkarde³i incelik göstererek hemen odadan ç k p gitmi³, hatta diledi§i gibi rahat hareket edebilece§ini Gregor'a sezdirmek üzere anahtar çevirip kap y kilitlemi³ti. Yemek sözkonusu olunca, titremeye ba³lam ³t Gregor'un bacakç klar . Hem vücudundaki 34

yaralar da tamamen iyile³mi³e benziyordu. Dö³emenin üzerinde hareket etmesini engelleyen bir ³ey hissetmiyordu art k; buna hayret etti ve bir aydan fazla zaman önce parma§ n birazc k kesmesine kar³ n, bu yaran n önceki gün kendisine yeteri kadar ac çektirdi§ini dü³ündü. Yoksa kabala³ p duygusuzla³t m m eskisine göre? diye geçirdi içinden. Bütün yiyecekler aras nda peynire kar³ o saat ³iddetli bir istek duydu, h rsla peyniri emmeye ba³lad . Çabuk çabuk, key nden gözleri ya³ararak peyniri, sebzeyi ve salçay birbiri ard ndan yiyip yuttu. Gelgelelim, taze yiyeceklerin tad n alamad pek, kokular na bile katlanamad ; hatta yiyece§i ³eyleri seçip seçip biraz uza§a ta³ d bunlardan. K zkarde³i tekrar saklan p gizlenmesi için bir i³aret olarak usulca anahtar çevirdi§inde, Gregor çoktan yiyece§ini yemi³, tembel tembel oldu§u yerde yat yordu. Anahtar sesi üzerine, nerdeyse uyuklar durumuna kar³ n korkuyla f rlad ve se§irterek yine kanepenin alt na girdi. Ama yaln zca k zkarde³inin odada bulundu§u k sa süre için bile kanepenin alt nda kalmak büyük bir çabay gerektiriyordu, çünkü çok yemekten karn biraz ³i³mi³ti, kanepenin alt ndaki darac k yerde güç bela soluk al yordu. Küçük çapta bo§ulma nöbetleri geçirerek, biraz d ³ar f rlam ³ gözlerle k zkarde³ini izledi; k zkarde³i, hiçbir ³eyden habersiz, yaln z kal nt lar de§il, Gregor'un asla elini sürmedi§i yiyecekleri de, sanki bundan böyle bir i³e yaramayacaklarm ³ gibi, süpürgeyle bir araya toplad ilkin, sonra hepsini acele 35

bir kovan n içerisine bo³altt , bir tahta kapakla a§z n kapad § kovay al p d ³ar götürdü. K zkarde³i arkas na döner dönmez, Gregor kanepenin alt ndan ç kt , uzan p gerindi ve yellendi.

Bundan böyle her gün bu ³ekilde yeme§ini yedi Gregor; bir ö§ün sabahleyin, anne ve babas yla hizmetçi henüz uyurken; ikinci ö§ün genel ö§le yeme§inden sonra; çünkü ö§le yeme§i yenir yenmez anne ve babas k sa bir süre kestiriyor, hizmetçi ise k zkarde³i taraf ndan bir ³ey al p gelmesi için çar³ ya yollan yordu. Onlar n da Gregor'un açl ktan ölmesini istedikleri yoktu elbet: Ama belki Gregor'un yemek sorununa ili³kin kulaktan i³ittiklerinden öte bilgi sahibi olmalar kazanamayacaklar bir ³eydi; ama belki k zkarde³i küçük de olsa bir üzüntüden esirgemek istiyordu kendilerini; çünkü Allah biliyor ya, zaten yeterince ac çekiyorlard . O ilk günün ö§le öncesi, doktorla çilingirin ne gibi bir bahaneye ba³vurulup evden yine uzakla³t r ld § n Gregor bir türlü ö§renemedi; çünkü kendini anlayamad klar ndan, onun da ba³kalar n anlayabilece§ini, k zkarde³i de aralar nda olmak üzere hiç kimse dü³ünmüyordu. Dolay s yla, k zkarde³i odas ndayken, onun yer yer gö§üs geçirip ermi³lere yakar ³lar n i³itmekle yetinmesi gerekiyordu Gregor'un. Ancak ilerde, k zkarde³i duruma biraz al ³ nca tam bir al ³ma tabii asla sözkonusu olamazd arada bir tatl bir söz çal nmaya ba³lad Gregor'un kula§ na. Örne§in, getirilen yemekler aras nda ³öyle adamak ll bir temizli§e gir36

i³ti mi: Yeme§i be§enmi³ bugün anla³ lan , diyordu k zkarde³i. Giderek seyrekle³ti§i görülen kar³ t durumlarda ise, adeta üzülmü³ ³öyle söylüyordu: Gene hiç el sürmeden b rakm ³ hepsini.

Gregor, olup biten yeni olaylar do§rudan haber alam yorsa da, biti³ik odalara kulak kabartarak kimi ³eyler ö§renebiliyordu. Biti³ik odalar n birinde bir ses i³itmesin, hemen se§irtip kap ya yap ³t r yordu bütün vücudunu. Özellikle ilk zamanlar evde üstü kapal da olsa, kendisini ilgilendirmeyen hiçbir konu³ma yap lm yordu. lk gün boyunca bütün yemeklerde, bundan böyle ailenin nas l davranmas gerekti§i konusu görü³ülmü³tü; ama yemek d ³ ndaki zamanlarda yine ayn ³ey üzerinde konu³uyorlard , çünkü anla³ lan kimse Gregor'la yaln z kalmaya yana³mad § ndan ve ev de asla bo³ b rak lmak istenmedi§inden, her vakit aile bireylerinden en az ikisi evde bulunuyordu. Ayr ca, hizmetçi daha ilk gün olup bitenlerden neyi ve ne kadar n bildi§i pek belli de§ildi hemen i³i b rakmas na müsaade etmesini ayaklar na kapanarak annesinden rica etmi³ ve bir çeyrek saat sonra veda edip giderken, kendisine kar³ alabildi§ine büyük bir lütuf gösterilmi³ gibi sözkonusu müsaadeye gözünde ya³lar akarak te³ekkürde bulunmu³, kimseye olay konusunda bir ³ey ç tlatmayaca§ na kendili§inden yemini bulan etmi³ti.

[Bu cümlede bir sorun var. (düzelten)] Bu durumda k zkarde³i annesiyle beraber yeme§i pi³irme ödevini de üstlenmi³ti; ancak pek zahmetli bir i³ de§ildi bu; 37

çünkü evde hemen hiçbir ³ey yendi§i yoktu. Boyuna Gregor evdekilerin birbirlerini bo³ yere yeme§e buyur etti§ini i³itiyor, ama kimsenin de kar³ dakinden Te³ekkür ederim, yedim yiyece§im kadar , ya da benzeri sözlerden ba³ka bir cevap alamad § n görüyordu.

Hatta belki bir ³ey içildi§i de yoktu evde. kide bir k zkarde³i babas na bira isteyip istemedi§ini soruyor, biray kendisi al p gelmek için can at yor, ama babas n n sustu§unu görünce, onun bu konudaki duraksamas n gidermek için kap c n n kar s n da bira almaya yollayabilece§ini söylüyordu. Ama derken babas n n a§z ndan kesin bir hay r sözcü§ü ç k nca, art k biran n laf edilmez oluyordu.

Daha ilk gün babas , ailenin elindeki maddî olanaklar hem annesi, hem de k zkarde³ine bir bir aç klam ³t . Babas s k s k masadan kalk yor, be³ y l önceki i³inde u§rad § i astan kurtar lm ³ Wertheim marka kasay açarak bir belgeyi ya da bir not defterini al p geliyordu. Babas n n ³ifreli kilidi aç ³ n ve arad § n içinden al p kasay yeniden kapay ³ n i³itiyordu, Gregor. Babas n n yapt § aç klamalar, odadaki tutukluluk ya³am n n ba³lamas ndan bu yana i³itti§i ilk sevindirici sözlerdi. imdiye dek babas n n eski i³inden geriye be³ para bile kalmad § n dü³ünmü³tü hep, hiç de§ilse babas kendisine bunun tersini kan tlayan bir söz söylememi³ti. Ancak, Gregor da babas na bu konuya ili³kin bir ³ey sormam ³, tek dü³üncesi, hepsini kat ks z bir umutsuzlu§a sürükleyen i as felâketini ailenin el38

den geldi§ince çabuk unutmas n sa§lamak olmu³tu.

Dolay s yla, ola§anüstü bir çal ³maya koyulmu³, göz aç p kapayacak kadar k sa sürede rmadaki yard mc l k görevinden pazarlamac l §a yükselmi³ti. Para kazanma bak m ndan bir pazarlamac n n ku³kusuz bamba³ka olanaklar vard elinde; i³ konusunda gösterilen ba³ar lar hemen prim üzerinden hesaplanarak nakit paraya çevrilip eve getirilebiliyor, ³a³ rm ³ mutlu ailenin gözü önünde masan n üzerine konabiliyordu. Ne güzel günlerdi bunlar! Ve sözkonusu günler, hiç de§ilse ayn parlakl kla bir daha yinelenmemi³ti sonradan; oysa Gregor öylesine çok para kazanm ³t ki, bütün ailenin geçim yükünü ta³ yabilecek duruma gelmi³ ve ta³ m ³t . Ne var ki günün birinde gerek aile bireyleri, gerek Gregor al ³m ³t duruma; Gregor'un verdi§i para evden ³ükranla al n p kabul ediliyor, Gregor da seve seve bu paray veriyordu. Ama evdeki içtenlik dolu o pek s cak hava zamanla kaybolmu³tu. Hani Gregor'a yak nl § n hep korumu³ bir ki³i varsa, o da k zkarde³iydi; kendisinin tersine müzi§e bay lan ve harikulade keman çalan k zkarde³ini gelecek y l, bunun do§uraca§ büyük masrafa ald rmaks z n konservatuara göndermek, Gregor'un gizlice kafas nda ya³att § bir pland . Sözkonusu masraf , çal ³ p bir ba³ka yoldan ç karacakt . ³ gezilerine ç kmad § tasa [? (düzelten)] sürelerde k zkarde³iyle söyle³ilerinde s k s k konservatuar n sözü ediliyor, ama her vakit buna gerçekle³mesi dü³ünülemeyecek bir dü³ gözüyle bak l yordu. Anne ve 39

babas bu konuya ili³kin masum konu³malar bile asla ho³ kar³ lam yorlard ; ancak, Gregor böyle bir ³eyi kesin olarak kafas nda ya³at yor ve Noel gecesi bunu resmen ailesine aç klamaya niyetleniyordu. ³te Gregor dimdik kap ya yap ³m ³ d ³ar ya kulak kabart rken, bulundu§u durumda hiç i³ine yaramayacak böylesi dü³ünceler geçiriyordu kafas ndan. Bazan vücudunda genel bir yorgunluk duyarak d ³ar ya kulak vermekten vazgeçiyor, kendi haline koyverilmi³ ba³ kap ya vuruyor, her seferinde ba³ n yine s ms k yakal yordu hemen; çünkü en küçük bir gürültü biti³ik salondan i³itilip, oradakilerin susmas na yol aç yordu.

Bir süre sonra babas , herhalde yüzü kap ya dönük: Gene ne yap yor Gregor öyle? diye söyleniyor ve salondaki yar da kesilmi³ konu³ma ancak bunun üzerine yava³ yava³ yeniden sürdürülmeye ba³lan yordu.

Derken Gregor, vaktiyle geçirilen bütün felakete kar³ n, pek küçük olmakla beraber bir servetin hâlâ ailenin elinde bulundu§unu, ³imdiye dek dokunulmayan faizlerinse aradan geçen zaman içinde biraz kabard § n yeterince aç k seçik ö§renmi³ti; çünkü babas , biraz kendisi çoktand r bu gibi ³eylerle u§ra³mad § ndan, biraz da annesi söylenilenleri hemen ilk seferinde kavrayamad § ndan, aç klamalar nda s k s k tekrarlara kaçm ³t . Beri yandan, Gregor'un her ay eve getirdi§i paran n da hani Gregor maa³ ndan yaln zca birkaç gulden ay r yordu kendisine hepsi harcanmaya40

rak biraz biriktirilmi³ ve zamanla bu para ufak bir yekûn olu³turmu³tu. Kap n n arkas nda dikilen Gregor h zl h zl ba³ n sall yor, bu beklenmedik ileri görü³lülük ve tutumluluktan dolay sevincini aç §a vuruyordu.

