16
Bouwregels in de praktijk | februari 2014
Bruggen bouwen op vertrouwen Tekst Harry van Dooren
Om de nieuwe brug over de Waal op tijd af te krijgen, experimenteren de betrokken gemeenten, bouwers en adviseurs met een nieuwe vorm van toezicht. Deze levert niet alleen tijdwinst op, maar ook een veel soepelere procesgang en samenwerking. Kwestie van vertrouwen.
T
ussen Ewijk en Valburg is de nieuwe brug over de Waal de kroon op de verbreding van het tracé over de Rijksweg A50. Voor de gemeenten Beuningen en Over-Betuwe aan weerszijde van de rivier is dit een megaproject dat veel van de organisatie verlangt. Een brug is een complex bouwwerk waar vele vergunningen voor nodig zijn. Inclusief toetsing en toezicht een klus waar de twee Waalgemeenten niet zomaar even een afdeling voor konden vrijmaken. Theo Ahoud, procesmanager namens de
betrokken gemeenten: ‘Voor zo’n groot project hebben wij onvoldoende capaciteit, dus daarvoor hebben we externe expertise gezocht. We wilden graag een onafhankelijke toezichthouder die de processen zou stroomlijnen en ons kon ontzorgen.’ Tijdsdruk Voor toetsing en toezicht viel de keuze op ingenieursbureau Arcadis. Dit bureau ging aan de slag met de drie aannemers die zich voor ontwerp en realisatie hadden verenigd in de projectcombinatie
Waalkoppel. Maar algauw bleek dat de berekeningen, tekeningen en andere voor de vergunningen benodigde stukken het bouwtempo niet konden bijhouden. Daarmee dreigde de brug vertraging op te lopen. Marcel van den Eijnden, projectmanager bij Arcadis: ‘Vanwege de hoge druk op de planning zat er beperkte tijd tussen engineering en bouwuitvoering. Door de gestelde termijn voor indiening van wapeningstekeningen, ontvingen we tekeningen die het interne controleproces nog niet geheel hadden doorlopen. Dat
17
BIM Media | www.bouwregelsindepraktijk.nl
Op weg naar private kwaliteitsborging De reguliere bouwaanvraagprocedure vormt een ongewenste onderbreking in het ontwerp- en uitvoeringsproces. Het is een moeilijk beheersbare, externe factor met een onzekere uitkomst. Wanneer de bouwplantoets parallel aan het ontwerpproces kan plaatsvinden, kan dit beter worden ingepast in de workflow. De opdrachtnemer verkrijgt zo op een snellere wijze de benodigde omgevingsvergunningen.
leidde tot diverse aanpassingen achteraf, die ondanks beperkte constructieve gevolgen, wel tot extra administratieve lasten leidden.’ Traditioneel keurt de gemeente zaken als wapening voor de stort. Maar ook Waalkoppel had een onafhankelijke kwaliteitscontroleur aangesteld, omdat opdrachtgever Rijkswaterstaat dat eiste. Tezamen met werk wat nog eens dunnetjes moest worden overgedaan door nieuwe inzichten, ontstond een situatie waarin dubbelwerk de norm werd. De brug dreigde onder overmatig toezicht te bezwijken. Hoewel er weinig misging, waren de partijen het eens dat het niet echt lekker liep. Een half jaar na aanvang werden de koppen bij elkaar gestoken en ‘stevig gesproken’. Procesmanager Ahoud: ‘De uitwerking van de adviezen van de Commissie Dekker had inmiddels net wat meer inzicht gecreëerd voor nieuwe vormen van toezicht, waardoor het voor ons makkelijker werd om uit onze traditionele rol te stappen.’ Datzelfde deden Waalkoppel en Arcadis. De nieuwe benadering werd systeemtoezicht: van detailcontrole naar procescontrole. Ahoud: ‘Omdat pijlers identiek zijn, geeft controle op één pijler voldoende informatie en hoef je ze niet allemaal te controleren’. Van den Eijnden: ‘We richtten ons meer op de invulling en effectiviteit van de kwaliteitscontrole vanuit Waalkoppel, aangevuld met risicogerichte inspecties in plaats van controles van alle details.’ PIM Maar voor het zover kon komen, moest er nog wel wat cultuurbepaalde argwaan overboord. Minder maar specifieker toezicht, vereist vertrouwen in elkaars
