th- viÖn tØnh h¶i d-¬ng
§Þa dhuyÖn cÈm giµng
Ng« vi liÔn
Tri huyÖn CÈm giµng-H¶i D-¬ng
In t¹i nhµ in lª v¨n t©n-hµ néi 1931
ChÕ b¶n theo b¶n ®¸nh m¸y cña Th- viÖn khoa häc tæng hîp H¶i H-ng
h¶i d-¬ng-12/1998
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Tùa
Khi ®-îc tin Ng« Vi LiÔn tiªn sinh lµ ng-êi biÕt cò, míi ë V¨n th-
viÖn Hµ Thµnh bæ lµm Tri huyÖn tØnh H¶i d-¬ng nay vÒ trÞ nhËm huyÖn CÈm giµng, t«i bÌn viÕt th- göi mõng quan huyÖn cã c©u r»ng: " Mõng ngµi tõ nay, giang s¬n, phong c¶nh, thµnh thÞ, th«n quª, b-íc ho¹n du lÞch duyÖt,
®Õn ®©u, ®Òu lµ nh÷ng tµi liÖu ®Ó cung cho sù kh¶o cøu trø t¸c sau nµy". T«i viÕt nh- thÕ t-ëng còng ®Ó nh¾c quan huyÖn Ng« khái quªn c¸i thó ®å thbót nghiªn ®ã th«i.
C¸ch ®ã ®é hai th¸ng, cßn nhí c-¬ng chõng giê mïi, ngµy 18 th¸ng 8
n¨m Canh Ngä (1930), trêi n¾ng g¾t, t«i ®ang ®øng trªn hiªn th- lÇu võa
hãng m¸t võa tr«ng xuèng ®-êng phè tr-íc cöa xem ®ång bµo lò l-ît mang g-¬m gç c¬ d¹ ®i dù lÔ kû niÖm mét ®Êng vÜ nh©n cña n-íc; bçng tr«ng xuèng cæng thÊy mét ng-êi vËn ©u trang ®ang lói hói dùa c¸i xe ®¹p vµo bôi hoa råi cÇm lÊy c¸i cÆp giÊy b-íc vµo. T«i kh«ng hiÓu lµ kh¸ch nµo, véi vµng
xuèng lÇu ra r-íc, th× ra quan huyÖn Ng« CÈm Giµng, mÆt ®á bõng, må h«i thÊm c¶ ra ngoµi ¸o. T«i véi r-íc mêi vµo trong nhµ. Quan huyÖn ®Ó c¸i cÆp giÊy trªn bµn råi më ra lÊy mét tËp giÊy kh¸ dµy mµ nãi: "Mêi m·i kh«ng lªn huyÖn ch¬i, h«m nay nh©n ®i kinh lý, rÏ sang th¨m «ng, t«i cã so¹n quyÓn "
§Þa d- huyÖn CÈm Giµng" ®©y, xem kü råi viÕt cho mét bµi tùa". Tr«ng qua
th× mçi trang viÕt mét mÆt mµ thuÇn lµ ch÷ cña quan huyÖn viÕt c¶. T«i nghÜ bông quan huyÖn míi xuÊt chÝnh, míi ®Ò lþ ®-îc vµi th¸ng th× thêi giê ®©u mµ viÕt ®-îc mét quyÓn ®Þa d- dµy thÕ nµy, råi nãi r»ng " D©n mµ ®Ò tùa vµo s¸ch cña quan th× biÕt viÕt thÕ nµo..."
Quan huyÖn c-êi mµ r»ng: " Cø ng-êi, cø quyÓn s¸ch th«i chø".
ChuyÖn trß vµi giê l©u th× quan huyÖn ra vÒ. t«i ngåi gië b¶n th¶o ra
xem lÇn l-ît th× cã mét tËp tèng kh¶o vÒ c¶ huyÖn, råi ®Õn 13 tËp vÑn 13 Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
2
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
tæng, céng lµ 85 x·, mçi x· ®Òu liÖt riªng vµ ®Òu lµm theo thø tù c¸c môc: vÞ trÝ, diÖn tÝch, s«ng ngßi, d©n sè, th«ng gi¸p, canh phßng, thuÕ ng¹ch, canh n«ng, kü nghÖ, th-¬ng m¹i, ®ª, ®-êng, cÇu cèng, viÖc häc, viÖc hé sinh, danh lam th¾ng c¶nh, danh nh©n, phong dao tôc ng÷, ®×nh chïa, sù tÝch thÇn cïng c¸c c©u ®èi hoµnh phi thê thÇn. X· nµo kh«ng cã môc nµo th× bá môc Êy ®i.
KÕt cÊu gän gµng, lêi v¨n gi¶n dÞ mµ râ rµng. Chç ®¸ng l-îc th× l-îc, chç ®¸ng t-êng th× t-êng, tõ mét c¸i tôc nhá ë th«n quª, ®Õn nh÷ng viÖc quan hÖ trªn lÞch sö, tõ nh÷ng sù cÇn thiÕt vÒ chÝnh trÞ, ®Õn nh÷ng viÖc nhu yÕu cho
d©n sinh ®Òu ®ñ c¶. Cã c¸i tÝnh c¸ch nh- s¸ch "Hoµng ViÖt ®Þa d-" kh«ng nh÷ng cã Ých cho qu©n d©n trong mét h¹t mµ cã Ých cho nh÷ng nhµ du lÞch,
nhµ ®Þa d- häc, kh¶o cæ häc vµ lÞch sö häc n÷a. §Þa thÕ tuy nhá mµ bót thÕ
cã ¶nh h-ëng ®-îc réng xa. Ng« tiªn sinh lµ mét nhµ ®· cã tiÕng vÒ B¾c Kú ®Þa d- häc thùc.
Cßn vÒ phÇn t«i, t«i ®-îc ®äc quyÓn " §Þa d- huyÖn CÈm giµng " nµy
mµ sùc nhí l¹i nh÷ng ®iÒu c¶m t-ëng thña thiÕu thêi. Cßn nhí lóc t«i cßn ®Ó
chám, th-êng ®i qua con ®-êng CÇu §ång, CÇu Tre, Lai C¸ch, vÒ phÝa Nam CÈm giµng vÒ ngo¹i qu¸n lµng CËy ( H-¬ng Gi¸n, KÖ Gi¸n) thuéc phñ B×nh giang bªn kia bê s«ng SÆt mµ trä häc, th-êng ®-îc bÐn mïi non quª: " HÕn CÇu Tre, c¸ mÌ Lai C¸ch" lµ nh÷ng vÞ cèng phÈm ngµy x-a. L¹i th-êng cïng b¹n häc ®i qua con ®-êng ®ß Triªu §Ëu, Ma H¸, V¨n Thai, phè Giµng vÒ
phÝa B¾c CÈm giµng ®Ó lªn ch¬i Xu©n CÇu, §ång tØnh th-îng ®-îc th-ëng thøc nh÷ng gia vÞ nh- " C¬m Ma H¸, c¸ V¨n Thai, b¸nh gai §ång NÒn"
(qu¸n §ång NÒn vÒ Nam s¸ch) lµ nh÷ng thø mµ kh¸ch bé hµnh sµnh ¨n ph¶i nhí, cïng lµ th¨m nhµ thê «ng tiªn s- thuèc nam TuÖ TÜnh ë lµng NghÜa Phó,
qua lµng «ng tæ quèc ng÷ NguyÔn SÜ Cè, ë lµng B×nh Phiªn, viÕng ®×nh «ng Trung liÖt Lý TriÒu §«ng H¶i ®¹i v-¬ng ë lµng B¸i D-¬ng. Xung quanh vÉn ®Êt n-íc nhµ, c¶nh vËt nh©n d©n cßn nguyªn nh- cò, mµ vËn ®êi thay ®æi, ®-êng giao th«ng nay ®· kh¸c ®i nhiÒu, nhÊt lµ tõ Nam S¸ch ®i H-ng Yªn, Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
3
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Hµ Néi, tiÖn cã xe löa, xe h¬i, nªn t«i ch-a cã dÞp nµo mµ l¹i ®i vÒ con ®-êng bé lèi ®ß Triªu §Ëu n÷a. Nay may ®äc quyÓn: " §Þa d- huyÖn CÈm giµng",
ngåi trong th- phßng mµ ®-îc h-ëng mét cuéc trïng du trªn hai con ®-êng
phÝa nam phÝa b¾c huyÖn CÈm Giµng, th¨m chç cè tri, viÕng n¬i cæ miÕu, råi nÕm l¹i nh÷ng mïi thó quª. §Êt x-a c¶nh cò, ng-êi tr-íc t×nh nay, chøa chan c¶m kh¸i.
Cho míi biÕt s¸ch ®Þa d- kh«ng nh÷ng lµ s¸ch vÏ khoa häc mµ còng
lµ s¸ch vÒ c¶m t×nh n÷a. VËy xin thuËt ®óng ®Çu ®u«i mèi c¶m, kÝnh viÕt lµm bµi tùa.
§å nam tö NguyÔn Träng ThuËt T¸c gi¶ bé : " Qu¶ d-a ®á"
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
4
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Nhêi nãi ®Çu T«i bÊy l©u sinh ho¹t ë trong nhµ th- viÖn lµ mét c¶nh tÜnh mÞch, trong
vßng bèn v¸ch thuÇn mét thø ®å th-, mét m×nh lói hói, lµm viÖc chøc vô,
nh-ng lµ chøc vô kh¶o cøu cã bæ Ých cho sù häc cña m×nh. Tuy ch-a së ®¾c
®-îc ®iÒu g×, mµ tÝnh t×nh th× hå nh- ®· quen lÊy thÕ lµm vui thó. Bëi vËy, tõ khi c¶i bæ sang chÝnh giíi, mçi lóc c«ng vô xong xu«i th× l¹i nhí, l¹i gië ®Õn bót cò s¸ch x-a. Khi míi tõ gi· nhµ th- viÖn vÒ lµm viÖc t¹i tØnh H¶i d-¬ng th× t«i ®· bµn víi «ng NguyÔn Träng ThuËt, ng-êi b¶n tØnh ®Ó cïng t«i s-u tËp mµ viÕt lÊy quyÓn " §Þa d- tØnh H¶i d-¬ng". §-îc mét n¨m, tµi liÖu cßn ®-¬ng thu nhÆt th× ®-îc bæ vÒ CÈm Giµng. Míi thao ®ao che cÈm lÇn nµy lµ ®Çu, l¹i gÆp lóc l¾m viÖc, thËt lµ bì ngì. Muèn cho trªn ®èi víi quan trªn,
d-íi ®èi víi huyÖn h¹t, c«ng viÖc cã phÇn tho¶ ®¸ng thêi tÊt tr-íc ph¶i hiÓu thÊu ®Þa thÕ d©n sinh tÝnh t×nh, phong ho¸ cña n¬i m×nh cai trÞ; v¶ ng-êi ta
gäi lµ " ho¹n du" nghÜa lµ ®i lµm quan ®Ó mµ ®i ch¬i. VËy, khi cßn ®ang ch¬i ë chç ®ã hoÆc ®· ®i khái chç ®ã råi mµ kh«ng hiÓu, kh«ng nhí ®-îc ®«i chót g× vÒ c¶nh vËt non s«ng th× ch¼ng còng mÊt c«ng d-.
BÊy giê míi t×m ®Õn c¸i tñ c«ng v¨n l-u tr÷ ë huyÖn nhµ th× ngoµi vµi
tËp c«ng v¨n cò, ¸n kiÖn cò cïng vµi tËp sæ s¸ch c¶i l-¬ng h-¬ng chÝnh ra
kh«ng cßn cã g× n÷a. Hái nh÷ng tæng lý, cè l·o ë c¸c x· lªn viÖc quan, th× ai biÕt x· nÊy, mµ còng chØ biÕt mét c¸ch hå ®å mµ th«i. NghÜ m·i, t«i ph¶i yÕt ra mét c¸i vÊn ®Ò cã nh÷ng môc nµy: vÞ trÝ, diÖn tÝch, s«ng ngßi, d©n sè, th«n gi¸p canh phßng, thuÕ ng¹ch, canh n«ng, kü nghÖ, th-¬ng m¹i, ®ª, ®-êng,
cÇu cèng, viÖc häc, viÖc hé sinh, danh lam th¾n c¶nh, danh nh©n, phong dao
tôc ng÷, ®×nh chïa, sù tÝch thÇn cïng c©u ®èi hoµnh phi. Søc vÒ c¸c x·, cø nh÷ng môc hái Êy lÊy sù thùc mµ tr¶ lêi. T«i xem xÐt l¹i cÈn thËn, môc nµo khai ®óng th× ®Ó, môc nµo sai lÇm hay kh«ng râ th× ®Ýnh chÝnh l¹i, môc nµo
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
5
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
hoang ®-êng th× bá ®i. Nh÷ng c©u ®èi hoµnh phi, c©u nµo cã ý nghÜa hay vµ
bæ Ých vÒ lÞch sö th× míi chÐp. Råi l¹i nh©n nh÷ng lóc ®i kinh lý xÐt hái thªm
vµ tra cøu c¸c s¸ch kh¸c bæ vµo, thµnh quyÓn " §Þa d- huyÖn CÈm giµng" nµy. Tr-íc lµ ®Ó øng dông cho mÊy sù nhu yÕu cña t«i trªn kia, sau lµ ®Ó c¸c nhµ kh¶o cøu xem thªm cho réng.
Khi viÕt thµnh quyÓn ®Þa d- nµy råi, t«i nghÜ ra r»ng: viÖc lµm còng
kh«ng vÊt v¶ lµ mÊy, th× giê còng kh«ng bao l©u, mµ t×nh thÕ sinh ho¹t cña
mét ®Þa ph-¬ng cã thÓ b»ng cø vµo ®Êy, mµ thÊu hiÓu ®-îc. VËy, mong r»ng
c¸c quan phñ, huyÖn, ë kh¾p trong n-íc nªn ®ång thêi mçi ngµi lµm lÊy mét quyÓn ®Þa d- trong h¹t m×nh ®ang trÞ nhËm th× chØ trong n¨m ba th¸ng ®·
xuÊt b¶n ®-îc, gãp l¹i thµnh ra trong n-íc cã mét bé "§Þa d- ®¹i toµn" ®Ó bæ Ých cho tÊt c¶ c¸c ph-¬ng diÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, lÞch sö, kh¶o cøu vµ du lÞch.
Bít ®«i chót th× giê khi r¶nh viÖc quan mµ còng chØ trong mét thêi kú ng¾n ngñi, mµ lµm ®-îc mét viÖc cÇn dïng nh- thÕ, h¸ ch¼ng nªn du ? V¶ bé "§Þa
d- ®¹i toµn" t«i ®-¬ng -íc mong ®©y phi nhê vµo c¸c quan phñ huyÖn, tiÖn dÞp gÇn d©n th× kh«ng lµm ®-îc. Bëi vËy, kÝnh viÕt mÊy nhêi lªn ®Çu s¸ch, göi tÆng c¸c ngµi.
Ng« Vi LiÔn.
HuyÖn CÈm Giµng
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
6
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
huyÖn cÈm giµng I. Danh hiÖu
HuyÖn C¶m giµng, cè hiÖu lµ ThiÖn tai huyÖn, sau ®æi lµ §a CÈm
huyÖn. §Õn ®êi TrÇn gäi lµ CÈm Giµng huyÖn thuéc vÒ Hång Ch©u lé H¶i D-¬ng xø. §êi Lª ph©n Hång ch©u lé ra lµm Th-îng hång phñ (tøc lµ B×nh giang phñ b©y giê) th× huyÖn CÈm giµng thuéc vÒ Th-îng hång phñ. §Õn B¶n triÒu c¶i gäi Th-îng hång phñ lµ B×nh Giang, cßn huyÖn CÈm giµng vÉn thuéc nh- tr-íc.
II. H×nh thÕ
1 - VÞ trÝ:
HuyÖn C¶m giµng ë vÒ phÝa t©y b¾c tØnh H¶i d-¬ng, ®«ng
gi¸p s«ng Th¸i b×nh, ®èi ng¹n lµ phñ Nam s¸ch; nam gi¸p s«ng SÆt, ®èi ng¹n
huyÖn Tø kú, huyÖn Gia léc, vµ phñ B×nh giang; phÝa b¾c gi¸p s«ng CÈm giµng, ®èi ng¹n lµ huyÖn Lang tµi (B¾c ninh); phÝa t©y gi¸p phñ B×nh giang, huyÖn Mü hµo (H-ng yªn) vµ huyÖn V¨n l©m (H-ng yªn). 2 -DiÖn tÝch:
3 - S«ng ngßi:
DiÖn tÝch ®o ®-îc 29.145 mÉu ta.
ë phÝa ®«ng cã s«ng Th¸i b×nh ch¶y ë trªn xuèng,
vÒ ®Þa phËn huyÖn CÈm giµng qua x· §øc trai, An trang, H-¬ng phó, §an trµng, Xu©n ®µi, Chi c¸c, Hµn trung, §ång niªn, Hµn th-îng vµ Hµn Giang, råi sang ®Þa phËn phñ Nam s¸ch.
ë phÝa b¾c cã s«ng CÈm giµng lµ chi l-u s«ng Th¸i b×nh, s«ng nµy vÒ
®Þa phËn huyÖn C¶m Giµng ch¶y qua x· §øc trai, V¨n thai, B×nh léc, Nga tr¹m, Kim ®«i, Th¹ch lçi, Kim quan, B×nh phiªn, NghÜa tr¹ch vµ Ngäc trôc råi sang ®Þa phËn huyÖn V¨n l©m tØnh H-ng yªn.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
7
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ë phÝa nam cã s«ng SÆt còng lµ mét chi l-u s«ng Th¸i b×nh, s«ng nµy
ch¶y qua tØnh lþ H¶i D-¬ng vµ vÒ ®Þa phËn huyÖn CÈm Giµng ch¶y qua x· B×nh lao, B×nh l©u, §iÒm léc, TiÒn lÖ, D-¬ng quang, Tø th«ng, Bµnh x¸, Hµ x¸, An l¹i, TØnh c¸ch, VÜnh l¹i råi ch¶y sang h¹t phñ B×nh giang mét qu·ng,
l¹i ch¶y qua x· Mao ®iÒn vµ Hoµ l« huyÖn CÈm Giµng, ®o¹n l¹i ch¶y sang phñ B×nh Giang.
ë huyÖn lþ CÈm Giµng cã mét con s«ng con gäi lµ Tr-êng giang nèi
víi s«ng CÈm giµng. S«ng nµy vÒ t¶ ng¹n, ch¶y qua x· B×nh phiªn, §ång khª, L-¬ng x¸, Bèi t-îng råi ch¶y sang ®Þa phËn phñ B×nh giang; vÒ h÷u
ng¹n, ch¶y qua x· Kim quan, Nguyªn khª, Tr÷ la, Tó la, Trµng kªnh, Mai trung, Phiªn thµnh, Chi khª, Trµng kü, Tr©n kú, VÜnh l¹i råi ch¶y vµo s«ng SÆt.
HuyÖn CÈm Giµng cã nhiÒu ngßi l¹ch, nhÊt lµ vÒ phÝa ®«ng tæng An
trang vµ vÒ x· V¨n thai, v× tæng x· nµy ë ngo¹i ®ª, gi¸p s«ng Th¸i b×nh.
ë x· Hµnh léc cã mét con ngßi ch¶y xuèng x· Phó léc, NghÜa phó,
An t©n, ®Õn x· T©n an chia lµm hai ngµnh, mét ngµnh vÒ x· An ®iÒm, mét ngµnh vÒ x· §øc tr¹ch.
ë x· Kim Quan cã mét con ngßi ®i theo ®-êng ®ª Th¹ch lçi vÒ ®Õn
x· Hµnh léc, l¹i mét con ngßi theo ®-êng ho¶ xa vÒ bªn tay ph¶i trë xuèng ®Õn x· Cao x¸, nh-ng nhiÒu chç ®· lÊp c¶ nªn n-íc kh«ng ch¶y th«ng ®-îc.
ë x· L«i x¸ cã mét con ngßi ch¶y vÒ x· An tØnh råi vÒ x· Cao x¸. ë x· Xu©n ®µi cã mét con ngßi ch¶y qua x· H¶o héi råi vÒ x· Cao x¸. ë x· §Þch trµng cã mét con ngßi ch¶y qua x· Hoµng gia, An ®Þnh, An tÜnh, Cao x¸, råi th«ng víi con ngßi ch¶y vÒ x· Lai c¸ch. Con ngßi nµy ch¶y theo ®-êng thuéc ®Þa
sè 5 xuèng x· CÈm khª. ë x· D-¬ng Quang cã mét con ngßi ch¶y lªn ®Õn
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
8
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
x· Vò x¸ vµ Cao x¸, ®i qua x· TiÒn lÖ, Th-îng ®¹t vµ CÈm khª. ë x· Trµng kü, §ång khª, §«ng x¸, Bµnh x¸ ®Òu cã ngßi tiÖn viÖc cÊy chiªm c¶.
4. KhÝ hËu.- KhÝ hËu h¹t CÈm giµng còng b×nh th-êng, kh«ng Èm thÊp
l¾m. Mïa hÌ cã giã bÓ thæi qua vµ chung quanh huyÖn h¹t cã s«ng ch¶y bao bäc nªn ®-îc m¸t mÎ dÔ chÞu.
III. ChÝnh trÞ
1. D©n sè:
Trõ ë phè CÈm giµng cã 43 ng-êi Hoa kiÒu bu«n
b¸n, cßn toµn ng-êi ViÖt nam c¶, tæng céng ®-îc 45.175 ng-êi. Trong sè Êy cã 12.258 suÊt ®inh, 7.308 gia chñ. 2. Tæng, x·:
HuyÖn CÈm Giµng chia ra lµm 13 tæng, 85 x·:
1) 13 tæng lµ: An trang, B»ng qu©n, §an trµng, Hµn giµng (hay lµ
Hµm giµng), Kim quan, Lai c¸ch, Mao ®iÒn, Ngäc trôc, Th¹ch l«i, Trµng kü, Tø th«ng, V¨n thai, VÜnh l¹i.
2) 85 x· lµ:
trang;
1.- An trang, §øc trai, H-¬ng phó, Tr¹m du, Uyªn ®øc, thuéc tæng An 2.- B»ng qu©n, Nga tr¹m, Ngäc l©u, Phi x¸, Phó qu©n, Quý khª, thuéc
tæng B»ng qu©n;
3.- Chi c¸c, §an trµng, §Þch hoµ, §ång niªn, Hµn trung, L«i x¸, Xu©n
®µi, thuéc tæng §an Trµng;
4.- B×nh lao, B×nh l©u, §iÒm léc, Hµn giµng, Hµn th-îng, Kim chi,
Kªnh tre, T©n kim, Thanh c-¬ng, thuéc tæng Hµn giang;
5.- Kim quan, L-¬ng x¸, Nguyªn khª, Trµng kªnh, Tr÷ la, Tó la,
thuéc tæng Kim Quan;
6.- An tÜnh, Cao x¸, H¶o héi, Lai c¸ch, Vò x¸, thuéc tæng Lai C¸ch;
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
9
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
7.- B¸i d-¬ng, Bèi t-îng, §«ng giao, §ång khª, Hoµ t«, Mao ®iÒn,
Th¸i lai, thuéc tæng Mao ®iÒn;
8.- B×nh phiªn, CÈm trôc, NghÜa tr¹ch, Ngäc quyÕt, Ngäc trôc, Tè
b»ng, Thu l·ng, thuéc tæng Ngäc trôc;
9.- Kim ®«i, Kinh uyªn, Th¹ch lçi, ThÝch lçi, thuéc tæng Th¹ch Lçi;
10.- Chi khª, Mai trung, Phiªn thµnh, Phó x¸, Quý d-¬ng, Tr©n kú,
Trµng kü, thuéc tæng Trµng kü;
11.- Bµnh x¸, CÈm khª, D-¬ng quang, Th-îng ®¹t, TiÒn lÖ, Tø th«ng,
thuéc tæng Tø th«ng;
12.- An ®iÒm, An ®×nh, An t©n, §øc tr¹ch, Hµnh léc, Hoµng gia,
NghÜa phó, Phó léc, T©n an, V¨n thai, thuéc tæng V¨n thai;
13.- An l¹i, §«ng x¸, Hµ x¸, TØnh c¸ch, VÜnh l¹i, thuéc tæng VÜnh l¹i.
3. ChÝnh trÞ.-
HuyÖn lþ ®ãng ë x· Kim quan, ®»ng sau huyÖn cã
s«ng Tr-êng giang ch¶y qua.
ë huyÖn cã quan tri huyÖn cai trÞ. VÒ viÖc chÝnh trÞ cã viªn Thõa ph¸i
gióp viÖc, vÒ viÖc toµ ¸n s¬ cÊp cã viªn Lôc sù gióp viÖc.
ë c¸c tæng vµ c¸c x· cã: Ch¸nh, Phã tæng, Ch¸nh, Phã lý. L¹i cã Héi
®ång H-¬ng héi vµ Héi ®ång Kú môc tr«ng nom c¸c viÖc trong hµng x·.
Trong 85 x·, cã 30 x· lµ thµnh hiÖu viÖc c¶i l-¬ng cã sæ s¸ch lµ x·:
An tÜnh, An trang, B»ng qu©n, B×nh lao, B×nh l©u, Bèi t-îng, Cao x¸, Chi c¸c, §iÒm léc, §«ng giao, §ång niªn, §«ng x¸, Hµn th-îng, Hµnh léc, Hoµng gia, Kim ®«i, Kim quan, Lai c¸ch, Mao ®iÒn, Nga tr¹m, NghÜa phó, Phó léc, Quý d-¬ng, Th¹ch lçi, Thanh c-¬ng, Trµng kªnh, Trµng kü, Tr÷ la, Tó la, V¨n thai. 4. ThuÕ.-
phßng.
§inh: 30.54500.
5. Canh phßng .-
§iÒn 45.30272.
ë huyÖn cã mét cai c¬, mét bÕp c¬ nhËt d¹ canh
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
10
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ë c¸c x· ®Òu cã thiÕt së ®iÕm canh ®Ó canh phßng do Lý tr-ëng, Phã
lý, Tr-¬ng tuÇn ®èc suÊt c¸c tuÇn ®inh. C¸c ch¸nh, phã tæng thêi th-êng ph¶i ®i kiÓm so¸t viÖc canh phßng. TÊt c¶ cã 180 së ®iÕm canh.
Ngoµi viÖc canh phßng. L¹i cã 28 x· mçi x· lËp mét ®oµn nghÜa ®inh.
Mçi ®oµn cã mét ch¸nh ®Çu môc, mét phã ®Çu môc. NghÜa ®inh thêi ph¶i chän trong nh÷ng ng-êi tõ 18 ®Õn 50 tuæi, lÊy nh÷ng ng-êi cã h¹nh kiÓm tèt,
vËt lùc. Sè nghÜa ®inh ph¶i nhiÒu gÊp 3, gÊp 4 sè tuÇn phiªn trong lµng vµ chØ mét phÇn ba ®-îc dïng khÝ giíi, cßn chØ ®-îc dïng gi¸o tre vãt nhän, vµ gËy bÈy. C¸c khÝ giíi: gi¸o, m¸c vµ dao tr-êng ph¶i kh¾c tªn lµng vµ kh¾c sè ng-êi nµo cÇm khÝ giíi, sè vµ tªn ng-êi ph¶i biªn vµo danh s¸ch ®Ö tr×nh.
NghÜa ®inh ph¶i ®eo mét c¸i b¨ng vµng cã viÕt hai ch÷ NghÜa ®inh ®Ó ph©n biÖt víi tuÇn phiªn.
LËp ®oµn nghÜa ®inh cèt ®Ó gióp ®ì tuÇn phiªn khi bÊt th-êng cã ®¹o
tÆc vµ ng¨n cÊm nh÷ng kÎ bÇy viÖc rèi lo¹n, ng¨n gi÷ kh«ng cho lò biÓu t×nh lät vµo trong lµng.
C¸c x· kÓ sau nµy cã lËp ®oµn NghÜa ®inh:
X·
An trang
H-¬ng phó Tr¹m du
B»ng qu©n Nga tr¹m Phó qu©n Chi c¸c
§an trµng
§ång niªn
Tæng
An trang
B»ng qu©n
§an trµng
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
Sè tuÇn
Sè nghÜa ®inh
Gi¸o m¸c
8
30
10
12 8
15 15 12 10 20 16
48 24
16 8
48
15
32
11
52 32 60 50
24 11 20 16
11
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Hµn th-îng
Hµn giµng
30
120
30
Phè CÈm giµng
Kim quan
5
32
10
Cao x¸
Lai c¸ch
26 30
72
105
24
§«ng giao
Mao ®iÒn
9
45
10
Ngäc quyÕt
Ngäc trôc
4
16
8
Kim ®«i
Th¹ch lçi
10
30
10
Quý d-¬ng
Trµng kü
13
39
18
CÈm khª
Tø th«ng
12
33
10
14
43
17
26
104
30
Thanh c-¬ng
Trµng kªnh
Lai c¸ch
Mao ®iÒn
Ngäc trôc
Th¹ch lçi
Trµng kü
TiÒn lÖ
An ®iÒm Phó léc
V¨n thai
V¨n thai
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
11
8
14
10
21
9
18
11
32
24
77
32
63
32
64
80
7
8
36
52
8
39
8
17
28
12
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
§«ng x¸
VÜnh l¹i
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
24
76
23
6.- ViÖc häc:
Cã mét tr-êng kiªm bÞ ë huyÖn lþ, 10 tr-êng tæng vµ 14 tr-êng h-¬ng
häc, tæng céng ®-îc ®é mét ngh×n häc sinh. Tr-êng
C¸c líp vµ ë c¸c tæng x·
Sè häc
Líp nhÊt
24
Líp nh× (2Ì annÐe)
A. Tr-êng kiªm bÞ ë huyÖn lþ
Líp nh× (1re annÐe) Líp ba (s¬ ®¼ng) Líp t- (dù bÞ)
Líp n¨m (®ång Êu)
51 44 54
Lai c¸ch
43
NghÜa tr¹ch (tæng Ngäc trôc) Mao ®iÒn
Phó léc (tæng V¨n thai) Trµng kü
Tr÷ la (tæng Kim quan) VÜnh l¹i
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
46
65
Th¹ch lçi
C.Tr-êng h-¬ng s-
22
B»ng qu©n
§ång niªn(tæng §an trµng)
B. Tr-êng tæng
sinh
An tÜnh
An trang
40 26 45 75 25 35 53 35 34 30 13
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Cao x¸
22
§iÒm léc
25
Chi c¸c
§Þch trµng §«ng giao
C.Tr-êng h-¬ng s-
Hµnh léc
Hoµng gia Kim ®«i
Nga tr¹m
Quý d-¬ng
Trµng kªnh
41 27 17 26 35 30 50 45 28
7.- ViÖc hé sinh:
HiÖn cã 6 khi mô ®ì cã giÊy chøng chØ ®· häc viÖc hé sinh ë nhµ
th-¬ng tØnh:
a) Khu mô ®ì ë x· Hµn th-îng: x· B×nh lao, B×nh l©u, Hµn giang,
Hµn th-îng, T©n kim (tæng Hµn giang), x· §ång niªn (tæng §an Trµng);
b) Khu mô ®ì ë x· Lai c¸ch: An tØnh, Cao x¸, Lai c¸ch, Vò x¸ (tæng
Lai C¸ch); An dinh, An ®iÒm, §øc tr¹ch, T©n an (tæng V¨n thai); An l¹i, §«ng x¸ (tæng VÜnh l¹i);
c) Khu mô ®ì ë x· Phó léc: An t©n, Hµnh léc, Hoµng gia, NghÜa phó,
Phó léc vµ V¨n thai (tæng V¨n thai);
d) Khu mô ®ì ë x· Quý d-¬ng: c¶ 7 x· thuéc tæng Trµng kü; x· Hoµ
t«, Mao ®iÒn (tæng x· Mao ®iÒn); x· TØnh c¸ch, VÜnh l¹i (tæng VÜnh L¹i);
e) Khu mô ®ì ë x· Th¹ch lçi: c¶ 6 x· thuéc tæng B»ng qu©n vµ 4 x·
thuéc tæng Th¹ch lçi;
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
14
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
f) Khu mô ®ì ë x· Tr÷ la: c¶ 6 x· thuéc tæng Kim quan, 7 x· thuéc
tæng Ngäc trô; x· B¸i d-¬ng, Bèi t-îng, §«ng giao, §ång khª, Th¸i lai (tæng Mao ®iÒn).
IV. Kinh tÕ
1.- Canh n«ng:
ViÖc canh n«ng ë huyÖn CÈm giµng kh«ng ®-îc thÞnh lîi b»ng c¸c
phñ, huyÖn kh¸c ë trong tØnh H¶i d-¬ng lµ v× lÏ vÒ vô th¸ng 10 th× nhiÒu ruéng bÞ óng thuû, n¨m nµo c¸c n¬i kh¸c bÞ ®¹i h¹n th× míi ®-îc mïa, nghÜa
lµ n¨m nµo m-a Ýt, kh«ng lôt th× vô mïa ë huyÖn CÈm giµng míi ®-îc. VÒ vô chiªm th× nhiÒu n¬i khßn cã n-íc v× kh«ng cã s«ng, ngßi ®µnh ph¶i bá ruéng kh«ng.
Tæng céng ruéng cÊy mïa ®-îc 25.474 mÉu ta, cÊy chiªm ®-îc
20.980 mÉu ta vµ giång mµu ®-îc 684 mÉu ta. 2. Kü nghÖ:
Kü nghÖ huyÖn nµy kh«ng cã mÊy: ë x· Quý d-¬ng cã nghÒ lµm bét,
x· §«ng giao cã nghÒ thî ch¹m, x· Mao ®iÒn cã nghÒ thî nhuém, x· Lai c¸ch cã nghÒ lµm l-íi ®¸nh c¸, ®¸nh chim, x· V¨n thai cã nghÒ kÐo mÝa lµm
mËt, x· Nguyªn khª cã nghÒ lµm ®å b»ng tre nh- khay, hém, ch¹m thËt khÐo.
3. -Th-¬ng m¹i:
ChØ ë huyÖn lþ cã mÊy cöa hµng cña ta vµ cña kh¸ch bu«n b¸n g¹o
thãc lµ kh¸ to, cßn ë c¸c chî bu«n b¸n còng tÇm th-êng. TÊt c¶ cã 15 c¸i chî ë c¸c n¬i kÓ ra sau nµy:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
15
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
Tªn chî
Tªn x·
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Ngµy häp
Ph-íng
Ngäc trôc
Lçi
Th¹ch lçi
3, 5, 8, 10
PhÝ x¸
3, 5, 8, 10
An trang
1, 3, 6, 8
Gi»ng
Phó léc PhÝ
V¨n thai
An trang Chi c¸c
§ång niªn §iÒm léc Tø th«ng Lai
Má
Kim quan Phó léc
V¨n thai
Phñ
1, 4, 6, 9 2, 7 4, 9
Chi c¸c
Ngµy nµo còng häp
§iÒm léc
Ngµy nµo còng häp
§ång niªn Tø th«ng
Ngµy nµo còng häp 2, 5, 10
Lai c¸ch
1, 3, 6, 8
Trµng kü
2, 5, 7, 10
Quý d-¬ng
GhÏ
3, 8
Mao ®iÒn
4, 9
3, 5, 8, 10
4. §ª:
Cã ba c¸i ®ª:
1) Mét c¸i tõ x· Kim Quan qua x· Th¹ch lçi, Kim ®«i, Nga tr¹m,
Hµnh léc, V¨n thai, §an trµng, L«i x¸, Xu©n ®µi, Chi c¸c, §Þch hoµ, Hµn
trung, §ång niªn, Hµn th-îng, Hµn giµng. §ª nµy ®i theo hÕt s«ng CÈm Giµng vÒ ®Õn V¨n thai råi theo s«ng Th¸i b×nh vÒ ®Õn tØnh.
