Vnm bence tepelene by HELP-CSO

"lnvictus" - sh.p.k

P ro jekt Zbatimi Te HEC - Bens:e & Tepelcnc

RAPORT

I VLERESIMIT TE NDIKIMIT NE MJEDIS PER NDERTIMIN E HIDROCENTRALIT "Bence-Tepelene"

Korrik 2013

Projekt Zbatimi Te HEC - Bente & TepeJene

PERMBAJTJA

1. HYRJE

2. KU ADRI POLITIK, LIGJOR DBE ADMINISTRATIV

2. 1 Politika 2.2 Baza Ligjore

3. PERSHKRIMI I PROJEKTIT

3.1 Pozicioni gjeografik

3.2 Stat11si i zones se studiuar dhe objektvi i projektit 3.3 Karakteristikat klimaterike

3 .4 Karakteristikat hidrografike 3.5 Rregjim hidrologjik, rrjedhja ujore 3.6 Relievi dhe gjeomorfologjia 3.7 Kushtet gjeologo - inxh.in.ierike te zones 3.8 Kushtet gjeologo - inxltln.ierike te veprave h.idroteknike 3.9 Pershkrimi i veprave hidrotekn.ike 3. 10 Lidhja e h.idrocentralit me rrjetin energjitk 3.11 In.frastruktura rrugore e zones d11e rruget ndihmese

4. TREGUESIT ENERGJITIKE TE PROJEKTIT DBE KOSTOJA E PROJEKTIT

S. EKONOMIA E ZONES DBE AKTIVITETET KRYESORE TE SAJ

5.1 Statusi i zones ne studim

5.2 Variantet e zh.villlmit ne perspektve 5.3 Mendimi i Komun.itetit 5.4 Planet e zhvllhmit urban te zones 5.5 Ekosistemet, habitatet dhe pesazltl egzistues 5.6 Trashegimia arkitekton.ike dhe historike

6. METODIKA E VLERESlMIT TE NDIKIMEVE NE MJEDIS

6.1 Objektivat dhe qellimi i VNM-se

6.2 Metodika e kryerjes se VNM-se 6.3 Identifikim.i .i ndikimeve ne mjedis nga zbatm.i i projektit

"lnvictus" - sh.p.k

Projekt Zbatimi Te HEC - Bence & Tepelene

"lnvictus" -sh.e:k

7. ANALlZA E GJENDJES EKZISTUESE DBE VLERESâ&#x201E;˘1 I SITUATES

7.1 Ndikimet ne mjedis gjate ndertimit te veprave te marrjes se ujit dhe godines He 7.2 Ndikimet ne mjedis gjate pregatitjes se veprave te marries dhe transmetimit te ujit per ne hidrocentral 7.3 Ndikimet ne mjedis gjate largimit te materialeve qe do te Jargohen nga kanalet, tunelet, linjat e shtrirjes se tubacioneve, etj

7.4 Ndikimet ne mjedis si rezultat i sjelljes se materialeve te ndryshme per ndertimin e veprave hidroteknike te hidrocentralit 7.5 Vleresimi i efektivitetit te pritshem te masave zbutese 7.6 Zhurmat 7.7 Ndikimet ne ujrat siperfaqesore

7.8 Ndikmet ne ujrat nentokesore

8. PLANI I ZBUTJES SE NDIKIMEVE NEGATIVE & REHABILITEMET

8.1 Perdorimi tokes 8.2 Ndikimi tek 1tjerezit, ndertesat dhe objektet e ndertuara nga njeriu 8.3 Ndikimet e hidrocentralit mbi trashgimine arkitektonike dhe historike, tiparet arkeologjike, si dhe vepra te tjera njerezore

8.4 Ulja e intensitetit te erozionit dhe zbutja e ndryshimeve le topografise

9. NDIKIMET NE FLORE, FAUNE DBE GJEOLOGJINE

9.1 Bimet e ujit 9.2 Flora dhe Fauna 9.3 Humbja dhe demtimi i tipareve gjologjike, paleontologjike, problemi mjedisit gjeologjik

10. NDIKIMET E PRITSHME NE MJEDISIN PERRETB

10.l Ndikimet fi zike te projektit ne ndryshimet e topografise se zones, tokes, etj . 10.2 Ndikimet e projektit ne model in drenazhues te zones l 0.3 Ne cilesine dhe sasine e tokes

10.4 Ndikimet ne uje

10.5 Ndikimet e ndotesve dhe mbetjeve ne cilesine e ttjit 10.6 Ndikimet ne ajer 10.7 Ndikimi ne klime

10.8 Aromat sulmuese 10.9 Ndikime te tjera klimatike

Pl'Ojekt Zbatimi Te HEC - Bence & Tepelene

" lnvictus" -sh.p.k

10.10 Ndikime te rjera indirekte dhe sekondare, qe shoqerojne projektin l 0.11 Ndikimet shoqeruese te projektit me projekte te tjera ekzistuese e te propozuara

11. MASAT PER ZBUTJEN E NDIKIMEVE NE MJEDIS GJATE ZBATIMiT TE PROJEKTIT

11.l Organizimi 11.2 Masat e sigurimit teknik ne pm1e 11.3 Mbrojtja e mjedisit 11.4 Masat e mara per zburjen e rrezikut ne mjedis dhe shendet

12. RREZIKU NE MJEDIS I LINJES SE TRANSMETIMIT TE ENERGJISE ELEKTRIKE TE PRODBUAR DBE MASAT ZBUTESE TE TYRE

12. l Ndikimet ne mjedis gjate fazes se operimit 12.2 Rrymat Endogjene dhe Rrisku i tyre 12.3 Efektet biologjike te fushave elektromagnetike 12.4 Standartet dhe Rekomandimet Nderkombetare

13. MATRICAT PERMBLEDHESE TE NDIKIMEVE NE MJEDIS

13.1 Matrica e ndikimeve ne mjedis 13.2 Matrica e prioriteteve le ndikimeve ne mjedis gjate fazes se ndertimit dhe shfrytezimit

14. ASPEKTET NEGATIVE DBE POZITIVE TE NDIKIMIT NE MJEDIS

14.1 Efektet negative 14.2 Efektet positive

15. PROGRAMI I MONITORIMIT TE NDIKIMIT NE MJEDIS TE PROJEKTIT

15. l Plani i monitori mit 15.2 Programi i monitorimit 15.3 Plani i monitorimit gjate operimit

16. KONKLUZIONE DBE REKOMANDIME

Projekt Zbatimi Te HEC - Bens:e & Teoelene

"lnvictus" -sh.p.k

1. BYRJE

Rajoni i Shqiperise Jugore , ku ben pjese Lumi i Benyes, qe derdhet ue Lumin e Vjoses, e zgjedhur per ndertimin e Hidrocentraleve Bence dhe Tpelene, eshte nder hapesirat me te rendesisheme dhe me te vlefslune

te vendit, e pare nga dy kendveshtrime, nga ai i zhvllimit ekonomik dhe i vlerave mjedisore qe ajo paraqet. Shqiperia eshte Pale e nje numri Konventash Nderkombetare (Barcelona, Ramsari, Konventa e Biodiversitetit, etj), dhe taslune ka nje pakete te plote Jigjore per masat mbrojtese te mjedisit dhe vleresimin e impaktit ambjental te veprimtarive, sherbimeve apo ndertimeve ne mjedisin veprues. Ky kuader ligjor dhe angazhimet nderkombetare ne fushen e mjedisit, shtrojne shwne detyra ndaj institucioneve per te zbatuar nje sistem sa me efektiv per administrimin e ujrave, jo vetem ne drejtim te zgjidhjes se problemit per prodhimin e energjise elektrike, por dhe zbatimit te pergjegjesive te rrjed11ura nga keto marrevesltje. Vendi yne duke qene anetar i 1tje numri konventash, detyrohet te zbatoje nje sistem sa me efektiv ekonomiksocial-ntjedisor, per rregullimin e territorit, sidomos ne funksion te zgjidltjes se problemeve

te ndryslune mjedisore. Ne zhvillimin ekonomiko-shoqeror te 1tje vendi, gjitlutje ne perputltje me parimin universal te zhvillimit te qendrushem, marrin rendesi te vecante gjetja e rrugeve dhe teknologjive me efikase, si per shfrytezimin sa me racional te pasurive natyrore, ashtu edhe per kontrollin cilesor dhe sasior te ndikimit mbi mjedis, d11e sidomos ne burimet nemtjore. Prodhimi i lendeve diegese ka qene nje faktor kryesor i ndotjes se ntjedisit ne vendin tone Ne perputltje me Artikullin 4, ne kuadrin e Konventes se Kombeve te Bashkuara per Ndryshimet Klimaterike ( te Protokollit te Kiotos) thuhet se : "Te gjitha palet, nen pergjegjesine e tyre, prioriteteve specifike kombetare e rajonale", duhet te :

"Zhvillojne, Rifreskojne periodikisht, Publikojne dhe te bejne te gateshme per Konfcrencen e Palcvc, ne perputhjc me ArtikuUin 12, inventarin kombetar te cmetimeve antropogjenikc nga burimet dhe absorbimct per tc gjitha gazet qe shkaktojne efektin scrre". Pjesa e pare e Dokumentit te Komunikimit te Pare Kombetar per Ndryshirnet Klimatike Uogarit emetimet dhe absorbimet e gazeve me efekt serre uga te gjithe sektoret ekonomik te vendit per vitin 1994. Me qellim nxjerrjen e emetimeve dinam.ike te GHG1 d11e absorbimet, llogaritjet per periudhen (1990-1994) (pervec vitit baze) jane bere vetem per sektorin e energjitik. Inventari i gazeve sere eshte i pari i llojit te tij per Shqiperine , i cili eshte zhvilluar ne kuadrin e projektit te financuar nga GEF

" Mundesimi i Shqiperise 1>er te pergatitur Komunikimin e Pare Kombetar ne pergjigje te Anetaresimit ne UNFCCC". Ne perputhje me Metodiken e IPCC-se, lnventari Shqiptar eshte Uogaritur per gjasbte sektore kryesore: Energjitike&Transport, Proceset Industriale, Solvente, Bujqesi, Ndryshimi i Perdorimit te Tokes d11e Pyjeve, si dhe Mbetjet Urbane&Jndustriale. lnventari Shqiptar i GHG perfaqeson te dhenat per tre gaze te cilet kane ndikim te drejtperdrejte ne efektin sere: dioksidi i karbonit, metani d11e oksidi i azotit. Figural tregojne emetimet totale te gazit sere mete rendesishem

Projekt Zbatimi Te HEC - Bence & Teoelene

" lnvictus" -sh.p.k

C02, (duke perfshire drute e zjarrit ne sektorin pyjor per raslin e pare (fig) dhe duke i perfshire ne sektorin energjetik per rastin e dyte (fig). Pa perfshirjen e drureve te zjarrit, emetimet nga sektori i energjitikes jane 2902.94 (1000 ton) dhe duke i perfshire atone sektorin energjilik rritet ne 4412(1000 ton).

a P)te1& Perdoriml e Dhduslrfa CBl.jqesla a M bot Jet U bane O Solvemet

NdfYSh~met e

Toka"e

o P)4et & Perdori D k'ldustria

dlyshlmal e Tok av

o Bujqesl• a M beljet lkbano

a Solvenlol

Q Ene'llJU<a

D Encflliillka

~--

0 I

0 \ 0 -.\

.-0 .02%

Fig.: Emisionet e COi duke

Figure.: Emisionet e COi duke konsideruar

drute e zjarrit si

konsideruar drute e drute e zjarrit si 1>jese e sektorit te pyjeve pjese e sektorit energjitik

Sic shihet ne figure, kontribuesi kryesor i C02 eshte sektori energjitik (62.95%) per shkak te djegies se lendes djegese. Kontribuesi i dyte eshte Perdorimi i Tokes dhe i Pyjeve, i cili kontribuon me mbi 32.73%. Proceset induslriale kontribuoj ne me 4.30%, nderkaq sektore te tjere si: Mbetjet Urbane&Industriale, Solventet dhe Bujqesia, nuk kane ndonje kontribut. Emesionet e C02 nga drute e zjarrit perfshihen ne Perdorimel e Tokes dhe Pyjeve, per te theksuar faktin qe drute e zjarritjane akoma nje burim i rendesishem ne Shqiperi dhe per me teper, prerja e lendes drusore nuk eshte bere ne rregull: ne Shqiperi ka me teper prerje sesa mbjellje. Ne figure emisionet nga lenda drusore j ane bere nga sektori energjitik. Keshtu qe, ne qofte se emesionet nga lenda drusore raportohen nen sektorin enrgjitik, kontributi i ketij te fundit ne GWP*, (C02 ekuivalent) do te arrije 65.39% . Konkluzioni i arritur ne Dokumentin e Komwtikimit te Pare Kombetar te Ndrysltimeve Klimaterike eshte se sektori energjitik si ne gjithe vendet e tjera eshte kontribuesi kryesor i gazeve

efekt

Shenim; GWP =Global Worming Potential = "Potenciali i Ngrohjes Globale" 7:200

"""° . 6400 . GODO .

