ﻢ اﷲ ا ﻦ ا ﻢ ﯾﺪهای از
) ﺮ ﻮ ﻮ ﯽ ج (٤
ا :آ اﷲ ﻮادی آﻣ ﯽ
ﺖ ﻄﺎ ﺑﺨﺶ اول :ﻧﻘﺶ ﯾﺎد ﻣﻌﺎد در زﻧﺪﮔﯽ 9 ................................. ................................ ................................ ................................ ﻣﻘﺪﻣﻪ 10.......... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ اﺛﺮات ﯾﺎد ﻣﻌﺎد 10.................................. ................................ ................................ ................................ ................................ .1ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﻋﺪاﻟﺖ 10 ........... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .2وارﺳﺘﻪ ﺷﺪن 10 ............ ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .3ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ اﺧﻼﻗﯽ 10 ....................................... ................................ ................................ ................................ ................................
ﻣﻮاﻧﻊ ﯾﺎد ﻣﻌﺎد 11.................................. ................................ ................................ ................................ ................................ ﺳﯿﺮهي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ) ص( در ﯾﺎد ﻣﻌﺎد 11........................................ ................................ ................................ ................................ ﻣﻌﺎد ﺷﻨﺎﺳﯽ رﺳﻮل اﮐﺮم )ص( 11............... ................................ ................................ ................................ ................................ ﻣﻌﺎد و ﺳﯿﺮه ﺗﻮﺣﯿﺪي ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺧﺮد 12......................................... ................................ ................................ ................................ ﻋﻠﺖ ﮐﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺎد 13.............................. ................................ ................................ ................................ ................................ ﺑﺨﺶ دوم :آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي دﻧﯿﺎ 14.............................. ................................ ................................ ................................ دﻧﯿﺎ ﯾﻌﻨﯽ ،ﭘﺴﺖ ﺗﺮ ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ 15.............. ................................ ................................ ................................ ................................ ﻗﺮآن :زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﻓﺮﯾﺒﺘﺎن ﻧﺪﻫﺪ 15.............. ................................ ................................ ................................ ................................ دﻧﯿﺎ ﮔﺬرﮔﺎه اﺳﺖ و ﻗﺮارﮔﺎه ﻧﯿﺴﺖ 15............ ................................ ................................ ................................ ................................ ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ ﺑﯿﻬﻮده آﻓﺮﯾﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ 16...................................... ................................ ................................ ................................ دﻧﯿﺎ ،ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪن 16.................. ................................ ................................ ................................ ................................ ﺳﻌﺎدت اﻧﺴﺎن :ﺳﺎﻟﻢ ﻋﺒﻮر ﮐﺮدن از ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ 17......................... ................................ ................................ ................................ اﯾﻤﺎن ز ﯾﻨﺖ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ 17....................... ................................ ................................ ................................ ................................ اﯾﻤﺎن ،ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﺗﺠﺎرت 18................... ................................ ................................ ................................ ................................ دﻧﯿﺎ ،ﻣﺤﻞ آزﻣﻮن 18.............................. ................................ ................................ ................................ ................................ دﻧﯿﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﮑﺲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﮑﺲ دل ﻧﻤﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ 18........................... ................................ ................................ ................................ دﻧﯿﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮاردادﻫﺎ 19............................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﺑﺨﺶ ﺳﻮم :ﻣﻨﮑﺮان روز ﻗﯿﺎﻣﺖ 20....... ................................ ................................ ................................ ................................ ﻣﻘﺪﻣﻪ 21.......... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﺷﺒﻬﻪ ﻫﺎي ﻣﻨﮑﺮان ﻣﻌﺎد 21....................... ................................ ................................ ................................ ................................ زﻧﺪﮔﯽ دﯾﮕﺮي ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ دﻧﯿﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد 21 ............... ................................ ................................ ................................ ................................ ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﻧﻤﯽ ﻓﻬﻤﯿﻢ و ﺑﻪ آن ﯾﻘﯿﻦ ﻧﺪار ﯾﻢ 21 .............. ................................ ................................ ................................ ................................ ا ﯾﻦ اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎي ﭘﻮﺳﯿﺪه زﻧﺪه ﻧﻤ ﯽ ﺷﻮﻧﺪ 22 .............. ................................ ................................ ................................ ................................
ﻋﻘﻞ :از اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ و ﺿﺮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻦ! 22................................. ................................ ................................ ................................ ﻗﯿﺎﻣﺖ :اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮوز ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮر و ﺧﻄﺮ 22............................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم :اﻣﮑﺎن ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ 23............................. ................................ ................................ ................................ ﻣﻘﺪﻣﻪ 24.......... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ اﻣﮑﺎن ﻣﻌﺎد در ﺑﺮﻫﺎن و ﻗﺮآن 24.................. ................................ ................................ ................................ ................................ اﻧﺴﺎن از ﻫﯿﭻ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ 24 ........................... ................................ ................................ ................................ ................................ ﻋﻈﻤﺖ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺟﻬﺎن ﺑﯽ اﻧﺘﻬﺎ اﺳﺖ 24 ..................... ................................ ................................ ................................ ................................ زﻣﯿﻦ ،ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ زﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد 25 ............................. ................................ ................................ ................................ ................................ ﺟﻨﯿﻦ ،ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد 25 .................. ................................ ................................ ................................ ................................ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪه ﺷﺪن ﻣﺮدﮔﺎن 26 ......................... ................................ ................................ ................................ ................................
ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ :ﺿﺮورت وﻗﻮع ﻣﻌﺎد 27...................................... ................................ ................................ ................................ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺪا رﯾﺸﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﺎ 28.......... ................................ ................................ ................................ ................................ ﭘﺮورش ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان 28............. ................................ ................................ ................................ ................................ ﺟﺎﻫﻞ ،ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ 28......................................... ................................ ................................ ................................ ﺑﺮاﻫﯿﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﻌﺎد 28.................. ................................ ................................ ................................ ................................ .1ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ 28............................. ................................ ................................ ................................ ................................ راﺳﺘﮕﻮﺗﺮ از ﺧﺪا وﺟﻮد ﻧﺪارد 29 .............................. ................................ ................................ ................................ ................................ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﻌﺎد ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ 29 ................... ................................ ................................ ................................ ................................
.2ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎن 30................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .3ﺑﯽ ﻫﺪف ﻧﺒﻮدن ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻬﺎن 30............. ................................ ................................ ................................ ................................ .4ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ 31............................. ................................ ................................ ................................ ................................ .5رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ 32.............................. ................................ ................................ ................................ ................................ .6ﺑﺮﻫﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ 32.............................. ................................ ................................ ................................ ................................ ﻣﯿﺰان ﺳﻨﺠﺶ ﻋﻤﻞ ،ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﻮدن ﯾﺎ ﻧﺒﻮدن آن 33 ......................................... ................................ ................................ ................................
.7ﺑﺮﻫﺎن ﻋﺪاﻟﺖ 33................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .8ﺗﺠﺮد روح 34... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ :ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ 37........................................ ................................ ................................ ................................ واژه ي ﻣﺮگ و ﻗﺒﺮ 38............................. ................................ ................................ ................................ ................................ ﻣﺮگ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﺮآن 38......................... ................................ ................................ ................................ ................................ ﻣﺮگ از ﻣﻨﻈﺮ رواﯾﺎت 38.......................... ................................ ................................ ................................ ................................ اﻧﺴﺎن ،ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻧﯿﺰ زﻧﺪه اﺳﺖ 40........... ................................ ................................ ................................ ................................ ﻣﺮگ ،اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ د ﯾﮕﺮ اﺳﺖ 40............ ................................ ................................ ................................ ................................ اﻧﺴﺎن ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮﺑﺖ ،ﻣﺮگ را ﻣﯽ ﭼﺸﺪ 40...................................... ................................ ................................ ................................ اﻧﺴﺎن ،اﺷﺘﺒﺎﻫﺎً اﻣﻮر اﻋﺘﺒﺎري را ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارد 41.......................... ................................ ................................ ................................ ﺑﺮاي ﻣﺮگ ،آﻣﺎده ﺑﺎﺷﯿﻢ 41....................... ................................ ................................ ................................ ................................ ﻣﺮگ ،رﺧﺪادي ﭘﺮﻣﺎﺟﺮا و دﺷﻮار 41.............. ................................ ................................ ................................ ................................ ﻣﺆﻣﻨﺎن ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﻣﯿﺮﻧﺪ 42..................... ................................ ................................ ................................ ................................ ﮐﺎﻓﺮان ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﻣﯿﺮﻧﺪ 42...................... ................................ ................................ ................................ ................................
ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺟﺎن دادن ،ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺬ ﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد 43................................. ................................ ................................ ................................ ﺟﺎن دادن ﯾﺎ ﺟﺎن ﮐﻨﺪن! 43...................... ................................ ................................ ................................ ................................ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﻫﺎي دﻧﯿﺎ و ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ 43............... ................................ ................................ ................................ ................................ دوﺳﺘﺎن ﺑﺮزﺧﯽ44.............................. ................................ ................................ ................................ ................................ ... ﺑﺪن ﺑﺮزﺧﯽ44... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ... ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش ﺑﺮزﺧﯽ44........................ ................................ ................................ ................................ ................................ ... ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ درﺑﺎره ﭘﺲ از ﻣﺮگ 44................ ................................ ................................ ................................ ................................ آﯾﺎ ﻣﺮگ ﺑﺮاي ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ؟ 46.................................... ................................ ................................ ................................ زﻧﺪه ﺷﺪن ﻣﺮدﮔﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺴﯿﺢ )ع( 47...................................... ................................ ................................ ................................ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن ﻣﺮگ 47............. ................................ ................................ ................................ ................................ ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺧﺪا را ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ 47...................................... ................................ ................................ ................................ ﺧﻮد را اﺻﻼح ﮐﻨﯿﻢ 48............................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ :ﺷﻬﯿﺪ و ﺷﻬﺎدت 49.......... ................................ ................................ ................................ ................................ ﻣﻌﻨﺎي ﺷﻬﯿﺪ 50... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﻣﻌﻨﺎي اﺻﻄﻼﺣﯽ 50.............................. ................................ ................................ ................................ ................................ ﭘﺎداش ﺷﻬﯿﺪ 50... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﻧﮑﺎﺗﯽ درﺑﺎره ﺷﻬﯿﺪ 51............................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ 52.............. ................................ ................................ ................................ ................................ ﺣﺴﺮت ﺷﻬﺎدت ﺑﺮاي ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن اﺳﺖ 52....... ................................ ................................ ................................ ................................ ﺷﻬﯿﺪ و رﺟﻌﺖ 53................................. ................................ ................................ ................................ ................................ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ،ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد 53..................................... ................................ ................................ ................................ ﺷﻬﯿﺪ ﻧﺰد ﺧﺪا ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﺖ 53................... ................................ ................................ ................................ ................................ ﺑﺨﺶ ﻫﺸﺘﻢ :ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ 55...................................... ................................ ................................ ................................ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ56............................ ................................ ................................ ................................ ................................ ... دود 56 ......................... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم56 .......... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ 6 ﺗﺒﻪ ﮐﺎري اﻧﺴﺎن ﻫﺎ 56 ......................................... ................................ ................................ ................................ ................................ ﻓﺮود آﻣﺪن ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ61 ............................ ................................ ................................ ................................ ................................ 7 ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺳﺪ ﯾﺄﺟﻮج و ﻣﺄﺟﻮج 61 ............................. ................................ ................................ ................................ ................................ ﻧﻔﺦ ﺻﻮر 61 .................... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﺻﻮر ﭼﯿﺴﺖ؟ 62 .............. ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﻧﻔﺦ ﺻﻮر دوم 62 ............... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................
ﺣﺸﺮ ﺑﺎ ﻣﺤﺒﻮب 63................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ :ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ 64.................................. ................................ ................................ ................................ ﻣﻘﺪﻣﻪ 65.......... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .1واﻗﻊ ﺷﺪﻧﯽ 65.................................. ................................ ................................ ................................ ................................
.2ﺗﺤﻘّﻖ ﯾﺎﺑﻨﺪه 65................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .3ﺗﺮدﯾﺪ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ 65................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .4ﻧﺰدﯾﮏ 65....... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .5ﻓﺮدا 66 .......... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .6ﻗﯿﺎﻣﺖ 66 ....... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺑﺮﭘﺎ اﺳﺖ 66 ................................ ................................ ................................ ................................ ................................
.7آﺧﺮ 67.......... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .8ﺣﻖ 67.......... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .9ﻣﺸﻬﻮد 67...................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .10ﻣﯿﻘﺎت 67..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .11ﺳﺎﻋﺖ 68..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .12ﻣﯿﻌﺎد 68...................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .13ﺗﻬﺪﯾﺪ 68...................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .14وﻗﺖ ﻣﻌﻠﻮم 68................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .15ﺧﺒﺮ ﺑﺰرگ 69................................. ................................ ................................ ................................ ................................ .16ﻋﻈﯿﻢ 69...................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .17ﮐﺒﯿﺮ 69....... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .18ﻣﻨﺘﻬﯽ 69..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .19ﯾﻘﯿﻦ 69....... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .20ﻇﻬﻮر دﯾﻦ 70................................. ................................ ................................ ................................ ................................ .21ﺑﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ 70............................... ................................ ................................ ................................ ................................ .22ﺻﺎﻋﻘﻪ 70..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .23زﻟﺰﻟﻪ 71....... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .24رﺟﻔﻪ 71...................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .25رﺟﻪ 71........................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .26رادﻓﻪ 71....... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .27اﻧﺸﻘﺎق 71..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .28در ﻫﻢ ﮐﻮﺑﻨﺪه 72............................. ................................ ................................ ................................ ................................ .29ﻧﻔﺦ ﺻﻮر 72... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .30ﺻﺪاي ﺑﺰرگ 72.............................. ................................ ................................ ................................ ................................ .31ﺧﺮوج 72...................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .32رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ 72... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .33ﻓﺮاﺧﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﭘﯿﺸﻮا 73.............. ................................ ................................ ................................ ................................ .34ﺑﯿ ﺪاري 73..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .35ﻣﺴﺎق 73...................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .36ﻋﺮق رﯾﺰان 74................................. ................................ ................................ ................................ ................................
.37اﺿﻄﺮاب 74... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .38ﮐﻤﺮ ﺷﮑﻦ 74................................. ................................ ................................ ................................ ................................ .39ﻓﺮﯾﺎد 74....... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .40ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪه 74.................................. ................................ ................................ ................................ ................................ .41ﻓﺮار 75........................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .42ﺧﯿﺮه ﺳﺎز 75.................................. ................................ ................................ ................................ ................................ .43دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ دل و دﯾﺪه 75..................... ................................ ................................ ................................ ................................ .44دردﻧﺎك 75.................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .45ﺷﺪﯾﺪ و ﺳﺨﺖ 75............................ ................................ ................................ ................................ ................................ .46رﺧﺪاد ﺑﺰرگ و ﺳﺨﺖ 75.................... ................................ ................................ ................................ ................................ .47ﭘﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪه 76................................. ................................ ................................ ................................ ................................ .48ﺑﯽ ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ 76............................... ................................ ................................ ................................ ................................ .49ﺳﻨﮕﯿ ﻦ 76.................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .50داﻫﯿﻪ 76...................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .51دژم 76........................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .52ﺟﺰع 76....... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .53ﻣﺴﺘﯽ 77..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .54ﮔﺮﯾﻪ 77....... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .55ﻓﺰع 77........................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .56ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﺳﺎل 77........................... ................................ ................................ ................................ ................................ .57وﻗﻮف 78...................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .58ﺟﻤﻊ 78....... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .59ﻋﺮض 78...................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .60ﺑﻼ 78.......... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .61ﮐﻨﺎر رﻓﺘﻦ ﭘﺮدهﻫﺎ 78......................... ................................ ................................ ................................ ................................ .62ﻇﻬﻮر ﮐﻮري و ﮐﺮي 79....................... ................................ ................................ ................................ ................................ .63ﮔﺸﻮدن ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ 79........................... ................................ ................................ ................................ ................................ .64ﺣﻀﻮر ﻋﻤﻞ 79............................... ................................ ................................ ................................ ................................ .65ﭘﺮﺳﺶ 79..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .66اداي ﺷﻬﺎدت 80.............................. ................................ ................................ ................................ ................................ .67ﺣﺴﺎب 80..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .68وزن 80........................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .69ﺣﮑﻢ 80....... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .70ﻗﻄﻊ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎ 80.............................. ................................ ................................ ................................ ................................ .71ﺟﺪاﯾﯽ 81..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .72ﻓﺘﺢ 81........................................ ................................ ................................ ................................ ................................
.73ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﺒﻮدن ﻣﺎل و ﻓﺮزﻧﺪ 81............. ................................ ................................ ................................ ................................ .74ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﺒﻮدن ﻣﻌﺬرت 81................... ................................ ................................ ................................ ................................ .75رد ﺧﻮاﻫﺶ 81................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .76ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﺳﺨﻦ 82.......................... ................................ ................................ ................................ ................................ .77ﻏﺒﻦ 82........................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .78ﺣﺴﺮت 82.................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .79ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ دﺳﺖ 82......................... ................................ ................................ ................................ ................................ .80رو ﺳﻔﯿﺪي و رو ﺳﯿﺎﻫﯽ 82.................. ................................ ................................ ................................ ................................ .81ﺟﺎوداﻧﮕﯽ 83.................................. ................................ ................................ ................................ ................................ .82ﺑﻘﺎ 83.......... ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .83ﻣﺄوا )ﺟﺎ ﯾﮕﺎه( 83.............................. ................................ ................................ ................................ ................................ .84ﻣﺂب )ﺑﺎزﮔﺸﺖ( 83........................... ................................ ................................ ................................ ................................ .85ﻓﺮﺟﺎم 83...................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .86ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ 83..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .87ﻣﻨﺎﻓﺴﻪ ) ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ( 84.................. ................................ ................................ ................................ ................................ .88ﺳﻮد ﺑﺨﺸﯽ ﺑﺮاي راﺳﺖ ﮔﻮﯾﺎن 84.......... ................................ ................................ ................................ ................................ .89ﺗﺠﺴﻢ ﻧﻮر اﯾﻤﺎن 84.......................... ................................ ................................ ................................ ................................ .90ﻧﻮ ﯾﺪ 84........................................ ................................ ................................ ................................ ................................ .91ﻣﺤﯿﻂ )اﺣﺎﻃﻪ ﮐﻨﻨﺪه( 85.................... ................................ ................................ ................................ ................................ .92ﻣﺮﺻﺎد )ﮐﻤﯿﻦ ﮔﺎه( 85....................... ................................ ................................ ................................ ................................ .93ﻗﺼﺎص 85..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ .94آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻪ آﺗﺶ 85.......................... ................................ ................................ ................................ ................................ .95ﺳﺨﺖ دراﻓﮑﻨﺪن ﺑﻪ آﺗﺶ 85................ ................................ ................................ ................................ ................................ .96ﮔﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪن 86............................. ................................ ................................ ................................ ................................ .97ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪن ﺑﻪ ﺻﻮرت در آﺗﺶ 86......................................... ................................ ................................ ................................ .98ﻗﺮار ) آراﻣﺶ و ﭘﺎﯾﺪاري( 86.................. ................................ ................................ ................................ ................................ .99ﻣﻼﻗﺎت 86..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ ﺑﺨﺶ دﻫﻢ :ﺳﺆال در ﻗﯿﺎﻣﺖ 87......................................... ................................ ................................ ................................ روز ﭘﺮﺳﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ 88............................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﻣﻮارد ﺳﺆال 88..................................... ................................ ................................ ................................ ................................ وﻻﯾﺖ ﻋﻠ ﯽ88 ............. ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ 7 ﻋﻤﺮ ،ﺟﻮاﻧﯽ ،ﻣﺎل و ﻣﺤﺒﺖ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ88 ................ ................................ ................................ ................................ ................................ : ﺑﻨﺪﮔﺎن ،ﺷﻬﺮﻫﺎ ،ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن و 88 ........................... ................................ ................................ ................................ ................................ ... ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﭘﺮوردﮔﺎر 89 ....................................... ................................ ................................ ................................ ................................ دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان 89 ............ ................................ ................................ ................................ ................................ ................................ دﺧﺘﺮان زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﺷﺪه 89 ................................. ................................ ................................ ................................ ................................
ﺑﺨﺶ ﯾﺎزدﻫﻢ :ﮔﻮاﻫﺎن رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ 90..................................... ................................ ................................ ................................ ﮔﻮاﻫﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم91.................... ................................ ................................ ................................ ................................ 6 ﻣﻌﻨﺎي ﮔﻮاﻫﯽ 91.................................. ................................ ................................ ................................ ................................ آرزوي ﺗﺒﻪ ﮐﺎران در ﻗﯿﺎﻣﺖ 91................... ................................ ................................ ................................ ................................ ﮔﻮاه ﺑﻮدن اﻫﻞ ﺑﯿﺖ92...................... ................................ ................................ ................................ ................................ : ﮔﻮاﻫﺎن ﺗﮑﻮﯾﻨﯽ 92................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ﮔﻮاﻫﯽ اﻧﺪام ﻫﺎ 92................................. ................................ ................................ ................................ ................................ ﺷﻬﺎدت ﻋﻠﯿﻪ دروغﮔﻮﯾﺎن 93...................... ................................ ................................ ................................ ................................ ﺑﺨﺶ دوازدﻫﻢ :ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل 94............ ................................ ................................ ................................ ................................ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﮐﺘﺎﺑﺖ اﻋﻤﺎل 95......................... ................................ ................................ ................................ ................................ ﺳﻪ ﻧﻮع ﮐﺘﺎب در ﻗﯿﺎﻣﺖ 95....................... ................................ ................................ ................................ ................................ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن از ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺮداري ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ 95........................... ................................ ................................ ................................ اﻋﻤﺎل ﻣﺎ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﻣﺎﻣﺎن ﻣﻌﺼﻮم :ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ 96...................... ................................ ................................ ................................ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻓﺮود ﻣﯽ آ ﯾﻨﺪ96.......... ................................ ................................ ................................ ................................ ... ﻓﺮﺷﺘﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻬﻠﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ97......................................... ................................ ................................ ................................ ...
ﺑﺨﺶ اول: ﻧﻘﺶ ﯾﺎد ﻣﻌﺎد در زﻧﺪﮔﯽ
ﺑﺨﺶ اول/ﻧﻘﺶ ﯾﺎد ﻣﻌﺎد در زﻧﺪﮔﯽ
10
ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺒﺤﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﺧﺎص ﺧﻮد ،ﻧﻌﻤﺘﯽ وﯾﮋه ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮده و آن ﯾﺎد ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ 1.ﻫﺪف آﻧﺎن ،ﻗﯿﺎم ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻗﺴﻂ اﺳﺖ و ﻋﺎﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ ﻫﺪف واﻻ ﻣﯽ ﺷﻮد ﯾﺎد ﻣﻌﺎد و روز ﺣﺴﺎب اﺳﺖ. اﺛﺮات ﯾﺎد ﻣﻌﺎد ﯾﺎد ﺧﺪا )ﻣﺒﺪأ( ﯾﺎد ﻣﻌﺎد اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ او ﻣﯽرود 2.در ﻣﻘﺎﺑﻞ ،ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدن ﺧﺪا ﺳﺒﺐ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ
ﻣﻌﺎد ،ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺧﻮد اﻧﺴﺎن ﻣﯽﮔﺮدد. .1ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﻋﺪاﻟﺖ
ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ اﺛﺮ ﯾﺎد ﻣﻌﺎد ،اﺟﺮاي ﻋﺪل و ﺑﺮﭘﺎداري ﻗﺴﻂ ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ .از اﯾﻦ رو اﻣﯿﺮﻣﺆﻣﻨﺎن 7ﻓﺮﻣﻮد :
ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﺎد ﺳﻔﺮ آﺧﺮت ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮد را آﻣﺎده ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن روز ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﻪ ﯾﺎد ﮔﻮرت ﺑﺎش؛ زﯾﺮا از آن ﺟﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻌﺎد ﻣﺮور ﻣﯽﮐﻨﯽ.
.2وارﺳﺘﻪ ﺷﺪن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺎد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﻨﺪ ﭘﺎرﺳﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﻫﻤﻪ ي رﻓﺘﺎرش را ﺗﺤﺖ ﻣﺮاﻗﺒﺖ وﯾﮋه ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺗﻼش
ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ دارد ﺗﺎ آن ﻫﺎ را ﺑﺮ ﺧﺸﻨﻮدي ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺘﻮار ﮐﻨﺪ و آرزوﻫﺎي ﺑﺎﻃﻞ و ﻫﻮس ﻫﺎي ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮد راه ﻧﺪﻫﺪ.
.3ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ اﺧﻼﻗﯽ اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﯾﺎد ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ ،دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻣﻘﯿﺪ ﺑﻪ ﺿﺎﺑﻄﻪ و ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﻨﺎﯾﺘﯽ دﺳﺖ ﻣﯽزﻧﺪ. ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎوري »ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﯾﯽ« ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪ و اﺧﻼق و ﮐﺮدار و رﻓﺘﺎر ﺧﻮد را ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﭘﺎﯾﻪ رﯾﺰي ﮐﻨﺪ.
ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ،ﺻﻔﺎت ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﺧﻼﻗﯽ در ﮐﻨﺎر ﯾﺎد ﻣﻌﺎد ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﻻزم ﻣﯽرﺳﺪ؛ زﯾﺮا ﯾﺎد ﻣﺮگ و ﻋﺬاب ﻗﯿﺎﻣﺖ ،اﻧﺴﺎن را
دل ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﻗﻠﺐ او را ﺧﺎﺷﻊ ﻣﯽ ﺳﺎزد.
1 2 3
3
» .ﻣﺎ آﻧﺎن را ﺑﺎ ﻣﻮﻫﺒﺖ ﻫﺎي وﯾﮋه اي ـ ﮐﻪ ﯾﺎدآوري آن ﺳﺮاي ﺑﻮد ـ ﺧﺎﻟﺺ ﮔﺮداﻧﯿﺪﯾﻢ« :ص.46/ » .اﻧﺎ ﷲ و اﻧﺎ اﻟﯿﻪ راﺟﻌﻮن« :ﺑﻘﺮه.156/
» .از ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ و ﻧﻤﺎز ﯾﺎري ﺟﻮﯾﯿﺪ ،و ﺑﻪ راﺳﺘﯽ اﯾﻦ ]ﮐﺎر[ ﮔﺮان اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺮ ﻓﺮوﺗﻨﺎن« :ﺑﻘﺮه.45/
ﺑﺨﺶ اول/ﻧﻘﺶ ﯾﺎد ﻣﻌﺎد در زﻧﺪﮔﯽ
11
ﻣﻮاﻧﻊ ﯾﺎد ﻣﻌﺎد اﻣﻮري ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ اﻧﺴﺎن از آﺧﺮت ﻏﻔﻠﺖ ورزد ،ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺷﺒﻬﺎت اﻋﺘﻘﺎدي و ﭘﻨﺪارﻫﺎي ﺑﺎﻃﻞ ﻓﮑﺮي، ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از: .1رﻓﺎه ﻃﻠﺒﯽ و اﺳﺮاف .2دل ﺑﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﻮشﮔﺬراﻧﯽ ﻫﺎي زودﮔﺬر ،ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ و ﻫﻮسراﻧﯽ ﻫﺎ. .3ﺛﺮوت اﻧﺪوزي ﻫﺎي ﺑﯽﺣﺪ و ﻣﺮز.
.4دﺷﻮاري راه و ﺧﺴﺘﮕﯽ اﻧﺴﺎن و...
ﺳﯿﺮهي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم )ص( در ﯾﺎد ﻣﻌﺎد از آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم 6اﻋﺘﻘﺎد راﺳﺦ ﺑﻪ ﻣﺒﺪأ و ﻣﻌﺎد ﻧﺪاﺷﺖ ،ﻫﯿﭻ ﺳﯿﺮه و روﺷﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﯿﺮه ي آن ﺣﻀﺮت آﻣﻮزﻧﺪﮔﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. * در ﺳﯿﺮه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻫﺮ رﺧﺪاد ﺑﺰرگ ﯾﺎ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﯽ ﭘﯿﻮﺳﺖ و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﺎﺑﻮدي ﺑﻮد ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6آﯾﻪ ي
ﻣﺒﺎرﮐﻪ »إﻧّﺎ ﻟﻠّﻪ وإﻧّﺎ إﻟﯿﻪ راﺟﻌﻮن« 4را ﺑﺮ ﻟﺐ ﺟﺎري ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ي زﻣﺨﺸﺮي وﻗﺘﯽ ﭼﺮاغ ﻣﻨﺰل آن ﺣﻀﺮت
ﺧﺎﻣﻮش ﻣﯽ ﺷﺪ و ﻧﯿﺰ در رﺧﺪادﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ از آن ،اﯾﻦ آﯾﻪ ﻣﺒﺎرﮐﻪ را ﺗﻼوت ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد.
* در ﺳﯿﺮه ي آن ﺣﻀﺮت ،6ﻫﺮ ﺣﺎدﺛﻪ ﯾﮏ آزﻣﻮن اﻟﻬﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ .اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻣﻞ در ﺣﻮادث ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد؛ زﯾﺮا رﺧﺪادﻫﺎي ﺗﻠﺦ و ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﺳﺒﮏ و ﺳﻨﮕﯿﻦ را ﻧﺎﺷﯽ اراده ي ﺧﺪا ﻣﯽ داﻧﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد.
* ﺑﯿﻨﺶ و ﻧﮕﺮﺷﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﺑﻪ رﺑﻮﺑﯿﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر داﺷﺖ ﺑﻪ او ﻣﯽ آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺮﺑﻮﺑﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺪﺑﯿﺮ رب
ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺖ و ﮐﻤﺎل ﺗﺪﺑﯿﺮ ،آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮب ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد 5و در ﺳﯿﺮه ﻧﺒﯽ اﮐﺮم 6اﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﺒﺪأ و اﻫﺘﻤﺎم ﺑﻪ ﻣﻌﺎد در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
ﻣﻌﺎد ﺷﻨﺎﺳﯽ رﺳﻮل اﮐﺮم )ص( ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺮس از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﯾﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ رﻏﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ.از اﯾﻦ رو درﺧﻮاﺳﺖ ﻫﺎي زاﻫﺪاﻧﻪ ﯾﺎ راﻏﺒﺎﻧﻪ در ﭘﯽ دارد.
4 5
.ﺑﻘﺮه.156/ » .ﺑﮕﻮ آﯾﺎ ﻏﯿﺮ از ﺧﺪا ـ ﭘﺪﯾﺪ آورﻧﺪه ي آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ ـ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﻢ؟ و او اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮراك ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺧﻮراك داده ﻧﻤﯽ ﺷﻮد :«...اﻧﻌﺎم.14/
ﺑﺨﺶ اول/ﻧﻘﺶ ﯾﺎد ﻣﻌﺎد در زﻧﺪﮔﯽ
12
اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ آﻧﺎن از ﻣﺒﺪأ و ﻣﻌﺎد ،ﻋﻘﻠﯽ اﺳﺖ ،آن ﺳﺎن ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن از
ﺧﻮف ﺧﺪا ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻮي اوﯾﻨﺪ.
از اﯾﻦ رو ﺣﻀﺮت رﺳﻮل 6ﭼﻮن در اوج ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ ،ﺑﯿﺶ از دﯾﮕﺮان از ﻣﻌﺎد ﻫﺮاﺳﻨﺎك و ﺑﻪ ﯾﺎد ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺻﺤﻨﻪ ﻣﻌﺎد واﻗﻌﺎً ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﺖ و درﺟﻪ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ آن از ﺗﺼﻮر ﺑﺸﺮ ﻋﺎدي ﺧﺎرج اﺳﺖ.
6
ﺷﯿﺦ ﻣﻔﯿﺪ; ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ :وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ داد ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺳﭙﺎه ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ،ﻣﺴﻠﺢ و ﺑﺪاﻧﺪﯾﺶ دﺷﻤﻦ ﮔﺰارش دﻫﺪ ،ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺟﺪي و اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﺧﺒﺮ ﻣﯽداد و ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺒﺎرﮐﺶ
ﺳﺮخ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ؛ از اﯾﻦ رو رﺳﻮل ﮔﺮاﻣﯽ 6از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﺄﻟﺖ ﻣﯽداﺷﺖ :ﺧﺪاوﻧﺪا ﺗﺮﺳﯽ در دل ﻣﺎ ﻗﺮار ده ﺗﺎ
ﻣﺎﻧﻊ از ﻣﻌﺼﯿﺖ و ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﺗﻮ ﺷﻮد.
7
ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ :ﻫﻤﻪ ي اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻫﺎ ،ﺗﻀﺮع ﻫﺎ و ﺑﻪ ﯾﺎد ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻮدن ﻫﺎ ﺟﻨﺒﻪ ي آﻣﻮزش ﺑﻪ دﯾﮕﺮان دارد ،ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺎن اﯾﻦ ﻻﺑﻪ ﻫﺎ را درﺟﺎت ﻧﺮدﺑﺎن ﺗﺮﻗﯽ ﻣﯽ ﺷﻤﺮﻧﺪ ،ﮐﻪ ﺗﻮﻗﻒ در ﻣﻨﻄﻖ آﻧﺎن زﯾﺎنآور اﺳﺖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دو روز او
ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﺪ ﺿﺮر ﮐﺮده اﺳﺖ.
ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6از ﻗﺒﺮ و ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﻗﺪري ﺷﻬﻮدي و ﻋﯿﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد :اﮔﺮ ﺧﻮف آن ﻧﺒﻮد ﮐﻪ
ﻣﺮده ﻫﺎﯾﺘﺎن را دﻓﻦ ﻧﮑﻨﯿﺪ) ،از ﺗﺮس ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ( از ﺧﺪا ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺻﺪاي ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ را ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽﺷﻨﻮم ﺑﻪ
ﮔﻮش ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ.
ﻣﻌﺎد و ﺳﯿﺮه ﺗﻮﺣﯿﺪي ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺧﺮد اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ»:ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﺷﺮاﻓﺖ و ﻋﻈﻤﺖ ﻋﻘﻞ ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪ؛ ﭘﺲ از آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻋﻘﻞ ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﺎن داد ﺟﻠﻮ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﻋﻘﺐ ﺑﺮود و ﻋﻘﻞ ﻧﯿﺰ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮد .آن ﮔﺎه ﻋﻘﻞ را ﺻﺪ ﺑﺨﺶ ﮐﺮد و ﻧﻮد و ﻧﻪ ﺟﺰء آن را ﺑﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم 6و ﯾﮏ ﺑﺨﺶ آن را ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﺨﺸﯿﺪ« .از اﯾﻦ رو اﻣﺎم ﺻﺎدق 7در رواﯾﺖ دﯾﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮد» :رﺳﻮل
ﺧﺪا 6ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ ﮐﻨﻪ ﻋﻘﻞ ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﻧﮕﻔﺖ« ،زﯾﺮا ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺗﻮان ادراك و ﻓﻬﻢ ﮐﻨﻪ ﻋﻘﻞ آن ﺣﻀﺮت
را ﻧﺪاﺷﺖ .ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺎس ،ﻣﻌﺮﻓﺖ او درﺑﺎره ي ﻣﺒﺪأ و ﻣﻌﺎد ﻓﻮق ﺗﺼﻮر ﺑﺸﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﺳﺖ.
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6از ﻗﺒﺮ ،ﺑﺮزخ ،ﺳﺆال ﻗﺒﺮ ،ﻓﺸﺎر ﻗﺒﺮ ،ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺻﺮاط ،ﺣﺴﺎب و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮاﻗﻒ ،واﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎﯾﯽ را ادراك ﻣﯽ
ﮐﺮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻓﻬﻢ آن را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ .ﮔﺎﻫﯽ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد :ﺳﻮره ي »ﻫﻮد« و »ﻧﺒﺄ« و ﺑﻪ ﻧﻘﻞ دﯾﮕﺮي ﺳﻮره ي
»ﻫﻮد« و »واﻗﻌﻪ« ﻣﺮا ﭘﯿﺮ ﮐﺮد .اﺳﺘﺎد ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ; ﭼﻨﯿﻦ اﺣﺘﻤﺎل دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﯿﻦ ﺳﻮره ي »ﻫﻮد« و »واﻗﻌﻪ« ﻫﻤﺎن ذﮐﺮ ﻣﻌﺎد اﺳﺖ. 6
» .اﯾﻨﺎن دﻧﯿﺎي زودﮔﺬر را دوﺳﺖ دارﻧﺪ ،و روزي ﮔﺮاﻧﺒﺎر را ]ﺑﻪ ﻏﻔﻠﺖ[ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﯽ اﻓﮑﻨﻨﺪ« :اﻧﺴﺎن.27/
7
» .اﻟﻠّﻬﻢ اﻗﺴﻢ ﻟﻨﺎ ﻣﻦ ﺧﺸﯿﺘﮏ ﻣﺎ ﯾﺤﻮل ﺑﯿﻨﻨﺎ وﺑﯿﻦ ﻣﻌﺼﯿﺘﮏ« :ارﺷﺎد اﻟﻘﻠﻮب ،ج ،1ص .82
ﺑﺨﺶ اول/ﻧﻘﺶ ﯾﺎد ﻣﻌﺎد در زﻧﺪﮔﯽ
13
رﺳﻮل اﮐﺮم 6ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ اﻋﺘﻨﺎي ﺑﻪ ﻣﻌﺎد ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ،ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﺧﺪا و رﻫﺒﺮي آﻧﺎن ﻏﻔﻠﺖ
ﻧﻮرزﯾﺪ؛ زﯾﺮا اﻧﺰواي از ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﺮﯾﺪن از ﻣﺮدم در اﺳﻼم ﻧﮑﻮﻫﯿﺪه اﺳﺖ ،از اﯾﻦ رو ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد :اﮔﺮ ﻧﻬﺎﻟﯽ در دﺳﺖ
ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﻗﺮار دارد و اﺟﻞ ﺷﻤﺎ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﺪ آن را ﺑﮑﺎرﯾﺪ و ﺑﻤﯿﺮﯾﺪ ،ﺣﺘﻤﺎً ﺑﮑﺎرﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﺎداش ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﺮد.
ﻋﻠﺖ ﮐﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺎد از ﻧﻈﺮ ﻗﺮآن ،ﻋﻠﺖ ﻋﺪم اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻣﻌﺎد دو ﭼﯿﺰ اﺳﺖ :ﯾﮑﯽ ﺷﺒﻬﻪ ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮي ﺷﻬﻮت ﻋﻤﻠﯽ. ﺷﺒﻬﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺰاي ﭘﺮاﮐﻨﺪه را دوﺑﺎره ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ آن ﻫﺎ ﺣﯿﺎت ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ.
ﺧﺪاوﻧﺪ در ﭘﺎﺳﺦ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺒﻬﻪ اي ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﯾﻢ ،ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻬﻢ ﺑﺪن را
ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻄﻮط ﻇﺮﯾﻒ ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اول ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﯿﻢ .ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر آﻧﺎن را آﻓﺮﯾﺪ ﺧﻠﻘﺖ دوﺑﺎره آن ﻫﺎ ﺑﺮاي او ﺳﻬﻞ اﺳﺖ.
8
ﭘﺲ از ﺷﺒﻬﻪ ي ﻋﻠﻤﯽ ،ﺷﯿﻄﺎن در ﻋﻤﻞ ،وﺳﻮﺳﻪ و اﺧﻼل ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺷﻬﻮت ﻫﺎي ﻋﻤﻠﯽ
ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ.
8
9
» .ﺑﮕﻮ :ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر او را ﭘﺪﯾﺪ آورد و او اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ]ﮔﻮﻧﻪ[ آﻓﺮﯾﻨﺸﯽ داﻧﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ« :ﯾﺲ.79/
9
» .ﺧﺪا ﻟﻌﻨﺘﺶ ﮐﻨﺪ] ،وﻗﺘﯽ ﮐﻪ[ ﮔﻔﺖ :ﺑﯽ ﮔﻤﺎن از ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺖ ﻧﺼﯿﺒﯽ ﻣﻌﯿﻦ ]ﺑﺮاي ﺧﻮد[ ﺑﺮﺧﻮاﻫﻢ ﮔﺮﻓﺖ« :ﻧﺴﺎء.118/
ﺑﺨﺶ دوم: آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي دﻧﯿﺎ
ﺑﺨﺶ دوم/آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي دﻧﯿﺎ
15
دﻧﯿﺎ ﯾﻌﻨﯽ ،ﭘﺴﺖ ﺗﺮ ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ واژهي دﻧﯿﺎ ،ﻣﺆﻧﺚ اَدﻧﯽ اﺳﺖ :اﮔﺮ آن را از ﻣﺎده ي »دﻧﯽ« و »دﻧﺎءت« ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﭘﺴﺖ ﺗﺮ و ﺧﺴﯿﺲ ﺗﺮ و اﮔﺮ آن را از رﯾﺸﻪ ي »دﻧﻮ «ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورﯾﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ اﺳﺖ. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ،ﻫﻤﻮاره واژهي دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﻮﺻﻮف ﯾﺎ ﻣﺘﻌﻠَﻖ دارد؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﯿﺎت دﻧﯿﺎ ،ﻋﺬاب دﻧﯿﺎ ،ﺳﻌﺎدت دﻧﯿﺎ، ﮔﺮﻓﺘﺎري دﻧﯿﺎ ،ﺛﺮوت دﻧﯿﺎ ،ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ ،ﺣﺐ دﻧﯿﺎ ،ﻏﺮور دﻧﯿﺎ ،ﺟﺎه دﻧﯿﺎ ،رﯾﺎﺳﺖ دﻧﯿﺎ. واژه آﺧﺮ )ﺑﺮ وزن ﻓﺎﻋﻞ( و آﺧﺮت ﻣﻘﺎﺑﻞ اول و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي واﭘﺲ و ﭘﺴﯿﻦ اﺳﺖ .زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ را ﯾﺎ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ »دﻧﯿﺎ«
ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ آﺧﺮت ﭘﺴﺖ ﺗﺮ و ﻧﺎﭼﯿﺰﺗﺮ اﺳﺖ ،ﯾﺎ از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻮﻧﯽ از زﻧﺪﮔﯽ
آﺧﺮت ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
ﻗﺮآن :زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﻓﺮﯾﺒﺘﺎن ﻧﺪﻫﺪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ را ﻣﺘﺎع ﻓﺮﯾﺐ دﻫﻨﺪه ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ» :ﻓﻼﺗﻐُﺮّﻧّﮑﻢ اﻟﺤﯿﻮة اﻟﺪﻧﯿﺎ«10؛ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﺷﻤﺎ را
ﻓﺮﯾﺐ ﻧﺪﻫﺪ؛ »و ﻣﺎ اﻟﺤﯿﻮة اﻟﺪﻧﯿﺎ إﻟّﺎ ﻣﺘﺎع اﻟﻐﺮور«11؛ اﺳﺎﺳﺎً زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ ﮐﺎﻻي ﻓﺮﯾﺐ اﺳﺖ.
زﻣﯿﻦ ،آﺳﻤﺎن ،اﺑﺮ ،ﺑﺎد ،ﻣﺎه ،آﻓﺘﺎب و ...ﺳﺮاﺳﺮ آﯾﺎت اﻟﻬﯽ ،ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺣﻖ و آﯾﻨﻪ دار ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﻫﺮﮔﺰ دﻧﯿﺎي ﻣﺼﻄﻠﺢ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ دﻧﯿﺎ ﻫﻤﺎن ﻗﺮاردادﻫﺎي وﯾﮋهاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎدي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻧﺴﺎن،
ﻓﺮﯾﺐ آن ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺧﻮرد .ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﻓﺨﺮﻫﺎ ،ﺧﯿﺎل زدﮔﯽ ﻫﺎ ،دﻟﺒﺎﺧﺘﮕﯽ ﻫﺎ ،ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎي اﻋﺘﺒﺎري ،اﻟﻘﺎب ،ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم و ﺟﺎه. دﻧﯿﺎ ﮔﺬرﮔﺎه اﺳﺖ و ﻗﺮارﮔﺎه ﻧﯿﺴﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ و ﻣﻮاﻫﺐ آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﮔﺬرﮔﺎه« ﯾﺎ »ﻗﺮارﮔﺎه« دو ﺟﻬﺖ ﮔﯿﺮي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ
ﻣﺎﯾﻪ ﻓﺴﺎد ،ﺗﺠﺎوز و ﻏﻔﻠﺖ و دﯾﮕﺮي وﺳﯿﻠﻪ ي داد ،آﮔﺎﻫﯽ ،ﻓﺪاﮐﺎري و ﮔﺬﺷﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن 7در ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﮔﺮان ﺳﻨﮓ ﻏُﺮَر و درر ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ،ﺑﯿﺶ از ﺳﯿﺼﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﻫﺎي
ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭼﻬﺮهي دﻧﯿﺎ را ﺗﺮﺳﯿﻢ و آن را ﺗﺤﻘﯿﺮ ﮐﺮده و در ﺳﺮاﺳﺮ ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺒﯿﺮﻫﺎي ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ از آن ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ:
.10ﻓﺎﻃﺮ.5/
11
.ﺣﺪﯾﺪ.20/
ﺑﺨﺶ دوم/آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي دﻧﯿﺎ
16
اﯾﺸﺎن 7دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ ﻣﺎري ﻧﺮم ،ﺧﻮش ﺧﻂ و ﺧﺎل و زﯾﺒﺎ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺳﻢ آن اﻧﺴﺎن را از ﭘﺎي
درﻣﯽ آورد.
ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﮔﺮ ﺗﻮ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻮدي ﮐﻪ در ﮐﺎﻟﺒﺪي ﻣﺤﺴﻮس ﻗﺎﺑﻞ دﯾﺪن ﺑﻮد ،ﺣﺪود اﻟﻬﯽ را ﺑﺮﺗﻮ اﺟﺮا ﻣﯽ ﮐﺮدم ،ﺑﻪ ﺳﺰاي ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آرزوﻫﺎ ﻓﺮﯾﺐ دادي و ﻣﺮدﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در
ﭘﺮﺗﮕﺎه ﻫﺎي ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ اﻓﮑﻨﺪي و ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي ﺳﭙﺮدي و آﻧﺎن را در آﺑﮕﺎه ﻫﺎي ﺑﻼ و ﺳﺨﺘﯽ ﻓﺮود آوردي،
ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﺮود آﻣﺪن و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﺒﻮد«.
در اداﻣﻪ ،دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ ﭘﺲ ﻣﺎﻧﺪه ي ﻏﺬا در دﻫﺎن ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ي ﻣﺴﻮاك آن را از دﻫﺎن ﺧﺎرج ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺸﺒﯿﻪ
ﮐﺮده ،ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ :آن ﭼﻪ در دﺳﺖ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ از ﺧﺎﻧﻪ و زﻧﺪﮔﯽ و زﻣﯿﻦ و ﺑﺎغ ،ﭘﺲ ﻣﺎﻧﺪه ﻫﺎي ﻏﺬاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻻي
دﻧﺪان ﻫﺎي ﻧﺴﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮ ﺟﺎي ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ. ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ ﺑﯿﻬﻮده آﻓﺮﯾﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ از ﻧﻈﺮ ﻗﺮآن ﺣﮑﯿﻢ ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ ،آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺮ اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺤﮑﻢ اﺳﺘﻮار و ﺑﺮ ﺣﻖ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه و ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ
ﺑﺎزﯾﭽﻪ اي در ﮐﺎر آن ﻧﺒﻮده اﺳﺖ.
