U heeft ongetwij feld al uren naar minimal music geluisterd. Ook als u denkt van niet. Wat begon als rebelse avantgarde waaierde uit tot in pop, klassiek en filmmuziek.
minimal is overal / Jeroen Struys
12 Duo Ttukunak © Iousu Onandia
‘Gevaarlijk verleidelijke propa ganda, vergelijkbaar met Hitlers toespraken en reclames’: het is maar een van de vele geschokte reacties op minimal music die de musicoloog Robert Fink wist te verzamelen – ‘de kids van tegenwoordig willen alleen maar stoned geraken’ is nog een andere. Om maar te zeggen: minimal was zeker in den beginne rebels en tegendraads genoeg om recensenten en com ponisten te choqueren. Minimal is rock-‘n-roll in zijn puurste vorm. Het genre ontsnapt echter elke definitie. ‘Minimal is een verwarrende term’, zegt ook musicoloog Maarten Beirens. ‘Veel mensen denken aan vluch tige muziek of zo minimaal mogelijke muziek. Dat klopt voor een deel van het genre, maar een van de sleutelwerken, “Einstein on the beach”, duurt onafgebroken vijf uur lang. Ook de band tussen de grote vier van de minimal – La Monte Young, Terry Riley,
Steve Reich en Philip Glass – is vooral biografisch. Ze werden beïnvloed door elkaar of speel den een korte tijd samen. Maar hun muziek is heel verschillend, en er is bovendien nog veel meer minimal buiten hen.’
Dansmuziek
De term minimal music werd, zoals de meeste vergissingen, gemunt door critici, die de vreemdste nieuwe muziek hoorden opborrelen in New Yorkse kunstgaleries, tussen performancekunst en minimal art van Donald Judd, Carl Andre, Sol Lewitt en Richard Serra. ‘Philip Glass is zelfs nog even assistant geweest van Serra’, zegt Beirens. Zo werd de band tussen kunst en muziek snel gelegd. Sindsdien heeft het genre een lange en opzienbarende weg afgelegd, wars van conventies en over alle genres heen. De Handelsbeurs wil meer dan ooit de schotten openbreken tussen klassiek, jazz en rock en ziet dan ook de perfecte brug over alles heen in een nieuw concept: het abonnement minimal music. Highbrow, zucht je? Allesbehalve. Minimal is net overal in onze samenleving doorgedrongen. Dat zegt ook Maarten Beirens, musicoloog aan de KULeuven: ‘Minimal music is sociologisch een heel vreemd fenomeen. Oorspron kelijk was het absolute avant-
The Necks © Holimages
garde, maar het heeft een grote invloed gehad op zowel klas sieke muziek als popmuziek. Minimal werd al snel opgepikt door moderne dans, opera en film, en zo leerde het grote publiek het genre kennen. Het eerste publiek voor minimal is altijd meer een kunstpubliek geweest, dat ook naar jazz en pop luisterde. En zo waaierde het uit naar die andere genres.’
Minirok
Een van de eerste bands die met de repetitieve muziek aan de slag ging, was The Velvet Underground – La Monte Young beïnvloedde John Cale. Maar je kunt je ook geen techno inbeelden zonder minimal. De aanzwellende intensiteit die vaak in minimal zit, doet onver mijdelijk aan de dansvloer denken. Aphex Twin werkte samen met Philip Glass; Ken Ishii remixte Steve Reich. Terwijl de minimal uitwaai erde naar popmuziek en klas sieke muziek, veranderde die ook zelf van vorm. De compo nisten gingen onder meer bij etnische muziek op zoek naar een alternatief voor de wes terse dominante traditie en haalden inspiratie bij Indiase muziek, gamelan, Afrikaanse ritmes. En minimal werd als maar bekender bij het grote publiek. ‘Halfweg de jaren 70 haalden de minimalcomponis ten de scherpe kantjes er wat af’, zegt Beirens. ‘De minimal
soundtrack bij Koyaanisqatsi in 1982 is al lang niet meer de radicale Philip Glass van tien jaar eerder.’ Intussen is er geen filmmuziek meer denkbaar zonder invloed van minimal, en maakte Glass ook muziek voor reclames. Verwatering, broek op de enkels? Eerder een natuurlijke evolutie. Ooit moest De Stijl vechten voor abstracte kunst, nu vinden we hun ideeën in verwaterde vorm terug in elke huiskamer. Maar de Mondriaans vergeelden er niet van. Net zo werd minimal mainstream, maar behield het altijd zijn radicale kern. Wat eens zo cho querend was – of het nu gaat om de minirok, vrije liefde, abstracte kunst of een repe titieve dreun – werd door de jaren heen onvermijdelijk algemeen en zelfs cultureel erfgoed. Carl Andre, Donald Judd, Dan Flavin belandden in musea die elk jaar miljoenen bezoekers over de vloer krij gen. Maar echte minimal – misschien meer een houding dan een compositie – kan nog altijd even choquerend zijn. Wie durft?
“Highbrow, zucht je? Allesbehalve. Minimal is net overal in onze samen leving door gedrongen.” Maarten Beirens
nieuw: abonnement minimal music De Handelsbeurs bood al abonnementen aan voor bijvoorbeeld klassieke muziek en jazz, maar vanaf dit jaar kan je ook een abonnement minimal music nemen. Je kan dan met stevige korting naar drie concerten die de minimal music van Steve Reich en Amerikaanse tijdgenoten over de grenzen van de genres heen nemen. De improvisatie van de legendarische band The Necks leunt bijvoorbeeld aan bij jazz; de Baskische zusjes van Duo Ttukunak tonen dan weer dat hun oude, tradi tionele instrument txalaparta in dialoog kan gaan met de muziek van Steve Reich, uitgevoerd door een slagwerk sextet van de Schot Colin Currie. En voor wie in trance wil gaan zonder drugs is er Ictus Minimal, met onder andere een elektronische trip van de goeroe Terry Riley. Gegarandeerd geestverruimend. V R 1 7.1 0. 2 0 1 4
The Necks / Heleen Van Haegenborgh W O 2 1.0 1. 2 0 15
Colin Currie Group & Duo Ttukunak V R 2 9.0 5. 2 0 15
Ictus Minimal
13