2) Mét c¸i tõ x· Tó la qua x· Trµng kªnh, Mai trung, Phiªn thµnh, Chi
khª, Trµng kü, Tr©n kú, Phó x¸, VÜnh l¹i, TØnh c¸ch, An l¹i, §«ng x¸, Ha x¸,
Bµnh x¸, Tø th«ng. §ª nµy ®i theo s«ng Tr-êng giang, ®Õn x· VÜnh l¹i l¹i theo dßng s«ng SÆt vÒ ®Õn x· Tø th«ng. Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
16
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
3) Mét ®o¹n ®ª tõ x· Bèi t-îng qua x· L-¬ng x¸, §ång khª ®Õn th«n
VÜnh long. §o¹n ®ª nµy lµm ®Ó ch¾n n-íc t¶ ng¹n s«ng Tr-êng giang. 5. §-êng giao th«ng:
th«ng:
VÒ huyÖn CÈm Giµng cã 7 con ®-êng c¸i quan lé tiÖn viÖc giao 1) §-êng thuéc ®Þa sè 5 (®-êng gi¶i dùa) tù tØnh lþ H¶i d-¬ng ®Õn
Qu¸n gái dµi 18 km 800, ®i qua ®Þa phËn nh÷ng x· nµy thuéc vÒ huyÖn CÈm giµng: B×nh lao, §iÒm léc, Thanh c-¬ng, Kim chi, CÈm khª, Th-îng ®¹t, Vò x¸, Lai c¸ch, Quý d-¬ng, Trµng kü, Mao ®iÒn, Hoµ t« vµ Th¸i lai.
2) §-êng hµng tØnh sè 17 (gi¶i ®¸) tù bÕn ®ß Hµn ®Õn bÕn ®ß Míi, dµi
2.000 th-íc t©y, ®i qua x· Hµn th-îng, B×nh lao, T©n kim vµ B×nh l©u.
3) §-êng hµng tØnh sè 19 (®-êng ®Êt) tù Chî M¸t ra ®Þa phËn x·
§ång niªn theo ®-êng xe löa ®Õn x· Ngäc trôc, dµi 20 km 611, qua ®Þa phËn
x· §iÒm léc, Thanh c-¬ng, §ång niªn, Kim chi, Hµn trung, §Þch hoµ, Chi c¸c, Vò x¸, Cao x¸, Lai c¸ch, An tÜnh, An ®inh, §øc tr¹ch, T©n an, T¹ ®iÒm , B»ng qu©n, Phó qu©n, Phiªn thµnh, Mai trung, Trµng kªnh, Tó la, Tr÷ la,
Nguyªn khª, Kim quan, B×nh phiªn, Ngäc quyÕt, TÕ b»ng, Thu l·nh, CÈm trôc vµ Ngäc trôc.
4) §-êng hµng tØnh sè 20 (®-êng gi¶i ®¸) tù CÇu giµng ®Õn Qu¸n gái,
dµi 5 km, qua x· B×nh phiªn, §ång khª vµ §«ng giao.
5) §-êng hµng tØnh sè 32 (®-êng gi¶i ®¸) tù huyÖn lþ lªn x· Ngäc
trôc, dµi 3 km, qua x· B×nh phiªn, Ngäc quyÕt, NghÜa tr¹ch, TÕ b»ng, Thu l·ng, Ngäc trôc.
6) §-êng hµng tØnh sè 194 (®-êng gi¶i ®¸) tù ®-êng thuéc ®Þa sè 5, tõ
x· Lai c¸ch ®Õn bÕn ®ß CËy, dµi 3 km 500, qua x· Lai c¸ch, §«ng x¸ vµ An l¹i.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
17
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
7) §-êng hµng tØnh sè 195 tù huyÖn lþ ®Õn Chî M¸t (®-êng gi¶i ®¸)
dµi 18 km 058, ®i qua ®Þa phËn x· Kim quan, Tr÷ la, ThÝch lçi, Kªnh uyªn, Quý khª, Phó qu©n, B»ng qu©n, PhÝ x¸, Phó léc, V¨n thai, §an trµng, L«i x¸,
Xu©n ®µi, Chi c¸c, §Þch hoµ, §ång niªn, Thanh c-¬ng, §µm léc, T©n kim vµ B×nh lao.
Ngoµi c¸c ®-êng quan lé, nhiÒu x· cã ®-êng th«ng tõ lµng nä sang
lµng kia, hay ®-êng ®i ë trong lµng réng r·i s¹ch sÏ. §-êng nhiÒu lµng ®· l¸t ®¸, l¸t g¹ch ®-êng ®i ë trong lµng nh- lµng: TÕ b»ng, Trµng kªnh, An tÜnh, H¶o héi, §ång niªn, Thanh c-¬ng.
Tõ x· Ngäc trôc ®Õn tØnh lþ H¶i d-¬ng cã ®-êng ho¶ xa (®-êng Hµ
néi ®i H¶i phßng) qua c¸c x· ®· kÓ ë ®-êng quan lé sè 19 ë trªn. §-êng dµi 21 km (do tù km 37 ®Õn km 58) ®Õn km 39 cã ga CÈm giµng, km 46 + 400
cã ga An ®iÒm vµ ®Õn km 50 + 900 cã ga Cao x¸ ®Õn km 57 ®Õn ga H¶i d-¬ng.
6. CÇu cèng: ë huyÖn lþ cã cÇu s¾t b¾c qua s«ng Tr-êng giang, tøc lµ CÇu giµng,
dµi 35 th-íc T©y.
ë x· §ång khª cã cÇu gç dµi 26 th-íc 50, tªn lµ CÇu Gièc b¾c qua
s«ng Hoµ ®am.
L¹i cã mét c¸i cÇu lµm b»ng ciment armÐ, b¾c qua s«ng Tr-êng
giang, lµ cÇu GhÏ, tøc lµ cÇu Trµng kü dµi 30 th-íc T©y, ë trªn ®-êng thuéc ®Þa sè 5 vµo km 44 + 829 chç ®ã lµ gi¸p giíi ®Þa phËn huyÖn CÈm giµng vµ phñ B×nh giang.
Trong huyÖn h¹t cã 8 c¸i cèng x©y ciment ë c¸c x· kÓ sau nµy: Th¹ch
lçi, Hµnh léc, L«i x¸, §ång niªn, An tÜnh, Trµng kªnh, Chi khª vµ §«ng x¸. Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
18
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
I. Tæng An Trang.
Tæng An trang ë vÒ phÝa ®«ng b¾c huyÖn CÈm giµng, cã n¨m x·: An
trang, §øc trai, H-¬ng phó, Tr¹m du vµ Uyªn ®øc, tæng nµy ë ngo¹i ®ª, gÇn s«ng Th¸i b×nh, nªn cø ®Õn th¸ng t-, th¸ng n¨m cho ®Õn th¸ng t¸m, n-íc
s«ng trµn lªn, phï sa båi vµo, thµnh ra n¨m nµo còng bÞ lôt, kh«ng lµm ¨n g× ®-îc nªn chØ cµy cÊy giång giät ®-îc tõ th¸ng chÝn trë ®i. 1.- X· An Trang
1. VÞ trÝ :
(Tôc gäi lµ lµng D¸m)
B¾c gi¸p s«ng Th¸i b×nh ®èi ng¹n lµ x· An dËt, thuéc phñ Nam s¸ch,
®«ng gi¸p lµng H-¬ng phó, t©y gi¸p lµng Tr¹m du, nam gi¸p lµng Uyªn ®øc vµ §an trµng.
2.- DiÖn tÝch:
107 mÉu ta.
3. S«ng ngßi:
Cã s«ng Th¸i b×nh ch¶y qua ®Þa phËn lµng 1000 th-íc t©y, råi xuèng
mÐ b¾c tØnh thµnh H¶i d-¬ng, l¹i cã mét con s«ng nh¸nh gäi lµ s«ng CÇu G¹c còng ch¶y ra s«ng Th¸i b×nh cßn ë ®ång ®iÒn vµ trong lµng cã nhiÒu ngßi, l¹ch ®i th«ng lu«n. 4. D©n sè:
§inh: 196 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 726 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Cã bèn gi¸p lµ: Trung, Tra, ChiÒn, MËt.
6. Canh phßng:
Cã ba së ®iÕm canh, mét ®iÕm ë bÕn ®ß ®èi x· An dËt, phñ Nam s¸ch,
mét ®iÕm ë ®Çu lµng, mét ®iÕm ë phÝa ®«ng lµng. 7. ThuÕ:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
19
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ThuÕ ®inh: 49000$; thuÕ ®iÒn: 17700$.
8. Canh n«ng:
Cã h¬n 60 mÉu ruéng, phÇn nhiÒu lµ giång hoa mÇu, rau, khoai, v. v...
9. Kü nghÖ:
Cã nghÒ ch¨n tÇm -¬m t¬, nh-ng ch-a ®-îc ph¸t ®¹t l¾m.
10. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Cã mét ®-êng réng r·i ®i tõ bÕn ®ß ch¹y ven ®Çu lµng vµo ®Õn cæng
lµng kh«ng cã ®ª vµ cÇu cèng g× c¶. 11. ViÖc häc:
Cã mét tr-êng h-¬ng häc ®-îc 40 häc trß.
12. Sù tÝch thÇn:
Cã mét ®×nh, thê mét vÞ ng-êi Trung Hoa mang vî vµ hai con g¸i ®i
thuyÒn bu«n sang bu«n b¸n, råi bÞ b·o, thuyÒn d¹t vµo bê s«ng Th¸i b×nh, vÒ ®Þa phËn lµng. Trong lµng ra ®ãn vÒ lµm thÇy d¹y häc, sau khi ngµi b¸ch tuÕ,
ng-êi trong lµng c¶m mé ©n nghÜa t«n lµm nghiÖp s-, ®Ö niªn huý nhËt cóng tÕ. §Õn lóc vua Th¸i tæ nhµ Lª ngù gi¸ ra ®¸nh giÆc, ®ãng ë tr¹i §øc cÇu lµ
lµng c¹nh ®Êy, ®ªm thÊy b¸o méng r»ng: "T«i lµ thÇy d¹y häc ë lµng An trang, phông mÖnh Th-îng ®Õ xin ©m phï nhµ vua ®Ó ph¸ tan qu©n giÆc".
S¸ng h«m sau §øc Th¸i tæ ra trËn th× giÆc thua, vua nhí c«ng tÆng phong lµ V« vi cù sÜ §« ®¹i Minh v-¬ng. Cã c©u ®èi thê:
Linh øng thiªn thu truyÒn quèc lôc ¢m phï nhÊt trËn t¸n Ng« yªn.
13. Danh lam th¾ng c¶nh:
Cã mét chïa tªn gäi lµ Nghiªm Quang kh«ng biÕt lµm tù bao giê, chØ
thÊy cã ë trong bia ®¸ truyÒn l¹i lµ trïng tu tõ ®êi vua Dô T«n nhµ HËu Lª,
niªn hiÖu VÜnh ThÞnh thø 13 (1722), ng-êi ®øng h-ng c«ng ch÷a l¹i lµ «ng TuÖ TÜnh thuyÒn s-.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
20
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Chïa lµm néi c«ng ngo¹i quèc, chu vi chïa ®o ®-îc: kho¸t 21 th-íc
t©y 60; trµng 30 th-íc t©y. Gi÷a chïa cã c¸i Cöu phÈm phï ®å, bèn mÆt h×nh vu«ng mçi mÆt lµ 8 th-íc t©y 60, cao 8 th-íc t©y; tÊt c¶ 41 gian chïa: tiÒn ®-êng 7 gian, hËu ®-êng 7 gian; hai bªn hµnh lang 18 gian, hai tÇng th-îng ®iÖn 6 gian, mét c¸i Cöu phÈm phï ®å. Cã 2 t-îng hé ph¸p vµ mét t-îng §Õ thiªn ®Õ thÝch, ngåi võa mét gian chïa. Tr-íc cöa chïa, cã c¸i tam quan cao
c¸c trïng ®iÓm, hai ®Çu chïa cã hai c©y thÞ, -íc ®é ngh×n n¨m bµ sµ to nhín mÊy võng; ë v-ên chïa cã nhiÒu ngän th¸p nh÷ng vÞ hoµ th-îng. 14. Phong tôc:
D©n phong chØ quen nghÒ giång giät hoa mµu vµ ch¨n t»m h¸i d©u,
kh«ng ng-êi nµo chÞu ®i lµm lông bu«n b¸n n¬i xa. Cßn d©n tôc thêi ®· ®Õn tuæi 60 ®-îc miÔn trõ mäi viÖc vµ ë vÞ thø cã biÕu. §Õn tuæi 70 th× ®Ö niªn cø
®Õn mïa rÐt, d©n ph¶i may ¸o ®«ng y ®Ó ngù hµn, trong lµng cã viÖc g×, ph¶i hái bµn vµ nghinh tiÕp träng thÓ. 15. Tôc ng÷ ca dao: Cã c©u tôc ng÷:
Mét ®ång mét rá, kh«ng bá nghÒ c©u. Mét c©u ca dao lµ:
C« kia ®éi nãn quai xanh, Cã vÒ tæng D¸m víi anh th× vÒ;
Tæng D¸m cã ruéng tø bÒ, Cã ao t¾m m¸t, cã nghÒ quay t¬. 2. X· §øc Trai
1. VÞ trÝ:
(Tôc gäi lµ lµng Mèt)
B¾c gi¸p s«ng CÈm Giµng ®èi ng¹n lµ x· ThËn trai (huyÖn Lang tµi
tØnh B¾c ninh), ®«ng gi¸p x· An trang vµ con s«ng nh¸nh cña s«ng Th¸i b×nh Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
21
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ch¶y lªn CÈm giµng, nam gi¸p x· Tr¹m du vµ An trang, t©y gi¸p con s«ng nh¸nh vµ x· V¨n thai. 2. DiÖn tÝch:
42 mÉu ha.
3. S«ng ngßi:
Cã mét con s«ng nh¸nh ph¸t nguyªn tù s«ng Th¸i b×nh, ch¶y qua ®Þa
phËn x· §øc trai 100 th-íc t©y råi ch¶y vÒ CÈm giµng. Cßn ®ång ®iÒn vµ d©n c- th× nhiÒu ngßi l¹ch ®i chung quanh bao bäc. 4. D©n sè:
§inh: 92 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 334 ng-êi.
5. Canh phßng:
Cã hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë cæng lµng, mét ®iÕm ë gi÷a lµng,
gÇn nhµ thê.
6. ThuÕ:
ThuÕ ®inh: 230 $ 00; thuÕ ®iÒn: 85 $ 00.
7. Canh n«ng:
Cã 5 xø " kú t¹i" 37 mÉu 4 sµo ë vÒ phñ Nam s¸ch vµ huyÖn Lang tµi,
chØ cÊy ®-îc mét vô chiªm th«i, cßn nh÷ng ®ång ®iÒn ë lµng th× chØ giång ng«, khoai, c¸c thø mµu, v.v...
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Lµng ë ngo¹i ®ª, cã mét con ®-êng ®i tù H¶i®-¬ng ®i qua ®Çu lµng
xuèng bÕn ®ß, ®èi ng¹n víi x· ThËn trai. 9. Nhµ thê:
Nh©n ®inh x· nµy theo gi¸o thiªn chóa, nhµ thê lËp ra tõ n¨m 1570.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
22
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 3. X· H-¬ng Phó
1. VÞ trÝ:
( Tôc gäi lµ lµng Xu©n)
§«ng vµ B¾c gi¸p s«ng Th¸i B×nh, ®èi ng¹n víi x· U«ng th-îng (phñ
Nam s¸ch), nam gi¸p x· Uyªn ®øc vµ §an trµng, t©y gi¸p x· An trang. 2. DiÖn tÝch : 198 mÉu ta.
3. S«ng ngßi:
ë phÝa ®«ng b¾c cã s«ng Th¸i b×nh, qua ®Þa phËn x· H-¬ng Phó 2.000
th-íc t©y, ë vÒ phÝa Nam, cã mét con s«ng nh¸nh ph¸t nguyªn tù s«ng Th¸i B×nh, dÉn vµo ®Õn d©n c- råi chia ra c¸c ng¶, vËy nªn cã nhiÒu ngßi l¹ch ®i quanh trong ®ång ®iÒn. 4. D©n sè:
§inh: 114 suÊt ; nam phô l·o Êu: 466 ng-êi .
5. Th«n, gi¸p:
Cã hai th«n: H-¬ng ¸ng vµ Phó trang, l¹i chia lµm bèn gi¸p: D-¬ng
®iÒu, D-¬ng tr-ëng, D-¬ng hoµ, D-¬ng huy. 6. Canh phßng:
Cã hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë bê s«ng Th¸i B×nh vµ mét ®iÕm ë
cæng lµng.
7. ThuÕ:
§inh 285 $ 00; ®iÒn 273 $ 00.
8. Canh n«ng:
Cã 183 mÉu ruéng, cÊy lóa ®-îc cã 40 mÉu vÒ vô chiªm; vô ®«ng th×
giång d©u, mÝa, cã ®é 20 mÉu, cÊy lóa cã ®é 20 mÉu. Cßn h¬n 80 mÉu n÷a, giång c¸c thø rau, ít, ng«, ®ç, khoai v.v... 9. Kü nghÖ:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
23
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Cã nghÒ nu«i t»m kÐo t¬ tù th¸ng ba ®Õn th¸ng m-êi ta.
10. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Cã mét con ®-êng th«ng cï ®i tù lµng An Trang vÒ phÝa t©y xuèng
qu¸ mÐ lµng theo s«ng Th¸i B×nh cho ®Õn phÝa ®«ng, dµi ®é 160 th-íc t©y. 11. §×nh chïa vµ sù tÝch thÇn:
Trong lµng cã mét ng«i chïa vµ mçi th«n cã mét ®×nh. §×nh th«n Phó
trang thê ®ång vÞ víi x· An trang, cßn ®×nh th«n H-¬ng ¸ng thê hai vÞ; mét vÞ d-¬ng thÇn, Lª triÒu bao phong lµ Nam trµng, b¶n triÒu bao phong lµ Nam giang chi thÇn; mét vÞ ©m thÇn, lÞch triÒu bao phong lµ MÞ n-¬ng chi thÇn. Cã c©u ®èi thê:
ThiÕt m· toµn cµn kh«n, tæ quèc s¬n hµ l-u ®íi lÖ. Miªu nha chøng tang h¶i, sãc ph-¬ng phong vò hé nhung yªn.
4. X· Tr¹m Du
1. VÞ trÝ:
(Tôc gäi lµng DÇu)
B¾c gi¸p x· §øc trai, §«ng gi¸p x· An trang, Nam gi¸p x· §an trµng,
t©y gi¸p x· V¨n thai. 2. DiÖn tÝch:
105 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi:
VÒ phÝa Nam cã mét con s«ng nh¸nh s«ng Th¸i b×nh vµ nhiÒu ngßi,
l¹ch, ch¶y quanh ®ång ®iÒn, råi ®Òu do con s«ng nh¸nh Êy ch¶y ra s«ng Th¸i b×nh .
4. D©n sè:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
24
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
§inh: 82 suÊt: nam, phô, l·o, Êu: 272 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Cã hai th«n, mét th«n l-¬ng vµ mét th«n gi¸o.
6. Canh phßng:
Cã hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®Çu ®×nh vµ mét ®iÕm ë cuèi th«n
gi¸o, gi¸p x· §øc trai. 7. ThuÕ:
§inh: 205 $ 00; ®iÒn: 99 $ 030.
8. Canh n«ng:
Cã 68 mÉu ruéng, cÊy lóa ®é 40 mÉu, cßn h¬n hai m-¬i mÉu th× giång
c¸c thø rau, khoai.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Cã con ®-êng tù CÈm Giµng th¼ng xuèng, qua gi÷a lµng råi ®Õn bÕn
®ß x· An Trang. L¹i cã mét c¸i cÇu b»ng ®¸ b¾c ba dÞp. 10. §×nh, chïa:
VÒ th«n gi¸o cã nhµ thê thiªn chóa, vÒ th«n l-¬ng cã mét c¸i chïa vµ
mét c¸i ®×nh. §×nh th× thê vÞ §¹i liªu th¸i uý, tøc T« HiÕn Thµnh triÒu nhµ Lý.
11. Tôc ng÷, ca dao:
Cã c©u: §-êng lµng DÇu tr¬n nh- mì.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
25
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 5. X· Uyªn §øc
1. VÞ trÝ :
§«ng vµ B¾c gi¸p x· An trang, t©y vµ nam gi¸p x· §an trµng.
2. DiÖn tÝch:
108 mÉu ta.
3. S«ng ngßi:
VÒ phÝa Nam, cã mét con s«ng nh¸nh s«ng Th¸i b×nh vµ nhiÒu ngßi
l¹ch ch¶y quanh ®ång ®iÒn råi ®Òu do con s«ng nh¸nh Êy ch¶y ra s«ng Th¸i b×nh.
4. D©n sè:
§inh: 19 suÊt: nam, phô, l·o, Êu: 72 ng-êi 5. Th«n, gi¸p:
Cã hai th«n: §øc cÇu vµ Uyªn l·ng , nguyªn tr-íc lµ hai x· míi s¸t
nhËp vµo lµm mét tù n¨m 1922. 6. Canh phßng:
Cã mét së ®iÕm canh ë ®×nh lµng.
7. ThuÕ:
§inh 47 $ 50; ®iÒn: 112 $ 30.
8. Canh n«ng:
Cã 83 mÉu ruéng, cÊy lóa ®é 45 mÉu, cßn giång ng«, khoai.
9. §×nh, chïa: trang.
Trong x· cã mét chïa vµ mét ®×nh. §×nh thê ®ång vÞ víi lµng An
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
26
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
II. Tæng Bµng Qu©n
Tæng nµy cã s¸u x·: Bµng qu©n, Nga tr¹m, Ngäc l©u, PhÝ x·, Phó
qu¸n vµ Quý khª.
1. X· B»ng Qu©n
1. VÞ trÝ:
(Tªn N«m lµ lµng B»ng)
§«ng gi¸p x· An t©n vµ An ®iÒm, t©y gi¸p x· Phó qu©n, nam gi¸p x·
Chi khª vµ Phiªn thµnh, b¾c gi¸p x· PhÝ x¸. 2. DiÖn tÝch:
506 mÉu ta.
3. S«ng ngßi:
X· nµy cã hai con s«ng ®µo vµ mét c¸i cõ.
4. D©n sè:
§inh: 170 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 774 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
6 gi¸p: B¸t d-¬ng ®oµi, B¸t d-¬ng ®«ng, Bïi, NguyÔn, Ph¹m vµ Vò.
6. Canh phßng: löa.
Ba së ®iÕm canh: mét së ë ®×nh, mét së ë chî vµ mét së ë ®-êng xe
7. ThuÕ:
§inh: 425 $ 00; ®iÒn: 716 $ 90.
8. Canh n«ng:
289 mÉu ruéng cÊy mïa, 100 mÉu ruéng cÊy chiªm, 40 mÉu giång
hoa mµu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®-êng xe löa 670 th-íc t©y (tù km 45 + 700 ®Õn km 46
370), mét ®o¹n ®-êng quan lé (CÈm giµng ®i Phó léc) qua ®ång ®iÒn lµng Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
27
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
508 th-íc t©y. N¨m c¸i cèng: mét c¸i ë ®-êng quan lé chî PhÝ, mét c¸i ë cÇu Ch¶y, mét c¸i ë Qu¸n Cao, mét c¸i ë xø §ång gia, mét c¸i ë xø §ång gi«ng. 10. ViÖc häc:
Mét tr-êng tæng s-, ®-îc 65 häc trß.
11. ViÖc hé binh:
Thuéc vÒ khu phô mô ®ì ë x· Th¹ch Lçi.
12. §×nh, chïa:
Mét ®×nh vµ hai chïa. §×nh th× thê bèn vÞ: mét vÞ §øc Th¸nh mÉu
sinh ra ba vÞ §øc Th¸nh «ng, vÒ ®êi TiÒn Lý, phï ®øc Lý PhËt tö b×nh TriÖu Quang Phôc vµ TrÇn B¸ Tiªn. C©u ®èi thê:
B¹ch liªn tr×nh thuþ ®ång sinh ho¸ XÝch xÝ b×nh nhung qu¸n cæ kim.
2. X· Nga Tr¹m
1. VÞ trÝ:
§«ng gi¸p x· V¨n thai, t©y gi¸p x· Kim ®«i, nam gi¸p x· PhÝ x¸, b¾c
gi¸p s«ng nh¸nh s«ng Th¸i b×nh, ®èi ng¹n lµ x· Lai ®«ng (thuéc huyÖn Lang tµi tØnh B¾c ninh).
2. DiÖn tÝch:
760 mÉu ta.
3. S«ng ngßi:
Mét con s«ng nh¸nh ph¸t nguyªn tù s«ng Th¸i b×nh ch¶y qua ®Þa
phËn x· Nga tr¹m 2.850 th-íc t©y. Trong d©n c- nhiÒu ngßi, l¹ch ch¹y quanh.
4. D©n sè:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
28
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
§inh: 262 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 1.075 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Hai th«n: Nga hoµng vµ Tr¹m néi. Hai th«n nµy nguyªn lµ hai x· Nga
hoµng vµ Tr¹m néi s¸p nhËp lµm mét x·, nªn lÊy tªn lµ Nga tr¹m. 6. Canh phßng:
Ba së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë tr-íc lµng gi¸p ®ª, mét ®iÕm ë §ång
bÕn, mét ®iÕm ë bªn bê s«ng vÒ th«n Tr¹m néi. 7. ThuÕ:
§inh: 655 $ 00; ®iÒn 1.109 $ 50.
8. Kü nghÖ:
D©n ®inh x· Nga Tr¹m theo nghÒ ®¾p ®ª, nªn chØ chuyªn nghÒ nµy
mµ kiÕm ¨n.
9. Canh n«ng:
300 mÉu cÊy mïa, 256 mÉu cÊy chiªm, 105 mÉu giång hoa mÇu.
10. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®ª 2.242 th-íc t©y, mét con ®-êng th«ng cï 850 th-íc t©y
vÒ x· PhÝ x¸, mét ®-êng th«ng cï vÒ x· Ngäc l©u dµi 527 th-íc t©y. Hai c¸i cèng: mét c¸i ë cæng chïa vµ mét c¸i ë xø CÇu c¶. 11. ViÖc häc:
Mét tr-êng h-¬ng s- d¹y ngay ë ®×nh lµng, ®-îc 50 häc trß.
12. ViÖc hé sinh:
Thuéc khu mô ®ì ë x· Th¹ch Lçi.
13. §×nh chïa:
Hai th«n cã mét chïa vµ hai ®×nh. Th«n Tr¹m cã néi thê bèn vÞ: mét
vÞ ®øc Th¸nh mÉu huý Hång L-¬ng sinh ra ba ®øc Th¸nh «ng lµ Chµng nhÊt, Chµng nh×, Chµng ba, thuéc vÒ Hïng triÒu, gióp vua Hïng V-¬ng ®¸nh giÆc.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
29
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Th«n Nga Hoµng thê 4 vÞ: mét vÞ Th¸nh MÉu, huý Tiªn Dung sinh ba
®øc Th¸nh «ng: Hång B¶o Quèc, Hång TuÊn §øc vµ Hång §èc Kh¸nh, vÒ triÒu vua Hïng V-¬ng thø 18. C©u ®èi thê:
B¶o hé Hïng triÒu t©m nh-îc thÊt.
T¶o trõ Thôc khÊu lùc duy tam Thao l-îc t-íng bang gia, Hïng triÒu chÝnh khÝ
Sinh hoa hoµn trung hiÕu, Nam quèc anh phong.
3. X· Ngäc L©u
1. VÞ trÝ:
§«ng gi¸p x· PhÝ x¸ vµ x· Quý khª, t©y gi¸p x· ThÝch lçi, nam gi¸p
x· Mai trung, B¾c gi¸p x· Nga tr¹m. 2. DiÖn tÝch:
480 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi:
Cã mét con ngßi tù ®Þa phËn x· Nga tr¹m ch¶y lªn ®Õn §ång b«i, dµi
700 th-íc t©y.
4. D©n sè:
§inh: 70 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 376 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Hai gi¸p: §«ng vµ B¾c.
6. Canh phßng:
Cã mét së ®iÕm canh ë ®Çu lµng.
7. ThuÕ:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
30
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
§inh: 175 $ 00; ®iÒn: 735 $ 50.
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
8. Canh n«ng:
255 mÉu cÊy mïa, 200 mÉu cÊy chiªm, 15 mÉu giång mµu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét con ®-êng quan lé tù ®Þa phËn x· Kinh uyªn ®Õn ®Þa phËn x·
Quý khª dµi 600 th-íc t©y, mét con ®-êng tõ cæng lµng ra ®Õn ®-êng quan lé dµi 1200 th-íc t©y.
10. ViÖc hé sinh:
Thuéc vÒ khu mô ®ì ë x· Th¹ch Lçi.
11. §×nh, chïa:
Mét ®×nh, mét chïa. §×nh thê 6 vÞ:
L«i c«ng nguyªn suý ®¹i t-íng qu©n, nguyªn phong Hé quèc
cøu d©n dòng l-îc ®¹i v-¬ng;
Long v-¬ng t¶ ®¹o binh nhung ®¹i t-íng qu©n; L©n v-¬ng h÷u ®¹o ®« ®èc ®¹i t-íng qu©n; Hoµng c«ng th¸i tÓ ®¹i t-íng qu©n;
Båi c«ng thèng chÕ ®¹i t-íng qu©n;
Lôc c«ng ®èc tÜnh hËu ®¹i t-íng qu©n.
C©u ®èi thê:
Kiªn vÞ lôc thµnh thi huÖ vò.
Ch©u s¬n nhÊt th¾ng diÔn ngoan phong.
12. Tôc ng÷ ca dao:
GiÕng Ngäc l©u võa trong võa m¸t,
§-êng c¸i Ngäc L©u l¾m c¸t dÔ ®i. Con g¸i Ngäc L©u nh- hoa thiªn lý, Con trai hµng xø cã ý th× tr«ng. Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
31
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 4. X· PhÝ X¸
1. VÞ trÝ:
§«ng gi¸p x· Phó léc, b¾c gi¸p x· Nga tr¹m, nam gi¸p x· B»ng qu©n,
t©y gi¸p x· QuÝ khª vµ Ngäc l©u. 2. DiÖn tÝch:
331 mÉu ta.
3. S«ng ngßi:
Cã mét con ngßi ®i tõ ®×nh xuèng ®Õn x· Phó Léc.
4. D©n sè:
§inh: 62 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 270 ng-êi. 5. Th«n, gi¸p:
Hai th«n: Th-îng vµ H¹: hai gi¸p: §«ng vµ §oµi 6. Canh phßng:
Mét së ®iÕm canh ë gi÷a hai th«n.
7. ThuÕ:
§inh: 155 $ 00; ®iÒn: 514 $ 70.
8. Canh n«ng:
200 mÉu cÊy mïa, 100 mÉu cÊy chiªm.
9. Th-¬ng m¹i:
Cã mét chî, gäi lµ chî PhÝ häp vµo ngµy 3, 5, 8, 10 ta.
10. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®-êng quan lé: 525 th-íc t©y ®i tõ huyÖn vÒ qua ®Þa phËn x· PhÝ
x¸ råi vÒ Phó léc, 2 c¸i cÇu ®¸: cÇu PhÝ vµ cÇu X¸ ®×nh; 2 c¸i cèng: cèng M· phe vµ cèng Con rïa.
11. ViÖc hé sinh:
Thuéc vÒ khu mô ®ì ë x· Th¹ch Lçi.
12. §×nh, chïa:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
32
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh thê hai vÞ lµ: NhÞ lang ®oan tóc §¹i
V-¬ng vµ TÝch lÞch uy lÖ hïng m·nh.
5.X· Phó qu©n
1.VÞ trÝ:
§«ng gi¸p x· B»ng qu©n, t©y gi¸p x· Mai trung, nam gi¸p x· Phiªn
thµnh, b¾c gi¸p x· QuÝ khª. 2. DiÖn tÝch:
380 mÉu ta.
3. D©n sè:
§inh: 121 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 517 ng-êi.
4. Th«n, gi¸p:
Hai gi¸p: §«ng nam vµ §oµi b¾c.
5. Canh phßng: xa.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë qu¸n ®×nh vµ mét ®iÕm ë ®-êng ho¶
6. ThuÕ:
§inh; 302 $ 50; ®iÒn: 595 $ 00
7. Canh n«ng:
324 mÉu cÊy mïa, 30 mÉu cÊy chiªm vµ 6 mÉu giång hoa mµu.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®-êng quan lé 190 th-íc t©y, mét ®o¹n ®-êng ho¶ xa 500
th-íc t©y (tù km 45 + 700). Mét c¸i cèng ë xø CÇu Go vµ c¸i ë xø Cöa MiÕu. 9. ViÖc hé sinh:
Thuéc vÒ khu mô ®ì ë x· Th¹ch Lçi.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
33
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
10. §×nh, chïa:
Mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh thê bèn vÞ: mét vÞ th¸nh mÉu sinh ra ba
vÞ ®øc th¸nh t«ng vÒ ®êi TiÒn Lý, phï Lý PhËt tö b×nh TriÖu Quang Phôc vµ TrÇn B¸ Tiªn. C©u ®èi thê:
Tam nguyªn th¸nh ®inh sinh, HËu Lý b¶o ®å quang chÝnh thèng. ThËp thÊt tõ hiÓn tÝch, Bång Lai cung quyÕt ®èi nam s¬n.
6. X· QuÝ Khª
1. VÞ trÝ:
(Tªn n«m lµ lµng Bïi)
§«ng gi¸p x· PhÝ x¸, t©y gi¸p x· Ngäc l©u, nam gi¸p x· Phó qu©n,
b¾c gi¸p x· Nga tr¹m. 2. DiÖn tÝch:
280 mÉu ta.
3. D©n sè:
§inh: 77 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 345 ng-êi.
4. Th«n, gi¸p:
Hai gi¸p: Chung LÔ vµ Nh©n Giai.
5. Canh phßng:
Mét së ®iÕm canh ë x¸ Cæng Míi.
6. ThuÕ:
§inh: 192 $ 50; ®iÒn: 448 $ 00.
7. Canh n«ng:
200 mÉu cÊy mïa, 50 mÉu cÊy chiªm.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
34
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Mét ®-êng quan lé 1300 th-íc t©y (®-êng tõ CÈm giµng vÒ Phó léc).
9. ViÖc hé sinh
Thuéc khu mô ®ì ë x· Th¹ch lçi.
10. §×nh chïa:
Mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh thê hai vÞ:
Danh t-íng Tõ Quang, h-íng thiÖn c- sÜ §¹i v-¬ng ThÇn H-u hoµng suý c- sÜ §¹i v-¬ng.
III. Tæng §an Trµng Tæng §an trµng ë vÒ phÝa ®«ng huyÖn CÈm giµng, cã 8 x·: Chi c¸c,
§an trµng, §Þch hoµ, §Þch trµng, §ång niªn, Hµn trung, L«i x¸ vµ Xu©n ®µi. 1- X· Chi c¸c
1. VÞ trÝ
§«ng gi¸p x· §Þch hoµ, t©y gi¸p x· Cao x¸ vµ Vò x¸, nam gi¸p x·
Kim chi vµ CÈm khª, b¾c gi¸p x· H¶o héi, Xu©n ®µi vµ s«ng Th¸i b×nh, ®èi ng¹n lµ x· Hïng th¾ng (Phñ Nam s¸ch) 2. DiÖn tÝch
495 mÉu, 9 sµo, 13 th-íc ta.