12
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺟﺎي اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ ﺑﺎزﯾﭽﻪ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺎزﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺖ ،ﭘﺲ اﯾﻦ ﺑﺎزﯾﭽﻪ را ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ؟
دﻧﯿﺎ ،ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺮاي ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪن اﺳﺘﺎد ﻋﻠّﺎﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ; ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :دﻧﯿﺎ ﺑﺎزﯾﭽﻪ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺎزﯾﮕﺮ و اﻫﻞ دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺳﺮﮔﺮم ﮐﺮدن ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ .ﻣﺜﻼ ً ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ﺑﺎزي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﺎر ﺣﮑﯿﻤﺎﻧﻪ اﺳﺖ؛ ﭘﺪري ﺧﺮدﻣﻨﺪ و ﺣﮑﯿﻢ ﺑﺮاي
ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺮدﺳﺎﻟﺶ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺑﺎزي ﺳﺮﮔﺮم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و آن وﺳﺎﯾﻞ ﻫﻢ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي
اﺳﺖ ،اﻣﺎ ﭘﺪر ،ﺑﺮاي ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪن ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ،آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺑﺎزي ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدن ﮐﻮدك ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ .ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻋﺎدي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺑﺎ وﺳﺎﺋﻞ و اﺳﺒﺎب دﻧﯿﺎ ﺗﺮﻗّﯽ ﻣﯽدﻫﺪ ،ﻧﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ
ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﺑﻪ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزي را ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ آﻓﺮﯾﻨﺶ آن ﻫﺎ ﺑﺪاﻧﺪ .ﺣﺎل اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻫﻤﻪي ﻋﻤﺮ و ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻋﺎت
ﺗﺤﺼﯿﻞ را ﺑﻪ ﺑﺎزي ﺳﺮﮔﺮم ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﺳﺮزﻧﺶ و ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.
12
.اﻧﺒﯿﺎء ،16/دﺧﺎن.38/
ﺑﺨﺶ دوم/آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي دﻧﯿﺎ
17
ﭘﺲ ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و اوﻟﯿﺎي اﻟﻬﯽ ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﺎزي ﺑﺎ دﻧﯿﺎ ﺳﺮﮔﺮم ﻧﺒﻮده اﻧﺪ .ﻏﺮض آنﮐﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺎزﯾﭽﻪ اﺳﺖ و
ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﮑﯿﻢ آنرا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺳﯿﻠﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ آﻓﺮﯾﺪ.
ﺳﻌﺎدت اﻧﺴﺎن :ﺳﺎﻟﻢ ﻋﺒﻮر ﮐﺮدن از ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ اﻣﺎم رﺿﺎ 7ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ زﻧﺪگ ﺑﺸﺮ را ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ وﺣﺸﺘﻨﺎك ﻣﯽ داﻧﺪ: .1
ﺑﺮاي ﺟﻨﯿﻦ ﻗﺪم ﮔﺰاردن از رﺣﻢ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ وي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺖ؛
ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺮاﺣﻠﯽ را در رﺣﻢ ﮔﺬراﻧﺪه وﻟﯽ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از آن ﻫﺎ وﺣﺸﺘﻨﺎك ﺗﺮ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﯿﻼد ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﻔﺎوﺗﯽ
ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺑﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺣﻢ و ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺟﻮد دارد. .2
اﻧﺴﺎن ﻫﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﺑﺮزخ ﺣﻘﺎﯾﻘﯽ را در ﺑﺮزخ و ﻗﺒﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﯿﺎس
.3
از اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ وﺳﯿﻊ ﺗﺮ ،زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﺮزخ ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽ رﺳﺪ؛ روزي ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺸﺮ از اوﻟﯿﻦ و آﺧﺮﯾﻦ
ﻧﯿﺴﺖ .او ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ و اوﺿﺎع و اﺣﻮاﻟﯽ را در آﻧﺠﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺗﺼﻮر ﻧﺪارد.
ﮔﺮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ .در آن ﺟﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﯿﺰان ،ﺣﺴﺎب ،ﺻﺮاط ،ﺟﻬﻨﻢ ،ﺑﻬﺸﺖ و اﻣﻮر دﯾﮕﺮي را ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ در ادوار ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ. اﻣﺎم رﺿﺎ7ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ،از دو ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻟﻬﯽ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮد :ﯾﮑﯽ ﺣﻀﺮت ﯾﺤﯿﯽ 7ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او در اﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ
درود ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ 13و دﯾﮕﺮي ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ 7ﮐﻪ ﺑﺎ اذن ﺧﺪا ﺧﻮد در اﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ درود ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ 14.از اﯾﻦ رو ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﻌﺎدت اﻧﺴﺎن وﻗﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ وارد ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺷﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻧﺎﻣﺒﺮده ﻫﺮ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ را ﺑﻪ
ﺳﻼﻣﺖ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ و ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ از آﻧﺎن ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ .ﺑﻪ وﯾﮋه از ﻣﺎدر ﻋﯿﺴﯽ 7ﺟﻨﺎب ﻣﺮﯾﻢ 3ﮐﻪ ﻧﺎم او را در ردﯾﻒ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺰرگ و در ﮐﻨﺎر اﺳﺎﻣﯽ آﻧﺎن ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺮ آﻧﺎن درود ﻓﺮﺳﺘﺎد.
15
اﯾﻤﺎن زﯾﻨﺖ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ از ﻧﻈﺮ ﻗﺮآن زﯾﻨﺖ و زﯾﻮرِ ﺑﺮﺗﺮ ﺑﺸﺮ ﻫﻤﺎﻧﺎ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎداش آن را ﺑﻬﺸﺖ ﻗﺮار داده اﺳﺖ.
13 14
.ﻣﺮﯾﻢ.15/ .ﻣﺮﯾﻢ.33/
. 15ﻣﺮﯾﻢ.34/ 16
.ﻗﺼﺺ.61/
16
ﺑﺨﺶ دوم/آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي دﻧﯿﺎ
18
در ﻣﻘﺎﺑﻞ زﯾﻨﺖ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ي آﺧﺮت ،زﯾﻨﺖ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ دﻧﯿﺎ اﺳﺖ .ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﻇﺎﻫﺮﺑﯿﻦ و ﮐﻮﺗﻪ ﻧﻈﺮ ،ﺣﺐ ﺷﻬﻮت ﻫﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ آراﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﻟﯿﮑﻦ اﯾﻦ ﻫﺎ ﻣﺘﺎع زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ رود و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﯿﮑﻮ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻬﺸﺖ،
دﯾﺪار ﭘﺮوردﮔﺎر و ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺎﻗﯽ اﺑﺪي ﻧﺰد ﺧﺪا اﺳﺖ.
17
اﯾﻤﺎن ،ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﺗﺠﺎرت ﻃﺒﻊ ﺑﺸﺮ دوﺳﺖ دار ﺳﻮد ﺑﺮدن اﺳﺖ .ﻓﻄﺮت ﺑﺸﺮ ﻣﯿﻞ دارد در ﻫﺮ داد و ﺳﺘﺪ ،ﺳﻮد ﻣﻌﻨﻮي ﺑﺒﺮد و ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻄﻠﻮب
دﺳﺖ ﯾﺎزد .اﻣﺎ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺴﯿﺮ و ﺟﻬﺖ ﺳﻮداﮔﺮي ﺻﺤﯿﺢ را ﺧﻮب ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﻤﯽ دﻫﺪ .ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻃﺒﻊ و ﻧﯿﺰ ﻓﻄﺮت او
را راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺟﻬﺖ ﺻﺤﯿﺢ را رﻫﻨﻤﻮن ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﺎل و ﺟﺎن ﺷﻤﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ و ﮐﺎﻻي ﺷﻤﺎ اﺳﺖ. آن را ﺟﺰ ﺑﻪ ﺑﻬﺎي ارزﺷﻤﻨﺪ اﯾﻤﺎن و آﺧﺮت ﻧﻔﺮوﺷﯿﺪ .اي اﻫﻞ اﯾﻤﺎن آﯾﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از
ﻋﺬاب دردﻧﺎك آﺧﺮت ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﺪ دﻻﻟﺖ ﮐﻨﻢ؟ آن ﺗﺠﺎرت اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل او اﯾﻤﺎن آورﯾﺪ و ﺑﺎ
ﻣﺎل و ﺟﺎن ﺧﻮد در راه ﺧﺪا ﺟﻬﺎد ﮐﻨﯿﺪ .اﯾﻦ ﮐﺎر ،از ﻫﺮ ﺗﺠﺎرت ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ،اﮔﺮ داﻧﺎ ﺑﺎﺷﯿﺪ.
18
ﻗﺮآن زﯾﺎﻧﺒﺎرﺗﺮﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را آن داﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﮔﻤﺮاﻫﯽ را ﺑﺨﺮد و راه راﺳﺖ و ﻫﺪاﯾﺖ را ﺑﻔﺮوﺷﺪ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺴﺎﻧﯽ را در ﮔﻤﺮاﻫﯽ رﻫﺎ ﻣﯽ ﺳﺎزد ،ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺮﮔﺸﺘﮕﯽ ﺑﺮ آﻧﺎن ﭼﯿﺮه ﺷﻮد.
19
دﻧﯿﺎ ،ﻣﺤﻞ آزﻣﻮن از دﯾﺪﮔﺎه ﻗﺮآن ،ﻧﻌﻤﺖ و رﻓﺎه و ﻧﯿﺰ رﻧﺞ دﻧﯿﺎ ﻫﺮ دو آزﻣﻮن اﻟﻬﯽ اﺳﺖ؛ ﻧﻪ ﻫﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﺮﻓّﻬﯽ ﻣﻮرد اﮐﺮام ﺧﺪاﺳﺖ و ﻧﻪ
ﻫﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﺒﺘﻼﯾﯽ ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﯿﺮ او.
دﻧﯿﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﮑﺲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﮑﺲ دل ﻧﻤﯽ ﺑﻨﺪﻧﺪ از ﻧﻈﺮ ﻗﺮآن ﻣﺮدم ﺳﻪ دﺳﺘﻪ اﻧﺪ :ﯾﮏ ﮔﺮوه دﻧﯿﺎ ﻃﻠﺐ و ﻫﻮاﭘﺮﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ 20.ﮔﺮوه دوم ﮔﺎﻫﯽ اﻫﻞ دﻧﯿﺎ و زﻣﺎﻧﯽ اﻫﻞ
آﺧﺮت اﻧﺪ 21.ﮔﺮوه ﺳﻮم ﺧﻮد و دﻧﯿﺎي ﺧﻮد را ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﻨﺪ و در راه رﺿﺎي ﺧﺪا ﻓﻘﻂ آﺧﺮت را ﻣﯽ ﺧﺮﻧﺪ.
22
ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﮔﺮوه اول و ﻫﻢ ﮔﺮوه ﺳﻮم را در اﯾﻦ راﻫﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه اﻧﺪ ،از ﻣﺰاﯾﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻣﻮاﻫﺐ آن ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮداﻧﯿﺪ ،و ﮔﺮوه دوم ﮐﻪ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ از ﮐﺎرﻫﺎي ﺻﺎﻟﺢ و ﻏﯿﺮ ﺻﺎﻟﺢ دارﻧﺪ در ﺣﺪ ﺧﻮد اﻣﺘﺤﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ. 17 18 19
.آل ﻋﻤﺮان.14/
.ﺻﻒ.10/ .ﺑﻘﺮه.15- 16/
20
.ﺑﻘﺮه.86/
22
.ﻧﺴﺎء.74/
.21ﺗﻮﺑﻪ.102/
ﺑﺨﺶ دوم/آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي دﻧﯿﺎ
19
ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ درﺑﺎره ي دﻧﯿﺎ اﺻﻄﻼح ﻋﺮَض را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﺪ دﻧﯿﺎ ﻫﻢ ﭼﻮن ﻋﮑﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺻﻠﯽ دارد و
اﻧﺴﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﮑﺲ دل ﺑﺒﻨﺪد ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﮑﺲ دل ﺑﺒﻨﺪد .ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ رﻓﺘﻨﯽ اﺳﺖ و ﻧﺰد ﺧﺪا ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﯽ وﺟﻮد دارد.
23
دﻧﯿﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮاردادﻫﺎ ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻧﮕﺮﺷﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻧﻈﺎم دﻧﯿﺎ را اﻋﺘﺒﺎري داﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﮔﺮدد .زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ
ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻗﺮاردادﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﺸﺮ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و اﻧﺴﺎن وارد ﻧﻈﺎم ﻓﺮدي ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﯽ
ﮔﺮدد .در ﻧﻈﺎم ﺟﺪﯾﺪ ،ﻫﺮ ﻓﺮدي از دﯾﮕﺮان ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ.
23
24
.ﻧﺤﻞ.96/
» .24و ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ] ،اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ[ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺎ آﻣﺪه اﯾﺪ ،و آن ﭼﻪ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﻄﺎ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ ،ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﻧﻬﺎده اﯾﺪ و ﺷﻔﯿﻌﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ]ﮐﺎر[ ﺧﻮدﺗﺎن ﺷﺮﯾﮑﺎن ]ﺧﺪا[ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﯿﺪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ .ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﺑﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و آن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﻣﯽ ﭘﻨﺪاﺷﺘﯿﺪ از دﺳﺖ ﺷﻤﺎ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ« :اﻧﻌﺎم.94/
ﺑﺨﺶ ﺳﻮم: ﻣﻨﮑﺮان روز ﻗﯿﺎﻣﺖ
ﺑﺨﺶ ﺳﻮم/ﻣﻨﮑﺮان روز ﻗﯿﺎﻣﺖ
21
ﻣﻘﺪﻣﻪ اﻧﮑﺎر در ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺣﺪود و رﺳﻮم آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺗﺼﻮر ﺷﻮد ،ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﻮرد ﭘﺬﯾﺮش ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد .ﻣﻨﮑﺮان ﻣﻌﺎد ﺗﺼﻮر درﺳﺘﯽ از ﻣﻌﻨﺎي ﻣﻌﺎد و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا ﻧﺪارﻧﺪ. ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮاردي از ﻗﺮآن ﺣﮑﯿﻢ ،ﮔﻔﺘﺎر آﻧﺎن را ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آن ﻫﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ. ﺷﺒﻬﻪ ﻫﺎي ﻣﻨﮑﺮان ﻣﻌﺎد زﻧﺪﮔﯽ دﯾﮕﺮي ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ دﻧﯿﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد »...و ﮔﻔﺘﻨﺪ :زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎ ﺟﺰ ﻫﻤﯿﻦ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ و ﻣﺮگ و ﺣﯿﺎت ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﯿﺴﺖ .ﮐﺴﯽ ﻣﺎ را ﺟﺰ روزﮔﺎر ﻧﻤﯽ ﻣﯿﺮاﻧﺪ. ﭘﺲ ﺣﺸﺮ و ﻧﺸﺮ و ﻗﯿﺎﻣﺘﯽ در ﮐﺎر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد«.
25
اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﻧﻪ از روي ﻋﻠﻢ و دﻟﯿﻞ ،ﺑﻠﮑﻪ از روي ﺟﻬﻞ و وﻫﻢ و ﺧﯿﺎل اﺳﺖ. ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﻧﻤﯽ ﻓﻬﻤﯿﻢ و ﺑﻪ آن ﯾﻘﯿﻦ ﻧﺪارﯾﻢ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻋﺪم ادراك ﺻﺤﯿﺢ آﻧﺎن از ﻣﻌﺎد ،اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﻘﺎم اﺳﺘﺪﻻل ،ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ :اﮔﺮ ﻣﻌﺎد ﺣﻖ اﺳﺖ ﭘﺪران ﻣﺎ را ﮐﻪ ﻣﺮده اﻧﺪ ﺑﯿﺎورﯾﺪ.
26
اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ 7ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﯽ ﭘﺎﯾﮕﯽ اﺳﺘﺪﻻل و ﺣﺠﺖ ﺣﺲ ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ آﻧﺎن راﺟﻊ ﺑﻪ اﺻﻞ ﻣﺒﺪأ ﺟﻬﺎن ،در ﮐﻼﻣﯽ ژرف ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ: ﭘﺲ ﺑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه ،درﺧﺖ ،آب و ﺳﻨﮓ ،ﮔﺮدش ﺷﺐ و روز ،روان ﺑﻮدن اﯾﻦ درﯾﺎﻫﺎ ،ﻓﺮاواﻧﯽ اﯾﻦ ﮐﻮهﻫﺎ،
درازي اﯾﻦ ﻗﻠّﻪ ﻫﺎ و ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻟﻐﺖ ﻫﺎ و زﺑﺎن ﻫﺎ ﻧﮕﺎه ﮐﻦ .ﭘﺲ واي ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﺠﺎدﮐﻨﻨﺪه را اﻧﮑﺎر ﮐﺮده ،ﻧﻈﻢ
آورﻧﺪه را ﺑﺎور ﻧﺪارد .ﮔﻤﺎن دارﻧﺪ اﯾﺸﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﯿﺎه اﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﻮرت ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﺸﺎن را آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه اي ﻧﯿﺴﺖ .در آن
ﭼﻪ ادﻋﺎ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺠﺖ و دﻟﯿﻠﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و در آن ﭼﻪ ﺣﻔﻆ ﮐﺮده و ﺑﺎور دارﻧﺪ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﯾﻘﯿﻨﯽ ﻧﺪارﻧﺪ .ﭘﺲ
آﯾﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﻨﺎﮐﻨﻨﺪه اي ﻧﺒﺎﺷﺪ؟ ﯾﺎ ﺟﻨﺎﯾﺖ و ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ آن را ﺟﻨﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪه اي ﻧﺒﺎﺷﺪ؟
25 26
.اﻧﻌﺎم.29/ .ﺟﺎﺛﯿﻪ.25/
. 27ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ ،خ .185
27
ﺑﺨﺶ ﺳﻮم/ﻣﻨﮑﺮان روز ﻗﯿﺎﻣﺖ
22
اﯾﻦ اﺳﺘﺨﻮان ﻫﺎي ﭘﻮﺳﯿﺪه زﻧﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ »ﮔﻔﺘﻨﺪ :آﯾﺎ ﻣﺎ ﭼﻮن اﺳﺘﺨﻮان ﭘﻮﺳﯿﺪه ﺷﻮﯾﻢ ﺑﺎز روزي از ﻧﻮ زﻧﺪه و ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ؟! ﻗﺮآن اﺳﺘﺒﻌﺎد آﻧﺎن را در ﻫﻢ ﻣﯽ ﭘﯿﭽﺪ و ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﻗﺎﻃﻊ و ﮐﻮﺑﻨﺪه اي ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اﮔﺮ ﺳﻨﮓ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﯾﺎ آﻫﻦ ،ﯾﺎ آﻓﺮﯾﺪهاي ﺳﺨﺖ ﺗﺮ از ﺳﻨﮓ و آﻫﻦ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آن ﻫﺎ را زﻧﺪه ﮐﻨﺪ«.
28
ﻋﻘﻞ :از اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺮ و ﺿﺮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻦ! آﯾﺎ اﻧﺴﺎن در ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﺰرﮔﯽ در ﻣﯿﺎن اﺳﺖ و در ﻣﻮاردي ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﺿﺮر ﻣﻬﻢ ﻣﯽرود ﻧﺒﺎﯾﺪ از اﯾﺠﺎد ﺧﻄﺮ و ﺿﺮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ؟ اﻧﺴﺎن ﻫﺮ ﺟﺎ اﺣﺘﻤﺎل ﺿﺮر و ﺧﺴﺎرت ﻣﺎدي و دﻧﯿﻮي ﺑﺪﻫﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ي وﺟﻮد ﺑﺮاي رﻓﻊ آن ﻣﯽ ﮐﻮﺷﺪ و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ
ي ﮐﻮدﮐﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻬﺮ ﺻﺤﺖ ﻣﯽ ﻧﻬﺪ؛ اﮔﺮ اﻧﺴﺎن دروﻏﮕﻮ ﯾﺎ ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻋﻘﺮﺑﯽ در ﺟﺎﻣﻪ ﺗﻮ اﺳﺖ ،ﻋﻘﻞ،
ﺑﺎ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ و دوراﻧﺪﯾﺸﯽ ﺣﮑﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻪ ات را ﮐﺎوش ﮐﻦ ،ﻣﺒﺎدا ﺑﻪ ﺗﻮ آﺳﯿﺒﯽ وارد آﯾﺪ.
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﮔﺬر از ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ دراز و ﺗﻔﺘﯿﺪه دارد ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﯽ آب و ﮔﯿﺎه اﺳﺖ و ﺑﺮاي
ﭼﻨﺪ روز ﺑﺎﯾﺪ آب و ﻏﺬا آﻣﺎده ﮐﻨﯽ؛ آﯾﺎ ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ و دوراﻧﺪﯾﺸﯽ ﺣﮑﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﻗﻄﻌﺎً اﻧﺴﺎن در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد ،ﺑﯿﺶ از آن ﭼﻪ اﺣﺘﻤﺎل دارد ،ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ .آﯾﺎ ﺟﺰ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﻞ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻪ اﺣﺘﯿﺎط داده اﺳﺖ؟ ﻗﯿﺎﻣﺖ :اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮوز ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮر و ﺧﻄﺮ ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺧﺒﺮي ﺑﺰرگ و واﻗﻌﻪ اي ﺗﮑﺎن دﻫﻨﺪه اﺳﺖ .آﯾﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺳﺨﻦ اﯾﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎن ،ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﺎن و راﺳﺘﮕﻮﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ؟! آﯾﺎ آدﻣﯽ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رﻫﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﭘﺎداش و ﺟﺰاﯾﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد.
. 28اﺳﺮاء ،50/ﺳﺒﺄ ،7/ﺳﺠﺪه ،10-11/ﯾﺲ ،78- 80/ﻧﻤﻞ ،67- 68/ق ،2- 3/ﻣﺆﻣﻨﻮن ، 35- 37/دﺧﺎن.35/
29
.ﻗﯿﺎﻣﺖ.36/
29
ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم/اﻣﮑﺎن ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ
23
ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم: اﻣﮑﺎن ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ
ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم/اﻣﮑﺎن ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ
24
ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮐﺎﻓﺮان ،ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ ،ﻣﻌﺎد را ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮاي ﻧﻔﯽ آن ﺑﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﺗﻤﺴﮏ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﻧﺪاي ﻓﻄﺮت و وﺟﺪان را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﻧﺪ. از ﻧﺎﺣﯿﻪي دﯾﮕﺮ ﻋﻘﻞ ﺳﺎﻟﻢ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻪ دوراﻧﺪﯾﺸﯽ ﻣﯽ داد؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻧﮕﺮش را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ.
30
از ﺳﻮي ﺳﻮم ،آﯾﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ ﮔﻮﯾﺎي اﻣﮑﺎن ﻣﻌﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻫﺎ اﺷﺎره ﻣﯽ ﺷﻮد. اﻣﮑﺎن ﻣﻌﺎد در ﺑﺮﻫﺎن و ﻗﺮآن اﯾﻦ آﯾﺎت ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﺮ اﻧﺴﺎن ﺟﺪال ﮐﻨﻨﺪه اي را ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮ ﻓﻄﺮت ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺻﺮاط ﺣﮑﻤﺖ اﺳﺖ ﺑﺮﻣﯽ
ﮔﺮداﻧﺪ:
اﻧﺴﺎن از ﻫﯿﭻ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ دﺳﺘﻪ ي اول ،آﯾﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﻻﻟﺖ دارد آﻓﺮﯾﻨﺶ آﻏﺎزﯾﻦ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻧﺴﺎن ﻗﺒﻞ از ﺧﻠﻘﺖ ﻫﯿﭻ ﯾﺎ آﺑﯽ ﮔﻨﺪﯾﺪه ،ﯾﺎ ﺧﺎك ،ﻟﺠﻦ ،و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﻮده اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻣﻌﺎد و ﺑﺮﮔﺸﺖ آﻧﺎن ﻣﺸﮑﻞ ﺗﺮ از آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ
آن ﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ.
31
ﻋﻈﻤﺖ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺟﻬﺎن ﺑﯽ اﻧﺘﻬﺎ اﺳﺖ دﺳﺘﻪي دوم ،آﯾﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در آن ﻫﺎ ﺟﺮﯾﺎن آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه آﺳﻤﺎن ﻫﺎ را ﺑﺮاي ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﮕﺎن ،ﺧﺮدورزان و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم ﺗﺮﺳﯿﻢ و ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺑﺎزﮔﻮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ. 30 31
32
.اﺻﻮل ﮐﺎﻓﯽ ،ﮐﺘﺎب ﺗﻮﺣﯿﺪ ،ﺣﺪﯾﺚ .2 » .ﺑﮕﻮ :ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر او را ﭘﺪﯾﺪ آورد و او اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ]ﮔﻮﻧﻪ[ آﻓﺮﯾﻨﺸﯽ داﻧﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ« :ﯾﺲ.79/
»و او اﺳﺖ ﮐﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ را آﻏﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪو ﺑﺎز آن را ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﻦ ]ﮐﺎر[ ﺑﺮ او آﺳﺎن ﺗﺮ اﺳﺖ «...روم.27/ »ﻣﮕﺮ از آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻨﮓ آﻣﺪﯾﻢ؟ ]ﻧﻪ[ ،ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺎن از ﺧﻠﻖ ﺟﺪﯾﺪ در ﺷﺒﻬﻪ اﻧﺪ« :ق.15/
»آﯾﺎ ﻧﺪﯾﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ را آﻏﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ،ﺳﭙﺲ آن را ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ؟ در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﯾﻦ ]ﮐﺎر[ ﺑﺮ ﺧﺪا آﺳﺎن اﺳﺖ« :ﻋﻨﮑﺒﻮت.19/ »...ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﭘﺪﯾﺪ آورد ]ﺑﻪ ﺳﻮي او[ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ« :اﻋﺮاف.29/
32
» .آﯾﺎ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ را آﻓﺮﯾﺪه ،ﺗﻮاﻧﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﺎن را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨﺪ .و ﻫﻤﺎن ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻘﺮر ﻓﺮﻣﻮده ﮐﻪ در آن ،ﻫﯿﭻ ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ .و]ﻟﯽ[
ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺟﺰ اﻧﮑﺎر ]ﭼﯿﺰي را[ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ« .اﺳﺮاء.99/ »ﻗﻄﻌﺎً آﻓﺮﯾﻨﺶ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ ﺑﺰرگ ﺗﺮ ]و ﺷﮑﻮه ﻣﻨﺪﺗﺮ[ از آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻣﺮدم اﺳﺖ ،وﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ« :ﻏﺎﻓﺮ.57/ »ﻣﮕﺮ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ آن ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ را آﻓﺮﯾﺪه و در آﻓﺮﯾﺪن آن ﻫﺎ درﻣﺎﻧﺪه ﻧﮕﺮدﯾﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮدﮔﺎن را ]ﻧﯿﺰ[ زﻧﺪه ﮐﻨﺪ؟ آري او اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮاﻧﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ« :
اﺣﻘﺎف.33/
»آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ را آﻓﺮﯾﺪه ،ﺗﻮاﻧﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ]ﺑﺎز[ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﻫﺎ را ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨﺪ؟ آري ،او اﺳﺖ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪه ي داﻧﺎ« :ﯾﺲ.81/
ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم/اﻣﮑﺎن ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ
25
داﻧﺶ روز از ﻫﺮ ذره ي ﺟﻬﺎن ﻃﺒﯿﻌﺖ ،درﯾﺎﯾﯽ ﻋﻠﻢ ﮐﺸﻒ ﮐﺮده و ﻫﻤﻪ ﺧﺮدﻣﻨﺪان را ﻣﺒﻬﻮت ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﻫﺰاران ﺳﺎﻟﻪ ي داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ ،اﻣﺎ اﻋﺘﺮاف دارﻧﺪ در ﮔﺎم ﻫﺎي آﻏﺎزﯾﻦ
داﻧﺶ اﻧﺪ و از اﯾﻦ درﯾﺎي ﺑﯽ ﮐﺮان ،ﺟﺰ ﻗﻄﺮهاي ﺑﻪ ﮐﺎم ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ. زﻣﯿﻦ ،ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ زﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد
دﺳﺘﻪي ﺳﻮم ،آﯾﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻧﺪه ﺷﺪن زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ،ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي ﺣﺴﯽ و ﺑﺎرز ﺑﺮ اﻣﮑﺎن زﻧﺪه ﺷﺪن ﻣﺮدﮔﺎن ﺑﺎﺷﺪ .اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺮ ﺳﺎل ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎ روﯾﯿﺪن ﮔﯿﺎﻫﺎن و ﺳﺒﺰ ﺷﺪن درﺧﺘﺎن ،ﭼﻬﺮه اي ﻧﻮ ،زﯾﺒﺎ ،ﺑﺎ
ﻃﺮاوت و ﺷﺎداب ﺑﺮ ﻫﻤﮕﺎن ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺷﺎدي ﻫﺎي ﻓﺮاواﻧﯽ را ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻣﯽآورد ﮐﻪ از دﯾﺪﮔﺎه
ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭘﮋوﻫﺎن ،ﻫﺮ ﺑﺮﮔﯽ از آن ﻫﺎ دﻓﺘﺮ و ﮐﺘﺎﺑﯽ از ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﺖ.33 ﺟﻨﯿﻦ ،ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد
دﺳﺘﻪي ﭼﻬﺎرم ،آﯾﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن ،ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي و ﺳﭙﺲ ﺗﺤﻮﻻت و ﺗﻄﻮرات ﺷﮕﻔﺖ آور و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺟﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻣﻞ را ﻧﻤﻮﻧﻪاي روﺷﻦ ﺑﺮ اﻣﮑﺎن ﻣﻌﺎد ﻣﯽداﻧﺪ.34
»ﺑﮕﻮ :در زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺮدﯾﺪ و ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ را آﻏﺎز ﮐﺮده اﺳﺖ ،ﺳﭙﺲ ]ﺑﺎز[ ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺌﻪ ي آﺧﺮت را ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آورد .ﺧﺪا اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﺗﻮاﻧﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ«: ﻋﻨﮑﺒﻮت.20/
» .33ﭘﺲ ﺑﻪ آﺛﺎر رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﺑﻨﮕﺮ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻣﯿﻦ را ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺶ زﻧﺪه ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ .در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﻢ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﺎً زﻧﺪه ﮐﻨﻨﺪه ي ﻣﺮدﮔﺎن اﺳﺖ و ﻫﻢ اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ« :روم.50/ »زﻧﺪه را از ﻣﺮده ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آورد و ﻣﺮده را از زﻧﺪه ﺑﯿﺮون ﻣﯽ آورد ،و زﻣﯿﻦ را ﺑﻌﺪ از ﻣﺮﮔﺶ زﻧﺪه ﻣﯽ ﺳﺎزد و ]ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ[ از ﮔﻮرﻫﺎ ﺑﯿﺮون آورده ﻣﯽ ﺷﻮﯾﺪ« :روم.19/ »و از ]دﯾﮕﺮ[ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي او اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ زﻣﯿﻦ را ﻓﺴﺮده ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ و ﭼﻮن ﺑﺎران ﺑﺮ آن ﻓﺮو رﯾﺰﯾﻢ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ درآﯾﺪ و ﺑﺮدﻣﺪ .آري ،ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن را زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪ ،ﻗﻄﻌﺎً زﻧﺪه
ﮐﻨﻨﺪه ي ﻣﺮدﮔﺎن اﺳﺖ .در ﺣﻘﯿﻘﺖ او ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ« :ﻓﺼﻠﺖ.39/ »و ﺧﺪا ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎدﻫﺎ را رواﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ،ﭘﺲ ]ﺑﺎدﻫﺎ[ اﺑﺮي را ﺑﺮﻣﯽ اﻧﮕﯿﺰﻧﺪ ،و ]ﻣﺎ[ آن را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻣﺮده راﻧﺪﯾﻢ و آن زﻣﯿﻦ را ﺑﺪان ]وﺳﯿﻠﻪ[ ،ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺶ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪﯾﻢ .رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ« :ﻓﺎﻃﺮ.9/ »اى ﻣﺮدم ،اﮔﺮ در ﺑﺎره ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪن در ﺷﮑّﯿﺪ ،ﭘﺲ ]ﺑﺪاﻧﯿﺪ[ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را از ﺧﺎك آﻓﺮﯾﺪهاﯾﻢ ،ﺳﭙﺲ از ﻧﻄﻔﻪ ،ﺳﭙﺲ از ﻋﻠﻘﻪ ،آن ﮔﺎه از ﻣﻀﻐﻪ ،داراى ﺧﻠﻘﺖ ﮐﺎﻣﻞ و ]اﺣﯿﺎﻧﺎً[ ﺧﻠﻘﺖ ﻧﺎﻗﺺ ،ﺗﺎ ]ﻗﺪرت ﺧﻮد را[ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ روﺷﻦ ﮔﺮداﻧﯿﻢ .و آﻧﭽﻪ را اراده ﻣﻰﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻰ ﻣﻌﯿﻦ در رﺣﻤﻬﺎ ﻗﺮار ﻣﻰدﻫﯿﻢ ،آن ﮔﺎه ﺷﻤﺎ را ]ﺑﻪ ﺻﻮرت[ ﮐﻮدك ﺑﺮون ﻣﻰآورﯾﻢ ،ﺳﭙﺲ ]ﺣﯿﺎت ﺷﻤﺎ را اداﻣﻪ ﻣﻰدﻫﯿﻢ[ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺪ رﺷﺪﺗﺎن ﺑﺮﺳﯿﺪ ،و ﺑﺮﺧﻰ از ﺷﻤﺎ ]زودرس[ ﻣﻰﻣﯿﺮد ،و ﺑﺮﺧﻰ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ ﭘﯿﺮى ﻣﻰرﺳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﮐﻪ ﭘﺲ از داﻧﺴﺘﻦ ]ﺑﺴﻰ ﭼﯿﺰﻫﺎ[ ﭼﯿﺰى ﻧﻤﻰ داﻧﺪ .و زﻣﯿﻦ را ﺧﺸﮑﯿﺪه ﻣﻰﺑﯿﻨﻰ و ]ﻟﻰ[ ﭼﻮن آب ﺑﺮ آن ﻓﺮود آورﯾﻢ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ درﻣﻰآﯾﺪ و ﻧﻤﻮ ﻣﻰﮐﻨﺪ و از ﻫﺮ ﻧﻮع ]رﺳﺘﻨﯿﻬﺎى[ ﻧﯿﮑﻮ ﻣﻰروﯾﺎﻧﺪ« :ﺣﺞ.5/ »و از آﺳﻤﺎن آﺑﯽ ﭘﺮﺑﺮﮐﺖ ﻓﺮوآوردﯾﻢ ،ﭘﺲ ﺑﺪان ]وﺳﯿﻠﻪ[ ﺑﺎغ ﻫﺎ و داﻧﻪ ﻫﺎي دروﮐﺮدﻧﯽ روﯾﺎﻧﯿﺪﯾﻢ ،و درﺧﺘﺎن ﺗﻨﺎور ﺧﺮﻣﺎ ،ﮐﻪ ﺧﻮﺷﻪ ]ﻫﺎي [ روي ﻫﻢ ﭼﯿﺪه دارﻧﺪ] .اﯾﻦ ﻫﺎ ﻫﻤﻪ[ ﺑﺮاي
روزي ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻦ اﺳﺖ و ﺑﺎ آن ]آب[ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺮده اي را زﻧﺪه ﮔﺮداﻧﯿﺪﯾﻢ .رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ« :ق. 9- 11/
»و اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎدﻫﺎ را ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ ]ﺑﺎران[ رﺣﻤﺘﺶ ﻣﮋدهرﺳﺎن ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺪ ،ﺗﺎ آن ﮔﺎه ﮐﻪ اﺑﺮﻫﺎى ﮔﺮاﻧﺒﺎر را ﺑﺮدارﻧﺪ ،آن را ﺑﻪ ﺳﻮى ﺳﺮزﻣﯿﻨﻰ ﻣﺮده ﺑﺮاﻧﯿﻢ ،و از آن ،ﺑﺎران ﻓﺮود آورﯾﻢ و از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﯿﻮهاى ]از ﺧﺎك[ ﺑﺮآورﯾﻢ .ﺑﺪﯾﻨﺴﺎن ﻣﺮدﮔﺎن را ]ﻧﯿﺰ از ﻗﺒﺮﻫﺎ[ ﺧﺎرج ﻣﻰﺳﺎزﯾﻢ ،ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﻮﯾﺪ« :اﻋﺮاف.57/ 34
.ﺣﺞ» ،5/و ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ،اﻧﺴﺎن را از ﻋﺼﺎرهاى از ﮔﻞ آﻓﺮﯾﺪﯾﻢ ،ﺳﭙﺲ او را ]ﺑﻪ ﺻﻮرت[ ﻧﻄﻔﻪاى در ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﻰ اﺳﺘﻮار ﻗﺮار دادﯾﻢ ،آن ﮔﺎه ﻧﻄﻔﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻘﻪ درآوردﯾﻢ .ﭘﺲ آن ﻋﻠﻘﻪ
را ]ﺑﻪ ﺻﻮرت[ ﻣﻀﻐﻪ ﮔﺮداﻧﯿﺪﯾﻢ ،و آن ﮔﺎه ﻣﻀﻐﻪ را اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﯾﻰ ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ ،ﺑﻌﺪ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺘﻰ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﯾﻢ ،آن ﮔﺎه ]ﺟﻨﯿﻦ را در[ آﻓﺮﯾﻨﺸﻰ دﯾﮕﺮ ﭘﺪﯾﺪ آوردﯾﻢ .آﻓﺮﯾﻦ ﺑﺎد ﺑﺮ ﺧﺪا ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آﻓﺮﯾﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ ،ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ]ﻣﺮاﺣﻞ[ ﻗﻄﻌﺎً ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﻣﺮد ،آن ﮔﺎه ﺷﻤﺎ در روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ« :ﻣﺆﻣﻨﻮن.12-16/
»ﻣﮕﺮ او ]ﻗﺒﻠًﺎ[ ﻧﻄﻔﻪاى ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ]در رﺣﻢ[ رﯾﺨﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد؟ ! ،ﺳﭙﺲ ﻋﻠَﻘﻪ ]آوﯾﺰك[ ﺷﺪ و ]ﺧﺪاﯾﺶ[ ﺷﮑﻞ داد و درﺳﺖ ﮐﺮد؟! ،و از آن دو ﺟﻨﺲ ﻧﺮ و ﻣﺎده را ﻗﺮار داد! ،آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ]ﺧﺪاﯾﻰ [
ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدﮔﺎن را زﻧﺪه ﮔﺮداﻧﺪ؟!« :ﻗﯿﺎﻣﺖ.37- 40/
ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎرم/اﻣﮑﺎن ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ
26
ﻗﺮآن آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن را از ﺧﺎك ﻣﯽ داﻧﺪ 35.آﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :آب ﺑﺎ ﺧﺎك آﻣﯿﺨﺘﻪ و ﮔﻞ ﺷﺪ.
36
ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪه ﺷﺪن ﻣﺮدﮔﺎن دﺳﺘﻪي ﭘﻨﺠﻢ ،آﯾﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻫﺎﯾﯽ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻋﯿﻨﯽ زﻧﺪه ﺷﺪن ﻣﺮدﮔﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻤﺎن اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ .اﯾﻦ دﺳﺘﻪ آﯾﺎت ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻫﺎي دﯾﺮ ﺑﺎور ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ.
37
»و ﻫﻢ اوﺳﺖ ﮐﻪ دو ﻧﻮع ﻣﻰآﻓﺮﯾﻨﺪ :ﻧﺮ و ﻣﺎده ،از ﻧﻄﻔﻪاى ﭼﻮن ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻪ ﺷﻮد ،و ﻫﻢ ﭘﺪﯾﺪآوردنِ ]ﻋﺎﻟَﻢِ[ دﯾﮕﺮ ﺑﺮ ]ﻋﻬﺪه [ اوﺳﺖ« :ﻧﺠﻢ.45- 47/
»ﮐﺸﺘﻪ ﺑﺎد اﻧﺴﺎن ،ﭼﻪ ﻧﺎﺳﭙﺎس اﺳﺖ! ،او را از ﭼﻪ ﭼﯿﺰ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ؟ ،از ﻧﻄﻔﻪاى ﺧﻠﻘﺶ ﮐﺮد و اﻧﺪازه ﻣﻘﺮّرش ﺑﺨﺸﯿﺪ ،ﺳﭙﺲ راه را ﺑﺮ او آﺳﺎن ﮔﺮداﻧﯿﺪ ،آن ﮔﺎه ﺑﻪ ﻣﺮﮔﺶ رﺳﺎﻧﯿﺪ و در ﻗﺒﺮش ﻧﻬﺎد ،ﺳﭙﺲ ﭼﻮن ﺑﺨﻮاﻫﺪ او را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰد« :ﻋﺒﺲ.17- 22/
35 36 37
» .و از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎى او اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از ﺧﺎك آﻓﺮﯾﺪ ﭘﺲ ﺑﻨﺎﮔﺎه ﺷﻤﺎ ]ﺑﻪ ﺻﻮرت[ ﺑﺸﺮى ﻫﺮ ﺳﻮ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﯾﺪ« :روم.20/ .ﻣﺆﻣﻨﻮن.12/ » .و ﭼﻮن ﮔﻔﺘﯿﺪ» :اى ﻣﻮﺳﻰ ،ﺗﺎ ﺧﺪا را آﺷﮑﺎرا ﻧﺒﯿﻨﯿﻢ ،ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺗﻮ اﯾﻤﺎن ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ آورد «.ﭘﺲ -در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﻰﻧﮕﺮﯾﺴﺘﯿﺪ -ﺻﺎﻋﻘﻪ ﺷﻤﺎ را ﻓﺮو ﮔﺮﻓﺖ ،ﺳﭙﺲ ﺷﻤﺎ را ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺘﺎن
ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﺮﮔﺰارى ﮐﻨﯿﺪ« :ﺑﻘﺮه.55- 56/ »و ﭼﻮن ﺷﺨﺼﻰ را ﮐﺸﺘﯿﺪ ،و در ﺑﺎره او ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﺘﯿﺰه ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯿﺪ ،و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺧﺪا ،آﻧﭽﻪ را ﮐﺘﻤﺎن ﻣﻰﮐﺮدﯾﺪ ،آﺷﮑﺎر ﮔﺮداﻧﯿﺪ ،ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮدﯾﻢ» :ﭘﺎرهاى از آن ]ﮔﺎو ﺳﺮ ﺑﺮﯾﺪه را[ ﺑﻪ آن ]ﻣﻘﺘﻮل[ ﺑﺰﻧﯿﺪ« ]ﺗﺎ زﻧﺪه ﺷﻮد[ .اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺪا ﻣﺮدﮔﺎن را زﻧﺪه ﻣﻰﮐﻨﺪ ،و آﯾﺎت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪ ،ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﯿﺪ« :ﺑﻘﺮه.72- 73/ »آﯾﺎ از ]ﺣﺎل[ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ از ﺑﯿﻢ ﻣﺮگ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎى ﺧﻮد ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ ،و ﻫﺰاران ﺗﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺧﺒﺮ ﻧﯿﺎﻓﺘﻰ؟ ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺖ» :ﺗﻦ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺑﺴﭙﺎرﯾﺪ« آن ﮔﺎه آﻧﺎن را زﻧﺪه ﺳﺎﺧﺖ . آرى ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم ،ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺨﺸﺶ اﺳﺖ ،وﻟﻰ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارى ﻧﻤﻰﮐﻨﻨﺪ« :ﺑﻘﺮه.243/ »ﯾﺎ ﭼﻮن آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮى ﮐﻪ ﺑﺎﻣﻬﺎﯾﺶ ﯾﮑﺴﺮ ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮد ،ﻋﺒﻮر ﮐﺮد ]و ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻰ[ ﮔﻔﺖ » :ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ] ،اﻫﻞِ[ اﯾﻦ ]وﯾﺮاﻧﮑﺪه[ را ﭘﺲ از ﻣﺮﮔﺸﺎن زﻧﺪه ﻣﻰﮐﻨﺪ؟« .ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ،او را ]ﺑﻪ ﻣﺪت[ ﺻﺪ ﺳﺎل ﻣﯿﺮاﻧﺪ .آن ﮔﺎه او را ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺖ] ،و ﺑﻪ او[ ﮔﻔﺖ» :ﭼﻘﺪر درﻧﮓ ﮐﺮدى؟« ﮔﻔﺖ» :ﯾﮏ روز ﯾﺎ ﭘﺎرهاى از روز را درﻧﮓ ﮐﺮدم «.ﮔﻔﺖ] » :ﻧﻪ [ ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺪ ﺳﺎل درﻧﮓ ﮐﺮدى ،ﺑﻪ ﺧﻮراك و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﻰِ ﺧﻮد ﺑﻨﮕﺮ ]ﮐﻪ ﻃﻌﻢ و رﻧﮓ آن[ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ ،و ﺑﻪ درازﮔﻮش ﺧﻮد ﻧﮕﺎه ﮐﻦ ]ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺘﻼﺷﻰ ﺷﺪه اﺳﺖ .اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﺮاى آن اﺳﺖ
ﮐﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯾﯿﻢ[ و ﻫﻢ ﺗﻮ را ]در ﻣﻮرد ﻣﻌﺎد[ ﻧﺸﺎﻧﻪاى ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﻗﺮار دﻫﯿﻢ .و ﺑﻪ ]اﯾﻦ[ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎ ﺑﻨﮕﺮ ،ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﻰدﻫﯿﻢ ﺳﭙﺲ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺮ آن ﻣﻰ ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﻢ «.ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ]ﭼﮕﻮﻧﮕﻰِ زﻧﺪه ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺮده[ ﺑﺮاى او آﺷﮑﺎر ﺷﺪ ،ﮔﻔﺖ] » :اﮐﻨﻮن[ ﻣﻰداﻧﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰى ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ ،و ]ﯾﺎد ﮐﻦ[ آن ﮔﺎه ﮐﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮔﻔﺖ : »ﭘﺮوردﮔﺎرا ،ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن ده ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮدﮔﺎن را زﻧﺪه ﻣﻰﮐﻨﻰ؟« ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎوردهاى؟« ﮔﻔﺖ» :ﭼﺮا ،وﻟﻰ ﺗﺎ دﻟﻢ آراﻣﺶ ﯾﺎﺑﺪ «.ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺲ ،ﭼﻬﺎر ﭘﺮﻧﺪه ﺑﺮﮔﯿﺮ ،و آﻧﻬﺎ را ﭘﯿﺶ ﺧﻮد ،رﯾﺰ رﯾﺰ ﮔﺮدان ﺳﭙﺲ ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﻮﻫﻰ ﭘﺎرهاى از آﻧﻬﺎ را ﻗﺮار ده آن ﮔﺎه آﻧﻬﺎ را ﻓﺮا ﺧﻮان ،ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﻪ ﺳﻮى ﺗﻮ ﻣﻰآﯾﻨﺪ ،و ﺑﺪان ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺎ و ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ« :ﺑﻘﺮه 259/و .260 »و ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ]ﻣﺮدم آن دﯾﺎر را[ ﺑﺮ ﺣﺎﻟﺸﺎن آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ وﻋﺪه ﺧﺪا راﺳﺖ اﺳﺖ و ]در ﻓﺮا رﺳﯿﺪن[ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻫﯿﭻ ﺷﮑﻰ ﻧﯿﺴﺖ ،ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺧﻮد در ﮐﺎرﺷﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ
ﻧﺰاع ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ،ﭘﺲ ]ﻋﺪهاى[ ﮔﻔﺘﻨﺪ» :ﺑﺮ روى آﻧﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻰ ﺑﻨﺎ ﮐﻨﯿﺪ ،ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺑﻪ ]ﺣﺎل[ آﻧﺎن داﻧﺎﺗﺮ اﺳﺖ] «.ﺳﺮاﻧﺠﺎم[ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺎرﺷﺎن ﻏﻠﺒﻪ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ» :ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﻣﻌﺒﺪى ﺑﻨﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد :«.ﮐﻬﻒ.21/
ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ: ﺿﺮورت وﻗﻮع ﻣﻌﺎد
ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ/ﺿﺮورت وﻗﻮع ﻣﻌﺎد
28
ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺪا رﯾﺸﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻫﺎ اﺷﺎره ﺷﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺗﻮﺣﯿﺪ اﻟﻬﯽ را درﺳﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ در ﺗﺤﻘﻖ ﻧﺒﻮت و ﻣﻌﺎد ﺷﮑﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﻌﺎد ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ .ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﻣﻌﺎد و ﺗﻮﺣﯿﺪ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ ،ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ درﺳﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﺒﻮت و ﻣﻌﺎد ﺷﮑﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ .از اﯾﻦ رو ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﺪا رﯾﺸﻪي ﻫﻤﻪي ﻣﻌﺎرف اﺳﺖ.
