Espesyal na mga puntos ng interes:
Volume 1, Issue 1
Ang Buhay ng Isang Bayani
Koneksiyon sa Kasalukuyan
Mga Nagawa at Sinulat ni Dr. Jose Rizal
Natutunan sa bawat yugto ng karanasan ni Dr. Jose Rizal
Paniniwala, Pilosopiya at Pagpapahalaga ni Dr. Jose Rizal
APRIL 1, 2012
DR. JOSE RIZAL
OPISYAL NA NEWSLETTER NG S14KASPIL
JOSE RIZAL: sa daloy ng kanyang mga nasimulan ang piso ang simbolo ng ating bansa, ito ang nagdadala ng ating ekonomiya na tulad ni Rizal ay na kumatawan sa ating bansa upang makamit ang kalayaang minimithi nito.
Sino nga ba si Dr. Jose Rizal pagkaraan ng isa’t kalahating siglo? Si Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda, Dr. Jose Rizal, ay ang pambansang bayani ng Pilipinas. Matataguriang isang henyo ng kanyang henerasyon at maipagmamalaki ng lahing Malay. Siya ay isang taong sany-sanay, isang arkitekto, pintor, negosyante, karikaturista, guro, ekonomista, etnolohista, eksperto sa siyensiya ng pagsasaka, historyador, imbentor, mamamahayag, lingguwista, musikero, mitolohista, nasyonalista, naturalista, nobelista, teologo, siyentipiko, iskultor, sikologo, sosyolohista, propagandista, makata at doktor. Si Rizal ay makikita rin natin sa piso kung saan nakalagay ang malaking numero “1” at ang katagang “Republika ng Pilipinas”, talagang sinadya ito dahil
Mga Nilalaman ng Isyu: Ang Paghubog ng isang Bayani
2
Ang Pagkapantay-pantay
3
Ang Diskriminasyon
3
Ang Simula ng Lihim na Misyon
5
Ang Pagpapatuloy Laban Para sa Kalyaan
5
Ang Kasawian
7
Ang Pagtatapos
9
1
Page 2
DR. JOSE RIZAL
ANG PAGHUBOG NG ISANG BAYANI Mula kapanganakan hanggang pag-aaral sa Binan (1861-1872)
Si Pepe ay pang-pito sa labingisang anak nina Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro at Teodora Alonso Realonda de Quintos at nagmula sa isang pamilyang mayaman. Mula pagkabata ay nakitaan na si Pepe ng katalinuhan, natutunan niya ang alpabeto noong siya ay tatlong taong gulang palang, marunong na rin siyang magsulat sa edad na lima. Ang kanyang ina Si Rizal sa edad ng 11 ang sumubaybay sa panimulang edukasyon ng batang Rizal tinuruan niya itong
magbasa, magdasal at magrosayo, iminulat din kay Pepe ng kanyang mga tiyuhin ang kahalagahan ng edukasyon. Kalaunan at hinanapan na rin siya ng pribadong tagapagturo para turuan siya ng pagbabasa, pagsusulat, pati ng wikang Latin. Unang pormal na nagaral si Pepe sa Binan sa ilalm ni Justiniano Aquino Cruz bago siya nagtungo ng Maynila. Hindi naging maganda ang karanasan ni Pepe sa paaralang ito dahil parating napapalo ang kanyang mga palad, at ayon sa
kanya hindi maganda ang ganoong uri ng pagtuturo upang hikayatin ang mga estudyante na magisip. Sa yugtong ito naisulat ni Rizal ang “Sa Aking Mga Kababayan”, dito niya rin namulat sa kanya ang pagkawala ng hustisya dahil sa pagkakabilanggo ng kanyang ina at pagpugot sa tatlong paring GOMBURZA.