3. S«ng ngßi
ë phÝa b¾c cã s«ng Th¸i b×nh ch¶y qua ®Þa phËn lµng 700 th-íc t©y vµ
cã mét c¸i ngßi ph¸t nguyªn tõ cèng lµng §ång niªn, råi chia lµm hai nh¸nh ®i qua trong lµng. 4. D©n sè
§inh: 136 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 657 ng-êi.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
35
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
5. Th«n, gi¸p
Hai th«n: Kim th-îng vµ Lam kiÒu.
6. Canh phßng
Ba së ®iÕm canh: mét ®iÓm ë ®-êng ho¶ xa, mét ®iÓm ë V¨n chØ, mét
®iÓm ë cuèi lµng. 7. ThuÕ
§inh: 340 $ 00; §iÒn: 841 $ 95.
8. Canh n«ng
400 mÉu cÊy mïa, 120 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng
Mét ®o¹n ®ª 870 th-íc t©y, ®-êng ho¶ xa 1.000 th-íc t©y (tõ Km
51+500 ®Õn 52+500), ®-êng quan lé 1.200 th-íc t©y (®-êng tõ ®ª vÒ Chî M¸t), mét c¸i cÇu vµ mét c¸i cèng ë ®-êng quan lé. 10. §×nh, chïa
§×nh hµng x· thê mét vÞ vÒ ®êi Hïng v-¬ng. Ngµi bÞ giÆc XÝch quû
h¹i cha, khi nhín lªn gióp n-íc, trõ giÆc, tr¶ thï, lÞch triÒu gia phong th-îng ®¼ng. Cã c©u ®èi thê:
Tiªn lÜnh hµ niªn v« quû thô
Hµm giang chung cè h÷u thÇn ba §Ò vÞ tu©n cöu, ¸i quËn hµ niªn l-u kiÕm tÝch
D©n kim thô tø, Nhi h-¬ng chung cæ l¹c huyÒn ca.
§×nh th«n Lam kiÒu thê mét vÞ tôc truyÒn lµ T«n thêi qu©n.
§×nh th«n KÝnh th-îng thê hai vÞ ng-êi lµng vÒ ®êi Thôc. Lµ hai anh
em ruét ®Òu cã søc khoÎ l¹ th-êng, cïng lµm quan nhµ Thôc, ®¸nh n-íc
TriÖu, sau ®Òu th¸c ë bÓ Nam h¶i, sau th«n KÝnh th-îng thê lµm Thµnh hoµng, cã c©u ®èi thê:
Méng øng T©y cung sinh thÞ PhËt Trung tuú Nam h¶i ho¸ vi thÇn.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
36
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 2. X· §an trµng
1. VÞ trÝ:
§«ng gi¸p x· Uyªn ®øc vµ An trang, t©y gi¸p x· Hoµng gia, nam gi¸p
x· L«i x¸, b¾c gi¸p x· An V¨n thai. 2. DiÖn tÝch.
435 mÉu, 8 sµo, 3 th-íc ta.
3. S«ng, ngßi.
PhÝa ®«ng cã con ngßi gi¸p x· Uyªn ®øc vµ Tr¹m du, phÝa t©y cã con
ngßi gi¸p x· §Þch trµng vµ V¨n thai. 4. D©n sè.
§inh: 315 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 1.016 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p. gi¸p.
Ba th«n: An l·ng, Tù trung vµ UyÓn vò. Mçi th«n l¹i chia ra lµm 4
6. Canh phßng.
Mçi th«n cã mét ®iÕm canh, mét ®iÕm ë th«n An l·ng ë gÇn s«ng,
mét ë th«n Tù trung (gÇn ®ª), mét ®iÕm ë ®ª gÇn x· V¨n thai vµ th«n UyÓn vò.
7. ThuÕ.
§inh: 787$50; §iÒn: 641$50.
8. Canh n«ng.
280 mÉu cÊy mïa, 200 mÉu cÊy chiªm, 20 mÉu giång ng«, khoai, ®Ëu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®o¹n ®ª 2.200 th-íc t©y, tõ V¨n thai ®Õn L«i x¸.
10. §×nh, chïa.
§×nh hµng x· thê mét vÞ lµ con mét «ng quan ®êi Lª, ®Õn ë x· §an
trµng. ¤ng quan Êy lÊy vî lµ con g¸i hä Hoµng ng-êi th«n An l·ng mµ sinh Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
37
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ra ngµi, khi ngµi 18 tuæi, gÆp khi trong n-íc cã giÆc, ngµi xin ®i ®¸nh, ®¸nh tan giÆc, ngµi l¹i vÒ ë x· §an trµng. Khi ngµi ho¸ th× ®-îc phong lµ Th-îng ®¼ng phóc thÇn. Cßn ba th«n, mçi th«n cã mét c¸i ®×nh vµ hai c¸i chïa.
3. X· §Þch hoµ
1. VÞ trÝ.
§«ng vµ nam gi¸p Hµn trung, t©y gi¸p Chi c¸c, b¾c gi¸p s«ng Th¸i
b×nh, ®èi ng¹n lµ x· Hïng th¾ng, phñ Nam s¸ch. 2. DiÖn tÝch.
136 mÉu, 8 sµo ta.
3. S«ng ngßi.
Cã nhiÒu con ngßi bao bäc chung quanh lµng.
4. D©n sè.
§inh: 75 suÊt; nam, phÞ, l·o, Êu: 290 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
X· nµy chia ra bèn gi¸p, ë vµo hai xãm.
6. Canh phßng.
Mét së ®iÕm canh ë ngay ®Çu lµng.
7. ThuÕ.
§inh: 187 $ 50; §iÒn: 421 $ 00
8. Canh n«ng.
200 mÉu cÊy mïa, 100 mÉu cÊy chiªm, 20 mÉu giång mÇu.
9. ViÖc häc.
Cã tr-êng h-¬ng s- ®-îc 27 häc sinh.
10. Th-¬ng m¹i.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
38
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Ng-êi trong lµng ®i bu«n trÇu cau.
11. §×nh chïa.
Mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh th× thê mét vÞ vÒ ®êi nhµ TriÖu, phô lµ
vua Minh v-¬ng, mÉu lµ bµ Cï thÞ. Ngµi lµ ng-êi thiªn t- ®Ünh ngé, tµi kiªm v¨n vò. Vua Minh v-¬ng phong cho ngµi chøc TuÊn ®« vµ sai ®i ®¸nh giÆc ë ®Êt Ph-îng nhìn. Lµng §×nh trµng thê lµm Thµnh hoµng. Cã c©u ®èi thê:
§øc chiÓu cÈm hoa th¶o, tø thËp d- tõ miÕu hu©n cao
C«ng ký TriÖu s¬n hµ, thiªn v¹n cæ thanh linh h¸ch tr¹c.
5. X· §ång niªn
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ CÇu ®ång)
§«ng gi¸p x· Hµn th-îng, t©y gi¸p x· Hµn trung, nam gi¸p x· Kim
chi vµ Thanh c-¬ng, b¾c gi¸p s«ng Th¸i b×nh, ®èi ng¹n lµ x· U«ng h¹ thuéc phñ Nam s¸ch c¸ch tØnh lþ H¶i d-¬ng ®é 3.000 th-íc t©y. 2. DiÖn tÝch.
488 mÉu, 8 sµo, 11 th-íc ta.
3. S«ng, ngßi
Cã s«ng Th¸i b×nh ch¶y ë phÝa b¾c 1.140 th-íc t©y vµ cã mét con
ngßi ph¸t nguyªn tõ s«ng Êy, ch¶y tõ phÝa b¾c xuèng phÝa nam råi chia ra
lµm hai ngän, mét ngän ch¶y vÒ x· Hµn th-îng, mét ngän ch¶y vÒ x· Hµn trung.
4. D©n sè.
§inh: 275 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 1.370 ng-êi.
5. Th«n gi¸p.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
39
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
X· nµy chia lµm s¸u gi¸p: §¹i ®×nh, §ång b×nh, §ång d-¬ng, §ång
t©n, Viªn ngo¹i vµ Yªn ®×nh. 6. Canh phßng.
lµng.
Cã bèn së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®-êng ho¶ xa vµ ba ®iÓm ë trong
7. ThuÕ.
§inh: 776 $ 87; §iÒn: 791 $ 20
8. Canh n«ng.
210 mÉu ruéng cÊy hai mïa, 200 mÉu cÊy mét mïa.
9. ViÖc häc.
Cã tr-êng tæng s-, ®-îc 40 häc trß.
10. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Hµn th-îng.
11. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
ë phÝa b¾c cã ®-êng ®ª ®i qua, dùa theo t¶ ng¹n s«ng Th¸i b×nh dµi
-íc 1.200 th-íc t©y vµ mét c¸i cèng, x©y tõ n¨m 1914. ë phÝa nam cã ®-êng
xe löa ch¹y qua tõ Hµn th-îng ®Õn Kim chi, dµi 1.500 th-íc t©y (tõ km 53+500 ®Õn km 55) vµ mét ®-êng quan lé tõ ®Þa phËn x· Thanh c-¬ng ®i qua ®-êng xe löa ®Ðn ®Þa phËn x· Hµn trung, dµi 960 th-íc t©y. 12. §×nh chïa.
Mét ng«i ®×nh vµ hai ng«i chïa. §×nh th× thê hai vÞ d-¬ng thÇn vµ mét
vÞ ©m thÇn lµ ba anh em ruét gióp nhµ Lý ®¸nh giÆc Tµu, cã c«ng ®-îc phong lµm Phóc thÇn. Cã c©u ®èi thê:
ViÖc quèc l-îc thao thÇn, v¹n déi B¾c binh kh©m kÝnh tiÕt §ång h-¬ng hoa ng¹c tó, øc niªn Nam cùc b¸ anh thanh.
13. Phong tôc.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
40
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
VÒ kho¶ng n¨m 1901 ®Õn n¨m 1922, cã ng-êi cùu ch¸nh tæng lµ Lª
V¨n T«n bµn víi d©n c¶i l-¬ng h-¬ng lÖ, chØnh ®èn h-¬ng phong, lËp ra sæ h-¬ng -íc, dùng c¸c toµ ®×nh, söa hai ng«i chïa vµ c¸c miÕu lµm v¨n chØ,
x©y c¸c cèng c¸i, c¸c cèng, gi¶i ®¸ c¸c ®-êng trong lµng. §Õn khi nhµ n-íc
søc c¶i l-¬ng l¹i ra lµm ch¸nh h-¬ng héi, vµ c¸c viÖc ®Òu ghi ë bia c¶, thËt còng lµ mét ng-êi cã Ých cho chèn h-¬ng th«n m×nh.
5. X· Hµn Trung
1. VÞ trÝ:
B¾c gi¸p s«ng Th¸i b×nh, ®èi ng¹n lµ x· U«ng h¹, phñ Nam s¸ch,
®«ng gi¸p x· §ång niªn, t©y gi¸p x· §Þch hoµ, nam gi¸p x· Kim chi vµ CÈm khª.
2. DiÖn tÝch:
294 mÉu, 1 sµo, 1 th-íc ta.
3. S«ng, ngßi:
PhÝa b¾c cã s«ng Th¸i b×nh ch¶y qua 655 th-íc t©y. Cã mét con ngßi
ch¶y tõ §ång niªn, qua phÝa nam råi ch¶y vÒ x· §Þch hoµ. 4. D©n sè:
§inh: 88 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 382 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p: Ba gi¸p.
6. Canh phßng:
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®-êng ho¶ xa vµ mét ®iÕm ë cöa lµng.
7. ThuÕ:
§inh: 220 $ 00; ®iÒn 514 $ 00.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
41
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
8. Canh n«ng:
250 mÉu cÊy lóa, 100 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®ª: 420 th-íc t©y; mét ®o¹n ®-êng thuéc ®Þa sè 5: 500
th-íc t©y; mét ®o¹n ®-êng ho¶ xa: 440 th-íc t©y (tù km 52+500 ®Õn 52+700 vµ tù km 52+860 ®Õn 53+100); mét ®o¹n ®-êng quan lé 520 th-íc t©y. 10. §×nh, chïa:
Mét ®×nh vµ mét chïa.
7. X· L«i X¸
1. VÞ trÝ:
(Tªn n«m lµ lµng Lª X¸)
§«ng gi¸p x· Xu©n ®µi, t©y gi¸p x· An ®inh, nam gi¸p x· Cao x¸, b¾c
gi¸p x· Hoµng gia. 2. DiÖn tÝch:
409 mÉu ta.
3. S«ng ngßi:
Cã mét con s«ng míi ®µo tù s«ng Th¸i b×nh ch¶y vµo gi¸p §µo th«n
x· Cao x¸ vµ mét con ngßi tù s«ng Th¸i b×nh ch¶y vµo gi÷a lµng. 4. D©n sè:
§inh: 93 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 420 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Hai th«n: Phó quÝ vµ Tiªn kiÒu (tªn n«m lµ Chui). Th«n Phó quÝ ë
gi÷a ®ång cßn th«n Tiªn kiÒu ë gÇn s«ng Th¸i b×nh. 6. Canh phßng:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
42
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Cã ba së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë th«n Tiªn kiÒu (ë gÇn ®ª); 2 ®iÕm ë
th«n Phó quÝ; ®Çu th«n mét ®iÕm, cuèi th«n mét ®iÕm. 7. ThuÕ:
§inh: 232 $ 50; ®iÒn: 590 $ 80.
8. Canh n«ng:
390 mÉu cÊy mïa, 200 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®ª 380 th-íc t©y vµ mét c¸i cèng ë gi÷a ®o¹n ®ª Êy.
10. §×nh, chïa:
Mçi th«n cã mét ®×nh, mét chïa. Th«n Tiªn kiÒu thê ®øc Lª Quý
Ch©u, ng-êi lµng Giang tr-¬ng, lµ quan Tæng thèng Lª triÒu.
Th«n Phó quÝ thê ®øc ThuËn hµnh §¹i V-¬ng, ng-êi lµng An ®inh,
Ch©u ¸i. BÊy giê vµo cuèi ®êi Hïng v-¬ng, ngµi lµ bËc nho gi¶, më tr-êng d¹y häc ë L-u x¸ trang. Vua Thôc lµ An D-¬ng V-¬ng vµo x©m chiÕm n-íc V¨n Lang ta. Ngµi ra øng mÖnh vua ®i ®¸nh giÆc Thôc, qu©n Thôc thua. Vua phong cho chøc Th-îng tÓ t-íng qu©n. Ngµi vÒ ¸i Ch©u ®Õn nói Ngäc §µi th× ho¸. Vua bÌn søc cho d©n ë Ngäc ®µi vµ lµng L-u x¸ lËp miÕu thê.
8. X· Xu©n §µi.
1. VÞ trÝ:
§«ng gi¸p s«ng Th¸i b×nh ®èi ng¹n lµ x· Hïng th¾ng thuéc phñ Nam
s¸ch, b¾c, t©y vµ nam gi¸p x· L«i x¸. 2. DiÖn tÝch: 75 mÉu ta.
3. S«ng ngßi: Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
43
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ë phÝa ®«ng cã con s«ng Th¸i b×nh ch¶y qua ®ång ®iÒn lµng 600
th-íc t©y. Cã mét con s«ng ®µo tù gi¸p cèng L«i x¸ ®Õn ®Þa phËn x· L«i x¸. 4. D©n sè:
§inh: 15 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 50 ng-êi.
5. Canh phßng:
Mét së ®iÕm canh: ë trong ®ª ngay bê s«ng.
6. ThuÕ:
§inh: 37 $ 50; ®iÒn: 76 $ 10.
7. Canh n«ng:
75 mÉu cÊy mïa vµ 20 mÉu cÊy chiªm.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®ª: 600 th-íc t©y.
9. §×nh, chïa:
§×nh thê ®øc Linh quang linh øng vÒ ®êi nhµ Thôc.
IV. Tæng Hµn Giµng. Tæng Hµn giµng ë vÒ phÝa ®«ng nam huyÖn CÈm Giµng, cã 9 x·: B×nh
lao, B×nh l©u, §iÒm léc, Hµn giµng, Hµn th-îng, Kªnh tre, Kim chi, T©n kim vµ Thanh c-¬ng.
1. X· B×nh Lao.
1. VÞ trÝ:
§«ng gi¸p thµnh phè H¶i d-¬ng, t©y gi¸p x· T©n kim, nam gi¸p x·
B×nh l©u, b¾c gi¸p x· Hµn giµng. 2. DiÖn tÝch:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
44
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
250 mÉu ta.
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
3. S«ng ngßi:
Cã mét con ngßi ë phÝa ®«ng nam, mét c¸i ë phÝa b¾c.
4. D©n sè.
§inh: 142 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 462 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Hai th«n: B¶o sµi vµ Trung x¸. Th«n Trung x¸ cã ba gi¸p: T©y, TiÒn
vµ Trung.
6. Canh phßng:
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë Cæng tr«ng c¹nh ®-êng thuéc ®Þa sè 5
vµ mét ®iÕm ë ®Çu th«n B¶o Sµi. 7. ThuÕ:
§inh: 355$00; ®iÒn: 299$00.
8. Canh n«ng:
180 mÉu ruéng cÊy mïa, 80 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét qu·ng ®-êng thuéc ®Þa sè 5 (®-êng Hµ néi ®i H¶i d-¬ng) ®i qua
lµng 500 th-íc t©y, mét qu·ng ®-êng hµng tØnh sè 17 (®-êng tõ bÕn ®ß Hµn
®Õn bÕn ®ß Míi) ®i qua lµng ®é 400 th-íc t©y. Cã hai c¸i cÇu s¾t con, mét c¸i ë Cæng tr«ng vµ mét c¸i ë gi¸p thµnh phè H¶i d-¬ng. 10. ViÖc hé sinh:
Theo khu mô ®ì ë x· Hµn th-îng.
11. §×nh, chïa.
Hai th«n, mçi th«n cã mét ®×nh. Th«n Trung cã mét chïa gäi lµ chïa
Gi¸c Lai, th«n B¶o Sµi cã mét chïa gäi lµ chïa Thanh L-¬ng. Mét miÕu
c«ng 3 x· ë th«n B¶o Sµi, mét ®Òn thê MÉu ë th«n Trung X¸. §×nh thê mét
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
45
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
vÞ §«ng giang Thèng xuý, gióp triÒu Tr-ng V-¬ng vµ mét vÞ §«ng giang thuû cung. C©u ®èi thê:
ChiÕn H¾c ®éng, phôc LÜnh thµnh, lùc t¸n Tr-ng triÒu thËp b¸t trËn. PhÊt ®an nª, hiÕn ®ång cæ, phóc diÔn Tr-¬ng gia øc v¹n niªn.
2. X· B×nh L©u.
1. VÞ trÝ:
B¾c gi¸p x· T©n kim vµ B×nh lao, t©y gi¸p x· §iÒm léc, ®«ng vµ nam
gi¸p s«ng SÆt, ®èi ng¹n lµ x· B¸ liÔu vµ Th¹ch kh«i, thuéc huyÖn Gia léc. 2. DiÖn tÝch:
190 mÉu ta.
3. S«ng ngßi: ë phÝa ®«ng nam cã s«ng SÆt ch¶y qua lµng mét qu·ng h¬n 1.000 th-íc t©y. ë gi÷a lµng cã con ngßi tõ ®Þa phËn x· T©n kim ch¶y xuèng. 4. D©n sè:
§inh: 101 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 425 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Hai th«n: §«ng vµ T©y; bèn gi¸p: B¾c, §×nh, §«ng vµ §oµi.
6. Canh phßng:
Mét së ®iÕm canh ë bÕn ®ß míi.
7. ThuÕ:
§inh: 252 $ 50; ®iÒn: 302 $ 50.
8. Canh n«ng:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
46
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ChØ cÊy ®-îc vô chiªm 100 mÉu ruéng, vô mïa óng thuû c¶; 60 mÉu
giång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng: Cã ®-êng hµng tØnh sè 17 ®i qua lµng 30 th-íc t©y ®Õn bÕn ®ß míi. ë
bÕn ®ß nµy l¹i cã ®-êng theo s«ng SÆt lªn thµnh phè H¶i d-¬ng vµ ®Þa phËn lµng 30 th-íc t©y.
10. ViÖc hé sinh:
Theo khu mô ®ì ë x· Hµn th-îng.
11. §×nh, chïa:
Mét ®×nh, mét chïa, mét ®Òn. §×nh thê mét vÞ hiÖu Mü c«ng gióp
triÒu Tr-ng V-¬ng vµ mét vÞ sinh phong §¹i v-¬ng, qu¸n x· Hµn Giµng.
3. X· §iÒm Léc.
1. VÞ trÝ:
§«ng gi¸p x· B×nh l©u vµ T©n kim, t©y gi¸p x· TiÒn lÖ, b¾c gi¸p x·
Hµn th-îng, nam gi¸p s«ng SÆt, ®èi ng¹n lµ x· Th¹ch kh«i, thuéc huyÖn Gia léc.
2. DiÖn tÝch:
350 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi: ë phÝa nam cã s«ng SÆt ch¶y qua mét qu·ng 500 th-íc t©y, ë phÝa
®«ng cã mét con ngßi ch¶y vµo bªn lµng vµ ë phÝa t©y cã mét con ngßi ch¶y qua lµng råi lªn x· Thanh c-¬ng, hai con ngßi nµy ph¸t l-u ë s«ng SÆt c¶. 4. D©n sè:
§inh: 302 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 1.233 ng-êi.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
47
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
5. Th«n, gi¸p:
Hai gi¸p: B¾c vµ §«ng; mét xãm tôc gäi lµ xãm Nhéi.
6. Canh phßng:
Ba së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë phÝa ®«ng, mét ®iÕm ë phÝa t©y vµ mét
®iÕm ë phÝa b¾c lµng. 7. ThuÕ:
§inh: 755 $ 00; ®iÒn: 580 $ 00.
8. Canh n«ng:
100 mÉu ruéng cÊy mïa, 120 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®-êng thuéc ®Þa sè 5 (Hµ néi ®i H¶i d-¬ng) qua ®ång ®iÒn
lµng 700 th-íc t©y, mét ®o¹n ®-êng hµng tØnh sè 19 tõ chî M¸t qua ®ång ®iÒn lµng råi lªn x· §ång niªn (®-êng ®Êt) dµi -íc 400 th-íc t©y. 10. ViÖc häc:
Cã tr-êng h-¬ng s- ®-îc 25 häc sinh, häc ë ®×nh.
11. §×nh, chïa:
Mét ®×nh, mét chïa, hai miÕu. §×nh thê ®øc th-îng ®¼ng thiªn thÇn
©m phï nhµ HËu Lª. C©u ®èi thê:
§Þa c¶nh kh¸nh an toµn, th-îng ®¼ng linh thanh hoµng s¾c thô. Thiªn thÇn long gi¸ng ®¶n, trung h-ng trÝ nghiÖp sö th- tån.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
48
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 4. X· Hµn Giang.
1. VÞ trÝ:
§«ng gi¸p x· NhÞ ch©u, thuéc phñ Nam s¸ch; t©y gi¸p x· Hµn th-îng,
nam gi¸p phè Hµn giµng (tØnh lþ H¶i d-¬ng), b¾c gi¸p s«ng Th¸i b×nh, ®èi ng¹n lµ x· Tr¸c ch©u thuéc phñ Nam s¸ch. 2. DiÖn tÝch:
124 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi: ë phÝa b¾c cã s«ng Th¸i b×nh ch¶y qua ®Þa phËn lµng vµo 400 th-íc
t©y; ë phÝa ®«ng cã con ngßi nhá gi¸p víi x· NhÞ ch©u. 4. D©n sè:
§inh; 165 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 737 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Ba th«n: An phó, Cùu khª vµ §«ng quan, néi th«n §«ng quan thuéc
vµo ch©u thµnh, cã 4 gi¸p: DÇn, M·o, Nh©m vµ quý. 6. Canh phßng:
Mét së ®iÕm canh ë ria ®-êng ho¶ xa gÇn cæng nhµ th-¬ng.
7. ThuÕ:
§inh: 412 $ 50; ®iÒn: 187 $ 70.
8. Canh n«ng:
60 mÉu ruéng cÊy mïa, 110 mÉu cÊy chiªm, 5 mÉu giång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®ª 300 th-íc tõ cæng nhµ th-¬ng ®Õn bÕn ®ß Hµn, mét ®o¹n
®-êng ho¶ xa (Hµ néi ®i H¶i d-¬ng) ®i qua vµo gi÷a lµng 1000 th-íc t©y (®o
tù km 57 ®Õn km 58); mét ®o¹n ®-êng tõ ga H¶i d-¬ng ®Õn cèng ba cöa 100 th-íc t©y vµo ®Þa phËn x· Hµn giµng. 10. ViÖc häc:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
49
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Cã tr-êng Ph¸p ViÖt ë ®Þa phËn lµng.
11. ViÖc hé sinh:
Cã nhµ th-¬ng tØnh ë ®Þa phËn lµng.
12. Danh nh©n.
1) Bµ §inh hiÒn phô lµ mÑ «ng §inh V¨n T¶. Bµ nhµ nghÌo, b¸n hµng
n-íc ë bÕn ®ß Hµn, cã ng-êi trä, h«m sau bá quªn mÊy nÐn b¹c, bµ cÊt ®i, mét l¸t ng-êi ®ã ®Õn hái, bµ tr¶ l¹i c¶.
2) ¤ng §inh V¨n T¶ vâ nghÖ giái, bÞ téi, xin vµo tr-êng tËp vâ b¾n
thi. Kh¶o quan cho, «ng b¾n tµi l¾m. Chóa TrÞnh bÌn tha téi cho lµm quan vâ,
lËp nhiÒu chiÕn c«ng, phong QuËn c«ng, sinh phong §¹i v-¬ng, tøc lµ tæ hä Hµn (Hµm) ®ã.
3) ¤ng §inh V¨n CÇn, vâ nghÖ v« ®Þch, lµm quan ®Õn QuËn c«ng
quèc s-, vÒ sau con ch¸u ®Òu kÕ thÕ lµm danh t-íng, ®êi cã c©u " ®¸nh giÆc hä Hµn, lµm quan hä §Æng".
4) Khi vua Chiªu Thèng ch¹y sang Tµu, hä Hµn còng cã nhiÒu ng-êi
tßng vong. L¹i cã «ng §inh TÝch Nh-ìng phï chóa TrÞnh khi m¹t vËn, còng lµ ng-êi cã danh trªn lÞch sö. 8. §×nh, chïa:
Mét toµ ®×nh, mét toµ chïa. §×nh thê ®¹i v-¬ng §inh V¨n t¶. MÉu
phong Minh phóc phu nh©n §inh hiÓn phô, Phô phong ThÇn c«ng §¹i v-¬ng. C©u ®èi thê:
DÜ th¶o tÆc danh, thiªn cæ chi tiÒn thiªn cæ chi hËu. Vi trung h-ng qu¸n, phi th-êng chi ngé phi th-êng chi c«ng.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
50
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 5. X· Hµn Th-îng.
1. VÞ trÝ:
§«ng gi¸p x· Hµn giang vµ thµnh phè H¶i d-¬ng, t©y gi¸p x· §ång
niªn, nam gi¸p x· B×nh lao, §iÒm léc vµ Thanh c-¬ng, b¾c gi¸p s«ng Th¸i b×nh, ®èi ng¹n lµ x· Th-îng triÖt, thuéc phñ Nam s¸ch. 2. DiÖn tÝch:
619 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi: ë phÝa b¾c cã s«ng Th¸i b×nh ch¶y qua lµng mét qu·ng ®é 2.210
th-íc t©y; l¹i cã hai c¸i l¹ch nhá ë s«ng Th¸i b×nh ch¶y vµo gi÷a lµng, gäi lµ ngßi NhÖch tai long vµ ngßi C«i §ång. 4. D©n sè:
§inh: 715 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 3.161 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p: ®«ng.
S¸u th«n: C«i ®oµi, C«i ®«ng, Phông c¸o, Ph-¬ng ®«, Tù ®oµi vµ Tù
6. Canh phßng:
ChÝn së ®iÕm canh: hai ®iÕm ë c¹nh ®-êng xe löa. Mét ®iÕm ë ng· t-
ra bÕn ®ß Hµn, cßn s¸u th«n mçi th«n cã mät ®iÕm canh ë trong th«n. 7. ThuÕ:
§inh: 1.700 $ 00, ®iÒn: 1.102 $ 00.
8. Canh n«ng:
400 mÉu ruéng cÊy hai mïa.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Cã mét ®o¹n ®ª ë phÝa b¾c ®»ng sau lµng, chÊn n-íc s«ng Th¸i b×nh,
ch¹y theo däc x· tõ phÝa ®«ng bÕn ®ß Hµn ®Õn phÝa t©y gi¸p x· §ång niªn,
®o¹n ®ª Êy -íc 1.600 th-íc t©y. Mét ®o¹n ®-êng ho¶ xa ( ®-êng Hµ néi ®i Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
51
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
H¶i phßng) ch¹y theo däc gi÷a x· 2.000 th-íc t©y (®o tù km 55 ®Õn km 57).
Mét ®o¹n ®-êng hµng tØnh sè 17 tõ phÝa b¾c (bÕn ®ß Hµn) ®i ngang qua lµng
570 th-íc t©y, xuèng Cæng tr«ng råi xuèng §ß míi. L¹i mét ®o¹n ®-êng ®¸ 1.100 th-íc t©y mÐ ®«ng hµng x·, tù bÕn ®ß Hµn ®Õn ga H¶i d-¬ng, hai c¸i cèng ë ngßi NhÖch vµ ngßi Céi ®«ng. 10. ViÖc häc:
TrÎ con ë x· nµy xuèng tr-êng Ph¸p ViÖt ë tØnh ®Ó theo häc, nh-ng
hµng x· ®· dù tiÒn ®Ó lµm nhµ tr-êng riªng ë trong lµng. 11. ViÖc hé sinh:
Trong x· cã mô ®ì ®· cã giÊy chøng chØ ®· häc viÖc hé sinh ë nhµ
th-¬ng tØnh.
12. §×nh, chïa:
Cæng hµng x· cã mét toµ ®×nh ë ria bê s«ng Th¸i B×nh, gäi lµ ®×nh
"Hµn b¬i", mét ng«i nhµ chung, mét toµ chïa chung gäi lµ chïa Cùc l¹c, chïa NghÌ liÒn nhau ë gi÷a x·.
Cßn s¸u th«n, mçi th«n cã mét toµ ®×nh riªng hµng th«n, còng cã th«n
l¹i cã chïa riªng hµng th«n n÷a.
Th«n Ph-¬ng ®« cã mét ®×nh, mét chïa, chïa gäi lµ chïa QuÝt
Ph-¬ng ®é.
Th«n Tù ®oµi cã mét ®×nh, mét chïa, chïa gäi kµ chïa Rèt Tù §oµi.
Th«n Phóng c¸o cã mét ®×nh, mét chïa, chïa gäi lµ chïa B¸ch linh,
chïa nµy gäi lµ chïa ¢m Hån, lµm ë x¸ N¨m mÉu, vÒ ngµy tr-íc quan tØnh cã ®Ó ra mét nöa 5 mÉu ruéng ®Ó ch«n tï bÞ xö, thµnh mét c¸i tha ma, m¶
liÒn tõng hµng nh- b¸t óp, nªn ng-êi sau míi dùng chïa nµy ®Ó tÕ ®é cho ©m hån, mµ còng gäi lµ chïa N¨m mÉu; gÇn ®©y ng-êi ta bèc hãt nh÷ng m¶ Êy ®Ó vµo mét chç, nay di tÝch chØ cßn mét miÕng ®Êt bªn ®-êng th«i. §Ö niªn xu©n thu hai kú c¸c quan tØnh vÉn chÈn tÕ ®µn nghÜa chñng.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
52
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ë c¹nh ®Òn B¸ch linh, cã mét toµ nhµ thê ®¹o thiªn chóa, thê bèn vÞ
"Tö v× ®¹o" bÞ xö ë N¨m mÉu, nay lËp ®Òn thê gäi lµ "nhµ Trung ®Òn Th¸nh". Trong ®Êt nhµ thê cã dùng tr-êng häc n÷a.
Th«n Tù ®«ng cã mét ®×nh, th«n C«i ®oµi cã mét miÕu, th«n C«i ®«ng
cã mét miÕu Bµ c« ë bÕn ®ß Hµn, mét toµ miÕu Héi ®ång hµng tØnh thê b¸ch thÇn trong tØnh, ®Ö niªn xu©n thu c¸c quan tØnh tÕ.
T¹i ®×nh c«ng hµng x· tøc ®×nh "Hµn b¬i" thê mät vÞ hiÖu lµ Khai
thiªn thÓ ®¹o. sù tÝch ngµi truyÒn lµ Thuû thÇn nªn khi kú phóc cã lÖ b¬i ch¶i thi nhau. Cßn sù tÝch c¸c vÞ thê ë ®×nh hµng th«n ®Òu kh«ng cã c¶. C©u ®èi ë ®×nh hµng x·:
Long chu tr¹o cæ l-u ph-¬ng ®é.
Thu thuû ba v¨n chøc CÈm Giang.
6. X· Kªnh Tre.
1. VÞ trÝ vµ diÖn tÝch:
Nh©n ®inh x· nµy lµm nghÒ thuyÒn chµi, kh«ng cã ®ång ®iÒn, ë nhê
mét mÉu ®Êt ë x· §iÒm léc ria mÐ s«ng SÆt ®Ó lµm nhµ ë, cßn ë d-íi chµi cá, ®-îc nhËn giang phËn tõ tØnh H¶i d-¬ng ®Õn x· Bµnh x¸ tæng Tø th«ng. 2. D©n sè:
§inh: 67 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 223 ng-êi.
3. Th«n, gi¸p:
Hai gi¸p §«ng vµ T©y.
4. Canh phßng:
Mét së ®iÕm canh ë bªn ®×nh.
5. ThuÕ:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
53
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
§inh: 157 $ 50.
6. Kü nghÖ:
Lµm nghÒ chµi l-íi.
7. §×nh, chïa:
Mét c¸i ®×nh, 5 gian lîp gianh, hËu cung lîp ngãi , kh«ng cã chïa.
§×nh thê hai vÞ: mét vÞ lµ ®øc Th¸nh YÕt Kiªu, ng-êi lµng H¹ b×, huyÖn Gia
léc, phï nhµ TrÇn, khoan thuyÒn cho giÆc ¤ M· Nhi nhµ Nguyªn ®¾m chÕt ë B¹ch §»ng giang. Cßn mét vÞ th¸nh bµ, kh«ng cã sù tÝch. C©u ®èi thê:
T¹o chu kinh ph¸ Nguyªn binh phñ. HiÕn th¸nh ph-¬ng l-u ViÖt sö biªn.
7. X· Kim Chi
1. VÞ trÝ:
(Tªn N«m lµ lµng Ch»m)
§«ng gi¸p x· Thanh c-¬ng, t©y gi¸p x· CÈm khª, nam gi¸p x· TiÒn
lÖ, b¾c gi¸p x· §ång niªn. 2. DiÖn tÝch:
353 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi:
Cã mét con ngßi ë phÝa ®«ng, gi¸p x· Thanh c-¬ng, ®i ®Õn ria lµng.
4. D©n sè:
§inh: 39 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 185 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Hai gi¸p: §«ng vµ Nam.
6. Canh phßng:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
54
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë c¹nh ®-êng xe löa vµ mét ®iÕm ë gi¸p
®-êng thuéc ®Þa sè 5. 7. ThuÕ:
§inh: 97 $ 50; ®iÒn: 580 $ 30.
8. Canh n«ng:
349 mÉu ruéng cÊy mïa, 40 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®-êng xe löa (Hµ néi ®i H¶i phßng) qua ®ång ®iÒn 400
th-íc t©y (®o tù km 35+100 ®Õn km 35+500); mét ®o¹n ®-êng thuéc ®Þa sè 5 (®-êng Hµ néi ®i H¶i phßng) qua ®ång ®iÒn h¬n 300 th-íc t©y; mét ®o¹n ®-êng hµng tØnh sè 17 lªn x· §ång niªn qua ®ång ®iÒn lµng ®é 260 th-íc t©y.