ﺧﺪاي ﺳﺒﺤﺎن ﻣﺸﺮﮐﺎن را از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻃﺮد و رد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ 38.اﯾﻦ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﻘﺎم ﺧﺪا را
ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ذاﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺗﻮاﻧﺎ و ﺑﯽﻫﻤﺘﺎ وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺖ را ﺧﺪا ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻫﯿﭻ ﺑﺸﺮي ﮐﺘﺎب ﻫﺪاﯾﺖ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎده و ﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ.
39
ﭘﺮورش ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان آﻓﺮﯾﻨﺶ اﻧﺴﺎن و ﺟﻬﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و او ﺑﺎﯾﺪ ﻓﮑﺮ ﺑﺸﺮ را ﺑﭙﺮوراﻧﺪ .ﭘﺮورش ﺑﺸﺮ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ راز آﻓﺮﯾﻨﺶ
اوﺳﺖ .رازدان آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﺎﯾﺪ زواﯾﺎي وﺟﻮد او را ﭘﺮورش دﻫﺪ و آن را ﺷﮑﻮﻓﺎ ﺳﺎزد و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺟﺰ از راه ﻓﺮﺳﺘﺎدن
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد 40.ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﻟﻬﯽ ﺑﺸﺮ را در ﺷﺎﻫﺮاه ﺳﻌﺎدت ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﻻﯾﻖ ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ. ﺟﺎﻫﻞ ،ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ
ﻗﺮآن ﺑﺎ ﻟﺤﻨﯽ ﻗﺎﻃﻊ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪا را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و رو ﺑﻪ ﮐﻔﺮ و ﺷﺮك آوردﻧﺪ ﺳﻔﯿﻪ ،ﺟﺎﻫﻞ و ﻧﺎدان ﺧﻄﺎب ﮐﺮده
اﺳﺖ 41و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 6ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﺪا را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻦ و از ﺷﮑﺮﮔﺰاران ﺑﺎش ،اﯾﻨﺎن ﮐﻪ ﻏﯿﺮ
ﺧﺪا را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ.
42
ﺑﺮاﻫﯿﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﻌﺎد .1ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺮآن در ﺑﺮﺧﯽ آﯾﺎت ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﻣﻌﺎد ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ اﻟﻬﯽ ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮑﺘﺎ ﺑﺮاي ﺑﺸﺮ روز ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺣﺴﺎب ﻣﻌﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ .او اﻧﺴﺎن را رﻫﺎ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ .و در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ » :ﺧﺪاي ﯾﮕﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺧﺪاﯾﯽ
38 39
.ﺣﺞ.74/ .اﻧﻌﺎم.91/
40
» .و ﯾﻌ ﻠّﻤﻬﻢ اﻟﮑﺘﺎب و اﻟﺤﮑﻤﮥ« :ﺑﻘﺮه.151/
42
» .ﺑﻞ اﻟ ﻠّﻪ ﻓﺎﻋﺒﺪ و ﮐﻦْ ﻣﻦ اﻟﺸّﺎﮐﺮﯾﻦ ،و ﻣﺎ ﻗﺪروا اﻟ ﻠّﻪ ﺣﻖّ ﻗﺪره« :زﻣﺮ.66- 67/
» . 41ﻗﻞ أﻓﻐﯿﺮ اﻟ ﻠّﻪ ﺗﺄﻣﺮوﻧّﯽ أﻋﺒﺪ أﯾﻬﺎ اﻟﺠﺎﻫﻠﻮن« :زﻣﺮ.64/
ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ/ﺿﺮورت وﻗﻮع ﻣﻌﺎد
29
ﺟﺰ او ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺤﻘّﻘﺎً ﻫﻤﻪ را در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺷﮑﯽ در آن ﻧﯿﺴﺖ ﮔﺮد ﻣﯽآورد .اﯾﻦ وﻋﺪهي ﺧﺪاﺳﺖ و ﮐﯿﺴﺖ ﮐﻪ در ﮔﺰارش و ﺧﺒﺮ راﺳﺖﮔﻮﺗﺮ از ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ؟«.
43
در اﯾﻦ آﯾﻪ ،وﺣﺪاﻧﯿﺖ ﺧﺪا دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﻣﻌﺎد اﺳﺖ ،آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ وﺟﻮد ﺧﺪا دﻟﯿﻞ ﺑﺮ وﺣﺪاﻧﯿﺖ او ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ .ﭘﺲ اﺻﻞ وﺟﻮد ﺧﺪا ،ﻫﻢ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ وﺣﺪاﻧﯿﺖ و ﻫﻢ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﺿﺮورت ﻣﻌﺎد اوﺳﺖ.
44
راﺳﺘﮕﻮﺗﺮ از ﺧﺪا وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ در اﻣﺮ ﻣﻌﺎد و ﺟﻬﺎن آﺧﺮت راﺳﺖ ﮔﻮﺗﺮﯾﻦ راﺳﺖ ﮔﻮﯾﺎن
اﺳﺖ )ﺻﻐﺮا( و ﻫﺮ ﭼﻪ را راﺳﺖ ﮔﻮﺗﺮﯾﻦ راﺳﺖ ﮔﻮﯾﺎن ﺧﺒﺮ داد ﯾﻘﯿﻨﺎً واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد )ﮐﺒﺮا( .در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻌﺎد و دوزخ و
ﺑﻬﺸﺖ ﯾﻘﯿﻨﺎً واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد .ﭘﺲ ،از ﺻﺪق ﻣﺨْﺒِﺮ )ﮔﺰارش دﻫﻨﺪه( ﭘﯽ ﺑﻪ ﺻﺪق ﺧﺒﺮ )ﮔﺰارش و ﻣﻔﺎد آن ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻌﺎد(
ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺮد. ﮐﺎﻓﺮان ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﺮدﮔﺎن را زﻧﺪه ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ 45.در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻨﮑﺮان ﻣﻌﺎد ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم6 ﻣﺄﻣﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻗﻄﻌﺎً ﻓﺮا ﻣﯽ رﺳﺪ و ﺷﻤﺎ آن را ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪ.
46
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻫﻢ ﺧﻮد ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮد و ﻫﻢ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻦ. ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﻌﺎد ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ
ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ ،ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻠﻨﺪي از اﺳﺘﺎد ﻣﺎ ﺟﻨﺎب ﻋﻠّﺎﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ; در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮔﺮان ﺳﻨﮓ اﻟﻤﯿﺰان آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻼﺻﻪ آن اﯾﻦ اﺳﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻫﺎي ﻗﺮآﻧﯽ اﮔﺮ از ﺧﺪا ﯾﺎ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﺑﺎﺷﺪ ﻏﯿﺮ از ﺳﻮﮔﻨﺪ دﯾﮕﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ در
دادﮔﺎه ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ .دﯾﮕﺮان وﻗﺘﯽ دﻟﯿﻞ و ﺷﺎﻫﺪ و ﺑﯿﻨﻪ ﻧﺪارﻧﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻮﮔﻨﺪ آﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﯿﻨﻪ و ﺷﺎﻫﺪ و دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ،وﻟﯽ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻫﺎي ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ،ﺧﻮد ،دﻟﯿﻞ ،ﺑﯿﻨﻪ و ﺷﺎﻫﺪ اﺳﺖ .ﻣﺜﻼ ً ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ :ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮐﻪ
ﺟﺎﻧﺖ در راه ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﺮدم ﺻﺮف ﺷﺪه اﺳﺖ ،اﯾﻨﺎن ﮔﻤﺮاه اﻧﺪ .اﯾﻦ ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد :ﺑﻪ اﯾﻦ
آﻓﺘﺎب ﺳﻮﮔﻨﺪ اﮐﻨﻮن روز اﺳﺖ؛ و اﯾﻦ ﻫﺎ ،ﻫﻤﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻌﺎد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
43 44
.ﻧﺴﺎء.87/ » .ﺧﺪا ﺑﻪ ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ ﺧﻮد ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ ذات اﻗﺪس او ﺧﺪاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ او ﮔﻮاﻫﻨﺪ .او ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻋﺪل و درﺳﺘﯽ اﺳﺖ .ﻧﯿﺴﺖ ﺧﺪاﯾﯽ ﺟﺰ او ﮐﻪ
ﺑﺮ ﮐﺎر ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻮاﻧﺎ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ داﻧﺎﺳﺖ« :آل ﻋﻤﺮان.18/
» . 45و أﻗﺴﻤﻮا ﺑﺎﻟ ﻠّﻪ ﺟﻬﺪ أَﯾﻤﺎﻧﻬﻢ ﻻﯾﺒﻌﺚ اﻟ ﻠّﻪ ﻣﻦ ﯾﻤﻮت« :ﻧﺤﻞ.38/ 46
» .و ﻗﺎل اﻟّﺬﯾﻦ ﮐﻔﺮوا ﻻ ﺗﺄﺗﯿﻨﺎ اﻟﺴﺎﻋﮥ ﻗﻞ ﺑﻠﯽ و رﺑﯽ ﻟﺘﺄﺗﯿﻨّﮑﻢ« :ﺳﺒﺄ.3/
ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ/ﺿﺮورت وﻗﻮع ﻣﻌﺎد
30
.2ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎن ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ در ژرﻓﺎي ﻓﻄﺮت ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر روﺷﻦ درﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ »زﻧﺪﮔﯽ ﺟﺎوﯾﺪ« ﻋﺸﻖ ﻣﯽ ورزد و از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ زوال و ﻧﺎﺑﻮدي رﻧﺞ ﻣﯽ ﺑﺮد ،و از آن ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺰد .ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻣﯽ زﻧﺪ ،ﺑﺮاي اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺣﻮادث ﺗﻠﺦ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮﻫﺪ و ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ وارد ﺷﻮد ﮐﻪ اﺣﺴﺎس رﻧﺞ ﻧﮑﻨﺪ و ﻣﺘﺄﺛّﺮ ﻧﺸﻮد؛ ﺧﻮاه ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ
ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ روح او زﻧﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﺪاﻧﺪ .ﭼﻪ ﺑﺴﺎ او اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﺮد ،ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﯿﺊ ﺟﺎﻣﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ
ﮔﺮدد و ﺷﯿﺊ ﺟﺎﻣﺪ ،ﺑﯽ اﺣﺴﺎس و ﺑﺪون درد و رﻧﺞ اﺳﺖ .ﭘﺲ ،او از اﺻﻞ ﻫﺴﺘﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﯿﺴﺖ ،ﺑﻠﮑﻪ از ﻧﺎﮔﻮاري
ﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آن ﻫﺎ را ﻋﻼج ﮐﻨﺪ ﻧﺎﺧﺮﺳﻨﺪ اﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،اﺻﻞ اﺷﺘﯿﺎق ﺑﻪ ﻫﺴﺘﯽ ﺟﺎوداﻧﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ
ﻧﻬﺎﻧﯽ و ﻧﻬﺎدي او اﺳﺖ .اﻧﺴﺎن ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ و آﯾﻨﺪه ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﺸﻘﯽ را دارا ﺑﻮده و ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﻏﯿﺮ از اﻧﺴﺎن، ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﺟﻮدات ﻧﯿﺰ ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻫﺴﺘﯽ دارﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﺮﯾﺰي ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﺪاري ﺧﻮد ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻨﺪ. از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ،ﭼﻮن اﺷﺘﯿﺎق ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺟﺎوﯾﺪ در ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ )ﺑﻠﮑﻪ در ﻫﻤﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت( ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ،و ﭼﻮن ﻫﯿﭻ
ﻓﺮدي در اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﺮاي ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ ،در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد اﺷﺘﯿﺎق و ﻣﺘﻌﻠﻖ آن ﮐﻪ ﻫﺴﺘﯽ ﺟﺎوداﻧﻪ اﺳﺖ وﺟﻮد
داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﺼﻮن از زوال و ﻣﺤﻔﻮظ از ﭘﺪﯾﺪه ي ﻣﺮگ ،ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ .آن ﺟﺎ ﻣﺮﮔﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺣﯿﺎت و زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ.
47
ﺣﺎﺻﻞ ،اﯾﻦ ﮐﻪ ،ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻫﺴﺘﯽ داﺋﻢ و زﻧﺪﮔﯽ ﺟﺎوﯾﺪ اﻣﺮي وﺟﻮدي اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ وﺟﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺤﺒﺘﯽ در ﻧﻬﺎد اﻧﺴﺎن ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺮاي ﻫﺪف و ﻏﺎﯾﺘﯽ ﺟﺎوﯾﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و آن ﻫﺪف ﺣﺘﻤﺎً ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ. .3ﺑﯽ ﻫﺪف ﻧﺒﻮدن ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻬﺎن ﮐﻞّ ﺟﻬﺎن از ذره ﺗﺎ ﮐﻬﮑﺸﺎن ﻫﺎي دوردﺳﺖ داراي ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ از ﻗﻮه ﺑﻪ ﻓﻌﻞ و از ﺗﺤﻮل و
دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﺑﻪ آراﻣﺶ و ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻧﺎﯾﻞ ﻧﯿﺎﯾﺪ ﻻزم آن ﺑﯽ ﻫﺪف ﺑﻮدن
ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ در ﻧﻈﺎم ﻋﻠﺖ ﻫﺎي ﻓﺎﻋﻠﯽ ،اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﻓﺎﻋﻠﯽ ﻣﺒﺪﺋﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﯿﺶ از آن ﻣﺒﺪأ ،ﻓﺎﻋﻞ دﯾﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻓﺎﻋﻞ ﻧﺨﺴﺖ و ﻣﺒﺪأ ذاﺗﯽ ﻧﺮﺳﺪ ﻻزم آن ،در واﻗﻊ ،ﺑﯽ ﻣﺒﺪأ ﺑﻮدن و ﻓﺎﻋﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺟﻬﺎن اﻣﮑﺎن اﺳﺖ .ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ،ﻻزم اﺳﺖ ﺳﻠﺴﻠﻪي ﻫﺪف ﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﺪف اﺻﯿﻞ و ﻧﻬﺎﯾﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﭘﺬﯾﺮد.
ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮق ﻣﯿﺎن ﻣﺒﺪأ ﻓﺎﻋﻠﯽ و ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ )ﻣﺒﺪأ ﻏﺎﯾﯽ( در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن دارد ﯾﮏ ﻓﻌﻞ ﺧﺎص ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ
ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻧﺮﺳﺪ ،وﻟﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﻫﯿﭻ ﻓﻌﻠﯽ ﺑﺪون ﻓﺎﻋﻞ و ﻣﺒﺪأ ﻓﺎﻋﻠﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﺷﻮد ،ﻟﯿﮑﻦ اﯾﻦ ﻓﺮق ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻞّ ﺟﻬﺎن ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻓﺮض ﻧﺪارد؛ زﯾﺮا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺠﺎم و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪي واﺣﺪ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﻮدن ﮐﻞّ ﻧﻈﺎم 47
» .وإنّ اﻟﺪار اﻻﺧﺮةَ ﻟَﻬﯽ اﻟﺤﯿﻮان« :ﻋﻨﮑﺒﻮت.64/
ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ/ﺿﺮورت وﻗﻮع ﻣﻌﺎد
31
ﻃﺒﯿﻌﺖ اﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﻣﺎﻧﻊ و ﻣﺰاﺣﻢ ﮐﺮد؛ زﯾﺮا ﻋﻨﺎﺻﺮ دروﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺰاﺣﻢ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ،ﻟﯿﮑﻦ
ﺑﯿﺮون از ﻣﺠﻤﻮع آن ﭼﯿﺰي ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﻣﺰاﺣﻢ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻔﺮوض ﺷﻮد .ﭘﺲ ﺟﻬﺎن ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف ﻣﯽ رﺳﺪ و آرام ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﺟﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻞ آراﻣﺶ ﺟﻬﺎن و ﻗﺮارﮔﺎه دﻧﯿﺎ و ﻫﺪف آن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮده ،ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﻌﺎد
و ﺟﻬﺎن آﺧﺮت 48.اﯾﻦ ﮐﻪ ﻗﺮآن ،ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﺟﺎي ﻗﺮار و آراﻣﺶ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ،ﺑﺪان ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ
ﻣﻘﺼﺪ ،ﭘﺎﯾﺎن ﺳﯿﺮ و ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف ،ﻣﻮﺟﺐ آراﻣﺶ ﻣﺘﺤﺮك ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. .4ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ
ﺑﺮﻫﺎن ﺣﮑﻤﺖ ،ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮﻫﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺪ وﺳﻂ آن ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاﺳﺖ و در آﯾﺎﺗﯽ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ: » .1أﻓﺤﺴﺒﺘﻢ أﻧّﻤﺎ ﺧﻠﻘﻨﺎﮐﻢ ﻋﺒﺜﺎً و أﻧّﮑﻢ إﻟﯿﻨﺎ ﻻﺗﺮﺟﻌﻮن«49؛ آﯾﺎ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارﯾﺪ ﻣﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﯿﻬﻮده آﻓﺮﯾﺪه اﯾﻢ و ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺎ
ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻧﺨﻮاﻫﯿﺪ ﮐﺮد؟ ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎر ﺑﯿﻬﻮده و ﻋﺒﺚ ﺳﺮﻧﺨﻮاﻫﺪ زد؛ زﯾﺮا در ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﯽ ﺗﻮﺣﯿﺪي ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ،ﺣﮑﯿﻢ و ﺑﯽ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ.
از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﯽ ﻏﻨﯽ ﻣﺤﺾ اﺳﺖ و آﻓﺮﯾﻨﺶ او ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ از اﯾﻦ راه ﺑﻪ ﻫﺴﺘﯽ ﺧﻮد ﻏﻨﺎ
ﺑﺨﺸﺪ و ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﺑﺮﺳﺪ .ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ در ﻏﻨﯽ ﻣﺤﺾ و ﺻﺮف ﮐﻤﺎل ،ﺗﺼﻮر ﻧﻘﺺ و ﻧﺎداري روا ﻧﯿﺴﺖ .ﭘﺲ ﻓﺮض ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺧﺪاي ﺑﯽﻧﯿﺎز ﺻﺮف ،ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺳﻮد ﯾﺎ ﮐﻤﺎل ﮐﺎري اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﻧﯿﺎزش را ﺑﺮﻃﺮف ﺳﺎزد.
از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ،ﮐﺎر آﻓﺮﯾﻨﺶ و ﻓﻌﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﯽ ﻫﺪف ﻧﯿﺴﺖ؛ او ﺣﮑﯿﻢ اﺳﺖ و از ﺣﮑﯿﻢ ﮐﺎر ﺑﯿﻬﻮده ﺳﺮﻧﻤﯽ
زﻧﺪ .آﻓﺮﯾﻨﺶ او ﮔﺰاف و ﺑﺎزﯾﮕﺮي ﻧﯿﺴﺖ.
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺟﻬﺎن آﻓﺮﯾﻨﺶ ﮐﻪ ﻋﻨﻮان »ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪا ﺑﻮدن« ﻫﻤﺮاه آن اﺳﺖ و از ﻣﺒﺪﺋﯽ ﺣﮑﯿﻢ ﭘﺪﯾﺪه آﻣﺪه ﻗﻄﻌﺎً ﻫﺪﻓﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺪون رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن ،ﻧﺎﻗﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و آن ﻫﺪف ،ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺻﺤﻨﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﻓﺮاوانِ ﮐﻤﺎل ،ﺛﺒﺎت و ...را دارد و ﺻﺤﻨﻪ دﻧﯿﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﻫﻤﮕﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ دﻧﯿﺎ را ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎي
ﻫﻤﮕﻮن و ﻧﺎ ﻫﻤﮕﻮن از ﻗﺒﯿﻞ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ ،ﮐﻤﺒﻮد و ﮐﺎﺳﺘﯽ ،درﮔﯿﺮي و ﺟﺪال ،ﻣﺤﺮوﻣﯿﺖ و ﺳﺘﻤﮕﺮي ،ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ و ﺗﺒﺎﻫﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ داده اﺳﺖ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﻫﺪف واﻗﻌﯽ ﻣﺨﻠﻮق ﺑﺎﺷﺪ. » .2و ﻣﺎ ﺧﻠﻘﻨﺎ اﻟﺴﻤﺎء و اﻷرض و ﻣﺎ ﺑﯿﻨﻬﻤﺎ ﺑﺎﻃﻼ ً ذﻟﮏ ﻇﻦّ اﻟّﺬﯾﻦ ﮐﻔﺮوا«50؛ ﻣﺎ آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ و آن ﭼﻪ ﺑﯿﻦ آن ﻫﺎ
اﺳﺖ را ﺑﺎزﯾﭽﻪ و ﺑﺎﻃﻞ ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪﯾﻢ .اﯾﻦ ،ﮔﻤﺎن ﮐﺎﻓﺮان اﺳﺖ. » . 48و إنّ اﻻﺧﺮة ﻫﯽ داراﻟﻘﺮار« :ﻏﺎﻓﺮ.39/
49
.ﻣﺆﻣﻨﻮن.115/
ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ/ﺿﺮورت وﻗﻮع ﻣﻌﺎد
32
.3ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ،در آﯾﻪاي ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان آن را ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﯿﻦ ﻏﻨﯽ ﻣﺤﺾ ﺑﻮدن ﺧﺪا و ﺣﮑﯿﻢ ﺑﻮدن او داﻧﺴﺖ ﭼﻨﯿﻦ
ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :و ﻣﺎ ﺧﻠﻘﻨﺎ اﻟﺴّﻤﻮات و اﻷرض و ﻣﺎ ﺑﯿﻨﻬﻤﺎ إﻟّﺎ ﺑﺎﻟﺤﻖّ وإنّ اﻟﺴﺎﻋﮥ ﻻﺗﯿﮥ«51؛ ﻣﺎ آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ و ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﯿﺎن آن دو را ﺟﺰ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻧﯿﺎﻓﺮﯾﺪﯾﻢ و ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻮﻋﻮد ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻗﻄﻌﺎً ﻓﺮا ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ آﻓﺮﯾﻨﺶ ﻧﻈﺎم ﻫﺴﺘﯽ اﻋﻢ از ﻓﺮﺷﺘﻪ ،ﺟﻦّ ،اﻧﺴﺎن ،ﺣﯿﻮان و ...ﻫﻤﻪ ﻫﻤﺮاه ﺣﻖ و ﺑﺮاي ﻫﺪف ،ﯾﻌﻨﯽ ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﺑﻬﺸﺖ و ...ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎﻃﻞ و
ﺑﯿﻬﻮدهاي در ﮐﺎر ﻧﯿﺴﺖ. .5رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ
رﺣﻤﺖ ،ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮﻫﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺪ وﺳﻂ آن رﺣﻤﺖ ﺧﺪاﺳﺖ و ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از رﺳﺎﻧﺪن ﻫﺮ ﺻﺎﺣﺐ اﺳﺘﻌﺪادي ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﻻﯾﻖ ﺧﻮد ،و رﺳﯿﺪن ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮدي ﺑﻪ ﻫﺮ آن ﭼﻪ آﻣﺎدﮔﯽ ذاﺗﯽ آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. از آن ﺟﺎ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ،اﺳﺘﻌﺪاد زﻧﺪﮔﯽ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ و ﺟﺎوداﻧﻪ دارد ،ﻻزﻣﻪ ي رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ اﻧﺴﺎن
ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻃﺮﻓﯽ ﻗﺎدر و ﻣﺎﻟﮏ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ و اراده ي او در اﻧﺠﺎم اﯾﻦ رﺣﻤﺖ ﺧﻠﻞ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و
ﭼﯿﺰي ﻣﺎﻧﻊ اﺻﻞ اراده ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﻔﻮذ اراده ي رﺣﻤﺖ او ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ،زﻧﺪﮔﯽ اﺑﺪي و
ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ در ﭘﯿﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺤﺪوده زﻧﺪﮔﯽ زودﮔﺬر و ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺗﻨﮓ دﻧﯿﺎ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﺧﻮاﻫﯽ ﻧﺨﻮاﻫﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﺮاي اﺑﺪ ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ.
52
.6ﺑﺮﻫﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺻﻞ اﻧﺪﯾﺸﻪ و اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن از ﺑﺸﺮﺟﺪا ﻧﺸﺪه و ﻫﻤﺎره ﺑﺎ او ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده ،اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ آراء و ﺑﺮﺧﻮرد اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎ ،ﻧﺒﺮد ﻣﮑﺘﺐ ﻫﺎ ،ﺟﻨﮓ ﻫﻔﺘﺎد و دو ﻣﻠﺖ ،ﻧﺪﯾﺪن ﺣﻘﯿﻘﺖ و ره اﻓﺴﺎﻧﻪ زدن و ﺧﻼﺻﻪ درﮔﯿﺮي ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ
ﻫﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ. از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻫﻤﻪ ي اﯾﻦ اﻓﮑﺎر و اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ را ﺣﻖّ داﻧﺴﺖ؛ ﭼﻮن روﯾﺎروي ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺳﺖ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ اﻧﺪﯾﺸﻪ ي ﺣﻘّﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪ ي ﺣﻖ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺎر ﺑﺮﻧﻤﯽ ﺧﯿﺰد؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ي ﻧﻈﺮﻫﺎي ﻣﻨﺎﻗﺾ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را
ﻫﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﺎﻃﻞ داﻧﺴﺖ و ﺑﻄﻼن ﻫﺮ دو ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي رﻓﻊ دو ﻧﻘﯿﺾ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮد ﻧﻮﻋﯽ ﺳﻔﺴﻄﻪ و
اﻧﮑﺎر ﻫﺮ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﯾﮑﯽ از اﻧﺪﯾﺸﻪ و راه ﻫﺎ ﺣﻖ و دﯾﮕﺮي ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ ،ﻟﯿﮑﻦ ﺗﺎ ﭼﻬﺮه ي واﻗﻌﯽ ﺣﻖ
روﺷﻦ ﻧﺸﻮد ﭼﻬﺮهي ﺑﺎﻃﻞ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
50
.ص.27/
52
» .ﻗﻞ ﻟﻤﻦ ﻣﺎ ﻓﯽ اﻟﺴﻤﻮات و اﻷرض ﻗﻞ ﻟ ﻠّﻪ ﮐﺘﺐ ﻋﻠﯽ ﻧﻔﺴﻪ اﻟﺮّﺣﻤﮥ ﻟﯿﺠﻤﻌﻨّﮑﻢ إﻟﯽ ﯾﻮم اﻟﻘﯿﻤﮥ ﻻرﯾﺐ ﻓﯿﻪ اﻟّﺬﯾﻦ ﺧﺴﺮوا أﻧﻔﺴﻬﻢ ﻓﻬﻢ ﻻ ﯾﺆﻣﻨﻮن« :اﻧﻌﺎم.12/
. 51ﺣﺠﺮ.85/
ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ/ﺿﺮورت وﻗﻮع ﻣﻌﺎد
33
از ﺳﻮي ﺳﻮم دﻧﯿﺎ آن ﻇﺮﻓﯿﺖ را ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻇﺮف ﻇﻬﻮر ﺣﻖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ و دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻃﻠﯽ در آن راه ﭘﯿﺪا ﻧﮑﻨﺪ؛
زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺻﻮرت دﯾﮕﺮ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺗﮑﻠﯿﻒ و آزﻣﻮن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ و اﺧﺘﻼﻓﯽ ﭘﺪﯾﺪار ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ،
ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺟﺎ ،در ﭘﺮﺗﻮ ﻇﻬﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺣﻖ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﭘﺎﯾﺎن داده ﺷﻮد و داﻣﻨﻪ ي اﺧﺘﻼف و ﺧﻼف ﮐﻮﺗﺎه ﮔﺮدد .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻬﺮه ي رﯾﺎﮐﺎران و ﭼﻨﺪ ﭼﻬﺮه ﻫﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد و ﭘﺮدهﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ
ﮐﻨﺎر رود ﺗﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ را ﺗﺤﺮﯾﻒ و ﯾﺎ ﮐﺘﻤﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎزﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻫﻤﻪ ﻧﯿﺮﻧﮓ ﻫﺎ و ﻓﺮﯾﺐ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻫﻤﮕﺎن ﺑﺮﻣﻼ ﺷﻮد ،و ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﺟﺰ ﺑﻪ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن روز ﺣﻘﯿﻘﺖ )ﻗﯿﺎﻣﺖ( ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا در آن روز ،ﺑﺎﻃﻦ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻇﺎﻫﺮ و راز او آﺷﮑﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
ﻣﯿﺰان ﺳﻨﺠﺶ ﻋﻤﻞ ،ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﻮدن ﯾﺎ ﻧﺒﻮدن آن ﭼﻮن ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺻﺤﻨﻪ ي ﻇﻬﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺣﻖ اﺳﺖ ،آن ﭼﻪ در آن ﻋﺮﺻﻪ ﻣﯿﺰان و ﻣﻼك ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از
»ﺣﻖ«؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﯿﺰان و ﺳﻨﺠﺶ اﻋﻤﺎل ،ﺻﺮاط و ،...ﻫﻤﻪ ﺑﺎ واﺣﺪ ﺳﻨﺠﺶ »ﺣﻖ« ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .از اﯾﻦ رو ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﺮ ﮐﺮداري ﺳﻨﮕﯿﻦ ،ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﻮﺟﺐ رﺳﺘﮕﺎري اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﯽ وزن ،ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯽ
ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺳﺒﺐ زﯾﺎنﮐﺎري ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. .7ﺑﺮﻫﺎن ﻋﺪاﻟﺖ
آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺟﻬﺎن ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﺣﻖ ،ﻋﺪاﻟﺖ ،اﺣﺴﺎن و ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ.
53
از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ي ﺗﻼش و ﮐﻮﺷﺸﯽ ﮐﻪ در راه ﻫﺪاﯾﺖ ﺑﺸﺮ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ و ﻣﺠﺎﻫﺪت ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در
راﺳﺘﺎي ﺗﻬﺬﯾﺐ ﻧﻔﻮس و اﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ رﯾﺸﻪ ﻇﻠﻢ و ﺑﻨﯿﺎن ﺳﺘﻢ را ﺑﺮاﻧﺪازﻧﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻮاره در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ،ﮔﺮوﻫﯽ ﺷﺮور دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮن رﯾﺰي ﻣﯽ زدﻧﺪ و دل ﺑﻪ ﺗﺒﻪ ﮐﺎري ﻣﯽ ﺳﭙﺮدﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎري از زﺣﻤﺎت و دﺳﺖ آوردﻫﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺑﺮ ﺑﺎد ﻓﻨﺎ ﻣﯽ دادﻧﺪ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﯿﻔﺮ ﺗﻠﺦ و ﻣﻨﺎﺳﺐ
ﺧﻮد ﻧﺮﺳﯿﺪﻧﺪ.
از ﺳﻮي ﺳﻮم ،ﺟﻬﺎن ﻃﺒﯿﻌﺖ ،ﻇﺮﻓﯿﺖ ﭘﺎداش ﮐﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ را ﻧﺪارد :ﻧﻪ ﭘﺎداش ﺑﺮﺧﯽ از ﺻﺎﻟﺤﺎن ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻗﺮب و ﻟﻘﺎي اﻟﻬﯽ ﻧﻤﯽ اﻧﺪﯾﺸﻨﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﮐﯿﻔﺮ ﭘﺎرهاي از ﺑﺰه ﮐﺎران ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﻤﺮاه ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﺴﻞ ﻫﺎ و ﮐﺸﺘﺎر
ﻫﺰاران ﺑﯽ ﮔﻨﺎه ،دﻟﯽ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ از ﺳﻨﮓ و ﺧﻮﯾﯽ درﻧﺪه ﺗﺮ از ﮔﺮگ و دﺳﯿﺴﻪ اي ﻫﻤﺴﺎن ﺷﯿﻄﺎن دارﻧﺪ در ﺟﻬﺎن ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ .ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان در اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ ﺳﺘﻢ روا داﺷﺘﻪ و ﺷﻤﺎر زﯾﺎدي را از
رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﯿﻔﺮ داد؟ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ را ﮐﺸﺘﻪ و ﺣﯿﺎت او را از ﺑﯿﻦ 53
.ﻋﻮاﻟﯽ اﻟﻠﺌﺎﻟﯽ ،ج ، 4ص .103
ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ/ﺿﺮورت وﻗﻮع ﻣﻌﺎد
34
ﺑﺮده ﺑﻪ ﺟﺰاي او ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮده اﺳﺖ ،ﺑﺎ او ﭼﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ اي ﻣﯽ
ﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد؟ آﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﺮف ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن او داد آﻧﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻋﺪل ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﺠﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﭘﯽ ﺟﻬﺎن ﻃﺒﯿﻌﺖ ،ﻋﺎﻟﻤﯽ دﯾﮕﺮ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺎدﻻﻧﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ
در آن ،ﻋﺪل و داد ﺑﺮ ﭘﺎ و ﺣﺴﺎب ﻫﻤﮕﺎن ﺗﺴﻮﯾﻪ ﮔﺮدد .داد ﺳﺘﻤﺪﯾﺪﮔﺎن و رﻧﺞ ﮐﺸﯿﺪﮔﺎن ،از ﮔﺮدﻧﮑﺸﺎن و ﺳﺘﻤﮑﺎران ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﻓﺎﺳﺪان ﺑﻪ ﭘﺎداش ﮐﺮدار ﺗﺒﺎﻫﺸﺎن ﺑﺮﺳﻨﺪ.
اﮔﺮ روزي ﺑﺮاي رﺳﯿﺪﮔﯽ و داوري ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم در ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺪان ﺑﻪ ﮐﯿﻔﺮ ﮐﺮدار ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﭘﺎﮐﺎن در ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﺟﺎوﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻫﺎي ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ ،ﻻزﻣﻪ اش ﺑﺮاﺑﺮي ﻇﻠﻢ و ﻋﺪل و ﻇﺎﻟﻢ و ﻋﺎدل اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮي ﻧﺎﻣﻮزون ،ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﻋﺪل ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻧﻈﺎم اﺣﺴﻦ او ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ.
.8ﺗﺠﺮد روح ﺑﺮﻫﺎن ﺗﺠﺮّد روح ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ از اﺛﺒﺎت ﻣﻌﺎد را ﻋﻬﺪه دار اﺳﺖ و اﺛﺒﺎت ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ،ﺣﻘﯿﻘﺘﯽ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ زوال
دارد .ﭘﺲ ﺑﺎ رﻫﺎ ﮐﺮدن ﺑﺪن و ﻣﺮگ ،از ﺑﯿﻦ ﻧﻤﯽ رود و ﺑﻪ ﺣﯿﺎت ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ. آﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺑﻘﺎ و ﺗﺠﺮد روح دارﻧﺪ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از:
* »و ﻻ ﺗﻘﻮﻟﻮا ﻟﻤﻦ ﯾﻘﺘَﻞُ ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﻟﻠّﻪ أﻣﻮات ﺑﻞ أﺣﯿﺎء و ﻟﮑﻦْ ﻻ ﺗﺸﻌﺮون«54؛ درﺑﺎره ي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻧﮕﻮﯾﯿﺪ ﻣﺮده اﻧﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺎن زﻧﺪه اﻧﺪ ،ﻟﯿﮑﻦ ﺷﻤﺎ آﮔﺎه ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ.
* »و ﻻﺗﺤﺴﺒﻦّ اﻟّﺬﯾﻦ ﻗُﺘﻠﻮا ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﻟﻠّﻪ أﻣﻮاﺗﺎً ﺑﻞ أﺣﯿﺎء ﻋﻨﺪ رﺑﻬﻢ ﯾﺮزﻗﻮن«55؛ ﻧﭙﻨﺪارﯾﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﮐﺸﺘﻪ
ﺷﺪﻧﺪ ﻣﺮدﮔﺎن اﻧﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺎن در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن زﻧﺪه و از روزي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ارواح ﺷﻬﯿﺪان زﻧﺪه
اﺳﺖ و ﻫﺮﮔﺰ از ﺑﯿﻦ ﻧﻤﯽ رود و اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ،ﺟﺰ ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺑﻘﺎي روح و ﺑﺎزﮔﺸﺖ آن ﺑﻪ ﺧﺪاي »ﻻﯾﻤﻮت« ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.
ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ،اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ي ذرات ﭘﯿﮑﺮ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻪ ﮐﺎم ﻧﺎﺑﻮدي ﮐﺸﯿﺪه ﺷﻮد و ﭼﯿﺰي از آن ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺑﺎز روح ﻣﻠﮑﻮﺗﯽ او زﻧﺪه و از روزي وﯾﮋه ﺑﺮﺧﻮدار اﺳﺖ.
* »و ﻣﻦ وراﺋﻬﻢ ﺑﺮزخٌ إﻟﯽ ﯾﻮم ﯾﺒﻌﺜﻮن«56؛ اﻓﺮادي ﮐﻪ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ي ﻣﺮگ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻋﺎﻟَﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮزخ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﻦ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت اﺳﺖ در ﭘﯿﺶ روي ﺧﻮد دارﻧﺪ. 54
.ﺑﻘﺮه.154/
56
.ﻣﺆﻣﻨﻮن.100/
. 55آل ﻋﻤﺮان.169/
ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ/ﺿﺮورت وﻗﻮع ﻣﻌﺎد
35
اﯾﻦ اﻧﺘﻘﺎل ،ﺟﺰ ﺑﺎ ﺗﺠﺮد روح ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا ﻫﺮ ﻓﺮدي در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﻤﯿﺮد ،ﺧﻮاه ﭼﯿﺰي از ذرات ﭘﯿﮑﺮش
ﺑﻤﺎﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪ ،ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﺮزخ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ و ﺑﺮزخ ،ﮐﻪ از آن ﺑﻪ »ﻗﺒﺮ« ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد زﻧﺪﮔﯽ ﺑﯿﻦ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮگ ،ﻣﺮز ﻋﺪﻣﯽ ﺑﯿﻦ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻧﯿﺴﺖ ،ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدن ﻣﻌﺪوم و ﺳﭙﺲ در ﻣﻌﺎد و ﻗﯿﺎﻣﺖ دوﺑﺎره
زﻧﺪه ﮔﺮدد ،ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻮاره زﻧﺪه اﺳﺖ و از ﻧﺸﺌﻪاي ﺑﻪ ﻧﺸﺌﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد.
* »و ﻗﺎﻟﻮا ءإذا ﺿﻠﻠﻨﺎ ﻓﯽ اﻷرض ءإﻧّﺎ ﻟﻔﯽ ﺧﻠﻖٍ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻞ ﻫﻢ ﺑﻠﻘﺎء رﺑﻬﻢ ﮐﺎﻓﺮون ،ﻗﻞ ﯾﺘﻮﻓﯿﮑﻢ ﻣﻠﮏ اﻟﻤﻮت اﻟّﺬي
وﮐّﻞ ﺑﮑﻢ ﺛﻢ إﻟﯽ رﺑﮑﻢ ﺗُﺮﺟﻌﻮن«57؛ ﻧﺎ ﺳﭙﺎﺳﺎن و ﻣﻨﮑﺮان ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ ،وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدن در زﻣﯿﻦ ﮔﻢ و ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮﯾﻢ آﯾﺎ دوﺑﺎره زﻧﺪه ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ؟ ﺑﻠﮑﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﮐﺎﻓﺮﻧﺪ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! در ﭘﺎﺳﺦ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ :ﻓﺮﺷﺘﻪ
ﻣﺮگ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻫﺪف وﮐﺎﻟﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ،ﺷﻤﺎ را ﮐﺎﻣﻼ ًو ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ي وﺟﻮدﺗﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﯿﺰي از ﺷﻤﺎ از ﺑﯿﻦ ﻧﻤﯽ رود.
* ﺗﺒﻪﮐﺎران ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﻣﺮدن ،وارد ﺷﻌﻠﻪ ﻫﺎي آﺗﺶ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ،ﮔﺮﭼﻪ در آب درﯾﺎ و اﻣﻮاج ﺗﻮﻓﻨﺪه آن ﻏﺮق ﺷﺪه
ﺑﺎﺷﻨﺪ» :ﻣﻤﺎ ﺧﻄﯿﺌﺂﺗﻬﻢ أُﻏﺮﻗُﻮا ﻓﺄُدﺧﻠﻮا ﻧﺎراً«58؛ ﻗﻮم ﻧﻮح ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺒﻪﮐﺎري ﻫﺎي ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﻃﻐﯿﺎن ﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺧﻮد ،ﺑﻪ
ﮐﺎم ﻃﻮﻓﺎن درﯾﺎ ﻏﺮق و وارد آﺗﺶ ﺷﺪﻧﺪ .اﯾﻦ ،ﻫﻤﺎن آﺗﺶ ﺑﺮزخ اﺳﺖ ﮐﻪ در درون درﯾﺎي ﺧﺮوﺷﺎن ﻧﯿﺰ ﺷﻌﻠﻪ ور
اﺳﺖ و اﮔﺮ روح اﻧﺴﺎن ،ﻣﺠﺮد ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از رﻫﺎﯾﯽ ﺑﺪن ،ﺣﯿﺎت دﯾﮕﺮي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺮﺻﻪاي ﺑﺮاي ﻋﺬاب وﺟﻮد
ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؛ ﺑﻪ وﯾﮋه آﺗﺶ ﺑﺮزخ ﮐﻪ در درون درﯾﺎي ﺧﺮوﺷﺎن ﻧﯿﺰ زﺑﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ .ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ،اﮔﺮ ﺑﺪن اﻓﺮاد ﭘﺎرﺳﺎ ،درون زﺑﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺮوﺷﺎن آﺗﺶ ﻧﯿﺰ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺷﻮد ،ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﻣﺮدن ،وارد ﺑﻮﺳﺘﺎﻧﯽ از ﺑﻮﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ
ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ.
59
* اﻧﺴﺎن ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻪ ﺷﺎﻣﺦ اﻃﻤﯿﻨﺎن رﺳﯿﺪه و از ﮔﺰﻧﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ وﺳﻮﺳﻪ ،آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮي ،ﻧﻮﺳﺎن روﺣﯽ و اﺿﻄﺮاب
دروﻧﯽ در اﻣﺎن ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ و ﭘﺲ از آن ﻣﻮرد ﺧﻄﺎب وﯾﮋه ي ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اي ﺟﺎن ﻫﺎي آرﻣﯿﺪه و ﻣﻄﻤﺌﻦ! ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﺎز ﮔﺮدﯾﺪ ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از او ﺧﺸﻨﻮد ﻫﺴﺘﯿﺪ و ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﯾﺪ« 60.ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﭘﯿﺮاﺳﺘﻪ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺎدي اﺳﺖ ،ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ آن
ﻣﻘﺎم واﻻ و آن ذات ﺑﯽ ﻣﺜﺎل و ﺑﯽ ﺳﻤﺖ و ﺳﻮ ،رﺟﻮﻋﯽ ﻣﺎدي ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .ﭘﺲ رﺟﻮع ﮐﻨﻨﺪه )ﺟﺎن اﻧﺴﺎن( ﻧﯿﺰ ﻣﺎدي ﻧﯿﺴﺖ.
57
.ﺳﺠﺪه.10- 11/
58
.ﻧﻮح.25/
60
.ﻓﺠﺮ.27- 30/
. 59ﺑﺮوج.4- 7/
ﺑﺨﺶ ﭘﻨﺠﻢ/ﺿﺮورت وﻗﻮع ﻣﻌﺎد
36
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻣﺠﺮد ﺑﻮدن ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ رﺟﻮع ﺑﻪ ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر ﻧﯿﺰ رﺟﻮﻋﯽ ﻣﺎدي ﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺨﻦ
را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده و ﻓﺮاﮔﯿﺮ ،درﺑﺎره ي ﻫﻤﻪ ي ارواح و ﺟﺎن ﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺟﺎري ﮐﺮد؛ زﯾﺮا ﻫﻤﮕﺎن ﻣﺸﻤﻮل ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
61
ﺑﺪن و ﻗﻮاي ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ،ﺳﺎﯾﻪاي از روح اﺳﺖ و ﺟﻨﺒﻪ ي ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ اﻧﺴﺎن ،ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ،ﺗﺎﺑﻊ ﺟﻨﺒﻪ ي روﺣﺎﻧﯽ آن
ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ روح اﻧﺴﺎن ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﮕﯿﺮد ،در آﺧﺮت ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﮑﻞ ﻇﻬﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﻣﺤﺸﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
61
» .اﻧﺎ ﷲ و اﻧﺎ اﻟﯿﻪ راﺟﻌﻮن« :ﺑﻘﺮه.156/
ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ: ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ
ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ/ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ
38
واژه ي ﻣﺮگ و ﻗﺒﺮ واژه ﻣﺮگ در ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺮدن ،ﺟﺎن ﺳﭙﺮدن ،ﺑﯽ ﺟﺎن ﺷﺪن ،از دﺳﺖ دادنِ ﻧﯿﺮوي ﺣﯿﻮاﻧﯽ و ﺣﺮارت ﻏﺮﯾﺰي، ﻓﻨﺎي ﺣﯿﺎت ،ﻧﯿﺴﺖ ﺷﺪن زﻧﺪﮔﺎﻧﯽ ،از ﮔﯿﺘﯽ رﻓﺘﻦ ،و درﮔﺬﺷﺖ اﺳﺖ .از اﯾﻦ واژه در ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻮت ،ﻣﻤﺎت ،ﻓﻮت، اﺟﻞ و ...ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ. واژه ي ﻗﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﮔﻮر ،و ﻣﻌﺮّب آن ،ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮده ي آدﻣﯽ را در آن ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ .ﻧﺎم ﻫﺎي دﯾﮕﺮ آن، ﺗﺮﺑﺖ ،ﺧﺎك ،ﻧﻬﻔﺖ ،ﺟﺪث ،ﺣﻔﯿﺮ ،رﻣﺲ ،رﯾﻢ ،ﻣﺮﻗﺪ ،ﻣﺮﻣﺲ ،ﻣﻀﺠﻊ ،ﻣﺪﻓﻦ ،روﺿﻪ ،ﺿﺮﯾﺢ و ...اﺳﺖ.