Paano nga ba maging isang Batang Bayani? Naguumpisa ba ito sa kabataan at ito ay humuhubog “Ang hindi magmahal sa kanyang salita Mahigit sa hayop at malansang
sa atin para maging isang bayani? Bawat bata ay mayroon isa’t isang layunin sa kanilang bansa at sariling wika. Ito ay naguumpisa nang lumabas tayo sa tiyan ng ating mga nanay. Nakita natin ang ganda ng mundo at layunin natin mahalin ang mundo ito. Sa murang edad napakita ni Rizal ang kahalagahan ng pagiging isang bayani. Dapat natin tularan isang batang Rizal.Malaki rin ang impluwensya ang mga nasa kapaligiran lang natin. Ang pamilya, kaibigan, edukasyon o mga iba pang karanasan ay humuhubog sa atin para maging isang batang bayani. Ano nga ba ang katangian ng isang batang bayani? Ikaw isang bayani ka ba?
isda”, - Sa Aking Mga Kabata
Katangian ng isang batang bayani:
Mausisa Mapagmatyag Mahilig mag-aral Independiente Mapagmahal sa pamilya Marunong gumalang sa nakakatanda Malikhain
2
VOLUME 1, ISSUE 1
Page 3
ANG PAGKAPANTAY-PANTAY Pag-aaral sa Ateneo Municipal (1872-1877)
Nag-aral si Rizal sa Ateneo Municipal, Dito niya nagumpisa ang pagkahilig sa pagbabasa at pagsusulat ng tula. Ito ang unang pagkakataon na ginamit ang apelyidong Rizal imbes Mercado. Muntik na hindi makapasok si Rizal Si Rizal sa edad ng 16 sa Ateneo dahil sa huli na sa patalaan at sa kaniyang murang edad. Unang taon ng pag-aaral sa Ateneo nakamit ni Rizal ang unang gatimpala na larawang pangrelihiyon. Sa kaligitnaan ng taon hanngang ikatlong taon na pag-aaral sa I wish to show those who deny us patriotism that we
Ateneo, nawalan ng interes sa pag-aaral dahilan sa pagkabilanngo ng kaniyang ina. Sa ikalawang taon na pananatili sa Ateneo, nagsimula ang pagkahilig sa pagbabasa. Ang ilan sa mga aklat na binasa: Count of Monte Cristo na sinulat ni Alexander Dumas, Universal history na sinulat ni Cesar Cantu at Travel in the Philippines na isinulat ni Dr. Feodor Jagor. Sa ikatlong taon na pagaaral sa Ateneo nakalaya ang kaniyang ina, natuwa si Rizal sa balita. Sa ikaapat na taon nahikayat si Rizal ng isang pare upang mag-aral ng mabuti at pagsulat ng tula. Nagkaroon ng mga medalya at higit na gumaling sa pag-aaral. Maraming
natutunan si Rizal sa kanyang pag-aaral sa Ateneo, hindi naging hadlang ang kanyang lahi at pamilyang pinagmulan. Ang pilosopiya at paniniwala ni Rizal ay lahat ng tao ay dapat na pantay-pantay maging ano man ang lahi at pinagmulan nito. Ang katayuan at impluwensiya ng pamilyang kinabibilangan ay may malaking impakt sa buhay ng mga taong gumagamit at may koneksyon sa mga pamilyang ito. Ang mga kabataan dapat ngayon ay maging kagaya ni Rizal at sana’y maging huwaran sila sa kanilang kapwa estudyante para maging kapuri-puri sila.
ANG DISKIMINASYON Pag-aaral sa UST (1877-1882)
know how to die for our country and convictions. (inscribed at Fort Santiago Walls)
Nang magtapos si Rizal sa Ateneo Municipal at nagkaroon ng Batsilyer sa Sining, hindi siya tumigil sa kanyang pag-aaral dahil sa isa siyang mausisang tao at dahil sa gusto pa niyang mag-aral. Kaya’t noong 1882, siya’y muling nag-aral sa Unibersidad ng Santo Tomas ng Medisina. Habang siya’ y nagaaral doon, siya at ang kanyang mga indiyong kapwa mag-aaral ay nilalait ng mga estudyanteng mga Espanyol at Mailap din ang mga Prayleng Dominikano sa kanya. Sa sobrang pagmamaliit ng mga Espanyol kay Rizal at sa ibang mga Pili-
pino, hindi niya na ito matanggap at nagsimulang lumaban sa kanila. Sapagkat masamang lumaban sa mga Espanyol noong panahon iyon dahil sa mga pwedeng kapa-
pakatapang si Rizal at hinarap niya ang mga Espanyol kasama ang kanyang mga kapwa mag-aaral. Namangha at napagtuunan ng pansin si Rizal ng mga Dominikanong Prayle
rusahan na maibigay sa mga lumalaban sa kanila, nag-
Ipagpapatuloy sa pahinang 4 3
Page 4
DR. JOSE RIZAL
Ang Diskriminasyon mula pahinang 3
dahil sa kanyang walang takot na paggawa ng mga pamamaraan para makamit ang pagkakapantay. Sa panahon ring ito ay nagsulat si Rizal ng mga akda kagaya ng “A La Juventud Filipina” o Sa Kabataang Filipino, Aden, Along Suez Canal, Castle of st. Elmo at marami pang iba. Karamihan sa kanyang mga libro ay tungkol sa Edukasyon, Religion, Paglaban sa mga kastila at Pagmamahal sa Inang Bayan. Sa kanyang pag-aaral sa UST, nakita niyang ang kanyang unang mahal. Si Leonor Rivera, ang pinsan ni Rizal, ay ang kanyang unang mahal. Kahit labag ito sa batas, tinuloy nila ang kanilangpagmamahalan hanggang pumunta si Rizal sa Europa upang ipagpatuloy ang pag-aaral ng medisina. Ngunit natapos ito nung magpakasal si Leonor sa isang Ingles. Sa yugtong ito, masasabi natin na nagbinata na si Rizal at natutunan niya ang lumaban para sa kanyang sarili at sa ibang Pilipino. Kung hindi dahil sa yugtong ito, hindi siya magkakaroon ng lakas ng loob para lumaban sa mga Kastila.