10. §×nh, chïa:
Mét chïa, mét ®×nh gäi lµ ®×nh trªn, mét ®×nh gäi lµ ®×nh d-íi, vµ
mét ®Òn. §×nh trªn thê vÞ Th-îng t-íng §¹i v-¬ng, ®×nh d-íi thê vÞ V« nhiÔm c- sÜ ®¹i v-¬ng, ®Òn thê Thiªn tiªn C«ng chóa. Sù tÝch c¸c vÞ Êy ®Òu kh«ng cã.
8. X· T©n Kim.
1. VÞ trÝ:
T©y gi¸p x· §iÒm léc, nam gi¸p x· B×nh l©u, ®«ng vµ b¾c gi¸p x·
B×nh lao.
2. DiÖn tÝch:
143 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi: Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
55
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ë phÝa Nam cã mét con ngßi ch¶y ë mÐ lµng.
4. D©n sè:
§inh: 184 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 593 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Hai gi¸p: mét gi¸p l-¬ng vµ mét gi¸p gi¸o. X· nµy tr-íc lµ th«n Kim
®«i x· B×nh lao, sau ®-îc biÖt lËp lµm mét x·. 6. Canh phßng:
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë gÇn ®×nh, mét ®iÕm ë mÐ lµng.
7. ThuÕ:
§inh: 460 $ 00; ®iÒn: 232 $ 40.
8. Canh n«ng:
110 mÉu cÊy mïa, 40 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng: t©y.
Cã mét ®o¹n ®-êng hµng tØnh sè 17 qua phÝa ®«ng lµng 200 th-íc
10. §×nh, chïa:
Mét ®×nh, mét chïa, mét nhµ thê ®¹o Thiªn chóa. §×nh thê: mét vÞ
Th-îng ®¼ng §¹i v-¬ng phï triÒu Tr-ng V-¬ng b×nh T« §Þnh, mét vÞ Thuû cung ®«ng chóa, kh«ng cã sù tÝch vµ ®øc sinh phong §¹i v-¬ng sù tÝch ®· nãi ë x· Hµn giµng. C©u ®èi thê:
§ång cè gi¸ng thÇn, b×nh T« t-íng, dùc Tr-ng triÒu, Nam giao biÓu dÞ.
Kim ®«i di ¸i, b¶o lª d©n, khai th¸nh häc §«ng suý bao phong.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
56
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 9-X· Thanh c-¬ng
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng S-ît)
§«ng gi¸p x· §iÒm léc, t©y gi¸p x· Kim chi, nam gi¸p x· TiÒn lÖ, b¾c
gi¸p x· §ång niªn. 2. DiÖn tÝch.
503 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Cã mét con ngßi ë phÝa nam vµ mét con ngßi ë gi÷a lµng.
4. D©n sè.
§inh: 156 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 712 ng-êi.
5. Th«n gi¸p.
Ba gi¸p: b¾c, ®«ng vµ nam
6. Canh phßng:
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®×nh vµ mét ®iÕm ë miÕu gi÷a lµng.
7. ThuÕ.
§inh: 390 $ 00; ®iÒn: 830 $ 20
8. Canh n«ng.
497 mÉu ruéng cÊy mïa, 100 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®o¹n ®-êng thuéc ®Þa sè 5 (Hµ néi ®i H¶i d-¬ng) ®i qua gi÷a
®ång ®iÒn 1.250 th-íc t©y, vµ mét ®o¹n ®-êng hµng tØnh sè 19 (®-êng Chî m¸t lªn Ngäc trôc) qua ®Þa phËn lµng 1.075 th-íc t©y, mét ®o¹n ®-êng tõ ®-êng thuéc ®Þa vµo ®×nh lµng l¸t ®¸ c¶. 10. §×nh, chïa
Mét ®×nh, mét chïa vµ mét miÕu. Chïa gäi lµ Quang hÝ tù ë ®Çu lµng,
®×nh ë gi÷a lµng, thê ®øc Th-îng ®¼ng §¹i v-¬ng hä Vò, phô qu¸n ë Thanh Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
57
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ho¸, lµng Long thùc, mÉu qu¸n ë x· Thanh c-¬ng, sinh ra ®¹i v-¬ng ngµy
mång 10 th¸ng 3 n¨m Nh©m th×n ®êi vua Lª Th¸nh T«n, ®Õn n¨m 20 tuæi thi v¨n ®ç tiÕn sÜ, thi vò ®ç T¹o sÜ, phï Lª dÑp ®-îc giÆc Chiªm thµnh vµ Ai lao h¬n 30 trËn, sau ®-îc phong lµ Phóc thÇn, thê ngµi ë sinh ®Þa. C©u ®èi thê:
XuÊt vò nhËp v¨n, Lª lé trïng h-ng ch-¬ng th¸nh ®øc.
Khang d©n phô vËt, Thanh trang h¹p c¶nh tr¹i thÇn h-u.
V- Tæng Kim quan Tæng Kim quan cã 6 x·: Kim quan, L-¬ng x¸, Nguyªn khª, Trµng
kªnh, Tr÷ la vµ Tó la.
1. X· Kim quan
1. VÞ trÝ.
§«ng gi¸p x· Th¹ch lçi, t©y gi¸p x· B×nh phiªn vµ s«ng Tr-êng
giang, nam gi¸p x· Nguyªn khª, b¾c gi¸p s«ng CÈm giµng, ®èi ng¹n lµ x· Ngäc quan, thuéc huyÖn Long tµi tØnh B¾c ninh. 2. DiÖn tÝch.
229 mÉu 7 sµo ta.
3. S«ng ngßi.
ë phÝa b¾c cã s«ng CÈm giµng ch¶y qua ®Þa phËn ®Õn ®»ng sau huyÖn
lþ råi ch¶y nèi vµo s«ng Tr-êng giang, ch¶y ë phÝa t©y. Cã mét con ngßi ®i theo ®ª Th¹ch lçi, ®Ó tiÖn cã n-íc cÊy chiªm. 4. D©n sè.
§inh: 83 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 341 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
58
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Hai gi¸p: ®«ng vµ ®oµi.
6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë c¹nh ®-êng xe löa vµ mét ®iÕm ë bÕn
®ß tôc gäi lµ CÇu Xen (®-êng sang Lang tµi). 7. ThuÕ.
§inh: 207 $ 50; ®iÒn: 253 $ 70
8. Canh n«ng.
95 mÉu ruéng cÊy mïa, 60 mÉu cÊy chiªm vµ 10 mÉu giång mÇu.
9. Th-¬ng m¹i.
ë bÕn phè Kim quan cã mét c¸i chî bu«n b¸n ®ñ c¸c thøc, phiªn häp
vµo ngµy 1, 4, 6, 9 ta.
10. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Cã mét ®o¹n ®ª Th¹ch lçi dµi 142 th-íc t©y, mét ®o¹n ®-êng quan lé
(®-êng ®i vÒ Phó léc vµ V¨n thai) dµi 470 th-íc t©y, mét ®o¹n ®-êng xe löa
(®-êng Hµ néi ®i H¶i phßng), cã mét cÇu s¾t tôc gäi cÇu Rµng, b¾c trªn s«ng Tr-êng giang, cÇu Êy dµi 35 th-íc t©y. 11. ViÖc häc
ë bÕn phè cã mét tr-êng Ph¸p ViÖt, cã tõ líp nhÊt ®Õn líp ba (líp t-
vµ líp n¨m thêi häc ë ®×nh Lôc x·, x· B×nh phiªn) ®-îc 150 häc trß. 12. ViÖc hé sinh
Thuéc vÒ khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
13. §×nh, chïa.
Cã mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh thê «ng Hoµng lang, quª ë NghÖ an
lµm quan §æng binh triÒu nhµ TiÒn Lª, nh©n phông mÖnh ®i ®¸nh giÆc ®Õn nói Kú long bÞ thua bÌn tù tö kh«ng chÞu hµng giÆc, vua phong cho lµm phóc thÇn.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
59
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ë huyÖn lþ vµ ë phÝa bªn h÷u ®-êng xe löa Hµ néi ®i H¶i phßng tõ
®Çu cÇu cho ®Õn hÕt tr-êng häc, ®Æt ra lµm phè, cã tr-ëng phè tr«ng nom c¸c
viÖc vµ cã thiÕt mét së ®iÕm canh ë gÇn cÇu s¾t. Nam, phô, l·o, Êu ®-îc 361 ng-êi.
2- X· L-¬ng x¸
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng L-êng)
Nam gi¸p x· §«ng khª, b¾c gi¸p x· Tr÷ la, ®«ng gi¸p x· Bèi t-îng,
t©y gi¸p th«n VÜnh long vµ x· Bèi t-îng. 2.DiÖn tÝch.
393 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi.
Cã s«ng N¨ng yªn tøc lµ s«ng Tr-êng giang ®i qua phÝa b¾c lµng
1.430 th-íc t©y.
4. D©n sè.
§inh: 94 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 374 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Hai gi¸p: §«ng vµ t©y.
6. Canh phßng.
Mét së ®iÕm canh ë ®×nh.
7. ThuÕ.
§inh: 235 $ 00; ®iÒn: 672 $ 50
8. Canh n«ng.
200 mÉu ruéng cÊy mïa, 40 mÉu cÊy chiªm.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
60
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng. ®ª.
Cã mét con ®ª t- bèi ®i qua trong lµng vµ mét c¸i cèng b»ng ciment ë
10. ViÖc hé sinh.
Theo khu mô ®ì ë Tr÷ la.
11. §×nh, chïa.
Mét ®×nh vµ mét chïa, ®×nh thê Ph¹m QuÝ ThÝch, tiªn sinh hiÖu LËp
trai, qu¸n ë x· Hoa ®-êng phñ B×nh giang. Tiªn sinh ®ç ®Ö tam gi¸p TiÕn sÜ ®êi Lª quÝ lµm ®Õn quan B¾c ninh trÊn §èc ®ång, Th¸i nguyªn trÊn Tham
hiÖp nhung vô, kiªm ThÞ trung häc sÜ. Gia long nguyªn niªn th-îng dô håi kinh phông thÞ, råi ngµi c¸o bÖnh, kh«ng ®i, ®Õn th¸ng 3 n¨m Êy ®Ëu ngµy 29 th× ngµi t¹ thÕ. §Ö niªn cø ®Õn ngµy Êy, cã lÔ kû niÖm. C©u ®èi thê:
B¾c trÊn ®èc ®ång kh©m ph-¬ng chiÕu Nam nhung thiªn hiÖp tøc lang yªn Tam gi¸p khoa danh tån Th¸i häc
Thiªn thu chÝnh khÝ nghiªm sïng tõ.
3-X· Nguyªn khª
1. VÞ trÝ. quan.
(Tªn n«m lµ lµng Ngót)
§«ng vµ nam gi¸p x· Tr÷ la, t©y gi¸p x· §ång khª, b¾c gi¸p x· Kim
2. DiÖn tÝch.
151 mÉu ta.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
61
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
3. S«ng ngßi.
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Cã s«ng Tr-êng giang ®i qua phÝa t©y lµng ®é 380 th-íc t©y.
4. D©n sè.
§inh: 53 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 233 ng-êi.
5. Th«n gi¸p.
Hai gi¸p: ®«ng vµ b¾c.
6. Canh phßng. lµng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë c¹nh ®-êng xe löa vµ mét ®iÕm ë trong
7. ThuÕ.
§inh: 132 $ 50; ®iÒn: 225 $ 20
8. Canh n«ng.
136 mÉu ruéng cÊy mïa; 70 mÊu cÊy chiªm; 30, 40 mÉu giång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Cã mét ®o¹n ®ª Th¹ch lçi dµi -íc 100 th-íc t©y, mét ®o¹n ®-êng xe
löa (®-êng Hµ néi ®i H¶i phßng) dµi 340 th-íc t©y (tõ Km 40+400 ®Õn Km 400+740), mét ®o¹n ®-êng cò (®-êng CÈm giµng ®i KÎ sÆt) mét c¸i cèng g¹ch ë ®o¹n ®-êng nµy. 10. ViÖc häc.
TrÎ con theo häc ë tr-êng Ph¸p ViÖt
11. ViÖc hé sinh.
Theo khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
12. §×nh, chïa.
Mét ®×nh, mét chïa, ®×nh thê tõ tiªn cæ t-¬ng truyÒn cã mét bÌ gç næi
lªn bªn bê s«ng, ®Õn ®ªm thÊy mét «ng cô giµ ®Çu b¹c dùng nªn toµ ®×nh. Xong råi cô giµ l¹i theo gißng s«ng mµ biÕn ®i mÊt. D©n x· lÊy lµm linh dÞ, ®Æt bµi vÞ thê. Cã c©u ®èi thê:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
62
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
PhiÖt phï giang th-îng truyÒn linh tÝch §×nh trÜ kh« ®Çu sØ tr¸ng quan.
4. X· Trµng kªnh
1. VÞ trÝ.
Nam gi¸p s«ng Tr-êng giang, ®èi ng¹n lµ x· Vò x¸ thuéc phñ B×nh
giang, ®«ng gi¸p x· Mai trung, t©y gi¸p x· Tó la, b¾c gi¸p x· Kinh uyªn. 2. DiÖn tÝch.
479 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Cã s«ng Tr-êng giang ch¶y tõ t©y nam qua ®Þa phËn lµng, dµi 5.000
th-íc t©y. Mét con s«ng ®µo con ch¶y tõ x· Kinh uyªn vÒ phÝa t©y lµng. 4. D©n sè.
§inh: 78 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 380 ng-êi.
5. Th«n gi¸p.
Hai gi¸p: nam vµ b¾c.
6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm x©y g¹ch ë ®-êng xe ho¶ vµ mét ®iÕm ë
®Çu lµng.
7. ThuÕ.
§inh: 195 $ 00; ®iÒn: 678 $ 40.
8. Canh n«ng.
250 mÉu ruéng cÊy mïa, 200 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
63
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Mét ®o¹n ®ª qua ®Þa phËn x· Trµng kªnh 1.700 th-íc t©y råi sang ®Þa
phËn x· Mai trung, mét con ®-êng l¸t ®¸ ®i ë trong lµng; mét ®o¹n ®-êng xe
löa (®-êng Hµ néi ®i H¶i phßng) dµi 1.190 th-íc t©y (tõ Km 42+450 ®Õn Km 43+640). Cã hai c¸i cèng nhµ n-íc x©y ë ®-êng xe löa. 10. ViÖc häc.
Cã tr-êng h-¬ng häc ®-îc ngãt 30 häc sinh.
11. ViÖc hé sinh
Theo khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
12. §×nh, chïa.
Mét ®×nh, mét chïa. §×nh thê «ng §Þnh c«ng, lµm quan ë ®êi nhµ Lª,
cã c«ng ®i dÑp ®-îc giÆc Chiªm thµnh, ®-îc phong lµm T¶ ®« ®èc ®¹i t-íng c«ng. Cã c©u ®èi thê:
V¨n vò l-ìng ®å l-u Kh¸nh lÞch Ba ®µo nhÊt trËn ph¸ Chiªm thµnh.
Chiªm tÆc lai uy, B¸ch h¶i ba ®µo thiªn chî thuËn Lª triÒu hiÓn tÝch, Hoµng kªnh v©n vô ®Þa truyÒn linh.
5. X· Tr÷ la
1. VÞ trÝ.
(Tôc gäi lµ lµng La)
§«ng gi¸p x· Tó la, t©y gi¸p x· Nguyªn khª, nam gi¸p s«ng Tr-êng
giang ®èi ng¹n lµ x· L-¬ng x¸, b¾c gi¸p x· Th¹ch lçi. 2. DiÖn tÝch.
520 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
64
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ë phÝa t©y nam cã s«ng Tr-êng giang ch¶y qua ®ång ®iÒn lµng 1.200
th-íc t©y.
4. D©n sè.
§inh: 200 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 739 ng-êi.
5. Th«n gi¸p.
Hai th«n: D-¬ng liÔu vµ Ph¹m liªn.
6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®-êng xe löa vµ mét ®iÕm ë ®×nh lµng.
7. ThuÕ.
§inh: 500 $ 00; ®iÒn: 838 $ 50.
8. Canh n«ng.
440 mÉu ruéng cÊy mïa, 80 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®-êng ®Êt tõ ®-êng xe löa vµo ®Õn ®×nh lµng, mét ®o¹n ®-êng xe
löa (®-êng Hµ néi ®i H¶i phßng) dµi 1.160 th-íc t©y (®o tõ Km 40+740 ®Õn Km 41+900)
10. ViÖc häc.
Cã tr-êng tæng s-, ®-îc h¬n 50 häc sinh.
11. ViÖc hé sinh.
Cã mô ®ì ®· cã giÊy chøng chØ ®· tËp viÖc hé sinh ë nhµ th-¬ng tØnh
H¶i d-¬ng.
12. §×nh, chïa.
Mét ®×nh, ba chïa. §×nh thê «ng §oµn th-îng. Sù tÝch ngµi ®· nãi ë
x· B¸i d-¬ng. C©u ®èi thê:
BÊt kim kiÕn §«ng h¶i thiªn trïng ba, h¸ch hå h÷u cù TrÇn né khÝ.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
65
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Linh nh©n ®éc Nam sö ®é tam quyÕn, ¶m nhiªn t- phï Lý
chiÕn c«ng, Chung cæ chØ cöu TrÇn, "Méc tö" s¬n hµ hiÒm ®Þa sóc,
ChØ kim ®o b¹c nén, "§ång dao" kiÕm m· h÷u thiªn tri.
6. X· Tó la
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m gäi lµ lµng La)
§«ng gi¸p x· Trµng kªnh, t©y gi¸p x· Tr÷ la, nam gi¸p x· Bèi t-îng,
b¾c gi¸p x· Kinh uyªn. 2. DiÖn tÝch.
181 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi ë phÝa nam lµng cã s«ng Tr-êng giang ch¶y qua 700 th-íc t©y, ë
phÝa ®«ng cã mét c¸i cõ. 4. D©n sè.
§inh: 51 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 219 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Hai gi¸p: §«ng vµ t©y.
6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®-êng xe löa vµ mét ®iÕm ë ®×nh lµng.
7. ThuÕ.
§inh: 127 $ 50; ®iÒn: 449 $ 83.
8. Canh n«ng.
150 mÉu ruéng cÊy mïa; 20 mÉu cÊy chiªm.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
66
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®o¹n ®ª Trµng kªnh, ®i ngang qua gi÷a c¸nh ®ång lµng dµi -íc
700 th-íc t©y, mét ®o¹n ®-êng xe löa (®-êng Hµ néi ®i H¶i phßng) dµi 550 th-íc t©y (®o tõ Km 41+900 ®Õn Km 42+450) 10. ViÖc hé sinh.
Theo khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
11. §×nh, chïa.
Mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh thê «ng §oµn th-îng. Sù tÝch chÐp ë x·
B¸i d-¬ng. C©u ®èi thê:
Nam giao nh¹c gi¸ng thÇn, hång lé tinh kú, trùc b¶
c-¬ng tr-êng thanh ®¹i nghÜa. §«ng a thiªn kh¶i th¸nh, §ång dao phong vò, cè t-¬ng danh tiÕt tû hoµn nh©n.
VI. Tæng Lai c¸ch x¸.
Tæng Lai c¸ch cã n¨m x·: An tÜnh, Cao x¸, H¶o héi, Lai c¸ch vµ Vò 1. X· An tÜnh
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng Danh trong)
§«ng gi¸p x· Cao x¸, t©y gi¸p x· Lai c¸ch vµ An ®inh, nam gi¸p x·
Lai c¸ch, b¾c gi¸p x· An ®inh. 2. DiÖn tÝch.
200 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi. Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
67
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Cã mét con ngßi gi¸p giíi x· An ®inh ®Õn x· Lai c¸ch, gäi lµ ngßi
TrÇm v¶i.
4. D©n sè.
§inh: 185 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 769 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
S¸u gi¸p: ChÝnh trung, Cù ®¹i, §oµi nguyªn, §oµi th-îng, §«ng cùu,
§«ng t©n.
6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ngãi ë ®-êng ho¶ xa, mét ®iÕm ë x·
Qu¸n ®«ng (ë gi÷a lµng). 7. ThuÕ.
§inh: 277 $ 50; ®iÒn: 343 $ 00.
8. Canh n«ng.
165 mÉu ruéng cÊy mïa, 40 mÉu cÊy chiªm.
9. Kü nghÖ
§µn «ng lµm thî méc, thî s¬n, ®µn bµ lµm v¶i t¬.
10. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Cã ®-êng xe löa ®i qua ®Þa phËn lµng mét qu·ng 944 th-íc t©y (®o tõ
Km 48+140 ®Õn Km 49+084). ë trong lµng, c¸c ®-êng ®Òu l¸t ®¸ c¶. ë gÇn ®-êng xe löa, cã mét c¸i cÇu ®¸, vµ mét c¸i cèng ®¸ (cèng nµy gäi lµ cèng ®Çu). Qua ngßi TrÇm v¶i, cã mét c¸i cèng g¹ch. 11. ViÖc häc.
Cã tr-êng h-¬ng s- ®-îc h¬n 30 häc trß.
12. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Lai c¸ch.
13. §×nh, chïa.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
68
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Mét ®×nh, mét nghÌ, mét chïa vµ mét miÕu, ®Òu míi lµm c¶. §×nh thê
mét vÞ chÝnh, hai vÞ tuú, ®Òu lµ thiªn thÇn c¶, hiÖu thÇn vÒ ®êi TiÒn Lý nam ®Õ, s¾c phong vÞ chÝnh lµ §« thiªn ®¹i v-¬ng, vÞ tuú T¶ kiªn ®¹i ®« v-¬ng, H÷u kiªn ®¹i ®« v-¬ng. C©u ®èi thê:
Lý triÒu hiÓn tÝch trung
-ng th¸nh,
L¸nh ®Þa ®»ng kh«ng th-îng ®¼ng thÇn.
2. X· Cao x¸
1. VÞ trÝ.
§«ng gi¸p x· Vò x¸ vµ Chi c¸c, t©y gi¸p x· Lai c¸ch vµ An tÜnh, nam
gi¸p th«n Hoµng ®-êng x· Vò x¸, b¾c gi¸p x· L«i x¸. 2. DiÖn tÝch.
731 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi.
Cã mét con s«ng ®µo chia ra hai ng¶: mét ng¶ tõ Cèng g¹ch qua ®Þa
phËn th«n §µo, sang x· L«i x¸; mét ng¶ tõ Cèng g¹ch qua ®Þa phËn th«n §µo, th«n Cao th¼ng dùa ®-êng xe löa xuèng ®Õn sau ga Cao x¸,, rÏ ngang qua ®Þa phËn th«n §ç sang ®ång ®iÒn x· L«i x¸ råi ch¶y ra s«ng Th¸i b×nh. 4. D©n sè.
§inh: 320 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 1180 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
69
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Ba th«n: Cao, §µo (tªn n«m lµ lµng CÇu) vµ §ç (tªn n«m lµ lµng §é),
mét xãm theo ®¹o Thiªn chóa. 6. Canh phßng:
S¸u së ®iÕm canh: ®iÕm thø nhÊt ë trong th«n §ç, ®iÕm thø hai ë bê
s«ng §µo, gi¸p ®-êng xe löa (vÒ th«n §ç), ®iÓm thø ba ë trong th«n Cao; ®iÓm thø t- ë bê s«ng §µo, gi¸p ®-êng xe löa (vÒ th«n Cao); ®iÓm thø n¨m ë t¹i r×a ®-êng xe löa chç CÇu §Çu; ®iÓm thø s¸u ë trong th«n §µo. 7. ThuÕ.
§inh: 800 $ 00; ®iÒn: 1.120 $ 00
8. Canh n«ng:
700 mÉu ruéng cÊy mïa, 100 mÉu cÊy chiªm, 150 mÉu trång mÇu.
9. Kü nghÖ:
Th«n Cao cã nghÒ lµm cèm, th«n §µo cã nghÒ lµm s¬n, th«n §ç cã
nghÒ h¸i d©u ch¨n t»m.
10. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®o¹n ®-êng xe löa 1.900 th-íc t©y (tõ Km 49+220 ®Õn 51+120).
Cã mét ga gäi lµ ga Cao x¸ (®-êng xe löa Hµ néi ®i H¶i phßng). Trong ba th«n ®Òu cã ®-êng th«ng cï ra ®-êng xe löa. 11. ViÖc häc.
Cã tr-êng h-¬ng s- ®-îc h¬n 20 häc trß.
12. ViÖc hé sinh
Theo khu mô ®ì ë x· Lai c¸ch.
13. §×nh chïa.
Mçi th«n cã mét ®×nh, mét chïa. §×nh th«n §ç thê ®øc §« thiªn
thÇn, th«n Cao thê ®øc Tam quan thÇn th«ng, th«n §µo thê ®øc Ph¸p thiªn trî th¸nh, ®Òu kh«ng cßn sù tÝch. T-¬ng truyÒn c¸c ngµi ®Òu lµ ng-êi lµng ë ®êi Hïng V-¬ng gióp vua ®¸nh ®uæi giÆc Thôc, cã c«ng to. C©u ®èi thê: Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
70
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
§øc ®¹i khu«ng hïng, thËp b¸t hång ®å duyªn chÝnh thèng. C«ng cao b×nh Thôc, tam khu cè tr¹nh lÉm linh Thanh VÜ tÝch tr-êng l-u, tù h÷u Hång b»ng vò trô, TÇng ®µi ngËt lËp, b×nh ph©n §µo, §ç ®«ng t©y.
3. X· H¶o héi
1. VÞ trÝ.
§«ng vµ nam gi¸p x· Chi c¸c, t©y vµ b¾c gi¸p x· L«i x¸.
2. DiÖn tÝch. 71 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi.
Mét con s«ng míi ®µo tõ x· L«i x¸ th¼ng sang th«n Tiªn kiÒu dµi ®é
600 th-íc t©y; vÒ phÝa ®«ng nam cã mét con ngßi tõ x· Chi c¸c theo ria lµng ®i ®Õn gi÷a ®ång ®iÒn dµi ®é 500 th-íc t©y, gäi lµ ngßi Khai. 4. D©n sè
§inh: 23 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 132 ng-êi.
5. Canh phßng.
Mét së ®iÕm canh ë cæng lµng.
6. ThuÕ.
§inh: 57$50; ®iÒn: 105$00
7. Canh n«ng:
60 mÉu ruéng cÊy mïa, 30 mÉu cÊy chiªm.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Tuy x· nµy nhá nh-ng c¸c ®-êng trong lµng ®Òu l¸t ®¸ c¶. Cã hai cÇu
®¸: mét c¸i míi b¾c theo ®-êng th«ng cï lªn qua s«ng ®µo lªn x· L«i x¸, gäi Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
71
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
lµ cÇu S«ng; mét c¸i b¾c qua ngßi vµo trong lµng, gäi lµ CÇu ®¸ cæng ®×nh. Cã mét c¸i cèng còng x©y qua ngßi vµo trong lµng gäi lµ cèng Cæng cÇu. 9. §×nh, chïa.
Mét ®×nh, hai chïa vµ mét toµ th¸nh miÕu. §×nh thê ba vÞ: TÜnh hËu,
§«ng tõ vµ t©y tõ. Cßn miÕu th× thê ®øc Th¸nh TrÇn.
4. X· Lai c¸ch.
1. VÞ trÝ. Vò x¸.
(Tªn n«m lµ lµng G¹ch)
B¾c gi¸p x· An ®iÕm vµ Ha x¸, t©y gi¸p x· Quý d-¬ng, ®«ng gi¸p x·
2. DiÖn tÝch.
1368 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi.
Cã hai con s«ng ®µo ®Ó khuyÕn n«ng, mét qu·ng ë vÒ phÝa ®«ng gÇn
th«n An nghÜa, dµi ®é 1.000 th-íc t©y, mét qu·ng ë vÒ phÝa t©y gi¸p ®Þa phËn x· Quý d-¬ng, gäi lµ s«ng §×a, dµi ®é 300 th-íc t©y. 4. D©n sè.
§inh: 527 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 1.955 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
S¸u th«n: An nghÜa (tªn n«m lµ NghÜa), B¶n ho¸ (tªn n«m lµ lµng
BÇu), Chung ®µm (tªn n«m lµ lµng §×a), Kh¶i ®Ò (tªn n«m lµ lµng §Ò), Ngò Léc (tªn n«m lµ lµng §èng nam) vµ Ngò m· (tªn n«m lµ lµng Ngä). 6. Canh phßng.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
72
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
N¨m së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®-êng xe löa, mét ®iÕm ë phè Lai
c¸ch (ë ®-êng thuéc ®Þa), mét ®iÕm ngãi ë Qu¸n m¹i (gi÷a th«n An nghÜa vµ B¶n ho¸), mét ®iÕm ë th«n Ngò m·, mét ®iÕm ë ®Çu th«n Chung ®µm. 7. ThuÕ.
§inh: 1.317 $ 50; ®iÒn: 2.044 $ 50
8. Canh n«ng.
1.230 mÉu ruéng cÊy mïa, 200 mÉu cÊy chiªm, 400 mÉu trång mµu.
Trong 400 mÉu trång mµu, cã mét xø cao, ®Êt c¸t s¾c h¬i tr¨ng tr¾ng gäi lµ
xø §ång trßn ®-îc 150 mÉu, cßn l¹i lÎ tÎ ra c¸c x· kh¸c. §Êt xø ®ång nµy bë, rÊt dÔ lµm, trång g× còng tèt. T-¬ng truyÒn ngµy tr-íc ë vïng nµy cã trång b«ng nhiÒu l¾m, nh-ng nay kh«ng cã ai trång n÷a. 9. Thæ s¶n.
Trõ nh÷ng thãc, g¹o, khoai, ®ç vµ gia sóc, x· Lai c¸ch cßn cã thø c¸
mÌ lµ thø c¸ rÊt quý cã gi¸ trÞ, ngµy tr-íc vÉn ph¶i mang tiÕn vua. C¸ th¶ ao
®Êt c¸t, chØ cã mét n¨m thêi lín b»ng con c¸ chÐp 3 - 4 hµo; ¨n gái kh«ng tanh, ®Ó tõ s¸ng ®Õn tr-a kh«ng ch¶y n-íc, vÞ gißn vµ th¬m, cho nªn vÉn cã c©u nãi:"HÕn CÇu tre, c¸ mÌ Lai c¸ch".
X· Lai c¸ch cã mét c¸nh ®ång gäi lµ ®ång Thñ, s¶n mét thø cua rÊt
quÝ. Cua Êy còng nh- cua th-êng, nh-ng s¾c nã anh ¸nh vµng, ¨n rÊt ngon vµ
th¬m. Cua ®ång Êy nÊu víi n-íc giÕng BÇu th× míi ngon. GiÕng BÇu lµ giÕng xãm BÇu thuéc th«n B¶n ho¸, cã n-íc m¹ch kh«ng bao giê c¹n vµ rÊt trong s¹ch, cho nªn vÉn cã c©u nãi: "N-íc giÕng BÇu, cua ®ång Thñ". 10. Mü nghÖ:
Cã nghÒ lµm bét nÕp, bét tÎ. ë th«n An nghÜa cã nghÒ lµm c¸c thø l-íi: l-íi, l-íi chim ri, l-íi
chim ngãi.
L-íi ®¸nh c¸ cã ba thø:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
73
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
1/ L-íi næi, dµi ®é 10 th-íc, cao ®é 10 th-íc, bªn trªn cã phao b»ng
èng tre trßn, d-íi cã tói, tói Êy lµ th©n l-íi gËp l¹i ®é mét th-íc, cø c¸ch ®é mét th-íc l¹i dÝnh liÒn vµo thÞt l-íi, hai bªn miÖng tói cã hai miÕng ch× nhá ®é b»ng ngãn tay con, ®Ó khi kÐo c¸, nh÷ng ch× Êy nÆmg s¸t xuèng ®Êt, miÖng tói h¸ ra ®Ó c¸ chui vµo ®Êy, gi¸ l-íi ®é 15, 16 ®ång b¹c mét c¸i.
2/ L-íi ch×m chiÒu dµi víi tói còng nh- l-íi næi, nh-ng bÒ cao chØ ®é
5 th-íc, phao b»ng gç ®Ïo dÑt, gi¸ b¸n ®é 5, 6 ®ång mét c¸i.
3/ Chµi h×nh trßn nh- c¸i n¬m, còng cã tói nh- l-íi, mµ khi qu¨ng ra
gÇn b»ng gian nhµ, bao nhiªu tói ®Ýnh vµo trong c¶, cÇm nóm kÐo lªn thêi thu gän l¹i, dµi ®é 7 th-íc r-ìi, gi¸ b¸n còng nh- l-íi ch×m.
C¸c thø l-íi ®Òu lµm b»ng sîi v¶i, ®¸nh thµnh con, hoÆc ®Ëu t- hoÆc
®Ëu s¸u, råi ®an b»ng ghim tre, m¾t l-íi to nhá tuú theo réng hÑp, mµ ®an rÊt nhanh chãng, mçi bøc chiÒu cao 3 th-íc 7 tÊc r-ìi chiÒu dµi ®é 5 th-íc, thuª ®an mét hµo mét bøc.
NghÒ ®¸nh c¸ trong lµng chØ dïng l-íi ch×m.
11. Th-¬ng m¹i.
Cã mét chî häp phiªn vµo ngµy 1, 3, 6, 8. ë phè Lai c¸ch cã mét vµi
cöa hµng b¸n t¹p ho¸.
12. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
a/ §ª: cã mét qu·ng ®ª dµi ®é 150 th-íc t©y ë xø Cèng cÇu, thuéc
®Þa phËn th«n Ngò m·.
b/ §-êng x¸: mét qu·ng ®-êng xe löa (®-êng tõ Hµ néi ®i H¶i
phßng) ë phÝa b¾c lµng vµ th«n An nghÜa dµi ®é 146 th-íc t©y (tõ Km
49+064 ®Õn Km 49+220). Mét qu·ng ®-êng thuéc ®Þa sè 5 (®-êng Hµ néi ®i H¶i phßng) ®i qua ®Þa phËn dµi ®é 1.000 th-íc t©y. Cßn c¸c ®-êng th«ng cï ë trong lµng, xãm nµy sang xãm kh¸c, th«n nä sang th«n kia, tuy toµn ®-êng ®Êt c¶, nh-ng còng ®-îc réng r·i, ph¼ng phiu, cã thÓ ®i xe, ngùa ®-îc; c¸c
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
74
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
®-êng th«ng cï nµy ®Òu ¨n vµo ®-êng thuéc ®Þa c¶. Trong c¸c ®-êng th«ng cï, cã mÊy ®-êng nªn kÓ ra sau nµy:
1/ §-êng tõ th«n An nghÜa ®Õn th«n B¶n ho¸ dµi 1.550 th-íc t©y, liÒn
víi ®-êng thuéc ®Þa chç Km 48.
2/§-êng tõ th«n Kh¶i ®Ó qua th«n B¶n ho¸ dµi 800 th-íc t©y.
3/ §-êng ë gi÷a th«n Ngò m· ra ®Õn ®-êng c¸i ®i bÕn ®ß CËy dµi 600
th-íc t©y.
4/ §-êng ë th«n Chung ®Çu ra ®Õn ®-êng thuéc ®Þa dµi 900 th-íc t©y.
c/ CÇu: Trong lµng cã hai cÇu, mét c¸i gäi lµ cÇu Qu¸n tiªn ë ®Çu
th«n An nghÜa vÒ phÝa ®«ng, b¾c qua con s«ng §µo dµi 10 th-íc t©y réng 1 th-íc 20 ph©n t©y, cÇu b»ng gç lim do lµng b¾c ra; cÇu b»ng Cement armÐ do nhµ n-íc b¾c ë xø Qu¸n Cèc.
d/ Cèng: Cèng cã nhiÒu, song thuÇn lµ cèng nhá c¶, hoÆc lµm b»ng
g¹ch hay Cement, ®Ó ao nä ch¶y sang ao kia, l¹ch nµy sang l¹ch kh¸c. 13. ViÖc häc.