ﻣﺮگ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﺮآن در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻗﺮآن ﻣﺮگ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي »وﻓﺎت« اﺳﺖ ،ﻧﻪ »ﻓﻮت«؛ زﯾﺮا ﻓﻮت ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي زوال و ﻧﺎﺑﻮدي اﺳﺖ ،وﻟﯽ وﻓﺎت ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺧﺬ ﺗﺎم و در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﯾﮏ ﺣﻘﯿﻘﺖ و اﻧﺘﻘﺎل آن ﺑﻪ ﺳﺮاي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ .اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﺗﻮﺳﻂ
ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﺄﻣﻮر وﻓﺎت ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد.
62
ﯾﻌﻨﯽ اوﻻً ،ﻣﺮگ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﻨﺎ و ﻧﺎﺑﻮدي ﻧﯿﺴﺖ و ﺷﻤﺎ ﻧﺎﺑﻮد ﻧﺨﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ و ﺛﺎﻧﯿﺎً ،ﭼﻮن ﺗﻤﺎم ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﻣﺮدن ﻧﺰد
ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺄﻣﻮر اﻟﻬﯽ ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ رﺟﻮع ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ارﺟﺎع ﻣﺄﻣﻮر ﺧﺪا ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﻣﺮگ از ﻣﻨﻈﺮ رواﯾﺎت
* از اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ 7درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺪ ﻣﺮگ را وﺻﻒ ﮐﻨﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺮاي ﮔﺮوﻫﯽ ﻧﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ اﺳﺖ و ﺑﺮاي دﺳﺘﻪاي وﻋﯿﺪ ﺑﻪ ﻋﺬاب اﺑﺪ و ﺑﺮاي ﻃﺎﯾﻔﻪ اي ﻫﻮل و ﺗﺮس اﺳﺖ.
63
* از اﻣﺎم ﻣﺠﺘﺒﯽ 7ﺳﺆال ﺷﺪ :ﻣﺮﮔﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ آن آﮔﺎﻫﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن وارد ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﭼﺮا ﮐﻪ از ﺳﺮاي ﺳﺨﺘﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ درد و
ﻣﺼﯿﺒﺖ اﺳﺖ ﺑﺮ ﮐﺎﻓﺮان ،زﯾﺮا از دﻧﯿﺎ ﮐﻪ ﺑﻬﺸﺘﺶ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ آﺗﺸﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻧﺎﺑﻮدي و
زوال ﻧﺪارد.
64
* اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ 7در روز ﻋﺎﺷﻮرا ﭼﻬﺮهي زﯾﺒﺎﯾﯽ از ﻣﺮگ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮐﺮد ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آن ﺑﻪ آن ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﺪ و ﭼﻬﺮه ﻣﻠﮑﻮﺗﯽ او ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺗﺮ و ﮔﻞﮔﻮنﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ؛ در آن ﺣﺎل ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﯾﺎران ﺑﺎ وﻓﺎ ﻓﺮﻣﻮد: 62
» .ﮐﺎﻓﺮان ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ :آﯾﺎ وﻗﺘﯽ ﻣﺮدﯾﻢ و در روي زﻣﯿﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪه و ﮔﻢ ﺷﺪﯾﻢ آﯾﺎ دوﺑﺎره زﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮا در ﺟﻮاب آﻧﺎن ﺑﮕﻮ :ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺮگ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎرﺗﺎن ﮔﻤﺎرده ﺷﺪه ﻫﻤﻪي
وﺟﻮد ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﭼﯿﺰي از ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺷﻤﺎ روي زﻣﯿﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪه و ﮔﻢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ« :ﺳﺠﺪه.11/ . 63ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،6ص .153 64
.ﻫﻤﺎن ،ص .154
ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ/ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ
39
»ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ ﮐﻨﯿﺪ اي ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺮدان ﺑﺰرﮔﻮار ،ﻣﺮگ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻫﺎ و رﻧﺞ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺎغ ﻫﺎي وﺳﯿﻊ ﺑﻬﺸﺖ و ﻧﻌﻤﺖﻫﺎي ﺟﺎودان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ از اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺘﻦ از زﻧﺪان ﺑﻪ ﻗﺼﺮ ﻧﺎراﺣﺘﯿﺪ؟ اﻣﺎ
ﻣﺮدن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ را از ﻗﺼﺮي ﺑﻪ زﻧﺪان و ﻋﺬاب ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ .ﭘﺪرم از رﺳﻮل
ﺧﺪا 6ﻧﻘﻞ ﻓﺮﻣﻮد :ﮐﻪ دﻧﯿﺎ زﻧﺪان ﻣﺆﻣﻦ و ﺑﻬﺸﺖ ﮐﺎﻓﺮ اﺳﺖ و ﻣﺮگ ،ﭘﻞ آﻧﺎن ﺑﻪ ﺑﺎغ ﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ و ﭘﻞ اﯾﻨﺎن ﺑﻪ
ﺟﻬﻨﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .ﻧﻪ ﺑﺮاﯾﻢ دروغ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﻧﻪ ﻣﻦ دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ«.
65
* از اﻣﺎم ﺳﺠﺎد 7ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺮگ را ﺟﻮﯾﺎ ﺷﺪﻧﺪ .ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺮگ ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻨﺪن ﻟﺒﺎس ﭼﺮﮐﯿﻦ و ﭘﺮﺣﺸﺮه اﺳﺖ و ﮔﺸﻮدن ﻏﻞ و زﻧﺠﯿﺮﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﺗﺒﺪﯾﻞ آن ﺑﻪ ﻓﺎﺧﺮﺗﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎس ﻫﺎ و ﺧﻮﺷﺒﻮﺗﺮﯾﻦ ﻋﻄﺮﻫﺎ و راﻫﻮارﺗﺮﯾﻦ
ﻣﺮﮐﺐ ﻫﺎ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺰل ﻫﺎ و ﺑﺮاي ﮐﺎﻓﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻨﺪن ﻟﺒﺎس ﻓﺎﺧﺮ و اﻧﺘﻘﺎل از ﻣﻨﺰل ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ و ﺗﺒﺪﯾﻞ
آن ﺑﻪ ﭼﺮﮐﺖ رﯾﻦ و ﺧﺸﻦ ﺗﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎس ﻫﺎ و وﺣﺸﺘﻨﺎك ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺰل ﻫﺎ و ﺑﺰرگ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺬاب ﻫﺎ اﺳﺖ«.
66
* ﺑﻪ اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻋﺮض ﺷﺪ ﻣﺮگ را ﺑﺮاي ﻣﺎ وﺻﻒ ﮐﻦ .ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺑﻮي ﺧﻮﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ
آن را ﺑﺒﻮﯾﺪ و آن ﺑﻮي ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺳﺒﺐ ﺷﻮد ﻫﻤﻪ ي درد و رﻧﺞ از او رﺧﺖ ﺑﺮﺑﻨﺪد و ﺑﺮاي ﮐﺎﻓﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﮔﺰﯾﺪن اﻓﻌﯽ ﻫﺎ و ﮐﮋدمﻫﺎ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ.
67
* ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ 7ﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎري وارد ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺑﯽﻫﻮﺷﯽ ﻣﺮگ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﻤﯽ داد . اﻃﺮاﻓﯿﺎن ﺑﯿﻤﺎر ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﯾﺎﺑﻦ رﺳﻮل اﻟﻠّﻪ 6دوﺳﺖ دارﯾﻢ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺮگ و وﺿﻊ ﺑﯿﻤﺎر ﻣﺎ را ﺷﺮح دﻫﯿﺪ .ﻓﺮﻣﻮد:
»ﻣﺮگ وﺳﯿﻠﻪ و اﺑﺰار ﺗﺼﻔﯿﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﯾﺪ از آن ﺑﮕﺬرﻧﺪ ،ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را از ﮔﻨﺎه ﭘﺎك ﻣﯽﮐﻨﺪ و آﺧﺮﯾﻦ ﻧﺎراﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ و ﮐﻔّﺎره آﺧﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎﻫﺎن آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رود .در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮان را از ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎﯾﺸﺎن ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ
و آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺬّﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ و آﺧﺮﯾﻦ ﭘﺎداش ﮐﺎر ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﯿﺎﻧﺎً اﻧﺠﺎم داده اﻧﺪ .اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎر
ﻣﺤﺘﻀﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠّﯽ از ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ ﭘﺎك ﺷﺪ و از ﻣﻌﺎﺻﯽ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﺧﺎﻟﺺ ﺷﺪ؛ آن ﺳﺎن ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﭼﺮﮐﯿﻦ ﺑﺎ ﺷﺴﺘﺸﻮ ﭘﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد .او ﻫﻢ اﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ را ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺳﺮاي ﺟﺎوﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﺑﺎﺷﺪ«.
68
* از ﺣﻀﺮت ﺟﻮاداﻻﺋﻤﻪ 7ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺮگ را ﺟﻮﯾﺎ ﺷﺪﻧﺪ .ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺮگ ﻫﻤﺎن ﺧﻮاﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺷﻤﺎ ﻣﯽآﯾﺪ ،ﺟﺰ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﺶ ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن از آن ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﯿﺪار ﻧﻤﯽ ﺷﻮد .ﻫﺮ ﮐﺴﯽ در ﺧﻮاﺑﺶ آن
65
.ﻫﻤﺎن.
66
.ﻫﻤﺎن ،ص .155
68
.ﻫﻤﺎن ،ص .155
. 67ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،6ص .152
ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ/ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ
40
اﻧﺪازه از اﻧﻮاع ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻫﺎ و اﻗﺴﺎم وﺣﺸﺖ ﻫﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورد .ﭘﺲ ﺣﺎل ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ و ﺗﺮس
در ﺧﻮاب ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﻣﺮگ اﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺑﺮاي آن آﻣﺎده ﺷﻮﯾﺪ«.
69
اﻧﺴﺎن ،ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻧﯿﺰ زﻧﺪه اﺳﺖ از اﺣﺎدﯾﺚ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮگ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از :ﭘﻞ ﻋﺒﻮر ،ﮐﻨﺪن ﻟﺒﺎﺳﯽ و ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻟﺒﺎﺳﯽ دﯾﮕﺮ ،ﺑﻮﯾﯿﺪن ﮔﻞ ﺧﻮﺷﺒﻮ ،ﻧﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﯾﺎ ﮔﺰﯾﺪن ﻣﺎر و ﻋﻘﺮب و وﻋﯿﺪ ﺑﻪ ﻋﺬاب داﯾﻢ ،زﻧﺪان ﻣﺆﻣﻦ و ﺑﻬﺸﺖ ﮐﺎﻓﺮ ،ﺧﻮاب
ﻫﺮ ﺷﺐ ،وﺳﯿﻠﻪ ﺗﺼﻔﯿﻪ ،اﻧﺘﻘﺎل از ﺳﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﺮاي دﯾﮕﺮ .ﻫﻤﻪ ي اﯾﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ از ﻧﻮع ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ وﺟﻮدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ .ﭘﺲ اﯾﻦ ﺗﺼﻮر ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﻣﺮدن ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ .ﻗﺎﻓﻠﻪ ي ﺑﺸﺮﯾﺖ در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ
اﺳﺖ و ﻫﺮﮔﺰ در وﺳﻂ راه ﻧﺎﺑﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .او ﻣﯽ رود ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﺪف ﺑﺮﺗﺮ و ﻗﺮارﮔﺎه اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ﺑﺎر ﯾﺎﺑﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر ،ﺑﺎر ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﻬﺪ.
ﻣﺮگ ،اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﺳﺨﻦ از ﺗﻔﺴﯿﺮ دو ﻣﯿﺮاﻧﺪن و دو زﻧﺪه ﮐﺮدن ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ .در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن اﺳﺘﺎد ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ; ﺑﻪ
ﮐﻤﮏ ﺳﺎﯾﺮ آﯾﺎت ﺑﺮ آﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن دو ﻣﺮدن اﺻﯿﻞ و دو ﺣﯿﺎت اﺻﯿﻞ دارد؛ اﻧﺘﻘﺎل از دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺑﺮزخ ﻣﺮگ اول اﺳﺖ و اﻧﺘﻘﺎل از ﺑﺮزخ ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﺮگ دوم .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺑﺮزخْ ﺣﯿﺎت اول و ﻗﯿﺎﻣﺖ زﻧﺪﮔﯽ دوم او ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؛ زﯾﺮا ﻣﺮگ و
ﺣﯿﺎت اﻣﺮي ﻧﺴﺒﯽ و ﻗﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ .ﻣﺮگ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺒﺎﻫﯽ و ﻧﺎﺑﻮدي ﻣﻄﻠﻖ اﺻﻼ ًوﺟﻮد ﻧﺪارد؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺷﺮّ ﻣﻄﻠﻖ اﺻﻼ ً وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﺧﯿﺮ اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻣﺮگ ﻧﺴﺒﯽ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺷﺮّ ﻧﺴﺒﯽ اﺳﺖ .اﻣﺎ ﺣﯿﺎت ﻧﻔﺴﯽ
اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺮاﺳﺮ ﻋﺎﻟﻢ زﻧﺪه اﺳﺖ.
آدﻣﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وارد ﺑﺮزخ ﺷﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﺮده و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮزخ زﻧﺪه اﺳﺖ و وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﺒﺮا اﻧﺘﻘﺎل ﯾﺎﻓﺖ
از ﺑﺮزخ ﻣﺮده و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﺒﺮا زﻧﺪه اﺳﺖ .در ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﺳﯿﺮ و ﺣﺮﮐﺖ ،ﻣﺮگ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺨﻠّﻞ ﻋﺪم ،ﻧﺎﺑﻮدي
و ﻓﻨﺎي ﻣﺤﺾ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﺤﺮك و ﻣﻘﺼﺪ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ. اﻧﺴﺎن ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮﺑﺖ ،ﻣﺮگ را ﻣﯽ ﭼﺸﺪ
درﺑﺎره ي ﺗﻔﺴﯿﺮ آﯾﻪ ي ﻣﺒﺎرﮐﻪ ي »ﮐﻞّ ﻧﻔﺲ ذاﺋﻘﮥ اﻟﻤﻮت« 70ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻔﺴﺮان ،از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺨﺮ رازي ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ،از آﯾﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ،آن ﭼﻪ ﻣﯽ ﻣﯿﺮد ﺑﺪن اﺳﺖ ،ﻧﻪ روح؛ و ﻣﺮگ ،ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻗﻄﻊ ﻋﻼﻗﻪ روان از ﺗﻦ .ﭘﺲ ﻣﺮگ ،روح را ﻧﻤﯽ ﻣﯿﺮاﻧﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ روح ،ﻣﺮگ را ﻣﯽ ﭼﺸﺪ و در ﺧﻮد ﻫﻀﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ آن ﺳﺎن ﮐﻪ اﻧﺴﺎن،
. 69ﻫﻤﺎن.
70
.ﻋﻨﮑﺒﻮت ،57/اﻧﺒﯿﺎء ،35/آل ﻋﻤﺮان.185/
ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ/ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ
41
ﺷﺮﺑﺖ را ﻣﯽﭼﺸﺪ و در ﺧﻮد ﻫﻀﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﭘﺲ آن ﭼﻪ ﭼﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد )ﻣﺮگ( از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ رود ،ﻧﻪ ﭼﺸﻨﺪه .
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻣﯿﺮد ،در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣـﺮگ را ﻣﯿﺮاﻧﺪه ،ﻧﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮدش از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود .روح اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﭼﺸﯿﺪن ﻣﺮگ از ﺗﺤﻮل و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽ رﻫﺪ .از اﯾﻦ رو ﻗﺮآن درﺑﺎره ي ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻻﯾﺬوﻗﻮن ﻓﯿﻬﺎ اﻟﻤﻮت إﻟّﺎ
اﻟﻤﻮﺗَﮥَ اﻷُوﻟﯽ«71؛ ﭘﺲ از ﺳﺮﮐﺸﯿﺪن ﻋﺼﺎره ي ﺣﯿﺎت و ﭼﺸﯿﺪن ﻣﺮگ اول دﯾﮕﺮ ﻣﺮﮔﯽ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﭼﺸﯿﺪ؛ ﯾﻌﻨﯽ
ﺗﺤﻮل و اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ.
اﻧﺴﺎن ،اﺷﺘﺒﺎﻫﺎً اﻣﻮر اﻋﺘﺒﺎري را ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارد از آﯾﻪ ي »ﮐﻞّ ﻣﻦ ﻋﻠﯿﻬﺎ ﻓﺎن« 72وﺟﻪ اﻟﻠّﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎ ﺷﺪه و ﺧﺪاوﻧﺪ وﺟﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽداﻧﺪ» .ﻫﺎﻟﮏ و ﻓﺎﻧﯽ« ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه و در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﯾﺎ ﻫﻤﻪ ي اﻓﺮاد روي زﻣﯿﻦ ﻓﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ،ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺣﻘﯿﻘﯽ آﯾﺎت
ﻣﺰﺑﻮر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ روي زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻓﺎﻧﯽ و ﻫﺎﻟﮏ اﺳﺖ ،ﻧﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﻓﺎﻧﯽ و ﻫﺎﻟﮏ
ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ،وﻟﯽ ﮔﺎﻫﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﻣﻮر اﻋﺘﺒﺎري دﻧﯿﻮي اﺷﺘﺒﺎﻫﺎً رﻧﮓ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﯽزﻧﺪ و اﻣﺮ اﻋﺘﺒﺎري را ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارد ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺳﺮاب را ﺑﻪ ﺟﺎي آب ﻣﯽ ﭘﻨﺪارد. ﺑﺮاي ﻣﺮگ ،آﻣﺎده ﺑﺎﺷﯿﻢ از دﯾﺪﮔﺎه ﻗﺮآن و اﺣﺎدﯾﺚ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻋﺼﻤﺖ :ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ اﻧﺴﺎن ﻫﻤﻮاره آﻣﺎده ﺣﻀﻮر ﻣﺮگ ﺑﺎﺷﺪ و از آن
اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﻨﺪ و ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎت آن آﻣﺎده ﺳﺎزد و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ وﺻﯿﺖ ﮐﻨﺪ.
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم و ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن دﯾﻦ :ﺳﻔﺎرش اﮐﯿﺪ ﺑﻪ وﺻﯿﺖ دارﻧﺪ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم 6ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ
ﻣﺴﻠﻤﺎن وﺻﯿﺖ ﮐﻨﺪ و وﺻﯿﺖ ﻧﺎﻣﻪ ي او ﻫﺮ ﺷﺐ زﯾﺮ ﺳﺮش ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﺒﯽ را ﺑﺪون آن ﻧﮕﺬراﻧﺪ. ﻣﺮگ ،رﺧﺪادي ﭘﺮﻣﺎﺟﺮا و دﺷﻮار
ﻣﺮگ و روﺑﺮو ﺷﺪن ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﺄﻣﻮر ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ ،ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺦ ،ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار ،ﭘﺮﻣﺎﺟﺮا و ﭘﺮﻣﺼﯿﺒﺖ اﺳﺖ .از اﯾﻦ رو ﻗﺮآن از آن ﺑﻪ »اﻟﻄﺎﻣﮥ اﻟﮑﺒﺮي« ،73ﯾﻌﻨﯽ رﺧﺪاد ﭘﺮﻣﺎﺟﺮا و ﺳﻨﮕﯿﻦ ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ .ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻣﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺟﺎن ﺳﭙﺮدن ﺑﺮ ﺑﺮﺧﯽ اﺷﺨﺎص ﭼﻨﺎن ﺗﺄﺛﯿﺮي ﺑﺮ ﺟﺎن آدﻣﯽ ﻣﯽ ﮔﺬارد ﮐﻪ
اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ آﯾﯿﻦ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺑﻮﺑﯿﺖ ﺧﺪا ،رﺳﺎﻟﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ،6ﻗﺒﻠﻪ و ﮐﺘﺎب را ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﺑﻪ وﯾﮋه اﮔﺮ ﻣﻌﺎرف دﯾﻨﯽ ﺑﺮ ﺟﺎن او ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .از اﯾﻦ رو وﻗﺘﯽ از او ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ ﻣﺜﻼ ﮐﺘﺎب ﺗﻮ ﭼﯿﺴﺖ ،در 71
» .در آن ﺟﺎ ﺟﺰ ﻣﺮگ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ]ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﻣﺰه ي آن را ﭼﺸﯿﺪه اﻧﺪ[ ،ﻣﺮگ را ﻧﻤﯽ ﭼﺸﻨﺪ« :دﺧﺎن.56/
73
.ﻧﺎزﻋﺎت.34/
» . 72ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﻓﺎﻧﯽ و ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮﻧﺪه اﺳﺖ ،و ذات ﺑﺎﺷﮑﻮه و ارﺟﻤﻨﺪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺎﻗﯽ و ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ اﺳﺖ« :اﻟﺮﺣﻤﻦ. 26- 27/
ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ/ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ
42
ﭘﺎﺳﺦ درﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ .درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﮑﺘﻪ ﻣﻐﺰي ﮐﺮده و ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده ﺑﺎﺷﺪ .وﻗﺘﯽ آدﻣﯽ ﺑﺮ اﺛﺮ
ﺣﺎدﺛﻪ اي ﭼﻮن ﺳﮑﺘﻪ ﻣﻐﺰي و ﺣﺼﺒﻪ ﻫﻤﻪ داﻧﺶ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ،ﺣﺘﻤﺎً در آن ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﺰرگ ،ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮگ، اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ دﯾﻨﯽ را ﻓﺮاﻣﻮش ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .از اﯾﻦ رو در ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻣﯿﺖ آن ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﺑﻪ ﯾﺎد وي ﻣﯽ آورﻧﺪ. ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 6ﺑﻪ ﻧﻘﻞ اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻓﺮﻣﻮد :وﻗﺘﯽ ﻣﺮا ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﺮدﻧﺪ ﻓﺮﺷﺘﻪاي را دﯾﺪم ﮐﻪ در دﺳﺖ او ﻟﻮﺣﯽ
از ﻧﻮر ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ راﺳﺖ و ﭼﭗ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻪ آن ﻣﯽ ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻧﺪوﻫﻨﺎك ﺑﻮد .ﮔﻔﺘﻢ :اي
ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﻋﺮض ﮐﺮد ﻓﺮﺷﺘﻪ ي ﻣﺮگ و ﮐﺎر او ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎن ﻫﺎ اﺳﺖ ....ﻫﺮﮔﺎه اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ اي ﺑﺮ ﻣﺮده ي ﺧﻮﯾﺶ ﮔﺮﯾﻪ ﮐﻨﻨﺪ ،ﮔﻮﯾﺪ :ﮔﺮﯾﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ ،ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻫﻤﻪ ي ﺷﻤﺎ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدم ﺗﺎ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ ﻧﻤﺎﻧﺪ .در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد :اي ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻣﺮگ ﺑﺲ رﺧﺪاد ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ اﺳﺖ.
ﻣﺆﻣﻨﺎن ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﻣﯿﺮﻧﺪ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺮدن ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ وﺿﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ آﻧﺎن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن اﻟﻬﯽ ﻧﺎزل و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ﻣﻌﺼﻮم: ﺑﺮاي اﯾﻨﺎن ﻣﺘﻤﺜﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ :ﻣﺎ دوﺳﺘﺎن ﺷﻤﺎ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد و ﻫﯿﭻ ﺧﻮف و ﺗﺮﺳﯽ
ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ،ﻧﻮﯾﺪ ﺑﺎد ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ آن ﭼﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ در آن اﺳﺖ.
74
ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ،اﺧﺒﺎري ﮐﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺗﻤﺜّﻞ و ﺣﻀﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ،اﺋﻤﻪ ﻃﺎﻫﺮﯾﻦ ،:وﻻﯾﺖ ،ﻧﻤﺎز و زﮐﺎت دارد ﺑﻪ ﻗﺪري ﻓﺮاوان اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان درﺑﺎرهي آن ﻫﺎ ادﻋﺎي ﺗﻮاﺗﺮ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﮐﺮد.
ﮐﺎﻓﺮان ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﻣﯿﺮﻧﺪ اﻣﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺮدن ﮐﺎﻓﺮان ﺑﻪ اﯾﻦ وﺿﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮﺑﺖ ﻣﺮگ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺳﺨﺖ ﻧﺎﮔﻮار ،ﺗﻠﺦ ،و اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن
ﻋﺬاب از آن ﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺮزﻫﺎي آﺗﺸﯿﻦ اﺳﺖ. 74
» .إنّ اﻟّﺬﯾﻦ ﻗﺎﻟﻮا رﺑﻨﺎ اﻟﻠّﻪ ﺛﻢ اﺳﺘﻘﺎﻣﻮا ﺗﺘﻨﺰّل ﻋﻠﯿﻬﻢ اﻟﻤﻠـﺌﮑﮥ أﻟّﺎ ﺗﺨﺎﻓﻮا و ﻻ ﺗﺤﺰﻧﻮا و أﺑﺸﺮوا ﺑﺎﻟﺠﻨّﮥ اﻟّﺘﯽ ﮐﻨﺘﻢ ﺗﻮﻋﺪون ،ﻧﺤﻦ أوﻟﯿﺎؤﮐﻢ ﻓﯽ اﻟﺤﯿﻮة اﻟﺪﻧﯿﺎ و ﻓﯽ اﻻﺧﺮة و ﻟﮑﻢ ﻓﯿﻬﺎ ﻣﺎ ﺗﺸﺘﻬﯽ
أﻧﻔﺴﮑﻢ و ﻟﮑﻢ ﻓﯿﻬﺎ ﻣﺎ ﺗﺪﻋﻮن« :ﻓﺼﻠﺖ.30/
»از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم اﺳﻼم 6ﺳﺆال ﺷﺪ :ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺮگ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﺎن آدﻣﯽ را ﻣﯽﮔﯿﺮد؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﻓﺮﺷﺘﻪي ﻣﺮگ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮدن ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺰد وي آن ﮔﻮﻧﻪ ﻣﯽاﯾﺴﺘﺪ ﮐﻪ ﺑﺮدهاي ذﻟﯿﻞ ﻧﺰد ﻣﻮﻻ .او وﯾﺎراﻧﺶ ﻧﺰد ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯽاﯾﺴﺘﻨﺪ و ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﻓﺮﺷﺘﻪي ﻣﺮگ ﺳﻼم ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ او ﺑﺸﺎرت ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ دﻫﺪ« :ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،6ص .167 »ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺆﻣﻦ و ﺑﯿﻦ ﻗﺪرت ﺑﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﺣﺎﺋﻞ ﺷﻮد ،ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا 6و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻨﺎر او ﻣﯽآﯾﻨﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا 6ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺷﺨﺺ و دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﭼﭗ او ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﮐﺮده ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ آﻧﭽﻪ را اﻣﯿﺪوارش ﺑﻮدي اﮐﻨﻮن رو ﺑﺮوي ﺗﻮﺳﺖ )دﯾﺪار ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﺋﻤﻪ( و اﻣﺎ آﻧﭽﻪ را از آن ﻣﯽ ﺗﺮﺳﯿﺪي )ﮐﯿﻔﺮ( از آن اﯾﻤﻦ ﻫﺴﺘﯽ .ﺳﭙﺲ دري از ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮد و رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :اﯾﻦ ﻣﻨﺰل ﺗﻮ در ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ .اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺗﻮ را ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ ﮐﻪ در آن ﺟﺎ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه اﺳﺖ .ﻣﺤﺘﻀﺮ در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮا ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :وﻗﺘﯽ او را در ﻗﺒﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻫﻤﺎن در ﺑﻬﺸﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا 6ﺑﻪ او ﻧﻤﻮد ﺑﺮ او ﮔﺸﻮده
ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻮر ،ﺧﻨﮑﯽ و ﺑﻮي ﺧﻮشِ آن ﺑﺮ او داﺧﻞ ﻣﯽﮔﺮدد .ﺳﺪﯾﺮ ﺻﯿﺮﻓﯽ )راوي ﺧﺒﺮ( در اداﻣﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﻔﺘﻢ :ﯾﺎﺑﻦ رﺳﻮل اﻟ ﻠّﻪ 6ﭘﺲ ﻓﺸﺎر ﻗﺒﺮ ﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ
ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻧﯿﺴﺖ« :اﺻﻮل ﮐﺎﻓﯽ ،ج ،3ص .129
ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ/ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ
43
ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺟﺎن دادن ،ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺷﯿﺦ ﻃﻮﺳﯽ; ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ ،ﺗﻮﺑﻪ در ﻟﺤﻈﻪي ﻣﺮگ ﯾﺎ در ﺣﺎل ﻣﺸﺎﻫﺪه آﺛﺎر ﻣﺮگ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد، ﻟﯿﮑﻦ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ درﺑﺎره ي ﻋﺬاب ﻫﺎي اﺧﺮوي ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺎل اﺣﺘﻀﺎر ،ﺑﺮزخ و ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ و ﺗﻮﺑﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎي ﯾﺎد ﺷﺪه ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺨﺶ ﻧﯿﺴﺖ و اﺳﺘﺜﻨﺎ ﻧﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮد؛ اﻣﺎ اﯾﻤﺎن و ﺗﻮﺑﻪ ،ﻫﻨﮕﺎم دﯾﺪن ﻋﺬاب ﻫﺎي دﻧﯿﻮي اﺳﺘﺜﻨﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ
ﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ؛ ﻧﻈﯿﺮ آن ﭼﻪ درﺑﺎره ي ﻗﻮم ﺣﻀﺮت ﯾﻮﻧﺲ 7رخ داد و ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﺬاب دﻧﯿﻮي را از آﻧﺎن ﺑﺮداﺷﺖ.
75
ﺟﺎن دادن ﯾﺎ ﺟﺎن ﮐﻨﺪن! ﺟﺎن دادن ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻬﻞ و راﺣﺖ اﺳﺖ و ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﺧﯽ رواﯾﺎت ﻣﺎﻧﻨﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﮔﻞ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ
را ﺑﻮ ﮐﻨﺪ و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻮد را در ﺑﺎغ ﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺒﯿﻨﺪ .اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻖ و ﮐﺎﻓﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ و ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ
ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ دﻧﺪان ﮐﺴﯽ را ﺑﺪون ﺑﯽ ﻫﻮﺷﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﮑﺸﻨﺪ ﯾﺎ اﻧﮕﺸﺖ او را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪ و ﯾﺎ . ...ﺟﺎن ﮐﻨﺪن ﮐﺎﻓﺮ و
ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ و ﺟﺎﻧﮑﺎه ﺗﺮ از اﯾﻦ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ .از اﯾﻦ رو ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ،ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﮑﻨﺠﻪ درد و ﻋﺬاب ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﺄﻣﻮر ﻗﺒﺾ روح ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺎ ﮐﺎر ﺑﺪي ﻧﮑﺮدﯾﻢ.
76
ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ ﻫﺎي دﻧﯿﺎ و ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ي ﺑﺮﺧﯽ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻫﺮ ﮐﺲ در دﻧﯿﺎ ﺑﺎﻃﻦ ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﻧﻮر ﺑﺼﯿﺮت ﺑﻨﮕﺮد آن را ﺑﺎﻟﻘﻮه ﭘﺮ از اﻧﻮاع ﻣﻮذي و
درﻧﺪه ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻬﻮت ،ﻏﻀﺐ ،ﻣﮑﺮ ،ﺣﺴﺪ ،ﺣﻘﺪ ،ﮐﺒﺮ ،رﯾﺎ و ﺧﻮدﺧﻮاﻫﯽ ﺧﻮاﻫﺪ دﯾﺪ ،ﮐﻪ اﮔﺮ ﻟﺤﻈﻪاي از آن ﻫﺎ
ﻏﻔﻠﺖ ورزد ﻫﺮ آن او را ﻣﯽ درﻧﺪ و ﻧﯿﺶ ﻣﯽزﻧﻨﺪ ،ﺟﺰ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ آن ﻫﺎ را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ اﻣﻮر
دﻧﯿﺎ و دﺳﺖ آوردﻫﺎي ﺣﻮاس ﻇﺎﻫﺮي ﺳﺮﮔﺮم ﻫﺴﺘﻨﺪ .اﻣﺎ وﻗﺘﯽ او را در ﻗﺒﺮ ﮔﺬارﻧﺪ ﭘﺮده ﻫﺎي ﻏﻔﻠﺖ ﮐﻨﺎر ﻣﯽرود و
ﻫﻤﻪ ي آن ﺻﻔﺎت ﻣﺬﻣﻮم را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺧﻮاﻫﺪ دﯾﺪ؛ زﯾﺮا ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺻﻔﺎت ﻣﺰﺑﻮر ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮد
دارد؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﮐﺒﺮ و ﺗﮑﺒﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﻠﻨﮓ ﻧﻤﻮدار ﻣﯽ ﺷﻮد .از اﯾﻦ رو ﻋﻘﺮب ﻫﺎ و ﻣﺎرﻫﺎﯾﯽ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ
در ﮐﻤﯿﻦ او ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ .اﯾﻦ ﻫﺎ در واﻗﻊ ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺎت و ﻣﻠﮑﺎت ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ او ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در آﺧﺮت ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ
ﺑﺮاي او ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ .ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻠﮑﺎت ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﺻﻔﺎت ﺣﻤﯿﺪه ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎر ﺑﺎﻏﯽ از ﺑﺎغ ﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آورﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ آﯾﺎت و اﺧﺒﺎر ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ دو ﻗﺴﻢ دﻻﻟﺖ دارد.
75
.ﯾﻮﻧﺲ.98/
77
» .إنّ اﻟّﺬﯾﻦ ﯾﺄﮐﻠﻮن أﻣﻮال اﻟﯿﺘﺎﻣﯽ ﻇﻠﻤﺎً إﻧّﻤﺎ ﯾﺄﮐﻠﻮن ﻓﯽ ﺑﻄﻮﻧﻬﻢ ﻧﺎراًٌ« :ﻧﺴﺎء.10/
. 76ﻧﺤﻞ.28/
77
ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ/ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ
44
دوﺳﺘﺎن ﺑﺮزﺧﯽ... ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺰﺑﺎن اﻧﺴﺎن در ﻗﺒﺮ ﻋﻘﯿﺪه ،اوﺻﺎف و اﻋﻤﺎل اوﺳﺖ؛ اﮔﺮ آدﻣﯽ آﺗﺶ ﻣﯽﺧﻮرد ﯾﺎ از زﻗّﻮم ﻣﯽﭼﺸﺪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺮده اﺳﺖ و اﮔﺮ در ﺑﺎﻏﯽ از ﺑﺎغ ﻫﺎي ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ ﻧﻬﺎل ﻫﺎي آن را ﺧﻮد ﮐﺸﺘﻪ و ﭘﺮورده اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻫﻢ ﺧﻮد ،ﻣﯿﺰﺑﺎن و ﻫﻢ ﺧﻮد ،ﻣﻬﻤﺎن اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻔﺮه ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ. اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آدﻣﯽ وارد ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ ﺷﺪ ،ﺑﺮزﺧﯿﺎن ﺑﻪ دﯾﺪار او ﻣﯽﺷﺘﺎﺑﻨﺪ و اﻧﺪﮐﯽ او را
آرام ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ ﺗﺎ وي ﺑﻪ ﺧﻮد آﯾﺪ؛ زﯾﺮا از ﻫﻮل ﺑﺰرﮔﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﮔﺮدﻧﻪ ي ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪهي ﻗﺒﺮ ،ﺳﺌﻮال ،ﻓﺸﺎر و...
را ﭘﺸﺖ ﺳﺮﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ .ﺳﭙﺲ ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪه از ﺣﺎل دوﺳﺘﺎن و ﯾﺎران ﭘﺮس و ﺟﻮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .اﮔﺮ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﻫﻨﻮز در دﻧﯿﺎ اﺳﺖ ،اﻣﯿﺪوار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد و اﮔﺮ ﮔﻔﺖ :ﻗﺒﻼ ًدر ﮔﺬﺷﺘﻪ ،در اﯾﻦ
ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮزﺧﯿﺎن ﮔﻮﯾﻨﺪ :ﺳﻘﻮط ﮐﺮد ،ﺳﻘﻮط ﮐﺮد؛ ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﺬاب اﻟﻬﯽ ﺷﺪ وﮔﺮﻧﻪ او را ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﯽ آوردﻧﺪ.
78
ﺑﺪن ﺑﺮزﺧﯽ... * اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ،ﻋﻠﯽ ،ﻓﺎﻃﻤﻪ ،ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﯿﻦ :ﻧﺰد ﻣﺤﺘﻀﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﺾ روح ﺷﺪ ،روح او ﺑﻪ ﻗﺎﻟﺒﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﻟﺐ دﻧﯿﻮي او ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ،آن ﮔﺎه ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺮ ﺑﺮزﺧﯿﺎن وارد ﺷﻮد ،او را ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺷﮑﻞ و ﻫﯿﺄﺗﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ داﺷﺘﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ.79
* اﺑﻮ وﻟّﺎد ﺣﻨّﺎط از اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﭘﺮﺳﯿﺪ :ارواح ﻣﺆﻣﻨﺎن ﭘﺲ از ﻣﺮگ در ﮐﺠﺎ اﺳﺘﻘﺮار ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ .اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد» :در ﺑﺪن ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺪن ﻫﺎي دﻧﯿﻮي«.80 ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش ﺑﺮزﺧﯽ... از آﯾﺎت و رواﯾﺎت ﯾﺎد ﺷﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﻨﮕﺎم اﺣﺘﻀﺎر ﺻﻮرت ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن :را
ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ،ﺻﺪاي آﻧﺎن را ﻣﯽ ﺷﻨﻮد و ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﯽ ﭘﺮدازد؛ ﭼﻪ او را ﻧﻮازش ﯾﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﭼﺸﻢ و ﮔﻮش ﺑﺮزﺧﯽ ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت دﻧﯿﻮي آﻧﺎن ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد. ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ درﺑﺎره ﭘﺲ از ﻣﺮگ * ﻣﺮدﮔﺎن ﺗﻮان ﺷﻨﯿﺪن و ﻓﻬﻤﯿﺪن را دارﻧﺪ ،ﮔﺮﭼﻪ ﮔﻮش و ﻣﻐﺰ ﻣﺎدي آﻧﺎن از ﮐﺎر اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ .از اﯾﻦ رو آﻧﺎن را ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ .در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 6ﺑﺮﺳﺮ ﭼﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﮐﺸﺘﻪ در آن رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ
78
.ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،6ص .250
80
.ﻫﻤﺎن ،ص .244
. 79اﺻﻮل ﮐﺎﻓﯽ ،ج ،3ص .245
ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ/ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ
45
و ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آن ﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ وﻋﺪه داده ﺑﻮد وﻓﺎ ﮐﺮد و ﻣﻦ آن را ﯾﺎﻓﺘﻢ ،آﯾﺎ ﺷﻤﺎ وﻋﯿﺪﻫﺎي اﻟﻬﯽ را
ﯾﺎﻓﺘﯿﺪ؟ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠّﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدﮔﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ؟! ﻓﺮﻣﻮد »:اي ﭘﺴﺮ ﺧﻄﺎب ﺳﺎﮐﺖ ﺷﻮ ﮐﻪ ﺗﻮ از آﻧﺎن ﺷﻨﻮاﺗﺮ ﻧﯿﺴﺘﯽ«.81
* در ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮزخ ،اﻧﺴﺎن ﯾﺎ ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ ﯾﺎ ﮐﺎﻓﺮ ﯾﺎ ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ؛ ﻣﺆﻣﻦ در ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮزﺧﯽ و ﮐﺎﻓﺮ در ﺟﻬﻨّﻢ ﺑﺮزﺧﯽ اﺳﺖ
و ﺑﺮاي ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ ﺧﺪاوﻧﺪ راه ﺣﻠّﯽ ﺑﺎز ﮐﺮده اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮاي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﻓﯽ ﻋﻤﻞ ﺑﺪ و ﺧﻼف ﺷﺮع اﻧﺠﺎم
ﻧﺪاده اﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺘﺤﻖ دوزخ ﺑﺮزﺧﯽ ﺷﻮﻧﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺤﯽ ﻫﻢ ﻧﺪارﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮزﺧﯽ
ﺑﺎﺷﻨﺪ.
82
اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺘﺤﻤﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﻤﻮل رﺣﻤﺖ اﻟﻬﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ؛ زﯾﺮا ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان از ﻣﺮد و زن و ﮐﻮدﮐﺎن و زﻣﯿﻦ ﮔﯿﺮﺷﺪﮔﺎن ﮐﻪ ﻧﻪ ﭼﺎره اي داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻪ راﻫﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻣﯽﺑﺮده اﻧﺪ از ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺘﺤﻘﺎق دوزخ و ﺑﻬﺸﺖ ﺧﺎرج اﻧﺪ.
83
* دﻧﯿﺎﮔﺮاﯾﺎن ﭘﺲ از ﻣﺮگ ،ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎل ﺧﻮاب ،ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺧﺎﻃﺮات ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارﻧﺪ و از اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺟﻬﺎن دﯾﮕﺮ
آﮔﺎه ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ،وﻟﯽ ﭘﺲ از ﺷﻨﯿﺪن ﺗﻠﻘﯿﻦ ﻣﯿﺖ و ﻣﺸﺎﻫﺪه اﻣﻮر وﯾﮋه درﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮزخ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ .آﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺘﺎداﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﺻﻞ اﻋﺘﯿﺎدﺷﺎن ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﻮاد اﻋﺘﯿﺎدآور در اﺧﺘﯿﺎرﺷﺎن ﻧﯿﺴﺖ .از اﯾﻦ رو ﺑﻪ ﻋﺬاﺑﯽ دردﻧﺎك ﮔﺮﻓﺘﺎرﻧﺪ .ﺷﯿﻔﺘﮕﺎن دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﻗﻠﺒﯽ آﮐﻨﺪه از ﺗﻌﻠّﻖ ،ﺑﺎ دﻧﯿﺎ وداع ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،وﻟﯽ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ آن ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ آﻧﺎن را ﻣﯽﺳﻮزاﻧﺪ ،ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﭘﯿﻮﻧﺪ آﻧﺎن ﺑﺮﯾﺪه ﺷﻮد؛ زﯾﺮا درﻣﺎﻧﯽ در آن ﺟﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد.
* ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺑﺮزخ ﺑﺮ اﺛﺮ رﻓﺘﺎر ﮔﻨﺎه آﻟﻮد اﺳﺖ و ﻧﻮر ﺑﺮزخ ﺑﺮاﺳﺎس ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ .ﭘﺲ ﺷﺮوع آﺧﺮت از ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮزخ اﺳﺖ و ﺑﺮزخ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ي ﻣﺪﺧﻞ و راﻫﺮو آﺧﺮت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
* ﺳﺆال ﻫﺎي ﺑﺮزﺧﯽ از اﻣﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ،ﻧﺒﻮت ،دﯾﻦ و ﻗﺒﻠﻪ اﺳﺖ ،اﻣﺎ ﺳﺆالﻫﺎي ﻣﻌﺎد و ﻗﯿﺎﻣﺖ از ﮐﻠﯽ و
ﺟﺰﺋﯽ اﺳﺖ و درآن ﺟﺎ از ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺣﺘﯽ از ﻇﺮاﯾﻒ اﻋﻤﺎل و اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﻧﯿﺖ ﭘﺮﺳﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
* ﺳﺘﺎﯾﺶ ﭘﺮوردﮔﺎر ،راه ﭘﯿﻤﻮدن ﺑﺮزخ ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﻫﻤﻮار ﻣﯽﺳﺎزد؛ زﯾﺮا اﻧﺴﺎن ﺣﺎﻣﺪ و ﺷﺎﮐﺮ ،ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﯽ را وﻟﯽ
ﺧﻮد و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﯽ داﻧﺪ و در ﻫﻤﻪ ي اﻣﻮر ﺗﺤﺖ ﻫﺪاﯾﺖ و وﻻﯾﺖ او ﮔﺎم ﺑﺮﻣﯽ دارد.
81
.ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،6ص .254
82
.ﺗﻮﺑﻪ.102/
84
» .اﻟﺤﻤﺪ ﻟ ﻠّﻪ ...ﺣﻤﺪاً ﯾﻀﯿﺊ ﻟﻨﺎﺑﻪ ﻇﻠﻤﺎت اﻟﺒﺮزخ« :ﺻﺤﯿﻔﻪ ﺳﺠﺎدﯾﻪ ،دﻋﺎي .1
. 83ﻧﺴﺎء.98/
84
ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ/ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ
46
آﯾﺎ ﻣﺮگ ﺑﺮاي ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ؟ ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺮگ را ﮐﻠﯽ ﻣﯽداﻧﺪ 85.ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺟﺮﯾﺎن ﺣﻀﺮت ﻣﺴﯿﺢ 7ﺑﺎ اﺻﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮدن ﻣﺮگ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﯿﺴﺖ؛ زﯾﺮا آن ﺣﻀﺮت ﯾﺎ رﺣﻠﺖ ﮐﺮده ﯾﺎ ﻏﯿﺒﺖ ،ﯾﺎ ﻫﺠﺮت ﮐﺮده و ﺑﻌﺪاً رﺣﻠﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ﺳﺮاﻧﺠﺎم رﺣﻠﺖ او ﯾﻘﯿﻨﯽ اﺳﺖ.
86
ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ; از آﯾﻪ »ﺑﻞ رﻓﻌﻪ اﻟﻠّﻪ إﻟﯿﻪ« 87ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ رﻓﻊ ،88ﻫﻢ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ﻣﯽﺳﺎزد و ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﺮگ
ﻃﺒﯿﻌﯽ .ﭘﺲ اﯾﻦ رﻓﻊ ،ﻧﻮﻋﯽ ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺸﯽ ﺑﻮده و ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺑﺪﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻋﯿﺴﯽ 7را ﺧﻼص ﮐﺮده اﺳﺖ .ﺣﺎل ﻓﺮق
ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺧﻼﺻﯽ از دﺷﻤﻦ ،ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻃﺒﯿﻌﯽ از دﻧﯿﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ زﻧﺪه و ﺑﺎﻗﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺪا ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﻓﻬﻤﯿﻢ ،او را ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﻫﻤﻪ ي اﯾﻨﻬﺎ ﻣﺤﺘﻤﻞ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻣﺤﺎل ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﺴﯿﺢ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﺎدت ﺟﺎري ﻣﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﻮد ﺑﺎﻻ ﺑﺮده و ﺣﻔﻆ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ.
ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ; ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺣﺠﺎج ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﻦ ﺣﻮﺷﺐ ﮔﻔﺖ :آﯾﻪ اي در ﮐﺘﺎب ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮده
اﺳﺖ .ﺷﻬﺮ ﮔﻔﺖ اي اﻣﯿﺮ ﮐﺪام آﯾﻪ؟ ﮔﻔﺖ :آﯾﻪ »و إن ﻣﻦ أﻫﻞ اﻟﮑﺘـﺐ إﻟّﺎ ﻟﯿﺆﻣﻨﻦّ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ ﻣﻮﺗﻪ«؛ »ﻫﯿـﭻ ﯾﮏ از اﻫﻞ ﮐﺘﺎب ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻣﺮﮔﺶ ﺑﻪ ﻋﯿﺴﯽ اﯾﻤﺎن ﻧﯿﺎورد ،و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ وي ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺷﺎﻫﺪي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد« .ﺑﻪ ﺧﺪا ،ﻣﻦ
دﺳﺘﻮر داده ام ﮐﻪ ﮔﺮدن ﯾﻬﻮدي و ﻧﺼﺮاﻧﯽ را ﺑﺰﻧﻨـﺪ و او را ﺑﻪ دﻗّـﺖ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪ ام ،وﻟﯽ ﻟﺒﺶ را ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽ دﻫﺪ . ﺷﻬﺮ ﮔﻔﺖ :ﺧﺪا اﻣﯿﺮ را ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ دارد ،آﯾﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺄوﯾﻞ ﮐﺮدي .ﮔﻔﺖ :ﭘﺲ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ؟ ﺷﻬﺮ ﮔﻔﺖ
ﻋﯿﺴﯽ 7ﭘﯿﺶ از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻓﺮود ﻣﯽ آﯾﺪ و ﻫﯿﭻ اﻫﻞ ﻣﻠﺘﯽ اﻋﻢ از ﯾﻬﻮدي و ﻏﯿﺮه ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از
ﻣﺮگ ﺑﻪ وي اﯾﻤﺎن ﻣﯽ آورد و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﻣﻬﺪي 7ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ .او ﮔﻔﺖ :ﺷﮕﻔﺘﺎ! اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ،از ﮐﺠﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ )ﺣﻀﺮت ﺑﺎﻗﺮ( 7ﺑﺮاي ﻣﻦ ﮔﻔﺖ.
ﺣﺠﺎج ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﺧﺪا از ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ي زﻻﻟﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ اي.
85
.آل ﻋﻤﺮان.185/
86
.ﻣﺎﺋﺪه.117/
88
.ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ 7ﺑﻪ آﺳﻤﺎن.
. 87ﻧﺴﺎء.158/
ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ/ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ
47
زﻧﺪه ﺷﺪن ﻣﺮدﮔﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺴﯿﺢ )ع( در ﺧﻼل ﻣﻌﺎرﻓﯽ ﮐﻪ درﺑﺎرهي ﻣﺴﯿﺢ 7ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﺳﺨﻦ از زﻧﺪه ﮐﺮدن ﻣﺮدﮔﺎن اﺳﺖ .وي ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺮده ﻫﺎﯾﯽ را زﻧﺪه ﮐﻨﺪ .ﻣﺮدﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ او زﻧﺪه ﻣﯽﮐﺮد ﺧﺼﻮص اﻓﺮادي ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﺟﺎن ﺳﭙﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ اﻓﺮادي را ﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ از ﻣﺮگ آﻧﺎن ﺳﭙﺮي ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ زﻧﺪه ﮐﻨﺪ.
89
ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن ﻣﺮگ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ در ﭼﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ و ﺑﺎ ﮐﺪام زﻣﯿﻨﻪ و اﻋﺘﻘﺎد ﻣﯽ ﻣﯿﺮد .از اﯾﻦ رو ﺳﻔﺎرش اﮐﯿﺪ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺣﺎل اﺳﻼم و اﯾﻤﺎن ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺳﻼﻣﺖ دﯾﻦ ﺑﻤﯿﺮﯾﺪ.
اﺑﺮاﻫﯿﻢ و ﯾﻌﻘﻮب 8ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد درﺑﺎره ي ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﻮدن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻔﺎرش ﮐﺮدﻧﺪ :اي
ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎ ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ آﯾﯿﻦ ﭘﺎك ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ .ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ از آن ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﯿﺪ و ﺗﺎ ﮔﺎه ﺟﺎن ﺳﭙﺮدن ﺟﺰ ﺗﺴﻠﯿﻢ رﺿﺎي ﺧﺪا
ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ.90
ﺣﮑﻤﺖ ﺧﺪاي ﺳﺒﺤﺎن اﯾﺠﺎب ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﺑﺸﺮ از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ و زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن درﮔﺬﺷﺖ ﺧﻮﯾﺶ اﻃﻼع ﯾﺎﺑﺪ؛ زﯾﺮا ﺑﻪ ﺳﻮد دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت او ﻧﯿﺴﺖ .ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎره ي ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﭼﻨﺪ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ » :داﻧﺶ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺰد ﺧﺪاﺳﺖ و
اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎران را ﻧﺎزل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اوﺳﺖ ﮐﻪ از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﯽ ﮐﻪ در رﺣﻢ ﻣﺎدراﻧﻨﺪ آﮔﺎه اﺳﺖ و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ
ﻓﺮدا ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ در ﭼﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﻣﯿﺮد .ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ از آن ﻫﺎ آﮔﺎه اﺳﺖ«.91 ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺧﺪا را ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ
ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ي ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﯽ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺪا ﻣﯽ روﻧﺪ؛ ﭼﻪ اﻓﺮادي ﮐﻪ در راه ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﮔﺎم ﺑﺮﻣﯽدارﻧﺪ و ﭼﻪ آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﯿﺮاﻫﻪ ﻣﯽروﻧﺪ.
92
ﺗﻔﺎوت ﻣﯿﺎن ﺧﻮﺑﺎن و ﺑﺪان در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﻦ ﺑﺎوران ﺟﻤﺎل ﺣﻖ را ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺧﺪاي ارﺣﻢ اﻟﺮّاﺣﻤﯿﻦ ﻣﻼﻗﺎت
ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،اﻣﺎ ﺗﺒﻪ ﮐﺎران و دﯾﻦ ﺳﺘﯿﺰان ،ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت اﺳﻢ ﻣﻨﺘﻘﻢ اﻟﻬﯽ ﻣﯽ ﺷﺘﺎﺑﻨﺪ ،از اﯾﻦ رو ﮐﻮرﻧﺪ و از ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺟﻤﺎل او در ﺣﺠﺎب اﻧﺪ.
89 90
93
.ﻣﺎﺋﺪه.110/ .ﺑﻘﺮه.132/
91
.ﻟﻘﻤﺎن.34/
93
.ﺳﺠﺪه ،22/ﻣﻄﻔﻔﯿﻦ.15/
. 92ﯾﻮﻧﺲ.4/
ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ/ﻣﺮگ ،ﻗﺒﺮ و ﺑﺮزخ
48
ﺑﺮ اﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ،ﻗﺮآن ﺳﻔﺎرش و ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ روان ﺳﺎﻟﻢ و ﺷﻌﻮر اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺶ ﭘﺎي ﺧﻮد
را ﺑﻨﮕﺮد و ﺗﻮﺷﻪاي ﺑﺮاي ﺳﺮاي دﯾﮕﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺗﺪارك ﺑﺒﯿﻨﺪ.
94
ﺧﻮد را اﺻﻼح ﮐﻨﯿﻢ از دﯾﺪﮔﺎه ﻗﺮآن راه رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻟﻘﺎء اﻟﻠّﻪ از ﺧﻮد اﻧﺴﺎن و از اﻓﮑﺎر و اوﺻﺎف دروﻧﯽ او آﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻮﺷﯿﻢ ﺟﺎن ﺧﻮد را اﺻﻼح ﮐﻨﯿﻢ؛ ﻧﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺪيﻫﺎي دﯾﮕﺮان ﺑﺎﺷﯿﻢ و ﻧﻪ از آن ﻫﺎ در ﺑﺪي ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ.
94
.ﺣﺸﺮ.18/
ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ: ﺷﻬﯿﺪ و ﺷﻬﺎدت
ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ/ﺷﻬﯿﺪ و ﺷﻬﺎدت
50
ﻣﻌﻨﺎي ﺷﻬﯿﺪ ﺷﻬﯿﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﻣﺸﺮوع و ﻣﺄذون در راه ﺧﺪا ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد .و ﺑﺪان ﺟﻬﺖ او را ﺷﻬﯿﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮ او ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻧﺪ ،ﯾﺎ آن ﮐﻪ ﺧﺪا و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن او را ﺑﺮاي ﺑﻬﺸﺖ ﺷﺎﻫﺪﻧﺪ ،ﯾﺎ او از ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻗﯿﺎﻣﺖ از آﻧﺎن ﺑﺮ اﻣﺖ ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺎﻫﺪي ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﯾﺎ آن ﮐﻪ ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر زﻧﺪه و ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ آن ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﻠﮑﻮت و ﻣﻠﮏ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﯾﺎ... .
ﻣﻌﻨﺎي اﺻﻄﻼﺣﯽ در اﺻﻄﻼح ﻓﻘﻬﯽ ﺑﺮ دو ﮐﺲ ﺷﻬﯿﺪ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد :ﯾﮑﯽ »ﺷﻬﯿﺪ ﺣﻘﯿﻘﯽ« ،و آن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﺎﻗﻞ و ﺑﺎﻟﻐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻇﻠﻢ در ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﻣﺸﺮوع ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و دﯾﮕﺮي »ﺷﻬﯿﺪ ﺣﮑﻤﯽ« و آن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﺮﺧﯽ از
ﺑﯿﻤﺎري ﻫﺎي ﻣﺨﺼﻮص و ﻧﯿﺰ زﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل زاﯾﻤﺎن و ﻣﺎدر ﺷﺪن وﻓﺎت ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺷﻬﯿﺪ ﺣﮑﻤﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻏﺴﻞ و ﮐﻔﻦ اﺳﺖ ،وﻟﯽ ﺷﻬﯿﺪ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﻏﺴﻞ و ﮐﻔﻦ ﻧﺪارد.
ﺗﺬﮐّﺮ :ﻣﻮارد ﺷﻬﯿﺪ ﺣﮑﻤﯽ ﻓﺮاوان اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺼﺎدﯾﻖ آن در اﺣﺎدﯾﺚ اﺷﺎره ﺷﺪه از ﻗﺒﯿﻞ ﺗﻤﺜﯿﻞ اﺳﺖ
ﻧﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ.
ﭘﺎداش ﺷﻬﯿﺪ ﻣﻔﺴﺮ ﺑﺰرگ اﺳﻼم ،ﻣﺮﺣﻮم ﻃﺒﺮﺳﯽ; ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ: اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﮐﻪ درﺑﺎره ﭘﺎداش ﺷﻬﯿﺪان وارد ﺷﺪه از ﺷﻤﺎره ﺑﯿﺮون اﺳﺖ و ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﻫﺎ ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ اﻟﺮّﺿﺎ 7از ﺳﯿﺪاﻟﺸّﻬﺪاء 7و آن ﺣﻀﺮت از ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﻮار ﺧﻮد اﻣﯿﺮﻣﺆﻣﻨﺎن 7ﻧﻘﻞ
ﻣﯽﮐﻨﺪ .زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ 7در ﺣﺎل ﺧﻄﺒﻪ ،ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و
ﮔﻔﺖ :اي اﻣﯿﺮﻣﺆﻣﻨﺎن !7ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن و ﻣﺠﺎﻫﺪان راه ﺧﺪا ﭼﯿﺴﺖ؟ اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﻦ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا 6ﺑﺮ ﻧﺎﻗﻪ ﺳﻮار ﺑﻮدم و از ﻏﺰوه »ذات اﻟﺴﻼﺳﻞ« ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺘﯿﻢ و ﻫﻤﯿﻦ ﭘﺮﺳﺶ را از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﮐﺮدم.
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻓﺮﻣﻮد :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﮕﻮﯾﺎن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺮ ﺷﺮﮐﺖ در ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ آزادي از آﺗﺶ را
ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﺳﻼح ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻧﺎن ﺑﺮ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻫﻞ و ﻋﯿﺎﻟﺸﺎن ﺑﺎ آﻧﺎن وداع ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ دﯾﻮارﻫﺎ و ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﯽ ﮔﺮﯾﻨﺪ و از ﮔﻨﺎه ﺧﺎرج
ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮ ﻫﺮﯾﮏ از آﻧﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻬﻞ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﮔﻤﺎرد ﮐﻪ از ﻫﺮ ﺳﻮ ﺣﻔﻈﺸﺎن ﮐﻨﻨﺪ .ﺟﻨﮕﺠﻮ ﻫﯿﭻ ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم
ﻧﻤﯽدﻫﺪ ﺟﺰ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ،ﭘﺎداش ﺑﺮاي وي ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ روز ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﺛﻮاب ﻋﺒﺎدت ﻫﺰار
ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ/ﺷﻬﯿﺪ و ﺷﻬﺎدت
51
ﻣﺮدي ﮐﻪ ﻫﺰار ﺳﺎل ﺧﺪاوﻧﺪ را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﺮ ﺳﺎﻟﯽ ﺳﯿﺼﺪ و ﺷﺼﺖ روز و ﻫﺮ روز آن ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻤﺮ دﻧﯿﺎ ﺑﺎﺷﺪ
ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﻨﺪ.
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪان در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻧﯿﺰه ﻫﺎ و ﺗﯿﺮﻫﺎ رد و ﺑﺪل ﺷﻮد و ﻣﺮدان در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺎ ﺑﺎل و ﭘﺮ ﺧﻮد اﻃﺮاف آﻧﺎن را ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و از ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺛﺒﺎت ﻗﺪم و ﻧﺼﺮت ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ .در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻨﺎدي ﻧﺪا ﻣﯽدﻫﺪ» :ﺑﻬﺸﺖ در ﺳﺎﯾﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎ اﺳﺖ« .در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم اﺛﺮ ﺳﺮﻧﯿﺰه ﻫﺎ و ﺿﺮﺑﺎت دﺷﻤﻦ ﺑﺮ ﭘﯿﮑﺮ ﺷﻬﯿﺪ ﺳﺎده ﺗﺮ از ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﺧﻨﮏ در روز ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﺳﺖ.
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﺮﻧﯿﺰه و ﺿﺮﺑﻪ از ﻣﺮﮐﺐ ﻓﺮو ﻣﯽ ﻏﻠﻄﺪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺣﻮراﻟﻌﯿﻦ را ﻧﺰد او ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ او را ﺑﻪ ﮐﺮاﻣﺖ ﻫﺎي ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﺸﺎرت و ﻧﻮﯾﺪ دﻫﺪ.
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﻬﯿﺪ روي زﻣﯿﻦ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ آﻓﺮﯾﻦ ﺑﻪ روح ﭘﺎﮐﯿﺰهاي ﮐﻪ از ﺑﺪن ﭘﺎﮐﯿﺰه ﺑﯿﺮون آﻣﺪه. ﻧﻮﯾﺪ ﺑﺮ ﺗﻮ .ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮ اﺳﺖ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﺸﻤﯽ ﻧﺪﯾﺪه و ﻫﯿﭻ ﮔﻮﺷﯽ ﻧﺸﻨﯿﺪه و ﺑﺮ ﻗﻠﺐ ﻫﯿﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ
ﺧﻄﻮر ﻧﮑﺮده اﺳﺖ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ او در ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮاده اش ﻫﺴﺘﻢ .ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﻬﯿﺪان را ﺧﺸﻨﻮد ﮐﻨﺪ ﻣﺮا ﺧﺸﻨﻮد ﮐﺮده و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺸﻤﺸﺎن آورد ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﺸﻢ آورده اﺳﺖ.
95
ﻧﮑﺎﺗﯽ درﺑﺎره ﺷﻬﯿﺪ * ﺑﺮاي ﺷﻬﯿﺪ ،ﻣﺮدن اﺻﻄﻼﺣﯽ و ﻣﺘﻌﺎرف ﻧﯿﺴﺖ .ﺷﻬﺎدت اداﻣﻪ زﻧﺪﮔﯽ زﯾﺒﺎ ،ﭘﺮﻓﺮوغ ،روﺷﻦ و ﺟﺎوﯾﺪ )زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮزﺧﯽ( اﺳﺖ. * ﻗﺮب اﻟﻬﯽ ﺑﺮاي ﺷﻬﯿﺪ ﻗﺮب ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ ،ﻧﻪ ﻣﺎدي و ﻣﺮﺗﺒﻪ »ﻋﻨﺪ اﻟﻠّﻬﯽ« ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮاﺗﺐ ﻗﺮب ﻣﻌﻨﻮي را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ. * درد و رﻧﺠﯽ ﺑﺮاي ﺷﻬﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ. * ﺷﻬﯿﺪ ،ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ اﻋﻤﺎل دﯾﮕﺮان در دﻧﯿﺎ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا او ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻋﻨﺪاﻟﻠّﻬﯽ ﺑﺎر ﯾﺎﻓﺘﻪ ،ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺷﻌﻮر ،ﻋﻠﻢ ،آﮔﺎﻫﯽ و ﺷﻬﺎدت ﺑﺮ اﻋﻤﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ از آن ﭼﻪ در ﺟﻬﺎن ﺑﺮزخ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ.
* ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ دﯾﮕﺮان اﺳﺖ .از اﯾﻦ رو ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺳﺨﻦ وي در ﺑﺮزخ ﭘﺮﺳﺶ از ﺣﺎل ﻫﻤﺮاﻫﺎن و ﻫﻢﺳﻨﮕﺮان و ﻃﻠﺐ ﺑﺸﺎرت از ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎره راﻫﯿﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺷﻬﺪا ﻧﭙﯿﻮﺳﺘﻪ اﻧﺪ.
* ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﯽ در ﭘﺎﺳﺦ ﺷﻬﯿﺪان ﻧﻮﯾﺪي ﺑﺰرگ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ،ﻫﯿﭻ اﻧﺪوه و ﺗﺮﺳﯽ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻧﯿﺴﺖ. .95ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﯿﺎن ﻓﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻟﻘﺮآن ،ج ،2ص .885
ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ/ﺷﻬﯿﺪ و ﺷﻬﺎدت
52
* ﺷﻬﺪا ﺑﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﺸﻮر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد و آن ﭼﻪ از ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ 7درﺑﺎره ي ﺑﺮادرش
ﺟﻌﻔﺮ ﻃﯿﺎر 7رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ وي ﻣﺸﻤﻮل ﻟﻄﻒ ﺧﺎص اﻟﻬﯽ ﺷﺪ و از دو ﺑﺎل ﻣﻠﮑﻮﺗﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﻫﺎ در ﺑﻬﺸﺖ ﻫﻢ ﭘﺮواز ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻫﺎ اﺳﺖ ،از ﻫﻤﯿﻦ ﺳﻨﺦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻗﺮآن ﻣﻘﺎم واﻻي ﺷﻬﯿﺪان و ﺑﻬﺮهاي ﮐﻪ از راه ﺟﻬﺎد و ﺷﻬﺎدت ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽرﺳﺪ را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺗﺠﺎرت در
ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﯾﮏ ﺗﺠﺎرت و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪه و ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ » :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺎن ﻫﺎ و اﻣﻮال ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺧﺮﯾﺪاري ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮش ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﭘﯿﮑﺎر ﮐﻨﻨﺪ ،ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﮐﺸﺘﻪ
ﺷﻮﻧﺪ ،اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺪ ﺣﻘّﯽ اﺳﺖ ﺑﺮ او ﮐﻪ در ﺗﻮرات ،اﻧﺠﯿﻞ و ﻗﺮآن ذﮐﺮ ﮐﺮده و ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﺧﺪا ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﺶ وﻓﺎدارﺗﺮ
اﺳﺖ؟ اﮐﻨﻮن ﺑﺸﺎرت ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ داد و ﺳﺘﺪي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا ﮐﺮده اﯾﺪ و اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزي ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎﺳﺖ«.96
در اﺣﺎدﯾﺚ ﺷﯿﻌﻪ ﻣﺼﺪاق ﺑﺎرز آﯾﻪ ﻓﻮق ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ﺷﯿﻌﻪ :ﻗﻠﻤﺪاد ﮔﺮدﯾﺪه اﻧﺪ و ﺳﺎﯾﺮ ﭘﯿﮑﺎرﺟﻮﯾﺎن راﺳﺘﯿﻦ اﺳﻼم ﻧﯿﺰ ﻃﺒﻖ ﻣﯿﺰان ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﻮد از اﯾﻦ ﺑﺎزار و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺳﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد ،ﺣﺘّﯽ آﻧﺎن ﮐﻪ از ﺟﺒﻬﻪ ﻫﺎي ﻧﺒﺮد ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎز
ﮔﺮدﻧﺪ ،ﭘﺎداش ﺷﻬﯿﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ. ﺳﺮّ اﺳﺘﺤﻘﺎق درﯾﺎﻓﺖ ﭘﺎداش ﮐﺎﻣﻞ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮوﺷﻨﺪه ،در ﺻﺪد وﻓﺎي ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﺑﺮآﻣﺪ و ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺧﺮﯾﺪار ﮐﺮد .آن ﮔﺎه ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﺧﺮﯾﺪار ،آن را ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻧﺒﺮد ﺣﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺮد و در دﻓﺎع از ﮐﯿﺎن اﺳﻼﻣﯽ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻧﮑﺮد ،ﻟﯿﮑﻦ ﺷﻬﯿﺪ ﻧﺸﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﺛﻤﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺣﺴﺮت ﺷﻬﺎدت ﺑﺮاي ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن اﺳﺖ ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﭼﻨﺪ روزه دﻧﯿﺎ دل ﺑﺴﺘﻪ و ﺷﯿﻔﺘﻪ زرق و ﺑﺮق آﻧﻨﺪ رﻓﺎه ﻃﻠﺒﯽ ﻧﻘﺪ را ﺑﺮ ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا ﻣﻘﺪم داﺷﺘﻪ اﺣﯿﺎﻧﺎً ﻟﺐ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض و ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ دﻟﺴﻮزي ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ :اﮔﺮ آﻧﺎن )ﺷﻬﺪاء( ﻫﻢ ﻧﺰد ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻤﯽ ﻣﺮدﻧﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ.
97
ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺣﺴﺮﺗﯽ ﺑﺮ دل ﮔﻤﺮاﻫﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ و در ﭘﺎﺳﺦ آﻧﺎن ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ» :اي ﻣﺆﻣﻨﺎن اﮔﺮ در راه ﺧﺪا ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﯾﺪ
ﯾﺎ ﺑﻤﯿﺮﯾﺪ ،زﯾﺎن ﻧﮑﺮده اﯾﺪ؛ زﯾﺮا آﻣﺮزش و رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻫﺮ ﭼﻪ آﻧﺎن در ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﺧﻮد از ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ ﺟﻤﻊ
96
97
.ﺗﻮﺑﻪ.111/ » .اى ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردهاﯾﺪ ،ﻫﻤﭽﻮن ﮐﺴﺎﻧﻰ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺑﺮادراﻧﺸﺎن -ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ رﻓﺘﻪ ]و در ﺳﻔﺮ ﻣﺮدﻧﺪ[ و ﯾﺎ ﺟﻬﺎدﮔﺮ ﺷﺪﻧﺪ ]و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ[ ،ﮔﻔﺘﻨﺪ :
»اﮔﺮ ﻧﺰد ﻣﺎ ]ﻣﺎﻧﺪه[ ﺑﻮدﻧﺪ ،ﻧﻤﻰﻣﺮدﻧﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﻧﻤﻰﺷﺪﻧﺪ] «.ﺷﻤﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﻰ ﻣﮕﻮﯾﯿﺪ [ ﺗﺎ ﺧﺪا آن را در دﻟﻬﺎﯾﺸﺎن ﺣﺴﺮﺗﻰ ﻗﺮار دﻫﺪ .و ﺧﺪا ]ﺳﺖ ﮐﻪ[ زﻧﺪه ﻣﻰﮐﻨﺪ و ﻣﻰﻣﯿﺮاﻧﺪ ،و ﺧﺪا ]ﺳﺖ ﮐﻪ[ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﻰﮐﻨﯿﺪ ﺑﯿﻨﺎﺳﺖ« :آل ﻋﻤﺮان.156/
ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ/ﺷﻬﯿﺪ و ﺷﻬﺎدت
53
آوري ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻫﺮ آﯾﻨﻪ اﮔﺮ ﺑﻤﯿﺮﯾﺪ ﯾﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ و ﻫﺮﮔﺰ از ﺑﯿﻦ ﻧﺨﻮاﻫﯿﺪ
رﻓﺖ«.
98
ﺷﻬﯿﺪ و رﺟﻌﺖ از ﺑﺮﺧﯽ رواﯾﺎت )ذﯾﻞ آﯾﺎت ﻓﻮق( ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﻬﯿﺪان ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ رﺟﻌﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ.
99
ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ،ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد از ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺷﻬﯿﺪ ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﺰع ،ﻗﺒﺮ ،ﻓﺸﺎر ،ﺳﺆال ﻗﺒﺮ و ...ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺷﻬﺎدت ﺑﻪ
ﺑﻬﺸﺖ در ﻣﯽآﯾﺪ.
ﯾﮑﯽ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي آن ،ﺷﻬﺎدت ﺣﺒﯿﺐ ﻧﺠﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎرهي او ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻣﺮدي ﺑﺎ اﯾﻤﺎن از ﻧﻘﻄﻪي دوردﺳﺖ ﺷﻬﺮ ﺑﺎ ﺷﺘﺎب ﻓﺮا رﺳﯿﺪ و ﮔﻔﺖ :اي ﻗﺒﯿﻠﻪي ﻣﻦ از ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن و رﺳﻮﻻن ﺧﺪا ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﯿﺪ ...ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ
ﺷﺪ :وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺷﻮ .ﮔﻔﺖ :اي ﮐﺎش ﻗﻮم ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرم ﻣﺮا آﻣﺮزﯾﺪه و از ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺘﮕﺎن ﻗﺮارم
داده اﺳﺖ«.
100
ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠّﻪ; از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم 6ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن ﺣﻀﺮت 6ﻓﺮﻣﻮد :ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ وﺣﯽ اﻟﻬﯽ ﮐﻔﺮ ﻧﻮرزﯾﺪﻧﺪ :ﻣﺆﻣﻦ آل ﯾﺎﺳﯿﻦ )ﺣﺒﯿﺐ ﻧﺠﺎر( و ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ 7و آﺳﯿﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﻓﺮﻋﻮن.
101
ﺷﻬﯿﺪ ﻧﺰد ﺧﺪا ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﺖ ﻋﻠّﺎﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ; از آﯾﺎت اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺗﻮﺣﯿﺪي ﻧﮑﺎت ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﺬرد: * ﺣﺒﯿﺐ ﻧﺠﺎر ﻣﺮدي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﻮد 102و از ﭘﯿﺶ ،ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آن ﻋﺼﺮ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ارﺗﺒﺎط و ﻗﺮاردادي ﻧﺪاﺷﺖ. ﻧﻮر اﯾﻤﺎن ﮐﺎﻣﻼ ًدﻟﺶ را روﺷﻦ ﮐﺮد و از او ﻣﺮدي راﺳﺘﯿﻦ ،آﻫﻨﯿﻦ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﺎﺧﺖ. * دﻋﻮت رﺳﻮﻻن ﺑﻪ اﻗﺼﯽ ﻧﻘﺎط آن ﺷﻬﺮ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺮد ﮐﻮﺷﺎﯾﯽ از اﻗﺼﺎي آن ﭘﺪﯾﺪار ﮔﺸﺖ و رﺳﻮﻻن را ﺗﺼﺪﯾﻖ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ اﯾﻤﺎن آوردن ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﺮد.
98 99
.آل ﻋﻤﺮان.158/ .ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻋﯿﺎﺷﯽ ،ج ،1ص .202
100
.ﯾﺲ.20- 27/
102
« .رﺟﻞُ«...
. 101ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،13ص .58
ﺑﺨﺶ ﻫﻔﺘﻢ/ﺷﻬﯿﺪ و ﺷﻬﺎدت
54
* از ﺳﺨﻨﺎن او ﺑﺮﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ اﻫﻞ ﻣﻨﻄﻖ و ﺑﺮﻫﺎن ﺑﻮده؛ زﯾﺮا اﺳﺘﺪﻻل ﻫﺎي ﮐﺎﻓﺮان را ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﺻﺤﯿﺢ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ.
* ﻣﺮاد از ﺑﻬﺸﺖ در آﯾﻪ ﻣﺰﺑﻮر ﻫﻤﺎن ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮزﺧﯽ اﺳﺖ. * از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺑﺨﺸﺶ ﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او آن اﺳﺖ ﮐﻪ وي را »ﻣﮑْﺮَم« ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورده اﺳﺖ .اﮐﺮام ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﺪون
ﻗﯿﺪ و ﺷﺮط در ﻗﺮآن ﺷﺮﯾﻒ درﺑﺎره دو ﮔﺮوه آﻣﺪه اﺳﺖ :ﯾﮑﯽ درﺑﺎره ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻘﺮّب ﺧﺪا 103،و دﯾﮕﺮي در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﮐﺎﻣﻞ ،ﺧﻮاه از ﻣﺨﻠﺼﯿﻦ و اﺧﻼص ورزان ﺑﺎﺷﻨﺪ 104،و ﺧﻮاه از ﻣﺨﻠَﺼﯿﻦ و ﺧﺎﻟﺺ ﺷﺪﮔﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ.
103
.اﻧﺒﯿﺎء.26/
105
.ﺣﺠﺮ ،40/ﺻﺎﻓﺎت 40/و 74و 128و ،160ص .83
. 104ﻣﺆﻣﻨﻮن.1- 11/
105
ﺑﺨﺶ ﻫﺸﺘﻢ: ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ
ﺑﺨﺶ ﻫﺸﺘﻢ/ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ
56
ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ... در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺣﻮادﺛﯽ رخ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ »أﺷﺮاط اﻟﺴﺎﻋﮥ« ،ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آن ﻫﺎ اﺷﺎره ﻣﯽ ﺷﻮد : 106
دود * ﻣﻨﺘﻈﺮ روزي ﺑﺎش ﮐﻪ آﺳﻤﺎن دود آﺷﮑﺎري ﭘﺪﯾﺪ آورد . 107
ﻣﻔﺴﺮان در ﯾﮑﯽ از وﺟﻮه ﺗﻔﺴﯿﺮي آﯾﻪ ي ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮآﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮاد از دود آﺷﮑﺎر دود ﻏﻠﯿﻈﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ي ﻗﯿﺎﻣﺖ در آﺳﻤﺎن ﭘﺪﯾﺪ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ. اﻣﯿﺮﻣﺆﻣﻨﺎن 7ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ده ﻧﺸﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ :ﺳﻔﯿﺎﻧﯽ،
دﺟﺎل ،دود ،داﺑﮥ اﻷرض ،ﻗﯿﺎم ﺣﻀﺮت ﻣﻬﺪي ،7ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب از ﻣﻐﺮب ،ﻧﺰول ﻋﯿﺴﯽ ،7زﻟﺰﻟﻪاي در ﮐﺎم ﮐﺸﻨﺪه در ﻣﺸﺮق ،زﻟﺰﻟﻪاي ﻣﺎﻧﻨﺪ آن در ﺟﺰﯾﺮة اﻟﻌﺮب و آﺗﺸﯽ ﮐﻪ از اﻋﻤﺎق ﻋﺪن ﺑﺮﻣﯽﺧﯿﺰد و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺳﻮي
ﻣﺤﺸﺮ ﻣﯽ راﻧﺪ . 108
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم6 * ﯾﮑﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ وﺟﻮد ﻣﺒﺎرك ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 6اﺳﺖ ،ﮐﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪ را ﮐﻨﺎر اﻧﮕﺸﺖ وﺳﻂ ﻗﺮار داد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ و ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ دو اﻧﮕﺸﺖ ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪه اﯾﻢ« .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم 6ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ »آﺧﺮاﻟﺰّﻣﺎن«
اﺳﺖ.
ﺗﺒﻪ ﮐﺎري اﻧﺴﺎن ﻫﺎ از دﯾﮕﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺗﺒﻪﮐﺎري اﻧﺴﺎن ﻫﺎ اﺳﺖ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻓﺮﻣﻮد» :از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭼﯿﺪه ﺷﺪن ﻋﻠﻢ، آﺷﮑﺎر ﺷﺪن ﺟﻬﻞ ،ﺷﺮاب ﺧﻮاري و زﻧﺎﮐﺎري ﻓﺮاوان اﺳﺖ«.
109
* از ﻣﺸﺮوح ﺗﺮﯾﻦ رواﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﮔﺴﺘﺮده ﺑﯿﺎن ﮐﺮده ،ﺣﺪﯾﺜﯽ اﺳﺖ از رﺳﻮل
اﮐﺮم 6ﺑﻪ ﻧﻘﻞ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس .اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم 6در آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻫﻤﺮاه
106
» .آﯾﺎ آﻧﺎن ﺟﺰ اﯾﻦ اﻧﺘﻈﺎري دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮد ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي آن آﻣﺪه اﺳﺖ .اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﺗﺬﮐّﺮ و اﯾﻤﺎن آﻧﺎن ﺳﻮدي ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ« :
دﺧﺎن.10/ 107
.دﺧﺎن.10/
109
.روﺿﮥ اﻟﻮاﻋﻈﯿﻦ ،ج ،2ص .485
. 108ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،52ص .209
ﺑﺨﺶ ﻫﺸﺘﻢ/ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ
57
ﺑﻮدﯾﻢ .ﺣﻀﺮت ﺣﻠﻘﻪ ي در ﮐﻌﺒﻪ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﺎ ﻓﺮﻣﻮد :آﯾﺎ ﺷﻤﺎ را از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ آﮔﺎه ﺳﺎزم؟ ﺳﻠﻤﺎن ﮐﻪ در
آن ﻫﻨﮕﺎم از ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ ﺑﻮد ﻋﺮض ﮐﺮد :آري اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا.
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻓﺮﻣﻮد :از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ .1ﺿﺎﯾﻊ ﺳﺎزي ﻧﻤﺎز .2 ،ﭘﯿﺮوي از ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ .3 ،ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﺮﺳﺘﯽ .4 ،ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺘﻦ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان .5 ،ﻓﺮوﺧﺘﻦ دﯾﻦ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ .در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻠﺐ ﻣﺆﻣﻦ در
دروﻧﺶ آب ﻣﯽ ﺷﻮد ،ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻧﻤﮏ در آب ،از اﯾﻦ ﻫﻤﻪ زﺷﺘﯽ ﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ و ﺑﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ آن ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻧﺪارد .ﺳﻠﻤﺎن ﻋﺮض ﮐﺮد :آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮي واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ
اوﺳﺖ اي ﺳﻠﻤﺎن .6 .در آن زﻣﺎن ،زﻣﺎﻣﺪاراﻧﯽ ﺳﺘﻤﮕﺮ ﻓﺎﺳﻖ ،ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎﻧﯽ ﺳﺘﻤﮕﺮ و اﻣﻨﺎﯾﯽ ﺧﺎﺋﻦ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺣﮑﻮﻣﺖ
ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
ﺳﻠﻤﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد اي رﺳﻮل ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ اي ﺳﻠﻤﺎن .7 .در آن ﻫﻨﮕﺎم زﺷﺘﯽﻫﺎ زﯾﺒﺎ ،و زﯾﺒﺎﯾﯽﻫﺎ زﺷﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ .8اﻣﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﺧﯿﺎﻧﺖﮐﺎر ﺳﭙﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻣﺎﻧﺖدار ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ .9دروغ ﮔﻮ را ﺗﺼﺪﯾﻖ و راﺳﺖ ﮔﻮ را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ.
ﺳﻠﻤﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰي واﻗﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اي رﺳﻮل ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ اي ﺳﻠﻤﺎن؛ .10آن روز ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ زﻧﺎن و .11ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ ﺑﺮدﮔﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .12 .ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮﻫﺎ
ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ و .13دروغ ،ﻇﺮاﻓﺖ؛ زﮐﺎت ،ﻏﺮاﻣﺖ؛ و ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺎل ،ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺷﻤﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد .14 .ﻣﺮدم ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﺪي ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ دوﺳﺘﺎن ﻧﯿﮑﯽ و ﺳﺘﺎره دﻧﺒﺎﻟﻪ دار در آﺳﻤﺎن ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد.
ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد اي رﺳﻮل ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ اي
ﺳﻠﻤﺎن .15 .در آن زﻣﺎن زن ﺑﺎ ﺷﻮﻫﺮش ﺷﺮﯾﮏ ﺗﺠﺎرت ﻣﯽ ﺷﻮد؛ .16ﺑﺎران ﮐﻢ ﻣﯽ ﺑﺎرد؛ .17ﺻﺎﺣﺒﺎن ﮐﺮم ﺧﺴﯿﺲ و ﺗﻬﯽ دﺳﺘﺎن ﺣﻘﯿﺮ ﺷﻤﺮده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؛ .18در آن ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزارﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﮔﺮدد؛ ﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ :ﭼﯿﺰي ﻧﻔﺮوﺧﺘﻢ ،دﯾﮕﺮي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ :ﺳﻮدي ﻧﺒﺮدم و ﻫﻤﻪ زﺑﺎن ﺑﻪ ﺷﮑﺎﯾﺖ و ﻣﺬﻣﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﯽ ﮔﺸﺎﯾﻨﺪ.
ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ واﻗﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اي رﺳﻮل ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ اي ﺳﻠﻤﺎن .19 .در آن زﻣﺎن اﻗﻮاﻣﯽ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽ رﺳﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺮدم ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ آﻧﺎن را ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ و اﮔﺮ
ﺳﮑﻮت ﮐﻨﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰﺷﺎن را ﻣﺒﺎح ﻣﯽ ﺷﻤﺮﻧﺪ .اﻣﻮال آﻧﺎن را ﻏﺎرت ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ .اﺣﺘﺮاﻣﺸﺎن را ﭘﺎﯾﻤﺎل ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ .ﺧﻮن
ﻫﺎﯾﺸﺎن را ﻣﯽ رﯾﺰﻧﺪ .دل ﻫﺎ را ﭘﺮ از ﻋﺪاوت و وﺣﺸﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم را ﺗﺮﺳﺎن و ﻣﺮﻋﻮب ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ.
ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﻗﺴﻢ ﺑﻪ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ اي
ﺳﻠﻤﺎن .20 .در آن ﻫﻨﮕﺎم ﭼﯿﺰي از ﻣﺸﺮق و ﭼﯿﺰي از ﻣﻐﺮب ﻣﯽآورﻧﺪ و اﻣﺖ ﻣﻦ رﻧﮓ ﺑﻪ رﻧﮓ )ﻣﺘﻠﻮن( ﻣﯽ
ﺑﺨﺶ ﻫﺸﺘﻢ/ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ
58
ﮔﺮدﻧﺪ .در آن روز واي ﺑﺮ ﺿﻌﯿﻔﺎن اﻣﺖ از آﻧﺎن و واي ﺑﺮ آﻧﺎن از ﻋﺬاب اﻟﻬﯽ .21.ﻧﻪ ﺑﺮ ﺧﺮدﺳﺎل ﺗﺮﺣﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و
ﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﺰرگ ﺳﺎل اﺣﺘﺮام ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ و ﻧﻪ ﮔﻨﻪ ﮐﺎري را ﻣﯽ ﺑﺨﺸﻨﺪ .ﺑﺪن ﻫﺎﯾﺸﺎن ﻫﻤﭽﻮن آدﻣﯿﺎن اﺳﺖ ،وﻟﯽ دل
ﻫﺎﯾﺸﺎن دل ﻫﺎي ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ. ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اي رﺳﻮل ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ اي ﺳﻠﻤﺎن .22 .در آن زﻣﺎن ﻣﺮدان ﺑﻪ ﻣﺮدان ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و زﻧﺎن ﺑﻪ زﻧﺎن و ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﺴﺮان ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮﻣﯽ
ﺧﯿﺰﻧﺪ ،آن ﺳﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاي دﺧﺘﺮان در ﺧﺎﻧﻮاده ﻫﺎﯾﺸﺎن؛ ﻣﺮدان ،ﺧﻮد را ﺷﺒﯿﻪ زﻧﺎن و زﻧﺎن ،ﺧﻮد را ﺷﺒﯿﻪ ﻣﺮدان ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ زﻧﺎن ،ﺑﺮ زﯾﻦ ﺳﻮار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ،ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ آﻧﺎن ﺑﺎد. ﺳﻠﻤﺎن ﻋﺮض ﮐﺮد :آﯾﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد اي رﺳﻮل ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ اي ﺳﻠﻤﺎن .23 .در آن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺗﺰﯾﯿﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﯾﻬﻮد و ﻧﺼﺎرا ﻣﻌﺎﺑﺪ را ﺗﺰﯾﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ .24ﻗﺮآن ﻫﺎ را ﻣﯽآراﯾﻨﺪ؛ .25ﻣﻨﺎره ﻫﺎي ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺻﻔﻮف ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﻓﺮاوان ،اﻣﺎ دل ﻫﺎ دﺷﻤﻦ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و زﺑﺎن ﻫﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ.
ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ،اي ﺳﻠﻤﺎن .26 .در آن ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺴﺮان اﻣﺖ و ﻣﺮدان آﻧﺎن ﺑﺎ ﻃﻼ زﯾﻨﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻟﺒﺎس ﻫﺎي اﺑﺮﯾﺸﻤﯿﻦ و دﯾﺒﺎج ﻣﯽﭘﻮﺷﻨﺪ
و از ﭘﻮﺳﺖ ﻫﺎي ﭘﻠﻨﮓ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻟﺒﺎس ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ.
ﺳﻠﻤﺎن ﻋﺮض ﮐﺮد :آﯾﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ واﻗﻊ ﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ اي رﺳﻮل ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در
ﻗﺒﻀﻪي ﻗﺪرت اوﺳﺖ اي ﺳﻠﻤﺎن .27 .در آن ﻫﻨﮕﺎم زﻧﺎ آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﮔﺮدد؛ .28ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﺎ ﻏﯿﺒﺖ و رﺷﻮه اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و .29دﯾﻦ را ﻓﺮو ﻣﯽ ﻧﻬﻨﺪ و دﻧﯿﺎ را ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ.
ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠّﻪ؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ اوﺳﺖ .اي ﺳﻠﻤﺎن .30 .در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻼق ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺣﺪي ﺑﺮاي ﺧﺪا اﺟﺮا ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ،اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﺧﺪا زﯾﺎن ﻧﻤﯽ
رﺳﺎﻧﻨﺪ.
ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ.
.31در آن ﻫﻨﮕﺎم زﻧﺎن ،ﺧﻮاﻧﻨﺪه و آﻻت ﻟﻬﻮ و ﻧﻮازﻧﺪﮔﯽ آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد و اﺷﺮار اﻣﺘﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻣﯽ روﻧﺪ.
ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ اي
ﺳﻠﻤﺎن؛ .32در آن ﻫﻨﮕﺎم ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان اﻣﺘﻢ ﺑﺮاي ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺑﻪ ﺣﺞ ﻣﯽ روﻧﺪ و ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮاي ﺗﺠﺎرت و ﻓﻘﺮاي آﻧﺎن ﺑﺮاي رﯾﺎ و ﺗﻈﺎﻫﺮ؛ .33در آن زﻣﺎن ﮔﺮوه ﻫﺎﯾﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮآن را ﺑﺮاي ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﻓﺮا ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺎ آن
ﺑﺨﺶ ﻫﺸﺘﻢ/ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ
59
ﻫﻤﭽﻮن آﻻت ﻟﻬﻮ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و .34اﻗﻮاﻣﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎر ﻣﯽ آﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻏﯿﺮﺧﺪا ﻋﻠﻢ دﯾﻦ را ﻓﺮا ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ؛ .35ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﻓﺮاوان ﻣﯽ ﺷﻮد؛ .36ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﻨﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﺮاي دﻧﯿﺎ ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯽ
ﮔﯿﺮﻧﺪ. ﺳﻠﻤﺎن ﻋﺮض ﮐﺮد :آﯾﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ
اوﺳﺖ اي ﺳﻠﻤﺎن .37 .اﯾﻦ ،در زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮده ﻫﺎي ﺣﺮﻣﺖ درﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد؛ .38ﺑﺪان ﺑﺮ ﻧﯿﮑﺎن ﻣﺴﻠّﻂ ،دروغ،
زﯾﺎد؛ ﻟﺠﺎﺟﺖ ،آﺷﮑﺎر؛ ﻓﻘﺮ ،ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و .39ﻣﺮدم ﺑﺎ اﻧﻮاع ﻟﺒﺎس ﻫﺎ ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻓﺨﺮ ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﻨﺪ؛ .40ﺑﺎران
ﻫﺎي ﺑﯽ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﯽ ﺑﺎرد؛ .41ﻗﻤﺎر و آﻻت ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ را ﺟﺎﻟﺐ ﻣﯽ ﺷﻤﺮﻧﺪ و اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ را زﺷﺖ ﻣﯽ
داﻧﻨﺪ؛ .42ﻣﺆﻣﻦ در آن زﻣﺎن از ﻫﻤﻪ اﻣﺖ ﺧﻮارﺗﺮ اﺳﺖ؛ .43ﻗﺎرﯾﺎن ﻗﺮآن و ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺪﮔﻮﯾﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﭘﺲ آﻧﺎن را در ﻣﻠﮑﻮت آﺳﻤﺎن ﻫﺎ اﻓﺮادي ﭘﻠﯿﺪ و آﻟﻮده ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ.
ﺳﻠﻤﺎن ﻋﺮض ﮐﺮد :آﯾﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد اي رﺳﻮل ﺧﺪا ؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ آن ﮐﺲ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ
اوﺳﺖ اي ﺳﻠﻤﺎن .44 .در آن زﻣﺎن ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ رﺣﻤﯽ ﺑﻪ ﻓﻘﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ،ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪي در ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺮﻣﯽ ﺧﯿﺰد و اﻇﻬﺎر ﻧﯿﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﭼﯿﺰي در دﺳﺖ او ﻧﻤﯽ ﻧﻬﺪ. ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ اي رﺳﻮل ﺧﺪا 6؟! ﻓﺮﻣﻮد :آري ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ
اوﺳﺖ اي ﺳﻠﻤﺎن .45 .در آن ﻫﻨﮕﺎم »روﺑﯿﻀﻪ« ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ .ﺳﻠﻤﺎن ﻋﺮض ﮐﺮد :ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺖ اي رﺳﻮل
ﺧﺪا »روﺑﯿﻀﻪ« ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﮐﺴﯽ درﺑﺎره ي ﻣﺤﺮوم ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽ ﮔﻔﺖ.