Gerçi biriktirilen parayla ³imdiye kadar babas n n patrona borcundan biraz n daha ödeyebilir ve rmadaki i³i üzerinden s y r p atabilece§i gün daha da yakla³ rd ; ama babas n n böyle davranmas daha iyi olmu³tu ku³kusuz. Gelgelelim, eldeki para ailenin örne§in faizlerle ya³amas na hiç de yetecek gibi de§ildi; belki bir, bilemedin iki y l ailenin ayakta kalmas n sa§lard ancak.

Yani gerçekte ili³ilmemesi, darda kal nca kullan lmak üzere bir kenara kald r lmas gereken bir servetti bu ve ailenin geçimini sa§layacak paran n asl nda çal ³ larak kazan lmas gerekiyordu. Ne var ki, babas sa§l kl olmakla beraber ya³l bir adamd , be³ y l asla bir i³ yapmam ³t , en az ndan kendisinden fazla bir ³ey beklenecek gibi de§ildi. Onca zahmetlere kar³ l k semeresiz kalm ³ bir ömrün ilk tatili olan bu son be³ y lda fazla ya§ ba§lay p ³i³manlam ³, pek hantalla³m ³t . Peki ama, kim kazanacakt paray ? Evde bile bir yerden bir yere güçlükle k m ldanabilen, her iki günden birini nefes darl § dolay s yla kanepe üzerinde, aç k pencerenin önünde geçiren annesi mi? Yoksa henüz on yedi ya³ ndaki bir çocuk olup güzel giyinmek, bol bol uyumak, ev i³lerine yard m etmek; küçük çapta kimi e§lencelere kat lmak ve en ba³ta keman çalmaktan olu³an ya³am kendisine hiç de çok görülmeyecek k zkar41

de³i mi? Söz dönüp dola³ p para kazanma zorunlu§una üzerine [zorunlu§u üzerine, ya da zorunlu§una olacak. (düzelten)] geldi mi, ilkin Gregor kap y b rak p çekiliyor ve kendini orac ktaki serin deri kanepenin üzerine at yor, çünkü utanç ve üzüntüden vücudunu ate³ bas yordu. Çokluk bütün gece sabaha kadar burada kal yor, bir an gözüne uyku girmiyor, saatlerce kanepenin üzerinde dönüp duruyordu. Ya da, ne kadar zahmetli bir i³ olursa olsun, bir sandalyeyi ite kaka pencereye yakla³t r yor, sonra t rman p pervaza ç k yor, sandalyeye dayanarak pencereye ula³ yor, eskiden bu davran ³ n n üzerindeki ferahlat c etkisini nas lsa an msayarak pencereden d ³ar bak yordu; çünkü az ilerdeki nesneleri bile günden güne daha bulan k görmeye ba³lam ³t . Eskiden s k s k dikkatine çarpan ve çirkin görünümünden ötürü lanetler savurdu§u hastaneyi asla seçemiyordu art k. Sessiz, ama tamamen kent havas esen Charlotte Soka§ 'nda oturdu§unu çok iyi bilmese, pencereden gördü§ü yerin, gri renkteki gökle gri topra§ n ay rt edilmeyecek gibi birbiriyle kavu³tu§u bir çöl parças oldu§una inanabilecekti. Gözünden hiçbir ³ey kaçmayan k zkarde³i, yaln z iki kez Gregor'un sandalyesinin pencere önünde durdu§unu görmü³, bundan böyle oday her derleyip toplay ³ nda sandalyeyi itip yine penceredeki eski yerine yerle³tirmeye, hatta pencerenin iç kanad n aç k b rakmaya ba³lam ³t .

42

Gregor k zkarde³iyle konu³up kendisi için katland § zahmetlerden ötürü te³ekkür edebilse, onun kendisi için yapt klar na daha kolay katlanabilirdi; ama ³imdiki durumda eza duyuyordu bunlardan. Gerçi k zkarde³i durumun s k c l § n elden geldi§ince gidermeye u§ra³ yor ve zaman geçtikçe i³in daha iyi üstesinden geliyordu; ancak, Gregor da zamanla her ³eyin içyüzünü daha bir eksiksiz görmeye ba³lam ³t . Bir kez odas na k zkarde³inin ayak atmas Gregor için korkunç bir ³eydi; genellikle Gregor'un odas n n manzaras yla kar³ la³maktan evde herkesi esirgemeye pek dikkat etmesine kar³ n, k zkarde³i odas na girer girmez kap y kapayay m demeksizin do§ru pencereye se§irtiyor, nerdeyse bo§ulacakm ³ gibi aceleci ellerle pencereyi aç yor, hava istedi§i kadar so§uk olsun, k sa süre pencerenin önünde dikilip derin derin solumadan yapam yordu. Bu ko³u³ma ve gürültülerle her gün iki kez ürkütüyordu Gregor'u. Gregor bütün zaman kanepenin alt nda titreyip duruyor, pencere kapal yken kendisiyle bir odada kalmaya katlanabilse, k zkarde³inin ku³kusuz onu bu gürültü ve pat rt y i³itmekten esirgeyece§ini çok iyi biliyordu. Birinde Gregor'un dönü³ümünden bu yana bir ay geçmi³, k zkarde³i için Gregor'un görünü³ünün pek ³a³ rt c yan kalmam ³t her zamankinden biraz önce ç kageldi k zkarde³i, Gregor'u hareketsiz ve korkutucu biçimde pencerenin önünde dikilmi³ d ³ar bakarken buldu. Hani k zkarde³inin odaya girmekten vazgeçmesi, Gregor için beklenmedik bir ³ey say lmazd , 43

çünkü sözkonusu durumda k zkarde³inin hemen pencereyi açmas olanaks zd . Ama k zkarde³i içeri girmedi§i gibi, gerisin geri f rlay p kap y kapam ³t . Yabanc biri görse, Gregor k zkarde³ini pusuda beklemi³ de, üzerine sald r p s rmaya yeltenmi³ diye dü³ünebilirdi pekâlâ. Gregor, tabii hemen kanepenin alt na girip sakland ; ama ancak ö§leye kadar bekledikten sonra k zkarde³i ç k p geldi yeniden, her zamankinden çok tedirgin bir hali vard . Gregor, k zkarde³inin kendisini görmeye hâlâ katlanamad § n ve ileride de katlanamayaca§ n , vücudunun kanepenin alt ndan d ³ar f rlayacak ufak bir parças n bile görüp solu§u kaçmakta almamak için k zkarde³inin kendini enikonu zorlamas gerekti§ini anl yordu. Dolay s yla, vücudunun bu bir parças n bile görmekten k zkarde³ini esirgemek için, günün birinde yatak çar³af n s rtlanarak kanepeye ta³ d , dört saat harcad bu i³ için, çar³af tüm vücudunu örtecek gibi kanepenin üzerine yerle³tirdi; k zkarde³i kanepenin alt na e§ilip baksa bile kendisini art k göremezdi. K zkarde³i gerekli bulmuyor mu, yine uzakla³t rabilirdi çar³af ; çünkü Gregor'un, key nden böyle büsbütün saklan p gizlenmedi§i aç kt ; ama k zkarde³i çar³afa dokunmad , hatta Gregor birinde yeni düzeni nas l kar³ lad § n görmek için ba³ yla çar³af biraz aralad § zaman, k zkarde³inin bak ³lar nda bir ³ükran ifadesi sezer gibi oldu. lk ondört gün anne ve babas Gregor'un odas na girmeyi bir türlü göze alamad . imdiye dek kendisine 44

biraz miskin bir k z gözüyle bakarak ikide bir içerleyip durduklar k zkarde³inin gördü§ü i³i, anne ve babas n n bundan böyle nas l takdirle kar³ lad § n n fark ndayd , Gregor. Bundan böyle k zkarde³i odas n derleyip toplarken annesiyle babas kap n n önünde bekliyor ve k zkarde³i daha odadan ç kar ç kmaz, içerisinin ne durumda bulundu§unu, Gregor'un ne yiyip içti§ini, bu kez nas l davrand § n , az da olsa halinde bir iyile³menin sezilip sezilmedi§ini kendisinden bir bir anlatmas n istiyorlard . Beri yandan annesi, bir an önce Gregor'u görüp onunla konu³mak istedi§ini söylüyor, ama babas yla k zkarde³i, Gregor'un içerden can kula§ yla dinleyip tümüyle onaylad § akla uygun nedenler öne sürerek ³imdilik kendisini bundan al koyuyorlard . Ancak sonralar , annesine engel olabilmek için her seferinde çaresiz zora ba³vurdular. Annesi: N'olur, b rak n beni, Gregor'a gideyim! Baht kara o§lum Gregor'a!

Onu görmem gerekiyor, anlam yor musunuz ha, anlam yor musunuz? diye ba§ rd kça, Gregor, belki annesini içeri koyvermekle iyi edeceklerini, her gün de§il ku³kusuz, haftada bir gün bunu pekâlâ yapabileceklerini geçiriyordu içinden. Annesi, bütün cesaretine kar³ n ne de olsa bir çocuk gözüyle bak lmas gereken, belki Gregor'a hizmet gibi çetin bir ödevi asl nda çocuksu bir dü³üncesizlikten üstlenen k zkarde³ine k yasla, her ³eyi çok daha iyi anlard ku³kusuz.

Gregor'un, annesini görme iste§i çok geçmeden gerçekle³ti. En ba³ta annesi ve babas n kollamak isteyen 45

Gregor, gündüzün pencereye yakla³maktan çekiniyor, ayr ca birkaç metre karelik dö³eme üzerinde sa§a sola pek sürünemiyor, k m ldamadan öylece yat p kalmaya gece vakti bile zor katlan yordu. Çok sürmemi³, yemek yemekten de en ufak bir zevk almamaya ba³lam ³t . Oyalanmak için duvarlarla tavan üzerinde ordan oraya t rman p gezinmek gibi bir al ³kanl k edinmi³ti. Özellikle tavandan sarkmak çok ho³una gidiyordu; dö³eme üzerinde yatmaktan bamba³ka bir ³eydi bu; tavanda daha bir özgür soluyabiliyor, ha f bir titreme vücudunu sar yordu. Tavandaki bu nerdeyse kendisini mutlu k lan oyalanmalar s ras nda bazan öyle oluyordu ki, Gregor kendini koy-verip pat diye yere dü³üyor, buna kendisi de ³a³ yordu. Ama vücudunu ku³kusuz eskisiyle k yaslanamayacak ölçüde denetim alt nda tutabiliyor, sert bir dü³ü³te bile hiçbir yeri örselenip zedelenmiyordu. K zkarde³ine gelince, Gregor'un oyalanmak için ba³vurdu§u bu yeni u§ra³ hemen farketmi³ti, çünkü Gregor sa§da solda sürünüp dururken de vücudundaki yap ³kan madde yer yer izler b rak yordu; sürünme i³ini Gregor için elden geldi§ince kolayla³t rmak isteyen k zkarde³i, bunu engelleyen e³yalar , yani en ba³ka sand kla yaz masas n ortadan kald rmay kafas na koymu³tu. Ama bunu tek ba³ na yapabilecek durumda de§ildi; babas ndan yard m istemeyi de göze alam yordu; hizmetçininse yard ma gelmeyece§i ku³kusuzdu; çünkü evden ayr l p gitmi³ eski hizmetçinin yerini alan ve y lmadan i³ini gören yakla³ k 46

onalt ya³ ndaki bu k z mutfak kap s n sürekli kilitli tutup, onu ancak özel ça§r lar üzerine açmak için aileden izin koparm ³t . Böylece bir gün, babas evde yokken, k zkarde³i annesinden yard m ister istemez, annesi duydu§u ta³k n sevinçten ç §l klar atarak ç k p geldi hemen, ama Gregor'un kap s n n önünde birden sustu, ilkin ku³kusuz k zkarde³i odaya girip her ³eyin yerli yerinde olup olmad § na bakt , ancak daha sonra annesinin içeri girmesine izin verdi. Gregor, yatak çar³af n apar topar daha a³a§ lara çekmi³, onun daha çok katlar ve k vr mlar yapmas n sa§lam ³t ; do§rusu ³imdi çar³af bütünüyle geli³igüzel kanepe üzerine at lm ³ izlenimini uyand r yordu. Ama Gregor, bu kez çar³af n alt ndan çevreyi kolaçan etmeye kalkmad ; annesini henüz bu ilk defas nda görmekten al koydu kendini, sonunda onun gelmi³ olmas na sevinmekle yetindi. Gel, gel! Ortalarda yoktur o! dedi§ini i³itti k zkarde³inin; k zkarde³i, herhalde annesini elinden tutmu³ odadan içeri sokuyordu. Derken Gregor iki güçsüz kad n n, ne de olsa a§ r eski sand § yerinden oynatt klar n , kendisini fazla zorlamas ndan korkan annesinin uyar lar na ald rmayan k zkarde³inin hep i³in en zor bölümüne sahip ç kmak istedi§ini duydu. Pek uzun sürdü çal ³ma. Yakla³ k bir çeyrek saat süren u§ra³madan sonra annesi en iyisi sand § odada b rakmak oldu§unu söyledi, çünkü bir kez babas eve gelmeden i³i bitiremeyecekler ve sand § odan n ortas nda b rak rlarsa Gregor'un gelip geçece§i bütün yolu t kayacaklard ; ikin47