Cã tr-êng Tæng s- lµm n¨m 1928, gÇn ®-êng thuéc ®Þa, ë x· Tø chÝ,
chç Êy rÊt cao r¸o, s¹ch sÏ, phong quang. Häc trß theo häc ®-îc h¬n 40. 14. ViÖc hé sinh.
Cã mét mô ®ì ®· cã giÊy chøng chØ ®· häc viÖc hé sinh ë t¹i nhµ
th-¬ng tØnh H¶i d-¬ng.
15. C¸c danh nh©n.
VÒ ®êi nhµ Lª cã hai anh em quan QuËn, Anh lµ Mai Duy H¶i, em lµ
Mai Duy Viªn, ng-êi th«n An nghÜa. Khi ®i hÇu vua ®i ch¬i thuyÒn rång,
bçng cã con chim diÒu h©u cø liÖng ë trªn kh«ng, vua ph¸n r»ng: "HÔ ai b¾n tróng con chim Êy thêi vua ban chøc QuËn c«ng cho". ¤ng H¶i xn b¾n, tróng ngay vµo m¾t con chim Êy, l¨n xuèng thuyÒn rång, vua khen vµ ban chøc QuËn c«ng ngay.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
75
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Cßn «ng Viªn thêi nghÒ cung m· rÊt tµi. BÊy giê cã giÆc gäi lµ giÆc
Ngò thËp, «ng ph¶i ®i ®¸nh, c-ìi mét con ngùa ®i kh«ng ®-îc nhanh, sau c-ìi hai ch©n hai con ngùa võa ch¹y võa b¾n, giÆc tr«ng thÊy tµi trÝ cña «ng, biÕt thÕ kh«ng ®Þch næi, tù nhiªn ph¶i tan. 16. §×nh chïa.
Cã mét ®×nh cña c¶ x·, nªn gäi lµ §×nh C¶, ë th«n B¶n ho¸ lµm theo
lèi cæ, kiÓu ®ao gãc, trong cã mét c¸i ba gian b»ng ®Çu, c¸ch ®é 2 th-íc t©y l¹i c¸i n÷a 5 gian, lµm ch÷ nhÞ. §×nh lµ ®×nh c«ng c¶ s¸u th«n, hÕt th¶y c¸c c«ng viÖc ®Òu häp t¹i §×nh C¶. Cßn n¨m th«n kh¸c còng cã ®×nh chïa riªng.
Th«n Chung ®µm thê hai vÞ: Th¸nh phô §µo C«ng t¹o, ®-îc phong V« ng¹i phñ C- sÜ ®¹i v-¬ng; Th¸nh mÉu Lý Quý n-¬ng tÆng phong Lý Quý phi. Cßn
§×nh C¶ thê n¨m vÞ ®¹i v-¬ng: §øc Th¸nh c¶ §µo B¹ch V©n, §øc th¸nh hai - §µo Thanh V©n; §øc thanh ba- §µo H¾c V©n; §øc th¸nh t-- §µo Hoµng V©n; §øc th¸nh n¨m- §µo XÝch V©n. Xem trong ngäc ph¶, chÐp r»ng: VÒ
®êi vua Hïng v-¬ng, Th¸nh mÉu sinh ra mét c¸i bäc n¨m ng-êi con giai, khi sinh ra thÊy cã hµo quang s¸ng rùc, l¹i cã n¨m s¾c m©y tr¾ng, xanh, ®en,
vµng, ®á che phñ tø vi, v× thÕ cho nªn lÊy n¨m s¾c m©y ®Æt tªn n¨m vÞ. §Õn
khi lín lªn, bÊy giê nhµ vua cã giÆc, gäi lµ giÆc tø quû, triªu ®×nh ®¸nh m·i kh«ng ®-îc, míi cho sø ®i rao trong d©n gian cã ai ®¸nh ®-îc giÆc Êy thêi cã
träng th-ëng. BÊy giê n¨m vÞ lÊy ë trong x· Lai c¸ch 60 tªn phu, cø mçi ng-êi cÇm lÊy mét c¸i gËy quÊn nßng näc, khóc xanh, khóc tr¾ng, khóc ®en,
khóc vµng, khóc ®á, khi ®Õn th× giÆc ho¸ ra nh÷ng gièng hæ, lang; qu©n lÊy gËy Êy ®¸nh th× giÆc ph¶i tan hÕt.
§Õn khi kh¶i hoµn vÒ ®Õn triÒu ®×nh, tíi s©n rång th× tù nhiªn ho¸ lªn
giêi c¶, mµ tr«ng lªn chØ tr«ng thÊy n¨m s¾c m©y cuån cuén lªn råi mÊt. Vua
lÊy c«ng tr¹ng Êy mµ phong s¾c Thµnh hoµng vÒ C¸ch chØ tøc lµ Lai c¸ch b©y
giê ph¶i thê. Cho nªn d©n còng theo sù tÝch Êy ®Ó lµm kû niÖm, cø n¨m n¨m mét lÇn vµo ®¸m ®¹i trµ thêi còng c¾t 60 ng-êi giai tr¸ng cÇm 60 c¸i gËy Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
76
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
nßng näc. L¹i còng lµm ra c¸c loµi ¸c thó ®Ó bµy trËn, råi 60 ng-êi Êy ®uæi ®¸nh biÖt ®i n¬i kh¸c.
Cã bèn ch÷ Hoµnh phi:
Hïng triÒu hiÓn th¸nh.
Cã c©u ®èi thê ë §×nh C¶:
Ngò v-¬ng c«ng hiÓn An nam ®Þa ThÊt miÕu danh truyÒn c¸ch chØ trang.
5. X· Vò x¸.
1. VÞ trÝ:
§«ng gi¸p x· Chi c¸c, nam gi¸p x· CÈm khª, Th-îng ®¹t, Tø th«ng
vµ Bµnh x¸, t©y gi¸p x· Lai c¸ch, b¾c gi¸p x· Cao x¸. 2. DiÖn tÝch:
658 mÉu ta.
3. S«ng ngßi:
Cã mét con ngßi theo ria ®-êng thuéc ®Þa sè 5 tù x· Lai c¸ch xuèng
®Õn x· Th-îng ®¹t dµi 2.700 th-íc t©y, mét con ngßi tù x· CÈm khª qua ®Þa phËn lµng råi lªn x· Cao x¸, dµi h¬n 600 th-íc t©y, hai con ngßi nµy dïng ®Ó t¸t n-íc cÊy chiªm v× cã n-íc triÒu lªn xuèng. 4. D©n sè:
§inh: 16 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 659 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Bèn th«n: Chô, Hoµng ®-êng, Nhu tr¹ch vµ TiÒn.
6. Canh phßng:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
77
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Bèn së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®-êng xe löa vµ mét ®iÕm ë gi÷a lµng
vÒ th«n TiÒn, mét ®iÕm ë gi÷a lµng vÒ th«n Chô vµ mét ®iÕm ë gi÷a lµng vÒ th«n Hoµng ®-êng. 7. ThuÕ:
§inh: 412 $ 50; ®iÒn: 1.067 $ 00.
8. Canh n«ng:
593 mÉu ruéng cÊy mïa, 150 mÉu cÊy chiªm, 50 mÉu giång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
ë phÝa B¾c cã ®-êng xe löa (®-êng Hµ néi ®i H¶i phßng) ®i qua ®Þa
phËn lµng mét qu·ng 380 th-íc t©y (®o tù km 51+120 ®Õn km 51+500), ë phÝa nam cã con ®-êng thuéc ®Þa sè 5 dµi 2.185 th-íc t©y. 10. ViÖc hé sinh.
Theo khu mô ®ì ë x· Lai C¸ch.
11. §×nh chïa. ThÇn:
Bèn th«n, mçi th«n cã mét ®×nh vµ chïa. Bèn ®×nh cïng thê bèn vÞ
1/ Quan s¬n minh hiÖu T«n thÇn; 2/ øng c¬ uy dòng T«n thÇn;
3/ Ngä lang linh øng T«n thÇn;
4/ HiÓn h-u chiÕu kh¸nh T«n thÇn.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
78
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
VII. Tèng Mao §iÒn.
Tèng Mao §iÒn cã b¶y x·: B¸i d-¬ng, Bèi t-îng, §«ng giao, §ång
khª, Hoµ t«, Mao ®iÒn, Th¸i lai.
1. X· B¸i D-¬ng.
1. VÞ trÝ.
§«ng gi¸p x· Lª x¸ thuéc phñ B×nh giang, nam gi¸p x· Mao ®iÒn, t©y
gi¸p x· §«ng giao vµ Th¸i lai, B¾c gi¸p x· Bèi t-îng vµ §ång khª. 2. DiÖn tÝch:
444 mÉu ta.
3. S«ng ngßi:
X· nµy kh«ng cã s«ng ngßi g× c¶.
4. D©n sè.
§inh: 60 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 250 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Ba th«n ë thµnh ba xãm: th«n An th¸i vÒ phÝa b¾c, th«n Kim truú ë
phÝa t©y, th«n MËu th×n ë vÒ phÝa ®«ng. 6. Canh phßng.
Mét së ®iÕm canh ë ®×nh Ngò x·.
7. ThuÕ.
§inh: 150 $ 00; ®iÒn: 660 $ 50.
8. Canh n«ng.
§ång ®iÒn kh«ng cã s«ng ngßi cho nªn chiªm chØ cÊy ®-îc cã 20
mÉu, cßn cÊy mïa ®-îc 420 mÉu. 9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét qu·ng ®-êng ®¸ (®-êng CÈm giµng ®i KÎ sÆt) ®é 100 th-íc t©y.
10. ViÖc hé sinh:
Thuéc khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
79
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
11. §×nh chïa.
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Ba th«n cã ba ®×nh vµ ba chïa. Ngoµi ba ®×nh ë ba th«n l¹i cã ®×nh
Ngò x· ë th«n MËu th×n.
§×nh thê ®øc §«ng h¶i v-¬ng §oµn Th-îng, quª ë lµng Trµng t©n (cæ
gäi lµ lµng Hång thÞ) huyÖn Gia léc (cæ gäi lµ Gia phóc) tØnh H¶i d-¬ng.
Ngµi lµ b¹n ®ång nhò víi vua Lý HuÖ T«n, nghÜa lµ mÑ ngµi lµ vó s÷a nu«i cña vua. Ngµi thÊy nhµ Lý ®· suy mµ hä TrÇn ®Þnh lÊn, bÌn xin vÒ Hång
ch©u (nay lµ B×nh giang vµ Ninh giang), mé binh ®Ó dÑp nh÷ng trém c-íp råi ®¾p mét c¸i thµnh ë x· An nh©n ®Ó dù bÞ vÒ sau. Sau Thñ §é Ðp vua Lý HuÖ
T«n truyÒn ng«i cho con g¸i lµ Chiªu Hoµng, råi liÒn Ðp Chiªu Hoµng truyÒn ng«i cho ch¸u m×nh lµ TrÇn C¶nh, tøc lµ TrÇn Th¸i T«n. §oµn Th-îng bÌn
®ãng thµnh An nh©n gi÷ c¶ câi ®«ng, tù x-ng lµ §«ng h¶i v-¬ng ®Ó lo kh«i phôc cho nhµ Lý. Ngµi giao chiÕn víi nhµ TrÇn 18 trËn kÞch liÖt. TrÇn Thñ §é dïng kÕ tr¸ h×nh, -íc phong v-¬ng vµ g¶ c«ng chóa cho §oµn V-¬ng,
nh-ng ngµi kh«ng nghe. Sau bÞ t-íng TrÇn lµ Hoµi §¹o hiÕu vò v-¬ng NguyÔn Nén ®em binh ®Õn tËp c«ng. §oµn V-¬ng gi¸p chiÕn bÞ l-ìi dao
chÐm cæ, ruæi ngùa vÒ ®Õn lµng An nh©n th× chÕt, hiÓn linh ngay ë ®Êy, ng-êi c¸c lµng gÇn ®ã ®Òu lËp miÕu thê.
Chç ®¸nh nhau th× ë phËn lµng An phó, ng-êi lµng Êy ®Ó -íc ra h¬n
tr¨m mÉu ®Êt kh«ng d¸m cµy cuèc ®Õn, gäi lµ sø §ång ®ao, nay vÉn cßn bá hoang ®Ó kû niÖm sù tÝch ®Êng trung liÖt. Ngay bÊy giê nhµ TrÇn phong cho §oµn V-¬ng lµ "§«ng h¶i tèi tinh §¹i v-¬ng" vµ søc cho d©n lËp miÕu thê. T-¬ng truyÒn nh÷ng viÖc hiÓn linh nh- sau ®©y:
Khi §¹i v-¬ng bÞ chÐm vµo cæ chØ cßn dÝnh b»ng mét sîi chØ, ngµi
bÌn cëi th¾t l-ng ra quÊn vµo cæ råi né khÝ næi lªn h»m h»m, c-ìi ngùa tr¾ng,
phi ®Õn lµng An nh©n, thÊy cã mét «ng l·o ch¾p tay ®øng ®ãn ë bªn ®-êng nãi r»ng: " T-íng qu©n lµ b¹c trung liÖt, Th-îng ®Õ cã lÖnh kÐn ng-êi vÒ". §¹i v-¬ng nghe nãi liÒn xuèng ngùa, n»m vËt xuèng ®Êy, tøc lµ l¨ng ë ®Êy. Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
80
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Lµng An Phó lËp ®Òn t« t-îng thê ®¹i v-¬ng ë xø §ång ®ao vÒ ®Þa
phËn lµng Êy tr-íc, råi b¶y x· An nh©n ®Òu lËp ®Òn thê, ®Õn nay ngµy mång m-êi th¸ng t- lµ ngµy ho¸, lµng An phó më héi kû niÖm tr-íc, råi b¶y x· An nh©n míi ®-îc më héi. Ngµi ®-îc mét con trai lµ §oµn V¨n, ngµi mÊt råi,
«ng V¨n ph¶i hµng nhµ TrÇn, ®-îc phong Th¸i b¶o QuËn C«ng, c¸c x· ®Òu cã thê c¶.
Cã hoµnh phi c©u ®èi thê nh- sau ®©y: Hoµnh phi: C©u ®èi:
H¶i trÊn hïng uy Anh liÖt chÝnh khÝ
ThiÕt th¹ch bÊt väng t©m, høa Lý trinh can minh nhËt nguyÖt Ho¸ sinh bÊt s¾c lùc, cõu TrÇn né khÝ ®¶o s¬n hµ. X-íng nghÜa cù TrÇn, thËp b¸t trËn hïng uy d- t-íng l-îc. §å m-u phôc Lý, øc thiªn thu trung nghÜa t¸c thÇn t©m. NhÊt lé Hång Ch©u, kiÕm m· d·n trÝ thÇn tö Lý,
Thiªn thu §ång luü, giang s¬n bÊt céng quèc qu©n TrÇn. B¸i Êp øc niªn tõ, h¸ch tr¹c d-¬ng thanh thung nghÜa thµnh §ång dao thiªn cæ tÝch, c-¬ng th-êng søc khëi cæ kim nh©n.
2. X· Bèi T-îng.
1. VÞ trÝ.
§«ng gi¸p x· Vò x¸ vµ Lª x¸ thuéc phñ B×nh giang, nam gi¸p x· B¸i
d-¬ng, t©y gi¸p x· §ång khª vµ L-¬ng x¸, b¾c gi¸p s«ng Kªnh GhÏ ®èi ng¹n lµ x· Tr· La, Tó la vµ Trµng kªnh. 2. DiÖn tÝch.
422 mÉu ta.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
81
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
3. S«ng ngßi:
Mét ®o¹n s«ng Kªnh GhÏ dµi 1.100 th-íc t©y.
4. D©n sè
§inh: 78 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 381 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Mét th«n: VÜnh long vµ hai gi¸p: §«ng vµ B¾c.
6. Canh phßng:
Mét së ®iÕm canh ë gi÷a lµng.
7. ThuÕ:
§inh: 195 $ 00; ®iÒn: 622 $ 00.
8. Canh n«ng:
250 mÉu cÊy mïa, 100 mÉu cÊy c¶ chiªm vµ mïa, 30 mÉu trång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Cã ba qu·ng ®ª 229 th-íc t©y, nèi víi ®ª thuéc huyÖn Mü hµo.
10. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
11. §×nh, chïa:
Trong lµng cã mét ®×nh, hai chïa, mét nghÌ vµ mét miÕu. §×nh thê
®ång vÞ víi x· B¸i d-¬ng.
3. X· §«ng Giao.
1. VÞ trÝ:
B¾c gi¸p x· §«ng khª, ®«ng gi¸p x· Th¸i lai, nam gi¸p x· Th-îng
cu«ng, thuéc phñ B×nh giang, t©y gi¸p x· ThuÇn mü, thuéc huyÖn Mü hµo. 2. DiÖn tÝch:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
82
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
527 mÉu ta.
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
3. S«ng, ngßi:
Mét con ngßi ®i tõ Th¸i Lai cho ®Õn ®×nh lµng §«ng Giao. 4. D©n sè.
§inh: 168 suÊt: nam, phô, l·o, Êu: 575 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p
Bèn th«n: ChÝnh d©n, §¹i bang, §oµi c¸ch vµ Trung th«n.
6. Canh phßng.
Bèn së ®iÕm canh: hai ®iÕm ë ®-êng quan lé (®-êng CÈm giµng ®i KÎ
sÆt), mét ®iÕm ë th«n §¹i bang, mét ®iÕm ë th«n §oµi c¸ch. 7. ThuÕ:
§inh: 425 $ 00; ®iÒn: 977 $ 00.
8. Canh n«ng
467 mÉu cÊy mïa, 50 mÉu cÊy chiªm, 10 mÉu trång mÇu.
9. Kü nghÖ:
Cã nghÒ lµm thî tr¹m cã tiÕng x-a nay.
10. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét con ®-êng quan lé tõ CÈm giµng ®i KÎ sÆt (phñ B×nh giang) qua
®ång ®iÒn lµng 1.800 th-íc t©y. Cã mét cÇu con b»ng ciment b¾c qua. 11. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Tr÷ La.
12. ViÖc häc:
Cã tr-êng h-¬ng s-, ®-îc 15 häc trß.
13. §×nh, chïa:
Hai ®×nh vµ 4 chïa. Mét ®×nh ë th«n §oµn c¸ch, mét ®×nh ë th«n
Trung. Hai ®×nh cïng thê hai vÞ: 1/ Phô m· huý Nam ®Õ; 2/ TrÞnh thÞ ®Ö nhÊt Th¸i quan.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
83
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 4. X· §ång Khª.
1. VÞ trÝ:
§«ng gi¸p x· Bèi t-îng, t©y vµ b¾c gi¸p x· L-¬ng x¸, nam gi¸p x·
H¶i d-¬ng.
2. DiÖn tÝch.
221 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Mét con s«ng tõ x· Nguyªn khª, ®Õn ®Þa phËn x· Bèi t-îng gäi lµ
s«ng CÇu gièc dµi 1.500 th-íc t©y; mét c¸i ngßi. 4. D©n sè.
§inh: 148 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 617 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Ba th«n : An l¹i, B×nh ®Þa vµ §ång khª.
6. Canh phßng:
Hai ®iÕm: mét ®iÕm ë th«n An l¹i vµ th«n B×nh ®Þa canh t¹i cÇu, mét
®iÕm th«n §ång khª canh t¹i ®×nh. 7. ThuÕ.
§inh: 370 $ 00; ®iÒn: 349 $ 90.
8. Canh n«ng.
91 mÉu cÊy mïa, 90 mÉu cÊy lóa chiªm.
9. Kü nghÖ:
Nh©n ®inh x· nµy cã nghÒ lµm thî s¬n.
10. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®o¹n ®ª ë huyÖn Mü hµo vÒ ®Þa phËn lµng 5 km, mét ®-êng quan
lé (®-êng hµng tØnh ®i tõ CÈm giµng ®Õn KÎ sÆt) qua ®ång ®iÒn 1.000 th-íc t©y, mét cÇu gç tôc gäi lµ CÇu Gièc dµi 23 th-íc 50 ph©n t©y ë th«n B×nh ®Þa vµ mét c¸i cèng ciment ë ®ª.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
84
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
11. ViÖc hé sinh:
Thuéc khu mô ®ì ë x· Tr÷ La.
12. §×nh, chïa. d-¬ng.
Ba c¸i ®×nh, mét c¸i chïa vµ mét c¸i miÕu. Thê ®ång vÞ víi lµng B¸i
5- X· Hoµ T«.
1. VÞ trÝ.
§«ng gi¸p x· Mao ®iÒn, t©y gi¸p x· Th¸i lai, b¾c gi¸p x· B¸i d-¬ng,
nam gi¸p s«ng SÆt, ®èi ng¹n lµ s«ng Th«n x· Tuy lai, thuéc phñ B×nh giang. 2. DiÖn tÝch.
200 mÉu ta.
3. S«ng ngßi. ë phÝa nam lµng cã s«ng VÊn §Ëu tøc s«ng SÆt ch¶y qua -íc 780
th-íc t©y.
4. D©n sè.
§inh: 51 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 198 ng-êi.
5. Canh phßng.
Mét së ®iÕm canh ë ®Çu lµng.
6. ThuÕ.
§inh: 127$50; ®iÒn: 286$30.
7. Canh n«ng.
120 mÉu cÊy mïa vµ 60 mÉu c¸y chiªm.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
85
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Cã mét qu·ng ®-êng hµng tØnh (CÈm giµng ®i KÎ sÆt) 52 th-íc t©y,
mét qu·ng ®-êng thuéc ®Þa (Hµ néi ®i H¶i d-¬ng) 530 th-íc t©y. 9. ViÖc hé sinh.
Thuéc vÒ khu mô ®ì ë x· Quý d-¬ng.
10. §×nh, chïa: d-¬ng.
Cã mét c¸i ®×nh vµ mét c¸i chïa. §×nh còng thê ®ång vÞ víi lµng B¸i
6. X· Mao §iÒn.
1. VÞ trÝ:
B¾c gi¸p x· B¸i d-¬ng, ®«ng gi¸p x· Lª x¸, thuéc phñ B×nh giang, t©y
gi¸p x· Hoµ t«, nam gi¸p s«ng SÆt (V©n ®Ëu giang) ®èi ng¹n lµ x· Hå liÔn, thuéc phñ B×nh giang. 2. DiÖn tÝch.
700 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi. ë phÝa nam lµng cã s«ng SÆt ch¶y qua ë r×a lµng ®é 1.400 th-íc t©y.
Cã ba con ngßi con th«ng n-íc vµo ®ång ®iÒn vµ vµo trong lµng. 4. D©n sè.
§inh: 670 suÊt; nam, phô, l·o, ¸u: 2.283 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Hai th«n: Hoµng x¸ vµ MËu tµi. Mçi th«n l¹i chia lµm bèn gi¸p.
6. Canh phßng.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
86
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
N¨m së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®-êng thuéc ®Þa, mét ®iÕm ë ®Çu, mét
®iÕm ë cuèi th«n Hoµng x¸, mét ®iÕm ë ®×nh th«n MËu tµi, mét ®iÕm ë gÇn V¨n miÕu.
7. ThuÕ:
§inh: 1. 750 $ 53; ®iÒn: 1.122 $ 80.
8. Canh n«ng.
200 mÉu cÊy ®-îc c¶ hai vô, 400 mÉu chØ cÊy ®-îc vô mïa, m-êi
mÉu giång khoai lang. 9. Kü nghÖ:
Cã nghÒ dÖt v¶i ta vµ nghÒ nhuém th©m cã tiÕng, tôc gäi lµ v¶i
"Mao".
10. Th-¬ng m¹i.
Cã mét c¸i chî con häp vµo ngµy 3 th¸ng 8, gäi lµ chî Phñ, ë th«n
Hoµng x¸.
11. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét qu·ng ®-êng thuéc ®Þa (Hµ néi ®i H¶i phßng) ®i qua ®Þa phËn
lµng 1.700 th-íc t©y, hai cÇu con b»ng ciment. 12. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Qói d-¬ng.
13. ViÖc häc.
Cã tr-êng tæng s- ®-îc 50 häc trß.
14. C¸c n¬i danh lam th¾ng c¶nh.
Cã V¨n miÕu hµng tØnh, phong c¶nh rÊt ®Ñp, v× tr-íc n¨m 1804, tØnh
H¶i d-¬ng ®ãng ë x· Mao ®iÒn. 15. §×nh chïa:
4 ®×nh (mçi th«n hai ®×nh) vµ ba chïa. Hai th«n cïng thê mét vÞ lµ
®øc §oµn Th-îng. Sù tÝch ®· nãi ë x· B¸i d-¬ng. Cã c©u ®èi thê: Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
87
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Hång quËn tam niªn t©m h÷u Lý. §ång dao nh¸t trËn môc v« TrÇn.
7. X· Th¸i Lai.
1. VÞ trÝ.
T©y vµ b¾c gi¸p x· §«ng giao vµ Th-îng cu«ng vµ nam gi¸p x· Hoµ
t«, B¸i d-¬ng vµ H¹ cu«ng. (x· Th-îng cu«ng vµ H¹ cu«ng thuéc vÒ phñ B×nh giang).
2. DiÖn tÝch.
380 mÉu ta.
3. S«ng ngßi. ë phÝa nam ®ång ®iÒn cã s«ng SÆt ch¶y qua 248 th-íc t©y, ë trong
lµng cã ngßi con ch¶y qua, tiÖn viÖc cµy cÊy. 6. D©n sè.
§inh: 38 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 150 ng-êi.
5. Th«n gi¸p.
Hai gi¸p: §«ng vµ t©y. 6. Canh phßng.
Mét së ®iÕm canh ë phÝa T©y ®Çu lµng.
7. ThuÕ.
§inh: 95 $ 00; ®iÒn: 630 $ 00.
8. Canh n«ng.
Ruéng ®-îc 368 mÉu, -íc mÉu 100 mÉu cÊy chiªm cßn cÊy mïa c¶.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
88
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
VÒ phÝa ®«ng nam cã ®-êng thuéc ®Þa (®-êng Hµ néi ®i H¶i phßng),
cã hai c¸i cÇu tôc gäi lµ cÇu Gi¸t vµ cÇu §¸. 10. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
11. §×nh, chïa.
Cã mét ®×nh thê hai vÞ nh©n thÇn, vÞ thø nhÊt lµ NguyÔn Quang Huy,
vÞ thø hai lµ NguyÔn Quang CËn lµ hai anh em ruét cïng ®ç tiÕn sÜ, cã c©u ®èi nh- sau nµy:
TÝch hiÕn ngäc kim quan, v¹n cæ c-¬ng th-êng l-u bÊt hñ
Danh liªn long hæ b¶ng, nhÊt xoang trung nghÜa lÉm nhsinh. Sinh vi l-¬ng t-íng ho¸ vi thÇn, nhÊt m«n trung nghÜa.
VIII. Tæng Ngäc Trôc. Tæng Ngäc trôc ë vÒ phÝa t©y b¾c huyÖn CÈm giµng cã 7 x·: B×nh
phiªn, CÈm trôc, NghÜa tr¹ch, Ngäc quyÕt, Ngäc trôc, TÕ b»ng vµ Thu l·ng. Tæng nµy lµ mét n¬i ®Þa ®Çu rÊt sung yÕu.
1. X· B×nh Phiªn
1. VÞ trÝ:
(Tªn n«m lµ lµng R»ng)
B¾c gi¸p x· NghÜa tr¹ch, t©y gi¸p x· Ngäc quyÕt, nam gi¸p x· §ång
khª, ®«ng gi¸p x· Kim quan. 2. DiÖn tÝch.
228 mÉu ta.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
89
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
3. S«ng ngßi.
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ë phÝa §«ng cã s«ng CÈm giµng ch¶y qua 828 th-íc t©y, rÊt tiÖn lîi
cho viÖc bu«n b¸n vµ cµy cÊy. 4. D©n sè.
§inh: 60 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 283 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Hai th«n: B×nh l·ng vµ Phiªn ®Þnh. Th«n B×nh l·ng l¹i chia lµm hai
gi¸p: §«ng vµ B¾c.
6. Canh phßng.
Mét së ®iÕm canh ë ®-êng lªn x· NghÜa Tr¹ch, tiÖn tr«ng nom c¶
®-êng ho¶ xa vµ d©y ®iÖn tho¹i. 7. ThuÕ.
§inh: 150 $ 00; ®iÒn: 184 $ 00.
8. Canh n«ng.
190 mÉu cÊy mïa, 25 mÉu cÊy chiªm vµ 10 mÉu giång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
ë phÝa t©y cã 348 th-íc t©y ®-êng quan lé ®i lªn phñ ThuËn thµnh, ë
phÝa nam cã 400 th-íc t©y ®-êng quan lé ®i KÎ sÆt (phñ B×nh giang), ë trung t©m cã ®-êng xe löa míi (®-êng Hµ néi ®i H¶i phßng) ®i qua mét qu·ng 700 th-íc t©y (tù km 39 ®Õn km 39+700). ë phÝa §«ng cã mét cÇu s¾t b¾c qua s«ng CÈm giµng gäi lµ cèng Êp. 10. ViÖc häc.
ë ®×nh Lôc x¸ cã hai líp häc: §ång Êu vµ dù bÞ. Líp ®ång Êu ®-îc
h¬n 50 häc trß vµ líp dù bÞ ®-îc h¬n 40 häc trß. 11. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
90
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
12. §×nh chïa:
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Mét chïa vµ hai ®×nh. Th«n B×nh l·ng cã mét c¸i ®×nh tôc gäi lµ "®×nh
Lôc x¸". §×nh nµy thê ba vÞ thÇn:
1/ §« thiªn §¹i v-¬ng. 2/ §¹i ®« §¹i v-¬ng.
3/ §¹i ®øc ®¹i v-¬ng.
Ba vÞ thiªn thÇn ®Òu vÒ ®êi B¾c thuéc, b¸o méng gióp vua Nam ®Õ
nhµ TiÒn Lý ®Ó ®¸nh ®uæi qu©n nhµ L-¬ng, råi ba vÞ thiªn thÇn lªn ngùa biÕn mÊt. §Õn ®êi nhµ Lª, quan Th-îng Khinh giao Ph¹m §×nh Träng ®¸nh giÆc
HÎo (NguyÔn H÷u CÇu hoÆc gäi lµ giÆc He) vµ lÔ yÕt ®Òn, cÇu ba vÞ Thiªn thÇn, ®¸nh ®-îc tan giÆc, lËp thµnh c«ng nhín. Cã c©u ®èi r»ng:
ThËp b¸t tö cµn kh«n, ®-îc m· t-¬ng truyÒn thö ®Þa. Ngò hé thÇn hu©n nghiÖp, b×nh nhung do tr-îng d- linh.
13. C¸c danh nh©n.
VÒ triÒu nhµ TrÇn, cã quan Thiªn ch-¬ng c¸c ®¹i häc sÜ NguyÔn SÜ Cè
cïng «ng Hµn Thuyªn chÕ ra ch÷ quèc ©m lµm th¬ phó.
¤ng NguyÔn SÜ Cè lµ mét vÞ nho thÇn ë vÒ ®êi vua TrÇn Th¸nh T«n,
lµm chøc Néi thÞ häc sÜ, råi th¨ng chøc Thiªn Ch-¬ng c¸c häc sÜ. ¤ng rÊt tµi giäng kh«i hµi, l¹i së tr-êng vÒ quèc ©m, tr-íc nhÊt lÊy quèc ©m lµm th¬ phó. N¨m H-ng long thø t-, vua ®ßi vµo gi¶ng ngò kinh, sau theo vua Anh t«n ®i ®¸nh Chiªm thµnh, võa ®i ®Õn nöa ®-êng th× mÊt.
¤ng NguyÔn Th¸i B¹t ®ç Hoµng gi¸p lµm quan vÒ ®êi Lª. Thêi bÊy
giê M¹c ®¨ng Dung c-íp ng«i nhµ Lª, «ng c¸o vÒ; M¹c ®¨ng Dung Ðp ra lµm quan. Khi ra ®Õn Th¨ng long «ng gi¶ bÖnh thong manh, xin ®Õn gÇn t©u viÖc,
råi nhæ vµo mÆt vua nhµ M¹c, m¾ng lµ ph¶n tÆc, råi ®©m ®Çu xuèng thÒm ®iÖn mµ chÕt. Vua nhµ M¹c phong s¾c cho vµ s¾m ®ñ quan liÖm ®-a vÒ lµng an t¸ng. Cã c©u ®èi r»ng:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
91
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
§èi M¹c s¬n hµ song nhìn b¹ch Tån LÖ x· t¾c nhÊt t©m ®an.
2. X· CÈm Trôc
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng D-íi)
§«ng gi¸p x· Thu l·ng, t©y vµ b¾c gi¸p x· Ngäc trô, nam gi¸p x· Hoµ
®am, thuéc huyÖn Mü hµo (tØnh H-ng yªn) 2. DiÖn tÝch.
161 mÉu ta.
3. D©n sè.
§inh: 36 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 189 ng-êi.
4. Th«n gi¸p:
Hai gi¸p: §«ng vµ t©y.
5. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®×nh vµ mét ®iÕm ë ®-êng ho¶ xa.
6. ThuÕ.
§inh: 90 $ 00; ®iÒn: 204 $ 50
7. Canh n«ng.
131 mÉu cÊy mïa, 15 mÉu cÊy chiªm vµ 15 mÉu giång mÇu.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
ë phÝa b¾c cã ®-êng ®i tõ huyÖn lþ CÈm giµng ®Õn phñ ThuËn thµnh,
dµi 328 th-íc t©y; ë phÝa nam cã ®-êng xe löa (Hµ néi ®i H¶i phßng) ®i qua mét ®o¹n 400 th-íc t©y (tõ Km 37 ®Õn Km 37+400) 9. ViÖc hé sinh
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
92
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
Thuéc khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
10. §×nh, chïa.
Mét ®×nh tôc gäi lµ ®×nh Giai, thê ®ång vÞ víi x· B×nh phiªn. Mét
chïa gäi lµ chïa Hén.
3. X· NghÜa tr¹ch.
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng Ch»m)
T©y nam gi¸p x· Ngäc quyÕt vµ TÕ b»ng, t©y gi¸p x· TÕ b»ng vµ Thu
l·ng, ®«ng gi¸p x· B×nh phiªn vµ Ngäc quan (thuéc huyÖn Lang tµi, tØnh B¾c ninh), b¾c gi¸p x· MËu duyÖt (thuéc huyÖn V¨n l©m, tØnh H-ng yªn). 2. DiÖn tÝch.
180 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Cã mét con s«ng tõ ®Þa phËn x· B×nh phiªn vÒ ®Õn ®Þa phËn x· Thu
l·ng dµi 11.400 th-íc t©y vµ mét c¸i cõ ë s«ng vµo trong ®ång ®iÒn. 4. D©n sè.
§inh: 55 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 216 ng-êi.
5.Canh phßng. thµnh.
Mét së ®iÕm canh ®Æt ë t¹i con ®-êng quan lé CÈm giµng ®i ThuËn
6. ThuÕ.
§inh: 137 $ 50; ®iÒn: 24 $ 40.
7. Canh n«ng.
140 mÉu cÊy mïa, 15 mÉu cÊy chiªm vµ h¬n 15 mÉu giång mÇu.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
93
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Mét ®o¹n ®-êng quan lé ®i tõ huyÖn lþ CÈm giµng ®Õn phñ ThuËn thµnh dµi 866 th-íc t©y, mét con ®-êng khuyÕn n«ng ë gi÷a ®ång ®iÒn. ë
®-êng quan lé cã hai cèng nhá, ë ®-êng khuyÕn n«ng còng cã hai c¸i cèng nhá.
9. ViÖc häc.
Cã tr-êng tæng s-, d¹y ë ®×nh, ®-îc 26 häc sinh.
10. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
11. §×nh chïa.