در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ،ﻃﻮﻟﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﺸﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﯾﺎدي از زﻣﯿﻦ ﺑﺮﻣﯽﺧﯿﺰد ،آن ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺮوﻫﯽ ﻣﯽ ﭘﻨﺪارد اﯾﻦ ﻓﺮﯾﺎد در ﻣﻨﻄﻘﻪ او ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﺎز ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ .ﺳﭙﺲ در اﯾﻦ ﻣﺪت زﻣﯿﻦ را ﻣﯽ ﺷﮑﺎﻓﻨﺪ و
زﻣﯿﻦ ﭘﺎره ﻫﺎي دل ﺧﻮد را ﺑﯿﺮون ﻣﯽ اﻓﮑﻨﺪ و ﻣﻨﻈﻮرم ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه اﺳﺖ .ﺳﭙﺲ ﺑﺎ دﺳﺖ ﻣﺒﺎرﮐﺶ ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﻫﺎي
ﻣﺴﺠﺪ اﺷﺎره ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﻫﺎ .در آن روز دﯾﮕﺮ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه اي ﺑﻪ درد ﻧﻤﯽ ﺧﻮرد .اﯾﻦ اﺳﺖ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﺨﻦ ﭘﺮوردﮔﺎر.
110
ﺗﺤﻮل ﮐﺎﯾﻨﺎت در آﺳﺘﺎﻧﻪ ي ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺪﯾﻦ ﺷﺮح اﺳﺖ:
» . 110آﯾﺎ آﻧﺎن ﺟﺰ اﯾﻦ اﻧﺘﻈﺎري دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺮﭘﺎ ﺷﻮد ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي آن آﻣﺪه اﺳﺖ .اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﺗﺬﮐّﺮ و اﯾﻤﺎن آﻧﺎن ﺳﻮدي ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ« : دﺧﺎن.10/
ﺑﺨﺶ ﻫﺸﺘﻢ/ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ
60
* ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ درﻫﻢ ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﺟﻤﻊ ﮔﺮدد ،ﻧﻮر آن ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺪ و ﺣﺠﻢ آن ﺑﻪ ﺷﺪت ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ و
ﺧﺎﻣﻮش ﮔﺮدد.
111
* روزي ﮐﻪ ﺳﺘﺎرﮔﺎن آﺳﻤﺎن ،ﻓﺮوغ و روﺷﻨﺎﯾﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ ،ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠّﯽ ﺳﻘﻮط ﮐﺮده و از ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎم ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد.
112
* روزي ﮐﻪ در آن ،ﮐﻮه ﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ آﯾﺪ و ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺮاب ﮔﺮدد .در آﺳﺘﺎﻧﻪ آن روز ﮐﻮه ﻫﺎ از ﺟﺎ ﮐﻨﺪه و ﺳﺨﺖ درﻫﻢ ﮐﻮﻓﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻠّﯽ از ﺷﻦ ﻫﺎي ﻣﺘﺮاﮐﻢ درﻣﯽ آﯾﺪ ،آن ﮔﺎه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺸﻢ زده ﺷﺪه
ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ،در ﭘﯽ آن ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر درآﻣﺪه درﻓﻀﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ ،و ﺳﺮاﻧﺠﺎم از ﻫﻤﺎن ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ﻧﯿﺰ اﺛﺮي ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ »ﺳﺮاب« ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ ،ﺑﻠﮑﻪ از ﺻﻔﺤﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺮﭼﯿﺪه ﺷﺪه و زﻣﯿﻦ
ﻫﻤﻮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
113
* در آن ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎ ارزش ﺗﺮﯾﻦ اﻣﻮال ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﺮ اﻧﺴﺎن از ﺷﺪت وﺣﺸﺖ و ﻫﺮاس ﻫﻤﻪ
ﭼﯿﺰ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
* در آﺳﺘﺎﻧﻪ آن روز و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﮐﺮه ﺧﺎك ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآﯾﺪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت وﺣﺸﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﻋﺎدي از ﻫﻢ
دورﻧﺪ و اﺣﯿﺎﻧﺎً دﺷﻤﻦ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺷﻤﺮده ﺷﺪه و از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ وﺣﺸﺖ دارﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ .ﮔﻮﯾﺎ از اﯾﻦ ﮔﺮدﻫﻤﺎﯾﯽ ﺧﻮد ،ﻗﺼﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺮس دارﻧﺪ.
* در آن ﻫﻨﮕﺎم درﯾﺎﻫﺎ ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﻮد .ﮔﺮﭼﻪ اﻣﺮوز ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻪ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺳﺒﺐ اﻓﺮوﺧﺘﻦ درﯾﺎﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ،وﻟﯽ آن ﻋﺎﻣﻞ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻗﺪري ﺷﺪﯾﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ آب درﯾﺎﻫﺎ را ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﻮزاﻧﺪ و از زﻣﯿﻦ ﺑﺮﻫﻮﺗﯽ ﺑﯿﺶ 114
ﺑﺮﺟﺎي ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ ؛ زﻣﯿﻦ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه و ﺻﺎف ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. 115
116
* در آن روز ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎن ﺧﻮد ﻗﺮﯾﻦ ﮔﺮدد. * در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﺮات آﺳﻤﺎﻧﯽ از ﻫﺮ ﺳﻮ ﺑﻪ اﺿﻄﺮاب و ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮد و ﻏﺒﺎري ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎد ،آن ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮ ﻣﯽ ﺑﺮد ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻃﻮﻣﺎر و اﺳﺎس آﺳﻤﺎن ﻫﺎ درﻫﻢ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد .روزي ﮐﻪ اﯾﻦ 117
. 111ﺗﮑﻮﯾﺮ .1- 7/آن ﭼﻪ اﻣﺮوز ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ رو ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ رود ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻫﺪ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ آن ﺑﺎﺷﺪ. 112 113 114
.اﻧﻔﻄﺎر ،2/ﻣﺮﺳﻼت.8/ .ﻧﺒﺄ ،20/ﺣﺎﻗﮥ ،14/ﻣﺰﻣﻞ ،14/ﻗﺎرﻋﮥ ،5/واﻗﻌﮥ ،5- 6/ﻃﻪ.105/ .ﺗﮑﻮﯾﺮ.6/
115
.اﻧﻔﻄﺎر.3/
117
.ﻃﻮر.9- 10/
. 116ﻓﺠﺮ.21/
ﺑﺨﺶ ﻫﺸﺘﻢ/ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ
61
زﻣﯿﻦ ﺑﻪ زﻣﯿﻨﯽ دﯾﮕﺮ و آﺳﻤﺎن ﻫﺎ ﺑﻪ آﺳﻤﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد .در آن روز دﯾﮕﺮ ﻣﺎه ﺑﯽ ﻧﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺳﻔﺮه آﻓﺘﺎب و ﻣﺎﻫﺘﺎب ﺑﺮﭼﯿﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ .در آن روز اﻧﺴﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :راه ﻓﺮار ﮐﺠﺎﺳﺖ ،وﻟﯽ راه ﻓﺮاري ﻧﯿﺴﺖ.
118
* در آن ﻫﻨﮕﺎم آﺳﻤﺎن ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ و ﻫﻤﭽﻮن روﻏﻦ ﻣﺬاب ﮔﻠﮕﻮن ﮔﺮدد. ﻫﻤﻪ ي آﯾﺎت ﻣﺰﺑﻮر ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻋﻈﯿﻢ ،ﻫﻮﻟﻨﺎك و ﺗﮑﺎن دﻫﻨﺪهاي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آﯾﺪ.
ﻓﺮود آﻣﺪن ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ7 ﻣﻔﺴﺮان ﻧﺰول ﺣﻀﺮت ﻋﯿﺴﯽ 7را از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ . 119
ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺳﺪ ﯾﺄﺟﻮج و ﻣﺄﺟﻮج * ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ذواﻟﻘﺮﻧﯿﻦ از ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺪ ﻓﺎرغ ﮔﺸﺖ ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ از ﻟﻄﻒ و رﺣﻤﺖ ﺧﺪاي ﻣﻦ اﺳﺖ و آﻧﮕﺎه ﮐﻪ
وﻋﺪهي ﺧﺪا ﻓﺮا رﺳﺪ )ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﯿﺎﻣﺖ( آن ﺳﺪ را ﭘﺎره ﭘﺎره و ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮔﺮداﻧﺪ .اﻟﺒﺘﻪ وﻋﺪه ﺧﺪاوﻧﺪ راﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و روز آن وﻋﺪه )ﻗﯿﺎﻣﺖ( ﮐﻪ ﻓﺮا رﺳﺪ ﺧﻼﯾﻖ ﻣﺤﺸﺮ ﭼﻮن ﻣﻮج ﻣﻀﻄﺮب و ﺳﺮﮔﺮدان ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﻔﺨﻪ ﺻﻮر دﻣﯿﺪه ﺷﻮد و ﻫﻤﻪ ﺧﻠﻖ در ﺻﺤﻨﻪي ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺟﻤﻊ آﯾﻨﺪ . 120
در اﯾﻦ آﯾﺎت دو ﻧﺸﺎﻧﻪ از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ ﯾﺎد ﺷﺪه :ﯾﮑﯽ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺳﺪ ﯾﺄﺟﻮج و ﻣﺄﺟﻮج و ﻫﺠﻮم آﻧﺎن ﺑﻪ آدﻣﯿﺎن و دﯾﮕﺮي دﻣﯿﺪن در ﺷﯿﭙﻮر ﻣﺮگ )ﻧﻔﺦ ﺻﻮر(. ﻧﻔﺦ ﺻﻮر در آﯾﺎت و رواﯾﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ ﮐﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ و اَﺷﺮاط آن را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺳﺨﻦ از »ﻧﻔﺦ ﺻﻮر« ﯾﺎ دﻣﯿﺪن در ﺷﯿﭙﻮر ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪه و آن دو ﻧﻔﺦ اﺳﺖ :ﯾﮑﯽ دﻣﯿﺪن در ﺷﯿﭙﻮر ﻣﺮگ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﻗﯿﺎم رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮي 122
121
ﺷﯿﭙﻮر ﺣﯿﺎت ﮐﻪ در آﺳﺘﺎﻧﻪ آﻣﺎده ﺷﺪن ﺑﺮاي ﺻﺤﻨﻪ ي ﻣﺤﺸﺮ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪد .ﭘﺲ ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن 123
118 119 120
.اﺑﺮاﻫﯿﻢ ،48/ﻗﯿﺎﻣﺖ.7- 12/ .ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،1ص ،85ج ،6ص .301 .ﮐﻬﻒ.98- 99/
121
.زﻣﺮ.68/
123
.ﻧﻔﺦ دوم :ﻧﻤﻞ ، 87/ﯾﺲ ،51/ﻣﺆﻣﻨﻮن ،101/ﮐﻬﻒ ،99/ﻃﻪ ،102/ﻧﺒﺄ ،18/اﻧﻌﺎم ،73/ق ،20/ﯾﺲ ،53/ﻣﺪﺛﺮ ،8- 9/ق ،42/ﻋﺒﺲ ،33- 37/ﺻﺎﻓﺎت،19/
. 122ﻧﻔﺦ اول :ﺣﺎﻗﮥ ،13- 16/ﯾﺲ ،49/ص ،15/ﻗﺎرﻋﮥ.1- 5/
ﺑﺨﺶ ﻫﺸﺘﻢ/ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ
62
ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ از ﺗﺮس ،ﺟﺎن ﻣﯽﺑﺎزﻧﺪ ،ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ در ﺷﯿﭙﻮر دﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﭘﺎ ﻣﯽ ﺧﯿﺰﻧﺪ و در اﻧﺘﻈﺎر ﭘﺎداش ﮐﺮدار ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد. 124
ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ ،ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﻔﺦ ﺻﻮر واژه ﻫﺎي »ﺻﯿﺤﻪ«» ،ﻧﻘﺮ ﻓﯽ اﻟﻨﺎﻗﻮر«» ،ﺻﺎﻓّﮥ«» ،ﻗﺎرﻋﮥ« و »زﺟﺮة« را اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺻﻮر ﭼﯿﺴﺖ؟ در ﻣﻌﻨﺎي ﺻﻮر ﭼﻨﺪ وﺟﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮي ﮐﻪ در رواﯾﺎت ﻧﯿﺰ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﺪه ﻣﻌﻨﺎي زﯾﺮ اﺳﺖ: از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم 6از ﻣﻌﻨﺎي ﺻﻮر ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ .ﻓﺮﻣﻮد :ﺷﺎﺧﯽ اﺳﺖ از ﻧﻮر ﮐﻪ اﺳﺮاﻓﯿﻞ 7در آن ﻣﯽ دﻣﺪ .ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ در ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ :اﯾﻦ ﺷﯿﭙﻮر داراي ﺳﻮراﺧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻫﻤﻪ ي اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﻣﻨﻔﺬﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ و ارواﺣﺸﺎن در آن ﺟﺎي ﻣﯽ ﮔﯿﺮد.
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻧﻔﺦ ﺻﻮر ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از دﻋﻮت ﯾﺎ »ﻧﺪاي وﯾﮋه« ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺟﻬﺖ ﻣﯿﺮاﻧﺪن ﻣﻮﺟﻮدات از آن ﺑﻬﺮه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ
و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ آن ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدات ﻓﺮﻣﺎن ﺑﻌﺚ و ﻧﺸﻮر ﻣﯽدﻫﻨﺪ .اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎن و ﻧﺪا )ﻧﻔﺦ ﺻﻮر( ﺑﻪ ﻗﺪري ﺑﺰرگ و ﮔﺴﺘﺮده
اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ را درﻣﯽ ﻧﻮردد. ﻧﻔﺦ ﺻﻮر دوم در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻫﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺧﻼق و ﻣﻠﮑﺎت دروﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﺤﺸﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد .اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﻫﻞ ﻋﺒﺎدت ﺑﻮد و ﺑﻪ اﺳﺮار آن دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﻪ اﺣﮑﺎم آن ﻋﻤﻞ ﮐﺮد در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﭼﻬﺮه ﻣﺤﺸﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و اﮔﺮ از اﻓﺮاد
ﻋﺎدي ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﺣﮑﺎم ﻇﺎﻫﺮي ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺤﺸﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﻮر او ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻠﻮي ﮔﺎم ﻫﺎي
ﺧﻮدش را روﺷﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﻫﻞ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﺪا ﻧﺒﻮد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﺎن ﻣﻠﮑﻪاي ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ آن را ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده و ﺑﺎ آن ﭘﺮورده ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ دوﻣﯿﻦ ﺑﺎر در ﺻﻮر دﻣﯿﺪه ﺷﻮد ﺷﻤﺎ ﮔﺮوه ﮔﺮوه ﺧﻮاﻫﯿﺪ آﻣﺪ« .ﻣﻔﺴﺮان ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ: 125
اﯾﻦ ﻧﻔﺦ دوم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدﮔﺎن دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ زﻧﺪه و وارد ﺣﺸﺮ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ،ﺑﺮﺧﻼف ﻧﻔﺦ اول ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ آن ﻫﻤﻪ
ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺮد . 126
124
» .در ﺑﺮﺧﯽ اﺣﺎدﯾﺚ درﺑﺎرهي ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ و دﻓﻌﯽ ﺑﻮدن ﻗﯿﺎﻣﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ» :ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽﺷﻮد ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ ﭘﺎرﭼﻪ ﮔﺸﻮده اﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻨﻮز درﻫﻢ ﻧﭙﯿﭽﯿﺪه اﻧﺪ
ﮐﻪ رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﺑﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد و آدﻣﯽ ﻟﻘﻤﻪاي ﺑﺮاي ﮔﺬاﺷﺘﻦ در دﻫﺎن ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد و ﭘﯿﺶ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ دﻫﺎن ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺮدي آب ﺣﻮض ﻣﯽﮔﺸﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺣﯿﻮان ﺧﻮﯾﺶ آب دﻫﺪ و ﻫﻨﻮز آب ﻧﺪاده ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻗﯿﺎم ﻣﯽﮐﻨﺪ« :ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،6ص .229 125
.ﻧﺒﺄ.18/
ﺑﺨﺶ ﻫﺸﺘﻢ/ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ
63
ﺣﺸﺮ ﺑﺎ ﻣﺤﺒﻮب در ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﭘﯿﺮوي از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم 6ﻣﺤﻮر ﺣﺐ ﺧﺪا اﺳﺖ .اﻧﺴﺎن در ﺻﻮرﺗﯽ ﺧﺪا دوﺳﺖ اﺳﺖ و ﺑﻪ او ﻋﺸﻖ ﻣﯽ ورزد ﮐﻪ از دﺳﺘﻮرﻫﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ.
127
ﻋﻠّﺎﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ; ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :آﯾﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ در ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﺐ واﻗﻌﯽ،
ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﺷﯿﺪ از ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺣﺐ ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﯿﺪ؛ ﺣﺐ و ﻋﺸﻘﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎد آن اﺧﻼص و اﺳﻼم ،ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺧﺪا اﺳﺖ؛ ﺻﺮاﻃﯽ ﮐﻪ ﭘﻮﯾﻨﺪه ي آن را ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ.
ﭘﺲ اﮔﺮ از راه ﻣﻦ ]ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ[ ﺑﺎ اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ )ﯾﺎد ﺷﺪه( ﭘﯿﺮوي ﮐﻨﯿﺪ ،ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺷﻤﺎ را دوﺳﺖ ﻣﯽ دارد و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﺸﻖ
ﻣﯽ ورزد.
126
128
.ذﯾﻞ اﯾﻦ آﯾﻪ ،ﺣﺪﯾﺜﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 6ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ده ﺻﻨﻒ از اﻣﺖ ﻣﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﺤﺸﻮر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ .ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم ﺟﺪا ﮐﺮده و ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ
]اﻧﮕﺸﺖ ﻧﻤﺎي ﻣﺮدﻣﻨﺪ[ ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﻮزﯾﻨﻪ ،ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮك و ﺑﺮﺧﯽ واژﮔﻮﻧﻨﺪ و ﭘﺎﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺎﻻ و در ﺻﺤﻨﻪ ي ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﭼﻬﺮه ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ .ﺑﺮﺧﯽ ﮐﻮرﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ و آن ﺳﻮ ﺗﺮدد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ .ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺮ و ﮔﻨﮓ و ﺑﯽ ﻋﻘﻠﻨﺪ .ﮔﺮوﻫﯽ زﺑﺎنﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﻪ دﻧﺪان ﻣﯽﺟﻮﻧﺪ و ﭼﺮﮐﯽ از دﻫﺎﻧﺸﺎن ﺳﺮازﯾﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫﻞ ﻣﺤﺸﺮ از آﻧﺎن دوري ﻣﯽﺟﻮﯾﻨﺪ .دﺳﺘﻪاي دﺳﺖﻫﺎ و ﭘﺎﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮﯾﺪه اﺳﺖ .ﻃﺎﯾﻔﻪاي ﺑﺮ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي آﺗﺶ آوﯾﺰاﻧﻨﺪ .ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺑﺪﺗﺮ از ﻣﺮدارﻧﺪ .ﺑﻌﻀﯽ ﻟﺒﺎسﻫﺎي آﺗﺸﯿﻦ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺪنﻫﺎﯾﺸﺎن ﭼﺴﺒﯿﺪه اﺳﺖ ]ﺗﺎ درد ﻋﺬاب را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻟﻤﺲ ﮐﻨﻨﺪ[. ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﺻﻔﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﺪﯾﺪآورﻧﺪه اﯾﻦ ﺻﻮرتﻫﺎﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﺷﻤﺮد :اﻣﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﻮزﯾﻨﻪ اﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻨﺎﻧﻨﺪ .آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻮﮐﻨﺪ ،ﺣﺮام ﺧﻮاراﻧﻨﺪ .آﻧﺎن ﮐﻪ ﺳﺮﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ زﯾﺮ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،رﺑﺎ ﺧﻮاراﻧﻨﺪ .اﻣﺎ ﮐﻮران ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺣﮑﻤﺮاﻧﺎن ﺳﺘﻤﮕﺮﻧﺪ .ﮐﺮان و ﮔﻨﮕﺎن ،رﯾﺎﮐﺎران در ﻋﻤﻠﻨﺪ .آﻧﺎن ﮐﻪ زﺑﺎنﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﺪان ﻣﯽ ﺟﻮﻧﺪ داﻧﺸﻤﻨﺪان و داوراﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﺎرﺷﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ ﮐﺮدارﺷﺎن اﺳﺖ .آﻧﺎن ﮐﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺸﺎن ﻗﻄﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ آزاران ﻫﺴﺘﻨﺪ .آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي آﺗﺶ آوﯾﺰاﻧﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﺘﻤﮕﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ .آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﺪﺑﻮﺗﺮ از ﻣﺮدارﻧﺪ ،ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺷﻬﻮت ﻫﺎ و ﻟﺬّت ﻫﺎ ﮐﺎم دل ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ،ﻟﯿﮑﻦ ﺣﻖ ﺧﺪا ﮐﻪ در اﻣﻮاﻟﺸﺎن اﺳﺖ ﻧﻤﯽ دﻫﻨﺪ و آﻧﺎن ﮐﻪ ﻟﺒﺎس آﺗﺸﯿﻦ درﺑﺮ دارﻧﺪ ،آﻧﺎن اﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺨﺮﻓﺮوش و ﺧﯿﺎل ﮔﺮاﯾﻨﺪ . 127
128
.آل ﻋﻤﺮان.31/ .اﻟﻒ» .اﻧﺲ ﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدي ﺻﺤﺮاﻧﺸﯿﻦ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم 6ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد و رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﭼﻪ روزي اﺳﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺮاي آن روز ﭼﻪ ذﺧﯿﺮه ﮐﺮده اي؟ ﮔﻔﺖ :ﻧﻤﺎز و
روزهي ﻓﺮاواﻧﯽ ﻧﺪارم ،وﻟﯽ ﺧﺪا و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش را دوﺳﺖ ﻣﯽدارم .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻓﺮﻣﻮد :اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﻣﺤﺒﻮﺑﺶ ﻣﺤﺸﻮر ﻣﯽﺷﻮد .اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻧﺪﯾﺪم ﭘﺲ از رﻫﺎﯾﯽ از ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ و ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ اﯾﻦ اﻧﺪازه ﺧﺮﺳﻨﺪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ؛زﯾﺮا ﻟﻘﺎي اﻟﻬﯽ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ آرﻣﺎن وﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آرزو اﺳﺖ .اﮔﺮ ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺣﻀﻮر وي ﺑﺎر ﯾﺎﻓﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﮐﺎﻣﻼ ً ﻣﺴﺮّتﺑﺨﺶ
ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد« :ﻃﺮاﺋﻒ ،ج ،1ص .214
ب .رﺳﻮل ﺧﺪا 6ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل دوﺳﺘﯽ ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن از اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻣﺮا ﻧﺼﯿﺐ او ﮔﺮداﻧﺪ ،ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﺧﯿﺮ دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ﻧﺎﯾﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ .ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺷﮏ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ در ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ .ﻫﻤﺎﻧﺎ در دوﺳﺘﯽ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻣﻦ ﺑﯿﺴﺖ وﯾﮋﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ده ﺗﺎي آن در دﻧﯿﺎ و ده ﺗﺎي آن در آﺧﺮت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ: اﻣﺎ در دﻧﯿﺎ :زﻫﺪ ،ﺣﺮص ﺑﺮ ﮐﺮدار ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ،ﭘﺎرﺳﺎﯾﯽ در دﯾﻦ ،ﺷﻮق و رﻏﺒﺖ در ﻋﺒﺎدت ،ﺗﻮﺑﻪ ﭘﯿﺶ از ﻣﺮگ ،ﺷﻮر و ﻧﺸﺎط در ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ،ﻧﺎ اﻣﯿﺪ ﺑﻮدن از ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در دﺳﺖ ﻣﺮدم اﺳﺖ ،ﭘﺎﺳﺪاري از اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ ﺧﺪاي ﻋﺰّوﺟﻞّ ،ﺑﻐﺾ دﻧﯿﺎ و ﺳﺨﺎوت اﺳﺖ . اﻣﺎ آن ﭼﻪ در آﺧﺮت اﺳﺖ :ﻧﺎﻣﻪي اﻋﻤﺎل او را ﺑﺮاي ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻤﯽ ﮔﺸﺎﯾﻨﺪ ،ﻣﯿﺰاﻧﯽ ﺑﺮاي ﮐﺮدار او ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﯽ ﮔﺮداﻧﻨﺪ ،ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل او ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖ وي داده ﻣﯽ ﺷﻮد ،ﺑﺮاي او ﺑﺮاﺋﺖ از
آﺗﺶ ﺟﻬﻨّﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ،ﭼﻬﺮه اش ﻧﻮراﻧﯽ اﺳﺖ ،از ﭘﻮﺷﺎك ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﻪ او ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ ،در ﺧﺎﻧﺪان ﺧﻮد ﺷﻔﯿﻊ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ،ﺧﺪاي ﻋﺰّوﺟﻞّ ﻧﮕﺎه رﺣﻤﺖ و ﻟﻄﻒ ﺑﻪ او ﻣﯽ اﻓﮑﻨﺪ، ﺗﺎﺟﯽ از ﺗﺎج ﻫﺎي ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﺮ ﺳﺮش ﻧﻬﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ،و ﺑﺪون ﺣﺴﺎب وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد .ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل دوﺳﺖ داران اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻣﻦ« :ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،27ص .78
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ: ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
65
ﻣﻘﺪﻣﻪ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺣﻮادث ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ،ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﺳﺮورآﻓﺮﯾﻦ و ﺗﻠﺦ و ﮐﻤﺮﺷﮑﻦ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ آﺷﮑﺎر ﺷﺪن ﺣﻖ ،ﮐﻨﺎر رﻓﺘﻦ ﭘﺮده ﻫﺎ، روﺷﻦ ﺷﺪن ﭼﻬﺮه ﻫﺎي ﻣﺴﺮور و ﭼﻬﺮهﻫﺎي اﻧﺪوﻫﺒﺎر ،ﺟﺪاﯾﯽ و ﻓﺮار از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ،ﺣﺴﺎب ،ﮐﺘﺎب ،ﺳﺆال ،ﻓﺮﯾﺎد و... رخ ﻣﯽدﻫﺪ .از اﯾﻦرو ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﺑﺎ ﻧﺎمﻫﺎﯾﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع ﻧﺎﻣﯿﺪه و ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﺻﺪ ﻧﺎم
ﭼﻬﺮهي ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺸﯿﺪه ،ﮐﻪ در زﯾﺮ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺳﺮّ ﯾﺎ اﺳﺮاري ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ .در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﺎمﻫﺎ و رﺧﺪادﻫﺎي واﻗﻊ در آن ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ. ﺗﺬﮐّﺮ :ﻧﺎم ﮔﺬاري ﻧﺎم ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ،ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻃﻠﯿﻌﻪ و ﻋﻼﻣﺖ ﻇﻬﻮر آن اﺳﺖ ،زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ
ﺟﻬﺖ رﺧﺪادﻫﺎي آﻏﺎزﯾﻦ آن اﺳﺖ ،ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻮﻗﻒ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد آن اﺳﺖ و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺣﻮادث ﻫﺎﯾﻞ و ﻣﻬﯿﺐ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ آن اﺳﺖ و. ...
.1واﻗﻊ ﺷﺪﻧﯽ ﻗﺮآن از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ واﻗﻌﻪي ﺑﺰرگ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮده ،ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﺪﯾﺪهي ﺑﺰرگ ﻗﯿﺎﻣﺖ واﻗﻊ ﮔﺮدد ،در
وﻗﻮﻋﺶ ﻫﯿﭻ ﮐﺬب ،ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ ﻧﯿﺴﺖ .آن روز ﮔﺮوﻫﯽ را ﺑﻪ دوزخ ،ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ ﮐﻨﺪ و ﻃﺎﯾﻔﻪاي را ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ، ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ،ﻣﻔﺘﺨﺮ و رﻓﯿﻊ ﮔﺮداﻧﺪ«.
129
.2ﺗﺤﻘّﻖ ﯾﺎﺑﻨﺪه ﻗﯿﺎﻣﺖ روزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠّﻤﺎً ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ.
130
.3ﺗﺮدﯾﺪ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ از دﯾﺪﮔﺎه ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ،وﻗﻮع ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺣﺘﻤﯽ و ﻗﻄﻌﯽ اﺳﺖ و ﺷﮑّﯽ در آن ﻧﯿﺴﺖ.
131
.4ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺮآن ﻗﯿﺎﻣﺖ را روز ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ ،ﺗﺎ ﮐﺴﯽ ﻧﮕﻮﯾﺪ ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﺪت زﯾﺎدي ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ.
132
ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ،ﺳﺮّ ﻣﺨﻔﯽ ﺑﻮدن زﻣﺎن ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ» :رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾﻘﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ .ﻣﻦ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻢ
آن را ﭘﻨﻬﺎن دارم ﺗﺎ ﻫﺮ ﮐﺲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮد ﺟﺰا داده ﺷﻮد«. 129
.واﻗﻌﻪ.1- 3/
130
.ﺣﺎﻗﮥ.1- 4/
132
.ﻏﺎﻓﺮ ،18/ﻣﻌﺎرج ،6- 7/اﻧﺒﯿﺎء ،1/ﻗﻤﺮ ،1/ق ،31/ﻧﺒﺄ،40/
. 131ﺣﺞ.7/
133
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
66
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻞ ﭘﻨﻬﺎن داﺷﺘﻦ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ آن اﺳﺖ. ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ در آﯾﻪ دﯾﮕﺮي ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺣﺎل ﺗﺒﻪﮐﺎران را ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎزﮔﻮ ﻓﺮﻣﻮده ﮐﻪ روز ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽ
ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺟﺰ ﺳﺎﻋﺘﯽ درﻧﮓ ﻧﮑﺮده اﯾﻢ .آري اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ از ادراك واﻗﻌﯿﺖ ﻣﺤﺮوم ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ .اﻣﺎ آﻧﺎن ﮐﻪ اﻫﻞ داﻧﺶ و اﯾﻤﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ :ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺪا ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ درﻧﮓ ﮐﺮدهاﯾﺪ و اﮐﻨﻮن روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ ،وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﯿﺪ.
134
.5ﻓﺮدا ﻓﺮدا )ﻏﺪ( ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﻧﺎم ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ.
135
.6ﻗﯿﺎﻣﺖ راز ﻧﺎمﮔﺬاري آن روز ﻣﻮﻋﻮد ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﻪ از ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎم ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ،ﺳﻮره اي ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻪ ،اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم در اﯾﻦ روز دﻓﻌﺘﺎً ﻗﯿﺎم ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد و ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ اﯾﺴﺘﺎد .ﻫﻢ
ﭼﻨﯿﻦ روزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﺤﻈﻪ و ﺳﺎﻋﺖ رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد و روح و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽ اﯾﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺴﺎب ﺧﻼﯾﻖ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽ ﮔﺮدد.
136
ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺑﺮﭘﺎ اﺳﺖ ﻧﮑﺘﻪ ي ﻣﻬﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﻮع ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ درﺧﻮاﻫﯿﻢ ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ
ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﻢاﮐﻨﻮن ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ .ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن در ﺑﻬﺸﺖ ،دﺳﺘﻪاي ﻫﻢ اﮐﻨﻮن در ﺟﻬﻨّﻢ و ﻃﺎﯾﻔﻪ اي ﻧﺰد ﺣﺴﺎب و ﻣﯿﺰان ﻗﺮار دارﻧﺪ.
133 134
137
.ﻃﻪ.15/ .روم.55- 57/
135
.ﺣﺸﺮ.18/
137
.ﺷﻮاﻫﺪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از:
. 136ﻣﻄﻔﻔﯿﻦ ،6/روم 12/و ،14ﻧﺒﺄ ،38/اﺑﺮاﻫﯿﻢ.41/
* » ...ﻟﻘﺪ ﮐﻨﺖ ﻓﯽ ﻏَﻔﻠﮥ ﻣﻦ ﻫﺬا ﻓﮑَﺸَﻔﻨﺎ ﻋﻨﮏ ﻏﻄﺎءك ﻓﺒﺼﺮُك اﻟﯿﻮم ﺣﺪﯾﺪ« :ق.22/ * » ﯾﻌﻠﻤﻮن ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﻦ اﻟﺤﯿﻮة اﻟﺪﻧﯿﺎ و ﻫﻢ ﻋﻦ اﻻﺧﺮة ﻫﻢ ﻏﺎﻓﻠﻮن« :روم.7/ * » ﮐﻠّﺎ ﻟﻮﺗﻌﻠﻤﻮن ﻋﻠﻢ اﻟﯿﻘﯿﻦِ ،ﻟﺘﺮونّ اﻟﺠﺤﯿﻢ ،ﺛﻢ ﻟﺘﺮوﻧّﻬﺎ ﻋﯿﻦَ اﻟﯿﻘﯿﻦ« :ﺗﮑﺎﺛﺮ.5- 7/ * ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻌﺮاج ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 6و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻬﺸﺖ و ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ،ﺷﻬﻮد دوزخ و دوزﺧﯿﺎن ،ﺧﻮردﻧﯽﻫﺎ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽﻫﺎي اﺧﺮوي و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎران و ﺗﺒﻪﮐﺎران در ﻣﻌﺮاج ،ﻫﻤﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻫﻤﻪ ي آن ﻫﺎ وﺟﻮد دارد.
* ﺟﺮﯾﺎن ﺣﺎرﺛﮥ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ و ﮔﺰارش او از ﺑﻬﺸﺖ و ﺟﻬﻨّﻢ و دوزﺧﯿﺎن و ﺗﺼﺪﯾﻖ رﺳﻮل اﮐﺮم 6ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن و...
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
67
.7آﺧﺮ ﺟﻬﺎن دﯾﮕﺮ را آﺧﺮت و »ﯾﻮم اﻻﺧﺮ« ﮔﻮﯾﻨﺪ؛ زﯾﺮا در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻧﯿﺎ اﺳﺖ و ﺑﺎ دﯾﺪي ﻋﻤﯿﻖ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ :آﺧﺮت ﺗﺘﻤﻪ اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. .8ﺣﻖ روز ﺣﻖ ،روزي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺣﻖ ﻣﻄﻠﻖ ﻇﻬﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺑﺎﻃﻞ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﺮ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﭘﺎﯾﺎن داده ﻣﯽ
ﺷﻮد .در آن روز ﻧﯿﺮﻧﮓ و رﯾﺎ رﻧﮓ ﻣﯽﺑﺎزد ،ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ و ﺳﺘﻢ ﻧﺎﺑﻮد و ﮐﮋي ﻫﺎ راﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺣﻖ
ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ . 138
ﭘﯿﺎم ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻮﺣﯿﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ :در ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﯽ دو ﺣﻖ ﻣﻄﻠﻖ وﺟﻮد ﻧﺪارد .ﺣﻖّ ﺑﺎﻟﺬّات و ﻣﺤﺾ ﯾﮑﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ
و ﻣﻌﺎد ﻧﯿﺰ ﻏﯿﺮ از ﻣﺒﺪأ ﻧﯿﺴﺖ .ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﻧﺴﺎن و ﻏﯿﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ و ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺟﺰ ﻇﻬﻮر ﺗﺎم اﻟﻠّﻪ ﻧﯿﺴﺖ .آن روز ﺧﺪاوﻧﺪ ﻇﻬﻮر ﺧﺎص دارد .وﻗﺘﯽ ﺣﻖِ ﻣﻄﻠﻖ ﻇﻬﻮر ﮐﻨﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﻃﻠﯽ رﺳﻮا ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻫﻤﻪ ي ﻧﻈﺎم ﮐﯿﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺣﻖ آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان اﻟﻬﯽ ،ﮐﺘﺎبﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﯽ و اوﺻﯿﺎي ﮔﺮاﻣﯽ ﻫﻤﻪ ﺗﻼش ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ دوﮔﺎﻧﮕﯽ ﻫﺎ ،دو رﻧﮕﯽ ﻫﺎ ،ﺗﺒﻪﮐﺎري ﻫﺎ و
اﺧﺘﻼف ﻫﺎ را ﺑﺮﭼﯿﻨﻨﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ را اﺻﻼح ﮐﻨﻨﺪ ،ﻟﯿﮑﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﻧﻬﺎﯾﯽ و ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺎﯾﻞ ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻗﺮآن ﻓﺮﻣﻮد :
اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻫﺮ اﻧﺪازه ﺣﺮص ورزي ﮐﻪ ﻫﻤﮕﺎن اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎري از آﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ.
139
اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﻧﻈﺎم ﻣﻮﺟﻮد دﻧﯿﻮي ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺑﺮﺗﺮ اﺧﺮوي ﺷﺪ ،ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽ ﺷﻮد و اﺧﺘﻼف ﻫﺎ ﺟﺎي ﺧﻮد
را ﺑﻪ روﺷﻦ ﺷﺪن ﺣﻘﺎﯾﻖ ﻣﯽ ﺳﭙﺎرد و ﺑﺎﻃﻞ و ﺑﺎﻃﻞﮔﺮاﯾﺎن ﻣﺸﺨّﺺ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
140
.9ﻣﺸﻬﻮد ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺪ و ﻣﺸﻬﻮد« .اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻓﺮﻣﻮد :ﺷﺎﻫﺪ روز ﻋﺮﻓﻪ و ﻣﺸﻬﻮد روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ. 141
.10ﻣﯿﻘﺎت »
ﻗﻄﻌﺎً روز ﻓﺼﻞ ﺧﺼﻮﻣﺖ و روز ﺟﺪاﯾﯽ ﻫﻤﻪ در ﯾﮏ ﺟﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﯾﮏ وﻗﺖ ﻣﻮرد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﺮار
ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ«. 138
142
.ﻧﺒﺄ.39/
139
.ﯾﻮﺳﻒ.103/
141
.ﺑﺮوج.3/
. 140ﻧﺤﻞ.38- 39/
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
68
.11ﺳﺎﻋﺖ »ﺳﺎﻋﺖ« از ﻧﺎم ﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ .اﯾﻦ واژه 48ﺑﺎر در ﻗﺮآن ﺗﮑﺮار ﺷﺪه و ﺑﯿﺸﺘﺮ آن ﻫﺎ درﺑﺎره ي ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﻪي »ﯾﻮم« ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ.
143
ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪي راﻏﺐ ،ﺳﺎﻋﺖ ،ﭘﺎرهاي از زﻣﺎن اﺳﺖ و از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ،ﭼﻮن ﺣﺴﺎب واﻗﻊ در آن ﻫﻢ ﭼﻮن ﺳﺎﻋﺖ دﻧﯿﺎ زودﮔﺬر اﺳﺖ ،ﯾﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﻨﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﺎ ﺟﺰ ﭘﺎرهاي از روز
درﻧﮓ ﻧﮑﺮدﯾﻢ. .12ﻣﯿﻌﺎد
ﻣﻨﮑﺮان ﻣﻌﺎد ﺑﺎرﻫﺎ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 6ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :اﮔﺮ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺘﯽ ﻫﺴﺖ اﯾﻦ وﻋﺪهي رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﮐﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .ﺧﺪاي ﺳﺒﺤﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﮕﻮ :وﻋﺪهي ﺷﻤﺎ روزي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮان آن را ﻧﺪارﯾﺪ ﮐﻪ ﻟﺤﻈﻪاي آن را دﻧﺒﺎل ﯾﺎ ﺟﻠﻮ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ.
144
.13ﺗﻬﺪﯾﺪ از دﯾﮕﺮ ﻧﺎمﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ »ﯾﻮم اﻟﻮﻋﯿﺪ« اﺳﺖ .ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :در ﺻﻮر دﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد .آن روز ،روز ﺗﺤﻘّﻖ وﻋﯿﺪ ﺑﻪ
ﺑﯿﻢ و ﻋﺬاب اﺳﺖ و آن ،روزي اﺳﺖ ﮐﻪ وﻋﺪه ﺑﻪ ﻋﺬابﻫﺎ ﻋﻤﻠﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ . 145
.14وﻗﺖ ﻣﻌﻠﻮم »روز ﻣﺸﺨّﺺ و ﻣﻌﻠﻮم« از دﯾﺪﮔﺎه ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻔﺴﺮان روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ .وﻟﯽ اﮔﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﻔﺴﺮان ﻣﻠﺤﻮظ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻗﺮﯾﻨﻪ ي ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻦ »ﯾﻮم ﺑﻌﺚ« و »ﯾﻮم وﻗﺖ ﻣﻌﻠﻮم« ﻣﯽ ﺗﻮان اﺣﺘﻤﺎل داد ﮐﻪ »ﯾﻮم اﻟﻮﻗﺖ اﻟﻤﻌﻠﻮم« ﻏﯿﺮ از 146
ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ؛ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ي آن ﺑﺎﺷﺪ.
142 143 144
.ﻧﺒﺄ.17/ .روم 12/و 14و .55 .ﺳﺒﺄ.29- 30/
145
.ق.20/
147
.ﺣﺠﺮ ،38/ص.81/
. 146روم.56/
147
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
69
.15ﺧﺒﺮ ﺑﺰرگ ﻗﺮآن از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺰارش ﺑﺰرگ )ﻧﺒﺄ ﻋﻈﯿﻢ( ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ و ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﮕﻮ :آن ﮔﺰارش ﻣﻬﻢ ﺧﺒﺮ ﻗﯿﺎﻣﺖ ،دوزخ و ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﺰرگ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر رﻓﺘﻪ و درﯾﻐﺎ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ از ﺷﻨﯿﺪن آن ﺧﺒﺮ ﺑﺰرگ اﻋﺮاض ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ«.
148
.16ﻋﻈﯿﻢ ﻗﺮآن در آﯾﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روز ﻋﻈﯿﻢ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ .ﻋﻈﻤﺖ آن ﺑﺮ اﺛﺮ رﺧﺪادﻫﺎي ﻋﻈﯿﻤﯽ اﺳﺖ 149
اﺳﺖ ﮐﻪ در آن واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد. .17ﮐﺒﯿﺮ
»روز ﺑﺰرگ« ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﺑﺎر در ﻗﺮآن آﻣﺪه اﺳﺖ.
150
ﺗﺬﮐّﺮ :ﺑﯿﻦ ﻋﻈﯿﻢ و ﮐﺒﯿﺮ ﻓﺮق اﺳﺖ :ﭼﯿﺰي ﮐﻪ اوﻻً ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻈْﻢ و اﺳﺘﺨﻮان ،ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺎﺷﺪ ،و ﺛﺎﻧﯿﺎً ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺤﻮري ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي را ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﺪ ،از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻋﻈﯿﻢ« ﯾﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد .ﻋﻨﻮان ﮐﺒﯿﺮ ﮔﺮﭼﻪ داراي وﯾﮋﮔﯽ ﺧﻮد اﺳﺖ وﻟﯽ
ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﻫﺎي ﯾﺎد ﺷﺪه در ﻣﻔﻬﻮم آن ﻟﺤﺎظ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد. .18ﻣﻨﺘﻬﯽ
ﻗﯿﺎﻣﺖ روز ﭘﺎﯾﺎن ﮐﺎر و ﺗﻼش اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮﺳﺪ؛ ﯾﺎ ﺑﺎ روي ﺳﻔﯿﺪ ﯾﺎ ﺑﺎ روي ﺳﯿﺎه.
151
.19ﯾﻘﯿﻦ ﺧﺪاي ﺳﺒﺤﺎن در ﺳﻮرهي واﻗﻌﻪ ،ﮔﺮوه ﻣﻘﺮّﺑﺎن و ﺟﺎﯾﮕﺎه آﻧﺎن و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﮔﺮوه دروغ ﮔﻮﯾﺎن و ﮔﻤﺮاﻫﺎن و ﺟﺎﯾﮕﺎه آﻧﺎن را ﻣﺸﺨّﺺ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اﯾﻦ اﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ راﺳﺘﯿﻦ و ﯾﻘﯿﻦ« .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ 152
اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ از روي ﯾﻘﯿﻦ ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﻣﯽ رﺳﺪ.
148 149
.ص.67- 68/ .اﻧﻌﺎم ،15/اﻋﺮاف ،59/ﯾﻮﻧﺲ 15/و ...
150
.ﻫﻮد.3/
152
.واﻗﻌﻪ.95/
. 151ﻧﺠﻢ ، 42/ﻧﺎزﻋﺎت.44/
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
70
.20ﻇﻬﻮر دﯾﻦ ﻣﺎ ،ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ي رهآورد وﺣﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ي ﻋﻘﯿﺪه ،اﺧﻼق و ﮐﺮدار را دﯾﻦ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ،ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮي دارد و ﺑﺎﻃﻨﯽ؛ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮﺣﯿﺪ ،ﻧﺒﻮت ،وﻻﯾﺖ ،ﻣﻌﺎد و ﺳﺎﯾﺮ ﻋﺒﺎدات ،ﯾﮏ ﻧﻤﺎد ﻇﺎﻫﺮي دارد و ﯾﮏ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﻨﻬﺎن؛ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻏﯿﺒﺖ در ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺣﺮام اﺳﺖ و ﺑﺎﻃﻦ آن ،ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺮده ي ﺑﺮادر ﻣﺆﻣﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻗﺮآن ﻣﯽ 153
ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺣﻘﯿﻘﺖ دﯾﻦ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ آﺷﮑﺎر و واﻗﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
154
»ﯾﻮم اﻟﺪﯾﻦ« روزي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺟﺰا و ﭘﺎداش داده ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺧﺪاي ﺳﺒﺤﺎن ﻣﺎﻟﮏ آن روز اﺳﺖ .او ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ
ﻣﻄﻠﻖ ،ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي ﺑﯽ ﻣﻨﺎزع و ﻣﺎﻟﮏ ﺑﯽ ﻣﺸﺎرك دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ،وﻟﯽ در
ﺟﻬﺎن آﺧﺮت روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد .اﯾﻦ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ از ﻧﻮع ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺣﻘﯿﻘﯽ اﺳﺖ ،ﻧﻪ از ﻧﻮع اﻋﺘﺒﺎري دﻧﯿﻮي ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد دﻧﯿﺎ ﺷﺎﯾﻊ اﺳﺖ.
دﻗّﺖ در ﻗﺮآن ﺣﮑﯿﻢ ،اﯾﻦ درﯾﺎي ﻣﻮاج ﺣﮑﻤﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ آﻣﻮزد ﮐﻪ ﺑﺸﺮ ﻫﯿﭻ ﻣﺎﻟﮑﯿﺘﯽ ﻧﺪارد و ﺣﺘﯽ ﻧﺰدﯾﮏ
ﺗﺮﯾﻦ اﻋﻀﺎي ﺑﺪن اﻧﺴﺎن از آن او ﻧﯿﺴﺖ ،ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﻨﮕﺎم ﺟﺎن دادن ﻗﺎدر ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺣﺘّﯽ ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد
را ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ.