"Ang hindi marunong lumingon sa pinangalingan ay hindi makakarating sa paroroonan."
Nang malaman ko na mausisang bata si Rizal nais niyang matuto at mag-aral pa noong kanyang panahon, ako’y nagtaka kung bakit kaunting mga Pilipino nalang ang mga gustong mag-aral pa lalo at makaalam ng mga bagong karagdagang kaalaman. Pagkatapos mag-aral ni Rizal sa Ateneo Municipal at magkamit ng Batsilyer sa Sining, agad siyang nag-aral sa Unibersidad ng Santo Tomas ng Medisina upang matulungan ang kanyang nanay na may karamdaman. Sana, sa panahon natin ngayon ay maraming kabataang nagbibigay halaga sa kanilang edukasyon kagaya ni Rizal dahil sa kailangan nila ito kapag sila’y tumanda at haharapin ang totoong mundo. Isa pang makukuha natin sa yugtong ito ay ang paglalaban ni Rizal para sa kanyang sarili. Noong siya’y nag-aaral sa UST, madalas na siya ay minamaliit ng mga Kastilang estudyante at mga prayleng Dominikano. Hindi niya ito nakayanan at pilit niyang pinaglaban ang mga Indiyong naminamaltrato rin ng mga estudyanteng Espanyol. Sa atin, kaunti nalang ang pilit na lumalaban upang makamit ang ninanais. Sana’y maging huwaran natin ang ating pambansang ba-
yani upang maipagmalaki tayo ng ating bayan at matutupad ang sinabi ni Rizal tungkol sa mga kabataan na ‘Ang Kabataan ang pag-asa ng bayan’.
- Jose Rizal
Katangian ng isang mabuting estudyante’t lider:
Aktibong nakikilahok “Achiever” Ipinagtatanngol ang karapatan Responsable Naghahanda sa kinabukasan
4
VOLUME 1, ISSUE 1
Page 5
Ang simula ng LIHIM NA MISYON Unang pangingibang-bansa(1882-1887)
Hindi tumigil si Rizal sa pag-aaral sapagkat gusto niyang matulungan ang kanyang ina na malapit ng mabulag kaya’t pagkatapos niyang mag-aral sa Unibersidad ng Santo Tomas ng Medisina, tumungo siyang Europa Si Rizal sa edad ng 25 upang ipagpatuloy pa ang pag-aaral ng medisina. Siya ang unang miyembro ng kanilang pamilya na gumamit ng apelyidong Rizal dahil sa baka’y mapahamak siya kung gamitin pa niya ang apelyidong Mercado. Nang dumating siya sa Europa, napansin niya ang kaibahan nito sa Pilipinas.