Cã mét ®×nh ë ®Çu lµng, thê ®ång vÞ víi ®×nh Lôc x· ë x· B×nh phiªn.
Cã ba chïa, mét c¸i ë gi÷a ®ång, hai c¸i ë ®Çu lµng. L¹i cã mét v¨n tù cña c«ng huyÖn CÈm giµng.
4. X· Ngäc quyÕt.
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng Qu¶i)
§«ng gi¸p x· B×nh phiªn, t©y gi¸p x· Tè b»ng, b¾c gi¸p x· NghÜa
tr¹ch, nam gi¸p x· Hoµ ®am, thuéc huyÖn Mü hµo tØnh H-ng yªn. 2. DiÖn tÝch.
241 mÉu ta.
3. S«ng ngßi. ë phÝa nam ®ång ®iÒn, cã s«ng con tôc gäi lµ s«ng Hoµ ®am, gi¸p
giíi víi x· Hoµ ®am, gióp cho viÖc cÇy cÊy rÊt lµ tiÖn lîi. 4. D©n sè.
§inh: 75 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 360 ng-êi.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
94
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
5. Th«n, gi¸p.
Hai gi¸p: §«ng vµ nam.
6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë sau lµng vµ mét ®iÕm ë ®-êng ho¶ xa.
7. ThuÕ.
§inh: 187 $ 50; ®iÒn: 306 $ 80
8. Canh phßng:
120 mÉu cÊy mïa, 50 mÉu cÊy chiem, 30 mÉu giång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
ë phÝa ®«ng b¾c liÒn sau d©n c- cã ®-êng quan lé (CÈm giµng ®i
ThuËn thµnh), ë phÝa t©y nam tr-íc d©n c- cã ®o¹n ®-êng ho¶ xa (Hµ néi ®i H¶i phßng) dµi 700 th-íc t©y (tõ Km 38+300 ®Õn Km 39). ë qu·ng ®-êng nµy cã mét c¸i cèng gäi lµ cèng cöa ®×nh. 10. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì x· Tr÷ la.
11. §×nh chïa.
Mét ®×nh thê ®ång vÞ ®×nh "Lôc x·" ë x· B×nh phiªn, mét chïa gäi lµ
chïa Giµ.
5. X· Ngäc trôc
1. VÞ trÝ.
T©y b¾c gi¸p s«ng VÖ, ®èi ng¹n lµ x· CËn duyÖt, huyÖn V¨n l©m, tØnh
H-ng yªn, ®«ng vµ nam gi¸p x· CÈm trôc. 2. DiÖn tÝch
640 mÉu ta.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
95
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
3. S«ng ngßi
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ë phÝa t©y b¾c cã mét con s«ng con tôc gäi lµ s«ng VÖ ch¶y tù s«ng
CÈm giµng lªn bao bäc x· Êy dµi 3.500 th-íc t©y. 4. D©n sè.
§inh: 148 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 687 ng-êi.
5. Th«n gi¸p.
Bèn th«n: Mü h¶o (tªn n«m lµ lµng §«); Mü väng, Ngäc kha (tªn
n«m lµ lµng Ph-ín) vµ Ngäc trôc (tªn n«m lµ lµng Dôc). Th«n Mü h¶o cã hai gi¸p: B¾c vµ nam. Th«n Mü väng cã hai gi¸p: B¾c vµ t©y. 6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®-êng quan lé ë gi÷a lµng, mét ®iÕm ë
®-êng xe löa.
7. ThuÕ.
§inh: 370 $ 00; ®iÒn: 922 $ 50.
8. Canh n«ng.
500 mÉu cÊy mïa, 100 mÉu cÊy chiªm, 50 mÉu giång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
ë gi÷a lµng cã mét ®o¹n ®-êng quan lé ®i tõ huyÖn lþ CÈm giµng ®Õn
phñ ThuËn thµnh dµi 780 th-íc t©y, mét ®o¹n ®-êng xe löa (Hµ néi ®i H¶i phßng) dµi 850 th-íc t©y (tõ Km 36+150 ®Õn Km 37). Hai con ®-êng khuyÕn n«ng: mét ®-êng tõ Ngäc trôc ra ®-êng ho¶ xa vµ mét ®-êng tõ Mü h¶o ra ®-êng ho¶ xa.
10. ViÖc hé sinh.
Theo khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
11. §×nh, chïa.
Mçi th«n cã mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh thê ®ång vÞ víi ®×nh "Lôc
x¸" ë x· B×nh phiªn.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
96
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 6. X· TÕ b»ng.
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng §á)
§«ng gi¸p x· Ngäc quyÕt, t©y gi¸p x· Thu l·ng vµ CÈm trôc, b¾c gi¸p
x· NghÜa tr¹ch, nam gi¸p x· Hoµ ®am, huyÖn Mü hµo, tØnh H-ng yªn. 2. DiÖn tÝch.
140 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Cã mét c¸i ngßi ®i theo ®-êng ho¶ xa.
4. D©n sè.
§inh: 26 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 121 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Hai gi¸p: ®«ng vµ t©y.
6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm t¹i ®×nh vµ mét ®iÕm ë ®-êng ho¶ xa.
7. ThuÕ.
§inh: 65 $ 00; ®iÒn: 200 $ 80
8. Canh n«ng.
95 mÉu cÊy mïa, 15 mÉu cÊy chiªm, 10 mÉu giång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®o¹n ®-êng quan lé ®i tõ huyÖn lþ CÈm giµng ®Õn phñ ThuËn
thµnh dµi 315 th-íc t©y (tõ Km 37+90 ®Õn Km 38+300). ë qu·ng ®-êng quan lé cã hai cèng nhá. 10. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
11. Phong tôc.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
97
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Lµng nµy tuy nhá, kh«ng cã sæ s¸ch c¶i l-¬ng, nh-ng nh©n ®inh thu
xÕp b¶o ®-îc nhau l¸t g¹ch ®-îc c¸c ®-êng ®i trong lµng, ao th× x©y bÕn, giÕng ¨n th× x©y xa lµng. 12. §×nh chïa.
phiªn.
Mét ®×nh ë gi÷a lµng, thê ®ång vÞ víi ®×nh "Lôc x¸" ë lµng B×nh
7. X· Thu l·ng.
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng Gi÷a)
§«ng gi¸p x· NghÜa tr¹ch, t©y gi¸p x· CÈm trôc, b¾c gi¸p x· Ngäc
trôc, nam gi¸p x· Hoµ ®am, thuéc huyÖn Mü hµo, tØnh H-ng yªn. 2. DiÖn tÝch.
131 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi. ë phÝa b¾c cã mét ®o¹n s«ng con tôc gäi lµ s«ng Chïa Hoe dµi 500
th-íc t©y, gi¸p giíi víi x· Hoµ ®am, thuéc huyÖn Mü hµo. 4. D©n sè.
§inh: 88 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 339 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Ba gi¸p: §«ng, t©y, vµ nam
6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë cæng lµng vµ mét ®iÕm ë ®-êng xe löa.
7. ThuÕ.
§inh: 220 $ 00; ®iÒn: 193 $ 50
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
98
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
8. Canh n«ng.
81 mÉu cÊy mïa, 35 mÉu cÊy chiªm vµ 15 mÉu giång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
ë phÝa ®«ng b¾c liÒn sau d©n c- cã ®o¹n ®-êng quan lé (CÈm giµng
®i ThuËn thµnh) dµi 355 th-íc t©y, ë phÝa t©y nam tr-íc d©n c- cã mét ®o¹n ®-êng xe löa (Hµ néi ®i H¶i phßng) dµi 500 th-íc t©y (tù Km 37+400 ®Õn Km 37+900). ë ®-êng xe löa nµy cã mét c¸i cèng gäi lµ Cèng dÇm. 10. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Tr÷ la.
11. §×nh, chïa.
Cã mét ®×nh gäi lµ §×nh c¶, thê ®ång vÞ theo víi ®×nh "Lôc x¸" ë x·
B×nh phiªn, mét c¸i chïa gäi lµ chïa Hoe.
IX. Tæng Th¹ch lçi. lçi.
Tæng Th¹ch lçi cã 4 x·: Kim ®«i, Kinh xuyªn, Th¹ch lçi, vµ ThÝch
1. X· Kim ®«i
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng Giái)
§«ng gi¸p x· Nga tr¹m, t©y gi¸p x· Th¹ch lçi, nam gi¸p x· Ngäc l©u,
b¾c gi¸p s«ng CÈm giµng, ®èi ng¹n lµ x· Phó l©u, thuéc huyÖn Lang tµi, tØnh B¾c ninh.
2. DiÖn tÝch.
520 mÉu ta.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
99
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
3. S«ng, ngßi.
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ë phÝa b¾c cã mét ®o¹n s«ng Thau tøc lµ s«ng CÈm giµng ch¶y qua
2.400 th-íc t©y. Theo ®-êng ®ª, cã mét con ngßi ch¶y tõ x· Th¹ch lçi qua hÕt ®Þa phËn lµng råi ch¶y vÒ x· Nga tr¹m. 4. D©n sè.
§inh: 182 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 807 ng-êi.
5. Th«n gi¸p:
Hai th«n: §«ng vµ t©y.
6. Canh phßng. T©y.
Ba së ®iÕm canh: hai ®iÕm ë ®Çu th«n §«ng, mét ®iÕm ë ®Çu th«n
7. ThuÕ.
§inh: 455$00; ®iÒn: 793$60.
8. Canh n«ng.
300 mÉu ruéng cÊy mïa, 212 mÉu cÊy hai mïa.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Cã mét ®o¹n ®ª Th¹ch lçi ®i qua ®Þa phËn lµng dµi 1.520 th-íc t©y,
mét con ®-êng ®i tõ ®ª vµo ®Õn ®×nh lµng. 10. ViÖc häc.
Cã tr-êng h-¬ng s-, ®-îc 30 häc sinh.
11.ViÖc hé sinh.
Theo khu mô ®ì ë x· Th¹ch lçi.
12. §×nh, chïa.
Hai ®×nh, hai chïa. §×nh thê ba vÞ Thiªn thÇn. Khi vua §inh Tiªn
hoµng ®em qu©n ®i ®¸nh ThËp nhÞ sø qu©n ®Õn ®¹o H¶i d-¬ng (cã hiÖu lµ
D-¬ng toµn, tôc hiÖu lµ Doanh dËu) Th-îng hång phñ, ThiÖn tai huyÖn (sau c¶i lµ CÈm giµng), Kim ®«i trang gÆp ThËp nhÞ sø qu©n theo ®-êng thuû dÉn Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
100
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
qu©n tíi. Vua §inh Tiªn hoµng héi qu©n ë Kim ®«i trang, tèi vµo ®×nh nghØ,
®Õn ®ªm lµm lÔ cÇu thÇn gióp viÖc ®¸nh giÆc. Cuèi canh ba, vua n»m ngñ m¬ mµng thÊy ba «ng giµ ¸o mò chØnh tÒ, h×nh dong cao nhín, tù x-ng lµ Thiªn thÇn, lµm thµnh hoµng trÊn cña ph-¬ng d©n lµng Kim ®«i, vÞ ®Ö nhÊt lµ V©n,
vÞ ®Ö nhÞ lµ L«i, vÞ ®Ö tam lµ DiÖn. Ba «ng giµ nãi xong råi biÕn ®i mÊt. Ngµy 12 th¸ng 9 vua §inh th¾ng ®-îc ThËp nhÞ sø qu©n, thu ®-îc khÝ giíi l-¬ng thùc.
Sau vua cho lµng Kim ®«i 5 hèt vµng ®Ó mua ruéng tèt lÊy hoa lîi
cóng vµo ngµy vµo ®¸m. Cã c©u ®èi thê:
Tó cÈm giang l-u håi ®Þa trôc, Ngäc kim ®«i khëi s¸n thiªn khu.
Qu©n tö kú hiÒn, tiÓu nh©n kú lîi, nhÊt th«n trang, h¸ch tr¹c anh linh trµng t¹i gi¶,
Thiªn ®Þa hîp so¹n, nhËt nguyÖt hîp minh, chung cè miÕu, th¨ng b×nh cè vò tù hy nhiªn.
2. X· Kinh uyªn.
1. VÞ trÝ.
§«ng gi¸p x· Mai trung, t©y gi¸p x· Tr÷ la, nam gi¸p x· Tó la vµ
Trµng kªnh, b¾c gi¸p x· ThÝch lçi. 2. DiÖn tÝch.
280 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi.
Cã mét con s«ng ®µo nhá tõ ®-êng xe löa ®i qua hÕt ®Þa phËn lµng.
4. D©n sè.
§inh: 65 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 317 ng-êi.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
101
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
5. Th«n, gi¸p.
Hai gi¸p: §«ng vµ b¾c.
6. Canh phßng.
Mét së ®iÕm canh ë ®×nh lµng.
7. ThuÕ.
§inh: 162 $ 50; ®iÒn: 296 $ 70.
8. Canh n«ng.
100 mÉu cÊy mïa, 100 mÉu cÊy chiªm, 60 mÉu cÊy hai mïa.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Cã mét ®o¹n ®-êng quan lé dµi 165 th-íc t©y (®-êng tõ huyÖn lþ vÒ
Phó léc vµ V¨n thai).
10. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Th¹ch lçi.
11. §×nh, chïa.
Mét ®×nh, mét miÕu vµ mét chïa. §×nh thê §«ng h¶i v-¬ng §oµn
Th-îng. Sù tÝch ngµi ®· chÐp ë x· B¸i d-¬ng. C©u ®èi thê:
§¹i v-¬ng chi hïng phong, nh©n luü tinh kú ®«ng h¶i tr¸ng. Cè quèc h÷u kiÒu méc, Lý hoµng miÕu x· B¶ng l©m t«n. NhÞ b¸ch t¶i s¬n hµ, cùu qu©n cè quèc, ThËp b¸t niªn cung kiÕm, hiÕu tö trung thÇn.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
102
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 3. X· Th¹ch lçi.
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng L«i)
§«ng gi¸p x· Kim ®«i, t©y vµ b¾c gi¸p s«ng CÈm giµng, ®èi ng¹n lµ
x· Ngäc quan, Th¸i tr×, Ngäc kh¸m, thuéc huyÖn Lang tµi, tØnh B¾c ninh, nam gi¸p x· Kim quan, Tr÷ la vµ ThÝch lçi. 2. DiÖn tÝch.
720 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi.
Cã mét ®o¹n con s«ng Thau tøc lµ s«ng CÈm giµng ch¶y vÒ phÝa t©y
b¾c qua ®Þa phËn lµng 2.705 th-íc t©y. Cã mét con ngßi ®i tõ x· Kim quan, theo ®ª vÒ qua x· Th¹ch lçi råi ch¶y xuèng x· Kim ®«i. 4. D©n sè.
§inh: 440 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 1.918 ng-êi.
5. Th«n gi¸p.
Bèn gi¸p: §«ng, Nam, §oµi, B¾c.
6. Canh phßng.
Ba së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®Çu lµng, mét diÕm ë cuèi lµng, mét
®iÕm ë cöa chïa. 7. ThuÕ.
§inh: 1.100$00; ®iÒn: 1.111$00.
8. Canh n«ng.
200 mÉu ruéng cÊy mïa, 300 mÉu ruéng cÊy chiªm, 80 mÉu ruéng
cÊy 2 mïa.
9. Th-¬ng m¹i.
Trong lµng cã mét chî con, phiªn häp vµo ngµy 3, 5, 8, 10 ta.
10. §ª, ®-êng, cÇu, cèng. Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
103
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
t©y.
Mét ®o¹n ®ª 2.600 th-íc t©y, mét ®o¹n ®-êng th«ng cï 1.200 th-íc 11. ViÖc häc.
Cã tr-êng tæng s- ®-îc ngãt 30 häc trß.
12. ViÖc hé sinh.
Cã mét mô ®ì ®· cã b»ng cÊp ®· häc viÖc hé sinh ë nhµ th-¬ng tØnh
H¶i d-¬ng.
13. §×nh, chïa.
Hai ®×nh, hai chïa. §×nh thê hai vÞ: mét vÞ d-¬ng thÇn lµ «ng Lý
Quèc B¶o, mét vÞ ©m thÇn lµ bµ Vò ThÞ H-¬ng. Sù tÝch chÐp nh- sau nµy:
¤ng Lý Quèc B¶o ng-êi ë V¹n xu©n, bè lµ «ng Lý Thiªn B¶o, mÑ lµ
bµ Lª ThÞ Thuú. Khi «ng míi sinh ra, diÖn m¹o kh¸c thõ¬ng, vÒ sau häc rÊt th«ng minh vµ cã søc khoÎ. Khi Êy ®-¬ng vÒ ®êi HËu Lý Nam ®Õ cã giÆc Tµu
®ang lµm lo¹n, vua bÌn häp tÊt c¶ c¸c quan v¨n vò ®Ó cö ng-êi lµm t-íng; ai còng biÕt «ng lµ ng-êi cã kiªm v¨n vò, tiÕn cö «ng. Vua bÌn vêi phong lµm §« hé tæng binh, ®em 3000 qu©n ®i ®¸nh giÆc, hai lÇn giao chiÕn kh«ng bªn
nµo ®-îc thua, «ng bÌn d©ng sí xin ®em qu©n vÒ NhÞ hång ®ãng ®ån t¹m nghØ.
Bµ Vò ThÞ H-¬ng ng-êi xãm A lèi, huyÖn CÈm giµng, bè lµ «ng Vò
V¨n Nh·, mÑ lµ bµ NguyÔn ThÞ Kim, khi sinh ra diÖn m¹o ph-¬ng phi, h×nh
dung yÓu ®iÖu, da tr¾ng, tãc ®en, nh- hoa, nh- ngäc, th-êng xem s¸ch mét m×nh, kh«ng cã ai gi¶ng b¶o còng biÕt, vµ giái nghÒ ®µn s¸o, næi tiÕng ®-¬ng ®êi, «ng Lý B¶o Quèc nghe tiÕng bÌn nhê ng-êi lµm mèi, ngµy 15 th¸ng 9 hai bªn kÕt duyªn Ch©u TrÇn.
Sau vua l¹i cã sí ®ßi «ng Lý B¶o Quèc ®em qu©n ®i ®¸nh giÆc, «ng
giao chiÕn víi qu©n TriÖu Quang Phôc mÊy lÇn, qu©n «ng bÞ thua ch¹y trèn vÒ xãm A lèi, ®Ó bµ Vò ThÞ H-¬ng ë ®Êy, «ng l¹i ®em qu©n sang Th¸i b×nh ®å m-u ®¸nh b¸o thï qu©n TriÖu Quang Phôc, ch¼ng may «ng bÞ th-¬ng vÒ Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
104
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
kinh thµnh phôc thuèc ®Õn ngµy mång 7 th¸ng 12 n¨m BÝnh th©n «ng mÊt; bµ Vò ThÞ H-¬ng còng chÕt theo, vua nhµ HËu Lý bÌn s¾c phong cho hai «ng bµ vµ s¾c cho 7 ®Òn ph¶i phông thê.
¤ng Lý B¶o Quèc ®-îc s¾c phong lµ Phï t« An d©n Hïng tµi Mü
l-îc, t-íc §« hé §¹i v-¬ng ®¼ng Phóc thÇn.
Bµ Vò thÞ H-¬ng ®-îc s¾c phong t-íc Th¸i hËu Kh¸nh phu nh©n
Nhµn uyÓn §«n ng-ng chi thÇn, T«n nghiªm thÇn vÞ. C©u ®èi thê:
V¹n dÞ hång danh s¬n h÷u th¹ch,
Thiªn thu th¸nh ®øc h¶i v« ba. T©m sù uý §µo v-¬ng, hång trô chi gian tam chiÕn tÝch, Trung trinh v¨n Lý ®Õ, ¶ trang dÜ ngo¹i lôc phong tõ.
4. X· ThÝch lçi.
1. VÞ trÝ.
§«ng gi¸p x· Ngäc l©u, t©y vµ b¾c gi¸p x· Th¹ch lçi, nam gi¸p x·
Kinh uyªn.
2. DiÖn tÝch.
292 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi.
Cã mét con s«ng ®µo con ch¶y tõ x· Kinh uyªn qua ®Þa phËn lµng råi
ch¶y sang x· Th¹ch lçi. 4. D©n sè.
§inh: 68 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 254 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
105
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Hai th«n: ThÝch (th«n trong) vµ Nòng (th«n ngoµi). Th«n ThÝch cã hai
gi¸p: §«ng vµ §oµi. Th«n Nòng cã mét gi¸p: Nam. 6. Canh phßng:
Mét së ®iÕm canh ë chïa lµng.
7. ThuÕ.
§inh: 170 $ 00; ®iÒn: 406 $ 20
8. Canh n«ng.
81 mÉu ruéng cÊy mïa, 60 mÉu ruéng cÊy chiªm, 40 mÉu ruéng cÊy
hai mïa.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Cã mét ®o¹n ®-êng quan lé ®i qua ®Þa phËn lµng -íc 1.220 th-íc t©y
(®-êng tù huyÖn lþ ®i vÒ Phó léc vµ V¨n thai) 10. ViÖc hé sinh.
Theo khu mô ®ì ë x· Th¹ch lçi.
11. §×nh, chïa.
Mét ®×nh, mét chïa vµ mét miÕu. §×nh thê ®ång vÞ víi x· Th¹ch lçi.
X. Tæng Trµng Kü Tæng trµng kü cã 7 x·: Chi khª, Mai trung, Phiªn thµnh, Phó x¸, Quý
d-¬ng, Tr©n kú vµ Trµng kü.
1. X· Chi khª.
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng Lî)
§«ng gi¸p x· Trµng kü, t©y vµ b¾c gi¸p x· Phiªn thµnh, nam gi¸p
s«ng Tr-êng giang, ®èi ng¹n lµ x· Phóc x¸ thuéc phñ B×nh giang. Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
106
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
2. DiÖn tÝch.
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
250 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Mét ®o¹n s«ng 150 th-íc t©y ch¶y tõ Phiªn thµnh, qua Chi khª, råi
ch¶y vÒ Trµng kü, dµi 1.540 th-íc t©y. 4. D©n sè:
§inh: 51 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 344 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Hai th«n: mét th«n l-¬ng vµ mét th«n gi¸o.
6. Canh phßng:
Mét së ®iÕm canh.
7. ThuÕ:
§inh: 127 $ 50; ®iÒn: 369 $ 80.
8. Canh n«ng:
228 mÉu cÊy mïa, 10 mÉu cÊy võa chiªm võa trång mµu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®ª 840 th-íc t©y vµ mét con ®-êng ®i tõ ®ª vµo trong lµng.
10. ViÖc hé sinh:
Thuéc khu mô ®ì ë x· Quý D-¬ng.
11. §×nh, chïa:
Mét ®×nh, mét chïa vµ mét nhµ thê ®¹o.
§×nh thê mét vÞ ©m thÇn. Nguyªn tr-íc cã «ng L· C«ng Minh vî lµ
NguyÔn ThÞ Ngäc, ng-êi lµng Ch©u s¬n, qu¸n Vò ninh, ®¹o Kinh b¾c, lµ
tr-ëng quan ë huyÖn §a cÈm (CÈm giµng) vÒ thêi T« §Þnh, cã hµnh dinh ë lµng Trµng kü vµ lµng Chi khª, L· c«ng cã mét con g¸i tªn lµ L· ThÞ L-¬ng,
n¨m 17 tuæi, nhan s¾c ®Ñp l¹ th-êng. T« §inh muèn lÊy L· thÞ lµm vî, L· thÞ kh«ng nghe. T« §Þnh c¶ giËn bÌn giÕt L· c«ng. MÑ con L· thÞ ch¹y trèn vÒ Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
107
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
quËn Ch©u s¬n. L· thÞ thÊy §Æng ®¹i c«ng lµ t-íng tµi bÌn lÊy lµm chång råi chiªu tËp binh m·, vÒ phï bµ Tr-ng V-¬ng, ®Ó b¸o thï T« §Þnh. DÑp T« §Þnh xong, ®øc bµ Tr-ng V-¬ng phong cho L· thÞ chøc §¹i ®«ng th-îng t-íng qu©n. Khi L· thÞ mÊt, lµng Chi khª lËp ®Òn thê, ®êi nµo còng ®-îc gia phong.
Cã c©u ®èi:
Trung hiÕu hoµn toµn, v¹n cæ ph-¬ng danh thuú tù ®iÓn, Cæn ba phong tÆng, lÞch triÒu mü tù lÉm thÇn uy.
2. X· Mai Trung
1. VÞ trÝ.
(Tªn N«m lµ lµng Vµng)
T©y gi¸p s«ng Tr-êng giang, ®èi ng¹n lµ x· Phóc x¸ (phñ B×nh
giang), ®«ng vµ nam gi¸p x· Phiªn thµnh, b¾c gi¸p x· Quý khª. 2. DiÖn tÝch:
321 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi.
VÒ phÝa t©y nam cã ®o¹n s«ng Tr-êng giang ch¶y qua 915 th-íc t©y.
ë gi÷a lµng cã ngßi ch¶y ra s«ng. 4. D©n sè:
§inh 79 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 297 ng-êi.
5. Th«n gi¸p.
Cã hai gi¸p B¾c vµ Nam. L¹i cã mét tr¹i ®¹o ë vÒ phÝa B¾c, gi¸p
®-êng ho¶ xa.
6. Canh phßng:
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
108
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®-êng ho¶ xa vµ mét ®iÕm ë r×a lµng.
7. ThuÕ:
§inh: 197 $ 50; ®iÒn 469 $ 10.
8. Canh n«ng:
20 mÉu cÊy chiªm, 300 mÉu cÊy mïa vµ ba mÉu giång mµu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®ª dµi 935 th-íc t©y, mét con ®-êng ®Êt tõ phÝa ®«ng lµng
lªn phÝa t©y s¸t mÐ lµng råi nèi víi ®-êng ®ª, mét con ®-êng lµng ®i tõ gi÷a
lµng vÒ phÝa b¾c qua ®ª, qua tr¹i ®¹o, ra ®Þa phËn lµng Quý khª. Mét ®o¹n ®-êng xe löa 520 th-íc (tõ km 44+280 ®Õn km 44+800). 10. ViÖc hé sinh:
Thuéc vÒ khu mô ®ì lµng Quý d-¬ng.
11. §×nh, chïa:
Mét chïa gäi lµ chïa Vµng. Mét ®×nh thê väng «ng Cao Lç, lµm quan
gióp vua Thôc.
Cã c©u ®èi thê:
Qui lç h÷u thÇn, qua m· tø chinh Nam quèc t-íng, Long tinh hiÓn th¸nh, s¬n hµ nhÊt ®íi B¾c giang v-¬ng.
3. X· Phiªn Thµnh
1. VÞ trÝ.
§«ng gi¸p x· Chi khª, t©y gi¸p x· Mai trung, nam gi¸p s«ng Tr-êng
giang, ®èi ng¹n lµ x· Phóc x¸ thuéc phñ B×nh giang, b¾c gi¸p x· Phó qu©n. 2. DiÖn tÝch.
250 mÉu ta.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
109
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
3. S«ng ngßi.
Cã mét ®o¹n s«ng 250 th-íc t©y, ch¶y tõ Mai trung qua ®ång ®iÒn råi
ch¶y vÒ x· Chi khª. 4. D©n sè.
§inh: 24 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 80 ng-êi.
5. Canh phßng:
Hai së ®iÕm canh: mét së ë ®-êng ho¶ xa vµ mét së ë trong lµng.
6. ThuÕ.
§inh: 60 $ 00; ®iÒn: 304 $ 80.
7. Canh n«ng.
1290 mÉu cÊy mïa, 20 mÉu cÊy chiªm, 6 mÉu giång mÇu.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®o¹n ®ª dµi 400 th-íc t©y, mét ®-êng tõ trong lµng ®i ra ®Õn ®ª,
mét ®o¹n ®-êng ho¶ xa 400 th-íc t©y (tù km 44+800 ®Õn km 45+200). 9. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Quý d-¬ng.
10. §×nh, chïa:
Mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh thê ®øc Thôc An D-¬ng v-¬ng.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
110
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 4. X· Phó X¸.
1. VÞ trÝ.
(Tªn N«m lµ lµng Qu©n).
T©y gi¸p x· Tr©n kú, nam gi¸p x· VÜnh l¹i, ®«ng gi¸p x· §«ng x¸,
b¾c gi¸p x· Trµng kü. 2. DiÖn tÝch.
225 mÉu ta.
3. D©n sè:
§inh: 80 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 350 ng-êi.
4. Th«n gi¸p.
Ba th«n: Th¸i b×nh, Duyªn thä vµ NghÜa Êp.
5. Canh phßng.
Mét së ®iÕm canh á gÇn ®ª.
6. ThuÕ.
§inh: 200 $ 00; ®iÒn: 259 $ 80.
7. Canh n«ng.
200 mÉu cÊy mïa, 20 mÉu giång mÇu vµ 6 mÉu cÊy chiªm.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®ª dµi 75 th-íc t©y ë phÝa t©y lµng, ®i tõ b¾c xuèng nam,
mét con ®-êng tõ gi÷a lµng ra ®ª, mét con tù ®Çu lµng ®Õn x· Quý d-¬ng. 9. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë lµng Quý d-¬ng.
10. §×nh, chïa:
Mét c¸i chïa ë ®Çu lµng gäi lµ chïa Phóc linh, mét c¸i ®×nh ë gi÷a
lµng. Sù tÝch Thµnh hoµng chÐp nh- sau nµy: nguyªn TrÇn Danh Quang, vî lµ Hµ ThÞ Qu©n ë ch©u Tù long (Tuyªn Quang) vèn ng-êi khoan nh©n ®¹i ®é, sinh h¹ ®-îc mét con trai phong t- ®Ünh ngé, ®Æt tªn lµ ThiÖn, n¨m 13 tuæi, Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
111
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
v¨n ch-¬ng vò nghÖ ®Òu tinh th«ng c¶. §Õn n¨m 20 tuæi, bè mÑ mÊt, T« §Þnh kÐn «ng, cho lµm chøc ThÞ tông tham quan, bæ lµm huyÖn do·n huyÖn CÈm giµng, phñ Hång ch©u, «ng phã nhËm xong, ®i kinh lý trong huyÖn, ®Õn lµng Phó x¸ thÊy phong c¶nh ®Ñp, d©n phong thuÇn hËu, bÌn lËp mét biÖt thù ®Ó ë. BÊy giê lµng Phó x¸ cã nhµ Lîi Danh QuÜ, vî lµ NguyÔn ThÞ Phóc sinh
®-îc mét con g¸i, vµo bËc n÷ trung anh kiÖt tªn lµ C«n n-¬ng, kÕt duyªn víi «ng. Bµ C«n n-¬ng cã thai ®Î r¬i ë cæng lµng ®-îc mét nam tö, ®Æt tªn lµ
Ngâ Lang c«ng, phong t- tuÊn nh·, ®Õn 18 tuæi tµi kiªm v¨n vò. T« §Þnh
nghe thÊy c¶ nhµ toµn tµi, sî cã ý g× kh¸c, cho ng-êi vu c¶ nhµ «ng cã ý lµm ph¶n, ®em qu©n ®Õn x· Phó x¸ ®Ó b¾t, c¶ nhµ «ng tÞ n¹n ch¹y lªn tró ë ®éng Sµi s¬n, phñ Quèc oai (S¬n T©y), «ng thÊy bµ Tr-ng ®em qu©n ®¸nh T« §Þnh bÌn ®em c¶ vî con ®Õn theo. Bµ Tr-ng v-¬ng phong cho «ng lµm §¹i ®« nguyªn suý, vî lµ Lîi gia tham t¸n, con lµ D-¬ng h-¬ng t-íng qu©n ®i ®¸nh T« §Þnh. GiÆc T« thua ch¹y, «ng cïng vî con l¹y t¹ vua vÒ lµng, cã bao
nhiªu bæng léc ®em chia c¶ cho nh©n d©n. Mét h«m tù nhiªn c¶ nhµ ®Òu ho¸ c¶. Tr-ng V-¬ng cho quan vÒ tÕ vµ phong lµ §¹i v-¬ng c«ng chóa, cho lµng Phó x¸ thê. TriÒu nµo còng cã s¾c phong. Nh÷ng c©u ®èi thê:
Dùc b¶o Tr-ng triÒu, b¸ch tr¹c nhÊt ®-êng l-u B¾c sö, T¶o trõ T« lÆc, triªu giong v¹n cæ chÊn Nam thiªn.
Long, Hång, Tuyªn, Tam, ch©u, nam quèc ®Þa do truyÒn hiÓn tÝch. Phô, mÉu, tö, quÇn th¸nh, Tr-ng v-¬ng triÒu hîp kû nguyªn hu©n.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
112
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 5. X· Quý D-¬ng
1. VÞ trÝ.
(Tªn N«m lµ lµng Má)
Nam gi¸p x· §«ng x¸, b¾c gi¸p x· An ®iÒm, ®«ng gi¸p x· Lai c¸ch,
t©y gi¸p x· Trµng kü. 2. DiÖn tÝch:
470 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Cã mét con ngßi ch¶y gi÷a d©n c- ch¶y vÒ phÝa ®«ng nam qua ®-êng
thuéc ®Þa sè 5, ®Õn ®Þa phËn x· §«ng x¸ råi ch¶y ra s«ng Tr-êng giang, phÝa t©y cã mét ®o¹n cõ ch¶y ra ®Þa phËn lµng Trµng kü. 4. D©n sè:
§inh: 260 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 938 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
X· nµy chia lµm bèn gi¸p. Cã mét xãm nhá ë c¸ch lµng 500 th-íc
t©y, vÒ phÝa ®«ng.
6. Canh phßng.
Cã bèn së ®iÕm canh: mét ®iÕm b»ng g¹ch ë ria ®-êng thuéc ®Þa, mét
®iÕm ë cæng c¸i lµng vÒ phÝa t©y, mét c¸i ë ®×nh vÒ phÝa ®«ng b¾c, cßn mét c¸i ë ®Çu khu xãm lÎ. 7. ThuÕ:
§inh: 650 $ 00; ®iÒn: 832 $ 00. 8. Canh n«ng.
400 mÉu cÊy mïa, 50 mÉu cÊy chiªm, 10 mÉu giång hoa mÇu.
9. Kü nghÖ.
Cã nghÒ lµm bét läc (tôc gäi lµ bét thanh) t¶i ®i b¸n ë H¶i d-¬ng vµ
H¶i phßng, xem ra ph¸t ®¹t l¾m. Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
113
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
10. Th-¬ng m¹i:
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
ë phÝa ®«ng vÒ cuèi lµng, tr-íc cöa ®×nh, cã mét c¸i chî, mçi th¸ng
cã s¸u phiªn häp vµo ngµy 4 vµ 9, bu«n b¸n ®ñ c¸c thø. 11. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
VÒ mÐ phÝa nam cã qu·ng ®-êng thuéc ®Þa sè n¨m, ch¹y tõ t©y xuèng
®«ng dµi 1.600 th-íc t©y. Cßn trong lµng cã nhiÒu ®-êng réng r·i tõ xãm nä ®Õn xãm kia ®Òu l¸t g¹ch c¶. ë phÝa t©y nam, cã ®-êng ®Êt réng ®i ®Õn ®Þa
phËn lµng Phó x¸. Cã mét cÇu nhá b»ng ciment armÐ b¾c qua c¸i ngßi ë ®-êng thuéc ®Þa vÒ phÝa ®«ng. 12. ViÖc häc.
g¹ch.
Cã mét tr-êng h-¬ng s-, ®-îc 40, 50 häc sinh. Nhµ tr-êng lµm b»ng
13. ViÖc hé sinh.
Trong lµng cã mét mô ®ì chuyªn m«n ®· häc viÖc hé sinh ë nhµ
th-¬ng H¶i d-¬ng.