155
.21ﺑﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ »دﻋﻮت ﺧﺪاي ﺧﻮد را اﺟﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ،ﭘﯿﺶ از آن ﮐﻪ روزي ﺑﯿﺎﯾﺪ ﮐﻪ از ﺳﻮي ﺧﺪا در آن ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﻪ از
ﻗﻬﺮ ﺧﺪا راه ﻧﺠﺎﺗﯽ ﯾﺎﺑﯿﺪ و ﻧﻪ ﭘﻨﺎهﮔﺎﻫﯽ در آن روز دارﯾﺪ و ﻧﻪ ﺑﺮ ﻋﺬاﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺮدار ﺧﻮد ﻣﺴﺘﺤﻖّ آن ﺷﺪﯾﺪ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ دﻓﺎع و اﻧﮑﺎري ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺮد« . 156
.22ﺻﺎﻋﻘﻪ »و در ﺻﻮر دﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ،ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﻪ در آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﯽ ﻫﻮش ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ،ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ« . 157
ﺗﺬﮐّﺮ :ﺳﺎﻧﺤﻪ ي ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ ﻣﻌﺎد ﻃﻮري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ را ﺑﯽ ﻫﻮش و ﺑﺮﺧﯽ را ﻣﺪﻫﻮش ﻣﯽﮐﻨﺪ .اﻟﺒﺘﻪ 158
اوﺣﺪي ازاﻧﺴﺎن ﻫﺎي ﺷﯿﺪاي ﺧﺪا و واﻟﻪ ﻟﻘﺎي او ﺑﺎ ﺷﻬﻮد ﺑﺮﺧﯽ از ﺗﺠﻠﯿﺎت وﯾﮋه ﻣﺪﻫﻮش ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. 153 154
.ﺣﺠﺮات.12/ .ذارﯾﺎت.6/
155
.ﯾﻮﻧﺲ.31/
157
.زﻣﺮ.68/
. 156ﺷﻮري.47/
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
71
.23زﻟﺰﻟﻪ »اي ﻣﺮدم از ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﭘﺮوا ﮐﻨﯿﺪ؛ زﯾﺮا زﻟﺰﻟﻪ ي رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ اﻣﺮي ﻫﻮﻟﻨﺎك اﺳﺖ«.
159
.24رﺟﻔﻪ »روزي ﮐﻪ ﻧﻔﺨﻪ ي ﺻﻮر اﻟﻬﯽ ﺟﻬﺎن را ﺑﻠﺮزاﻧﺪ و ﻧﻔﺨﻪ ي ﺻﻮر دﯾﮕﺮ در ﭘﯽ آن درآﯾﺪ )ﻟﺮزه و ﭘﺲ ﻟﺮزه( در آن روز ،دل ﻫﺎ ﺳﺨﺖ ﻫﺮاﺳﺎن ﺷﻮد«.
160
.25رﺟﻪ رﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﮑﺎن ﺳﺨﺖ اﺳﺖ .ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ درﺑﺎره ي ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﭼﻮن زﻣﯿﻦ ﺑﺎ ﺗﮑﺎن ﺳﺨﺘﯽ ﻟﺮزاﻧﺪه ﺷﻮد« . 161
ﺗﺬﮐّﺮ :ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻋﻨﺎوﯾﻨﯽ از ﻗﺒﯿﻞ زﻟﺰﻟﻪ ،رﺟﻪ ،ﺧﺎﻓﻀﻪ ،راﻓﻌﻪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺷﻮد و ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﯿﻘﯽ
ﺑﯿﻦ آن ﻫﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﮔﺮ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﺑﯿﻦ آن ﻫﺎ اﺳﺖ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺷﺆون ﻣﺘﻌﺪد ﯾﮏ رﺧﺪاد ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ. .26رادﻓﻪ »روزي ﮐﻪ ﻟﺮزﻧﺪه ﺑﻠﺮزد و از ﭘﯽ آن ﻟﺮزهاي دﮔﺮ )ﭘﺲ ﻟﺮزه( اﻓﺘﺪ«.
162
ﻣﻘﺼﻮد از رادﻓﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﺲ ﻟﺮزه اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻟﺮزه اول ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ ﺧﻮاه ﻫﻤﺘﺎي آن وﺧﻮاه ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ ازآن، ﺑﺎﺷﺪ.
.27اﻧﺸﻘﺎق ﻗﯿﺎﻣﺖ روز ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪن آﺳﻤﺎن ﻫﺎ اﺳﺖ و زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد. 163
158 159 160 161
» .و ﺗﺮي اﻟﻨّﺎس ﺳﮑﺎري و ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺴﮑﺎري و ﻟﮑﻦّ ﻋﺬاب اﷲ ﺷﺪﯾﺪ« :ﺣﺞ.2/ .ﺣﺞ.1/ .ﻧﺎزﻋﺎت.6- 8/ .واﻗﻌﻪ.4/
162
.ﻧﺎزﻋﺎت.6- 8/
164
.ق.44/
. 163اﻟﺮﺣﻤﻦ.37/
164
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
72
.28در ﻫﻢ ﮐﻮﺑﻨﺪه ﺑﺎ رﺳﯿﺪن اﯾﻦ روز ،ﺟﻬﺎن ﻃﺒﯿﻌﺖ در ﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ،ﮐﻮه ﻫﺎ ﻣﺘﻼﺷﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﺮدم ﭼﻮن ﻣﻮر و ﻣﻠﺦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ .اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺰان ﻋﻤﻠﺶ ﺑﺮ اﺛﺮ داﺷﺘﻦ ﺣﻖ ،وزﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ در ﺑﻬﺸﺖ در آﺳﺎﯾﺶ و زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮش ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺰان ﻋﻤﻞ او ﻓﺎﻗﺪ ﺣﻖ ﺑﻮده وﺳﺒﮏ وزن ﺑﺎﺷﺪ ،ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ در ﺟﻬﻨﻢ اﺳﺖ.
165
.29ﻧﻔﺦ ﺻﻮر ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ » :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﺻﻮر دوم دﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﺷﻤﺎ ﮔﺮوه ﮔﺮوه ﺧﻮاﻫﯿﺪ آﻣﺪ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﻣﻘﺪاري از ﺷﺮح آن ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺨﺸﯽ از آن ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ« . 166
.30ﺻﺪاي ﺑﺰرگ ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آن ﺻﺪاي ﺑﺰرگ ،ﮔﻮش ﺧﺮاش ،ﻣﻬﯿﺐ و ﺗﮑﺎن دﻫﻨﺪه رﺳﺪ ﻫﻤﮕﺎن ﺑﯿﺪار ﺷﺪه ،ﭘﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ي ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ .اﯾﻦ ﺻﯿﺤﻪ و ﺻﺪاي ﻣﻬﯿﺐ ﭼﻨﺎن رﻋﺐ آور و دﻫﺸﺘﻨﺎك اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻓﺮد ،از ﺑﺮادر،
ﻣﺎدر ،ﭘﺪر ،زن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ﮔﺮﯾﺰان ﻣﯽ ﺷﻮد.
167
.31ﺧﺮوج »روزي ﮐﻪ ﻣﺮدﮔﺎن از ﻗﺒﺮﻫﺎ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ«.
168
ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻣﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪي ﺑﺎران زﻣﯿﻦ ﻣﺮده را زﻧﺪه ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ و ﺧﺮوج از ﻗﺒﺮ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ«.
169
.32رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻗﺮآن از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ )ﯾﻮم اﻟﺒﻌﺚ( ﯾﺎد ﮐﺮده و در ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺨﯽ ﮐﻪ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯿﺎن ﺑﺪﮐﺎران و درﺳﺖ
ﮐﺮداران رد و ﺑﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد ،ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :روزي ﮐﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﻮد ﺑﺪﮐﺎران ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﯿﺶ درﻧﮓ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﻫﻤﯿﻦﮔﻮﻧﻪ از راﺳﺘﯽ و ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ ﻧﺎراﺳﺘﯽ و دروغ ﭘﺮدازﻧﺪ و آﻧﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻋﻠﻢ و اﯾﻤﺎن رﺳﯿﺪه اﻧﺪ
ﺑﻪ آن ﮔﺮوه ﺑﺪﮐﺎر ﮔﻮﯾﻨﺪ :ﺷﻤﺎ ﺗﺎ روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﮐﻪ ﻫﻢ اﻣﺮوز اﺳﺖ ﻣﻬﻠﺖ ﯾﺎﻓﺘﯿﺪ ،وﻟﯽ از ﺟﻬﻞ ،ﺑﺮ آن آﮔﺎه
ﻧﺒﻮدﯾﺪ« . 170
165 166 167
.ﺳﻮره ﻣﺒﺎرﮐﻪ ﻗﺎرﻋﻪ. .ﻧﺒﺄ.18/ .ﻋﺒﺲ.33- 36/
168
.ق.42/
170
.روم.55- 56/
. 169ق.11/
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
73
.33ﻓﺮاﺧﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﭘﯿﺸﻮا »روزي ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﯿﺸﻮاﯾﺸﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ .ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻧﺎﻣﻪ ي ﻋﻤﻠﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺘﺶ داده ﺷﻮد ،آﻧﺎن ﻧﺎﻣﻪ ي ﻋﻤﻞ ﺧﻮد را ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﻨﻨﺪ و ﮐﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﺳﺘﻤﯽ ﺑﺮ آﻧﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﻓﺖ« . 171
»اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ 7ﻓﺮﻣﻮد :ﭼﻮن اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ :اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! آﯾﺎ ﺷﻤﺎ اﻣﺎم و ﭘﯿﺸﻮاي ﻫﻤﻪ ي ﻣﺮدم ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ي ﻣﺮدم ﻫﺴﺘﻢ ،ﻟﯿﮑﻦ ﺑﻪ زودي ﭘﺲ از ﻣﻦ ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎﻧﯽ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا و از
اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﻣﻦ :در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﻗﯿﺎم ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﮑﺬﯾﺐ و ﺳﺘﻢ ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ﮐﻔﺮ ،ﮔﻤﺮاﻫﯽ و ﭘﯿﺮوان آﻧﺎن
ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ .ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن راﺳﺘﯿﻦ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد ،از آﻧﺎن ﭘﯿﺮوي و ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻨﺪ از ﻣﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ،ﺑﺎ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ زودي ﻣﺮا ﻣﻼﻗﺎت ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .ﺑﺪاﻧﯿﺪ ،ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺳﺘﻢ و ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﻨﺪ از ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ ،ﺑﺎ ﻣﻦ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻣﻦ از او ﺑﯿﺰار و دور ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻮد«.
172
.34ﺑﯿﺪاري روز ﻗﯿﺎﻣﺖ را روز ﺑﯿﺪاري )اﻟﺴﺎﻫﺮة( ﮔﻮﯾﻨﺪ؛ و اﯾﻦ ،ﺑﺪان ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ را در آن ﺻﺤﻨﻪ ﺧﻮاب ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد.
ﺧﻮاب ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﺪت ﺧﻮف و ﺗﺮس از ﮔﺰﻧﺪﮔﺎن و درﻧﺪﮔﺎن ﯾﺎ از ﺷﺪت ﺣﺮارت و ...ﺑﺎﺷﺪ .در ﻗﯿﺎﻣﺖ زﻣﯿﻦ ﭼﻮن ﻣﺲ ﮔﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد .در ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﺴﯽ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻧﺪارد و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﯿﺪار و ﻫﺸﯿﺎر اﺳﺖ.
173
.35ﻣﺴﺎق »آن روز ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺳﻮق دادن ﺑﺎﺷﺪ«.
174
ﺗﺬﮐّﺮ :ﺳﻮق دو ﻗﺴﻢ اﺳﺖ :ﯾﮑﯽ ﺗﮑﺮﯾﻤﯽ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮي ﺗﺤﻘﯿﺮي؛ ﺳﻮق ﺗﮑﺮﯾﻤﯽ ﻫﻤﺎن ﺑﺪرﻗﻪ ﮐﺮدن و ﺣﺮﯾﻢ
ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺖ و ﺳﻮق ﺗﺤﻘﯿﺮي ﻫﻤﺎن راﻧﺪن و از ﻋﻘﺐ دﻧﺒﺎل ﮐﺮدن اﺳﺖ ،دو ﺟﻤﻠﻪاي ﮐﻪ درﺑﺎره ي ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و
دوزﺧﯿﺎن ﺑﺎ ﺳﻮق ﯾﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دو ﻗﺴﻢ ﺑﺎﺷﺪ.
171 172
.اﺳﺮاء.71/ .ﮐﺎﻓﯽ ،ج ،1ص .215
173
.ﻧﺎزﻋﺎت.13- 14/
175
.زﻣﺮ.71- 73/
. 174ﻗﯿﺎﻣﺖ.30/
175
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
74
.36ﻋﺮق رﯾﺰان ﻗﯿﺎﻣﺖ روزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻋﺮق ،ﻫﻤﻪ ي وﺟﻮد اﻧﺴﺎن را ﻓﺮا ﻣﯽﮔﯿﺮد ،ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ :اي ﮐﺎش ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﺎ ﺣﮑﻢ ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﺮد ،ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﺎﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي آدم7 ﻣﯽروﻧﺪ اﻣﺎ از او ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﺗﺬﮐّﺮ :ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ًﺑﺎزﮔﻮ ﺷﺪ ،ﺳﺎﻧﺤﻪي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﻌﺎد ،ﺷﺪاﯾﺪي را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از آن ﻫﺎ روﺣﯽ و
ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺪﻧﯽ اﺳﺖ؛ ازدﺣﺎم ﺟﻤﻌﯿﺖ از ﯾﮏ ﺳﻮ ،ﺗﻨﮕﯽ ﻣﮑﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﻪ وﺳﻌﺘﯽ ﮐﻪ دارد از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ،ﺣﺮارت وﯾﮋه ي
آن روز از ﺳﻮي ﺳﻮم ،اﻧﻔﻌﺎل و ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺎﯾﻪ ي ﻋﺮق رﯾﺰي اﺳﺖ از ﺳﻮي ﭼﻬﺎرم ،اﻟﺘﻬﺎب واﺿﻄﺮاب و ﻫﺮاس دروﻧﯽ از ﺟﻬﺖ ﭘﻨﺠﻢ ،ﻫﻤﮕﯽ ﻋﺎﻣﻞ ﻋﺮق رﯾﺰي ﺗﺒﻪﮐﺎران در آن روز ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﺪه اي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻘﺮّﺑﺎن در ﮐﻤﺎل ﺧﻨﮑﯽ و ﺳﺮور ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ.
.37اﺿﻄﺮاب
176
.38ﮐﻤﺮ ﺷﮑﻦ ﻗﯿﺎﻣﺖ را روز ﮐﻤﺮﺷﮑﻦ )ﯾﻮم اﻟﻔﺎﻗﺮة( ﮔﻮﯾﻨﺪ؛ زﯾﺮا در اﯾﻦ روز ﺣﻮادث ﮐﻤﺮﺷﮑﻦ رخ ﻣﯽدﻫﺪ .ﺣﻮادﺛﯽ ﮐﻪ ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات اﻧﺴﺎن را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ و ﻗﺪرت ﻗﯿﺎم را از او ﻣﯽﮔﯿﺮد.
177
.39ﻓﺮﯾﺎد ﺻﺤﻨﻪ ي ﻣﺤﺸﺮ را روز ﻓﺮﯾﺎد )ﯾﻮم اﻟﺘّﻨﺎد( ﮔﻮﯾﻨﺪ .اﯾﻦ ﻧﺎم ﯾﺎ ﺑﺪان ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ دوزﺧﯿﺎن ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن را ﺻﺪا ﻣﯽ
زﻧﻨﺪ ،ﯾﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺻﺪا زده و ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻨﺎه ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ،ﯾﺎ آنﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را ﻧﺪا ﮐﺮده از آﻧﺎن 178
ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﺟﻮﯾﻨﺪ ،ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﻣﺤﺸﺮ آوازﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد » :ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺳﺘﻤﮕﺮان« و ﯾﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن وﻗﺘﯽ 179
ﻧﺎﻣﻪ ي ﮐﺮدار ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪي اﻋﻤﺎل ﻣﻦ اﺳﺖ .اي ﻣﺮدم! ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ و آن را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ . 180
.40ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪه از ﻧﺎمﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ »ﻏﺎﺷﯿﻪ« اﺳﺖ .ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6آﯾﺎ داﺳﺘﺎن ﻏﺎﺷﯿﻪ ﮐﻪ رﺧﺪادﻫﺎي ﺳﺨﺖ و
وﺣﺸﺘﻨﺎك آن ،ﻫﻤﻪ را ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ؟! در آن روز ،رﺧﺴﺎر ﮔﺮوﻫﯽ ﺗﺮﺳﻨﺎك و ذﻟﯿﻞ اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ ي 176 177
.رﻋﺪ.21/ .ﻗﯿﺎﻣﺖ.25/
178
.اﻋﺮاف.50/
180
.ﺣﺎﻗﻪ.19/
. 179ﻫﻤﺎن.44/
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
75
ﮐﺎرﺷﺎن رﻧﺞ و ﻣﺸﻘّﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در آﺗﺶ دوزخ ﻣﻌﺬّب اﻧﺪ و از ﭼﺸﻤﻪ آب ﮔﺮم ﺟﻬﻨّﻢ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﻨﺪ .در 181
ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺮوه اول ،ﮔﺮوﻫﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﺟﺎودان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ.
182
.41ﻓﺮار روزي ﮐﻪ آدﻣﯽ از ﺑﺮادر ،از ﻣﺎدر ،ﭘﺪر و از ﻫﻤﺴﺮ و ﭘﺴﺮاﻧﺶ ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺰد؛ در آن روز ،ﻫﺮ ﮐﺴﯽ را ﮐﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽ دارد . 183
.42ﺧﯿﺮه ﺳﺎز ﻗﯿﺎﻣﺖ روزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﻫﺎ را ﺧﯿﺮه ﻣﯽ ﺳﺎزد.
184
.43دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ دل و دﯾﺪه »ﭘﺎك ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺴﺐ و ﺗﺠﺎرت آﻧﺎن را از ﯾﺎد ﺧﺪا ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻤﯽ ﮔﺮداﻧﺪ ،ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﭘﺎ داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻓﻘﯿﺮان زﮐﺎت ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ،و از روزي ﮐﻪ دل و دﯾﺪه ﻫﺎ از وﺣﺸﺖ دﮔﺮﮔﻮن و ﻣﻀﻄﺮب اﺳﺖ ﺗﺮﺳﺎن و ﻫﺮاﺳﺎﻧﻨﺪ«.
185
.44دردﻧﺎك ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﻦ از ﻋﺬاب دردﻧﺎك روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﯿﻢ دارم.
186
.45ﺷﺪﯾﺪ و ﺳﺨﺖ روز ﺑﺴﺘﻪ و دﺷﻮار )ﻋﺼﯿﺐ ،ﻋﺴﯿﺮ( روزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﺪﮐﺎران ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.
187
.46رﺧﺪاد ﺑﺰرگ و ﺳﺨﺖ ﻗﺮآن از روز واﭘﺴﯿﻦ ﺑﻪ روزي ﮐﻪ ﭘﺪﯾﺪهاي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ در آن رخ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎد ﮐﺮده و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :واﻗﻌﻪ ﺑﺰرگ ﭘﺪﯾﺪ آﯾﺪ ،روزي اﺳﺖ ﮐﻪ آدﻣﯽ ﻫﺮ ﭼﻪ ﮐﺮده ﺑﻪ ﯾﺎد آرد و دوزخ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺑﯿﻨﻨﺪه آﺷﮑﺎر ﮔﺮدد«.
. 181ﻏﺎﺷﯿﻪ.1- 5/ 182 183 184 185
.ﻫﻤﺎن.8- 16/ .ﻋﺒﺲ.34- 37/ .اﺑﺮاﻫﯿﻢ.42/ .ﻧﻮر.37/
186
.ﻫﻮد.26/
188
.ﻧﺎزﻋﺎت.34- 36/
. 187ﻣﺪﺛﺮ.8- 9/
188
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
76
.47ﭘﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪه ﻗﯿﺎﻣﺖ روزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن را ﭘﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ .ﺳﺮّ آن ﯾﺎ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻮدن ﻣﻮﻗﻒ ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺳﺨﺖ ﺑﻮدن ﺣﻮادث آن ،ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺸﮑﻼت در دﻧﯿﺎ ﭼﻨﺎن ﺟﺎنﮐﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺎن را ﭘﯿﺮ و ﻣﻮﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺳﭙﯿﺪ ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ . 189
.48ﺑﯽ ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ »ﮐﺎﻓﺮان ﻫﻤﻮاره در ﻧﺰول ﻗﺮآن ﺷﮏ دارﻧﺪ ،ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺮگ ﯾﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻓﺮا رﺳﺪ ،ﯾﺎ ﻋﺬاب روزي )ﺑﺪﻓﺮﺟﺎم( ﮐﻪ ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ در آن ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺮﺳﺪ«.
190
.49ﺳﻨﮕﯿﻦ »اﯾﻨﺎن )ﻣﺮدم ﻏﺎﻓﻞ( دﻧﯿﺎي ﻧﻘﺪ ﻋﺎﺟﻞ را دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ و آن روز ﺳﺨﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻗﯿﺎﻣﺖ راﺑﻪ ﮐﻠﯽ از ﯾﺎد ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ«.
191
ﺗﺒﻪ ﮐﺎر از ﺷﺪت ﺑﯽ اﻋﺘﻨﺎﯾﯽ ﺑﻪ روز واﭘﺴﯿﻦ ﮔﻮﯾﺎ آن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﯽ اﻧﺪازد و ﻫﯿﭻ
ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ ي ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ و ﮐﻤﺮﺷﮑﻨﯽ رﺧﺪادﻫﺎي آن ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺪ. .50داﻫﯿﻪ
»ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮﻋﺪﺷﺎن ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ و ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺴﯽ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ و ﺗﻠﺦ ﺗﺮ اﺳﺖ« . 192
ﺗﺬﮐّﺮ :ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﻄﺎوي ﺑﺤﺚ ﻣﻌﺎد ﺑﺎزﮔﻮ ﺷﺪ ،ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ رﺧﺪاد ﻣﻌﺎد ﺑﻪ ﻗﺪري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﮐﯿﻬﺎﻧﯽ ﺗﻮان ﺗﺤﻤﻞ آن را ﻧﺪارد وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺘﻼﺷﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد.
193
.51دژم »ﻣﺎ از ﻗﻬﺮ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﻪ روزي ﮐﻪ از رﻧﺞ و ﺳﺨﺘﯽ رﺧﺴﺎر ﺧﻠﻖ درﻫﻢ ،دژم و اﻧﺪوﻫﮕﯿﻦ اﺳﺖ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﯿﻢ« . 194
.52ﺟﺰع روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻫﻤﻪ در ﺑﯽﺗﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ. 189 190 191 192
.ﻣﺰﻣﻞ.17/ .ﺣﺞ.55/ .اﻧﺴﺎن.27/ .ﻗﻤﺮ.46/
193
...» .ﺛﻘﻠﺖ ﻓﯽ اﻟﺴﻤﻮات و اﻻرض :«...اﻋﺮاف.187/
195
.اﺑﺮاﻫﯿﻢ.21/
. 194اﻧﺴﺎن.10/
195
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
77
ﺗﺬﮐّﺮ :آن ﭼﻪ در ﻏﺎﻟﺐ آﯾﺎت رﻋﺐ آور ﻣﻌﺎد ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ اﮐﺜﺮي ﻣﺮدم اﺳﺖ وﮔﺮﻧﻪ اوﺣﺪي از آﻧﺎن از
ﻫﺮ ﮔﺰﻧﺪ در اﻣﺎن اﻧﺪ. .53ﻣﺴﺘﯽ
اﻧﺴﺎن ﻫﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ از ﺷﺪت ﻫﻮل و ﻫﺮاس و ﻋﺬاب از ﺣﺎل ﻋﺎدي ﺧﺎرج ﺷﺪه ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺴﺖ ﺷﺪه اﻧﺪ » :روزي ﮐﻪ آن را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ،ﻫﺮ ﺷﯿﺮ دﻫﻨﺪه اي آن را ﮐﻪ ﺷﯿﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ از ﺗﺮس ﻓﺮو ﻣﯽ ﮔﺬارد ،و ﻫﺮ آﺑﺴﺘﻨﯽ ﺑﺎر ﺧﻮد را ﻓﺮو ﻣﯽ ﻧﻬﺪ ،و ﻣﺮدم را ﻣﺴﺖ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ و ﺣﺎل آنﮐﻪ ﻣﺴﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ،وﻟﯽ ﻋﺬاب ﺧﺪا ﺷﺪﯾﺪ اﺳﺖ«.
196
.54ﮔﺮﯾﻪ »از اﯾﻦ ﭘﺲ ﮐﻢ ﺑﺨﻨﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺰاي آن ﭼﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآوردﻧﺪ ،ﺑﺴﯿﺎر ﺑﮕﺮﯾﻨﺪ« . 197
ﺗﺬﮐّﺮ :ﻣﻌﺎد ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ روز ﮔﺮﯾﻪ و اﻧﺪوه ﺗﺒﻪﮐﺎران اﺳﺖ ،ﻣﺤﻞ ﻧﺸﺎط و ﺧﻨﺪه ي ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎران ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.
198
.55ﻓﺰع روزي ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ در آﺳﻤﺎن ﻫﺎ و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﺮاس ﻣﯽ اﻓﺘﺪ.
199
.56ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ در ﺑﺮﺧﯽ آﯾﺎت از روزي ﺳﺨﻦ راﻧﺪه ﮐﻪ ﻣﻘﺪارش ﻫﺰار ﺳﺎل ﯾﺎ ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﺳﺎل اﺳﺖ.
200
اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻓﺮﻣﻮد» :ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭘﻨﺠﺎه اﯾﺴﺘﮕﺎه دارد و ﻫﺮ اﯾﺴﺘﮕﺎﻫﯽ ﻫﺰار ﺳﺎل از ﺳﺎلﻫﺎي ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و آﯾﻪي ﻓﻮق را ﺗﻼوت ﻓﺮﻣﻮد«.
201
ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ ﺳﺆال ﭘﯿﺶ آﯾﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺻﺤﻨﻪ ي ﻣﺤﺸﺮ و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﺳﺎل از ﺳﺎلﻫﺎي دﻧﯿﺎ ﻃﻮل ﺑﮑﺸﺪ
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺗﻮان و ﻃﺎﻗﺖ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا 6درﺑﺎرهي ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻮدن اﯾﻦ روز ﺳﺨﻦ ﻣﯽ راﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﮕﺮاﻧﯽ اﺻﺤﺎب اﯾﺸﺎن 6ﺷﺪ و اﯾﺸﺎن ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ» :ﻗﺴﻢ ﺑﻪ
196 197 198
.ﺣﺞ.2/ .ﺗﻮﺑﻪ.82/ .ﻣﻄﻔﻔﯿﻦ.34/
199
.ﻧﻤﻞ.87/
201
.وﺳﺎﯾﻞ اﻟﺸﯿﻌﻪ ،ج ،16ص .95
. 200ﺳﺠﺪه.5/
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
78
ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤﺪ 6در دﺳﺖ اوﺳﺖ آن روز ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻦ ﺳﺒﮏ و آﺳﺎن اﺳﺖ؛ ﮔﺬراﺗﺮ و ﺳﺒﮏ ﺗﺮ از ﯾﮏ
ﻧﻤﺎز واﺟﺐ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ آورد«.
202
.57وﻗﻮف روزي ﮐﻪ در ﺟﺎي ﺟﺎي ﺻﺤﻨﻪي ﻗﯿﺎﻣﺖ اﻧﺴﺎن را ﻧﮕﻪ ﻣﯽ دارﻧﺪ و از ﻫﺮ ﺟﺎ و ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ.
203
.58ﺟﻤﻊ )ﯾﻮم اﻟﺠﻤﻊ( روزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن و ﭘﺴﯿﻨﯿﺎن در آن ﮔﺮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ ،و ﻧﺰد ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
204
.59ﻋﺮض روزي ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ي اﻧﺴﺎن ﻫﺎ در ﺻﻒﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎﯾﺎن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺻﻒ ﺑﺮ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و 205
ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮔﺮدد.
206
.60ﺑﻼ آن روز ﮐﻪ رازﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﻓﺎش ﺷﻮد؛ آن ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ آن ﭼﻪ را از ﭘﯿﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﻣﯽ آزﻣﺎﯾﺪ. 207
208
ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 6ﭘﺮﺳﯿﺪ اﯾﻦ ﺳﺮاﺋﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ :ﺳﺮاﺋﺮ ﺷﻤﺎ اﻋﻤﺎل ﺷﻤﺎ از ﻗﺒﯿﻞ
ﻧﻤﺎز ،روزه ،زﮐﺎت وﺿﻮ و ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ و ﻫﺮ واﺟﺐ دﯾﮕﺮي اﺳﺖ؛ زﯾﺮا اﻋﻤﺎل ﺷﻤﺎ ﻫﻤﻪ رازﻫﺎي ﻣﺨﻔﯽ اﺳﺖ .ﭘﺲ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم و ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪه ،و اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻢ و
ﺣﺎل آنﮐﻪ وﺿﻮء ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ .ﭘﺲ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎي ﻗﻮل ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﻮم ﺗُﺒﻠﯽ اﻟﺴﺮاﺋﺮ«. .61ﮐﻨﺎر رﻓﺘﻦ ﭘﺮدهﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻋﻀﺎ و ﺟﻮارح اﻧﺴﺎن در ﻗﯿﺎﻣﺖ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻠﮑﺎت و ﮐﺮدار او ﻗﺮار دارد .از اﯾﻦرو ﮐﺎر ﺷﻬﺎدت ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ي آن ﻫﺎ اﺳﺖ و ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺎري ﺑﺎﻗﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ.
202 203 204 205
.ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،7ص .123 .اﻧﻌﺎم 27/و ،30ﺻﺎﻓﺎت.24/ .واﻗﻌﻪ ،50/آل ﻋﻤﺮان.25/ .ﮐﻬﻒ.48/
206
.ﺣﺎﻗﻪ.18/
208
.ﯾﻮﻧﺲ.30/
. 207ﻃﺎرق.9/
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
79
.62ﻇﻬﻮر ﮐﻮري و ﮐﺮي در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺗﺒﻪﮐﺎراﻧﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﻇﺎﻫﺮاً ﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻣﻌﺎد ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﻣﺤﺸﻮر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻟﺐ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﮔﺸﻮده ﮔﻮﯾﻨﺪ» :ﭼﺮا ﻣﺮا ﮐﻮر ﻣﺤﺸﻮر ﮐﺮدي ،ﺣﺎل آنﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮدم«.
209
.63ﮔﺸﻮدن ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ را روز»ﻧﺸﺮ« ﮔﻮﯾﻨﺪ؛ زﯾﺮا ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن در آن روز ﺑﺎز و ﮔﺸﻮده ﻣﯽ ﺷﻮد .ﻧﺎﻣﻪ ي اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن در 210
اﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﻣﻠﻔﻮف و ﭘﯿﭽﯿﺪه اﺳﺖ و در ﺟﻬﺎن آﺧﺮت ﮔﺸﻮده ﻣﯽ ﺷﻮد .در دﻧﯿﺎ ﮐﺴﯽ از آن ﺧﺒﺮ ﻧﺪارد و ﺣ ﺘّﯽ اﻋﻤﺎل
ﮔﺬﺷﺘﻪ ي اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي ﺧﻮدش ﻧﯿﺰ ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ .از اﯾﻦرو ﺑﺎ دﯾﺪن آن در ﻣﻌﺎد ﺑﺎ ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻔﺖ :ﭼﻪ ﻧﺎﻣﻪاي؟
ﻫﺮ ﺧُﺮد و ﮐﻼﻧﯽ را در آن ﺷﻤﺮده و ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورده اﻧﺪ ﺣﺘّﯽ ﺷﻮﺧﯽ و ﺟﺪي ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش آﻣﺪه و ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ در آن ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ.
211
ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :آﻧﺎن ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺖﺷﺎن داده ﺷﻮد ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﻮد را ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ
ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ :ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ .اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﻪي اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﭼﭗ و از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﻪ آﻧﺎن واﮔﺬار
ﮔﺮدد ،ﮔﻮﯾﻨﺪ اي ﮐﺎش اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ داده ﻧﻤﯽ ﺷﺪ«.
212
.64ﺣﻀﻮر ﻋﻤﻞ »روزي ﮐﻪ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ،ﻫﺮ ﮐﺎر ﻧﯿﮑﻮ ﮐﺮده ﻫﻤﻪ را در ﭘﯿﺶ روي ﺧﻮد ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺒﯿﻨﺪ و آن ﭼﻪ ﺑﺪ ﮐﺮده آرزو ﮐﻨﺪ :اي
ﮐﺎش ﻣﯿﺎن او و ﮐﺎر ﺑﺪش ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ دور ﺟﺪاﯾﯽ ﺑﻮد .ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را از ﮐﯿﻔﺮ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ او در ﺣﻖ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺴﯽ ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ«.
213
.65ﭘﺮﺳﺶ ﻗﯿﺎﻣﺖ روزي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻫﻤﻪ ي ﺧﻼﯾﻖ ﺳﺆال ﻣﯽ ﺷﻮد.
209 210 211
.ﻃﻪ.125/ .ﺗﮑﻮﯾﺮ.10/ .ﮐﻬﻒ.49/
212
.ﺣﺎﻗﻪ 19/و .25
214
.اﻋﺮاف.6/
. 213آل ﻋﻤﺮان.30/
214
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
80
.66اداي ﺷﻬﺎدت ﻗﯿﺎﻣﺖ روزي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ،اﻣﺎﻣﺎن ،اﻋﻀﺎ و ﺟﻮارح از ﻗﺒﯿﻞ ﭼﺸﻢ ،ﮔﻮش ،ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن و ...ﺑﻪ اداي ﺷﻬﺎدت ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭘﺮداﺧﺖ و اﻧﺴﺎن را در ﻣﺤﻀﺮ ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن رﺳﻮا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد. .67ﺣﺴﺎب ﺑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ »ﯾﻮم اﻟﺤﺴﺎب« ﻧﯿﺰ اﻃﻼق ﺷﺪه اﺳﺖ .ﮔﺮﭼﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮس اﺳﺖ و »ﺣﺴﯿﺐ« از ﻧﺎمﻫﺎي ﻣﻘﺪس او ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ،وﻟﯽ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﻪ روز ﺣﺴﺎب اﺳﺖ اﯾﻦ ﻧﺎم ﻣﻘﺪس ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ رﺳﺪ.
215
.68وزن »و در آن روز ،ﻣﯿﺰان ﺳﻨﺠﺶ ]اﻋﻤﺎل[ ﺣﻖ اﺳﺖ«» .و ﺗﺮازوﻫﺎي داد را در روز رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﻬﯿﻢ« ...» .در ﻧﺘﯿﺠﻪ 217
216
اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﺗﺒﺎه ﮔﺮدﯾﺪ ،و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮاي ﮐﺎﻓﺮان ﻗﺪر و ارزﺷﯽ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻧﻬﺎد«.
218
.69ﺣﮑﻢ »آﯾﺎ ﺧﺪا ﻧﯿﮑﻮﺗﺮﯾﻦ داوران ﻧﯿﺴﺖ؟«» .در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﺣﻖ و ﻗﺴﻂ و ﻋﺪل ﺣﮑﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ«. 219
220
.70ﻗﻄﻊ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،روز ﻗﻄﻊ ارﺗﺒﺎط ﻫﺎ اﺳﺖ .روزي ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ دوﺳﺘﺶ ﻧﻤﯽك ﻧﺪ و از ﻫﯿﭻ ﻃﺮف ﯾﺎري و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد .در اﯾﻦ روز ﻫﻤﻪي اﺳﺒﺎب و وﺳﯿﻠﻪ ﻫﺎ ﻗﻄﻊ اﺳﺖ .ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ و ﺣﯿﻠﻪﮔﺮي ﻫﺎ در آن 222
221
روز ﻧﻘﺶ ﺑﺮ آب اﺳﺖ .راﺑﻄﻪ ﻫﺎي ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي ﮔﺴﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﺑﺮادر از ﺑﺮادر ﻣﯽﮔﺮﯾﺰد .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دوﺳﺖ 223
ﮔﺮم از ﺣﺎل دوﺳﺖ ﮔﺮم دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺳﺪ. 215 216 217
.ص ،53/اﻧﻌﺎم 62/و.... .اﻋﺮاف..8/ .اﻧﺒﯿﺎء.47/
218
.ﮐﻬﻒ.105/
220
.ﺑﻘﺮه.113/
. 219ﺗﯿﻦ.8/ 221 222 223
.دﺧﺎن.41/ .ﺑﻘﺮه.166/ .ﻃﻮر.46/
224
.ﻣﺆﻣﻨﻮن.101/
226
.ﻣﻌﺎرج.10/
. 225ﻋﺒﺲ.34/
224
226
225
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
81
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺗﻨﻬﺎ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه اﻧﺴﺎن و ﻧﺠﺎت ﺑﺨﺶ اوﺳﺖ و ﺑﻪ درد او ﻣﯽﺧﻮرد ﮐﺮدار اوﺳﺖ؛ اﮔﺮ ﮐﺮدار ﮐﺴﯽ، اﻋﻢ از ﻋﻘﺎﯾﺪ ،اﺧﻼق و اﻋﻤﺎل ،ﺧﺎﻟﺺ و ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮد او را از آﺳﯿﺐ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺳﺎﻟﻢ ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد وﮔﺮﻧﻪ ﻧﻪ ،ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺮدار
ﻧﺎﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺣﺎل اﻧﺴﺎن ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﯿﺴﺖ ،ﺑﻠﮑﻪ اﻧﺴﺎن را در ﺑﻨﺪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
227
.71ﺟﺪاﯾﯽ ﻗﯿﺎﻣﺖ روز ﺟﺪاﯾﯽ )ﯾﻮم اﻟﻔﺼﻞ( اﺳﺖ .در اﯾﻦ روز ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎران از ﺗﺒﻪ ﮐﺎران ﺟﺪا ﺷﺪه و از آن ﻫﺎ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ.
اﻧﺴﺎن ﻫﺎ در دﻧﯿﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ و ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ در ﯾﮏ ﺷﮑﻞ و ﻗﯿﺎﻓﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ،اﻣﺎ در ﻗﯿﺎﻣﺖ روزي ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﯾﮏ ﺟﺎ
ﮔﺮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ ﺑﺪان از ﻧﯿﮑﺎن ﺟﺪا ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
228
.72ﻓﺘﺢ »ﺑﮕﻮ روز ﻓﺘﺢ ،اﯾﻤﺎن آﻧﺎن ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻮد ﻧﺒﺨﺸﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﻟﻄﻒ و رﺣﻤﺖ ﻧﻨﮕﺮﻧﺪ« . 229
.73ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﺒﻮدن ﻣﺎل و ﻓﺮزﻧﺪ اﻧﺴﺎن ﻧﻮﻋﺎً ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻢ و ﻣﺸﮑﻼت اﺳﺎﺳﯽ و ﭘﯿﭽﯿﺪهي دﻧﯿﻮي را ﺑﺎ ﭘﻮل و ﻧﯿﺮوي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﭼﻮن ﻓﺮزﻧﺪ ،دوﺳﺖ، اﻗﻮام و ...ﺣﻞّ و ﻓﺼﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ،ﻟﯿﮑﻦ در آﺧﺮت ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﻫﺎ ﺳﻮدﺑﺨﺶ ﻧﯿﺴﺖ و ﮔﺮﻫﯽ را ﻧﻤﯽ ﮔﺸﺎﯾﺪ.
230
.74ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻧﺒﻮدن ﻣﻌﺬرت »روزي ﮐﻪ ﺳﺘﻤﮕﺮان را ﭘﻮزش ﻃﻠﺒﯽﺷﺎن ﺳﻮد ﻧﻤﯽدﻫﺪ ،و ﺑﺮاي آﻧﺎن ﻟﻌﻨﺖ اﺳﺖ ،و ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺑﺪ ﻋﺎﻗﺒﺘﯽ آن ﺳﺮاي اﺳﺖ«.
231
.75رد ﺧﻮاﻫﺶ ﻗﯿﺎﻣﺖ روزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ دوﺳﺘﯽ و ﺳﻔﺎرش در آن ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺶ و ﺧﻮاﻫﺶﮔﺮي و ﻧﻪ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش در ﮐﺎر اﺳﺖ.
227 228 229
.ﻣﺪﺛﺮ.38/ .دﺧﺎن.40/ .ﺳﺠﺪه.29/
230
.ﺷﻌﺮاء.88- 89/
232
.ﺑﻘﺮه.48/
. 231ﻏﺎﻓﺮ.52/
232
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
.76ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﺳﺨﻦ
82 233
ﺣﻤﺎد ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﺷﻨﯿﺪم درﺑﺎرهي آﯾﻪي »و ﻻﯾﺆذن ﻟﻬﻢ ﻓﯿﻌﺘﺬرون« ﻣﯽ ﻓﺮﻣﻮد :ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ ،ﻋﺎدل ﺗﺮ و ﺑﺰرگ ﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﻨﺪه ي وي ﻋﺬري ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﮕﺬارد او ﻋﺬرﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻨﺪ ،وﻟﯽ ﻋﺒﺪ ﭼﻨﺎن زﻣﯿﻦﮔﯿﺮ و ﻣﻔﻠﻮج اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺬري ﺑﺮاي او ﻧﯿﺴﺖ. و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ دﯾﮕﺮ ﺟﺎي ﻋﺬري ﺑﺎﻗﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد )ﺳﺎﻟﺒﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﻔﺎي ﻣﻮﺿﻮع( .او ﮐﺎﻣﻼ از ﻧﻈﺮ دﻟﯿﻞ و ﺑﺮﻫﺎن زﻣﯿﻦﮔﯿﺮ و ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻋﺬري ﻧﺪارد ﺗﺎ آن را ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﺪ.
234
.77ﻏﺒﻦ ﻗﯿﺎﻣﺖ را »ﯾﻮم اﻟﺘّﻐﺎﺑﻦ« ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ؛ زﯾﺮا در آن روز روﺷﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ در ﺗﺠﺎرت ﺧﻮد دﭼﺎر ﻏﺒﻦ ،زﯾﺎن و
ﺧﺴﺮان ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ.
235
.78ﺣﺴﺮت روز ﺣﺴﺮت »ﯾﻮم اﻟﺤﺴﺮة« روزي اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ ي ﺧﻮد اﻓﺴﻮس ﻣﯽ ﺧﻮرد و از ﮐﺮدار ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺨﺖ ﭘﺸﯿﻤﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد.
236
.79ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ دﺳﺖ ﻗﺮآن از روزي ﺧﺒﺮ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﺒﻪﮐﺎر از ﺣﺴﺮت ﺗﺒﺎﻫﯽ ﻋﻤﺮ دﺳﺖ ﺧﻮد را ﮔﺎز ﻣﯽ ﮔﯿﺮد.
237
.80رو ﺳﻔﯿﺪي و رو ﺳﯿﺎﻫﯽ روزي ﺑﯿﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﺮوه ﻣﺆﻣﻨﺎن رو ﺳﻔﯿﺪ و ﮔﺮوه ﺑﺪﮐﺮداران رو ﺳﯿﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ.
238
ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺮدار اﻧﺴﺎن در زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻔﯿﺪروﯾﯽ ﯾﺎ ﺳﯿﺎهروﯾﯽ اﺧﺮوي او اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ در
ﻣﺤﺎورات ﻋﺮﻓﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر را ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ :ﻣﻮﺟﺐ رو ﺳﻔﯿﺪي اﺳﺖ و اﮔﺮ ﮐﺎر ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺖ و زﺷﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ :ﮐﺎر او ﻣﺎﯾﻪي ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﯽ و رو ﺳﯿﺎﻫﯽ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ.
233 234 235
.ﻣﺮﺳﻼت.36/ .ﮐﺎﻓﯽ ،ج ،8ص .178 .ﺗﻐﺎﺑﻦ.9/
236
.ﺣﺎﻗﻪ.50/
238
.آل ﻋﻤﺮان.106/
. 237ﻓﺮﻗﺎن.27/
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
83
.81ﺟﺎوداﻧﮕﯽ روز ﺟﺎودان »ﯾﻮم اﻟﺨﻠﻮد« روزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاي ﺳﺒﺤﺎن ﺑﻪ ﭘﺎرﺳﺎﯾﺎن ،ﻧﻮﯾﺪ ﺑﻬﺸﺖ ﺟﺎودان ﻣﯽ دﻫﺪ .از اﯾﻦ رو ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ :ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺷﻮﯾﺪ .اﻣﺮوز ،روز ﺟﺎوداﻧﯽ اﺳﺖ.
239
.82ﺑﻘﺎ دﻧﯿﺎ و آن ﭼﻪ در آن اﺳﺖ ﻓﺎﻧﯽ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد ،وﻟﯽ اﻣﻮر اﺧﺮوي داﯾﻤﯽ و ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ اﺳﺖ.
240
.83ﻣﺄوا )ﺟﺎﯾﮕﺎه( روزي ﮐﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﻣﺴﮑﻦ اﻧﺴﺎن و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ او را ﻣﻌﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؛ اﻧﺴﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر در ﺑﻬﺸﺖ ﻣﺄوا ﻣﯽ ﮔﺰﯾﻨﺪ ،ﭘﺲ
ﺟﺎﯾﮕﺎه او ﻫﻤﺎن ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ و ﺗﺒﻪﮐﺎران در دوزخ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
241
.84ﻣﺂب )ﺑﺎزﮔﺸﺖ( »آن روز روز ﺣﻖ اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ،راه ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﯽ ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﺑﺠﻮﯾﺪ«.
242
أوب ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ رﺟﻮع ،ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﻪ ﻣﺒﺪأ اﺻﻠﯽ اﺳﺖ .اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اوﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي او ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد. .85ﻓﺮﺟﺎم روزي ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﯾﺎ ﺟﻬﻨّﻤﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
243
.86ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ و ﺳﺒﻘﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﻘﺪم اﻧﺪ ،آﻧﺎن ،ﻣﻘﺮﺑﺎن اﻧﺪ.
244
ﺗﺬﮐّﺮ :اﺻﻞ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ و اﺳﺘﺒﺎق در دﻧﯿﺎﺳﺖ؛ زﯾﺮا »ﺳﺎﺑﻘﻮا إﻟﯽ ﻣﻐﻔﺮة« » ،ﻓﺎﺳﺘَﺒِﻘُﻮا اﻟﺨﯿﺮات« و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن در دﻧﯿﺎ اﺳﺖ، 245
وﻟﯽ روز درﯾﺎﻓﺖ ﺟﺎﯾﺰه ي ﺑﺮﻧﺪﮔﺎنِ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ.