Doon, makikita mo na Malaya sila at mayroon silang tinatawag na “Freedom of Speech”. Nang malaman ito ni Rizal, hinahangad niya rin na sana’y maging malaya rin ang Pilipinas at ang mga Pilipino sa mga Espanyol kagaya ng Europa. Ngunit hindi lang ang pag-aaral ng medisina ang pakay ni Rizal, sinabi rin sa kanya ng kanyang Kuya Paciano na sabihin sa ibang mga tagaEuropa kung ano ang mga ginagawang kasamaan ng mga Kastila sa mga Pilipino at sa Pilipinas. Dito din sa yugtong ito ni Rizal ay nagsulat siya ng mga akdang Kundiman, Alinmang
“There can be no tyrants where there are no
“The tyranny of slaves”
Lahi, Sobre Et Teatro Tagalog, Tagalische Verkunst, Arte Metrica del Tagalog at marami pa. Ang pinaka-tanyag na sinulat ni Rizal noong pagpunta niyang Europa ay ang “Noli Me Tangere”. Sa kanyang mga sinulat ito’y tumutukoy sa pagmamahal sa Pilipinas, paglaban sa mga Kastilang nanakop at ang pagpapakita ng pagmamahal sa kapwa Pilipino. Dahil sa yugtong ito ng buhay ni Rizal, nagsimula siyang lumaban para sa kalayaan ng Pilipinas at ng mga Pilipino at nabuo ang La Liga Filipina, isang grupo ng mga Pilipino na naninirahan sa Europa na humahangad ng Kalayaan para sa Inang Bayan.
- Jose Rizal
some is possible only through the cowardice of others.”-(Letter to the Young Women
ANG PAGPAPATULOY LABAN PARA SA KALAYAAN Pangalawang pangingibang-bansa (1888-1891)
of Malolos translated by Gregorio Zaide)
Karamihan sa mga sinabi ng ating pambansang bayani ay nagsilbing inspirasyon upang magkaroon tayo ng pagkakaisa at tiwala sa sarili. Kung noon ay ang mga salitang ito ay nagsilbing bato na ipinukpok sa ating mga ulo, ngayon ba kaya ang mga kasabihang ito ay nagsisilbing inspirasyon para sa atin? Partikular sa ating mga kabataan? “Ang mga Kabataan ang pag-asa ng bayan.” Anya nga ni Dr. Rizal. Ako ay naniniwala na ang kabataan ay pag-asa ng bayan. Sapagkat mas mappraktis ang kanilang galing sa maagang
edad. At dahil doon, mas maraming oras upang malaman nila ang kanilang expertise sa kung anong field sila pwede. Natatandaan ko pa noong ako’y musmos pa lamang. Lagi kong batid na nais kong maging doktor paglaki ko. Bata pa lang ako ninais ko na ang propesyong ito. Kung kaya’t habang ako’y nagkakaisip, mas marami akong nalalaman na maaaring makatulong sa aking nais gawin at maging. Isa rin sa aking napapansin ang diskriminisasyon sa ibang bansa. Talamak particular sa Estados Unidos ang Diskriminosasyon. Ang aking tister noong hayskul
ay nakapag-abroad at nakaras na rin ng diskriminisasyon sa Alabama. Magaling ang aking Tistser. Siya ay isa ngang PhD holder. Ngunit, nang dahil sa kanyang kulay ng balat at tindig ay hindi naiiwasan na siya’y asarin. Indio man, may ibubuga rin. Atin nang napatunayan iyan. Kahit saang lupalop man ng mundo ay nasubukan na rin ng tagdahana ang ating aking galing.
Ipagpapatuloy sa pahinang 6 5
Page 6
NEWSLETTER TITLE
Ang Pagpapatuloy Laban sa Kalayaan mula pahinang 5
Nararapat laman na ating ipagmalaki ang ating lahi. Sapagkat ang pagmamalaki ng iyong pinanggalingan ay isa na ring paraan nang iyong pagsaludo sa mga nagawa at respeto na rin sa mga nagtanggol sa atin noong unang panahon. Kaya ating ipagsigawan na tayo’y Pilipino. Ating lasapin ang sarap ng pagiging malaya na mistulang malaking regalo galing sa ating mga bayani.