14. Phong tôc.
Cø ®Õn ngµy mång hai th¸ng 5 ta, d©n lµng kÐn c¸c h¹ng trai tr¸ng ¨n
mÆc nai nÞt ®¸nh cÇu (qu¶ cÇu b»ng gç) hÔ ai tranh ®-îc qu¶ cÇu nhÊt lµ
ng-êi Êy lµm ¨n thÞnh v-îng trong n¨m Êy. Khi tranh ®Õn ba qu¶ cÇu xong th× lµm lÔ t¹ thµnh hoµng. Trong khi vµo ®¸m, l¹i cã lÔ ®¸nh vËt. 15. §×nh, chïa.
Mét chïa ë cuèi lµng gäi lµ chïa B¸o ¢n vµ mét ng«i ®×nh còng ë
cuèi lµng tr«ng th¼ng ra ®-êng thuéc ®Þa. Sù tÝch Thµnh hoµng chÐp nh- sau nµy: nguyªn ë trang Tøc mÆc, huyÖn Tø linh, phñ Thiªn tr-êng cã nhµ hä Cao, tªn Cao Danh Hµnh, vî lµ §inh ThÞ TuÊn, vèn nhµ hµo c-êng nh-ng cã phóc hËu. T« §Þnh cho lµm chøc huyÖn do·n, huyÖn CÈm Giµng, bÊy giê thuéc vÒ phñ Hång Ch©u. ¤ng ®em vî con ®Õn nhËm h¹t CÈm Giµng, ®i kinh Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
114
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
lý trong huyÖn, ®Õn trang Quý d-¬ng thÊy phong c¶nh ®Ñp, bÌn lµm biÖt thù ®Ó ë. ¤ng lµm quan chØ hay lµm phóc, kh«ng nhòng nhiÔu d©n tÝ g×. BÊy giê «ng ®· cã bèn con trai ®Òu lµ vâ biÒn c¶, sau m·i ®Õn n¨m §inh hîi, ngµy mång chÝn th¸ng giªng, l¹i sinh ®-îc mét con trai, mÆt mòi kh«i ng«, cã vÎ kh¸c th-êng, ®Æt tªn lµ Ngò Lang. Ngò Lang ®Õn n¨m 12 tuæi ®· häc hÕt c¸c
khoa v¨n ch-¬ng cïng vâ nghÖ, tiÕng t¨m lõng lÉy. T« §Þnh nghe thÊy, cã ý
ngê vùc, bÌn lËp m-u h·m h¹i, vu c¸o cho cha con «ng Êy cã ý lµm ph¶n, ®ßi «ng vÒ triÒu lµm téi vµ ®em qu©n vÒ Quý d-¬ng b¾t Ngò Lang. Cã ng-êi b¸o
cho Ngò Lang biÕt tr-íc, Ngò Lang bÌn ®em mÑ vµ bèn anh ®i tÞ n¹n ë Lam s¬n, Ch©u ¸i. Ngò Lang c¨m bè bÞ téi oan, bÌn chiªu tËp anh hïng, sóc tÝch
l-¬ng th¶o ®Ó b¸o thï cho cha. Mét h«m, nghe thÊy chÞ em bµ Tr-ng khëi nghÜa, véi ®Õn xin vµo yÕt kiÕn ®Ó tá bµy t©m sù. Bµ Tr-ng phong cho chøc
Qu©n trung Tham t¸n hµnh hiÕu th¶o ®¹i sø, b¶o vÒ H¶i d-¬ng mé qu©n. ¤ng
trë vÒ Lam s¬n l¹y mÑ ®Ó ®i b¸o thï cho cha, råi ra H¶i d-¬ng ph¸t hÞch ®i c¸c phñ, huyÖn ®Ó chiªu n¹p hµo kiÖt, ®é mét tuÇn mé ®-îc h¬n 2.000 qu©n,
®em lªn cöa s«ng H¸t héi víi qu©n bµ Tr-ng ®i ®¸nh T« §Þnh. T« §Þnh thua
ch¹y vÒ Tµu. Bµ Tr-ng v-¬ng phong Ngò Lang lµm §¹i v-¬ng. ¤ng t¹ ¬n vua, r-íc s¾c vÒ Quý d-¬ng råi vÒ Lam s¬n ®ãn mÑ, nh-ng mÑ ®· mÊt råi.
¤ng r-íc linh c÷u vÒ cè h-¬ng lµ Tøc mÆc tèng t¸ng vµ c- tang xong l¹i vÒ
Quý d-¬ng ë. §-îc ba n¨m, vua Tµu l¹i sai M· ViÖn ®em qu©n sang ta ®¸nh b¸o thï. T-íng sÜ bµ Tr-ng v-¬ng thua, ch¹y trèn c¶, chØ cßn cã Tr-ng
v-¬ng vµ «ng Ngò Lang bÞ h·m vßng v©y. Bµ Tr-ng tù liÖu kh«ng chèng næi
qu©n giÆc bÌn ®©m ®Çu xuèng s«ng tù vÉn, cßn «ng vµ m-¬i thÇy trß ph¸ vßng v©y ch¹y vÒ Quý D-¬ng, gi¶ lµm mét nhµ §iÒn chñ, ®æi tªn lµ Lçi høa c- sÜ. ¤ng chØ ham mª ®i xem phong c¶nh c¸c n¬i, l¹i vÒ Tøc mÆc råi ho¸.
Cã mÊy ng-êi x· Quý d-¬ng theo hÇu «ng, vÒ b¸o cho d©n lµng biÕt, t¶ thÇn hiÖu ®Ó thê, ®Õn ®êi SÜ NhiÕp sang lµm th¸i thó n-íc ta l¹i gia phong cho «ng
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
115
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
lµ Mü tù §¹i v-¬ng, tõ ®êi Êy ®Õn nay, triÒu nµo còng cã s¾c phong. Cã c©u ®èi thê:
Phï v-¬ng tuÊn liÖt hoa ®a CÈm. T-íng ®Õ lÜnh thanh phóc Quý D-¬ng.
6. X· Tr©n Kú
1. VÞ trÝ:
(Tªn n«m lµ lµng Ch×)
§«ng gi¸p x· Phó x¸, t©y gi¸p s«ng Tr-êng giang ®èi ng¹n lµ x· Phóc
cÇu thuéc phñ B×nh giang, nam gi¸p x· VÜnh l¹i, b¾c gi¸p x· Trµng kü. 2. DiÖn tÝch:
106 mÉu ta.
3. S«ng ngßi:
VÒ phÝa T©y, cã s«ng Tr-êng giang, ch¶y tõ b¾c xuèng nam, 250
th-íc t©y.
4. D©n sè:
§inh: 27 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 113 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Hai th«n: Trong vµ Ngoµi.
6. Canh phßng:
Mét së ®iÕm canh ë ®×nh lµ chç gi÷a hai xãm.
7. ThuÕ.
§inh: 67 $ 50; ®iÒn: 115 $ 00.
8. Canh n«ng.
20 mÉu cÊy chiªm, 50 mÉu cÊy mïa, 15 mÉu giång mÇu.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
116
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Mét con ®-êng th¼ng tr-íc cöa ®×nh ra ®Õn ®ª vÒ phÝa ®«ng.
10. ViÖc hé sinh:
Thuéc vÒ khu mô ®ì ë x· Quý D-¬ng.
11. §×nh, chïa.
Mét c¸i chïa vÒ phÝa t©y b¾c, gi÷a c¸nh ®ång gäi lµ chïa Ch×. Mét c¸i
®×nh ë kho¶ng gi÷a hai xãm.
Sù tÝch Thµnh hoµng l-îc chÐp nh- sau nµy:
Nguyªn ë Ch©u ¸i, phñ ThiÖu thiªn, huyÖn Ho»ng Ho¸, ph-êng Hµ
trung cã mét nhµ lµ TrÇn V-¬ng ViÖn, vî lµ Ph¹m ThÞ An, vèn nhµ dßng dâi d¹y häc, lµm thuèc cã nhiÒu ©m ®øc nh- lµ ph¸t chÈn cho kÎ nghÌo ®ãi vµ tu t¹o c¸c ®Òn chïa. Vî chång «ng ®· ngoµi 50 tuæi mµ ch-a sinh dôc bao giê,
lÊy lµm phiÒn muén l¾m. M·i ®Õn ngµy mång 7 th¸ng giªng n¨m Canh tþ míi sinh ra ®-îc mét bäc hai ng-êi con trai, phong t- lÉm liÖt, cã vÎ kh¸c
th-êng, ®Æt tªn cho anh lµ §¹o C«ng, em lµ G¹o C«ng. Hai anh em rÊt th«ng minh, tµi kiªm v¨n vò. §Õn n¨m 19 tuæi, cha mÑ mÊt, hai anh em tèng t¸ng c- tang xong, bÌn ®i kh¾p n¬i ®Ó xem nh÷ng chç danh lam th¾ng c¶nh, råi ra
lµm quan gióp vua Hïng DuÖ v-¬ng. Nh-ng hai anh em «ng kh«ng thÝch ë chç kinh thµnh, chØ tham vui s¬n thuû. Mét h«m ®Õn lµng Tr©n kú, thÊy phong c¶nh ®Ñp, d©n phong thuÇn hËu, bÌn lËp dinh ®Ó ë. Quan léc ®-îc bao
nhiªu, hai «ng ®em chia cho d©n Tr©n kú c¶. SÈy cã giÆc Thôc ®Õn x©m chiÕm, vua Hïng DuÖ v-¬ng vêi hai «ng vÒ triÒu sai ®i dÑp giÆc. Khi dÑp xong, vua phong cho anh lµ TrÇn v-¬ng §¹o ®« ®µi ®¹i t-íng qu©n, em lµ TrÇn v-¬ng G¹o ®¹i t-íng qu©n, ®-îc vµi th¸ng ®Òu bÞ bÖnh chÕt c¶. Nhµ vua truyÒn cho lµng Tr©n Kú lai kinh ®em thÇn hiÖu vÒ lËp ®Òn thê. Qua triÒu vua nµo còng ®-îc s¾c phong. Cã c©u ®èi thê:
Hoµng ViÖt dÜ huy Hïng t¸i t¹o, Kim qua nhÊt chØ phôc låi khª.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
117
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Vi tö vi thÇn, Hïng L¹c d-¬ng triÒu long trô th¹ch. Nan huynh nan ®Ö, ®Èu ng-u chung cæ ®iÖn s¬n hµ.
7. X· Trµng Kü.
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµng lµng ChÏ).
B¾c gi¸p x· Chi khª, nam gi¸p x· Tr©n kú vµ Phó x¸, ®«ng gi¸p x·
Quý d-¬ng, t©y gi¸p s«ng Tr-êng giang ®èi ng¹n lµ x· Phóc x¸ vµ Phóc cÇu (phñ B×nh Giang).
2. DiÖn tÝch:
564 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Cã s«ng Tr-êng giang ch¶y qua phÝa t©y lµng tõ b¾c xuèng nam mét
qu·ng 1.946 th-íc t©y, c¸c thuyÒn bu«n b¸n ®i l¹i ®-îc. VÒ phÝa ®«ng b¾c, ë gi÷a ®ång cã hai con ngßi ®Ó lÊy n-íc vµo th¸o n-íc ra cho c¸nh ®ång, ®Òu ch¶y ra chç cèng ®Çu ®ª råi ch¶y ra s«ng Tr-êng giang. 4. D©n sè:
§inh: 125 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 589 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
3 gi¸p vµ mét tr¹i B¶o c«. 6. Canh phßng.
lµng.
Hai së ®iÕm canh: mét së ë ®Çu cÇu GhÏ gÇn chî vµ mét ®iÕm ë cuèi 7. ThuÕ:
§inh: 327 $ 50; ®iÒn: 862 $ 20.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
118
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
8. Canh n«ng.
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
410 mÉu cÊy mïa, 50 mÉu cÊy chiªm, 30 mÉu giång hoa mÇu.
9. Th-¬ng m¹i:
Cã mét c¸i chî, häp vµo ngµy 2, 5, 7, 10 ta, bu«n b¸n ®ñ c¸c thø.
10. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®o¹n ®ª dµi 1.714 th-íc t©y dùa theo mÐ lµng tõ nam lªn b¾c,
qua ®-êng thuéc ®Þa ra khái ®Þa phËn lµng. ë gi÷a ®Þa phËn lµng cã con ®-êng thuéc ®Þa sè 5 (Hµ néi ®i H¶i phßng): 1.052 th-íc t©y, ®i tõ phÝa t©y vÒ phÝa ®«ng. Cßn ë gi÷a lµng th× cã con ®-êng ®i tõ ®Çu lµng ®Õn cuèi lµng vµ mét con ®-êng tù gi÷a lµng ra cèng c¸i lµng phÝa ®«ng råi nèi víi ®ª.
Cã mét c¸i cÇu ë ®-êng thuéc ®Þa, b¾c qua con s«ng Tr-êng giang.
CÇu Êy b»ng cimentarmÐ. Cã mét c¸i cÇu x©y b»ng ®¸ vµ g¹ch, cã c¸nh ®ãng, ë chç ®Çu ®ª vÒ phÝa b¾c, ®Ó lÊy n-íc vµo vµ th¸o n-íc ra cho c¸nh ®ång lµng.
11. ViÖc häc.
Cã mét tr-êng tæng häc d¹y ë ®×nh lµng, ®-îc h¬n 50 häc sinh.
12. ViÖc hé sinh
X· nµy thuéc vÒ khu mô ®ì lµng QuÝ d-¬ng.
13. §×nh, chïa.
Hai c¸i chïa: mét c¸i gäi lµ Thanh Mai, ë gi÷a c¸nh ®ång vÒ phÝa
®«ng, tr«ng th¼ng ra ®-êng thuéc ®Þa; mét c¸i gäi lµ Ba Tiªu ë sau lµng gÇn s«ng; mét ng«i ®×nh ë ®Çu lµng vÒ phÝa b¾c gÇn chî, tr«ng th¼ng xuèng s«ng Tr-êng giang vÒ phÝa t©y.
Sù tÝch thµnh hoµng l-îc chÐp nh- sau nµy: Nguyªn cã mét nhµ,
ng-êi ë quËn Cöu ch©n tªn lµ §¨ng Minh, vî lµ Tr-¬ng ThÞ T¹o. ¤ng lóc
thiÕu thêi lµm nghÒ thuèc vµ cã nhiÒu ©m ®øc cøu d©n ®é thÕ, m·i ngoµi 40 tuæi ch-a cã con trai. Nhµ rÊt giµu cã, vî chång nghÜ r»ng cã cña kh«ng cã Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
119
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
con còng ch¼ng lµm g×, bÌn ®em hÕt gia tµi lµm phóc cho kÎ bÇn hµn, ®-îc
ba bèn n¨m gia tµi kh¸nh kiÖt. M·i sau míi sinh mét con trai, diÖn m¹o kh«i ng«, h×nh dung kh¸c th-êng. ¤ng ®Æt tªn lµ §¹i C«ng. §Õn n¨m §¹i C«ng 13 tuæi, cha mÑ mÊt c¶. §¹i C«ng c- tang xong, ®Þnh chÝ t×m thÇy häc vâ,
bÌn ®Õn nhµ «ng Ph¹m Gia ë trang H¸t m«n, huyÖn Phóc thä, ®¹o S¬n t©y, lµ
mét nhµ vâ nghÖ cao c-êng ®Ó xin häc, häc ®-îc h¬n mét n¨m, §¹i C«ng
häc th«ng thuéc th¹o ®ñ c¸c khoa vâ nghÖ. Ph¹m Gia cã con g¸i tªn lµ Ph¹m
Gia Ph¸p, vâ nghÖ rÊt giái, bÌn g¶ cho §¹i C«ng. Khi Ph¹m Gia mÊt råi, hai vî chång ®-a nhau ®i mé qu©n ë vïng H¶i d-¬ng vµ Trµng kü, ®em ®Õn ®¹o
S¬n t©y theo bµ Tr-ng Tr¾c ®Ó b×nh giÆc T« §Þnh. Hai «ng bµ ®Òu ®-îc
phong lµ §¹i ®« th-îng t-íng qu©n. B×nh T« §Þnh xong, ®-îc ba n¨m , bªn
Tµu l¹i sai M· ViÖn sang ®¸nh b¸o thï. Bµ Tr-ng Tr¾c chèng l¹i kh«ng næi bÌn tù tö, vî chång «ng bÌn tù tö theo. Cßn mÊy ng-êi qu©n tµn ë Trµng kü vÒ b¸o tin cho d©n lµng biÕt, d©n lµng bÌn lËp ®Òn ë chç hµnh dinh cò cña «ng ®Ó thê «ng bµ lµm Thµnh Hoµng. Cã c©u ®èi thê:
"Giang chi B¾c, h¶i chi ®«ng, tr-îng nghÜa binh tµn kinh b¸ch chiÕn
Lª gÜ tiÒn, Hïng gÜ hËu, ®ång t©m b¸o quèc hiÓn tam trung. VÞ ®øc vÞ d©n, v¹n lý trµng thµnh nam khæn träng, Toµn trung toµn nghÜa, thiªn thu chÝnh khÝ H¸t giang l-u."
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
120
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
XI. Tæng Tø Th«ng.
Tæng Tø th«ng ë vÒ phÝa nam huyÖn CÈm giµng, cã 6 x·: Bµnh x¸,
CÈm khª, D-¬ng quang, Th-îng ®¹t, TiÒn lª vµ Tø th«ng. 1. X· Bµnh X¸.
1. VÞ trÝ.
§«ng gi¸p x· Tø th«ng, t©y gi¸p x· Ha x¸, nam gi¸p s«ng SÆt, ®èi
ng¹n lµ x· Bao trung, thuéc huyÖn Gia léc, b¾c gi¸p x· Lai c¸ch. 2. DiÖn tÝch:
441 mÉu ta.
3. S«ng ngßi. ë phÝa nam s«ng SÆt ch¶y qua, mét qu·ng dµi ®é 400 th-íc t©y. ë
phÝa T©y cã mét c¸i ngßi ch¶y tõ x· Lai c¸ch xuèng qua ®ång ®iÒn lµng 800 th-íc t©y råi ch¶y ra s«ng SÆt. ë phÝa nam còng cã mét con ngßi ch¶y tõ s«ng SÆt qua r×a lµng vµo ®é 300 th-íc t©y. 4. D©n sè.
§inh: 93 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 468 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Bèn gi¸p: BÕn, Chïa, Gi÷a, Khu.
6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë bªn ®×nh, mét ®iÕm ë cuèi lµng, gi¸p
®ång ®iÒn x· Tø th«ng. 7. ThuÕ.
§inh 232 $ 50; ®iÒn 693 $ 30.
8. Canh n«ng.
CÊy mïa ®-îc 291 mÉu ruéng, cÊy chiªm ®-îc 120 mÉu, giång mÇu
®-îc 30 mÉu.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
121
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
ë phÝa Nam lµng cã con ®ª ë gi÷a ®ång, dµi ®é 1.300 th-íc t©y (®ª
Trµng kªnh).
10. §×nh, chïa.
Mét ®×nh, mét chïa. §×nh thê ®øc Häc tæ SÜ NhiÕp, ngµi më mang bê
câi nam giao råi t©u Th¸i nho häc mµ truyÒn b¸ kh¾p trong n-íc. Nho häc thÞnh hµnh ë n-íc ta lµ nhê ngµi. Cã c©u ®èi thê:
Tiªn V©n ®-¬ng kÕ X-¬ng ng«, truyÒn b¸ v¨n minh nam tù b¾c,
Thñ doanh l©u hÇu An viÔn, ph-¬ng l-u tiªn cèt t¶ do sinh.
8. X· CÈm Khª.
1. VÞ trÝ.
B¾c gi¸p x· Vò x¸, Nam gi¸p x· D-¬ng quang, ®«ng gi¸p x· Kim chi,
t©y gi¸p x· Th-îng ®¹t. 2. DiÖn tÝch.
373 mÉu ta.
3. S«ng ngßi. ë phÝa T©y cã mét ®o¹n s«ng con ch¶y tõ s«ng SÆt vÒ qua ®ång ®iÒn
lµng råi ch¶y sang x· Vò X¸. L¹i cã hai con ngßi, mét con ch¶y theo ®-êng thuéc ®Þa sè 5 ë phÝa b¾c ®ång ®iÒn lµng, mét con ë phÝa ®«ng ch¶y th¼ng xuèng s«ng Lé c-¬ng x· TiÒn lÖ. 4. D©n sè.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
122
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
§inh: 125 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 530 ng-êi.
5. Canh phßng: lµng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®-êng thuéc ®Þa sè 5, mét ®iÕm ë sau
6. ThuÕ:
§inh: 312 $ 50; ®iÒn: 618 $ 50.
7. Canh n«ng.
350 mÉu ruéng cÊy mïa, 200 mÉu cÊy chiªm.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
ë phÝa B¾c cã ®-êng thuéc ®Þa sè 5 (®-êng Hµ néi ®i H¶i d-¬ng) qua
®Þa phËn lµng mét qu·ng ngãt 2.000 th-íc t©y. 9. §×nh, chïa.
Mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh thê NhiÔm §¹i v-¬ng phï nhµ TrÇn cã
c«ng to.
3. X· D-¬ng Quang.
1. VÞ trÝ.
§«ng gi¸p x· TiÒn lÖ, t©y gi¸p x· Tø th«ng, b¾c gi¸p x· Th-îng ®¹t,
nam gi¸p s«ng SÆt, ®èi ng¹n lµ x· §ång lai vµ Qua bé thuéc huyÖn Gia léc. 2. DiÖn tÝch.
140 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi. ë phÝa Nam cã s«ng SÆt ch¶y qua mét qu·ng dµi ®é 600 th-íc t©y,
s«ng SÆt nµy l¹i cã mét chi con ch¶y qua x· Êy ®é 100 th-íc t©y råi lªn x· Th-îng ®¹t.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
123
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
4. D©n sè:
§inh: 18 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 84 ng-êi.
5. Canh phßng:
Mét së ®iÕm canh ë gi÷a lµng.
6. ThuÕ.
§inh: 45 $ 00; ®iÒn: 199 $ 00.
7. Canh n«ng.
CÊy mïa ®-îc 90 mÉu ruéng, cÊy chiªm ®-îc 50 mÉu.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
X· nµy kh«ng cã ®ª ®-êng cÇu cèng g× c¶.
9. §×nh, chïa:
Mét ®×nh, mét chïa. §×nh thê Vò c«ng quª ë ®éng CÈm hoa xø Ai
lao, phï vua Thôc Ph¸n ®¸nh ®-îc vua Hïng DuÖ v-¬ng, lÊy ®-îc n-íc V¨n Lang mµ lËp nªn n-íc ¢u L¹c. Sau Vò C«ng l¹i ®¸nh ®uæi ®-îc TriÖu §µ. Lóc mÊt, vua Thôc An D-¬ng v-¬ng phong cho Vò C«ng lµm thÇn.
6. X· Tø Th«ng
1. VÞ trÝ.
B¾c gi¸p x· Vò x¸, ®«ng gi¸p x· Th-îng ®¹t, t©y gi¸p x· Bµnh x¸,
nam gi¸p s«ng SÆt, ®èi ng¹n lµ x· §ång lai, thuéc huyÖn Gia léc. 2. DiÖn tÝch.
350 mÉu ta.
3. S«ng ngßi. ë phÝa Nam cã s«ng SÆt ch¶y qua mét qu·ng ®é 500 th-íc t©y, ë phÝa
t©y nam vµ ®«ng nam cã hai con ngßi ®é 50 th-íc t©y ch¶y vµo ®ång ®iÒn. Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
124
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
4. D©n sè.
§inh: 104 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 517 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Hai th«n: H¹ (tªn n«m lµ CÇu Tre) vµ Th-îng (tªn n«m lµ Lµng
Kh¸m).
6. Canh phßng:
Hai së ®iÕm canh: mçi th«n ®Òu cã mét ®iÕm: ë H¹ th«n, ®iÕm ë ®Çu
lµng; ë Th-îng th«n, ë ®-êng ®ª. 7. ThuÕ:
§inh: 260 $ 00; ®iÒn: 570 $ 60.
8. Canh n«ng:
CÊy mïa ®-îc 258 mÉu ruéng, cÊy chiªm 50 mÉu, giång mµu 15
mÉu, cã Êp Tø th«ng cña quan Tæng ®èc tØnh Hµ ®«ng -íc ®-îc 250 mÉu ta. 9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
ë gi÷a lµng cã mét ®-êng ®ª ®i tõ x· Trµng kªnh xuèng, dµi ®é 500
th-íc t©y.
10. §×nh chïa.
Hai th«n mçi th«n cã mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh Th-îng th«n thê
hai vÞ phï triÒu nhµ Lý; vÞ ®Ö nhÊt lµ Khu«ng quèc c«ng, vÞ ®Ö nhÞ lµ Hé quèc c«ng. §×nh H¹ th«n thê mét vÞ phï nhµ Tr-ng. C©u ®èi thê ë ®×nh Th-îng th«n:
B×nh Chiªm hu©n nghiÖp sinh nhµ Lý, Hé quèc bao phong s¾c thuû TrÇn.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
125
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
XII. Tæng V¨n Thai.
Tæng V¨n Thai cã m-êi x·: An ®iÒm, An ®inh, An t©n, §øc tr¹ch,
Hµnh léc, Hoµng gia, NghÜa phó, Phó léc, T©n an vµ V¨n thai. 1. X· An §iÒm.
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ Chµm T©y)
B¾c gi¸p x· An t©n, ®«ng gi¸p x· T©n an, t©y gi¸p x· B»ng qu©n, nam
gi¸p x· Quý d-¬ng. 2. DiÖn tÝch:
294 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Cã mét con ngßi vÒ phÝa nam -íc dµi 500 th-íc t©y.
4. D©n sè:
§inh: 135 suÊt; nam , phô, l·o, Êu: 431 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Hai th«n: th«n xãm d-íi vµ th«n xãm ®×nh.
6. Canh phßng:
Ba së ®iÕm canh: Mét ®iÕm ë th«n d-íi, mét ®iÕm ë th«n ®×nh, mét
®iÕm ë ga An ®iÒm. 7. ThuÕ:
§inh: 337 $ 50; ®iÒn: 472 $ 29.
8. Canh n«ng.
170 mÉu cÊy mïa, 90 mÉu cÊy chiªm vµ 10 mÉu giång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®o¹n ®-êng xe löa 640 th-íc t©y (tù km 45+700 ®Õn km 46+40),
cã mét ga gäi lµ ga An ®iÒm (®-êng xe löa Hµ néi ®i H¶i phßng), mét c¸i cÇu con ë phÝa nam gÇn ®-êng xe löa. Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
126
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
10. ViÖc hé sinh:
Thuéc khu mô ®ì x· Lai c¸ch.
11. §×nh, chïa.
Mét chïa vµ mét ®×nh: ®×nh thê «ng Ph¹m Ngò L·o.
2. X· An §inh
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng Danh Ngoai)
B¾c gi¸p x· NghÜa phó, ®«ng gi¸p x· L«i x¸, t©y gi¸p x· §øc tr¹ch,
nam gi¸p x· Lai c¸ch vµ An tÜnh. 2. DiÖn tÝch:
430 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi
Mét con ngßi tõ phÝa t©y x· §øc tr¹ch ®Õn phÝa ®«ng b¾c gi¸p x·
Hoµng gia, dµi -íc 1.000 th-íc t©y. 4. D©n sè.
§inh: 91 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 343 ng-êi.
5. Th«n gi¸p
N¨m gi¸p: An thä, Kú l-îc, Phó an, Phó l-îc vµ Phó thä.
6. Canh phßng
Hai ®iÓm canh mét ®iÓm ë cæng ®×nh vµ mét ®iÓm ë ®-êng xe löa.
7. ThuÕ
§inh: 227 $ 50; ®iÒn: 664 $ 00.
8. Canh n«ng
300 mÉu ruéng cÊy mïa, 100 mÉu cÊy chiªm vµ 30 mÉu giång mÇu.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
127
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng
Mét ®o¹n ®-êng xe löa 760 th-íc t©y ( tõ km 47+380 ®Õn km
48+140), mét c¸i cÇu ®¸ nhá ë vÒ phÝa ®«ng. 10. ViÖc hé sinh
Theo khu mô ®ì ë x· Lai c¸ch.
11. §×nh, chïa
Mét chïa vµ mét ®×nh, ®×nh thê ba vÞ: mét vÞ s¾c phong ThÇn n«ng ®Õ
vÞ chi thÇn, mét vÞ Phã nguyªn suý phï ®êi HËu Lý s¾c phong: TuÊn triÕt,
hong hu©n, anh linh, hiÓn øng, tÜnh nghiÖp c- sÜ §¹i v-¬ng; mét vÞ §¹i t-íng
qu©n còng phï ®êi HËu Lý, s¾c phong: Nh©n minh b¸c l·ng b¹ch ®ång nam §¹i t-íng qu©n. Hai vÞ ThÇn sau ®Òu ®¸nh ®-îc giÆc VÜnh trinh ë huyÖn Nam ch©n. Cã c©u ®èi thê:
Liªn hoa méng øng thiªn sinh th¸nh, Lý diÖp khu«ng phï quèc kû c«ng.
3. X· An T©n
1. VÞ trÝ.
(Tªn tôc lµ lµng BÕn)
§«ng gi¸p x· NghÜa phó, t©y gi¸p x· B»ng qu©n, nam gi¸p x· §øc
tr¹ch, b¾c gi¸p x· Phó x¸. 2. DiÖn tÝch:
131 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi: ®iÒm.
Mét con ngßi ch¶y tõ x· Phó léc vÒ x· An t©n råi ch¶y sang x· An
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
128
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
4. D©n sè:
§inh: 25 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 126 ng-êi.
5. Canh phßng.
Mét së ®iÕm canh ë ®Çu ®×nh.
6. ThuÕ:
§inh: 62 $ 50; ®iÒn: 207 $ 50.
7. Canh n«ng.
80 mÉu cÊy mïa, 51 mÉu cÊy chiªm.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét cèng g¹ch ë phÝa t©y lµng.
9. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Phó léc.
10. §×nh, chïa.
Mét chïa vµ mét ®×nh, ®×nh thê vÞ thÇn n«ng ®Õ vµ mét vÞ ®¹i t-íng
qu©n vÒ ®êi nhµ Lý lµ Kim vÞ Lý lang ®¸nh giÆc Chiªm thµnh giÕt ®-îc t-íng lµ ChÕ Ma Ly.
4. X· §øc Tr¹ch.
1. VÞ trÝ.
(Tªn N«m lµ Ch»m §«ng)
§«ng gi¸p x· An §inh, b¾c gi¸p x· An T©n vµ NghÜa Phó, t©y gi¸p x·
An §iÒm, Nam gi¸p x· QuÝ D-¬ng. 2. DiÖn tÝch.
216 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi. Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
129
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Mét con ngßi tõ phÝa b¾c ®Õn phÝa t©y dµi ®é 500 th-íc t©y.
4. D©n sè.
§inh: 57 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 247 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Hai gi¸p: H-ng Nh-îc vµ Th¸i B×nh.
6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh, mét ®iÕm t¹i ®×nh vµ mét ®iÕm t¹i ®-êng xe löa.
7. ThuÕ.
§inh: 142 $ 50; ®iÒn: 332 $ 40.
8. Canh n«ng.
100 mÉu cÊy mïa, 100 mÉu cÊy chiªm vµ 16 mÉu giång hoa mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®o¹n ®-êng xe löa 280 th-íc t©y (tù km 47+100 ®Õn km 47+380)
vµ mét ®o¹n ®-êng ®i tù ®-êng xe löa vµo ®Õn ®×nh lµng. Mét cèng g¹ch ë phÝa ®«ng.
10. ViÖc häc.
Mét tr-êng t- thôc, d¹y h¬n hai chôc häc trß.
11. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Lai c¸ch.
12. §×nh, chïa.
Mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh thê «ng Ph¹m Ngò L·o. Cã c©u ®èi thê:
Hµo, øng méng ch©u hoa, nhÊt s¸o hïng uy sinh giùc th¸nh Lao, Chiªm b×nh thiÕt lç, ngò phï sñng mÖnh ho¸ vi thÇn.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
130
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 5. X· Hµnh Léc.
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng Duéc)
B¾c gi¸p th«n Tr¹m néi x· Nga tr¹m, nam gi¸p x· Phó léc, ®«ng gi¸p
x· V¨n thai, t©y gi¸p th«n Nga hoµng x· Nga tr¹m. 2. DiÖn tÝch.
238 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Mét s«ng con ch¶y vÒ phÝa t©y, dµi -íc 800 th-íc t©y, s«ng Êy, ph©n
ra nhiÒu chi con, ch¶y quanh co ë trong ®ång ®iÒn. 4. D©n sè:
§inh: 130 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 619 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Ba gi¸p: Cù ®oµi, Cù phó vµ H-¬ng ®¹i.
6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®-êng ®ª vµ mét ®iÕm ë cæng lµng vÒ
phÝa nam.
7. ThuÕ:
§inh: 325$00; ®iÒn: 396$00.
8. Canh n«ng.
70 mÉu cÊy mïa vµ 130 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®o¹n ®ª ë phÝa b¾c 716 th-íc t©y, mét ®-êng ®Êt tõ ®ª vµo ®Õn
®×nh, mét c¸i cÇu ë phÝa T©y vµ mét c¸i cèng g¹ch x©y ë ®ª. 10. ViÖc häc.
Mét tr-êng h-¬ng s-, ®-îc 26 häc trß.
11. ViÖc hé sinh.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
131
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Thuéc khu mô ®ì x· Phó léc.
12. §×nh, chïa.
Mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh thê bµ Th¸i hËu ®êi nhµ Tèng ë Can h¶i.
C©u ®èi thê:
Thµnh l÷ M«n kinh kh«i Tèng b¾c, Phong ®µo QuÕ h¶i giùc TrÇn nam. H-¬ng h¶o thiªn thu ©m tôc Tèng, Phong ba nhÊt gi¹ mÆc phï TrÇn. H¶i b¾c trinh t©m tri h÷u Tèng, Cµn nam hiÓn tÝch ký vu TrÇn.
6. X· Hoµng Gia
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng V-êng)
B¾c gi¸p x· V¨n thai, nam gi¸p x· An ®inh, ®«ng gi¸p x· §Þch trµng,
t©y gi¸p x· NghÜa phó. 2. DiÖn tÝch.
380 m·u ta.
3. S«ng, ngßi.
Mét ®o¹n s«ng con ë phÝa §«ng -íc 50 th-íc t©y.
4. D©n sè.
§inh: 128 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 611 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Bèn gi¸p: §«ng, T©y, Nam, B¾c.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
132
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
6. Canh phßng.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®Çu lµng vµ mét ®iÕm ë ®×nh.
7. ThuÕ.
§inh: 320 $ 00; ®iÒn: 620 $ 00.
8. Canh n«ng.
200 mÉu cÊy mïa, 150 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét c¸i cÇu ®¸ ë cæng lµng.
10. ViÖc häc:
Mét tr-êng h-¬ng s-, ®-îc 35 häc trß.
11. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Phó léc.
12. §×nh, chïa.
Mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh thê vÞ §µo Uy lµ ng-êi bªn Tµu, tr-íc
sang lµm Thø sö ë n-íc Nam.
7. X· NghÜa Phó.
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng X-a)
B¾c gi¸p x· Phó léc, nam gi¸p x· An ®inh, ®«ng gi¸p x· Hoµng gia,
t©y gi¸p x· An t©n. 2. DiÖn tÝch.
320 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
133
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Mét ®o¹n s«ng con ë x· Phó léc ch¶y xuèng, vÒ phÝa t©y, -íc 400
th-íc t©y vµ hai con ngßi con, -íc ®é 200 th-íc t©y. 4. D©n sè.
§inh: 237 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 1.058 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Bèn gi¸p: An nghÜa, An phó, Ninh nghÜa vµ NghÜa ho¸.
6. Canh phßng:
Hai së ®iÕm canh ë ®Çu vµ cuèi lµng.
7. ThuÕ.
§inh: 592 $ 50; ®iÒn: 550 $ 00.
8. Canh n«ng.
200 mÉu cÊy mïa vµ 100 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®-êng ®Êt tõ ®-êng quan lé vµo tËn ®×nh lµng, mét c¸i cèng
g¹ch ë phÝa t©y, gi¸p x· An t©n. 10. ViÖc häc.
Mét tr-êng h-¬ng häc lµm ë gÇn ®×nh lµng.
11. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Phó léc.
12. §×nh, chïa.
Mét ®×nh vµ mét chïa. §×nh thê ®øc Th¸nh mÉu ®êi nhµ Tèng.
13. Danh nh©n.
¤ng NguyÔn TuÖ TÜnh, ®ç tiÕn sÜ. ¤ng rÊt tinh th©m y lý, chuyªn lÊy
thuèc nam ®Ó ch÷a bÖnh cøu ng-êi, rÊt cã thÇn hiÖu. ¤ng cã lµm ra quyÓn s¸ch D-îc tÝnh chØ nam vµ ThËp tam ph-¬ng gia gi¶m nay h·y cßn truyÒn l¹i. ¤ng thùc lµ tæ s- thuèc nam, biÖt hiÖu lµ TuÖ tÜnh thiÒn s-. Nay cã ba gian ®Òn thê, cã c©u ®èi thê r»ng: Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
134
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Danh kh«i nhÞ gi¸p tiªu TrÇn gi¸m, Sø m¹nh tËp toµn tØnh B¾c y.
8. X· Phó Léc
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng Ma H¸)
B¾c gi¸p x· Hµnh léc, nam gi¸p x· NghÜa phó, ®«ng gi¸p x· V¨n thai,
t©y gi¸p x· An t©n vµ PhÝ x¸. 2. DiÖn tÝch.
173 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Mét con s«ng con lµ chi l-u s«ng CÈm giµng ch¶y qua gi÷a lµng, tõ
phÝa b¾c xuèng phÝa nam, dµi -íc 1.500 th-íc t©y. 3. D©n sè.
§inh: 462 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 2.011 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Bèn gi¸p: §«ng, §oµi, ThÞ vµ Nam.
6. Canh phßng.
Bèn së ®iÕm canh ë bèn phÝa trong lµng.
7. ThuÕ.
§inh: 1.155$00; ®iÒn: 247$00.
8. Canh n«ng.
N¨m nµo vô mïa ®-îc th× cÊy ®-îc 100 mÉu, cßn chiªm cÊy ®-îc
100 mÉu.
9. Th-¬ng m¹i.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
135
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Cã mét chî, cø ngµy hai vµ ngµy b¶y ta th× cã phiªn chî.
10. ViÖc häc.
Mét tr-êng tæng s- ®-îc 75 häc sinh.
11. ViÖc hé sinh. d-¬ng.
Mét mô ®ì chyªn m«n ®· häc viÖc hé sinh ë nhµ th-¬ng tØnh H¶i
12. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Cã mét ®o¹n ®-êng quan lé tõ huyÖn CÈm giµng ®i qua gi÷a ®Þa phËn
lµng 1.700 th-íc t©y; mét c¸i cÇu gç b¾c qua s«ng con. 13. §×nh, chïa.
Mét ®×nh c¶, hai ®×nh thø vµ mét chïa. §×nh c¶ thê bµ Th¸nh mÉu cöa
Cµn h¶i, tªn huý lµ Kh¸nh phu nh©n, vî vua nhµ Tèng bÞ mÊt n-íc víi nhµ NguyÔn, ngµi bÌn ®©m ®Çu xuèng bÓ chÕt, x¸c tr«i ®Õn cöa Cµn h¶i n-íc ta
mµ cßn y nguyªn nh- lóc sèng, ng-êi ë ®Êy lÊy lµm l¹, mai t¸ng råi lËp ®Òn thê . Sau vua TrÇn Anh t«n ®i ®¸nh lo¹n Chiªm Thµnh qua cöa Cµn h¶i ®ãng qu©n, ®ªm vua n»m méng thÊy thÇn n÷ ©m phï. TrËn Êy vua ®¸nh ®-îc giÆc Chiªm, bÌn phong s¾c cho lµ Th-îng ®¼ng thÇn. Cã c©u ®èi sau nµy:
ThÖ h¶i trinh t©m tri h÷u Tèng, T¸ phong linh tÝch hiÓn vu TrÇn.
Cßn hai ®×nh thø nh× thê ba vÞ thÇn lµ trÇn B¹ch Ng-u, TrÇn Long Hæ
vµ TrÇn B¶n L« ®Òu lµ con ®øc TrÇn Quang Kh¶i.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
136
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng 9. X· T©n An.
1. VÞ trÝ.
§«ng gi¸p x· §øc tr¹ch, nam gi¸p x· QuÝ d-¬ng, b¾c vµ t©y gi¸p x·
An ®iÒm.
2. DiÖn tÝch.
246 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Mét con ngßi nhá -íc ®é 500 th-íc t©y ë cæng GhÏ (x· QuÝ d-¬ng)
ch¶y vÒ lµng råi ch¶y sang x· An ®iÒm. 4. D©n sè.
§inh: 73 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 310 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p
X· nµy cã mét tr¹i ë c¸ch xa lµng ®é 500 th-íc t©y ë bªn kia ®-êng
xe löa. Trong tr¹i nµy cã nhµ thê ®¹o. 6. Canh phßng.
Ba së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë trong lµng, mét ®iÕm ë tr¹i ®¹o vµ mét
®iÕm ë ®-êng xe löa. 7. ThuÕ.
§inh: 182 $ 00; ®iÒn: 400 $ 30.
8. Canh n«ng.
VÒ vô mïa cÊy ®-îc 246 mÉu, cßn vô chiªm th× cÊy ®-îc 90 mÉu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng:
Mét ®o¹n ®-êng xe löa 760 th-íc t©y ®i qua ®ång ®iÒn (tù km
46+340 ®Õn km 47+100). Mét c¸i cèng x©y b»ng ®¸ ë ®-êng xe löa. 10. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì x· Lai c¸ch.
11. §×nh, chïa.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
137
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Mét nhµ thê ®¹o vµ mét ®×nh. §×nh thê «ng Ph¹m Ngò L·o, quª ë
lµng Phï ñng, thuéc tØnh H-ng yªn, ngµi gióp vua nhµ TrÇn, ®¸nh giÆc M«ng
cæ ®-îc phong chøc §iÖn Suý, sau ngµi sang ®¸nh giÆc Ai Lao, Chiªm Thµnh, s¾c phong t«n thÇn th-îng ®¼ng. Cã c©u ®èi thê:
V¨n vò tµi -u, ®iÖn §«ng A nhÊt b¸ch d- tù, Linh thanh tÝch hiÓn, biÓn Nam h¶i thÊt thËp nhÞ tõ.
10. X· V¨n Thai.
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng CÇu Hai)
B¾c gi¸p s«ng CÈm giµng, ®èi ng¹n lµ x· H-¬ng trai vµ ThËn trai
thuéc huyÖn Lang tµi, tØnh B¾c ninh, nam gi¸p x· Hoµng gia, NghÜa phó vµ §an trµng, ®«ng gi¸p x· An trang, §øc trai vµ Tr¹m du, t©y gi¸p x· Hµnh léc vµ th«n Tr¹m néi.
2. DiÖn tÝch.
580 mÉu ta.
3. S«ng, ngßi.
Cã ®o¹n s«ng CÈm giµng lµ chi l-u s«ng Th¸i b×nh ch¶y quanh sau
lµng vÒ phÝa b¾c, dµi -íc 2.000 th-íc t©y. L¹i cã ba con ngßi do s«ng Êy th«ng vµo trong lµng, mçi ngßi dµi ®é 1.000 th-íc t©y. 4. Th«n, gi¸p:
B¶y th«n: BÕn ®¸, CÇu ba, Chî, §×nh, Kim lung, Ngâ cèng vµ Vµn.
7. ThuÕ.
§inh: 1.577 $ 50; ®iÒn: 931 $ 50.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
138
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
8. Canh n«ng.
175 mÉu cÊy mïa, 100 mÉu cÊy chiªm vµ 100 mÉu giång mÇu.
9. Th-¬ng m¹i.
Cã mét c¸i chî, häp phiªn ngµy 4 vµ ngµy 9.
10. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét ®o¹n ®ª ë vÒ phÝa Nam lµng, dµi 1.940 th-íc t©y, mét khóc
®-êng quan lé dµi ®é 1.020 th-íc t©y, mét cÇu ®¸ ë phÝa §«ng. 11. ViÖc häc.
Cã tr-êng h-¬ng häc ë ®×nh.
12. ViÖc hé sinh:
Thuéc khu mô ®ì ë x· Phó Léc.
13. §×nh, chïa.
Mét ®×nh hµng x· vµ bèn ®×nh hµng th«n: CÇu Ba, §×nh, Kim Lung,
V¹n. Bèn ®×nh nµy thê Thæ thÇn.
Ba chïa: mét chïa ë th«n ®×nh, mét chïa ë th«n Kim lung, mét chïa
ë c¸nh ®ång tªn lµ chïa Lí. §×nh c¶ thê ba vÞ lµ §Ö nhÊt Kim lang, §Ö nhÞ Kim lang vµ ®Ö tam Kim lang, ®Òu lµ dâng dâi vua L¹c Long, ch¸u t¸m ®êi vua Hïng V-¬ng.
Nh÷ng c©u ®èi thê:
Tï tr¹c v¨n lan, nguyªn quý ®ång triÒu tam hiÓn th¸nh, Quang håi thai ®Êu, ®èng l-¬ng chóng cæ nhÊt sïng tõ.
V¨n c¸o vinh phong, tam thµnh anh linh quang tù ®iÓn, Thai tinh phæ chiÕu, thÊt th«n khang phô h¹ thÇn L-u. H-ng nh©n h-ng nh-îng tam tr-¬ng ho¸, T- tô t- ca thËp lý ®×nh.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
139
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
XIII. Tæng VÜnh L¹i
Tæng VÜnh l¹i ë vÒ phÝa Nam huyÖn CÈm giµng, cã 5 x·: An l¹i, §«ng
x¸, Ha x¸, T×nh x¸ch vµ VÜnh l¹i.
1. X· An L¹i
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng Giµi CËy)
B¾c vµ ®«ng gi¸p x· §«ng x¸, t©y gi¸p x· TØnh c¸ch, nam gi¸p s«ng
SÆt, ®èi ng¹n lµ hai x· H-¬ng gi¸n vµ KÖ gi¸n thuéc phñ B×nh giang. 2. DiÖn tÝch.
295 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Cã ®o¹n s«ng KÎ SÆt ch¶y qua mét khóc gi¸p 500 th-íc t©y vµ mét
con s«ng gäi lµ s«ng Riªng ¨n vµo s«ng SÆt, ph¸t nguyªn tù ng· ba Kªnh cho
®Õn x· Quý d-¬ng råi ch¶y qua c¸nh ®ång lµng. Mét con ngßi ph¸t nguyªn tù s«ng SÆt ch¶y qua r×a lµng vÒ phÝa nam ®Õn xø §ång cÇu lµ chØ. 4. D©n sè:
§inh: 62 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 253 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p:
Hai gi¸p: Nam vµ B¾c.
6. Canh phßng: CËy).
Mét së ®iÕm canh ë ®-êng quan lé, gÇn bÕn ®ß KÖ Gi¸n (tøc bÕn ®ß
7. ThuÕ.
§inh: 155 $ 00; ®iÒn: 417 $ 00.
8. Canh n«ng.
160 mÉu cÊy mïa, 95 mÉu cÊy chiªm vµ 7 mÉu giång mÇu.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
140
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Mét con ®ª ®i qua c¸nh ®ång vÒ phÝa ®«ng -íc 200 th-íc t©y. Mét
con ®-êng c¸i quan lé ®i tõ ®-êng thuéc ®Þa sè 5 (®-êng c¸i « t«) vÒ ®Þa phËn x· Lai c¸ch ®Õn bÕn ®ß CËy, dµi ®é 100 th-íc t©y, mét c¸i cÇu ®¸ ë r×a lµng b¾c qua con ngßi ¨n vµo ®-êng ®i ra ®iÕm. 10. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· Lai c¸ch.
11. §×nh, chïa.
Mét c¸i ®×nh vµ mét c¸i chïa. §×nh thê hai vÞ §øc thÇn lµ con thø,
nhÊt bµo song sinh cña ®øc Hïng HiÒn v-¬ng. Khi ®øc Hïng HiÒn v-¬ng mÊt, con tr-ëng lªn ng«i nèi lµm vua, cã giÆc ¢n lµm lo¹n. Hai ngµi phï ®øc
Phï ®æng ®¸nh tan giÆc ¢n khi ®øc Phï ®æng ®»ng v©n lªn trêi thêi hai ngµi ®em qu©n vÒ triÒu. N¨m §inh mïi th¸ng 10 ngµy m-êi mét thêi hai ngµi cïng ho¸, s¾c vua phong cho hai ngµi tam thËp thÊt tõ. Mét n¬i ë x· An L¹i. Cã c©u ®èi sau nµy:
¢n tÆc x-ng thÇn c«ng ®Ö nhÊt, Hïng triÒu hiÓn th¸nh dÜnh sinh song.
2. X· §«ng x¸
1. VÞ trÝ
B¾c gi¸p x· QuÝ d-¬ng vµ Lai c¸ch, ®«ng gi¸p x· Ha x¸, nam gi¸p x·
An l¹i vµ TØnh c¸ch, t©y gi¸p x· Phó x¸ vµ VÜnh l¹i. 2. DiÖn tÝch
900 mÉu ta.
3. S«ng ngßi Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
141
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Cã mét con s«ng ®i suèt tõ b¾c xuèng nam, ph¸t nguyªn tù cöa ®×nh
lµng Quý d-¬ng ch¶y ra cöa Kªnh châ( cöa s«ng SÆt) dµi 6.210 th-íc t©y.
S«ng nµy gäi lµ s«ng Riªng ch¶y tõ chç Cæ ph-îng cho ®Õn hÕt ®Þa phËn §oµi gi¸p thêi ph©n giíi h¹n chç x· §«ng x¸ vµ An lai. 4. D©n sè
§inh: 222 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 1.039 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p
5 th«n: §oµi, §ång trï, Hiªn trï, Th-îng vµ Trung. Th«n Th-îng l¹i
chia lµm hai gi¸p: ChÝnh vµ T-. 6. Canh phßng
Bèn së ®iÕm canh: mét ®iÕm t¹i th«n Thiªn trï, mét ®iÕm t¹i CÇu
riÒng, mét ®iÕm t¹i cèng tr¹i, mét ®iÕm t¹i xø CÇu vµng. 7. ThuÕ
§inh: 555 $ 00, ®iÒn: 1.046 $ 00.
8. Canh n«ng
700 mÉu cÊy mïa, 200 mÉu cÊy chiªm, 50 mÉu giång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng
Cã mét ®o¹n h¬n 100 th-íc t©y ®ª tù cèng Riªng( gi¸p ®Þa phËn x·
An l¹i) ®Õn L¸ cê( gi¸p ®Þa phËn x· Ha x¸). Mét ®o¹n 100 th-íc t©y ®-êng quan lé tù Ao quan( gi¸p ®Þa phËn x· Lai c¸ch) ®Õn cÇu Riªng, tôc gäi lµ ®-êng ®ß CËy. L¹i cã mÊy ®-êng th«ng cï trong lµng, th«n nä ®Õn th«n kia míi söa ®¾p, cã thÓ ®i xe tay ®-îc.
Cã mét c¸i cÇu b»ng gç cña nhµ n-íc lµm, gäi lµ cÇu Riªng, vµ ba c¸i
cÇu d©n lµng lµm lµ cÇu §×a, cÇu §Êt, cÇu §µi th-a, ba c¸i cÇu nµy lµm b»ng ®¸ c¶.
X· nµy cã hai c¸i cèng ë chç ®ª Riªng, mét c¸i d©n lµm tõ n¨m 1925
b»ng ciment, trung t©m mét th-íc t©y, khi trong ®ång m-a to, cèng Êy nhá
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
142
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
qu¸ kh«ng ch¶y kÞp thµnh nhiÒu n¨m ngËp lôt lóa m¹, khi cÊy chiªm thêi vÒ th¸ng giªng n-íc s«ng c¹n cèng Êy cao qu¸, n-íc triÒu kh«ng vµo ®-îc,
nhiÒu n¨m bÞ kh« nÎ, bëi thÕ ®Õn n¨m 1929 d©n l¹i trï x©y thªm mét c¸i cèng n÷a, cao hai th-íc t©y. Tù khi x©y ®-îc cèng nµy ruéng kh«ng ph¶i óng thuû vµ kh« nÎ n÷a. 10. ViÖc häc
Trong lµng cã tr-êng tæng s- ®-îc 50 häc sinh, häc ë ®×nh th«n
Th-îng.
11. ViÖc hé sinh
Thuéc khu mô ®ì ë x· Lai c¸ch.
12. §×nh chïa
1/ §×nh: Cã mét c¸i ®×nh c«ng x· ë gi÷a lµng cßn mçi th«n l¹i cã ®×nh
riªng. Trõ ®×nh th«n §oµi, cßn c¸c th«n kh¸c cïng thê vÞ ThÇn mµ sù tÝch
mÊt l©u ngµy, kh«ng biÕt c¨n nguyªn thÕ nµo, chØ cßn biÕt r»ng khi tr-íc hai anh em ngµi phï nhµ TiÒn Lý, anh lµm Quèc t-íng, em sung Cung phi. Cã c©u ®èi thê nh- sau nµy:
V©n nguyÖt ®ôc t-êng quang, ®×nh xuÊt ®Ó thÇn thiªn muéi, x-¬ng minh phï hiÖu khÝ, ©m phï quèc m¹ch d©n sinh.
Th¾ng triÒu Quèc t-íng cung phi, vÜ viÖp Nam bang truyÒn nhÊt tÝnh,
V·ng sù Doanh diªn L-u quÖ, hu©n cao §«ng c¸c tù thiªn thu. §«ng x¸ anh linh thiªn cè miÕu,
Lý triÒu trung liÖt nhÊt gia thanh.
B¾c ®Þa gi¸ng thÇn, nam ph-¬ng hiÒn th¸nh, linh khÝ t¹i t-êng v©n cöu thËp phong,
Anh hïng vò l-îc, thôc muéi c«ng trang, vËn sù tæ tiªn triÒu thËp b¸t tö.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
143
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
Th«n §oµi thê vÞ ThÇn, sù tÝch nh- sau nµy:
VÒ ®êi vua Thôc An D-¬ng v-¬ng, cã mét ng-êi ë Cæ ph¸p, thuéc
huyÖn Tiªn du (B¾c ninh), tªn gäi lµ V-¬ng Th¹ch, lµ ng-êi hiÒn hËu,
chuyªn nghÒ lµm thuèc, lÊy vî lµ §µo Ngäc, còng lµ ng-êi trung hËu. Sinh ®-îc b¶y con giai, tÝnh khÝ hung c-êng, kh«ng hîp tÝnh cña cha mÑ, nªn «ng th-êng phµn nµn vµ cã ý muèn ®i chiªm b¸i cÇu nguyÖn quý tö. ¤ng th-êng lªn nói Yªn Tö lÔ b¸i, m·i ®Õn mång 8 th¸ng 4 n¨m Nh©m dÇn l¹i sinh ®-îc mét ng-êi con trai n÷a ®Æt tªn lµ øng.
Khi cßn bÐ thêi nÕt ¨n ë, häc hµnh kh«ng ai b»ng, ®Õn n¨m 15 tuæi
thêi nho, y, lý, sè ®Òu tinh th«ng c¶; cÇm, kú, thi, ho¹ nghÒ g× còng tµi, n¨m 20 tuæi th× bµ mÑ t¹ thÕ. C- tang xong, «ng bÌn ®i ch©u du thiªn h¹. Mét h«m «ng lªn nói T¶n Viªn gÆp tiªn trao cho «ng "th¹ch biÓu" ®Ó ch÷a bÖnh cøu thÕ ®é d©n.
Khi bÊy giê vua Thôc cã nµng c«ng chóa lµ Mþ N-¬ng, kh«ng may
m¾c ph¶i bÖnh phong, kh«ng ai ch÷a khái. Vua liÒn phãng b¶ng cho kh¾p thiªn h¹ ai ch÷a ®-îc phong chøc §¹i v-¬ng, h-ëng léc mu«n chung.
¤ng liÒn ®em "Th¹ch biÓu" vµo kinh, ch÷a khái ®-îc c«ng chóa, ®-îc
phong t-íc vµ ®-îc h-ëng Êp ë Hång ch©u (B×nh giang).
Lóc bÊy giê ë khu §oµi x· §«ng c¸c (tøc lµ x· §«ng x¸) cã nhµ phó
hé tªn NguyÔn Cu«ng, sinh ®-îc mét con trai tªn Hµnh, nhín lªn tµi ®øc
kiªm toµn, ch¼ng may m¾c bÖnh lao, ch÷a m·i kh«ng khái, sau nghe thÊy §¹i v-¬ng cã phÐp l¹, liÒn ®Õn mêi ngµi ch÷a cho. Ngµi ch÷a ®-îc khái, nªn nh©n d©n ë §oµi khu ai bÞ bÖnh g× ®Òu nhê ®-îc ngµi ch÷a khái c¶.
BÊy giê TriÖu §µ ë Ch©n §Þnh muèn lÊy c¶ n-íc Thôc, bÌn ®em qu©n
tiÕn ®¸nh. An D-¬ng V-¬ng liÒn sai sø vÒ §oµi khu vêi §¹i v-¬ng vÒ TriÒu ®Ó ®em qu©n ®¸nh giÆc. §¹i v-¬ng mé ®-îc 23 kÎ c-êng tr¸ng §oµi khu ®em theo lµm thñ h¹, têi triÒu vua trao cho thÇn ná ®Ó ®¸nh TriÖu §µ, TriÖu §µ thua trËn, ph¶i lui qu©n, bµn víi c¸c t-íng r»ng: " Thôc qu©n cã thÇn c¬, Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
144
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
qu©n ta kh«ng thÓ ®Þch ®-îc, ta ph¶i dïng trÝ míi ®-îc". TriÖu §µ bÌn cho sø sang cÇu hoµ vµ xin cèng hiÕn. §¹i v-¬ng rót qu©n vÒ, ®-îc Ýt l©u, TriÖu §µ
sai sø sang cÇu h«n, xin hái Mþ N-¬ng cho Träng Thuû. Thôc v-¬ng b»ng lßng. §¹i v-¬ng th¸y vËy liÒn vµo t©u can vua m·i vua kh«ng nghe.
§¹i v-¬ng xin vÒ, vua chuÈn cho. Ngµi l¹i vÒ ë §oµi khu vµ ®æi tªn lµ
C- SÜ, råi còng víi ng-êi lµng ®i ch©u du c¸c n¬i danh lam th¾ng c¶nh, lóc
®Õn nói T¶n Viªn, gÆp l¹i s¬n th¸nh khi tr-íc råi ngµi theo s¬n th¸nh cïng ho¸ ë nói T¶n Viªn gi÷a ngµy mång 10 th¸ng 10. tin ngµi ho¸ t©u ®Õn vua, vua gia phong mü tù, sai quan vÒ tÕ, chuÈn cho §oµi khu lËp miÕu ®Ó thê.
2/ Chïa: X· §«ng x¸ cã mét ng«i chïa c«ng c¶ hµng x· gäi lµ chïa
Bèi Hoa ë th«n Thiªn trï. Th«n §ång trï cã chïa Thiªn Phóc, xãm tr¹i cã chïa Thanh v©n ë xø §ång §ång tôc gäi lµ chïa ¦. Hä Ng«, hä Vò vµ hä §ç cã chïa gäi lµ chïa Kim B¶n, tôc gäi lµ chïa V¸n ë c¹nh th«n Trung. Th«n §oµi cã chïa Kim Phóc.
3. X· Ha X¸.
1. VÞ trÝ.
§«ng gi¸p x· Bµnh x¸, t©y gi¸p x· An l¹i, b¾c gi¸p x· Lai c¸ch, nam
gi¸p s«ng SÆt, ®èi ng¹n lµ x· Bao trung, huyÖn Gia léc. 2. DiÖn tÝch.
630 mÉu ta.
3. S«ng ngßi.
Cã khóc s«ng SÆt ch¶y qua tr-íc lµng 1.970 th-íc t©y vµ hai con
ngßi, mét con ë bªn t¶, mét con ë bªn h÷u lµng, ®Òu th«ng vµo trong gi÷a ®ång ®Ó lÊy n-íc cµy cÊy.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
145
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
4. D©n sè.
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
§inh: 102 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 678 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Hai th«n: Ha x¸ (th«n Lµng) vµ Qu¶ng c- (th«n Tr¹i).
6. Canh phßng. Tr¹i.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë ®×nh hµng x·, mét ®iÕm ë ®×nh th«n
7. ThuÕ.
§inh: 205 $ 00; ®iÒn: 954 $ 90.
8. Canh n«ng.
400 mÉu cÊy mïa, 200 mÉu cÊy chiªm.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Cã mét ®o¹n ®ª ®i tù x· §«ng x¸ ®Õn ®Þa phËn x· Bµnh x¸, dµi h¬n
500 th-íc t©y.
10. §×nh, chïa.
Hai ®×nh, mçi th«n mét ®×nh vµ ba chïa. §×nh thê ba vÞ, sù tÝch chÐp
r»ng: Quª ë ®Êt Ph¹m Ngung, mÑ lµ Lª ThÞ H-¬ng, ngµy 13 th¸ng 2 n¨m Gi¸p tÝ sinh ®-îc mét con trai ®Æt tªn lµ TuÊn L-¬ng ®Õn ngµy 12 th¸ng 9 n¨m MËu th×n sinh ®«i hai con trai, ®Æt tªn lµ Anh Dong vµ Lang Hµ. Ba «ng kh«n lín lªn ®Òu mÆt ®Ñp nh- hoa, häc hµnh th«ng minh, tµi kiªm v¨n vò.
BÊy giê TriÖu §µ mang qu©n sang ®¸nh vua Thôc, bÞ thua, ph¶i rót qu©n vÒ ®Êt Vò linh. Sau TriÖu §µ míi cÇu ®-îc ba «ng lµ TuÊn L-¬ng, Anh Dong vµ Lang Hµ ®Õn gióp vµ phong cho lµm ®¹i t-íng. Ba ngµi míi lËp m-u cho
TriÖu §µ cho con lµ Träng Thuû sang cÇu h«n víi vua Thôc lÊy con g¸i lµ Mþ N-¬ng ®Ó ¨n c¾p c¸i ThÇn ná.
Träng Thuû lÊy ®-îc ná thÇn, bÌn vÒ. Vua TriÖu cïng ba t-íng ph©n
®¹o ra ®¸nh vua Thôc. Vua Thôc thua ch¹y xuèng bÓ chÕt.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
146
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
LÊy ®-îc nhµ Thôc råi, TriÖu V-¬ng bÌn phong cho «ng TuÊn L-¬ng
lµm Tæng thèng, «ng Anh Dong lµm L¹c HÇu, «ng Lang Hµ lµm Thø sö,
h-ëng léc ®-îc m-êi n¨m, ®Õn ngµy 15 th¸ng mét n¨m §inh mïi th× «ng TuÊn L-¬ng mÊt, ngµy 16 th¸ng Êy «ng Anh Dong vµ «ng Lang Hµ ®Òu mÊt.
Lóc c¸c «ng cßn sinh thêi cã lËp dinh c¬ ë Ha x¸, nªn d©n phông sù ba «ng.
4. X· TØnh C¸ch.
1. VÞ trÝ.
(Tªn N«m lµ lµng Giai G¹ch).
§«ng gi¸p x· An l¹i, t©y gi¸p x· VÜnh l¹i, b¾c gi¸p x· §«ng x¸, nam
gi¸p s«ng SÆt, ®èi ng¹n lµ x· ThuËn l-¬ng, thuéc phñ B×nh giang. 2. DiÖn tÝch.
196 mÉu ta.
3. S«ng ngßi. ë phÝa nam cã khóc s«ng SÆt ch¶y qua 1000 th-íc t©y. L¹i cã mét
con ngßi dµi ®é 300 th-íc t©y ë xø §ång m«ng, ph¸t nguyªn tù phÝa t©y b¾c
gi¸p ®Þa phËn x· VÜnh l¹i, ch¶y qua cöa ®×nh xuèng ®Þa phËn x· An l¹i råi ch¶y qua s«ng SÆt. 4. D©n sè:
§inh: 42 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 175 ng-êi.
5. Canh phßng.
Mét së ®iÕm canh ®Æt ë gÇn ®×nh.
6. ThuÕ.
§inh: 105 $ 00; ®iÒn: 286 $ 00.
7. Canh n«ng.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
147
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
130 mÉu cÊy mïa, 50 mÉu cÊy chiªm, 8 mÉu giång mÇu.
8. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Cã mét khóc ®ª ®i tõ x· VÜnh l¹i vÒ ®Õn gi¸p x· An l¹i dµi ®é 195
th-íc t©y.
9. ViÖc hé sinh.
Thuéc khu mô ®ì ë x· QuÝ d-¬ng.
10. §×nh, chïa.
Mét ®×nh lµ ë gi÷a lµng vµ mét chïa míi lµm ë ®Çu lµng ë vÒ phÝa
®«ng nam. Sù tÝch thÇn thÊt l¹c mÊt ®· l©u.
5. X· VÜnh L¹i
1. VÞ trÝ.
(Tªn n«m lµ lµng Giµi Th-îng)
§«ng gi¸p x· §«ng x¸, nam gi¸p x· TØnh c¸ch, b¾c gi¸p x· Phó x¸,
t©y gi¸p s«ng Tr-êng giang vµ s«ng SÆt, ®èi ng¹n lµ x· Quang lª, thuéc phñ B×nh giang.
2. DiÖn tÝch.
364 m·u ta.
3. S«ng ngßi. ë phÝa t©y vÒ Th-îng th«n cã khóc s«ng Tr-êng giang ch¶y qua ®Þa
phËn lµng 1.530 th-íc t©y. S«ng Tr-êng giang ch¶y tõ ®Þa phËn x· Tr©n kú,
qua ®Þa phËn lµng mét qu·ng råi ch¶y vµo s«ng SÆt. ë Th-îng th«n cã mét con ngßi ch¶y ra s«ng Tr-êng giang vµ ë Trung th«n còng cã mét con ngßi ch¶y ra s«ng SÆt. 4. D©n sè.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
148
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
§inh: 28 suÊt; nam, phô, l·o, Êu: 423 ng-êi.
5. Th«n, gi¸p.
Hai th«n: Th-îng cã hai gi¸p: B¾c vµ T©y, vµ Trung cã mét gi¸p lµ
gi¸p §«ng.
6. Canh phßng.
Trung.
Hai së ®iÕm canh: mét ®iÕm ë Th-îng th«n vµ mét ®iÕm ë ®×nh th«n
7. ThuÕ.
§inh: 220 $ 00; ®iÒn: 527 $ 90.
8. Canh n«ng.
250 mÉu cÊy mïa, 50 mÉu cÊy chiªm vµ 30 mÉu giång mÇu.
9. §ª, ®-êng, cÇu, cèng.
Cã mét ®o¹n ®ª 716 th-íc t©y ®i tù ®Þa phËn x· Phó x¸ qua gi÷a th«n
Th-îng xuèng ®Õn ®Þa phËn x· TØnh C¸ch. Cßn ®-êng x¸ th× mçi th«n cã mét ®-êng th«ng cï.
10. ViÖc hé sinh.
Theo khu mô ®ì ë x· QuÝ d-¬ng.
11. §×nh, chïa.
Th«n Th-îng cã mét c¸i ®×nh vµ mét c¸i chïa. Th«n Trung cã mét
c¸i ®×nh. L¹i mét c¸i chïa chung hµng x·.
Th«n Th-îng thê hai vÞ thÇn, sù tÝch nh- sau nµy: vÒ ®êi Hïng v-¬ng
thø 18, ë lµng YÕn vÜ miÒn H-¬ng tÝch cã sinh suÊt ra hai vÞ ThÇn nh©n cïng mét bäc lµ NguyÔn CÈm C«ng vµ NguyÔn øng C«ng, må c«i mÑ tõ thuë nhá cïng víi cha ra CÈm giµng, vÒ ®Õn x· VÜnh l¹i thÊy phong c¶nh ®Ñp, nh©n d©n trung hËu, bÌn thiÕt tr-êng d¹y häc, mäi ng-êi ®Òu hoan nghªnh vµ
ng-ìng ®øc, khi hai vÞ Êy nhín lªn th× v¨n ch-¬ng qu¸n thÕ, vò nghÖ siªu quÇn, «ng th©n sinh tuæi giµ trë vÒ quª mÊt, tõ ®ã hai vÞ ngao du s¬n thuû, Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
149
§Þa d- huyÖn cÈm giµng
T¸c gi¶: Ng« Vi LiÔn- Tri huyÖn CÈm giµng
t×m ng-êi tµi kÕt b¹n råi ®ång t©m hiÖp lùc ra phï quèc cøu d©n, gióp ®-îc
vua Hïng ph¸ giÆc, lËp ®-îc nhiÒu c«ng, vua phong cho hai vÞ ®Òu lµm Trung h-ng danh t-íng, hai vÞ l¹i trë vÒ x· VÜnh l¹i, khao th-ëng nh©n d©n
®-îc Ýt l©u hai vÞ cïng ho¸ c¶, d©n lµng nhí c«ng ®øc, bÌn lËp ®Òn thê, tr¶i mÊy triÒu ®Òu ®-îc tÆng phong lµ Phóc thÇn. Cã c©u ®èi r»ng:
L-u ph-¬ng thiªn cæ, hiÕu trung nhi tö nhi thÇn, HiÓn th¸nh nhÊt bµo, v¨n vò nan huynh nan ®Ö.
Tù thiªn th©n ®øc, hiÕu trung tËn ®¹o nhÊt gia truyÒn. Duy nh¹c gi¸ng thÇn, v¨n vò toµn tµi song hiÓn th¸nh.
Cßn sù tÝch vÞ ThÇn lµng Th«n trung th× còng tõ ®êi Hïng v-¬ng cã
nhµ Vò Huy HiÓn, vî lµ Hoµng ThÞ ViÖt ®· qua 50 tuæi míi sinh mét con giai, ®Æt tªn lµ NghÞ, ®Õn n¨m 12 tuæi, häc mét biÕt m-êi, 18 tuæi bè mÑ ®Òu mÊt c¶, may cã «ng cËu lµ Hoµng C«ng §é lµm chøc L¹c t-íng ë kinh thµnh ®em vÒ nu«i. Khi Êy bªn Cao man cã con voi ba s¾c l¹c sang bé D-¬ng tuyÒn, vua ta sai b¾t lÊy con voi Êy. Bªn Cao man sang chuéc, vua ta kh«ng cho. Cao Man bÌn ®Ò binh sang ®¸nh. quÇn thÇn t©u vua cã «ng Hoµng C«ng §é cã ch¸u tªn lµ NghÞ v¨n vâ tµi giái. Vua bÌn sai ®i ®¸nh giÆc, thêi ®¸nh giÆc ®-îc ngay, ®-îc phong chøc cho lµm quan ë CÈm giµng. Khi nhµn h¹,
ngµi ®i ch¬i ®Õn x· VÜnh l¹i thÊy phong c¶nh ë khu trung ®Ñp, bÌn lËp thµnh t©n Êp, sau ngµi l¹i ph¶i ®i ®¸nh giÆc ¢n, cã lÊy 35 ng-êi ë Trung khu ®Ó ®i ®¸nh, ®Õn m-êi trËn kh«ng cã ph©n ®-îc thua. Sau cã ®øc Th¸nh Giãng ®i ®¸nh th× ®-îc, sau ngµi ho¸ theo ®øc Th¸nh Giãng ë nói Sãc S¬n.
Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng- 12/1998
150