Private kwaliteitsborging kan de mogelijk onvoorspelbare uitkomsten van een traditionele bouwplantoets tijdens de vergunningprocedure reduceren. Dat bevordert een soepelere procesgang en leidt tot snellere inkomsten. Hoewel de voordelen van het hierboven beschreven systeemtoezicht evident zijn, is het ook duidelijk dat het voldoen aan wet- en regelgeving doorgaans niet het belangrijkste motief is voor marktpartijen. De commissie Dekker stelde dan ook dat privaat toezicht de handhavingstaak van het bevoegd gezag niet overbodig maakt en dat er nog steeds behoefte is aan een systeem van sancties wanneer een bouwwerk afwijkt van het Bouwbesluit. Het bevoegde gezag behoudt daarmee een taak, systeemtoezicht is hiervoor een mogelijke invulling. Het Actieteam ‘Private kwaliteitsborging’ van de Actieagenda Bouw heeft inmiddels de lijnen uitgezet voor private kwaliteitsborging in de bouw. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken eist een stelsel waarin rolverdelingen, verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid glashelder zijn en een eindresultaat dat voldoet aan het Bouwbesluit. Het nieuwe toezicht op de kwaliteit van gebouwen verschuift van het gemeentelijke Bouw- en Woningtoezicht naar private technische controlebureaus. De overheid blijft de kaders stellen en blijft bevoegd gezag, maar neemt de schijn weg dat ze verantwoordelijkheid is voor de bouwtechnische kwaliteit.
toewijding en focus. De bouwers van Waalkoppel moesten daarin misschien wel de grootste stap zetten. De ontwerpen documentenstroom moest open en transparant worden gemaakt. Waalkoppel riep PIM in het leven. Dit digitale projectinformatiemanagementsysteem verschafte Arcadis en de gemeenten het gevraagde inzicht in de status van de ontwerpen en de planning en verzorgde de gezamenlijke bewaking van de procesvoortgang van de documenten. Paul Eijking, omgevingsmanager Waalkoppel: ‘Zo’n open uitwisseling is uniek in de bouwwereld, daar hebben we echt wel even over moeten nadenken. Maar PIM is zeker voor herhaling vatbaar, alleen al de dozen papier die je kwijt bent…’ Van den Eijnden en Ahoud zijn dan ook vol lof over PIM en de kwetsbare en servicegerichte opstelling van Waalkoppel. Vertrouwen is mooi, maar hoe handhaaf je de kwaliteitseisen en voorkom je dat er onverantwoorde risico’s worden gelopen? Emile Voelkers, engineeringsleider Waalkoppel: ‘Aan de basis verandert natuurlijk niets. Wij zijn en blijven als aannemers verantwoordelijk voor het opleveren van een bouwwerk dat aan de gestelde eisen en de geldende wet- en regelgeving voldoet. Als de tekeningen niet kloppen, is dat een fout die wij moeten herstellen. De winst van deze vorm van samenwerking is dat die verantwoordelijkheid extra wordt onderstreept. Je gaat nog beter je best doen. Terwijl de traditionele vorm juist het risico herbergt dat je op elkaar gaat
leunen. Denken dat iemand anders het wel voor je borgt.’ Van den Eijnden: ‘Systeemtoezicht legt de verantwoordelijkheid waar die hoort en dat maakt detailtoezicht achteraf minder noodzakelijk. Uiteraard is voor een goede uitwerking vertrouwen nodig en een volledig transparant proces waar de betrokken partijen inzage in hebben. Daarvoor is het soms nodig om cultuurbarrières te doorbreken. Het is voor bouwers bijvoorbeeld niet gebruikelijk om alles wat zich in het voortraject afspeelt te delen met een externe toezichthouder. Maar juist door betrokkenheid in dat voortraject is het vervolg veel makkelijker. Het hele proces wordt beheersbaarder en eventuele problemen worden ruim voor bouwuitvoering besproken en opgelost.’
Harry van Dooren is een onafhankelijk journalist, die in opdracht van het projectteam dit artikel heeft geschreven.