Sa panahon natin ngayon, hindi sapat nga naman para sa karamihan ng mga Pilipino ang manatili sa trabaho rito kumpara sa pakikipagsapalaran sa ibang bansa. ang unang pagdating ni Rizal sa Pilipinas ay inilarawan niya bilang kapanapanalabik. Kaya ring idinagdag na hindi siya gaya ng ibang mga Pilipino na ayaw nang bumalik at namumuhay naparang banyaga sa ibang bansa. Masakit mang alalahanin ngunit, ang taliwas sa pusong nais ng ating pambansang bayani ay kasalukuyang nangyayari. Sa ating mga kabataan, mas lalo na ang mga mayroong mga kasintahan sa ibang bansa, sino nga ba ang hndi gustong makapiling ang kanilang iniirog? Gaya ni Rizal, may ilang mga tao ang mga bumabalik upang makasama ang kanilang mga kasintahan. Hindi lamang ang pag-ibig sa kaniyang minamahal ang nagmistulang puwersa upang siya'y makapagdesisyong bumalik ng bansa, sa katunayan, ang kanyang pagkakanais na makita ang kanyang mga kapamilya ay isa ring salik sa kanyang pag-uwi. Gaya sa ating kasalukuyangpanahon, kahit na tayo'y nalulumbay na sa ating mga kamag-anak, kinakailangan pa rin nating magtrabaho. Sa naging kapalaran ni Rizal, siya'y umuwi pa rin galing Kanluran upang gamutin rin ang kanyang halos bulag ng ina. Makukunsidera rin nating kayang dahilan ng pag-uwi.
“To foretell the destiny of a nation, it is necessary to open the book that tells of her past” - Jose Rizal, quote inscribed in Fort Santiago
Sa panahon ngayon, gayong nallumbay tayo dahl malao tayo sa ating mga mahal sa buhay, kinakailangan nating magtiis upang makalikom ng sapat na pantustos sa kanilang pangangailangan. Ngunit sa krisis ngaon ay maraming napipilitang mangibang bansa gayong may mga mararangal naman silang trabaho rito sa ating bansa.
Ating napapansin na kapag may mga banyaga o mga balik bayan na dumating sa ating bansa ay sa hotel o di kaya ay kakikitira sila sa bahay ng kanilang mga kakilala. Nagsimula ang pangalawang pag-uwi ni Rizal sa Pilipinas na ang kanyang kasama ay si Lucia. Sa kabila ng lahat, sabi nga ng mga matatanda, na kung ika'y may pinapanindigan, ika'y lapitin sa mga tukso. Sa ating mga pulitiko, gayong mga prestiryoso at mga kilala sila, ay hindi pa rin maiiwasan na mapulitika o makurakot. Gaya ng ginawa kay Rizal noon, ginawa lahat ng mga kalaban niya ang kanilang kaya para lang maipakulong siya. Sa panahon natin, talamak nang sobra ang pamumulitika. Nagiging mas una sa listahan ng mga gagawin ng mga baong halal, ang makakuha ng pera. Hindi na nila binibigyang priyoridad ang pagtulong. Sana ay magkaroon ng hustisya ang lahat ng mga katiwalian dito sa ating bansa. sana ay hindi tayo matulad muli sa mga pagkakamali natin noon
“Bakit nga ba natin ikagagalit na tayo’y tawaging Indio ng mga Espanyol? Tignan ninyo ang mga Indio mula sa Hilagang Amerika hindi nila ikinahihiya ang kanilang ngalan. Tularan natin sila. Ipagmalaki natin ang ngalang Indio nang baguhin ng mga kaaway nating Espanyol ang kanilang konsepto sa terminolohiyang ito. Maging Indios Bravos tayo!”
Katangian ng isang Reformista bukas ang isipan liberal makatotohanan makatwiran mahilig makipagkapwa matatag ang paninindigan
6
VOLUME 1, ISSUE 1
Page 7
ANG KASAWIAN Pagkakatatag ng La Liga Filipina, Pagpapatapon sa Dapitan (1892-1896) at pagtungo sa Cuba bilang isang boluntaryong doktor Sa parting ito sa buhay ni Jose Rizal ay nagtatag siya ng isang organisasyon na ang pangalan ay La Liga Filipina. Ito ay isang organisasyon na nagtutulak ng sosyal na reporma sa pamamagitan ng legal na gawain. Ang La Liga Filipina ay nagbigay buhay din sa Katipunan. Dahil si Rizal ay nadawit sa nagsisimulang rebelyon, ipinatapon siya sa Dapitan nung July 1892. Dito sa Dapitan ay itinuro niya sa naninirahan ang mga alam niya tungkol
sa pagtatanim, paggagamot, pagpipinta, at pagtuturo. Nagtayo din siya ng isang eskwelahan doon para sa mga batang lalaki. Nung siya ay nasa Dapitan, narinig niya na isang malaking himagsikan ang mangyayari. Para sa kanya, hindi malulutas ang problema sa dahas at kailangan nakahanda ang mga tao bago pumasok sa gyera. Dahil ayaw niya madawit ang kanyang pangalan sa rebolusyon, pumunta siya sa Cuba
upang gamutin ang may sakit na yellow fever. Ilan sa mga ginawa niya sa yugtong ito ng buhay niya: “Ang mga Karapatan ng Tao”, “A la Nacion Espanola”, “Una Revisita a la Victoria Gaol”, Sa Mga Kababayan”, “The Hongkong Telegraph” and “Saligang Batas ng La liga Filipina”.