. 239ق.34/
240 241 242 243
.رﺣﻤﻦ.27/ .ﻧﺎزﻋﺎت 39/و .41 .ﻧﺒﺄ.39/ .ﺑﻘﺮه.285/
244
.واﻗﻌﻪ. 10-11/
246
.ﻣﺎﺋﺪه.48/
. 245ﺣﺪﯾﺪ.21/
246
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
84
.87ﻣﻨﺎﻓﺴﻪ )ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ( ﺑﺎده اي ﮐﻪ ﻣﻬﺮ آن ،ﻣﺸﮏ اﺳﺖ ،و در اﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎ ﻣﺸﺘﺎﻗﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﯿﺸﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ .ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ درﺑﺎره ي ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ،اﺻﻞ ﻣﻨﺎﻓﺴﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻠﻮ اﻓﺘﺎدن ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﯿﺊ ﻧﻔﯿﺲ ،ﯾﺎ ﺑﻪ ﻧﻔَﺲ اﻓﺘﺎدن ﺑﺮاي ﺗﻘﺪم در رﺗﺒﻪ در دﻧﯿﺎ اﺳﺖ ،ﻟﯿﮑﻦ روز درﯾﺎﻓﺖ ﺟﺎﯾﺰه ي ﺑﺮﻧﺪﮔﺎن در ﻣﻨﺎﻓﺴﻪ ،ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ . 247
.88ﺳﻮد ﺑﺨﺸﯽ ﺑﺮاي راﺳﺖ ﮔﻮﯾﺎن »ﻗﯿﺎﻣﺖ روزي اﺳﺖ ﮐﻪ راﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﺎل راﺳﺖﮔﻮﯾﺎن ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺑﻬﺸﺖﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از زﯾﺮ
درﺧﺘﺎﻧﺶ ﻧﻬﺮﻫﺎ ﺟﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ در آن از ﻧﻌﻤﺖ ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ .ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﺎن ﺧﺸﻨﻮد و آﻧﺎن از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺸﻨﻮدﻧﺪ .اﯾﻦ اﺳﺖ ﭘﯿﺮوزي و ﺳﻌﺎدت ﺑﺰرگ«.
248
.89ﺗﺠﺴﻢ ﻧﻮر اﯾﻤﺎن ﻗﺮآن ﺣﮑﯿﻢ ،ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻮراﻧﯿﺖ ﻣﺆﻣﻦ در ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺗﺒﻪ ﮐﺎر را در ﻗﺎﻟﺐ ﮔﻔﺖ و ﮔﻮﯾﯽ ﭘﻨﺪآﻣﻮز ﺗﺸﺮﯾﺢ و ﻧﮑﺎت
ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي را ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ ،ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:
»روزي ﮐﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺑﺎ اﯾﻤﺎن را ﻣﯽ ﻧﮕﺮي ﮐﻪ ﻧﻮرﺷﺎن ﭘﯿﺶ رو و در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺷﺎن ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ
و ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽگ وﯾﻨﺪ :ﺑﺸﺎرت ﺑﺮ ﺷﻤﺎ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺑﺎغ ﻫﺎﯾﯽ از ﺑﻬﺸﺖ ﮐﻪ ﻧﻬﺮﻫﺎ زﯾﺮ درﺧﺘﺎﻧﺶ ﺟﺎري اﺳﺖ ،ﺟﺎوداﻧﻪ در
آن ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﻣﺎﻧﺪ و اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزي ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ«.
249
»روزي ﮐﻪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ :ﻧﻈﺮي ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﯿﻔﮑﻨﯿﺪ ،ﯾﺎ ﻓﺮﺻﺖ دﻫﯿﺪ ﺗﺎ از ﻧﻮر ﺷﻤﺎ ﭘﺮﺗﻮي ﺑﺮﮔﯿﺮﯾﻢ .ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدﯾﺪ و ﮐﺴﺐ ﻧﻮر ﮐﻨﯿﺪ .در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم دﯾﻮاري ﻣﯿﺎن آﻧﺎن زده
ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ دري دارد .دروﻧﺶ رﺣﻤﺖ اﺳﺖ و ﺑﺮوﻧﺶ ﻋﺬاب«. .90ﻧﻮﯾﺪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮاي ﻣﺆﻣﻨﺎن روز ﻧﻮﯾﺪ ،ﻣﮋده و ﺧﺮﺳﻨﺪي اﺳﺖ.
247 248
.ﻣﻄﻔﻔﯿﻦ.26/ .ﻣﺎﺋﺪه.119/
249
.ﺣﺪﯾﺪ.12/
251
.ﺑﺮوج.2/
. 250ﻫﻤﺎن.13/
251
250
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
85
.91ﻣﺤﯿﻂ )اﺣﺎﻃﻪ ﮐﻨﻨﺪه( ﻋﺬاب ﻫﺎي آﺧﺮت از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﯾﮏ ﺟﻬﺖ ﻧﯿﺴﺖ ،ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ و از ﻫﺮ ﺳﻮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ .از اﯾﻦ رو ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ از روزي ﮐﻪ ﭼﻨﺎن ﻋﺬاب ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽ آﯾﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮن »ﻣﺤﯿﻂ« ﯾﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ » :ﺑﺮ ﺷﻤﺎ از ﻋﺬاب روزي ﻣﯽ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﺷﻤﺎ را اﺣﺎﻃﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ« .اﻟﺒﺘّﻪ اﺣﺎﻃﻪ ي ﻋﺬاب ،ﺑﺮ اﺛﺮ اﺣﺎﻃﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن اﺳﺖ. 252
253
.92ﻣﺮﺻﺎد )ﮐﻤﯿﻦ ﮔﺎه( ﻗﯿـﺎﻣـﺖ روزي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺨﺴـﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﮐﻤﯿﻦﮔﺎه اﺳﺖ ،و ﺳﭙﺲ ﺟﻬﻨّﻢ در ﮐﻤﯿﻦ ﺑﺪﮐﺎران ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ 254
اﺳﺖ.
255
اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ» :ﻣﺮﺻﺎد ،ﭘﻠﯽ ﺑﺮ روي ﺻﺮاط اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻇﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﮐﺮده از آن
ﻋﺒﻮر ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ«.
256
.93ﻗﺼﺎص ﻗﺼﺎص ﮔﺮﭼﻪ در ﻇﺮف زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺟﺮا ﻧﺸﻮد ،ﻟﯿﮑﻦ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻇﺮف اﺟﺮاي ﮐﺎﻣﻞ آن اﺳﺖ.
257
.94آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻪ آﺗﺶ »ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻨﺪ :روز ﺟﺰا ﮐﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ :روزي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺸﺎن را ﺑﻪ آﺗﺶ دوزخ ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﻨﺪ و
ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﭽﺸﯿﺪ .اﯾﻦ ،ﻫﻤﺎن ﻋﺬاﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺑﺎرهي آن ﺷﺘﺎب داﺷﺘﯿﺪ .ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از روي ﺑﯽ ﻣﺎﯾﮕﯽ ،ﮔﻤﺎن و
دروغ ،ﻗﯿﺎﻣﺖ و ﻣﻌﺎد را ﺑﻪ اﺳﺘﻬﺰا ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و اﯾﻦ روز ﻧﺰدﯾﮏ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و در دوزخ در ﺑﻮﺗﻪ ي ﻓﺘﻨﻪ و آزﻣﻮن ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻣﯽ ﮔﺪازﻧﺪ .آن ﮔﺎه ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﻮﯾﻨﺪ :ﺑﭽﺸﯿﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺮدار و ﻣﻨﻄﻖ ﮐﺬب ﺧﻮد را«.
258
.95ﺳﺨﺖ دراﻓﮑﻨﺪن ﺑﻪ آﺗﺶ »در آن روز ﮔﻨﻪﮐﺎران را ﺳﺨﺖ ﺑﻪ آﺗﺶ دوزخ دراﻓﮑﻨﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻮﯾﻨﺪ :اﯾﻦ ،ﻫﻤﺎن آﺗﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آن را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﺪ .آﯾﺎ اﯾﻦ آﺗﺶ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﺗﺎن ﺳﺤﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ آنﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﭼﺸﻢ ﺑﺼﯿﺮت ﺑﺎز ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ؟«.
. 252ﻫﻮد.84/
253 254 255 256
.ﺑﻘﺮه.81/ .ﻓﺠﺮ.14/ .ﻧﺒﺄ.21/ .ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،8ص .64
257
» .اﻟﻘﺼﺎص ﻫﻨﺎك ﺷﺪﯾﺪ ،ﻟﯿﺲ ﻫﻮ ﺟﺮْﺣﺎً ﺑﺎﻟﻤﺪي و ﻻ ﺿﺮﺑﺎً ﺑﺎﻟﺴﯿﺎط ،و ﻟﮑﻨّﻪ ﻣﺎ ﯾﺴﺘَﺼﻐﺮ ذﻟﮏ ﻣﻌﻪ« :ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ ،ﺧﻄﺒﻪ .176
259
.ﻃﻮر. 13- 15/
. 258ذارﯾﺎت.12- 14/
259
ﺑﺨﺶ ﻧﻬﻢ/ﻧﺎم ﻫﺎ و ﺣﻮادث ﻗﯿﺎﻣﺖ
86
.96ﮔﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪن ﻗﺮآن درﺑﺎرهي زراﻧﺪوزانِ از ﺧﺪا ﺑﯽ ﺧﺒﺮ و ﭘﻮل ﭘﺮﺳﺘﺎن ﻣﻐﺮور و ﻣﺴﺖ ،از ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »روز داغ ﮐﺮدن« ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ و ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :آﻧﺎن ﮐﻪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه را ذﺧﯿﺮه و ﭘﻨﻬﺎن )ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ( ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و در راه ﺧﺪا اﻧﻔﺎق ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات دردﻧﺎك ﺑﺸﺎرت ده .در آن روز ،ﮐﻪ ﺳﮑّﻪ ﻫﺎي ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه را در آﺗﺶ ﺟﻬﻨّﻢ ﺗﺎﻓﺘﻪ و داغ ﮐﺮده و ﺑﺎ آن ﻫﺎ
ﺻﻮرت ﻫﺎ ،ﭘﻬﻠﻮﻫﺎ و ﭘﺸﺖ ﻫﺎﯾﺸﺎن را داغ ﮐﻨﻨﺪ .ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ :اﯾﻦ ،ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﮔﻨﺠﯿﻨﻪ ﺳﺎﺧﺘﯿﺪ .ﭘﺲ ﺑﭽﺸﯿﺪ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد اﻧﺪوﺧﺘﯿﺪ«.
260
.97ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪن ﺑﻪ ﺻﻮرت در آﺗﺶ ﯾﮑﯽ از رﺧﺪادﻫﺎي ﻗﯿﺎﻣﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺒﻪ ﮐﺎران را ﺑﻪ ﺻﻮرت در آﺗﺶ ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ.
261
.98ﻗﺮار )آراﻣﺶ و ﭘﺎﯾﺪاري( و در ﺣﻘﯿﻘﺖ آن آﺧﺮت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮاي ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ.
262
ﺗﺬﮐّﺮ :ﻣﻨﻄﻘﻪ ي ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﻪ آرام ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﻪ ﻫﺪف ﺑﯽ ﻗﺮاران و ﻣﺘﺤﺮﮐﺎن اﺳﺖ» ،داراﻟﻘﺮار« ﮐﻪ ﻫﻤﺎن داراﻟﻄﱡﻤﺎﻧﯿﻨﮥ
اﺳﺖ ﺣﺘﻤﺎً ﻓﺮا ﻃﺒﯿﻌﺖ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﻧﺸﺌﻪ ﺣﺮﮐﺖ ،ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺤﻞّ ﻗﺮار ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. .99ﻣﻼﻗﺎت
روز ﻣﻼﻗﺎت و ﺑﺮﺧﻮرد ﻫﻤﮕﺎن )ﯾﻮم اﻟﺘّﻼق( ﯾﺎ روزي ﮐﻪ آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮرد دارد . ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﺳﺘﺎد ﻋﻼّﻣﻪ ي ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ; در ﻣﯿﺎن ﻣﻌﺎﻧﯽ ﯾﺎد ﺷﺪه ﻟﻄﯿﻒ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺧﺎﻟﻖ و
ﻣﺨﻠﻮق ﺗﻼﻗﯽ دارﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻟﻘﺎء اﻟﻠّﻪ ﻣﯽ رﺳﻨﺪ.
260
.ﺗﻮﺑﻪ.35/
261
.ﻗﻤﺮ.48/
263
.ﮐﻬﻒ.110/
. 262ﻏﺎﻓﺮ.39/
263
ﺑﺨﺶ دﻫﻢ: ﺳﺆال در ﻗﯿﺎﻣﺖ
ﺑﺨﺶ دﻫﻢ/ﺳﺆال در ﻗﯿﺎﻣﺖ
88
روز ﭘﺮﺳﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﺆال روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم ﻣﯽ ﺷﻮد» :ﻗﻄﻌﺎً ﻣﺎ از ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺑﻪ ﺳﻮي آﻧﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ ﭘﺮﺳﺶ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد و از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﻢ و ﻣﺴﻠﻤﺎً ﮐﺮدار ﻫﻤﻪ را از روي ﻋﻠﻢ ﺧﻮد ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺷﺮح ﺧﻮاﻫﯿﻢ داد .ﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎم ارﺗﮑﺎب آن ﻫﺎ ﻏﺎﯾﺐ ﻧﺒﻮدﯾﻢ ،ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻪ ي اﻋﻤﺎل آﻧﺎن را زﯾﺮ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﯿﻢ«.
264
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻫﻤﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ،ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎن ،ﭘﺎرﺳﺎﯾﺎن و ﻣﺮدم ﻣﺴﺆوﻟﻨﺪ.
ﻣﻮارد ﺳﺆال وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯽ7 ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم 6ﻓﺮﻣﻮد» :در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ وﻗﺘﯽ ﺑﺮ ﺟﻬﻨﻢ ،ﺻﺮاط اﺳﺘﻮار ﮔﺮدد ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺣﻖ ﻋﺒﻮر ﻧﺪارد ،ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ او ﺟﻮاز وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ 7ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ اﺳﺖ ﻣﻌﻨﺎي آﯾﻪ ي »و ﻗﻔﻮﻫﻢ إﻧّﻬﻢ ﻣﺴﺌﻮﻟﻮن«؛ ﯾﻌﻨﯽ از
وﻻﯾﺖ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ ﺳﺆال ﻣﯽ ﺷﻮد«.265
ﻋﻤﺮ ،ﺟﻮاﻧﯽ ،ﻣﺎل و ﻣﺤﺒﺖ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ: ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 6ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻗﺪم از ﻗﺪم ﺑﺮﻧﻤﯽ دارد ﺗﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﭘﺮﺳﺶ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ :از ﻋﻤﺮ او ﺳﺆال ﻣﯽ ﺷﻮد در ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﻓﺎﻧﯽ ﮐﺮده؛ ﺟﻮاﻧﯽ را در ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺻﺮف ﮐﺮده ،ﻣﺎﻟﺶ را از ﮐﺠﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده
و در ﮐﺠﺎ ﺧﺮج ﮐﺮده و از دوﺳﺘﯽ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ :ﺳﺆال ﻣﯽ ﺷﻮد.
266
ﺑﻨﺪﮔﺎن ،ﺷﻬﺮﻫﺎ ،ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن و ... اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ7ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :از ﺧﺪا ﺣﺘﯽ درﺑﺎره ي ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﺷﻬﺮﻫﺎي او ﭘﺮوا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ؛ زﯾﺮا ﺷﻤﺎ ﻣﻮرد ﺳﺆال
ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﻮد ﺣﺘﯽ از ﺷﻬﺮﻫﺎ ]آﺑﺎدﮔﺮ ﺑﻮدﯾﺪ ﯾﺎ ﺧﺮاﺑﮑﺎر؟[ و از ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن ]ﺑﺎ آن ﻫﺎ ﭼﻪ ﮐﺮدﯾﺪ؟ ،اذﯾﺖ و آزار ﯾﺎ رﻓﺎه و آﺳﺎﯾﺶ؟[«.
264
267
.اﻋﺮاف.6/
265
.ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،8ص .67
267
.ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ ،خ .167
. 266ﻫﻤﺎن ،ج ،7ص .258
ﺑﺨﺶ دﻫﻢ/ﺳﺆال در ﻗﯿﺎﻣﺖ
89
ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎي ﭘﺮوردﮔﺎر »در آن روز ﻫﻤﻪي ﺷﻤﺎ از ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ارزاﻧﯽ داﺷﺖ ﺳﺆال ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ« 268.ﮐﻪ آﯾﺎ در راه ﺣﻖ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﺮدﯾﺪ ﯾﺎ در راه ﺑﺎﻃﻞ؟ از ﻣﺠﺮاي ﺣﻖ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﯾﺪ ﯾﺎ از راه ﺳﺘﻢ و زور؟ از ﻏﺬا و آب زﻻل وﺳﺮد، از ﻃﻌﺎم ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از ﻧﻌﻤﺖ ﺗﻮﺣﯿﺪ ،ﻧﺒﻮت ،وﻻﯾﺖ و ﺣﺐ اﻫﻞ ﺑﯿﺖ ﺳﺆال ﻣﯽ ﺷﻮد. دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان »در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺪا ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ رﺳﻮﻻن ﺣﻖ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﺎﺳﺦ دادﯾﺪ؟ دﻋﻮﺗﺸﺎن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﯿﺪ و اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدﯾﺪ ﯾﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﻋﺼﯿﺎن ورزﯾﺪﯾﺪ؟ ﭘﺲ آن روز راه ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﺬر و ﺳﺨﻦ ﺑﺮ ﺗﺒﻪ ﮐﺎران ﻣﺴﺪود ﻣﯽ ﺷﻮد
و از ﻫﻮل ﻋﺬاب ﻫﯿﭻ ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﺪارﻧﺪ«.
269
دﺧﺘﺮان زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﺷﺪه ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺮﺧﯽ ﻃﻮاﯾﻒ ﻋﺮب ﺟﺎﻫﻠﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﻣﮋده ﺗﻮد دﺧﺘﺮ داده ﻣﯽ ﺷﺪ ﺻﻮرﺗﺶ از
ﺷﺪت ﺧﺸﻢ ﺳﯿﺎه ﻣﯽ ﮔﺸﺖ و از ﻗﺒﯿﻠﻪ ي ﺧﻮد ﻣﺘﻮاري ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪ ﮐﻪ دﺧﺘﺮ را ﺑﺎ ﺧﻮاري و ذﻟّﺖ
ﻧﮕﻬﺪاري ﮐﻨﺪ ﯾﺎ او را زﻧﺪه ﺑﻪ ﮔﻮر ﺳﺎزد 270.اﻣﺎ اﺳﻼم ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻏﻠﻂ ﺷﺪﯾﺪاً ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم 6ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن ﻧﻘﺶ اﺳﺎﺳﯽ و ﻋﻤﺪه اﯾﻔﺎ ﻓﺮﻣﻮد؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻘﺪس ﺣﻀﺮت ﻓﺎﻃﻤﻪ 3ﺑﯽ اﻧﺪازه اﺣﺘﺮام ﻣﯽ ﮔﺬاﺷﺖ ،دﺳﺘﺶ را ﻣﯽ ﺑﻮﺳﯿﺪ و ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ و ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ دﯾﺪارش ﻣﯽ ﺷﺘﺎﻓﺖ.
اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :دﺧﺘﺮان ،از ﻗﺒﯿﻞ ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ و ﺣﺴﻨﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ و ﭘﺴﺮان ﻧﻌﻤﺖ اﻧﺪ؛ ﺣﺴﻨﻪ و
ﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ داراي ﺛﻮاب اﺳﺖ ،اﻣﺎ ﻧﻌﻤﺖ ،ﻣﻮرد ﺳﺆال ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد 271.ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺸﺎرت ﺗﻮﻟّﺪ
ﻓﺎﻃﻤﻪ 3را ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6دادﻧﺪ ،ﺑﻪ ﭼﻬﺮه ﻫﺎي اﺻﺤﺎﺑﺶ ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ و ﭼﻮن آﺛﺎر ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻏﻠﻂ ﺟﺎﻫﻠﯽ را در آﻧﺎن
ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ،ﻓﺮﻣﻮد :اﯾﻦ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﻧﮕﺮم؟! ﻓﺎﻃﻤﻪ 3دﺳﺘﻪ ﮔﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﻣﯽ ﺑﻮﯾﻢ و
روزي او ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺧﺪا اﺳﺖ.272
268 269
.ﺗﮑﺎﺛﺮ.8/ .ﻗﺼﺺ. 65- 66/
270
.ﻧﺤﻞ.58- 59/
272
.ﻫﻤﺎن ،ص .365
. 271وﺳﺎﯾﻞ اﻟﺸﯿﻌﻪ ،ج ،21ص .367
ﺑﺨﺶ ﯾﺎزدﻫﻢ: ﮔﻮاﻫﺎن رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ
ﺑﺨﺶ ﯾﺎزدﻫﻢ/ﮔﻮاﻫﺎن رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ
91
ﮔﻮاﻫﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم6 ذات اﻗﺪس ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ي اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﮐﺮدار آﺷﮑﺎر و ﭘﻨﻬﺎن ﺑﺸﺮ آﮔﺎه اﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،روزي اﯾﻦ راز ﭘﻨﻬﺎن را آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﺳﺎزد.
273
آﺷﮑﺎرﺳﺎزي راز ،ﮔﺎﻫﯽ در دﻧﯿﺎ و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪي آزﻣﻮن اﺳﺖ؛ ﻧﻈﯿﺮ آن ﭼﻪ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﺟﺮﯾﺎن ﻗﺘﻞ اﻧﺴﺎﻧﯽ آن را
ﮐﺘﻤﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ در آزﻣﻮﻧﯽ آن را آﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺖ 274.ﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ اﺳﺮار ﻣﮑﺘﻮم را در روز واﭘﺴﯿﻦ آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ روزي ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ي ﭘﺮدهﻫﺎ ﮐﻨﺎر ﻣﯽ رود .در اﯾﻦ روز اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن روﺷﻦ و ﻧﯿﺰ ﭼﻬﺮه و اﻋﻀﺎي او ﻫﻤﻪ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان :ﺷﺎﻫﺪﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم 6ﻧﯿﺰ ﮔﻮاه و ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ اﺳﺖ.
275
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻫﺮ اﻣﺘﯽ ﺷﺎﻫﺪي دارد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم 6ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮ اﻣﺖ ﺧﻮد و ﺑﺮ اﻣﺖ ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ .ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ آن ﺣﻀﺮت ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺎﻫﺪان و ﻣﺸﻬﻮد ﻋﻠﯿﻢ اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﺗﻤﺎم ﺷﺆون ﻫﻤﻪ ي اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ ﻣﺸﻬﻮد او ،و ﮐﺮدارﺷﺎن ﻧﺰد او ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ و او ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ي ﻣﺨﻠﻮق ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﯾﺖ اﻟﻬﯽ اﺣﺎﻃﻪ ﻋﻠﻤﯽ دارد.
ﻣﻌﻨﺎي ﮔﻮاﻫﯽ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻣﻨﻈﻮر از ﺷﻬﺎدت اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻋﺪهاي را ﺗﺼﺪﯾﻖ و ﮔﺮوﻫﯽ را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﻨﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮد
آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﺎﯾﺪ ،اﺧﻼق و اﻋﻤﺎل ﻫﺮ اﻣﺖ را ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آن اﻣﺖ ﻣﯽ ﺳﻨﺠﻨﺪ. آرزوي ﺗﺒﻪ ﮐﺎران در ﻗﯿﺎﻣﺖ
* ﮐﺎﻓﺮان و ﻋﺼﯿﺎن ﮔﺮان ،در ﻗﯿﺎﻣﺖ آرزو ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اي ﮐﺎش ﺑﺎ زﻣﯿﻦ اﻃﺮاف ﯾﮑﺴﺎن و ﻫﻤﻮار ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ.
276
* اي ﮐﺎش ﻣﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه زﻣﯿﻦ ﯾﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ آن ﭼﻪ در روي زﻣﯿﻦ اﺳﺖ داراي ﮔﻨﺞ و ﻃﻼ ﺑﻮدﯾﻢ و ﻫﻤﻪ را ﻓﺪﯾﻪ ﻣﯽ دادﯾﻢ و از ﻋﺬاب ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﻢ.
277
* آرزو ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،اي ﮐﺎش ﻣﺎ ﺧﺎك ﺑﻮدﯾﻢ.
278
* ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ :اي ﮐﺎش ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻮري ﻣﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪ. .273ﻧﻮر.29/ 274 275 276
.ﺑﻘﺮه.72/ .ﻧﺤﻞ.89/ .ﻧﺴﺎء.42/
277
.ﻣﺎﺋﺪه.36/
279
.ﺣﺪﯾﺪ.13/
. 278ﻧﺒﺄ.40/
279
ﺑﺨﺶ ﯾﺎزدﻫﻢ/ﮔﻮاﻫﺎن رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ
92
ﮔﻮاه ﺑﻮدن اﻫﻞ ﺑﯿﺖ: »ﺑﺮاي ﺧﺪا ﺣﻖ ﺟﻬﺎد او را ﺑﻪ ﺟﺎي آورﯾﺪ .او ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ دﯾﻦ ﺧﻮد ﺳﺮاﻓﺮاز ﮐﺮده و درﻣﻘﺎم ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﺸﻘّﺖ و رﻧﺞ ﻧﻨﻬﺎده اﺳﺖ .آﯾﯿﻦ اﺳﻼم ﻣﺎﻧﻨﺪ آﯾﯿﻦ ﭘﺪر ﺷﻤﺎ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﻠﯿﻞ 7اﺳﺖ ،ﮐﻪ ﺧﺪا از ﭘﯿﺶ ،ﺷﻤﺎ اﻣﺖ را درﺻﺤﻒ او و در اﯾﻦ ﻗﺮآن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺎﻣﯿﺪه،ﺗﺎ رﺳﻮل ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ وﺷﻤﺎ ﺑﺮاي ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻠﻖ ﮔﻮاه ﺑﺎﺷﯿﺪ .ﭘﺲ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﭘﺎ دارﯾﺪ و ﺑﻪ
ﻣﺴﺘﺤﻘﺎن زﮐﺎت ﺑﺪﻫﯿﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ او ﭘﺎدﺷﺎه ،ﻣﻮﻻ ،ﻧﮕﻬﺒﺎن ،ﺣﺎﻓﻆ و ﻧﺎﺻﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﻧﯿﮑﻮ ﻧﺎﺻﺮ و ﻣﻮﻻﯾﯽ اﺳﺖ«.280
در ذﯾﻞ اﯾﻦ آﯾﻪ رواﯾﺎت ﻓﺮاواﻧﯽ درﺑﺎرهي ﮔﻮاه ﺑﻮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﺋﻤﻪ :وﺟﻮد دارد؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ: * »اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ 7ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا 6ﮔﻮاه ﺑﺮ ﻣﺎ اﺳﺖ در آن ﭼﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﺎﻧﺪه و ﻣﺎ ﮔﻮاﻫﺎن ﻣﺮدم در روز ﻗﯿﺎﻣﺘﯿﻢ ،ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻨﺪ او را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن را ﺗﮑﺬﯾﺐ ﮐﻨﺪ ﺗﮑﺬﯾﺒﺶ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد«.
281
ﮔﻮاﻫﺎن ﺗﮑﻮﯾﻨﯽ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻋﻼﯾﻢ و آﺛﺎر ﺗﮑﻮﯾﻨﯽ ﮔﻮاه ﺑﺮ ﮐﺮدار اﻧﺴﺎن اﺳﺖ؛ وﻗﺘﯽ ﭼﻬﺮه اﻧﺴﺎن ﻧﺸﺎن و اﺛﺮ ﺟﺮم داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﮔﻮاه ﺧﻮاﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﯽ وﻗﻔﻪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﯽرﺳﺪ ﻣﻮي ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و ﺳﺮ او ﺑﺎ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ،در
آﺗﺶ ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ.282 ﮔﻮاه ﻫﻤﺮاه
ﻗﺮآن ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :و ﺟﺎءت ﮐﻞّ ﻧﻔﺲ ﻣﻌﻬﺎ ﺳﺎﺋﻖ و ﺷﻬﯿﺪ 283.«ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﻔﺴﺮان ،ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ ،ﻫﺮ ﮐﺴﯽ را ﻓﺮﺷﺘﻪ اي ﺑﺮاي ﺣﺴﺎب ﺑﻪ ﻣﺤﺸﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ و ﻓﺮﺷﺘﻪ اي ﺑﺮ ﻧﯿﮏ و ﺑﺪش ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﺪ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ از ﺑﺮﺧﯽ رواﯾﺎت ﻧﯿﺰ
اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد.
ﮔﻮاﻫﯽ اﻧﺪام ﻫﺎ اﻋﻀﺎ و ﺟﻮارح اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و در ﺻﺤﻨﻪ ي ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ اداي ﺷﻬﺎدت ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ.
280
.ﺣﺞ.78/
281
.ﮐﺎﻓﯽ ،ج ،1ص .190
283
.ق.21/
. 282رﺣﻤﻦ.41/
ﺑﺨﺶ ﯾﺎزدﻫﻢ/ﮔﻮاﻫﺎن رﺳﺘﺎﺧﯿﺰ
93
اﻣﺎم ﺑﺎﻗﺮ 7ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺟﻮارح اﻧﺴﺎن ﻣﺆﻣﻦ ﻋﻠﯿﻪ او ﺷﻬﺎدت ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داد .ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺟﻮارح ﮐﺴﯽ ﻋﻠﯿﻪ او ﺷﻬﺎدت ﻣﯽ
دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺬاب اﻟﻬﯽ درﺑﺎره او ﺣﺘﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ؛ زﯾﺮا ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺮدارش ﺑﻪ دﺳﺖ راﺳﺘﺶ داده ﻣﯽ ﺷﻮد.
284
ﺷﻬﺎدت ﻋﻠﯿﻪ دروغﮔﻮﯾﺎن »ﺗﺒﻪ ﮐﺎران ﭼﻮن ﺑﻪ دوزخ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮﻧﺪ ،ﮔﻮش ،ﭼﺸﻢ ﻫﺎ و ﭘﻮﺳﺖﻫﺎ ﺑﺮ ﮐﺮدهﻫﺎ ﯾﺸﺎن ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﻨﺪ .آﻧﺎن ﺑﻪ اﻋﻀﺎ و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن ﮔﻮﯾﻨﺪ :ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﮐﺮدار ﻣﺎ ﺷﻬﺎدت دادﯾﺪ؟ ﭘﻮﺳﺖ و اﻋﻀﺎي ﺑﺪن در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯾﻨﺪ :ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ي
ﻣﻮﺟﻮدات را ﺑﻪ ﻧﻄﻖ آورد ﻣﺎ را ﻧﯿﺰ ﮔﻮﯾﺎ ﮐﺮد .او ﺷﻤﺎ را ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﺪ و ﺑﺎز ﺑﻪ ﺳﻮي او ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ .ﺷﻤﺎ ﮐﻪ اﻋﻤﺎل زﺷﺖ ﺧﻮد را ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ داﺷﺘﯿﺪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﮔﻮش و ﭼﺸﻢ ﻫﺎ و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪن ﻫﺎﯾﺘﺎن اﻣﺮوز ﺷﻬﺎدت
ﻧﺪﻫﻨﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﮔﻨﺎه را ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽ ﮐﺮدﯾﺪ ،ﺑﺪﯾﻦ ﮔﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺎرﻫﺎي زﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ از ﺧﺪا ﻫﻢ ﭘﻨﻬﺎن
اﺳﺖ و ﺑﺮ آن آﮔﺎه ﻧﯿﺴﺖ«.
285
در ﻗﯿﺎﻣﺖ وﻗﺘﯽ اﻋﻤﺎل ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﺪان ﻫﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎ اﻧﮑﺎر ﮔﻮﯾﻨﺪ :ﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﻫﺎ را اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده اﯾﻢ .در
اﯾﻦ ﺣﺎل ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ .اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﭘﺲ
آﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ :اﯾﻨﻬﺎ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮد ﺗﻮ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻨﺪ .آن ﮔﺎه ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮداري اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده اﻧﺪ.
اﯾﻦ ﮔﺮوه ،ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻖّ اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ) 7وﻻﯾﺖ( را ﻏﺼﺐ ﮐﺮدﻧﺪ .در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ زﺑﺎن
ﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﻬﺮ ﺳﮑﻮت ﻣﯽ ﮔﺬارد و زﺑﺎن ﻫﺎﯾﺸﺎن را ﮔﻮﯾﺎ ﻣﯽ ﺳﺎزد.
. 284ﮐﺎﻓﯽ ،ج ،2ص .31 285
.ﻓﺼﻠﺖ.21- 23/
ﺑﺨﺶ دوازدﻫﻢ: ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل
ﺑﺨﺶ دوازدﻫﻢ/ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل
95
ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﮐﺘﺎﺑﺖ اﻋﻤﺎل ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي دﻓﺘﺮ و ﮐﺘﺎب دﻧﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدار اﻧﺴﺎن در آن ﻧﮕﺎرش ﯾﺎﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ .در آﯾﺎت ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺳﺨﻦ از ﮐﺘﺎﺑﺖ اﻋﻤﺎل اﺳﺖ و ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺛﺒﺖ ﮐﺮدن اﺳﺖ .ﻧﻮﺷﺘﻦ ﯾﮑﯽ از ﻣﺼﺎدﯾﻖ ﺛﺒﺖ ﮐﺮدن اﺳﺖ .از اﯾﻦ رو ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺎﻃﺮات و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎي اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺣﺘﯽ درﺟﺎت اﺧﻼص ﻧﯿﺰ ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد و اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ از آﯾﺎت دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد.
ﭘﺲ ﮐﺘﺎﺑﺖ اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺛﺒﺖ ﻋﯿﻦ ﻋﻤﻞ اﺳﺖ و در آﺧﺮت ،آدﻣﯽ در ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﻋﯿﻦ ﻋﻤﻞ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ
ﮐﻨﺪ.
286
ﺳﻪ ﻧﻮع ﮐﺘﺎب در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ; از ﻇﺎﻫﺮ آﯾﺎت ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ در ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺳﻪ ﮐﺘﺎب وﺟﻮد دارد. .1ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
287
.2ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﮐﺮدار ﻫﺮ اﻣﺖ در آن ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد» :ﮐﻞﱡ أُﻣﮥ ﺗﺪﻋﯽ إﻟﯽ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ«288؛ ﻫﺮ اﻣﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪ ي اﻋﻤﺎﻟﺶ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد.
.3ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ وﯾﮋه ﻫﺮ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ» :و ﮐﻞّ إﻧﺴﻦ أﻟﺰﻣﻨﻪ ﻃﺎﺋﺮه ﻓﯽ ﻋﻨﻘﻪ و ﻧﺨﺮج ﻟﻪ ﯾﻮم اﻟﻘﯿﻤﮥ ﮐﺘﺒﺎً ﯾﻠﻘﯿﻪ ﻣﻨﺸﻮراً«.
289
ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن از ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺮداري ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ،ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ; ذﯾﻞ ﺟﻤﻠﻪ ي »إﻧّﺎ ﮐﻨّﺎ ﻧﺴﺘﻨﺴﺦ ﻣﺎ ﮐﻨﺘﻢ ﺗﻌﻤﻠﻮن« 290ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ: ﮐﺮدار اﻧﺴﺎن ،در ﯾﮏ اﺻﻞ و ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺛﺒﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن از روي آن اﺻﻞ و ﮐﺘﺎب ،ﻧﺴﺨﻪ ﺑﺮداري و ﻧﻘﻞ ﻣﯽ
ﮐﻨﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻧﺎﻣﻪ ي اﻋﻤﺎل ﺑﺨﺸﯽ از ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ،اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن را ﺑﺎ آن ﭼﻪ در ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ
اﺳﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،اﺳﺘﻨﺴﺎخ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﮐﺘﺎﺑﺖ و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻔﺴﺮان ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ؛ ﭼﻨﺎنﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ از اﻣﺎم ﺻﺎدق 7و از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ.291
» .286ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل در آن ﺟﺎ ﮔﺬارده ﻣﯽﺷﻮد .اﻣﺎ ﮔﻨﻪﮐﺎران را ﺧﻮاﻫﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ از آﻧﭽﻪ در آن اﺳﺖ ﺗﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ :اي واي ﺑﺮ ﻣﺎ! اﯾﻦ ﭼﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻤﻞ ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ آن را ﺑﺮﺷﻤﺮده و ﻫﻤﻪ ﮐﺮدار ﺧﻮد را ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ و ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﻪ اﺣﺪي ﺳﺘﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ .ﻋﻤﻞ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻮد او ﺛﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮد« :ﮐﻬﻒ.49/ 287
288
.ﻫﻤﺎن. .ﺟﺎﺛﯿﻪ.28/
289
.اﺳﺮائ.13/
291
.ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،54ص .372
» . 290ﮐﻞّ أُﻣﮥٍ ﺗﺪﻋﯽ إﻟﯽ ﮐﺘﺒﻬﺎ اﻟﯿﻮم ﺗﺠﺰون ﻣﺎ ﮐﻨﺘﻢ ﺗﻌﻤﻠﻮن ،ﻫﺬا ﮐﺘﺒﻨﺎ ﯾﻨﻄﻖ ﻋﻠﯿﮑﻢ ﺑﺎﻟﺤﻖّ إﻧّﺎ ﮐﻨّﺎ ﻧﺴﺘﻨﺴﺦ ﻣﺎ ﮐﻨﺘﻢ ﺗﻌﻤﻠﻮن« :ﺟﺎﺛﯿﻪ.28- 29/
ﺑﺨﺶ دوازدﻫﻢ/ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل
96
اﻋﻤﺎل ﻣﺎ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﻣﺎﻣﺎن ﻣﻌﺼﻮم :ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﮐﻪ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6و اﻫﻞ ﺑﯿﺖ :رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ،اﻓﻖ ﻫﺎي ﺗﺎزه اي ﺑﺮ ﻣﻌﺎرف اﻟﻬﯽ ﻣﯽ ﮔﺸﺎﯾﺪ :اﻣﺎم ﺻﺎدق 7ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﯽ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﺶ ﻓﺮﻣﻮد :ﻫﯿﺰم ﺑﯿﺎورﯾﺪ .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠّﻪ 6ﻣﺎ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﯽ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﯾﻢ .ﻓﺮﻣﻮد :ﻫﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮان ﺧﻮﯾﺶ ﻫﯿﺰم ﺑﯿﺎورد .ﻫﺮ
ﯾﮏ از آﻧﺎن ﺑﻪ ﻗﺪر ﺗﻮان ﻫﯿﺰم ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮد و در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮ روي ﻫﻢ اﻧﺒﺎﺷﺖ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد :اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ،ﮔﻨﺎﻫﺎن
روي ﻫﻢ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد .ﺑﭙﺮﻫﯿﺰﯾﺪ از ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي ﻃﺎﻟﺒﯽ دارد و ﻃﺎﻟﺐ آن ﻫﺎ ،آن ﭼﻪ را از ﭘﯿﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎده و آن ﭼﻪ را ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻫﻤﻪ را ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ ،و ﻣﺎ ،ﻫﻤﻪ آن ﻫﺎ را در »اﻣﺎم ﻣﺒﯿﻦ« 292ﺛﺒﺖ ﮐﺮده اﯾﻢ.
در ﺣﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ :ﭼﻮن آﯾﻪ ي »و ﮐﻞّ ﺷﯿﺊ أﺣﺼﯿﻨﺎه ﻓﻰ إﻣﺎم ﻣﺒﯿﻦ« ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻧﺎزل ﺷﺪ ،اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ از ﺟﺎي ﺧﻮد ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠّﻪ آﯾﺎ اﻣﺎم ﻣﺒﯿﻦ ،ﺗﻮرات اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﻧﻪ .ﮔﻔﺘﻨﺪ :آﯾﺎ اﻧﺠﯿﻞ اﺳﺖ؟
ﻓﺮﻣﻮد :ﻧﻪ .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻗﺮآن اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﻧﻪ .در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ 7وارد ﺷﺪ؛ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻓﺮﻣﻮد» :اﻣﺎم ﻣﺒﯿﻦ« اﯾﻦ ﺷﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻋﻠﻢ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را ﺑﺮ او ﺑﺮﺷﻤﺮده اﺳﺖ. اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻮﯾﺪ :اﻣﯿﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن 7ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ اﻣﺎم ﻣﺒﯿﻦ ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺣﻖ را از ﺑﺎﻃﻞ ﺟﺪا ﻣﯽﺳﺎزم و اﯾﻦ
داﻧﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ وراﺛﺖ ﺑﺮده ام«.293
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻓﺮﻣﻮد :اي ﻣﺮدم ،داﻧﺸﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺑﻪ ﻣﻦ آﻣﻮﺧﺖ و ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﯽ 7آﻣﻮﺧﺘﻢ.
ﻫﻤﻪ ي داﻧﺶ ﻫﺎ را ﺧﺪاوﻧﺪ در وﺟﻮد ﻣﻦ ﺑﺮﺷﻤﺮد و ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ داﻧﺸﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ ﯾﺎزﯾﺪم در وﺟﻮد اﻣﺎم ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎران ﻋﻠﯽ 7ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ او آﻣﻮﺧﺘﻢ.
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و اﻣﺎﻣﺎن ﻣﻌﺼﻮم :ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺴﺎن ﮐﺎﻣﻞ ،آﯾﻨﻪ ﻋﻠﻢ ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﮐﺮدار ﻣﮑﺘﻮب اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻞ ﮐﻪ ﻗﻠﺐ اﻣﺎم و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻓﺮود ﻣﯽ آﯾﻨﺪ... در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ» :ﺣﺎﻓﻈﯿﻦ« 294دو ﻓﺮﺷﺘﻪي ﻣﻮﮐﻞ ﺑﺮ اﻧﺴﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺣﻀﻮر ﻣﺆﻣﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﺪ.
در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ،دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﻮﮐﻞ ﺛﺒﺖ اﻋﻤﺎل ﺷﺐ ،ﺻﻌﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد .وﻗﺘﯽ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻏﺮوب ﮐﺮد دﯾﮕﺮ ﺑﺎر دو 292
» .إﻧّﺎ ﻧﺤﻦ ﻧُﺤﯽ اﻟﻤﻮﺗﯽ و ﻧﮑﺘﺐ ﻣﺎ ﻗﺪﻣﻮا و اﺛﺎرﻫﻢ و ﮐﻞّ ﺷﯽء أﺣﺼﯿﻨﻪ ﻓﯽ إﻣﺎمٍ ﻣﺒﯿﻦٍ«؛ ﻣﺎ ﻣﺮدﮔﺎن را ﺑﺎز زﻧﺪه ﮐﺮده ،ﮐﺮدار ﮔﺬﺷﺘﻪ و آﺛﺎر وﺟﻮدي آﯾﻨﺪهي آﻧﺎن ﻫﻤﻪ را در ﻧﺎﻣﻪي
اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﺛﺒﺖ ﮔﺮداﻧﯿﺪه و در ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﺧﺪا آﺷﮑﺎرا ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورده اﯾﻢ :ﯾﺲ.12/ 293
.ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ،ج ،35ص .427
» . 294و إنّ ﻋﻠﯿﮑﻢ ﻟﺤ ﺎﻓﻈﯿﻦ ،ﮐﺮاﻣﺎً ﮐﺎﺗﺒﯿﻦ ﯾﻌﻠﻤﻮن ﻣﺎ ﺗﻔﻌﻠﻮن«؛ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﺑﺮ ﻣﺮاﻗﺒﺖ اﺣﻮال و اﻋﻤﺎل ﺷﻤﺎ ﻣﺄﻣﻮرﻧﺪ .آﻧﺎن ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﮐﺮدار ﺷﻤﺎ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻘﺮّب ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺷﻤﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ ﮐﺮدﯾﺪ ﻫﻤﻪ را ﻣﯽداﻧﻨﺪ :اﻧﻔﻄﺎر.10-12/
ﺑﺨﺶ دوازدﻫﻢ/ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل
97
ﻓﺮﺷﺘﻪي ﻣﻮﮐﻞ ﺑﺮ ﺛﺒﺖ اﻋﻤﺎل ﺷﺐ ،ﻧﺎزل ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻮﮐﻞ ﺑﺮ روز ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر ﻋﺮوج ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد.
ﻫﻤﺎره ﮐﺎر آﻧﺎن اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ وﻗﺖ ﺣﻀﻮر ﻣﺮگ ،و ﭼﻮن اﺟﻞ اﻧﺴﺎن ﺻﺎﻟﺢ ﻓﺮا رﺳﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ :ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻧﺎﺣﯿﻪ ي ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ دوﺳﺖ و رﻓﯿﻖ ﻧﯿﮏ ،ﺟﺰاي ﺧﯿﺮ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ .ﭼﻪ ﻓﺮاوان ﮐﺮدار ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن دادي و ﭼﻘﺪر
ﺳﺨﻦ زﯾﺒﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺷﻨﻮاﻧﺪي و ﭼﻪ اﻧﺪازه در ﻧﺸﺴﺖ ﻫﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺎ را ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺮداﻧﺪي .ﭘﺲ ﻣﺎ ﻫﻢ در اﯾﻦ روز ]ﻫﻨﮕﺎم
ﻣﺮگ[ ﺗﻮ را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ و ﺷﻔﯿﻌﺎن ﺗﻮ ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد .اﻣﺎ اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ،ﮔﻨﻪ ﮐﺎر ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﻮﮐﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دوﺳﺖ و رﻓﯿﻖ ﺑﺪ ﮐﯿﻔﺮ ﺑﺪﻫﺪ .ﺗﻮ ﻣﺎ را اذﯾﺖ ﮐﺮدي .ﭼﻪ ﻓﺮاوان ﮐﺮدار ﺑﺪي
را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن دادي و ﭼﻘﺪر ﮔﻔﺘﺎر زﺷﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺷﻨﻮاﻧﺪي و ﭼﻘﺪر ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺑﺪ ﻣﺎ را ﺣﺎﺿﺮ ﺳﺎﺧﺘﯽ .ﻣﺎ ﻫﻢ در اﯾﻦ
روز ]ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ[ ﺑﺮاي ﺗﻮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﺧﻮش ﻣﯽداري و ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرت ]ﺑﺮ ﮐﺎرﻫﺎي زﺷﺖ ﺗﻮ[ ﮔﻮاﻫﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داد. ﻓﺮﺷﺘﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻬﻠﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ... ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 6ﻓﺮﻣﻮد :ﻓﺮﺷﺘﻪاي ﮐﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﯿﮏ را ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ در ﻃﺮف راﺳﺖ اﻧﺴﺎن و ﻓﺮﺷﺘﻪ اي ﮐﻪ اﻋﻤﺎل ﺑﺪ را
ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ در ﺟﺎﻧﺐ ﭼﭗ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻃﺮف راﺳﺖ ﺳﻤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺑﺮ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﭼﭗ دارد .ﭘﺲ وﻗﺘﯽ اﻧﺴﺎن ﻋﻤﻞ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اي اﻧﺠﺎم داد ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺟﺎﻧﺐ راﺳﺖ ده ﺑﺮاﺑﺮ ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻫﺮ ﮔﺎه ﮐﺎر ﻧﺎﺷﺎﯾﺴﺘﯽ ﮐﺮد ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻃﺮف راﺳﺖ ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﭼﭗ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻋﺖ او را واﮔﺬار ،ﺷﺎﯾﺪ اﺳﺘﻐﻔﺎر ﮐﻨﺪ و ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻮﯾﺪ.