Reisvoorbereiding vertrek naar Ned Indie als zendeling in de periode 1917-1919 by Hans Schulz

Het dossier reisvoorbereiding naar Ned IndiĂŤ 1917-1919 van R.U.W.Schulz

Wenn Kaufleute und Beambte um 채usserer G체ter willen die Reise wagen, dan wage ich die erst recht um meines Herrn willen. Onno Werkman

Voorwoord Het is één van die vele avonden waarop ik voor mijn werk een hotelkamer bewoon. Uit louter tijdverdrijf type ik de naam van mijn grootvader in het Google zoekscherm. Tot mijn verbazing verschijnen er meerdere zoekresultaten, waaronder de vermelding:

Het blijkt een brief te zijn die opgeslagen ligt bij het Utrechtsarchief. Ik besluit zodra ik tijd heb de brief eens nader te gaan bekijken in Utrecht. Een week later trek ik mijn stoute schoenen aan en reis af naar het archief. Na een half uurtje komt de archiefmedewerkster met een map. De map bevat niet één brief maar ruim 60 brieven uit de periode 1917 tot 1919. De eerste twee uur besluit ik het dossier door te bladeren om een eerste indruk te krijgen. Het is heel vreemd om bijna 100 jaar oude brieven van je grootvader in handen te hebben. Ik herken direct zijn handschrift en zijn stijl van schrijven. Na twee uur lezen en bladeren besluit ik, dat ik aan een volgend bezoek niet kan ontkomen. Twee weken later leg ik alle stukken fotografisch vast. Ik kan nu thuis het dossier verder bestuderen. Het is een dossier van mijn grootvader die als jongeman van 24 jaar besluit voor de Rheinische Mission als zendeling naar Sumatra te vertrekken. Het beschrijft de reisvoorbereidingen die plaatsvinden in de bijzonder hectische periode van de eerste wereldoorlog. Na herhaaldelijk doorlezen van het dossier besluit ik het dossier slechts op chronologie te herschikken. De brieven zijn verbijsterend mooi en puur. Iedere verdere wijziging aan het dossier zou haar schoonheid doen in boeten. Om het dossier in de juiste context te kunnen plaatsen heb in het voorwoord en toelichting over de historie toegevoegd. Omdat het dossier met het vertrek abrupt eindigt, heb ik de passagierslijst en foto's van de Grotius als sluitstuk toegevoegd. Ik wens u veel leesplezier. Hans Schulz

Toelichting De eerste wereldoorlog De moord op de Oostenrijks Hongaarse troonopvolger Frans Ferdinand en zijn vrouw Sophie in 1914 in Sarajevo is de aanleiding voor de eerste wereldoorlog. Oostenrijk Hongarije stuurt naar aanleiding van de moord een ultimatum aan de Servische regering. Door het niet opvolgen van het ultimatum verklaart Oostenrijk Hongarije de oorlog aan Servië. Rusland steunt Servië. Duitsland bondgenoot van Oostenrijk Hongarije verklaart daarop de oorlog aan Rusland en Frankrijk. Nadat Duitsland België is binnengevallen en op doortocht is naar Frankrijk verklaart ook Engeland Duitsland de oorlog. Europa is het toneel van een zeer bloedige (loopgraven) oorlog. Vele miljoenen slachtoffers zullen in deze oorlog het leven laten. Nederland weet haar neutraliteit in deze oorlog te handhaven. Nadat in 1917 een telegram wordt onderschept waaruit blijkt dat Duitsland Mexico wil steunen bij het veroveren van Amerikaans grondgebied, besluit ook Amerika zich in de strijd te mengen. Amerika verklaart daarop de oorlog aan Duitsland. Ook de Noordzee ,Atlantische oceaan en de Middellandse zee zijn onderdeel van het strijd toneel. het Suezkanaal is als doorvoerroute gesloten. Het kanaal tussen Engeland en Frankrijk is niet bevaarbaar door de Britse en Duitse mijnenvelden. Duitse duikboten torpederen schepen van vijandelijke staten in de gehele Atlantische oceaan, kanaal en de Middellandse zee. Het Suezkanaal is gesloten. Regelmatig worden schepen opgebracht en in beslag genomen. Nederland kan weliswaar nog wel uitvaren, doch zeereizen zijn gevaarlijk en riskant. Nederlandse schepen zijn beschilderd met duidelijke teksten, dit in de hoop niet geworden getorpedeerd.

De Rheinisch mission wil nog wel reizen naar Indië ondernemen. Broeder Werkman wordt als verkenner uitgezonden. Hij moet rapporteren of de reis veilig is. Hij reist via New York over land per trein naar San Francisco om vervolgens per boot naar Indië verder te reizen. Mijn grootvader denkt ook via Amerika te kunnen reizen, mogelijk zelfs door het Panamakanaal. De Amerikaanse overheid verleent hem echter geen inreisvisum. Indië In deze periode is het voor Nederland lastig haar contacten met Indië te onderhouden. in Indië heeft men last van de stagnatie in de levering en uitvoer van goederen. Er ontstaan tekorten. De angst voor het verliezen van Indië als kolonie is aanwezig. Nederland vreest voor opstanden, maar die blijven uit. Ook het beoogde reisdoel van grootvader is niet meteen het meest veilige gebied. De aan de bataklanden grenzende Atjeh is nog niet rustig. weliswaar is de Atjeh Oorlog geëindigd toch duurt het nog tot 1918 voordat Nederland weer grip krijgt op dit gebied. De zending De Rheinisch mission heeft haar hoofdzetel in Barmen Duitsland. Tijdens de Eerste wereldoorlog worden Duitse tegoeden bevroren. De Rheinische mission maakt financieel zware jaren door. Tegen het einde van de oorlog vreest men voor een bankroet. Grootvader steunt de organisatie door af te zien van uitkeringen en door geld bijeen te zamelen. De zending wordt in Nederland geleid door Ds Rauws. De Nederlandse overheid geeft subsidie voor het opzetten en onderhouden van Hollands Inlandse scholen. Ter illustratie heb ik de brandbrief van de mission aan de Nederlandse gemeenschap toegevoegd. Personen De navolgende personen spelen een rol in dit dossier R.U.W. Schulz hoofdpersoon, als 24 jarige van plan als zendeling naar Sumatra te vertrekken DS Rauws is Nederlands directeur van de Rheinische Mission Dhr Spiecker is algemeen directeur van de Rheinische Mission in Barmen. Dhr Oosterlee is hoofd van de school in Neerbosch waar grootvader onderwijzer is. Dhr Werkman is een zendeling die als verkenner wordt uitgezonden.

Scanned by CamScanner