Sabi ng ilan ay nagiging imoral na ang mga tao ngayon nang dahil lamang sa hindi pagsunod sa kagustuhan ng simbahan. Noong panahon ni Rizal, nang si"I die just when I see the dawn break, Through the gloom of night, to herald the day; And if color is lacking my blood thou shalt take, Pour'd out at need for thy dear sake, To dye with its crimson the waking ray". -My Last Farewell-
ya'y ikinulong ay nais niyang sirain ang Simbahang Katoliko na dulot ng kanyang galit. Sa panahon ngayon, may ilan bang sumasalungat sa nais ng Simbahang Katoliko gayong halos 90% ng mga Pilipino ay mga Katoliko. Nang naipasa ang Reproductive Health Bill, nagkaron na ng mainit na tensyon sa pagitan ng ating mga mambabatas at ng simbahang Katoliko. Ating tatandaan na mayroon tayong separation of powers: Ang simbahan ay hindi dapat nangingi-alam sa estado at gayun din ang estado sa Simbahan. Ngunit, kung ang moralidad ay nakasalalay na, nararapat na bang makisama ang simbahan sa usaping ito?
1896
Katangian ng isang Rebolusyon noon
Katangian ng isang Rebolusyon ngayon
Pagkakaisa ng lahat ng tao sa bansa
Pagkakaisa ng lahat ng tao sa bansa
Pagkakaroon ng isang layunin
Pagkakaroon ng isang layunin
Ang layunin ng bawat isa ay pambansa at hindi pansarili
Ang layunin ng bawat isa ay pambansa at hindi pansarili
Ang layunin ay hindi dapat panghihiganti
Ang layunin ay hindi dapat panghihiganti
Ang pagkakaroon ng tamang lider
Ang pagkakaroon ng tamang lider
Ang pagkakaroon ng alam tungkol sa stratiheya at digmaan 7
Page 8
NEWSLETTER TITLE
COUNTRYMEN: On my return from Spain I learned that my name had been in use, among some who were in arms, as a war-cry. The news came as a painful surprise, but, believing it already closed, I kept silent over an incident which I considered irremediable. Now I notice indications of the disturbances continuing and if any still, in good or bad faith, are availing themselves of my name, to stop this abuse and undeceive the unwary I hasten to address you these lines that the truth may be known. From the very beginning, when I first had notice of what was being planned, I opposed it, fought it, and demonstrated its absolute impossibility. This is the fact, and witnesses to my words are now living. I was convinced that the scheme was utterly absurd, and, what was worse, would bring great suffering.
Without education and liberty, which are the soil and the sun of man, no reform is possible , no measure can give the result desired. -(Indolence of the Filipinos-La Solidaridad)
I did even more. When later, against my advice, the movement materialized, of my own accord I offered not alone my good offices, but my very life, and even my name, to be used in whatever way might seem best, toward stifling the rebellion; for, convinced of the ills which it would bring, I considered myself fortunate if, at any sacrifice, I could prevent such useless misfortunes. This equally is of record. My countrymen, I have given proofs that I am one most anxious for liberties for our country, and I am still desirous of them. But I place as a prior condition the education of the people, that by means of instruction and industry our country may have an individuality of its own and make itself worthy of these liberties. I have recommended in my writings the study of the civic virtues, without which there is no redemption. I have written likewise (and I repeat my words) that reforms, to be beneficial, must come from above, that those which come from below are irregularly gained and uncertain. Holding these ideas, I cannot do less than condemn, and I do condemn this uprising--as absurd, savage, and plotted behind my back--which dishonors us Filipinos and discredits those who could plead our cause. I abhor its criminal methods and disclaim all part in it, pitying from the bottom of my heart the unwary who have been deceived. Return, then, to your homes, and may God pardon those who have worked in bad faith! JosĂŠ Rizal. Fort Santiago, December 15, 1896.