cisi: Ad geçen e³yalar odadan uzakla³t rmakla Gregor'un ho³una gidecek bir ³ey yapacaklar hiç de kesin de§ildi. Hatta tersi sözkonusuydu bunun; bo³ duvar n manzaras insan n adeta yüre§ini s zlat yordu; ayn duyguyu neden Gregor da duymas nd içinde, nihayet odadaki e³yalara hanidir al ³m ³t , bo³ odada kendini öksüz hissedecekti. Öyle olmayacak m yani? diye sordu annesi, konu³mas na son vererek, usulcac k; nerede bulundu§unu kestiremedi§i Gregor'un sesinin tonunu bile i³itmesini önlemek ister gibi nerdeyse f s lt yla konu³uyordu, çünkü Gregor'un konu³ulan sözleri anlamad § ndan emindi. Öyle de§il mi hani? E³yalar odadan uzakla³t rmakla adeta iyile³mesinden büsbütün umudu kesti§imizi ve hoyrat davran p onu kendi ba³ na b rakt § m z Gregor'a göstermi³ olmayacak m y z? San r m en iyisi odaya hiç dokunmay p nas lsa öyle b rakmak, ilerde yine aram za döndü§ünde Gregor'un hiçbir ³eyi de§i³memi³ bulmas n ve arada geçen zaman daha kolay unutmas n sa§lamakt r.

Annesinin bu sözlerini i³iten Gregor, insanlarla eskisi gibi dolays z konu³amamas n n, aile içinde sürdürdü§ü tekdüze ya³ay ³la birle³erek son iki ay içerisinde akl n ba³ ndan ald § n anlad , çünkü odas n n bo³alt lmas n do§rusu ciddi olarak isteyebilmesini ba³ka türlü aç klayam yordu. Atadan kalma e³yalarla rahatçac k dö³enmi³ oday , ku³kusuz içerisinde sa§a sola sürünebilece§i, ama beri yandan insan geçmi³ini çarçabuk ve büsbütün unutaca§ bir ine çevirmek hevesine 48

mi kap lm ³t gerçekten? Çünkü daha ³imdiden bu geçmi³i unutmak üzereydi ve hanidir i³itmedi§i annesinin sesi onu silkip sarsarak uyand rm ³t . Hay r, hiçbir ³ey odadan uzakla³t r lmamal , her ³ey eski yerinde kalmal yd . E³yalar n olumlu etkileri vard durumu üzerinde, bu etkilerden yoksun kalamazd . E³yalar o saçma sa§a sola sürünmelerini engellerse, bu kendisi için bir sak nca de§il, büyük bir nimetti.

Ama ne yaz k ki k zkarde³i bu konuda ba³ka türlü dü³ünüyordu; Gregor'la ilgili sorunlar üzerinde konu³ulurken anne ve babas n n kar³ s na büyük bir otorite gibi ç kmaya al ³m ³t ve bunda pek de haks z say lmazd . Dolay s yla, ³imdi de annesinin sözü k zkarde³inin, ilkin planlad § gibi yaln z sand kla yaz masas n n de§il, kalmas zorunlu kanepe d ³ nda bütün e³yalar n odadan ç kar lmas üzerinde diretmesi için yeterli neden olu³turdu. K zkarde³ini böyle bir istekte bulunmaya götüren, elbet yaln z o çocuksu inad , son zamanlar hiç beklenmezken ve güçlükle edindi§i özgüven duygusu de§ildi; hani gerçekten k zkarde³i sürünme i³i için çok yer gerekti§ini, oysa bu konuda, görüldü§üne göre, odadaki e³yalardan Gregor'un hiç de yararlanmad § n saptam ³t . Ama belki ya³ t k zlarda rastlan p her f rsatta kendisine doyum sa§lamaya çal ³an bir romantizm de bu bak mdan bir rol oynuyor ve Grete sözkonusu romantizmin ayart s na kap larak Gregor'un durumunu gerçektekinden daha korkunç göstermek, böylece kendisine ³imdiye kadarkin49

den daha çok hizmet etme olana§ na kavu³mak istiyordu. Çünkü Gregor'la bo³ duvarlardan ba³ka hiçbir ³eyin bulunmayaca§ bir odaya Grete d ³ nda kimse ayak atmay ku³kusuz göze alamayacakt .

Böylece annesinin sözünü dinleyip de karar ndan dönmedi Grete; odada alabildi§ine tedirginlik içinde dikilen ve karars z görünen annesi de sonunda sustu, sand § n d ³ar ç kar lmas nda k zkarde³ine gücü yetti§i kadar yard ma koyuldu. Eh, gerekirse sand ktan vazgeçebilirdi Gregor, ama masa odada b rak lmal yd .

Annesi ve k zkarde³i ahlaya po aya sürükleyip götürdükleri sand kla d ³ar ç kar ç kmaz, hemen kanepenin alt ndan ba³ n uzatt ; dikkatle ve elden geldi§ince sayg l , nas l yap p da masay odada b rakt rabilece§ini anlamak istedi. Ama, kötü bir ³ans eseri, odaya annesi dönüp geldi ilkin; biti³ik odada sand § kucaklam ³ tutan k zkarde³i Grete, tek ba³ na onu sa§a sola sall yor, ama bir türlü yerinden k m ldatam yordu. Ancak, Gregor'u görmeye al ³ k de§ildi annesi. Gregor'un manzaras onu hasta yapabilirdi; dolay s yla, Gregor korkup geri se§irterek kanepenin ta arka ucuna kadar çekildi; ama çar³af n önde biraz oynamas n önleyecek vakit bulamam ³, bu kadar da annesinin dikkatini çekmeye yetmi³ti. Annesi bocalad ans z n, bir an sessiz durdu, sonra dönüp Grete'nin yan na gitti. Her ne kadar Gregor ortada ola§anüstü bir ³ey olmad § n , yaln z birkaç e³yan n yerinin de§i³tirildi§ini ikide bir içinden geçiriyorsa da, az sonra kendi kendine itiraf etti§i 50

gibi, annesiyle k zkarde³inin gidip gelmeleri, birbirlerine küçük çapta sesleni³leri, e³yalar n dö³eme üzerinde ç kard § c z rt lar, dört bir yandan katk larla güçlenen bir büyük karma³a etkisi yap yordu üzerinde. Ba³ n ve ayaklar n istedi§i kadar vücuduna yap ³t rs n, karn n istedi§i kadar dö³emeye bast rs n, bu duruma uzun süre katlanamayaca§ n kendi kendine söylemeden duram yordu. Derken odas n bo³altmaya ba³lad lar. Sevip ho³land § ne varsa al p götürüyorlard ; k l testereyle di§er aletlerin bulundu§u sand § d ³ar ç karm ³lard ; ³imdi yere s ms k gömülmü³ duran ve ticaret akademisi ö§rencisi, ortaokul ö§rencisi, hatta ilkokul ö§rencisiyken ba³ nda oturup ödevler yapt § masay yerinden oynatmaya u§ra³ yorlard . Annesiyle k zkarde³inin ne ölçüde iyi niyet sahibi olduklar n ara³t rmaya gerçekten vakit yoktu art k; zaten onlar n odada bulunduklar n nerdeyse unutmu³tu; çünkü bitkin dü³mü³ler, bundan böyle suskun çal ³maya koyulmu³lard , yaln zca dö³eme üzerine basan ayaklar n n a§ r ve hantal sesi i³itiliyordu. Bu yüzden, Gregor, hemen f rlay p ç kt ortaya; tam o anda annesiyle k zkarde³i biraz soluk almak için biti³ik odada yaz masas na yaslanm ³ duruyordu. lkin neyi kurtarmas gerekti§ini gerçekten bildi§i yoktu Gregor'un; ans z n gözü ç plak duvarda as l kürklere bürünmü³ kad n resmine ili³ti; hemen t rman p duvara ç kt , vücudunu çerçevenin cam na bast rd ; cam s ms k yap ³t vücuduna ve s cak karn na iyi geldi. imdi vücudunu bütünüyle örten bu resmi hiç 51

de§ilse kimse elinden alamayacakt . Kad nlar n odaya dönü³lerini izlemek için ba³ n salonun kap s na döndürdü.

Kad nlar fazla bir dinlenmeyi kendilerine çok görmü³, az sonra yine ç k p gelmi³lerdi; Grete kolunu annesinin beline dolam ³, nerdeyse onu ta³ y p götürür gibiydi. Peki ³imdi ne alal m odadan? diyerek çevresinde dola³t rd bak ³lar n . Ans z n, duvarda e§le³en Gregor'la göz göze geldi. Annesinin odada bulundu§unu dü³ünerek serinkanl l § n korumaya çal ³t , yüzünü annesine do§ru e§di, onu böylelikle çevresine bakmaktan al koymak istedi, sesi ku³kusuz titreyerek ve pek dü³ünmeden: Gel seninle gidip biraz daha otural m salonda, ha? dedi. K zkarde³inin Gregor için besledi§i niyet aç kt ; önce annesinin güvenli§ini sa§layacak, sonra dönüp gelerek onu kovalay p duvardan indirecekti. Eh, denesindi bakal m! Gregor, resmin üzerinde oturuyordu; onu vermeyecekti asla; onu vermektense, s çray p Grete'nin surat na atlayacakt .

Ama annesini as l tedirginli§e sürükleyen de Grete'nin sözleri olmu³tu; birden annesi kenara çekildi, çiçekli duvar k⧠d n n üzerindeki devcileyin kahverengi lekeye ili³ti gözü, gördü§ü ³eyin Gregor oldu§unun gerçekte bilincine varmaks z n ç § rtkan ve hoyrat: Aman Allah m! Aman Allah m! diye ba§ rd , tüm umudunu yitirmi³ gibi kollar n açarak kanepenin üzerine y § ld ve öylece k m ldamadan kald . K zkarde³i: 52

Görürsün sen, Gregor! diye seslendi bunun üzerine; yumru§unu havaya kald rarak dik dik Gregor'a bakt .

Dönü³üm olay ndan beri k zkarde³inin do§rudan Gregor'a yöneltti§i ilk sözlerdi bunlar. Sonra k zkarde³i, annesinin bayg nl § na kar³ bir esans al p gelmek için biti³ik odaya se§irtti. Gregor da annesine yard m etmek istiyordu, resmin kurtar lmas na nas l olsa daha vakit vard ; gelgelelim s ms k yap ³t § camdan ancak zorla kendini kopar p alabildi. K zkarde³ine eskisi gibi ak l verip yard mda bulunabilirmi³cesine salona se§irtti; ama k zkarde³i çe³itli ³i³ecikleri ara³t r p gereken esans bulmaya çal ³ rken, ister istemez eli bö§ründe, arkas nda dikilip bekledi. K zkarde³i arkas na dönüp Gregor'u görünce korktu; ³i³elerden biri yere dü³üp parçaland ; bir cam k r § gelip Gregor'un yüzünü çizdi, da§lay c bir s v Gregor'un üzerinden yere akt . Derken k zkarde³i Grete, daha fazla oyalanmaks z n, ta³ yabildi§i kadar çok ³i³eci§i al p annesinin yan na se§irtti; kap y aya§ yla itip arkas ndan kapad .

Bu durumda Gregor, belki kendisinin yüzünden ölümle yüz yüze gelen annesinden ayr lm ³t . Annesinin yan nda kalmas gereken k zkarde³ini ürkütüp odadan kaç rmay istemiyorsa, kap y açamazd ; beklemekten ba³ka yapaca§ bir ³ey yoktu. Kendi kendine yöneltti§i suçlamalar ve yüre§ini dolduran tasalarla içi bulanarak sürünme eylemine koyuldu; sürünmedi§i yer kalmad , duvarlar, mobilyalar ve tavan üzerinde dola³t sürünerek ve sonunda bütün odan n çevresinde döndü§ünü 53

hisseder hissetmez, umutsuzlukla büyük masan n üzerine y § l p kald . Bir süre geçti aradan; Gregor bitkin uzanm ³ yat yor, dört bir yanda sessizlik hüküm sürüyordu; belki hayra alamet de§ildi bu sessizlik. Derken kap n n zili çald . Hizmetçi kendini mutfa§a kilitlemi³ bulundu§undan, çaresiz k zkarde³i Grete gidip açt kap y . Gelen babas yd . Ne oldu, ne var? dedi hemen.

Grete'nin durumu anla³ lan her ³eyi aç §a vurmu³tu.

K zkarde³i bo§uk bir sesle cevap verdi, herhalde yüzünü babas n n gö§süne bast rm ³t . Annem bay ld , ama yine iyile³ti biraz; Gregor odas ndan kaçt da.

Beklemi³tim zaten , dedi babas . Size de söyleyip durdum hep, ama kad nlara laf anlatmak zor. Aç kça görüldü§ü gibi, Grete'nin pek k sa haberini babas kötüye yormu³, Gregor'un hoyrat davranmak gibi bir suçu i³ledi§i san s na kap lm ³t . imdi babas n yat ³t rmaya çal ³mas gerekiyordu Gregor'un; çünkü durum üzerinde onu ayd nlatacak ne vakti, ne gücü vard . Bu yüzden, ko³arak odas n n kap s na s § nd , vücudunu bast rd kap ya; babas holden salona ayak atar atmaz, odas na dönme konusunda alabildi§ine içten bir niyet besledi§ini, kendisini itip sürerek odas na t kman n gereksiz oldu§unu, bu i³in yaln zca kap n n aç lmas na bakt § n , kap aç lmaya görsün, ortadan kaybolaca§ n hemen anlas n istiyordu.

Ancak babas , böylesi incelikleri alg layacak bir ruh durumu içinde de§ildi. Daha salona girer girmez, bir yandan tepesi atm ³, bir yandan ³en bir edayla: Bak 54

sen! diye ba§ rd . Gregor, ba³ n kap dan çekip babas na do§ru kald rm ³t . Babas n ³imdi orada dikilmi³ haliyle gerçekten hiç tasarlamam ³t kafas nda; do§ru, son zamanlar sa§da solda sürünüp dola³malar ndan ötürü vakit bulup eskisi gibi evde olup bitenlerle ilgilenememi³ti; dolay s yla, de§i³ik durumlarla kar³ la³maya asl nda kendisini haz rlam ³ olmas gerekiyordu.

Ama yine de, yine de bu babas m yd ? Eskiden Gregor bir i³ gezisinden eve döndü§ü ak³amlar kendisini üzerinde robdö³ambrla koltukta oturuyor buldu§u, do§rulup kalkmaya asla gücü yetmeyip yaln zca kollar n havaya kald rarak döndü§üne sevindi§ini belli eden, y l n birkaç pazar yla büyük bayramlarda hep beraber yapt klar gezilerde zaten yava³ yürüyen Gregor'la annesinin aras nda onlardan daha yava³ bir tempoyla, eski paltosuna sar lm ³, bastonunu hep sak narak yere bast r p ilerlemeye çal ³an ve bir ³ey söylemek istedi mi, nerdeyse oldu§u yerde durup yan ndakileri çevresine toplayan adam m yd bu? Oysa ³imdi dimdik kar³ s nda duruyordu bu adam; t pk bankalarda çal ³an müstahdemlerden biri gibi, vücudunu s ms k saran dü§meleri yald zl lacivert bir üniforma giymi³ti. Ceketinin kaba dik yakas n n üstünden kocaman katmerli çenesi sark yor, f rça gibi ka³lar n alt nda kara gözleri zinde ve uyan k bak p duruyordu. Ba³ka vakit hep da§ n k ak saçlar tepede alabildi§ine özenle iki yana ayr lm ³, yukardan a³a§ taranm ³t . Yald zl har erle belki bir bankan n isminin ba³ har eri i³lenmi³ kaske55

tini, bütün oday dola³an bir yay çizdirerek kanepenin üzerine att ve üniformas n n etekleri arkada uçu³arak, elleri pantolonunun ceplerinde, ka³lar n çat p Gregor'un üzerine yürüdü. Galiba ne yapaca§ n kendisi de bilmiyor, ama ayaklar n alabildi§ine havaya kald rarak ad mlar n at yordu. Çizmelerinin pençelerinin o devcileyin büyüklü§ü Gregor'u ³a³ rtt ysa da, Gregor bu ³a³k nl ktan yine s y r p ald kendini; çünkü yeni ya³am n n daha ilk gününden beri babas n n, kendisine kar³ enikonu sert davran lmas gerekti§i görü³ünü savundu§unu biliyordu. Dolay s yla, babas n n önünden gerilere kaçt ; babas durunca kendisi de duruyor, babas k m ldar k m ldamaz kendisi de se§irtmeye ba³l yordu. Böylece birçok kez oday f r döndüler, ama öyle fazla önem ta³ yan bir olay ba³göstermedi; hatta tempodaki yava³l ktan ötürü yap lan ³ey bir kovalamaca izlenimini uyand rmaktan uzakt . Bu yüzden, Gregor da ³imdilik dö³emenin üzerinden ayr lmad ; ayr ca kaç p duvarlar üzerine ya da tavana s § nmas n , babas n n hiç de iyi kar³ lamayaca§ ndan çekiniyordu. Ancak, böylesi bir ko³u³maya bile uzun süre katlanamayaca§ n kendi kendine itiraf etmeden duramad ; çünkü babas n n att § bir ad ma kar³ l k onun say lamayacak kadar çok devinimde bulunmas gerekiyordu. Nefes darl § ³imdiden kendini belli etmeye ba³lam ³t , zaten eskiden de ci§erleri için öyle pek güvenilir ve sa§l kl denemezdi. Bütün gücünü sözkonusu ko³u için toparlamaya çal ³arak rasgele yalpalay p gidiyor, gözlerini pek 56

aç k tutmaya çal ³m yor, aptall § ndan ko³ma d ³ nda bir kurtulu³ umuduna asla kafas nda yer vermiyor, titiz bir oymac l § n eseri olan mobilyalar n kö³eleriyle sivri uçlar bir engel olu³turmas na kar³ n duvarlara s § nabilece§ini adeta unutmu³ bulunuyordu. O anda ha fçe f rlat lan bir ³ey havada uçarak hemen yan ba³ na dü³tü ve önü s ra yuvarlanmaya ba³lad . Bu bir elmayd ; hemen bunu bir ikincisi izledi; Gregor korkudan oldu§u yerde durdu, bundan böyle ko³mak yarars zd , çünkü babas onu elmayla bombard man etmeyi kafas na koymu³tu. Büfenin üzerindeki meyvelikten kapt § elmalarla ceplerini doldurmu³, ³imdilik pek ni³an almaks z n onu elma ya§muruna tutuyordu. Al al küçük elmalar sanki elektriklenmi³ gibi dö³emenin üzerinde sa§a sola yuvarlan yor ve birbirlerine tosluyordu. Yava³ça at lm ³ bir elma Gregor'un s rt n s y r p geçti, s rtta herhangi bir yara bereye yol açmaks z n kay p yere dü³tü. Ancak hemen onun ard ndan f rlat lan bir ikinci elma adeta içine i³ledi Gregor'un; hiç beklemedi§i inan lmaz a§r sanki yer de§i³tirirse kaybolup gidecekmi³ gibi, ileriye do§ru sürüklenmek istedi; ama kendini adeta yere çivilenmi³ hissederek, duyular tam bir karma³a içinde, dö³emenin üzerine serildi. Ancak son bir kez bak nca, oda kap s n n ans z n aç ld § n ve hayk r p duran k zkarde³inin önü s ra annesinin se§irtip geldi§ini annesinin üzerinde gömlek vard , çünkü k zkarde³i bayg n durumda nefes almas n kolayla³t rmak için giysilerini soymu³tu , annesinin daha sonra 57

babas na do§ru ko³tu§unu, ku³aklar çözülmü³ etekliklerin yolda belinden pe³ pe³e kay p yere dü³tü§ünü, annesinin eteklikler üzerinden sendeleyerek babas n n kollar na at ld § n , onu kucaklay p onunla tam birlik ve beraberlik olu³turdu§unu ne var ki, Gregor'un gözleri olup bitenleri bundan böyle pek seçemez oldu , ellerini babas n n boynuna dolayarak, Gregor'un hayat n ba§ ³lamas için yalvar p yakard § n gördü.

58

III

Bir ay a³k n süredir vücudunda ta³ d § a§ r yara kimse yerinden uzakla³t rmay göze alamad § ndan, elma gözle görünür bir hat ra gibi etin içine gömülüp kalm ³t tiksinti veren o feci görünümüne kar³ n, babas na bile Gregor'un nihayet ailenin bir üyesi oldu§unu an msatm ³t ; kendisini dü³man gözüyle görmemek, Gregor'a kar³ duyulan nefreti içe at p ona ho³görüyle, yaln zca ho³görüyle davranmak gerekiyordu.

Gerçi Gregor, ald § yara dolay s yla devinim yetene§ini belki de sürekli yitirmi³ti ve ³imdi odas n n bir ba³ ndan öbür ba³ na gidebilmek için ya³l bir malul gazi gibi dakikalar ve dakikalarca uzun bîr zaman gereksiniyordu yükseklerde sa§a sola t rmanmak diye bir ³ey sözkonusu olamazd art k , ama durumundaki bu kötüle³meye kar³ l k kazand § bir ³ey vard , kaybetti§inin yerini haydi haydi tutuyordu: Her vakit ak³am üzeri, kendisinin daha önceden hep bir iki saat dikkatle gözetledi§i salonun kap s aç l yor, salondan bak l nca seçilemeyecek gibi karanl kta yatan Gregor, bütün aileyi ayd nl k masan n ba³ nda otururken görebiliyor ve konu³malar bir bak ma herkesin izniyle, yani eskisinden bamba³ka türlü dinleyebiliyordu.

Ku³kusuz art k bu konu³malar, Gregor'un otellerin darac k odalar nda kendini rutubetli yatak yorganlar içerisine att § geceler hep bir özlemle akl ndan geçirdi§i eski günlerin canl söyle³ilerine benzemiyordu.

59

imdi çokluk pek sessiz geçip gidiyordu zaman. Babas ak³am yeme§inden az sonra koltu§unda uyuyakal yor, annesiyle k zkarde³i ses etmemesi için birbirlerini uyar yorlar, annesi lamban n iyice alt na sokularak bir konfeksiyon ma§azas için güzel güzel çama³ rlar dikiyor, tezgâhtar olarak bir yerde kendine i³ bulan k zkarde³i, ilerde belki daha iyi bir i³e geçebilmek umuduyla ak³amlar stenogra ve Frans zca ö§reniyordu.

Arada bir babas uyan yor, uyudu§undan sanki hiç habersiz, annesine: Bugün yine ne vakte kadar dikip duracaks n bakal m? diyor, annesiyle birbirlerine yorgun gülümsüyorlar, derken babas yine hemen uykuya dal yordu. Babas bir çe³it inatç l k gösterip evde bile müstahdem üniformas n üzerinden ç karmaya yana³m yor, robdö³ambr bo³una ask da as l dururken, o sanki her vakit hizmete haz rm ³ ve evde bile amirlerinin direkti erini bekliyormu³ gibi uyukluyordu. Bu yüzden, hemen daha ba³lang çta, zaten yeni say lmayacak üniforma, annesiyle k z-karde³inin onca üzerine titremesine kar³ n temizli§ini kaybetti. Gregor çokluk bütün gece, ya³l babas n n içinde alabildi§ine rahats z durumda, öyleyken m ³ l m ³ l uyudu§u lekelerden geçilmeyen ve yald zl dü§meleri hep ³ l ³ l parlayan giysiden gözlerini ay ram yordu.

Saat onu vurur vurmaz, annesi usulca seslenerek babas n uyand rmaya, sonra onu ikna edip yata§a yat rmaya, u§ra³ yordu; çünkü babas n n durumunda do§ru dürüst bir uykunun sözü edilemezdi; oysa sabah 60

saat alt da görevine ba³layaca§ için bu uyku kendisine son derece gerekliydi. Ama, bankada müstahdem göreviyle çal ³maya ba³lad § ndan beri davran ³lar nda aç §a vurdu§u bir dikba³l l kla, babas biraz daha masa ba³ nda kalmak için diretiyor, ancak bu arada hep de uyuyakal yor ve o zaman sandalyesini yatakla de§i³tirmeye kendisini raz etmek için evdekiler akla karay seçiyordu. Annesi ve k zkarde³i küçük çapta uyar larla ne kadar üzerine dü³erlerse dü³sün, babas nerdeyse bir çeyrek saat hep hay r anlam nda usulcac k ba³ n sall yor, gözlerini kapal tutup yerinden kalkm yordu.

Annesi kolundan çekip çeki³tiriyor, kula§ na ho³una gidecek sözler söylüyor, k zkarde³i de i³ini b rak p annesine yard ma geliyor, ama babas na bu da kâr etmeyerek, sözkonusu çabalar onun koltu§una daha çok gömülmesine yol aç yordu. Ancak kad nlar kollar na girince babas gözlerini aç yor, s rayla bir annesine, bir k zkarde³ine bak yor ve hep ³öyle söylüyordu: Bu da ya³amak sözde! Ya³l günlerimde görece§im rahat bu ha? Derken iki kad na yaslan p, sanki kendi kendisi için alabildi§ine büyük bir yükmü³ gibi a§ rdan alarak, onlar taraf ndan kap ya kadar götürülmesine r za gösteriyor, kap da annesiyle k zkarde³ini bir el i³aretiyle uzakla³t r p bundan böyle yaln z ba³ na ilerlemeye çal ³ yor, ama az sonra annesi elindeki diki³i, k zkarde³i elindeki kalemi çarçabuk bir kenara b rakarak yine babas na yard m için arkas ndan ko³uyorlard . Çal ³maktan y pranm ³ ve a³ r yorgun dü³mü³ bu 61

ailede kimin Gregor'la öyle fazla ilgilenmeye vakti vard . Eve harcanan para gittikçe k s l yordu; hizmetçiye çaresiz yol verilmi³ti. Ak saçlar ba³ n n çevresinde uçu³an iri yar bir kad n, pek a§ r i³leri görmek için sabah ve ak³am eve u§ruyor geri kalan i³leri ise, o bir sürü diki³lerinin yan s ra annesi yap yordu. Hatta Gregor'un bir ak³am sat ³ yatlar üzerinde konu³ulurken ö§rendi§ine göre, eskiden annesi ve k zkarde³inin bayram ve seyranlarda tak p tak ³t rd § çe³itli aile mücevherleri de elden ç kar lm ³t . Ama en büyük yak nma nedeni, ³imdiki durumda kendilerine pek büyük gelen evden ç kamay ³lar yd ; çünkü Gregor'un bir ba³ka yere nas l ta³ naca§ konusunda kimsenin akl na bir çare gelmiyordu. Ama evdekileri bir ba³ka yere ta³ nmaktan al koymad § n pekâlâ seziyordu Gregor; çünkü birkaç hava deli§i b rak lm ³ uygun bir sand § n içine koyup onu, bir yerden bir yere kolayl kla götürebilirlerdi; ailesini ev de§i³tirmekten en ba³ta al koyan, daha çok, kendilerini kapt rd klar tam bir umutsuzlukla bütün akraba ve e³ dost çevresinde kimsenin ba³ na gelmeyen bir felakete u§rad klar dü³üncesiydi.

Elâlemin yoksul ki³ilerden bekledi§i ne varsa, hepsini eksiksiz yerine getiriyorlard ; babas bankadaki küçük memurlara kahvalt için d ³ardan yiyecek al p geliyor, annesi yabanc insanlara çama³ r dikece§im diye kendini helak ediyor, k zkarde³i ise mü³terilerin isteklerini yapmak için tezgâh n arkas nda sa§a sola ko³turuyor, daha fazlas na da ailenin gücü elvermiyordu. Beri 62

yandan annesiyle k zkarde³i, babas n yata§a yat rd ktan sonra dönüp gelerek ellerindeki i³leri b rak yor, birbirlerine sokulup yanak yana§a oturuyorlar, derken annesi Gregor'un odas n göstererek: u kap y kapar m s n, Grete! diyor, bunun üzerine Gregor yine karanl kta kal yordu; biti³ikte ise annesiyle k zkarde³i gözya³lar n birbirine katarak a§la³ yor ya da donuk bak ³larla önlerindeki masaya bak p duruyorlar, bu da Gregor'un s rt ndaki yaran n sanki yeni aç lm ³ gibi s zlamas na yol aç yordu.

Geceleri ve gündüzleri adeta gözlerini k rpmadan geçiriyordu, Gregor. Bazan, kap n n bir dahaki aç l ³ nda i³leri t pk eskisi gibi kendi eline almay dü³ünüyordu; uzun zaman sonra yine patronla müdür, yard mc lar, ç raklar, akl ndan biraz zoru olan odac , ba³ka ma§azalarda çal ³an iki üç dost, bir ta³ra otelindeki oda hizmetçisi, bir anl k tatl bir an msama, bir ³apkac dükkân nda çal ³ p kendisine içtenlikle, ama pek nazlanarak kur yapt § kasadar k z, bütün bunlar yabanc ya da art k unutulup gitmi³ kimselerin görüntüleriyle kar ³arak hayalinde beliriyordu; ama kendisine ve ailesine yard m edebilmekten uzak, hepsi de yan na yakla³ lmaz kimselerdi; dolay s yla, bunlar n sonradan yine zihninde kaybolup gitmesine seviniyordu.

Ama bir an da geliyor, ailesiyle ilgilenmek için hiçbir istek duymuyordu; kendisine gereken bak m göstermediklerinden ötürü bir h nç yüre§ini dolduruyor, hangi yiyece§i can çekti§ini hiç bilmemesine kar³ n, yiyecek63

lerin sakland § yere nas l bir yolunu bulup ula³aca§ na ili³kin olarak kafas nda planlar kuruyordu; açl k falan hissetmese de, pay na dü³enleri toparlay p alacakt buradan. Art k onun pek ho³lan p ho³lanmayaca§ n dü³ünmeyen k zkarde³i, sabahlar i³e giderken aya§ yla rasgele bir yiyece§i çarçabuk odas ndan içeri itiyor, ak³am da sadece ³öyle bir tad na m bak lm ³, yoksa, çok vakit oldu§u gibi, el sürülmeden b rak lm ³ m , hiç ald r ³ etmeden süpürgenin ucuyla çekip d ³ar al yordu. Oday derleyip toplamak için art k hep ak³amlar u§ruyor ve bu i³i öylesine çabuk yap p ç kar yordu ki, daha çabu§u can sa§l § yd . Pislik duvarlar boyunca yol yol uzan yor, sa§da solda yumak yumak toz ve ç kart görülüyordu, ilk zamanlar k zkarde³i geldi§inde, Gregor odan n en pis kö³e buca§ na gidip beklemi³, böylece k zkarde³ine adeta sitemde bulunmak istemi³ti. Ama öyle anla³ l yordu ki, haftalarca oldu§u yerde kalabilir, yine de k zkarde³i bildi§inden ³a³mazd ; ortadaki pisli§i k zkarde³i de Gregor gibi görüyordu, ama bu pisli§e el sürmemeyi anla³ lan kafas na koymu³tu. Beri yandan, asl nda bütün aileyi sarm ³ yepyeni bir duyarl kla, Gregor'un odas n n derlenip toplanmas n n kendisine b rak lmas na çal ³ yordu k zkarde³i. Birinde annesi Gregor'un odas nda büyük bir temizli§e giri³mi³, ancak birkaç kova su harcad ktan sonra bu i³i ba³arabilmi³ti. Ama a³ r rutubetin hasta yapt § Gregor sonradan kanepe üzerine serilip k zg n ve k m ldamadan yatm ³, bunun da cezas n yine an64

nesi çekmi³ti; çünkü ak³am olup k zkarde³i Gregor'un odas ndaki de§i³ikli§i farkeder farketmez, son derece al nm ³ bir tav rla oturma odas na se§irtmi³, annesinin yakaran bir edayla ellerini havaya kald rmas na ald rmayarak, ans z n bir a§lama nöbetine kap lm ³t .

Anne ve babas babas ku³kusuz korkuyla f rlam ³t koltu§undan ilkin ³a³k n ve çaresiz bakakalm ³lar, ama sonunda harekete geçmi³lerdi; sa§da babas Gregor'un odas n n temizlenmesini k zkarde³ine b rakmad § için annesine at p tutmu³, solda Gregor'un odas n bundan böyle asla temizlemeyece§im! diye k zkarde³inin ba§ rd § duyulmu³tu. Beri yandan, annesi, sinirinden gözü hiçbir ³ey görmeyen babas n adeta çekip sürükleyerek yatak odas ndan içeri sokmaya çal ³m ³, k zkarde³i, h çk r klarla sars larak, küçük yumruklar yla masay dövmü³tü. Gregor'a gelince, kimse kap y kapay p onu bu manzaradan ve gürültü pat rt dan esirgemedi§ine öfkelenerek yüksek perdeden sl ks sesler ç karmaya ba³lam ³t . Ama d ³arda çal ³maktan bitkin dü³en k zkarde³i usan p eskisi gibi Gregor'la ilgilenmeye yana³masa bile, yerini hiç de annesinin almas gerekmez, Gregor ihmal edilmi³ say lmazd ; çünkü art k bir hizmetçi bulunuyordu evde. Uzun y llar iri kemikli sa§lam vücudu sayesinde pek çok varta atlat p ayakta kalabildi§i anla³ lan bu ya³l dul kad n n Gregor'dan pek tiksindi§i yoktu. Öyle merak etti§i için de§il, rasgele bir gün odas n n kap s n açm ³, Gregor'un düpedüz ³a³ rd § n ve kendisini bir kovalayan bulunmazken 65

sa§a sola ko³maya ba³lad § n görünce, ellerini kuca§ nda kavu³turup hayretle oldu§u yerde kala kalm ³t .

O gün bu gün de sabah ve ak³am kap y ³öyle bir aralay p Gregor'a bakmaktan kendini alam yordu. Hatta ba³lang çta, belki kendisinin sevimli buldu§u: Gelsene bakay m buraya, koca bokböce§i seni! ya da u koca bokböce§ine de bak! sözleriyle yan na bile ça§ rd § olmu³tu Gregor'u. Sözkonusu ça§r lar Gregor düpedüz cevaps z b rak yor, sanki kap hiç aç lmam ³ gibi yerinden k m ldam yordu. Bu hizmetçi olacak kad na, can istedikçe kendisini rahats z edece§ine, odas n her gün temizlemesini tembih etselerdi ya! Birinde sabah n erken vakti belki de yakla³an bahar müjdeleyen fena bir ya§mur camlar dövüp durmaktayd hizmetçi yine bu türlü sözler söylemeye kalk nca, Gregor'un tepesi öyle att ki, adeta üzerine sald rmak ister gibi, ama yava³ ve güçsüz, kad na do§ru döndü.

Ama korkuya kap lmayan kad n, yaln zca kap n n yan ba³ ndaki bir sandalyeyi tutup havaya kald rm ³t ve iyice aç lm ³ a§z yla orac kta dikilirken niyeti aç kça belliydi: Elindeki sandalye Gregor'un s rt na indi§i zaman a§z n kapayacakt . Gregor yine arkas na dönerken: Demek hepsi bu kadard ? dedi ve sandalyeyi serinkanl l kla kö³edeki yerine b rakt .

Bundan böyle Gregor hiçbir ³ey yememeye ba³lam ³t . Kendisi için haz rlanm ³ yeme§in önünden tesadüfen geçtikçe, sanki oyun olsun diye bir lokma al p a§z na at yor, lokmay saatlerce a§z nda tutup çok66

luk geri tükürüyordu. lkin odas n n durumundan duydu§u üzüntünün, kendisini yemek yemekten al koydu§unu dü³ündü, ama odas ndaki de§i³ikli§e pek çabuk al ³m ³t . Ba³ka yere yerle³tirilemeyen e³yalar habire kendi odas na t k ³t r yorlard ve evin bir odas üç bay'a kiraland § için de böylesi e³yalar hayli çoktu.

A§ rba³l baylar Gregor'un bir yol kap aral § ndan gördü§üne göre, üçünün de top sakal vard yaln z kendi odalar nda de§il, bir kez kirac bulunduklar ndan bütün evde, ama en çok mutfakta her ³eyin düzen içinde ve yerli yerinde olmas na alabildi§ine dikkat ediyorlar, i³e yaramaz, her ³eyden önce pis öte beriler görmeye asla katlanam yorlard . Üstelik odalar ndaki mobilyalar n ço§unu beraberlerinde getirmi³ler, bu yüzden evdeki eski e³yalardan kimisi gereklili§ini yitirmi³ti; sat labilecek gibi de§ilse de, soka§a at lmak da istenmeyen ³eylerdi bunlar; dolay s yla, hepsi de Gregor'un odas n boyluyordu. Kül sand § yla mutfaktaki çöp bidonu da bunlar n aras ndayd . Kullan lmayacak gibi ne varsa, hep de pek aceleci hizmetçi taraf ndan Gregor'un odas na at l p geçiliyordu. Allaha ³ükür Gregor, çokluk sözkonusu e³yayla onu tutan eli görüyordu yaln z. Belki de hizmetçinin niyeti, uygun bir zaman ve f rsatta e³yalar yine Gregor'un odas ndan almak ya da tümünü birden kald r p soka§a atmakt . Ama ilk getirilip b rak ld klar yerde kal yordu hepsi; Gregor p l p rt aras nda k na s k na dola³ yor, bunlar yerlerinden sa§a sola oynat yordu; ortada 67

sürünecek ba³ka yer olmad § ndan, ilkin ister istemez yapt bunu; ancak zamanla bundan giderek artan bir haz duymaya ba³lad ; oysa sözkonusu gezinmelerden sonra, ölesiye yorgun ve üzgün, yine saatlerce yerinden k m ldamaks z n duruyordu.

Kirac baylar bazan ak³am yemeklerini ortakla³a kullan lan salonda yediklerinden, kap kimi ak³amlar kapal tutuluyordu; Gregor, kap n n aç k kalmas ndan pek kolay vazgeçebilmi³ti; nihayet kap aç k oldu§u baz ak³amlar da bundan yararlanmam ³, ailesi taraf ndan fark na var lmaks z n, odan n en karanl k bir kö³esinde uzan p yatm ³t . Ama bir defas nda salonun kap s n az c k aral k b rakm ³t hizmetçi; kirac baylar, ak³amleyin içeri girip ³ § yakt klar nda da yine kap aç kt . Baylar, eskiden babas , annesi ve Gregor'un hep birlikte yemek yedi§i masan n ba³ kö³esine kurulmu³, peçetelerini aç p çatal ve b çaklar n ellerine alm ³lard .

Derken bir tabak etle annesi, hemen arkadan elinde patates dolu büyük bir çanakla k zkarde³i göründü.

Yemekten yo§un bir dumana benzer bir bu§u yükseliyordu. Kirac baylar, sanki önce bir denemek ister gibi, önlerine getirilip konan tabaklar üzerine e§ilmi³ler ve gerçekten, duruma bak l rsa öbür ikisinin bir otorite sayd § üçüncüleri servis taba§ üzerinde etten bir parça kesmi³, anla³ lan etin yeterince pi³ip pi³medi§ini, mutfa§a geri yollanmas n n gerekip gerekmedi§ini anlamak istemi³ti. Ama memnun kalm ³t sonuçtan; merakla olay izleyen Gregor'un annesiyle k zkar68

de³i, bunun üzerine rahat bir nefes alarak gülümsemi³lerdi.

As l aile üyeleri ise yeme§i mutfakta yiyordu; ama babas mutfa§a yollanmadan salona girip, ba³ nda bere, önlerinde e§ilerek oradakilerin hepsini birden selaml yor, masan n çevresini ³öyle bir dolan yordu. Kirac baylar n her üçü de do§rulup kalkarak top sakallar ndan içeri bir ³eyler m r ldan yor, sonra yaln z kal p tam bir sessizlik içinde yemeklerini yemeye koyuluyorlard . Gregor'un yad rgad § ³ey, çe³itli gürültüler ortas nda hep onlar n yeme§i ö§üten di³lerinin sesini i³itmekti; bununla Gregor'a yemek yemek için di³lerin gerekti§i, di³ler olmadan en sa§lam çenelerin bile i³e yaramayaca§ anlat lmak isteniyordu adeta. Gregor, mahzun: ³tah m var ama, böyle yiyecekler için de§il! diye söyleniyordu kendi kendine. Bu baylar nas l da kar nlar n doyuruyor! Oysa ben açl ktan ölüyorum.

Tam da o ak³am Gregor'un kula§ na hanidir evde keman çal nd § n an msam yordu mutfaktan do§ru bir keman sesi geldi. Yemeklerini yiyip bitiren baylardan orta boylusu bir gazete ç karm ³, öbür ikisine gazetenin bir yapra§ n uzatm ³t ; hep birden arkalar na yaslanm ³, gazete okuyup pipolar n tüttürüyorlard . Keman sesini i³itince kulak kabartt lar; aya§a kalk p parmak uçlar na basarak holün kap s na geldiler, burada birbirlerine iyice sokularak durdular. Her69

halde baylar n geli³i mutfaktan i³itilmi³ti, çünkü babas n n sesini duydu Gregor: Yoksa baylar ho³lanmad lar m kemandan? Hani isterlerse hemen susabilir yine. Hay r! Tam tersi! diye cevaplad baylardan orta boylusu. Acaba küçük han m bizim buraya gelip çalamaz m ? Ne de olsa çok daha rahat ve iyi buras .

Sanki keman çalan kendisiymi³ gibi: A tabii , dedi babas .

Baylar, yeniden salona dönüp beklediler. Çok geçmeden nota sehpas yla annesi, notalarla babas ve kemanla k zkarde³i mutfaktan ç k p geldi. K zkarde³i, acele etmeksizin gerekli haz rl klar yapmaya koyuldu; daha önce hiç de oda kiraya vermemi³, dolay s yla kirac baylara kar³ nezaketi a³ r l §a vard ran anne ve babas sandalyelere oturmay bir türlü göze alamam ³t , babas sa§ elini üniformas n n iki dü§mesi aras ndaki bo³lu§a sokarak kap ya yaslanm ³t ; ancak annesi, baylardan birinin buyur etti§i sandalyeye çöktü; sandalyeyi bay n o anda rasgele koydu§u yerde b rakm ³, dolay s yla salonun bir kö³esinde kalm ³t .

Derken k zkarde³i çalmaya ba³lad ; anne ve babas , her biri kendi bulundu§u yerden, k zkarde³inin ellerinin devinimlerini dikkatle izliyordu. Çalan keman n cazibesine kap lan Gregor, her zamankinden biraz daha ileri ç kmay göze alm ³t ; bir ara ba³ n salonun kap s ndan içeri soktu. Evdekilere kar³ besledi§i ilgi eskiden hep gö§sünü kabartm ³t ; son zamanlar ise onlar 70

umursad § yoktu ve buna da ³a³m yordu pek. Oysa as l ³imdi saklan p gizlenmesi için daha çok neden vard ; çünkü odas n n dört bir yan toz toprak içindeydi, en ufak bir k m ldan ³ta sa§a sola tozlar uçu³tu§undan, kendisi de ba³tan a³a§ toza bulanm ³t ; iplikmi³, k llarm ³, yemek art klar ym ³, ne varsa hepsini s rt nda ve bö§ürlerinde kendisiyle gitti§i yere ta³ y p götürüyordu; her ³eye kar³ tak nd § umursamazl k alabildi§ine büyüktü; dolay s yla, eskisi gibi günde pek çok kez s rt üstü yat p hal ya sürtünerek temizlenmeyi art k b rakm ³t . Ama yine de salonun tertemiz dö³emesinin üzerinde biraz daha sürünerek ilerlemekten çekinmemi³ti.

Ancak, kendisine dikkat eden de olmam ³t hani.

Bütün aile, çalan kemana dalm ³t ; baylara, ilkin elleri pantolonlar n n ceplerinde, nota sehpas n n pek yak n na, notalar görebilecekleri ve k zkarde³inin ku³kusuz rahats z olaca§ yere kadar sokulan baylara gelince, çok geçmeden yar i³itilir bir sesle konu³arak ba³lar n önlerine e§ip pencereden yana çekilmi³ler, bundan böyle de pencere kenar nda kalarak, Gregor'un babas taraf ndan kayg l gözlerle izlenmeye ba³lanm ³lard . Do§rusu apaç k görülüyordu ki, ³öyle ne s ya da e§lendirici bir keman müzi§i dinleyecekleri san s na kap lmakla dü³ k r kl § na u§ram ³lard ; sanki bütün bu gösteriden b km ³lard da, ancak nezaket gere§i rahats z edilmelerine göz yumuyorlard . Özellikle sigaralar n n duman n havaya ü eyi³lerinden enikonu sinirli olduklar ç ka71

r labilirdi. Oysa k zkarde³i bir güzel çal yordu ki! Ba³ yana e§ilmi³, gözleri, yoklayarak ve mahzun, nota çizgilerini izliyordu. Gregor sürünerek biraz daha ilerledi, belki k zkarde³iyle göz göze gelece§ini umarak ba³ n yere yak n tutuyordu. Müzik onu bu kadar duyguland rd § na göre, kendisine bir hayvan gözüyle bak labilir miydi? Sanki özlemini çekti§i bilinmedik besine götüren yol sonunda ortada gözükmü³çesine bir san ya kap lm ³t . K zkarde³inin yan na kadar ilerleyerek kolundan çekip çeki³tirmeye ve böylece ona, keman n al p kendi odas na gelmesini dolayl yoldan anlatmaya karar vermi³ti; çünkü oradakilerin hiçbiri, kendisinin yapmay dü³ündü§ü gibi, k zkarde³inin keman çal ³ n takdir edecek durumda de§ildi. Kendisi, hiç de§ilse hayatta oldu§u süre k zkarde³ini bir daha odas ndan salmayacakt ; görünümündeki korkunçluk ilk kez bu konuda i³ine yarayacakt ; odas n n bütün kap lar na ayn anda yeti³ecek ve olas sald r lar t slayarak nefesiyle geri püskürtecekti. Ama k zkarde³i zorla de§il de, kendi gönlüyle onun yan nda kalacakt ; yan ba³ nda kanepede oturacak, kula§ n kendisine do§ru e§ecek, o da k zkarde³ine, kendisini konservatuara yollamay kafas na koydu§unu ve bunu ba³ na gelen ³u felâket araya girmese daha geçen Noel'de Noel geçmi³ti herhalde yap lacak itirazlara falan kulak asmaks z n anne ve babas na aç klamay dü³ündü§ünü bir s r gibi emanet edecekti. Bütün bunlar aç klay nca duygulanan k zkarde³inin gözünden ya³lar bo³a72

nacak, Gregor da k zkarde³inin omuzlar n n hizas na kadar do§rulup kalkarak, onun bir ma§azada çal ³maya ba³layal beri e³arp ya da yakal k takmad § boynuna bir öpücük konduracakt .

Kirac baylardan orta boylusu: Bay Samsa! diye seslendi babas na ve bundan ba³ka bir söz söylemeyi gereksiz bularak yaln zca i³aret parma§ yla, ilerden a§ r a§ r yakla³an Gregor'u gösterdi. Keman sesi sustu birden; baylardan orta boylusu ilkin ba³ n sallayarak arkada³lar na gülümsedi, sonra yeniden Gregor'a bakt . Babas Gregor'u odadan ç karmay b rak p, ilkin kirac baylar yat ³t rmay zorunlu görmü³tü, oysa baylar hiç de sinirlenmi³ de§ildi ve Gregor kendilerini çalan kemandan daha çok e§lendirmi³ti adeta. Babas baylara do§ru se§irtmi³, kollar n açarak onlar odalar ndan içeri sokmaya, bir yandan da vücudunu siper ederek Gregor'u onlar n gözünden saklamaya çal ³ yordu. Ne var ki, baylar bunun üzerine gerçekten biraz k zar gibi oldular, babas n n davran ³ na m , yoksa Gregor gibi bir oda kom³ular bulundu§unu ³imdiye dek farketmeyip, ³imdi ans z n anlad klar na m içerledikleri belli de§ildi. Babas ndan bir aç klama bekleyerek onlar da ellerini ve kollar n oynatt lar, tedirgin ve tela³l , sakallar n çeki³tirdiler, ancak yava³ yava³ uzakla³ p odalar na girdiler. Bu arada k zkarde³i, ans z n keman çalmas na ara vermenin kendisini içine sürükledi§i yitikli§i yenmi³, gev³ecik sarkan ellerinde bir süre kemanla yay tuttuktan ve hâlâ çal yormu³ gibi 73

notalara bakt ktan sonra birden kendini toparlam ³, keman güçlükle soluyan ve h zl h zl çal ³an ci§erlerle hâlâ sandalyesinde oturan annesinin kuca§ na b rakm ³, babas n n s k ³t rmas kar³ s nda baylar n ³imdi daha bir çabuk yakla³t klar biti³ik odaya se§irtmi³ti.

K zkarde³inin becerikli ellerinin alt nda yast k ve yorganlar n nas l havada uçar gibi sa§a sola gidip gelerek bir çeki düzene kavu³tu§u görülüyordu. Daha baylar odaya varmadan, k zkarde³i yataklar yap p haz rlam ³, odadan d ³ar süzülmü³tü. Babas n n da öyle bir inad tutmu³tu ki, kirac lar na kar³ göstermekle yükümlü bulundu§u sayg y unutmu³tu büsbütün; baylar habire gerilere do§ru itip sürüyordu. Sonunda baylardan orta boylusu odan n kap s nda aya§ n güm diye yere vurarak babas n oldu§u yerde durdurdu, elini kald r p gözlerini annesiyle k zkarde³ine çevirerek: uras n aç klamak isterim ki , diye söze ba³lad , bu evde ve bu aile içindeki çirkin durumlar dikkate alarak... sözün buras nda k saca karar vermi³, yere tükürdü odadan hemen ç kaca§ m. Ku³kusuz, burada kald § m günler için de bir kuru³ ödeyecek de§ilim. Hatta tersine; nedenler bulmakta hiç zorluk çekmeyece§im bir tazminat talebiyle kar³ n za dikilip dikilmeyece§imi de ayr ca dü³ünece§im. Adam sustu ve bir ³ey bekliyormu³ gibi önü s ra bakmaya ba³lad . Gerçekten de çok sürmedi, iki arkada³ at ld oradan: Biz de hemen ç k yoruz! Bunun üzerine, baylardan orta boylusu, kolu yakalayarak çat diye vurup kap y kapad .

74

Babas yalpalayarak, elleriyle sa§a sola tutunup koltu§una yürüdü ve koltu§un üzerine y § l p kald ; normal ak³am uykucu§unu uyuyormu³ görünüyor, ama sanki gerekli destekten yoksunmu³ gibi ba³ n n h zl h zl sallanmas na bak l rsa hiç de uyumad § anla³ l yordu.

Gregor, bütün zaman, kirac baylar n kendisini ke³fettikleri yerde k m ldamadan kalm ³t . Plan n ba³ar s zl §a u§ramas ndan duydu§u dü³ k r kl § , öte yandan belki uzun süren bir açl § n do§urdu§u dermans zl k, onu hareket etme yetene§inden yoksun b rakm ³t . Bir an sonra her ³eyin ba³ na y k laca§ ndan adeta kesinlikle korkuyor ve bunu bekliyordu. Hatta annesinin titreyen parmaklar aras ndan kayarak kuca§ ndan yere dü³en ve sesi bir süre yank lanan keman bile Gregor'u ürkütüp yerinden oynatamad . Konu³mas na bir giri³ olarak eliyle masan n üzerine vuran k zkarde³i: Sevgili anneci§im, sevgili babac § m! diye sesini yükseltti.

Bu böyle yürümeyecek. Belki siz de§ilsiniz ama, ben fark nday m. Bu canavar kar³ s nda karde³imin ad n a§z ma almak istemedi§im için, ³öyle söyleyece§im; bu belay ba³ m zdan atmadan olmayacak. Gücümüz yetti§i kadar kendisine bak p etmeye, kendisine katlanmaya çal ³t k. San yorum, bu konuda kimse bize kar³ en ufak bir suçlama yöneltemez.

Yerden gö§e hakk var k z n , diye söylendi babas kendi kendine. Hâlâ nefes almakta güçlük çeken annesi, elini a§z n n önüne tutarak, gözleri adeta yuvalar ndan f rlam ³, bo§uk bo§uk öksürmeye ba³lad .

75

K zkarde³i, annesinin yan na se§irtip aln n tuttu.

K zkarde³inin sözleri, babas n n kafas nda daha kesin kimi dü³ünceler uyand rm ³a benziyordu; babas do§rulup dimdik oturmu³, kirac baylar n ak³am yemeklerinden hâlâ masa üzerinde duran tabaklar aras ndaki müstahdem kasketiyle oynuyor, arada bir sesi sedas ç kmayan Gregor'a bak yordu. Öksürmekten annesinin kula§ hiçbir ³ey i³itmedi§inden, bu kez yaln zca babas na dönüp: Ba³ m zdan atmaya bakmal y z onu! dedi k zkarde³i. Sizin ikinizi de mezara yollayacak, hiç ku³kunuz olmas n. Hepimiz böyle can n di³ine tak p çal ³t ktan sonra, evde bu bitip tükenmez i³kenceye katlan lamaz do§rusu. Ben de katlanamayaca§ n art k. Bunun üzerine hüngür hüngür a§lamaya ba³lad k zkarde³i; gözya³lar annesinin yüzüne daml yor ve k zkarde³i bilinçsiz el hareketleriyle onlar buradan silip uzakla³t r yordu.

Ac makl bir ses ve belirgin bir anlay ³ ifadesiyle: Peki ama, elimizden ne gelir yavrucu§um? dedi babas . K zkarde³i, omuzlar n silkerek çaresizli§ini belirtti; daha önce a§larken güven dolu bir eda vard halinde, oysa ³imdi kendisini bir çaresizli§e kapt rm ³t .

Babas yar sorar gibi: Konu³tuklar m z anlayabilse bari , dedi. K zkarde³i böyle bir ³eyin dü³ünülemeyece§ini belirtmek üzere, a§lamas n n aras nda h zl h zl elini sallad . Konu³tuklar m z anlayabilse bari! diye yineledi babas ve gözlerini yumarak, böyle bir 76

³eyin olamayaca§ n söyleyen k zkarde³inin görü³ünü benimsedi§ini belirtti. Belki o zaman kendisiyle bir anla³maya var labilirdi. Ama bu durumda...

Gidecek bu evden mutlaka! diye ba§ rd k zkarde³i. Ba³ka çare yok, baba! Sen onun Gregor oldu§u dü³üncesini kafandan söküp atmaya çal ³, yeter! Zaten bizim as l mutsuzlu§umuz, bunca zaman onun Gregor oldu§una inanmam z de§il mi? Nas l Gregor olabilir dü³ünsenize! Gregor olsa, insanlar n kendisi gibi bir hayvanla bir arada ya³ayamayacaklar n görür ve çekip giderdi. Böyle yapsayd , bir karde³ten yoksun kal rd k, ama ya³amam z sürdürebilir ve onun an s n da içimizde tertemiz korurduk. Oysa ³imdi pe³imizi bir an bile b rakm yor, kirac lar m z kaç r yor; galiba bütün eve kendisi el koyup bizi soka§a atacak. Baksana ³una baba! diye hayk rd k zkarde³i birden: Gene ba³lad i³te! Hatta k zkarde³i Gregor'un düpedüz anlayamad § bir korkuya kap larak annesini b rakt , Gregor'un yak n nda bulunmaktansa annesini gözden ç karmaya raz ym ³ gibi, onun sandalyesini adeta itip uzakla³t rd kendisinden ve ko³up babas n n arkas na s § nd .

K zkarde³inin davran ³ babas n da tela³land rm ³t ; do§rulup kalkt babas , kollar n k zkarde³ini korumak ister gibi yan havaya kald rd .

Ama herhangi bir kimseyi, hele k zkarde³ini ürkütmeyi asla akl ndan geçirdi§i yoktu Gregor'un. Yaln zca gerisin geri odas na yollanmak için arkas na dönmeye 77

koyulmu³, durumundaki nezaket dolay s yla çetin dönü³lerde ba³ n yard ma ça§ rmas gerekti§inden ve bu arada kafas n pek çok kez kald r p yere vurdu§undan, dönü³ü ku³kusuz tuhaf bir izlenim uyand rm ³t . Gregor, durup çevresine bak nd . Kötü bir niyet ta³ mad § anla³ lm ³a benziyordu; ailesini saran korku bir an sonra kaybolmu³tu. Hepsi suskun ve üzgün, Gregor'a bak yordu ³imdi. Annesi, bacaklar n uzat p birbirine bast rarak sandalyeye serilmi³ yat yor, bitkinlikten nerdeyse gözleri kapan yordu; k zkarde³i, elini babas n n boynuna dolam ³t . Belki art k dönebilirim , diye dü³ündü Gregor ve yeniden u§ra³maya koyuldu. Kendini zorlamaktan ileri gelen o sesli soluyu³un önüne geçemiyor, yer yer çaresiz dinlenmesi gerekiyordu. Beri yandan, kendisinden odas na dönmesini kimsenin istedi§i yoktu ³imdi, her ³ey ona b rak lm ³t .

Dönme i³ini tamamlar tamamlamaz, do§ru odas n n yolunu tuttu. Odas yla aras ndaki uzakl § n büyüklü§üne ³a³t ve ayn yolu nas l biraz önce o dermans z haliyle, adeta fark na varmaks z n geride b rakabildi§ini bir türlü akl almad . H zl h zl sürünüp ilerlemekten ba³ka ³ey dü³ünmedi§i için, ailesinden kendisini rahats z edecek bir söz, bir sesleni³ duyulmad § na pek dikkat etmiyordu. Ancak kap ya vard § nda ba³ n geriye döndürdü; hani boynunda hissetti§i sertle³me dolay s yla tam bir döndürü³ say lamazd bu, ama yine de arkas nda hiçbir ³eyin de§i³medi§ini gördü; yaln zca k zkarde³i aya§a kalkm ³t ³imdi. Gregor'un son bak ³ , 78

o anda büsbütün uyuyakalm ³ annesini s y r p geçti.

Gregor daha odadan içeri aya§ n atar atmaz, bir anda itilip sürmelenerek kilitlenivermi³ti kap . Arkas nda ba³gösteren gürültüden Gregor öylesine korktu ki, bacaklar bükülü bükülüverdi. Bu kadar acele davranan k zkarde³iydi; dimdik orac kta beklemi³, sonra ha fçe s çray p ileri at lm ³t . K zkarde³inin arkadan yakla³t § n hiç de i³itememi³ti Gregor; k zkarde³i, kilidin içinde anahtar çevirirken, anne ve babas na do§ru; Hele ³ükür! diye seslenmi³ti.

Gregor: Peki ³imdi ne olacak? diye sordu kendi kendine. Çok geçmeden hiç k m ldayamad § n gördü.

Buna ³a³mad ; tersine, ³imdiye dek do§rusu bu bacaklarla devinebilmesini tuhaf buldu. Ama ba³ka bak mdan oldukça rahat hissediyordu kendini. Gerçi bütün vücudunda a§r ve s z lar vard ; ama öyle san yordu ki, bunlar yava³ yava³ gücünü yitirecek ve sonunda büsbütün silinip gidecekti. S rt ndaki çürümü³ elmay ve onun iltihaplan p üzeri ba³tan a³a§ yumu³ak tozla örtülmü³ çevresini pek alg lad § yoktu art k. Ailesini dü³ündükçe duygulan yor, içinde sevgi hisleri uyan yordu. Hani kendisi de, belki k zkarde³inden daha bir kesinlikle ortadan kaybolmas gerekti§ine inan yordu. Kulenin saati sabah n üçünü vurana dek, bu bo³ dü³ünceleri sessiz sakin kafas ndan geçirdi. Derken d ³ar da, pencerenin önünde günün yava³ yava³ a§ard § n gördü. Ba³ , elinde olmaks z n gö§sü üze79

rine dü³tü ve burun kanatlar ndan o güçsüz son nefesi ç k p gitti.

Sabah erkenden hizmetçi gelip güçlü kuvvetli ve aceleci bir kad n oldu§undan kap lar öylesine sert vurup kap yordu ki, o geldikten sonra evde rahat bir uyku uyunam yordu; oysa böyle davranmamas kendisine tekrar tekrar tembih edilmi³ti her günkü ziyaretini yapt , Gregor'da pek dikkati çekecek bir taraf göremedi. Onun kasten k m ldamadan yatt § n ve kendisine k r l p gücenmi³ bir süs verdi§ini dü³ündü; çünkü hizmetçiye göre, zeki Gregor'dan beklenmeyecek ³ey yoktu. O s rada tesadüfen elinde bulunan süpürgeyle Gregor'u g d klay p kap dan uzakla³t rmak istedi. Ba³aramay nca k zd , biraz dürttükleri Gregor'u, bir direni³le kar³ la³maks z n onu yerinden itebildi§ini görünce anlad birden. ³in gerçek yüzünü ö§renerek hayretle gözleri aç ld , kendi kendine bir sl k tutturdu; ama fazla da oyalanmayarak gidip yatak odas n n kap s n birden açt ve yüksek sesle karanl ktan içeri seslendi: Gelin bak n ³una ayol! Gebermi³! Gebermi³ sahi, yat yor!

Samsa ailesinin üyeleri do§rulup yataklar nda oturdu; hizmetçinin halinden duyduklar korkuyu yenebilmeleri kolay olmad , ancak neden sonra onun verdi§i haberi kavrayabildiler. Her biri kendi yatt § taraftan çarçabuk terketti yata§ . Bay Samsa, yorgan omuzlar na alm ³t ; Bayan Samsa'n n üzerinde yaln z 80

gecelik vard . Böylece Gregor'un odas na girdiler. Eve kirac baylar n gelmesinden bu yana Grete'nin yatt § oturma odas n n da kap s aç ld derken; Grete ba³tan a³a§ giyinikti, sanki yatmam ³t hiç, solgun yüzü de bunu do§rular, gibiydi Ölmü³ mü? dedi. lkin annesine, sonra ba³ n kald r p soran gözlerle hizmetçinin yüzüne bakt ; oysa kendisi durumu ara³t rabilir, hatta bir ara³t rmada bulunmadan olup biteni anlayabilirdi.

Galiba öyle , diye cevaplad hizmetçi ve sözlerinin do§rulu§unu göstermek için süpürgeyle Gregor'un ölüsünü itip bir kenara ald . Bayan Samsa hizmetçiyi al koymak ister gibi bir hareket yapt , ama al koymad .

Eh , dedi Bay Samsa, art k Tanr 'ya ³ükredebiliriz. Ard ndan istavroz ç kard ve odadaki üç kad n da kendisi gibi yapt lar. Gözlerini bir an bile ölü Gregor'dan ay rmayan Grete: Görüyor musunuz, ne kadar s skala³m ³. Tabii bunca zaman bir ³ey koymad a§z na. Odas na ta³ d § m z yemekleri yine oldu§u gibi d ³ar ç kar yorduk. Gerçekten de Gregor'un vücudu yamyass ve kupkuru bir hal alm ³t , bunun da ancak ³imdi fark na var labiliyordu; çünkü Gregor'u havada ta³ yan bacakç klar yoktu art k, ba³kaca dikkati üzerine çeken bir ³ey de bulunmuyordu.

Biraz bizim odaya gelir misin, Grete! dedi Bayan Samsa ve mahzun gülümsedi. Grete, arada bir ba³ n çevirip ölü Gregor'a bakarak anne ve babas n n ard ndan yürüdü, onlarla yatak odas na girdi. Hizmetçi, Gregor'un kap s n kapay p pencereyi ard na ka81

dar açt . Sabah n henüz bu erken saatinde serin havaya bir l kl k kar ³m ³t ; mart ay n n sonlar yd art k.

Bu s rada odalar ndan ç kan üç kirac bay, ³a³ rm ³ gözlerle sa§a sola bak n p kahvalt lar n arand .

Baylar dü³ünen olmam ³t . Orta boylular surat n ek³iterek hizmetçiye: Kahvalt m z nerde? diye sordu.

Ama hizmetçi parma§ n dudaklar na götürüp, acele ve suskun, Gregor'un odas na gelmelerini i³aret etti.

Gregor'un odas na giren baylar, elleri biraz hav dökülmü³ ceketciklerinin ceplerinde, art k iyice ayd nlanm ³ odada ölü Gregor'un çevresinde dikilmeye ba³lad lar.

Birden yatak odas n n kap s nda üzerinde resmî üniformas yla Bay Samsa göründü; bir koluna kar s , öbür koluna k z girmi³ti. Hepsinin de gözlerinde a§lam ³ bir ifade vard ; Grete, yüzünü arada bir babas n n koluna bast r yordu.

Bay Samsa, k z yla kar s ndan ayr lmaks n z, eliyle kap y göstererek: Hemen evimi bo³alt n z! diye ba§ rd kirac baylara. Baylardan orta boylusu: Bununla ne demek istedi§inizi anlayamad m? dedi afallam ³ ve tatl tatl gülümsedi. Öbür iki bay, arkalar nda tuttuklar ellerini, sanki lehlerinde sonuçlanacak büyük bir kavgan n ba³göstermesini sevinçle bekleyerek birbirine sürtüyordu. Bay Samsa: Ne demek istedi§imi söyledim apaç k diye cevaplad , yan nda k z ve kar s yla bir saf olu³turarak baylardan orta boylusunun üzerine yürüdü. Kafas ndaki dü³ünceler yeni bir düzen içinde 82

yerlerini al yormu³ gibi, baylardan orta boylusu ilkin k m ldamadan durdu ve yere bakt . Sonra: Öyleyse biz de gideriz , diye cevaplad , hatta ans z n ruhunda beliren bir alçakgönüllülükle, bu kararlar n uygulamak için kendisinden izin ister gibi ba³ n kald r p Bay Samsa'ya bakt . Bay Samsa, iri gözleriyle buyrun gidin der gibi birçok kez ba³ n sallamakla yetindi. Bunun üzerine baylardan orta boylusu, gerçekten uzun uzun ad mlar atarak hemen yürüyüp hole girdi. Bir süredir ellerini oynatmay b rakarak konu³ulanlara kulak kabartan iki arkada³ ise, sanki Bay Samsa kendilerinden önce hole gelebilir ve önderleriyle aralar ndaki ba§lant y kopar p atabilirmi³ gibi bir korkuyla onun ard ndan se§irttiler. Holde her üçü ³apkalar n ask dan, bastonlar n bastonluktan çekip ald ; Samsa ailesini suskun bir reveransla selamlay p evden ç kt lar. Sonradan anla³ ld § na göre, büsbütün yersiz bir ku³kuya kap lan Bay Samsa, yan nda iki bayanla kap n n önüne ç kt ; hepsi birden korkulu§a yaslanarak, üç kirac bay n, yava³ olmakla beraber mola vermeksizin yüksek merdivenden ini³ini, merdivenin her kattaki dönemeç yerinde gözden kaybolup az sonra yeniden ortaya ç k ³ n izlediler. Baylar a³a§ ya indikçe, Samsa ailesinin onlara kar³ duydu§u ilgi de yava³ yava³ silindi; derken ba³ nda et sepetiyle kas larak merdivenleri ç kan bir kasap ç ra§ n n kirac baylarla kar³ la³mas , sonra onlar geride b rak p basamaklar t rmanmaya devam etmesi üzerine, Bay Samsa yan ndaki bayanlarla korkuluktan 83

ayr ld ; her biri rahatlam ³, kendi odas na döndü.

O günü dinlenme ve gezintiye ay rmaya karar vermi³lerdi; böyle bir dinlenmeyi haketmekle kalmay p, ayr ca buna tam bir gereksinim duyuyorlard . Dolay s yla, masan n ba³ na geçtiler; Bay Samsa çal ³t § bankan n müdürlü§üne, Bayan Samsa kendi patronuna, Grete de kendi ³e ne olmak üzere üç mazeret mektubu yazmaya koyuldular. Mektuplar yaz l rken, gidece§ini haber vermek üzere hizmetçi girdi odaya, çünkü sabah i³ini bitirmi³ti. Mektup yazmakta olan Samsa ailesinin üç üyesi ilkin gözlerini kald rmaks z n peki anlam nda ba³lar n sallad ; ama sonra, hizmetçinin bir türlü uzakla³mad § n görerek öfkeyle ba³lar n kald rd lar. Daha ne bekliyorsun? diye sordu Bay Samsa.

Hizmetçi sanki bir felaket haberi verecekmi³ de, bunu ancak inceden inceye sorguya çekildi§inde yapmak istiyormu³ gibi gülümseyerek kap da dikiliyordu, evde çal ³t § bütün süre Bay Samsa'n n sinirine dokunup durmu³ ³apkas ndaki o nerdeyse dimdik deveku³u tüyü ha fçe dört bir yana sallan yordu. Hizmetçinin en çok sayg duydu§u Bayan Samsa: Evet, nedir istedi§in bakal m? diye sordu. ey , dedi hizmetçi; içtenlikle gülümsemesi hemen sözlerine devam etmesini engellemi³ti, diyece§im, biti³ik odadaki o ³eyin nas l ortadan kald r laca§ n siz hiç merak etmeyin, bu i³i hallettim ben. Bayan Samsa ile Grete, i³lerine devam etmek ister gibi, ba³lar n ; yazmakta olduklar mektuplar n üzerine e§diler. O anda hizmetçinin olup biteni ayr n84

t l biçimde anlatmak istedi§ini farkeden Bay Samsa, kals n, kals n! der gibi kesin bir edayla elini uzatt . Konu³mas na izin verilmeyi³i, bir an önce gitmesi gerekti§ini hat rlatm ³t hizmetçiye, besbelli k rg n bir tonla sesini yükselterek: Eh, cümleten ho³çakal n! dedi ve biraz hoyrat bir tav rla arkas na dönerek, kap lar sert sert vurup evden ç kt . Ak³am olsun, yol verece§im kendisine , dedi Bay Samsa; ama ne kar s ndan, ne de k z ndan bir cevap alabildi; çünkü hizmetçi yeni kavu³tuklar huzur havas n buland rm ³t . Anne ve k z do§rulup pencereye yürüdüler, kollar n birbirlerinin bellerine dolayarak pencerenin önünde dikildiler. Bay Samsa, ba³ n döndürüp bir süre onlar izledi. Sonra: Haydi gelsenize! diye seslendi. B rak n ³u geçmi³ bayat ³eyleri art k! Hem biraz da beni dü³ünün! Hemen kad nlar onun sözünü dinleyerek Bay Samsa'ya do§ru se§irttiler; onu sevip ok³ad lar ve bir solukta yaz p bitirdiler mektuplar n .

Sonra her üçü birden evden ç k p, aylard r yapmad klar bir ³eyi yaparak tramvaya atlad lar; kentin önündeki aç kl §a geldiler. Kendilerinden ba³ka kimsenin bulunmad § tramvay ba³tan ba³a güne³in s cac k ³ nlar ayd nlatm ³t . Oturduklar kanepelere rahatça yasland lar ve ilerisi için eldeki olanaklar üzerinde konu³tular; hani daha bir yalandan bak nca, sözkonusu olanaklar n hiç de pek az msanamayaca§ n gördüler; çünkü, bu konuda birbirlerine bir ³ey ç tlatmamalar na kar³ n, her üçünün de i³ine diyecek yoktu ve özel85

likle gelecek için pek umut vericiydi. Durumlar nda en büyük ve en çabuk düzelmeyi sa§layacak davran ³, ku³kusuz bir ba³ka eve ta³ nmalar yd ; niyetleri, Gregor'un aray p buldu§u ³imdiki evden daha küçük, daha ucuz, ama konumu daha güzel ve elden geldi§ince kullan ³l bir ba³ka eve ç kmakt . Böylece söyle³ip durdular; bir ara Bay ve Bayan Samsa'n n gözleri, üzerine yava³ yava³ bir canl l k gelmi³ k zlar na tak ld ; son zamanlar yanaklar n sarar p soldurtan tüm mihnet ve eziyetlere kar³ n, onun serpilip aç larak güzel bir k za dönü³tü§ünü hemen ayn anda içlerinden geçirdiler. Biraz susar gibi olup adeta bilinçsiz bak ³larla biri ötekine bakarak, k zlar için art k yava³ yava³ ³öyle efendiden bir koca arama zaman n n geldi§ini dü³ündüler. Gidecekleri yere var p, kendilerinden önce aya§a kalkan k zlar n n gencecik vücuduyla kar³ lar nda dikildi§ini görünce, bunu yeni dü³lerinin ve güzel beklentilerinin onaylan ³ sayd lar.

86