8
VOLUME 1, ISSUE 1
Page 9
Ang Pagtatapos Paglilitis at pagbaril sa Luneta
Ignorance is servitude, because as a man thinks, so he is; a man who does not think for himself and allowed himself to be guided by the thought of another is like the beast led by a halter.-(Letter to the Young Women of Malolos)
Pagkabalik sa Maynila noong Nobyembre 3, 1896, inilipat si Rizal sa isang maliit na kulungan sa Fort Santiago. Ang kanyang kapatid na si Paciano ay labis na pinahirapan ng mga Espanyol upang pirmahan ang pahayag na si Rizal ay may kaugnayan sa Katipunan. Ngunit hindi ito pinirmahan ni Paciano kahit lubusan na ang pagpapahirap sa kanya. Pagkaraan ng ilang araw ng pagmamaltrato kay Paciano, pinauwi na lamang siya ng mga Espanyol dahil sa tinamong pinsala. Subalit ang lahat ng ito ay hindi alam ni Rizal. Hinding-hindi inaprubahan ni Rizal ang rebelyon kung kaya’t nagbigay siya ng pahayag sa mga Pilipinong pinaniwala na siya ang pinuno ng mga Katipunero. Nagsimula ang kanyang paglilitis noong Disyembre 3, 1896 sa Cuartel de Espana. Si Luis Taviel de Andrade ang kanyang naging tagapagtanggol.
Ang pangunahing sakdal kay Rizal ay “the principal organizer and the living soul of the Filipino insurrection, the founder of societies, periodicals and books dedicated to fermenting and propagating ideas of rebellion, as proven by the following declarations.” Labinglimang dokumento ang ipinakita laban kay Rizal, at sampung tao ang tumestigo laban sa kanya ngunit ang mga ito ay hindi sapat o malakas para ipanglaban sa kanya. Dahil hindi malakas ang ebidensya laban sa kanya, mataas ang pag-asa niyang manalo sa kaso. Ngunit noong Disyembre 13, 1896, inalis sa posisyon si GobernadorHeneral Ramon Blaco, na naging kaibigan ni Rizal, at ipinalit si Gobernador-Heneral Camilo Polavieja. Nagpunyagi ang mga
kalaban ni Rizal sapagkat alam nilang wala nang lusot si Rizal. Inakusahan ni Polavieja si Rizal ng “Dr. Rizal, with the publication of his works Noli Me Tangere, Annotations to the History of the Philippines by Morga, El Filibusterismo, and endless pamphlets, proclamations and printings of all kinds, against religion, the friars and the Spanish authorities, has been inculcating in the Philippines the ostensible idea of expelling the religious orders, as the more or less secret method of obtaining the independence of this territory.” Natapos ang paglilitis ng parusahan si Rizal ng kamatayan para sa “crime of having founded illicit associations and for having incited and promoted rebellion.” Inatas niyang barilin si Rizal sa Bagumbayan sa Disyembre 30. Nagpaalam kay Rizal ang kanyang mga mahal sa buhay gabi bago siya bitayin. Ibinigay niya kay Trinidad ang kanyang lampara kung saan nakalagay ang “Mi Ultimo Adios”. Ipagpapatuloy sa pahinang 10
9
Page 10
NEWSLETTER TITLE
Ang Pagtatapos mula pahinang 9
Ilang minuto bago mag-alas siete ng umaga ng Disyembre 30, lumakad sila Rizal mula Fort Santiago patungo sa Bagumbayan. Humarap si Rizal sa karagatan habang hinihintay ang walang Pilipinong sundalong babaril sa kanya. Hindi nagtagal, binaril na si Rizal. Sinabi ni Dr. Saura na “by a supreme effort of the will, he stretched his muscles enough to achieve his desire of falling dead, not with his face to the ground, but looking toward the sky.� Tatlong minuto nakalipas ang alas siete. December 30, 1896. Tatlumpung limang taon, anim na buwan at labing-isang araw na gulang.
Kung pag-uusapan ang paksa na ito, hindi ba’t maiisip natin kung ano ba ang matututunan natin sa huling yugto ng buhay ni Jose Rizal? Ang pwede natin matutunan dito ay ang pagpapahalaga para sa bayan hanggang sa kamatayan. Binigay ni Rizal ang buhay niya para sa bayan na ito. Nakita niya ang utang niya sa Pilipinas na tumanggap sa kanya mula sa kanyang pagkasilang. Kahit na si Rizal ay namatay ng maaga dahil sa mga gawa ng Espanyol, ang kanyang pinaglalaban ang naging simula para sa paghahanap ng kalayaan. Lahat tayo ay binigyan ng Diyos ng pagkakataon na tumulong at magsagawa ng pagbabago sa ating bansa. Huwag tayong maging kuntento sa sitwasyon ng ating bansa ngayon. May malaking potensyal ang Pilipinas. Ito lang ay nasa kamay ng mga kabataan, na magiging mga maimpluwensyal na tao sa hinaharap. Ang pagbabago ay hindi kusang dadating; kailangan may magsimula nito. At tayo, ang mga kabataan, ang inaasahan ng lahat. Gayahin natin si Jose Rizal, na kayang magbuwis ng kanyang buhay alang alang sa minamahal niyang bansa. Hanggang kamatayan, ang kaunlaran ng Pilipinas ang kanyang hinahangad. A government that rules a country from a great distance is the one that has the most need for a free press
Sa atingpanahon ngayon, kung moralidad na rin lang ang pag-uusapan, ang mga sumusuporta nga ba ng RH Bill ay nakagagawa na rin ng kasalanan? Ganoon ba ang salita ng diyos? O ito lamang ay isang "pagdadrama" ng simbahan dahil gusto nilang mapanatili ang nakagawian nang tradisyon ng mga Pilipnong Katoliko?
more so even than the government of the home country. (The Philippines: A Century Hence)
10
VOLUME 1, ISSUE 1
Page 11
MGA SINULAT AT NAGAWA NI DR. JOSE RIZAL
While a people preserves its language: it preserves the marks of liberty.
The Social Cancer (Noli Me Tangere)
Plays
A La Juventud Filipina
El Consejo de los Dioses
To the Philippines
The Reign of Greed (El Filibusterismo)
Junto Al Pasig
Sa Mahal na Birhen Maria
Annotations to Morga's 1609 Philippine History
Saint Eustache, Martyr
Water and Fire
Por La Educación (Recibe Lustre La Patria)
Alianza Intima Entre La Religión Y La Educatio
The Indolence of the Filipino
To the Young Women of Malolos
Poetry
Mi Ultimo Adiós
Sa Aking mga Kabata
The Philippines A Century Hence
A Fragment
Un Recuerdo A Mi Pueblo
Cóme se gobiernan las Filipinas
Felictación
01 Calamba to Barcelona
Constitution of the Liga Filipina
Flower Among Flowers
02 Madrid
Goodbye to Leonor
03 Heidelberg to Leipzig
The Friars and the Filipinos (Unfinished novel)
Dalit sa Paggawa
04 Marseille to Saigon
05 Saigon to Manila
Hymn to Talisay
The Vision of Fr. Rodriguez
Kundiman (Tagalog)
By Telephone by Dimas Alang (alias of José Rizal)
MI PRIMERA INSPIRACIÓN
Mi Retiro
Canto Del Viajero
Awit Ng Manlalakbay
10 New York City, USA to Liverpool, England
Diary Logs
06 Manila to Calamba 07 Binan to Manila 08 Hong Kong to Macao to Japan
Manifesto to Certain Filipinos
To Barrantes on the Tagalog Theater
To Barrantes on the Noli
Canto de María Clara
11 Paris to Dieppel
Estado de religiosidad de los pueblos en Filipinas
Me Piden Versos
12 Marseille to Hong Kong
Pinatutula Ako
Political and Historical Writings by José Rizal
To Miss C. O. y R.
To My --Al Niño Jesús
A las flores de Heidelberg
09 America
13 Hong Kong to North Borneo 14 Manila to Dapitan 15 Dapitan to Barcelona 16 Barcelona to Manila
11
S 1 4 K A SP I L DIANA CHIU CARMINA CHU SHANICE ESPIRITU MURI GREGORI
PAULA HIZON CHRISTINE INFANTE NATE LEE
S14KASPIL ay na-print ng ika-28 ng Marso 2012 ng mga estudyante ng Kaspil1 S14.
Phone: 555-555-5555 Fax: 555-555-5555 E-mail: someone@example.com
SI JOSE RIZAL ANG AKING HERO
IKAW SINO IYONG HERO? 12