D A[Jricultt..ra

5600 . 6200 4000

C'onTncrciaJ D R.osfdontld

a~rt

~~DO

a Industry Enorgylnd.

4000 . 3600 3200 . 2000

2400 2000 . 1'00 12()() •

000 400 .

O · '990

sere.

Projckt Zbatimi Tc HEC - Bence & Tcpelene

"lnvictus" -sh.p.k

Figura.: Emetimet c GWP nga sektori energjetik sipas llogaritjcve paraprake bazuar ne Komunikimin e Dyte Kombetar. Qe nga Tetori 2005, Njesia e Ndryshimeve Klimatike prane Ministrise se Mjedisit, Pyjeve dhe Manxhimit te Burimeve Ujore, ka filluar pergatitjet per Komunikimin e Dyte Kombetar ne kuadrin e Konventes se Kombeve te Bashkuara per Ndryshimet Klimatike (Protokolli i Kiotos). Rezultatet e para te invetarit te emetimeve te gazeve me efekt sere tregojne se emetimet nga sektori energjetikjane kryesoret (fig), dl1e vemenjda me e madhe duhet perqendruar ue reduktimin e ketyre emetimeve. Per pasoje marrja e masave per reduktimin e tyre nepermjet nxitjcs se shfrytezimit tc burimeve te rinovueshme nc pergjithesi dhc energjise hidrike ne vccanti ka oje rendesi themelorc per mbrotjen e mjedisit. Ne kete kendveshtrim ndertimi i HEC - Benve & Tepelene ne lumin e Benyes dote japi nje kontribut te rendesishem jo vetem ne reduktimin e gazeve me efekt sere (qe shkaktojne ngrohjen globale te atmosferes), por edhe ne reduktimin e emetimeve qe shkaktojne ndotje lokale (shirat acide). Gjate dekadave te fundit veprimtari te ndryshme kane ndikuar dukshem ne mjedisin rrethues ne pergjithesi, dhe ne ate ujor ne vecanti. Shkarkimet e lengeta urbane dhe industriale ne ujrat siperfaqesore jane taslune nje dukuri e rendomte, te cilat ne menyre progresive kane ndikuar ue demtimin e cilesise se ujrave le hunejve tane. Keto ndikime, shpesh here te 1tjohura por edJ1e te panjohura, jane me te dukshme ne impaktin qe kane ne shendetin e njeriut dhe ne mjedisin ne pergjithesi . Shfrytezimi i baseneve ujembajtes ka cuar ne disa raste ne prishjen e ekuilibrave natyrore, per shkak te rtje shfrytezimi pa kriter dJ1e pa rregulla sipas 1tje ligjslunerie te caktuar shkencore. Shfrytezimi baseneve ujore eshte nderhyrje teper e rendesishme e aktivitetit nonnal te tij. Per kete qellim nderhyrja, me synim shfrytezimin e prurjes mesatare per prodhimin e

energjise, duhet

koordinuar me aktivitete te tjera jetesore dhe ekonomike te zones. Vemendje e vecante du11et te kihet sidomos: • kur keto basene jaue afer qeudrave te banuara,

• kur nga keto basene furnizohet pjesa e madJ1e e fshatrave perreth, per popullsine dhe aktivitetet ekonomike te poshteme te rrjedJ1es se lumit, duke filluar nga vendi i ndertimit te HC • kur ka objeikte industriale qe jane te lidJmr me nevojat per uje teknologjik, • kur zhvillohen aktivitete te akuakultures, •kur jane zona qe kane nje status te vecante, etj.

Prishja e ketyre ekuilibrave vjen si pasoje e nje shfrytezimi pa kriter te ketyre baseneve. Du11et te theksojme se basenet ujembajtese qe nuk prishin keto kerkesa dhe qe kane rezerva te shumta te 1tje cilesie shume te larte ka me shumice ne vendin tone. Ne nenin 4 (kater) te Ligjit Nr. 8990, date 23. 1.2003 "Per Vleresimin e Ndikmit ne Mjedis" (VNM) eshte dhene ne menyre te qarte se cilat projekte i nenshtrohen vleresimit te ndikimit ne ntjedis te cilat klasifikohen si me poshte:

1. Procesit te vleresimit te ndikimit ne mjedis (VNM) i nenshtrohen gjithe projektet e veprimtarite, qe jepen ne shtojcat I dhe 2 te ketij ligji, para miratimit tyre nga organet perkatese.

Projekt Zbatimi Te HEC - Bens:e & Tepelene

"lnvictus" -sh.p.k

2. Projektet eveprimtarite i nenshtrohen dy niveleve te shqyrtimit per vleresim ndikimi : a) Procesit te thelluar te vleresinut te ndikimit ne mjedis nenshtrohen projektet e shtojces 1 dhe projektet e veprimtarise qe kerkojne te zbatohen ne nje zone te mbrojtur. b) Procesit te permbledhur te vleresimit te ndikinrit ne mjedis (VNM), te cilit

nenshtrohen projektet e

shtojces 2 dhe ndryshimet ose rikonstruksionet e projekteve te shtojces l.

TAB 1. KLASJFIKIMI I RAPORTIT TE VLERESJMIT NE MJEDIS PER PROJEKTIN E NDERTIMIT TE HIDROCENTRALIT BENCE & TEPELENE

Pyetje qe duhen marre parasysh per kiasifikimin gjate zbatimit te projcktidese apo ushtrimit te vepl'im ta l'ise:

Pershkruaj shkurtimisht Po / Jo

Do tc kete nderveprim I ndikim te rendesishem? Po I Jo - Pel'se?

I . Do le shkaktohen ndryshime lizike ne territor (ne topograline, perdorim in e tokes ose burimet ujore etj .)?

Po (lidhen me ndertimi.J1 e veprave hidroteknike)

Jo (nderlimi i veprave do shoqerohet me

2 . Do le perdoren burimct nalyrore si: loka, uji, matcriale ose e ncrgji, vccanc risht ato burime qe nukja ne le rinovueshmc ose me pakice?

3 . Parashikohct perdorimi , magazininu, transporli apo prodhimi i subslancave ose materialeve le demshme per shendc tin d he mjedisin?

Po (toka s1 element i vendosjes se veprave; uji s i burim e ne rgjie)

Jo (veprat nderlohen ne shpatet dhe luginen e lumit te pa perdorshme per bujqesi dhe le pa pyllezuara. Sasia e ujit qe do perdoret do marre parasysh nevojat e ko munitctit per uje)

Jo Po

(gjate vepres)

4 . Do le prodhohen mbctje le ngurta?

rehabilitimin e tokes; eshte kushtezuar plotesimi i nevojave me uje le komunitetil)

ndertimit

5. Do le kcte shkarkime ne ajer le ndotesvc, substancavc te rrczikshme, toksikc ose helmucse?

6 Do le kete zhum1a e vibrime apo clirime drile, energjie ose rrezalim e lektromagnelik?

Po (z hurma-gjate nderlimit; rrezatim eleklromagneti k nga linjat TM)

Jo (te gj ilha mbclje l e ngurta do le transpotohen)

Jo (zona e HC eshle relativisht e pa banuar; efektel e lektromagnctike le linjavc Jane konsidcruar ne projektin e linjes se TM)

7. Do le kete rrezik per ndotjen e tokes e ujerave nga shkarkimi i ndotesve nc siperfaqen e tokes ,ujerave siperfaqesore, nentokesore,

bregdelare ose ne det?

8. Ka rrezik per aksidentc qe ndikojne ne shendeti n c rtjerezve apone mjedis?

Po (gjate ndertimil)

9. Do ke te ndikime soeiale ,demografike, menyra tradiciona le

Po (hapje vende

jetese, punes im etj?

punc)

Jo ( vihen kushtel per rregullat e siguri mit teknik)

Po (impakl poziliv)

JO. Ka faktorc le tjere qe duhen marrc ne konsiderate si zhvillime qe cojne ne pasoja mjedisore apo mundesi per mbivendosje ndik.imesh

le ndryshmc

nga

veprimlari

ekzistuesc osc le

planifikuara ne zone?

Jo ( Veprat e manjes HC eshtc 258

11. Ka zona te mbroj tura nga legjislacioni nderkombcta r/kombetar pe r vlerat e tyre ne biodiversitet, e kologji , peizazh , vlcra kulturore,

dhe 200

111,

nuk

zona

mbrojtura)

hi storike e arkeologjike?

Jo (ndertimi i HC nuk ka shpyllezim 12. Ka :zona te ndjeshme mjedisore, si zona bregdetare, male, pyje, kullota, lloree faun e cger, dru frutore ne zone?

Po (Zone pyjore)

pasi kalon ne gjumen e ekzistuese te kanalit ujites dhe do te ndertohet nje tune!)

Projckt Zbatimi Tc HEC - Bcn<:e & Tcpelcnc

"Invictus" - slq>. k

13. Ka zona me specie le mbrojtura, te rendesishme ose te ndjeshme, rrezikuam kercenuara, ne rrezik zhdukje te faunes e llores, p.sh. per kryqez ime, folenizime, pushime, dime rime,

Po (nuk perfshihet ne listen

botuar

Jo (ndertimi i HC nuk cenon lloren

nga

dhe faunen)

MMPAU)

migrimc etj. ne zone?

Po ( Lugina e lumit le

14. Ka zona me ujera tokesore, nentokesore apo detare ne zone?

Jo (nuk ka ndikim le rendesishcm)

Bences) I 5. Ka zona me ti pare te spikatura

Po (Lugina e lumit le

panoramike ose skenike ne zone?

Bcnces)

Jo (nuk ka ndikim te rendesishcm)

16. Ka rruge a infrastruktura te ngjashme qe perdoren nga publiku per le shkua r ne vende pushimi e tj. ose m1ge transporti te mbingarkuara qe mund te ndikohen?

17.

perdorimc

Po ( Rruga Tepelene Gjirokaster)

ekzistuese

tokes

(baninc,industri,tregti,pushim,bujqcsi ,pyjc, turizem, zona le gjelbra, sportive, argetuese, prona le tjera private

c tj) ose plane te ardhshme qe ndikohen?

18. Eshte zona ne n rrez ikun e ndotjes ose demtimeve mjedisore(ku

sta ndartet mjedisore jane tejkaluar?

19. Eshte zona me probleme sa i perket termeteve,rreshqitjes

Po (vetem sa i perket

dherave,erozionit, kushteve pennbytjcvc,

koshteve

ekstrcme

klimatike(ndryshime

ekstreme

tc temperaturave)

te mperatures, mjegulla crera le forta)?

Jo (nuk ka ndikim te rendesishem)

Pl'ojekt Zbatimi Te HEC - Bence & Tepelene

"lnvictus" - sh. p. k

2. KUADRI POLITO(, LIGJOR DBE ADMINISTRATIV

2.1 Politika Qeveria Shqiptare ne Qershor te 2003 aprovoi Strategjine Kombetare te Energjise, si nje dokument baze te zhvillimit te te gjithe sektoreve energjttike den ne virin 2015. Strategjia analizon tre yeshrje:

l) S111aten e furnizimit dhe kerkeses se energjise den ne vitin 2015. 2) Strukturen inslitucionale te sektorit le energjise. 3) Pergaliljen e paketes firianciare dhe te afateve kohore per implementimin e seciles mase, ne baze te rekomandimeve te rezultuara nga Strategjia Kombetare e Energjise. Objekrivi Primar i Slrategjise Kombetare te Energjise eshte: ' Rikonstrurimi i sektorit energjitik bazuar ne parimet e ekonomise se trcgut cihe ne zhvillimin e nje poiltike bashkekohore encrgjitikc"

Strategjia Kombetare e Energjise parashtron kerkesat e domosdoshme per te plotesuar detyrimet e vendit tone perkundrejt Tregul Rajonal te Energjise Elektrike ne vendet e Europes Jug-Lindore. Per kete vendi yne duhet te plotesoje te gjitha obligimet nderkombelare qe kane te bejne me mbrojtjen e mjedisit dhe te harmonizoje zhvillimin e sektorit energjitik iie perputhje me Direklivat e Bashkepun.imit Europian. per te bere te nnmdur asocim.in e Shqiperise ne Europen e Bashkuar. Gjate dltjetevjecaril te fundil Qeveria ka filluar zhvilllmin e 1tje kuadri ligjor per te ndryshuar degradimin mjedisor, i cili ka ardhur si rezultat i industrializimeve te meparshme, dhe ka anashkaluar mbrojljen e mjedisit pothuajse plotesisht. Menaxhimi dhe mbrojtja e mjedisit jane pjese e Legjisiacionit, i cili kerkon "te mirembaje 1tje mjedis te pershtatshem, te shendelshem dhe ekologjik per brezat e sotem dhe te ardhshem". Legjislacioni kerkon gjithashtu qe treguesit urban duhet te shfrytezohen racionalisht ne perpulhje me principe te bazuara.

2.1.1 Masterplani i Gjcnerimit tc Encrgjisc Elektrike

Per periudhen afatshkurter (deri ne vilin 2020), dhe duke pasur parasysh edhe kohen e ndertimit te centraleve te reja, nevojat shtese gjeneruese le Shqiperise dote plotesohen vetem duke rritur importin (i cili dote perdoret si ngarkese baze) (deri ne 2.5-3 TWh/vit). Per pasoje, eshte e rekomanducslune te mbahet ne planifikim niveli i intportit te vi tit 2001 (1 .7 TWh/vit) dhe te punohet per instalim.in e TEC-it CCGT (135 MW), i cili te arrije te vihet ne pwte ne vitin 2009 (fig).

Projekt Zbatimi Te HEC - Bence & Tepelene

"lnvictus" - sh.p.k

"IJOOO 95()()

9000 8500

= 8000 .

7500 7000 .

1-------

G500 .

5000 . 4500 4000 3500

3000 . 2500 . 2000 "l500

"1:XlO â&#x20AC;˘ 500 . o

~~~

Figura.: Masterplani i Zhvilhimit te Gjenerimit te Energjise Elektrike Gjithashtu mbeshtetur ne Strategjne Kombetare te Energjise llogaritet qe te instalohen rreth 160 MW, HEC-e te vegjel me 1tje prod.him mesatar rreth 780 GWh/vit.

Per te perballuar nevojat shtese elektro

energjetike dhe per te reduklliar nivelin shume te larte te importit, ne skenarin aktiv te Strategjise Kombetare te Energjise jane konsideruar per tu identifikuar si TEC-e ashtu edhe HEC-e, ato kandidate, te cilet do le mbeshtesin

mbulim.in

nevojave

reja

shtese.

Perfitimi me i madh nga shfrytezimi i energjise ujore realizohet nepennjet ndertimit te hidrocentraleve te medhenj, por interes paraqet edhe shfrytezimi i energjise ujore nepermjet hidrocentraleve te vegjel. Keto hldrocentrale jane kryesisht te tipit me derivacion dhe shfrytezojne burimet dhe rrjedhjet ujore prane ketyre zonave dl1e mosha mesatare e ketyre hidrocentraleve eshte 25 vjecare. 2.1.2 Masterplani i Shperndarjes te Energjise Elektrike HEC-et e vegjel shumica e tyre jane te lidhur me rrjetin shperndares te energjise elektrike. Per pasoje efektiviteti i tyre varet gjeresisht jo vetem nga pozicioni i tyre (lartesia e ujit, pmrjet e ujit, investimet per realizimin e skemes) por edhe nga gjendja e sistemit shpemdares, i cili dote beje te mundur transportin e kesaj energjie ne nenstacionin me te afert. Prandaj ne vijim eshte dl1ene shkurtimisht Masterplani i Zhvihimit te Sistemit te Shpemdarjes duke perfshire edhe rajonin juglindor te vend.it, sistem ne te cilin do te lidhet HECBence & Tepelene. Qellimi i projekteve te investimeve ne sektorin e shperndarjes, dote perfshije abandonimin gradual te sistemit 35/10-6 kV, duke e zevendesuar ate me sistemin l I0/20kV, qe perdoret gjeresisht ne Europe, me synimin qe ne fund te fazes se rehabilitimit te gjithe trnnsformatoret te jene zevendesuar me transformatore 110/20 kV. Gjate dhjetevjecarit te fund.it Qeveria ka filluar zhvilllmin e nje kuadri ligjor per te ndryshuar degradimin mjedisor, i cili ka ardhur si rezultat i industrializimeve te meparslune, dhe ka anashkaluar mbrojtjen e mjedisit pothuajse plotesisht. Menaxllimi dhe mbrojtja e mjedisit jane pjese e Legjisiacionit, i cili kerkon "te mirembajc nje mjedis te pershtatshem, te shendetshem dhe ekologjik 1>er brezat e sotem dhe tc ardhshem".

Pl'Ojckt Zbatimi Tc HEC - Bence & Tevelene

"lnvictus" - sh.p.k

Legjislacioni kerkon gjit11ashtu qe treguesit urban duhet te shfrytezohen racionalisht ne perputhje me principe te bazuara. 2.2 Baza Ligjorc

Ndergjegjesimi ne Shqiperi eshte i nje niveli te ulet, kjo si rrjedboje e nje legjisiaciani ntjedisor relativisht te ri qe eshte ne zhvillim dhe po plotesohet me tej sidomos me rregullore dhe standarte. Aplikimet per VMM kane si detyrim paketen ligjore te meposhteme: • Ligji Nr. 8934, dt 05 .09.2002 "Per Mbrojtjen e Mjedisi", • Ligji Nr. 8990, dt. 23.012003 "Per Vleresimin e Ndikimit ne Mjedis", • Vendirnin e Keshillt te Ministrave Nr.249, dt 24.04.2003 "Per Miratimin e Dokwnentacioriit per Leje Mjedisore dhe te Elementeve te Lejes Mjedisore", • Udhezues metodik i Ministrise se Mjedisit, Tirane, "Per Pergatitjen e Raportit te Vieresimit te Ndikimit ne Mjedis" • Vendimin e Keshillit te Ministrave Nr. 805, date 04.12.2003 "Per Miratmin e Lisles se Veprimtarive qe Ndikojne ne Mjedis per te cilat kerkohet Leje Mjedisore". • Urdharin e Ministrit Nr. 137, date 17.08.2004. "PerDokumentacionin e Domosdoshem per te kerkuar Leje Mjedisore", etj. Udhezimin Nr.6, date 27.12.2006 "Per miratimii e metodologjisese vleresimit paraprak te ndikimit ne mjedis te 1tje veprimtarie" Raporti i Vleresimit Ndikimit ne Mjedis perfshin parashikirnin dhe planifikimin e masave zbutese te ndikimit te projektit ne mjedisin fizik dhe special. Ky proces zhvillohet brenda atij te planifikimit dhe zbatimit te projektit, duke paraqitur prioritetet mjedisore dhe listen e veprimeve per zgjidhjen e tyre. Raporti realizon bashkepunimin midis pushtetit vendor, pushtetit qendror dhe biznesit, duke i paraprire zhvilllmit te sigurte dhe te qendrueshem. Ne vij im jane pershkruar vecorite kryesore te projektit, te ciJat, se bashku me investigimet ne vendndertimin e parashikuar te ushtrimit te aktivitetit, kane sherbyer per identifikimin e ndikimeve te ndertimit te hidrocentralit Bence & Tepelene ne mjedis; objekt i ketij vleresirni.

Projekt Zbatimi Te HEC - Bens:e & Teoolene

"lnvictus'; - sh.p.k

3. PERSHKRJMI I PROJEKTIT

3.1 Pozicioni gjeografik Lwni i Bences ndodhet ne pjesen juglindore te vendit. Pellgu i tij ujembledhes ndodhet ne shpatin e majte te pellgut te Vjoses, mbas bashkimit me lumin Drino. Pellgu ttjembledhes i lumit te Bence eshte nje pellg malor qe perfshihet ne pjesen me te ne zonen e Nivices dhe Gusmarit me majen me te larte ate te Kendrevices (2122.1 mm) . Nga pikpamja gjeologjike masivet malore jane te perbere prej gelqeroresh te yare dhe te karstezuar, te cilet jane fumizues te lumit gjate periudhes pa shira. Pellgu i lmnit te Bences shtribet ne Zonen Mesdhetare Malore Jugore qe karakterizohet prej dimrash te laget dhe vera te nxehta e te thata. Sasia mesatare e resbjeve ne pjesen malore te pellgut i kalon te 2100 nun

3.2 Statusi i zones sc studiuar dhe objektivi i projektit

Projekti i Hidrocentralit Bence & Tepelene, qe parashikon te shfrytezoje rrjedhen e ujrave qe burojne ne kete pellg ujembledhes eshte ne perputhje dhe e bazuar ne Strategjine Kombetare te Energjise. Zona ne fjale eshte nen administrirnin e Qarkut te Gjirokastres. Nje pershkrim i mirefillte i saj do te na ndilunoje per te kuptuar rendesine e ndertimit te ketyre hidrocentraleve. Ne kufirin e poshtem te teritorit do te ndertohet vepra e marrjes ne shtratitn e yveshur te lumit nga ku dJ1e fillon kanali i derivacionit. Nevoja per ndertimin e ketyre hidrocentraleve brenda kondicioneve tekniko -mjedisore, per situaten qe po kaloni vendi yne dhe rajoni, eshte nevoje imediate. Objektivi kryesor i ketij projekti eshte: prodhimi i energjise hidro. Shoqeria "FERAR ENERGY" sh.p.k me qender ne Tirane kerkoi marrjen me koncension te fonnes B.0 .0 ndertimin dhe shfrytezimin e Hidrocentralit Bence & Tepelene , ne Lumin e Benyes ne zbatim te ligjit Nr. 7973, date 26.07. 1995 " Per koncensionet dhe pjesmarrjen e sektorit privat ne sherbimet publike dhe infrastmkture". Zhvillim i ketij aktiviteti bazohet ne studimet konkrete, te reja dhe te herslune hidrologjike, gjeologjike topografike etj .. Shoqeria "Ferar Energy" sh.p.k ka angazhuar per llogari te saj studion e projektimit "INVICTUS" sh.p.k qe ka ne grupin e saj specialiste hidrologe, gjeologe, hidroteknike dhe topografe, te cilet pas disa rikonicioneve perkatese ne terren ne 1tje pjese te lwnit, 1tjoltjes me relievin topografik, me tipin e njedhjes ujore me pmrjen e pergjithslune te tyre, si dhe me kushtet gjeologo-inxhinierike, kane realizuar konceptimin e skemes se shfrytezimit hidroenegjitik te lumit te Bence nga uota 258.0 deri ne kuoten 128.0 ne z.onen e Tepelenes.

Projekt Zbatimi Tc HEC- Bence & Teoolene

"lnvictus" -sh.p.k

3.3 Karakteristikat klimaterike 1. Kushtet klimatike

Zona Tepelene Nivice, sipas ndarjes klimati.ke te Shqiperise ben pjese ne zonen klimalike Mesdhetare kodrinore nenzona juglindore, ku ne terresine e relievit te kesaj, Iugina e perroit te Bences bashke me rrjedhjen e sipenne te Shush.ices dhe ajo e perroit te Bences perfaqesojne dhe pjesen me te larte te saj. Kjo zone per karakterin e theksuar luginor me drejtim veriperendim-juglindje nenshlrobet nc menyre aktive ndikimit te detit Adriatik dhe me pak atij Jonian Nga vete relievi

i pellgut ujembeledhete perroit te Bences, i cili fiJion nga lartesite mbi 2000 metra

mbi nivelin e detit deri ne bashkimin e tij me Iwnin Vjose (rreth 120 metra mbi nivelin e detit) rezulton qe shpemdatja e resbjeve brenda pellgut te jete shume e ndrysbme. Konkretisht ne slacionin e Tepelenes bien 1185.5 mm reshje ne vit nderkohe qe ne stacionin e Nivices qe ndodhen ne pjesen e siperme te kelij pellgu bie 2123 .2 mm ne vit

3.4 Rregjimi hidrologjik, rrjedhja ujore Sludimi i rrjedltjes ujore per akset e HEC -ve te Bences eshte kryer duke u bazuar kryesisht mbi le d11enat e vendmaljes hidromelrike te lumit te Bence ne urene e Bences. Vendmatja e Bences ka filluar funksionimin ne qershor 1955 me vrojlime te nivelit te ujit me hidrometer (dy here ne dite) d11e malje periodike te prurjeve le ujit. Duke sh.frytezuar kele lidhje rezultoi qe prurja mesatare shumevj~are e lumit te Bences te jete 7.71 m3/sek, te ciles i pergjigjet nje modul vjetor prej q = 49. l l/s.km 2 â&#x20AC;˘

Parametrat hidrologiike te DEC - ve

Akset e hidrocentraleve ndodhe: Sipcrfaqja ( lon2)

Moduli I rrje.

Qmcs

(Us/lon2 )

(Us)

V.M Bence

116.2

49.1

5705

V.M Tepclene

130.5

49. 1

6407

Aksi

1.1 Shperndarja brendavjetore e rrjedhjes ujore Llogarirja e prurjeve mesatare mujore shumevjei,:are te HEC-ve u krye duke ruajtur po ate rregjim si dhe ai i vendmarjes Suha ne Suhe. Ne tabelen e meposhlme jepen pikerisht prurjel mesatare mujore ndersa ne figurat e meposhtme paraqitet grafikisht shpemdarja brendavjetore e rrjedhjes.

Tab.5 Shperndarja brendavjetorc e rrjedhjes. DEC - Bence

Muajt

vii

Projckt Zbatimi Tc HEC - Bence & Tcpelenc

Prurja (1113/s)

2 .89

6. 19

8.82

10.42

"lnvictus" - sh.p.k

9 .55

7.63

6.43

4 .52

3.23

2 .8 1

2.54

2.63

5.64

Tab.6 Shperndarja brendavjetore e rrjedhjes. HEC - Tepelene

Muajt Prurja (1113/s)

vit

3.24

6 .92

9.87

11.66

10.69

8.53

7.20

5.06

3.62

3. 15

2.84

2.95

6.3 1

3. 7 Kushtet gjeologo -

inxhinierike te zones

Zona ne studim ben pjese ne njesine tektoniko-faciale Jonike.Nga pikepamja strukturore objekti ndodhet ne luginen e Lumit Bence. Formacionet gjeologjike qe ndertojne rajonin jane depozitimet e Jurasikut (Jl-J2J3);Depozitimet e Kretasikut (Crl-Cr2);Depozitimet karbonatike te Paleogjenit (Pgl-Pg2);Depozitimet Flishore te Oligocenit te poshtem d11e depozitimet Neogjenike te Akuitanianit Burdigalianit (NI laNl I b),formacionet rre1tjesore mbulohen nga depozitimet deluviale-eluviale . Depozitimet gelqerore te Jurasikut (Jl-J2-J3).Kane perhapje te madhe dhe vendosen ne pjesen me te poshtme te lugines gjate gjithe rjedhjes se lwnit.Jane te karstezuer e me ujembajtje te madhe.Perbehen nga gelqerore pllakore me carje te forte Formojne shpate te qendrueshme. Jane shkembi1tj te forte me ngjyre te bardhe me \:3rje jane me karakteristika te mira fiziko mekanike.Rekomandojme qe keto te perdoren si materiale ndertimi sepse kane karakteriatika te mira. Depozitimet gelqerore te Kretasikut (Crl-Cr2).Kane perhapje te madhe dhe vendosen ne pjesen mete siperme te lugines gjate gjithe rjed11jes se lumit.Jane te karstezuer e me ujembajtje te madhe.Ka nje kalim gradual ndermjet depozitimeve te Jurasikut d11e depozitimeve te Kretasikut.Perbehen nga gelqerore masive me carje te forte Formojne shpate te qendrueshme. Jane shkembinj te forte me ngjyre te bardhe me 9arje jane me karakteristika te mira fiziko mekanike.Rekomandojme qe keto te perdoren si materiale ndertimi sepse kane karakteriatika te mira. Depozitimet gelqerore te Paleogenit (Pgl-Pg2).Takohen ne pjeset periferike te Iugines dhe kane perhapje te kufizuar.Perbehen nga gelqerore pllakore dhe gelqerore massive me \:3rje te forte. Formojne shpate te qendrueshme. Jane shkembittj te forte me ngjyre te bezhe me 9arje j ane me karakteristika te mira fiziko mekanike.Rekomandojme qe keto te perdoren si materiale ndertimi sepse kane karakteriatika te mira. Depozititnet Oligocenit(Pg3 l) Perfaqesojne depozitime flishore. Jane depozitime ti pike gjysem shkembore ku kemi te bej me me 1tje nderthurje te shtresave ranore e argjiliti.Jane me ngjyre bezhe ne gri me cimentim te dobet deri mesatar. Pjesa e siperme e ketyre depozititne eshte e perajruar. Meqenese ne keto shkembinj ka nje zhiJlim intesiv te fenomeve te tjetersimit mbi keto shkembi1tj takohet nje mbulese deluvialo eluvuale me trashesi 4.00-6.50m.

Projekt Zbatimi Te HEC- Bens:e & Tepelene

" lnvictus" - sh.p.k

Depozitimet Akuitanianit dhe Burdigalianit (Nlla-Nllb) Perfaqesojne formacione gjysem shkembore qe perbehen nga nderthurje te shtresave argjiliteve,ranoreve dhe me rrale konglomeratike.Jaue me ngjyre bezhe ne gri me cimentim te dobet deri mesatar. Pjesa e siperme e ketyre depozitime eshte e perajruar. Meqenese ne keto shkembinj ka nje zhillim intesiv te fenomeve te tjetersimit mbi keto shkembinj takohet nje mbulese deluvialo eluvuale me trashesi 4.00-6.50m. Shkembinjte e shkrifet.Perfaqesohen kryesisht nga depozitime eluvialo-deluviale deluvialo-proluviale dhe aluviale.Perbehen nga suargjila te mesme me ngyre kafe te celur me plasticitet te larte.Ne pjese te vecanta vihen re perzierje te ketij materiali me copra te permasave nga me te ndryshme me perberje ranore dhe gelqerore.Gjithesesi keto jane depozitime te pa lidhura,mjaft higroskopike e site tilla ngopen shpejt nga ujrat e reshjeve atmosferike,dhe te humbasin ekuilibrin dhe te rreshqasin ne drejtim te renies se relievit.Mbi keto depozitime ne zone e pjerret nuk rekomandohet te mbeshten themelet e objekteve kurase ne zone prane bregut te detit eshte e rmmdur qe themelet te vendosen ne ~do shtrese.

Kushtet Hidrogjeologjike Nga studimet e kryera ne zonen e Bences (nga matjet e kryera ne shpimet per disa vite ne punimet e ndryshme qe autoret kane kryer per kete zone) rezulton se niveli i ujit nentokesor ne dimer dhe ne vere eshte pak i ndryshem.

Autoret e ketij studimi kane shfrytezuar te gjitha punimet ekzistuese d11e punimet e reja ne

to jane kryer matje ne disa kohe gjate gjithe periudhes se studimit dhe rezulton se ne pjesen me te madhe te zones niveli i ujit nentokesor eshte larg nga siperfaqja e tokes ne shtratin e lumit ai eshte afer siperfaqes se tokes. Nga analizat e kryera rezulton se jane ujra neutrale,ato nukjane agresive ndaj hekurit dlte betonit.

3.11 Infrastruktura rrugore e zones dhe rruget ndihmese Zona pershkohet nga rruga automobilistike Tepelene - Gjirokaster Ndetimi i veprave hidroteknike te Hidrocentralit Bence & Tepelene ne afersi te kesaj rruge lehteson ndjeshem punimet ndertimore te tij dlte kushtet e shfrytezimit.Pavaresisht nga kjo per fazen e ndertimit dhe shfrytezimit te vepres jane parashikuar ndertimi i disa rrugeve ndilunese. Rruget e nevojshme per ndertimin e HEC-it mund te klasifikohen ne dy kategori: rruget e hyrjes per ne vendndodltjen e nderteses se centralit,rruget e hyrjes per tek veprat e tjera (vepra marries, kanali, bazeni, tubacioni) te cilat do te perdoren gjate ndertimit. Rruga e hyrjes per ne ndertesen e centralit eshte propozuar si nje rruge lidhese nga rruga ekzistuese rajonale. Rruget e hyrjes per tek ndertimet e tjera, qe jane perdorur gjate ndertimit, jane pjese perberese e pw1imeve civile per ndertimin e hidrocentralit dlte kosto e ndertimit te tyre eshte perfshire ne kostot totale te punimeve civile

Projckt Zbatimi Tc HEC - Bcns;c & Tcpelcnc

"lnvictus" - sh.p.k

4. TREGUESIT ENERGJITIKE TE PROJEKTIT Karakteristikat baze te HEC Bence & Tepelene jane paraqitur ne tabelen e meposhtme:

T1IEG.ESIT l«VES<JREtlCRC&EAQJrn<E TE Kl: .. " N! U.1111<11EBea · 1B'S.&E

Dnfrtlmi 1110:-..

Q-~

p l.i.d1J

DIX: -l lDC T~ln11

. ...

Ku1.C.1 t

""' lml 1'1 0

2000

L lllDrl

Lbntl

( m)

(• )

000

]4500

)9000

Kuottr

"""" lml " ' 10

I ....

Lw> (m )

12000

'""

,_, D. tub

I ...

v (In.. )

""'

,.,, ,,.,

..... .'"'.. ...... ..... lml

.,.

12800

TRIXi:UD IT I UDROINDKlJUll:X

Xi.lot••

I._

IL.

t'll

lml

'"0

....

"" ""

11.w

lLw.tWI

'"' ,,.

(0 )

.,,

•

(rn.\ dl.'J

RtdmrarJ •lftl'mk

~·1

... ... ...

... ..

...

S rrtl)tk

"'~· p

fhfrlll•'1rtan

"'"'

fl:Ytb)

J.Jl:Z

IU14,0llS

5):10

2J,4U,69l

• .SU

,U ,W,'X9

o ..... ...... ..,., ..,.,,_ Tl'

5,499

...,, .,..

h.RAHCIS

:ZanAHCIS

Turbinat e hidroceutralit do te jene te Frencis.

Investimet per ndertimin e HEC Bence & Tepelene , mbi lumin e Ben\:es do te mbulohet uga shoqeria " Ferar Energy" Sh.p.k si pjese e ekuiteteve dhe nepermjet huase qe dote merret nga Banka te Ndryslune.

5. EKONOMIA E ZONES DBE AKTIVITETET KRYESORE TE SAJ

5.1 Statusi i zones ne studim Ne fshatrat perreth, kesaj zone, hfatorikisht d11e tradicionaHsht, gje qe vazhdon edhe sot, ka gjetur zhvillim bujqesia d11e blektoria, por kohet e fundit nje vend te rendesishem po merr dhe sektori i sherbimeve, pasi zona shquhet per vlerat d11e potencialet turistike te saj. Nga aktivitetet e mesiperme popullsia mbulon 3040% te nevojave ekonomike. Duke qene se banoret e kesaj zone cdo <lite e me shume po largohen, si jashte shtetit por ed11e drejt qytetit per mw1gese te vendeve te punes, hapja e nje aktiviteti do te zbuste sado pak plagen e emigracionit, e cila po ecen me rihne te shpejta kohet e fundit.

5.2 Variantet e zhvilllmit ne perspektive Shtimi i kerkesave te tjera per energji elektrike, kerkon te behet i mw1dur shfrytezimi me eficience i kapaciteteve ekzistuese, per te pwmar me ngarkese mesatare d11e ne pik, per plotesimin e nevojave dhe si rrjedhim do te kete nje impakt pozitiv duke lehtesuar shkembimin e energjise. Mbeshtetur ne investimin qe do te realizohet do te kemi nje sbtim te kapaciteteve prodhuese te energjise elektrike. Nderkohe, duke perfshire ue projekt ndertimin e linjave te tensionit te larte te transmetimit te energjise, dote kemi d11e ulje te ndjeshme te humbjeve teknike, po keshtu rajoni dote fumizohet me energj me parametra nominale. Rrjeti transmetues eshte pregatitur ne menyre te tille qe te mbuloje nevojat me nje kosto minimale, humbje minimale, ndikim minimal ne mjedis dhe me nje sherbim cilesor e te mjaftueshem.

Projekt Zbatimi Te HEC - Bence & Tepclene

"lnvictus" - sh.p.k

Ndertimi i Hidrocentraleve Bence & Tepelene, dhe kalimi direkt i prodhimit te energjise ne linjen e transmetimit te energjise elektrike, behet ne menyre te tille qe ai te plotesoje nevojat e zones ue fjale me uje kosto minimale dhe ndikimin minimal ne mjedis dhe te permiresoje parametrat e sistemit energjitik.

5.3 Mendimi i Komunitetit

Per zhvillimin e ketij projekti investitoret i kane kushtuar nje vemendje te vecaute bashkepunimit me pushtetin vendor. Qe ne fillimin e studimeve perkatese per kete projekt, eshte marre kontakt me drejtuesit Lokal ku shtrihet objekti, duke i kerkuar miratimin ne parim te projektit per ndertimin e hidrocentraleve mbi hunin Bence.

5.4 Planet e zhvillimit urban te wnes Zhvillimi i kesaj hapsire parashtron disa kerkesa dhe kushte rigoroze ndaj vendim marresve. Projekti i ndertimit te Hidrocentrale Bence & Tepelene gjitlunone duke minimizuar efektet negative ne peisazhin e kesaj lugine, do te kontribuoje ne fumizimin me energji elektrike te panderprere dhe me parametra te mire.

5.5 Ekosistemet, habitatet dhe peisazhi eg-.tistues Zona e kerkuar per ndertimin e Hidrocentrale Bence & Tepelene ka nje peisazh terheqes te 1tje zone malore me aktivitet kryesisht banimi, bujqesor, blegtoral dhe kohet e fundit te aktiviteteve te ndryslune ekonomike

5.6 Trashegimia arkitektonike dhe historike Gjate hapjes se trasese nuk mundet te takohen objekte dJ1e trashegimi qe bartin vlera kulturore pas1 hidrocantrali i Bences shrytezon trasene ekzistuese te kanalit ujite dhe Hee Tepelene si trase derivacioni ka tunelin e derivacionit.

6. METODIKA E VLERESIMIT TE NDIKIMEVE NE MJEDIS

Raporti i Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis eshte bazuar ne Strategjine Kombetare te Energjise me standartet bashkekohore, per zhvillimin e te gjithe sektoreve energjetike. Qellimi i Strategjise se Energjise ka te beje me zhvillimin sa me efektiv te sektorit energjitik:

I) Garanton sigurine e furnizimit me burime energjetike. 2) Sektori energjetik eshte nje sektor mbeshtetes per nje zhviJlim te qendrueshem te te gjithe sektoreve ekonomik. Qellimi i hartimit te raportit te vleresimit te ndikimit ne mjedis eshte marrja parasysh e faktoreve qe ndikojne ne mjedis gjate ndertimit te objektit dhe funksionimit te tij . Ky raport eshte pjesa me e rendesishrne e dokwnentacionit te kerkuar, ne zbatim te procedures se nevojshme gjate procesit te miratimit te lejes ntjedisore. Raporti ka gjithashtu si qellim te jape nje veshtrim te pergjithshem mbi efektet ne mjedis, alternativat e mwtdeslune dhe masat zbutese te efekteve te padeshirueslune.

Projekt Zbatimi Te HEC - Bens:e & Tepclene

"lnvictus" - sh.p.k

Vleresimi i Ndikimit ne Mjedis (VMM) eshte nje studim qe synon parashikimin e te gjithe efekteve te pritslune ne mjedis, qe do te rezultonin nga nje projekt i propozuar, si gjate zbatimit ashtu dhe gjate funksionimit te tij . VNM-ja perfshin gjithashtu parashikimin dhe planifikimin e masave zbutese te ndikimeve te projekrit ne mjedisin fizik d11e social me qellim permiresimin e cilesise dhe qendrnslunerise se mjedisit nepermjet:

•Marrja ne konsiderate e ceshtjeve te mjedisit ne fazen e pergatitjes se propozimeve ne projekt. • Shqyrtimit te altemativave te ndryslune brenda projektit. • Nxjerrjes ne dukje dhe vleresimit cilesor me pika te ndikimeve ne mjedis te projektit. • Propozime te masave zbutese te ndikimit ne projekt, etj. Qellimi i ketij Raporti te Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis (VNM), i pergatitur per rastin e ndertimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene, eshte qe te indentifikoje pasojat e mundeslune negative mjedisore qe mund te krijohen gjate nderrimit d11e shfrytezimit te ketij hidrocentrali. Gjithashtu rtje tjeter synim i ketij Raporti te VNM-se eshte te percaktoje e te rekomandoje masat tekniko-organizative per zbutjen e faktoreve negative qe ekzistojne, dhe te atyre qe krijohen gjate ndertimit dhe shfrytezimit te tij . VNM-ja e ketij projekti eshte hartuar per te integruar mbrorjen ambientale ne jeten e perditslune, qe te ud11eheqe ne ndryshimin e sjelljes se komunitetit, duke u bere ne kete menyre forca shtytese e permiresimit te vazhdueshem. Metoda me e pershtateshme per vleresimin e ndikimit ne mjedis eshte ajo e list kontrollit, e cila vendos nga njera ane te gjitha burimet e mundshme te ndikimeve, d11e nga ana tjeter mbartesit e ndikimeve, si dhe parashikimin e madhesise se ndikimit.

6.1 Objcktivat dhc qcllimi i VNM-sc Objekrivat e VNM-se konsistojne ne analizimin e faktoreve lokale e negative mjedisore, ne dhenien e masave zbutese per reduktimin e ndikimeve negative, si dhe tenton ne permiresimin e vlerave ekologjike e rikrijuese te territorit gjate ndertimit dhe shfrytezimit te hidrocentralit. Qellimi i VNM eshte, qe nepermjet vleresimit cilesor e sasior paraprak te parametrave hidrologjike te treguesve gjeologo-inxhinjerike, parametrave sizmo-tektonike, morfologjike e gjeomorfologjike te bazuara ne kritere e standarte shkencore nderkombetare, te tipizohen dhe te perzgjid11en nje sere parametrash dhe vecorish te sistemeve te siperpermendur natyrore, ne sherbim te infrastruktures mjedisore, te infrastruktures urbane si dhe ndertimit dhe shfrytezimit te HC, etj . Ky raport ka per qellim te sherbeje:

• Si instrument per mbrotjen e mjedisit; • Ne fuqizimin e komunitetit per veprime ne mbrojtje te mjedist; •Ne kontrollin e perdorimit te qendrueshem te burimeve natyrore: • Ne rritjen e mireqenies nga menaxhimi afatgjate i burimeve ujore; • Ne mbrotje te pasojave financiare dhe social-ekonomike: •Ne rritje te i.nteresimit per bashkepunim dhe ne gjetjen e zgjidhjeve te reja, etj.

Projekt Zbalimi Te HEC - Bens:e & Tevelcne

"lnvictus" - sh.p.k

6.2 Metodika e kryerjes se VNM-se

Studimi vleresimit te ndikimit ne mjedis u orientua • nga rendesia e ndertimit dhe shfrytezimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene, me standartet bashkekohore, • nga permbusltja e kerkesave vendase dhe te huaja, • nga vendi ku ai ndodhet, pasurite natyrore e humane te zones si dhe vlerave te vecanta te tyre, • ne idenitifikimin e ndikimeve negative dhe lokale, • marrjen e masave zbutese, duke patur parasysh ruajtjen e interesave ekonomike te investimit, • ne masat orientuese per nje zhvillim te qenidrushem etj.

Ne kete raport indentifikohen ndikimet lokale e negative ne mjediset humane, si dhe eshte mare parasysh vleresimi i rrezikut. Reduktimi i ndikimeve negative, eshte nderthurur edhe me ndikime te rendesishme lokale dhe strukturore ne keto faza kyesore:

• Hartimi i objektivave orientuese te Raportit te VNM-se; • Mbledltja e materialit baze eksistues dhe plolesimi i formularit perkates per kete raport (relacioni teknik, sludimi gjeologo-inxhinierik, hidrologjik, etj), si dhe seleksionimit le tyre per perdorim. Verifikimi ne terren i le dhenave ekzstuese clhe mbledhja e te dhenave biofizike dhe humane: • Hartimi i VNM-se dhe dorezimi tek porositesit

si dhe ne subjektel vendimarese dhe kontrolluese le

aspekteve mjedisore ne nivel lokal dhe qendror.

6.3 Identifikimi i ndikimeve ne mjedis nga zbatimi i projcktit

Nga vleresmi i

v~orive

kryesore te projektit, dl1e me investigimet ne zonen e parashikuar per ndertimin e

Hidrocentralit Bence & Tepelene eshte bere identifikimi dl1e vieresimi i ndikimeve te mundeshme ne mjedis nga ndertimi i kelij hidrocentrali.

Ne perpulhje me Udhezimin Nr.6, date 27.12.2006 " Per miratimin e

metodologjise se vleresimit paraprak te ndikimit ne mjedis te nje veprimtarie" me keto identifikime dhe vleresime eshle plotesuar tabela I e Aneksit II te ketij udhezimi per le analizuar ne menyre te delajuar vleresimet sasiore te ndikimeve ne mjedis nga zbatimi i projektit te ndertimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene

Pro jekt Z batimi T e HEC - Bence & Tepelene

"lnvictus" - sh.p.k

IDENTIFIKIMI I NDIKIMEVE NE MJEDIS NGA ZBATIMI I PROJEKTIT TE NDERTIMIT TE HIDROCENTRALIT BENCE & TEPELENE Nr

P ol Jo

Pyctjc qc konsidc rohen n c fa zcn c pcrzgjcdhjcs

Cilet elemente tc mjcdisit mund tc ndikoj ne/ si?

Do tc jetc ndikimi domethencs nc mjcdis? Psc?

1 A do tc pc1Âˇfshijc ndcrtimi, o pcrimi osc mbyllj a c vc pimtarisc dhc m ontimi i tc knologjise dhc paj isjcvc vcp1Âˇiin c qc tc shkaktojnc ndryshimc fizike n c topografi, pc rdor im toke, nd ryshimc nc tr upat ujorc etj ?

I. I

Ndryshime le perkoheshme ose le perhereslune ne pedorimin e tokes, mbulesen e saj ,topograftn, d uke perfshi re riljen e intensite tit le perdori mit le tokes

1.2

Pastrimin e e kzistuese?

1.3

K rijimi n e prdorimcvc le rcja le tokes?

1.4

Investigime para fazes ndc rtimo re ' mostra vc, provat c tokes, dheut ?

1.5

Pjese le tokes ku nderto hen ve pra hidroteknike

J o (ndertimi i vepra ve do shoqerohel me rehabilitimi toke)

Pjesc le tokes ku ndc rtohen vepral c He

J o ( shpimel gjcologjikc nc vcpra t hidrotc lmikc)

Punimc ndertimi?

N dertim i veprave tc Hcc

Jo (nuk do domcthencs)

1.6

Punimc prishj ejc?

1.7

Kanticre le perkohcshmc pc punimc ndc rtimi ose s trehim i per punctorct?

Ambic nlc shebimi per punetore l

J o (do pershtalcn pabanuara)

1.8

Punimc mbitokcsorc, struktura osc punimc le tokes, gc nnimc osc mbushje?

Punimc mbitokcsore

J o ( nuk domcthcncs)

ketc

ndikm

1.9

Punimc ncntokcsore, minicra osc !uncle?

Tuncli derivacionit T epclc ne

Jo ( nuk d omctl1encs)

kcte

ndi km

1. 10

Punime bonifik'l1csc?

I. I I

Gcrmimc per hapjc kanalcsh?

Pjesc le tokes nc kanalin dc rivacionil

J o ( nuk domc thcncs)

ketc

ndikm

1.12

Struk1ura bregdctare, si diga, skela?

1.1 3

Struk1ura ne det?

1.14

Proeesc le ndryshme prodhim i?

1.1 5

Mjedise per magazinim le madhrave e male rialeve le ndrysbme?

do Nuk kete ndikim ne mjedis

(do Jo perdoren ekzistuesc)

1. 16

lmpia nte per trajni min ose depozitimin e mbe tjevc le ng urta e le lenges hme?

1.1 7

O bjckte le s trehim it pune toreve le shfrytczim il?

1.1 8

Ruge c re, hckurudhe, trafi k deta r, gjate fazes se ndertimil e shfrytezim il?

1.19

Ruge c re, hckurudhc, aj rore, ujore, infrastruklura le tjera lransorti, perfshire mge e stacione le reja le a ltcmuara porte e aeroporte?

1.20

Mbyllje apo devij im i mgcve ekzistuese qe con ne ndryshimc nc lcvizjel e traftkut?

1.2 1

Linja ose tubacione tc reja transfomesc te transmctimil?

Nuk do kene ndikim mjcdis

J o (nuk ka ndikim dome thcncs)

1.22

Rczervuar, argjinatura,kana le ncntokesore,rcgullime apo ndryshi me le tjera ne hidrologj ine e rjedhave ujore apo a kui foreve?

Rjedha e lumit

Jo (kushtczuar plotcsim i ncvojave le komunite tit per uji)

tokes ekzistuese,

vegjetac ionit dhe

nde rtimeve

Jo SI

shpimc per marrjcn c

i Hee

kcle

ndikim

shtc pitc

a mbie nte

Pl'ojekt Zbatimi Te HEC - Bense & Tepelene

" lnvictus" - sh.p.k

1.23

Ndeprerje le rymave?

1.24

Nxjcrje ose transfcrim le ujit nga nentoka ose siperfaqet ujore?

1.25

Ndryshime ne lrupat ujore, siperfaqel c tokes qe ndikojne ne drenimin ose largimin e ujrave?

1.26

Transportin e personelit e matcrialevc le ndertimit, shfrytezimit e mbcturinave?

1.27

Punime afalgjata cmontimi, nxjcrjcn e mbeturinave ose ptmime restauruese?

1.28

Veprimtari gjate ndryshimit le destinacionit qe mund le kene ndikim ne mjedis?

1.29

Hyrjen e rtjerezvc ne nje zone perkohesishl ose ne mcnyre te vazhdueshmc?

1.30

Futjen per kultivim le specieve jovendasc?

1.3 1

Humbjen e specieve vendase osc diversitet gjenctik?

J o Prurja ekologjike do jele sa pmrja mesalare e prurjevc minimale. Rjedha e lumil

Jo shkarkimi do behet ne sht mtin e lumit Jo prurja ekologjike do le jete sa pmrja mesatare e prurJevc minmale shume vjecare

Nuk do kcne ndikim mjedisor

Jo (nuk ka ndikim domethcnes)

kete Nuk do ndikim mjedisor

Jo (lidhet me aktivilelin ndertues)

Ndonje vepri m tjeler? 1.32

2. A do pel'dm·en gjate fazes se nde1·timit dhe shfrytezimit te prnjektit burimet natyrnre te till a si: toka, uji, materiale e energji, nga bu rime qe jane te parinovueshme ose te kufizuara? 2. 1

Toke vecancrisht c varfcr apo toke bujqesore?

2.2

Uji?

2.3

Minerale?

Nuk do kele ndikim mjedis

J o (sasi c paket uji per prodhim bctoni)

kelc Nuk do ndikim mjedisor

Jo rehabilitohel loka e perdomr per grumbullim incrtesh pas ndertimil

Nuk do kene nd ikim mjedis

Jo (energji eleklrike mere! nc rjelin ekzistus

Pyetje qe duhet te mbahm parasysh gjate pcrzgjedhjes 2.4

Grumbullime lcndesh ndertimi (zhavor etj)

2.5

Pyje dhc lende drusore

2.6

Energji, clcktrikc apo lcnde dj cgesc?

2.7

Ndo1tje burim ljeler?

3. A do te pc1·fshije projekti perdorimin, ruajtjen, transpo1·tin,perpw1imin dhe prodhimin e substancave e rnaterialeve qe muml te jene te

dernshern per shem.letin e njerezve e mjedisin e risin shqetesimin rnbi ne1Jqet aktuale e te mundshme ne shendctin e nje1·ezve?

3. 1

A pamshikon projekti perdorimin e substancave ose malcrialeve le

rrczikshme ose loksike per njerzil dhe mjedisin?

3.2

Do rczultojc projckti ne ndryshime me shfaqie scmundiesh ose efckl nc vektorel e semundjevc

3.3

Do ndikoje projekli ne mireqenicn e njerczve ?

3.4

3.5

A ka grupe rtjerezish qe mund le ndikohen nga projekti,si le semure apo le moshuarit? Shkaqe le tjera?

Impakt pozitiv

Hapen vendc pune

Jo Jo

4. A dote prodhohcn mbeturina te ngurta, gjate ndertimit, shfrytezimit ose nxje1·je j ashte funksioni?

4.1

Mbeturina dherash zhavori ose minierash?

Nuk do kene nd iki m mjedisor

J o(rehabililohet toka e perdorur per grumbullim inertesh pas ndertimit

Projckt Zbatimi Te HEC - Bence & Terelenc

" lnvictus" - sh.p.k

4.2

Mbetje urbane(shtcpiake ose trcgetia) ?

4.3

Mbelje le rezikshmc e toksike apo radioaktive?

4.4

Mbelje tc ljera le proceseve induslriale?

4.5

Produkle shtese?

4.6

Ujra te zeza ose llumra le ljera nga lrajlimet e shkarkimeve te lengela?

4.7

Mbetjel nga ndertimel ose shembjel?

4.8

Mbelurina makinash ose paisjesh?

Nuk do kene ndikim mjedis

Jo(rehabilitohel loka e perdorur per grumbullim inertcsh pas ndertimil

Pyetje qe duhet te mbahen parasysh gjate pe.-zgjedhjes

4.9

Toka le ndotura ose maleriale te tjera?

4.10

Mbelje bujqesore?

4.11

Mbetje te tjera le ngurta?

5. A do te shkarkohcn ndotes ne aje1Âˇ ose cdo substance tjeter e rrezikslnne toksike apo e demshme per shendctin nga p.-ojekti?

5. 1

Shkarkime nga djegicl e karburanleve nga burime slacionare ose le levizshme?

5.2

Shkarkime nga procesel prodhucse?

5.3

Shkarkime nga perpunim i i malerialeve, perfshi dcpozilimin ose transportin?

5.4

Shkarkime nga aktiviteli i ndertimil perfshi impiantel dhe pajisjet?

5.5

Mbetje e erera sulmuese nga pcrpunimi i materialevc le ndertimil, ujrat e zeza e mbeljet?

5.6

Shkarkime nga inceneraloret e plehrave?

5.7

Shkarkimc nga djegija e mbcljeve ne ajer?

5.8

Shkarkime nga burimc le ljera?

6. A dote shkaktoje projekti zhurma dhe vibracione ose emetimc te dritcs, energjise termike ose nezatim elektromanjetik? Nuk do kcle ndikim mjedis

Jo(punimel kryhen larg qendrave le banuara)

Nuk do kele ndikimcmjedis

Jo(punimel kryhen larg qcndrave le banuara)

Nga plasje apo fulje pilolash

Ndertimi i Tunelil

Jo(puni mel kryhen larg qcndrave le banuara)

6.5

Nga lrafiku gjale nderlimil ose shfrytezimit?

Nuk do kele ndikimemjedis

Jo(punimel kryhen larg qendrave le banuara)

6.6

Nga proceset e ndricimit ose ftohjes?

6.7

Nga burimel e rezatimit elektromanjclik(efektel mbi pajisjel dhe njerezil)?

Nuk do kele ndikimcmjedis

J o(lirtjal ndertohen larg qendrave te banuara)

6. 1

Nga puna e paisjevc si: molora, franlo,venlilus?

6.2

Nga procese induslrale apo le ngjajshme?

6.3

Nga ndertime apo prishje?

6.4

Jo Po

6.8 Nga cdo burim ljeler? Jo 7. A do te coje projekti ne 1Teziqe te ndotjes se tokes ,ujit nga shkarkimrt e ndotesavc ne toke ne kanalizimet e ujrave te bardha dhe te zeza uirat siverfaacsor, nentokesor, bre~dctare osc ne det? 7.1

Nga perpunimi, depozilimi, pcrdorimi ose shkarkim i lendeve le rrezikshme e loksikc?

7.2

Nga shkark.imet e ujrave te zeza ose rjcdhjeve te ljera(lrajluara e patrajtuara) ne uji ose toke?

7.3

Depozilimi ndolesve le shkarlnmr ne ajer, uji toke

7.4

Nga cdo burim ljeter?

7.5

Aka rrezik le ndonje akumulimi afalgjate le ndolesve ne mjedis nga kelo burime?

Pl'Ojekt Zbatimi Te HEC - Beme & Tepelene

"lnvictus" -sh. p.k

8. Ekziston rreziku i aksidenteve gjate nde11imit apo shfrytezimit te projektit qe mund te ndikoje ne shendetin e njerezve apo mjedisin? 8. 1

Shperthime, 7~are, nxjerje nga depozilirni, perdorirni e prodhi rni i subslancave le reziks hme e loksike?

8.2

N ga ngjarje qe kapercejne kufijle e rnbrojljes norrnale le rnjedisit, p sh. demlirni i sislernil le konlrollil le ndoljes?

8.3 8.4

N ga ndonje shkak ljeter? Mund le ndikohel projekti nga falkeqsi nalyrore qe shkaklojne derne per rnjedisin(pennbylje, le rrnele,shka rje elj.)?

Jo Jo

9. A rezulton projekti me ndryshime socialc, ne demografi, menyre hÂˇad icionale jetese, punesim? 9. 1

Ndryshirne ne madhesine e popullsise, moshen, slmkluren, gmpel sociale elj.?

9.2

N ga slrehirni i njerezve apo prishja e shlepive,mjediseve le komunilelil,si shkolla,spilale, rnjedise sociale?

9 .3

N epennjel migrirnil le banoreve le ri1tj ose krijimit le kornuniteleve le reja?

9.4

Nga realizirni i kerkesave ne rilje per rnjedise ,sherbirne sociale, strehirn , arsirn, shendet?

9.5

Nga krij imi i vendeve le punes gjale ndertirnil a shfrytezimil apo humbjes se vendeve le punes me pasoja ne papunesi e ekonomi?

lmpakl poziliv

lmpakl pozrllv vendeve le punes

nga

hapja

Ndonje shkak tjeler? 9.6

10. A do te coje projekti ne p1Âˇcsion per zhvillime te m etejshme q e mund te kene ndikim te rendesishem ne mjedis, me shume banesa,ruge te r cja, ind ustiÂˇi, veprimt31'i mbeshtetese

10.I

10.2

A do le coje projekli ne presione per z hvill irne le melejshme qe do le kele ndikm le ca1'1uar ne mjedis, si: me shurne slre him, mge le reja, i.nduslri, shebirne publike rnbeshlelese le reja? A do le coje proje1'1i ne z hvi llimin e mjediseve mbeshlelese, zhvill ime ndihmese ose z hvillime le nxilura nga projekti qe le kele ndikim rnjedisi , si: I . infraslrnklure rnbeshletese ( mrge, fumiz im me energji eleklri ke, lrajlim le mbeljeve ose ujrave le perdomra elj. ) 2. Zhvill im i strehimil; 3. induslri nxjerese (ekstrakluese); 4. induslri funizuese; 5. le ljera

lmpakt poziliv

Rilje e aktivilelil le sherbimil mbeshleles per punortjesil e kanljeril

Jo Jo Jo Jo Jo

10 .3

A do le eoje projekti ne riperdori m te kanljeril pas s hfrytezi mil le lij qe do le kele ndikim ne mjedis?

10.4

A do le cojc projekti ne krijimin e nje precedenli per zhvill ime le mevoneshme?

lrnpakt poziliv

Per ndertim le HEC-ve le reja ne le njejlin !um

10.5

Do kele projekti pasoja kumulalive nga afersia me projekte le ljera ekzistuese ose le planifikuara e me pasoja le ngjashme?

Impakt poziliv

Per ndertim te HEC-ve le rcja ne le njejlin !um

Projekt Zbatimi Te HEC - Bence & Tcpelcne

"lnvictus" - sh.p.k

7. ANALIZA E GJENDJES EKZISTUESE DBE VLERESIMI I SITUATES 7.lNdikimet e mundshme ne mjedis gjate fazes se operimit te DEC: Krahasimi i Reduktimit te Gazeve me Efekte Sere dhe Gazeve qe Shkaktojne Shiun Acid Metodika e njohur e Panelit Nderkombetar te Ndryshimeve Klimatike rekomandon qe reduktimet e emetimeve te GHG (Gazeve me Efekt Sere) qe rezultojne nga ndertimi i HEC- eve te vegjel. Efekti i Ngroltjes Globale (GWP) shprehet neperntjet emetimeve te C02, N 20, CH4. te shprehura ne COi-ekuivalent. Percaktimi i efektit te C02 tek GWP eshte i barabarte me I . Ndersa per gazet te tjere shprehet neperntjet vlerave te dhena ne tabele per nje periudhe 100 vjecare te marre ne analize. Tabcla: Kontributi i tre gazeve kryesore ne efektin e ngrohjes gobale Gazet me efekt sere Dioksidi i Karbonit COz Metani CH4 Oksidi I AzotitN 20

Periudha 20 vjecare

Periudha 100 vecare

12Âą3

120

130

Le te analizojme emetimet qe do te cliroheshin nga dy impiante ekuivalente me HEC-in qe do te ndertohet, meqenese ne se nuk do te ndertohej HEC-i per te garantuar fumizimin e energjise do te perdomim teknika te tjera furnizimi me energji elektrike te kesaj zone. Bazuar ne programin GACMO, pergatitur nga Instituti Danez i Mjedisit, jane llogaritur gazet me efekt sere (C02, CH4, N20) tre teknika mete mundeslune per furnizimin me energji elektrike jane: I . Sigurimi i te njejtes fuqi dhe energji elektrike sa dhe HEC nepemtjet 1tje motori me dj egie te brendesluue dhe me lende djegese diezel ose benzine (i ngjashem me gjeneratoret qe perdoren neqytete dhe sekoret industrial

per

siguruar

energjine

kur

nuk

kemi

furnizim

nga

rrjeti)

2. Sigurimi ite 1tjejtes fuqi dhe energji elektrike sa dhe HEC nepennjet nje TEC-i me cikel te kombinuar (si teknollogjia e TEC-it te ri) dhe me lende djegese diezel marine 3. Sigurimi i te njejtes fuqi dhe energji elektrike sa dhe HEC-i neperrnjet 1tje TEC-i me avull (si TEC-i i Fierit) dhe me lende djegese mazut. Simbas analizes se bere rezulton se si pasoje e ndertimit te Hee Bence & Tepelene,

mbi Lwnin e

Ben\:es do te behet i mw1dur reduktimi i gazeve me efekt sere ne nje vlere totale per te gjithe periudhen 35 vjecare te jetegjatesise se HEC-it me 1552952 ton, 855887 ton, 1222696 tonne se dote zevendesoje nje central elektrik me motorr diezel, nje TEC me cikel avulli dhe nje TEC me cikel te kombinuar. Ky eshte 1tje konkluzion shume i rendesishem pasi nnmd te perdoret per shitjen e ketyre emetimeve, vendeve te caktuara qe kane obligim per plotesimin e targetave te Protokollit te Kiotos. Blerja, duke perdorur mekanizmin CDM te Protokollit te Kiotos do te beje te mundur sigurimin e granteve te caktuara per te perballuar nje pjese te investimit Ky eshte nje konkluzion shume

fillestar. rendesishem, pasi mund te perdoret per shitjen e ketyre

Projckt Zbatimi Tc HEC - Bense & Tepclenc

emetimeve,

vendeve

caktuara

Protokollit

Kiotos.

Blerja,

"lnvictus" - sh.p.k

kane

duke

obligim

perdorur

per

plotesimin

istrumentin

CDM

targetave (Clean

(caqeve)

Development

Mechanism, Mekanizmi i Teknologjive te Pastra) te Protokollit te Kiotos do te beje te mundur sigurimin e granteve te caktuara per te perballuar 1tje pjese te investimit fiJlestar dhe per te rritur shume me teper leverdislunerine financiare dhe mjedisore te HEC-it.

7.2 Rrymat Enclogjene clhe Risku i Tyre Efektet potenciale mbi shendetin e njeriut te fushave elektromagnetike kane terhequr vemendjen e shume studiuesve qe nga vitet 1980 deri ne ditet e sohne. Ne vitin 1987 1tje studiues i njohur amenikan, realizoi studimin per montatoret qe punonin ne linjat e TL (110, 220 dhe 400 kV) dhe verejti se ekzpozimi nuk sillte ndo1tje problem te vecante. Ekspozimi i perseritur i punetoreve karshi fushave elektromagnetike nuk krijonte as1tje shqetesim klinik dhe as modifikim te kritereve paraklinike dhe biologjike. Ne vitin 1999 studiuesit ruse dhe amerikane publikuan rezultatet perfundimtare te ndjekjes se rregullt te specialisteve (montatoreve te ndryshem cl.he atyre qe pw1ojne per shfrytezimin e littjave cl.he nenstacioneve te tensionit te larte mbi 110 kV) te ekspozuar gjate punes se tyre ndaj nje fushe elektrike intensive. Gjate nje vezhgimi 9-vjecar (1990-1999), ekzaminimet klinike, te pergjithshme dhe te specializuara, vw1e ne dukje se konstantet hematologjike e biokimike, EKG dhe LEG, testet biologjike te funksionimit te veshkave, te tiroideve, te melcise, te organeve gjenetale etj, nuk paten ndryshime sinjifikative per tu shqetesuar. Vleresuar identifikimeve te bera eshte realizuar analiza e gjendjes dhe e situates qe do zhvillohet ne fazat e ndertimit dhe te shfrytezimit te hidrocentralit.Per minintizimin e ndikimeve ne ntjedis gjate fazes ndertuese dhe operuese te Hidrocentralit Bence & Tepelene , duhet te implementohet Plani i Menaxhimit Mjedisor (PMM).Te gjitha pw1imet e ndertimit duhet te realizohen ne perputltje me kete PMM.Masat lehtesuese te kerkuara per reduktimin e ndikimeve te ceshtjeve mjedisore te ndryslune inkorporohen me PMM te detajuar si me poshte:

Studimi Ndcrkombetar ne Lidhje me Ndikimin e Fushes Elcktrike c Magnetike (1999) Ky studim me perfundimet e veta eshte realizuar nga 1tje grup shkencaresh te sektorit elektrik, ntjedisore dhe ntjeke dhe ka treguar lintitet e rekomanduara ne baze te dhenave shendetsore imediate, te pritslune elite te parashikuara, qe mund te prodl1ohen nen efektin e ekspozintit ne keto fusha. Kriteri baze i analizes i perdorur nga ky grup shkencaresh eshte mekanizmi kryesor i bashkeveprimit me organizmin duke patur parasysh se dukurite biollogjike jane atribute te rrymave endogjene. Ne kete kuptim ne funksion te dendesise se rrymes, te trajtuar ne disa diapazone te gjera, vihen ne dukje dukurite biollogjike te renditura si vijon: â&#x20AC;˘ Kur dendesia e rrymes ne organizem eshte ne kufijte o= (I-IO) mNm2 , nuk kenti probleme shendetesore, dendesitet e rrymave jane ne pragun e perceptimit te tyre. â&#x20AC;˘ Kur dendesia e rrymes ne organizem eshte ne kufijte o= (I 0-100) mA/m2 kane te bejne me sistemin viziv dhe sistentin nervor qendror.

vihen ne dukje dukuri te qarta qe

Projekt Zbatimi Te HEC- Bens:e & Tepclene

"lnvictus" -sh.p.k

•Kur dendesia e rrymes ne organizem eshte ne kufjte

o= (100-1000) mNm2 , verehen dukuri te qarta te

stimulim.it te indeve te eksitueslune e jane te mundura pasoja shendetesore. • Kur dendesia e rrymes ne organizem eshte me e madhe se kufiri

o= 1000 mNm

mund te vi hen re

ekstrasistola dhe fibrilacione ventrikulare. Duke marre nje faktor sigurie 10 here, norma te vendeve te ndryshme kane marre si nonne kufizimin e densitetit te rrymes ne kufijte o= IO mNm2 per rrymat e induktura.

Identifikimi i fushes elektromagnetike te linjes qe lidh DEC Bence & Tepelene dhe nenstacionit se bashku me infrastrukturen perkatese Mbeshtetur ne metodiken e llogaritjes (sipas literatures teknike universitare) per llogaritjen e intensitetit te fushes elektrike d11e magnetike perdoren inicialet e meposhtme: • Komponentja vertikale E fushes elektrike e krijuar nga linja e tensionit te larte ne toke. •Komponentja horizontale B fushes magnetike e krijuar nga linja e tensionit te larte ne, (ose prane) siperfaqes se tokes. Formula llogaritese e E eshte teresisht duale me ate te B. Per te patur 1tje ide per shperndarjen e fushes elektrike te linjave te tensionit te larte.me poshte jane nxjerre nga literatura teknike bashkohore disa shembttj, dhe shembulli i pare i referohet linjave te tensionit te larte ne France. Ne vazhdim jane llogaritur dhe jane d11ene shperndarjet perkatese te fushes elektrike dhe magnetike sipas largesise x nga shtylla gjate pingules, si d11e e 1tjejta ne largesine e Ji1tjes ku kemi uljen mete madhe te saj . Ne rastin e pare vihet re se vlera maksimale e fushes elektrike eshte ne largesine gati 2-6 m nga aksi i shtylles, ne madhesine gati 0.5 kV/m dhe vlera minimale gati 0.01 kV/m, ne largesine 15-16 m. Ndersa per fushen magnetike vihet re se vlera maksimale e asaj arrin ne 0.82 µT, ne largesine perseri gati 2-6m nga aksi i shtylles d11e vleren minimale gati 0.012 µT, e arrin perseri ne largesine gati 15-16111 nga aksi i shtylles. Ne rastin e dyte, ne mesin e gjatesise se linjes ku kemi uljen mete madhe te percjellsave, vijne ne konsiderim grafiket ne vazhdim me vlerat maksimale te fushes elektrike dhe magnetike perkatesisht 0.82 kV/m dhe 1.42 µT. Perfundimi i arritur per normat e mesiperm eshte se nen driten e treguesve te sjelle me siper, fushat elektromagnetike te linjave te tensionit me te cilin do te lidhen HEC Bence & Tepelene, me nenstacionin perkates (tensioni 110 kV) jane te pandjeshem d11e shume larg (poshte) limiteve te rekomanduara me siper, pra nuk kemi te bejme me shqetesime shendetesore. Kjo eshte gjithashtu e vertete per linjen e tensionit te ulet 35 kV qe dote lidlti HEC-i qe dote ndertohet me nenstacionin.

Standartet dhe Rekomandimet Nderkombetare Ne theme! te hartimit te standarteve eshte pasur parasysh 1tje studim i rendesishem i kryer nga Organizata Boterore e Shendetesise per mbrojtjen nga rrezatimet dhe i rekomanduar te perdoret per mbrojtjen nga fushat elektromagnetike, ne vitin 2000 dhe perfundimet e tij po shfrytezohen nga mjafte institute kerk.imore shteterore te

pavaruara

shwne

vendeve

botes.

Disa

nga

keto

standarte

d11e

rekomandime jane:

•Duke patur parasysh problem in e rrymave endogjene pike referimi e ndertimit te normes eshte marre dendesia e

rrymes

induktuar

prej

mNm

pra

kjo

eshte

nomta

baze

referuese.

• Kjo rryme ka ne korrespondence ekspozimin e njeriut ne fushe elektrike me gradient 25 kV/ m dhe fushen

Projekt Zbatirni Te HEC - Bence & Tepelene

magnetike

induksion

"lnvictus" -sh.p.k

mT,

frekuences

Hz.

â&#x20AC;˘ Organizata Boterore e Shendetesise dhe shume institute te tjera shendetesore shteterore e kane konsideruar te pershtatshme, qe ne funksion te kujdesit qe duhet te treguar ne varesi te ekspozimit, te kohezgjatjes se tij etj, te rekomandoje kufij me te gjere (per ekspozime me te shkurtra ne kohe) ose me te ngushta (per ekspozime te gjata). â&#x20AC;˘ Perfundimi

arritur per normat e mesipenn eshte se nen driten e treguesve te sjelle me siper, fushat

elektromagnetike te linjave te tensionit te larte (110, 220, 400 kV si dhe nenstacionet (400/220/110 kV) te rrjetit transmetues jane shwne larg (dhe poshte) limiteve te rekomanduara me siper, pra nuk kemi te bejme me shqetesime shendetesore. Vleresuar identifikimeve te bera eshte realizuar analiza e gjendjes dhe e situates qe do zhvillohet ne fazat e ndertimit dhe te sh.frytezimit te hidroceutralit. Per minimizimiu e ndikimeve ne mjedis gjate fazes ndertuese dhe operuese te Hidroceutralit Bence & Tepelene du11et te implementohet Plani e Menaxhimit Mjedisor (PMM). Te gjitha punimet e ndertimit duhet te realizohen ne perputhje me kete PMM. Masat lehtesuese te kerkuara per reduktimin e ndikimeve te ceshtjeve mjedisore te ndryshme inkorporohen me PMM te detajuar si me poshte:

7.3 Ndikimct nc mjedis gjate ndertimit tc vc1>rave te marries se ujit dhe godines se He. Per ndertimin e ketij hidrocentrali dote ndertohen keto vepra: do te realizohen germime, ndertim kanalesh, shtrim te tubacioneve, perdorim te makinerive germuese dhe transportuese, etj . Pra gjate kryerjes se ketyre operacioneve do te kete krijim te pluhurave ne sasira te vogla si rezultat punimeve te ndryshme qe duhen bere ne te.

7.4 Ndikimet ne mjedis gjate pregatitjes se vc1>rave te marries dhe derivacionit per ne Be Nje ndikim ne mjedis ka edhe pergatitja e veprave hidroteknike te ketij objekti. Per shkak te punimeve te germimit do te kemi emetim pluhuri ne sasira te vogla si rezultat i pmtimeve te ndryslune qe duhet te behen. Per te bere te mm1dur reduktimin ne minimum te pluhurave gjate transportÂˇi t esbte e domosdoslune qe makina transportuese te lagen dhe te mbulohen.

7.5 Ndikimet ne mjedis gjate largimit tc materialeve qc do te largohen nga kanalet, linjat e shtrirjes se tubacionevc, etj Terreni malor neper te cilin dote kalojne kanalet dhe tubacionet e dergirnit te ujit per ne hidrocentral, tregon se kemi te bejme me shume germime. Pjesa me e mad.he e materialeve te germimit nuk eshte nevoja te largohen nga kanalet, pasi do te perdoret per te sistemuar dhe mbushur terreniu perreth kanaleve. Megjithate 1tje sasi e vogel dheu i gemmar do te largohet nga sheshi dhe duhet te depozitohet ne vende te caktuara.

Proiekt Zbatimi Te HEC - Bence & Tepelene

"lnvictus" - sh.p. k

Pikerisht pushteti lokal duhet te caktoje vendin e pershtatshem ku do te depozitohen pa shkaktuar ndotje te tjera ne mjedis. 7.6 Ndikimet ne mjedis si rezultat

sjelljes se materialeve te ndryshme per ndertimin e veprave

hidroteknike te hidrocentrailt Megjthese kemi te bejme me hapje kanalesh te permasave te vogla (t11ellesia max 1 ,6m), dote kemi volwne te konsiderueshme materialesh ndertimi (rere, cakuJI, beton, tuba, etj .) qe do te sillen per betonimin nepermjet makinave te tonazhit te larte, te mesem dhe te vogel sipas rastit. Te gjit11a keto makina do te rrisin traftkun dhe nivelin zhunnave.

7.7 Vleresimi i efektivitetit te pritshem te masave zbutese Realizimi i objektivave dhe treguesve te pnitshem te parashikuar ne projektin e ndertimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene, dote varet nga respektimi i treguesve te percaktuar. Kontrolli i monitorimit dhe penniresimi i vazhdueshem, sipas kushteve te snfrytezimit te krijuar gjate aktivitetit, do te coje perftmdimisht ne perfitimin e pamjeve te parashikuara ne projekt.

7.7 Zhurmat

Gjate ndertimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene, dote kete angazh.im te makinerive per punime germimi, transporti materialesh, etj. Per te zbutur efektin e trafikut te ngarkuar dhe zhurmave qe shoqerojne ate, me qellim uljen e shqetesimeve per popullaten perreth zones se ndertimit te hidrocentralit, si rruge te perkohshme do te perdoren ku te jete e mundur rruget dytesore. Projekti parashikon rruge ndilunese. Transportimi i materialeve te ndertimit ne rruget egzistuese do te programohet me kujdes per te slunangur cdo shqetesim ne trafikun lokal. Gjate nates, autontjetet e ndertimit do te kerkohet qe te operojne me shpejtesi te ulta dhe do te ndalohet perdorimi i borive.

7.7 Ndikimet ne ujrat siperfaqesore

Zbatimi i ketij projekti nuk le shkas per ndotjen e ujerave rrjedhes siperfaqesore nga ndotes te ndryshem si karburantet, lendet helmuese etj. Nuk pritet te ndodhe qofte dhe ndonje ndotje indirekte qe mund te rezultoje nga sh.karkimet ne toke, e me pas te shpelahen nga rresltjet, pasi ato nuk do te perdoren gjate zbatimit te projektit apo rehabilitimit te territorit, ndersa nga karburantet mw1d te kete vetem ndotje aksidentale nga rrjedhja e ntjeteve te punes.

7.8 Ndikimet ne ujrat nentokesore

Zbatimi i projektit mund te ndikoje disi ne zgavrimim e metejshem te te carave te argjiles nga rritja e sasise te ujerave siperfaqesore te rresltjeve per shkak te reduktimit te materialit te gjelber qe mbulon vende-vende territorin duke rritur kesbtu kapacitetin e infiltrimit.

Projckt Zbatimi Tc HEC - Bence & Tcpclcnc

"lnvictus" - sh.p.k

8. PLANI I ZBUTJES SE NDIKIMEVE NEGATIVE DRE REHABILITIMET

8.1 Pcrdorimi tokes Ndertimi i veprave hidroteknike te Hidrocentralit Bence & Tepelene,

nuk krijon shqetesim per

komunitetin perreth, si gjate fazes se ndertimit ashtu dhe ne fazen e sh:frytezimit. Pwtimet e ndertintit dote vazhdojne per itje periudhe te vogel kohe dhe nuk dote krijohen demtime te tokes. Nuk ka mbetje demtuese ne siperfaqen ku dote vendosen pritat, ku dote hapen kanalet e tunelet dhe kanalet e sjelljes se ujit. Per sa i perket tuneleve ato nuk japin ndonje ndryshim ne peisazh, per aresye se ato jane punime plotesisht nentoke dhe nuk duken ne siperfaqe Por dul1et te theksojme qe permasat e ketyre kanaleve jane te vegjel me nje gjeresi 2.5 m dhe thellesi rreth 2 m, te cilet nuk duken nga larg dhe nga zonat e banuara, por vetem nga kalimtaret qe kalojne aty afer. Per sa i perket ndertimit te nderteses se Hidrocentralit Bence & Tepelene vepra nuk do te vendoset mbi toke buke, por mbi taracen e vjeter te perroit ne nje disnivel nga shlrati i solem ekzistues, i cili nuk do te krijoje asnje problem ne rast resltjesh per keto ndertesa. Duhet te tl1eksojme edl1e njehere se i gjitlte kompleksi i nderlimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene duke filluar nga veprat e marries, kanalet e sjelljes, dekantuesi, dhe ndertesa hidrocentralit nuk vendosen ne toke buke, por vetem ne shpate mali.

8.2 Ndikimi tck njcrczit, ndcrtesat dhe objektet c ndcrtuara nga njcriu

8.2.1 Ndikimi ne populisi Ndertimi i Hidrocenlrnlil Bence & Tepelene,

ne kete zone nuk ka per le sjelle probleme per

komw1itelin e kesaj zone. Realizinti i ketij projekli, duke mos patur nevoje per krijimin e nje rezervuari, nuk do te shkaktoje ndryshime ne populisi te saj, apo zhvendosje te saj per shkak te ketij aktiviteti. Nderkohe duhet te ilieksojme qe ndertimi i Hidrocentralit Bence & Tepelene, do te kete avantazhe te medha, jo vetem per biznesin, por dhe per turizntin e kesaj zone. Planet ne perspektive per shtrirjen qe do te kete zone ne 1tje te ardlune te afert, kjo e bazuar dhe ne studimin urbanistik zonal te miratuar, si dhe vete situata e veshtire energjetike qe po kalon vendi yne e rajoni ne pergjithesi, flasin per domosdoshmerine e fillintit sa me shpejt te ketij projekti. Nderkohe duhet theksuar dhe fakti qe ne kete aktivitel mendohen te pm1esohen nje numer konsiderueshem punonjesish duke zbutur sado pak plagen e papunesise dhe ate te emigracionit.

8.2.2 Ndikimct nc peisazh Kemi theksuar se karakteristike e Hidrocentralit Bence & Tepelene, eshte ruajtja dhe mos ndryshinti i peisazhit dhe mjedisit turistik te saj , prandaj peisazhi nuk ka per te patur asnje demtim dhe nuk do te kete nevoje per rigjenerim per periudhen e ndertimit dhe shfrytezintit te He

Projckt Zbatimi Tc HEC - Bcns:c & Tcoelcne

"lnvictus" - sh.p.k

8.3 Ndikimet e hidrocentralit mbi trashgimine arkitektonike dhe historike, tiparet arkeologjike, si dhe vepra te tjera njerezore Si rezultat i ndertimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene ne kete zone, nuk ka dhe nuk do te kete ndikime negative mbi trashegimine arkitektonike dhe historike, tiparet arkeologjike, si dl1e mbi vepra te tjera rtjerezore, spse ne zone dhe perreth saj, nuk ka objekte te itje rendesie te vecante te karaktereve te mesiperme.

8.4 Ulja e intensitetit te crozionit dhe zbutja e ndryshimeve te topografisc Qellimi i projektit lidhet me ndertimin e Hidrocentralit Bence & Tepelene, per prodhimin e energjise elektrike. Nder objektivat themelore te ketij aktiviteti eshte prod11imi i energjise elektrike nderkohe qe mungesa e saj po krijon shume proleme ne Shqiperi edhe ne rajon. Per te ruajtur ekuilibrin mjedisor do te merren keto masa: â&#x20AC;˘ Mirembajtja e veprave hidroteknike, kanaleve te sjelljes se ujit si dbe nderteses se centralit per mos lejimin e pennbytjeve nga rrjedha ujore dhe prurjet e ngurla ne raste te shirave te rrembyeshem dhe stuhirave te paparishikuara. â&#x20AC;˘Ne raste te ti Ila ose ne rast avarish dote behet derdhja direkt ne lume, tubacioni i te cilit eshte ne ato permasa qe te marre te gjithe sasine e ujit. Por ne rast avarish te medha pritat jane realizuar me porta qe hapen e mbyllen sipas kerkesave qe bejne me1tjehere bllokimin e hyrjes ujit ne kanal â&#x20AC;˘ Mbjelljen e menjehershme, me mulcirim, e gjithe siperfaqeve sidomos ne te dy anet e kanalit, e dila eshte edhe zona qe mund te sjelle ndo1tje problem per erozion. Mbjellja e pemeve ka 1tje rot te rendesishem, se duhet patur parasysb rreziku ak1ual i erozionit i cili shprehet me kombinimin e indeksit te Rrezikut Potericial te Erozionit (indeksi erodibilitetit x indeksin e erozionit x indeksin e pjerresise) dhe indeksin e vegjetacionit (shkalla e mbuleses bimore).

9. NDIKIMET NE FLORE, FAUNE DBE GJEOLOGJINE

9.1 Bimet c ujit Ne zonen ku do te merret uji nuk ka bime uji, per vete morfologjine qe ka lumi (tip kanioni), d11e per karakterin abraziv te tij ne zonen ku do te merret uji po keshtu edhe ne zonen ku do te ndertohet ndertesa e centralit.Nga ky aktivitet nuk dote kete demtime te tyre

9.2 Flora dhe Fauna Zona sic eshte pershkuar edhe me lart, nuk eshte e mbushur me bimesi, pasi kanalet qe do kalojne neper fonnacione shkembore nuk demtojne asgje. Faw1a e zones, sidomos ajo ujore, nuk peson nd01tje ndryshim te ndjeshem nga ky projekt. Pjesa e lumit ne rrjedhen e poshteme mbas ndertimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene, konsiderohet e mbushur me peshq. Per te lejuar levizjet e peshqeve ne gjithe gjatesine e lumit, ne segmentin ku do te ngrihet vepra e marjes, do te ngrihen sistem vaskash te komunikueshme me njera tjetren, ne forme shkallesh per te lejuar levizjen e fatmes ujore nen e siper vepres se marrjes. Aktiviteti i ndertimit e shfrytezimit nuk sjell influence negative ne folenizim, shumezim, etj . Gjate fazes se shfrytezimit nuk ka elemente te shqetesimit per demtimin e faunes.

Projekt Zbatimi Te HEC - Bens:e & Tepclene

" lnvictus" - sh.p.k

Po ashtu edhe fauna karakteristike e zones eshte e paprekslune nga ndikimet e ndertimit te ketyre kanaleve, pritave, per aresye se aktiviteti i ndertimit dhe shfrytezimit nuk demton as ne lloje e as ne numer elementet e tlores dhe faunes, si pjese perberese e ketij rajoni. Pra, si periundim theksojme se ndertimi i Hidrocentralit Bence & Tepelene, dhe shfrytezimi i tij nuke demton floren dJ1e faunen e kesaj zone. Ndertimi i Hidrocentralit Bence & Tepelene, do jete nje ndihme e madhe per kete zone per vete kushtet per kerkese te madJ1e per energji elektrike qe po kalon vendi yne dhe rajoni.

9.3 Humbja dhe demtimi i tipareve gjologjike, paleontologjike, problemi i mjedisit gjeologjik

Ne pikepamje te strnktures gjeologjike dhe pamjes se relievit, kjo zone nuk ka vecori tipike dalluese dhe nuk ka asnje aresye te vleresohet ose te merret parasysh gjate ketij aktiviteti. Kjo zone perben nje peisazh te zakonshem gjeologjiko-gjeomorfologjik, katakteristike e ketij rajoni.

10. NDIKIMET E PRITSHME NE MJEDISIN PERRETH

10.1 Ndikimet fizike te projektit ne ndryshimet e topogratise se 7A>nes, tokes, etj.

Gjate te ndertimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene, dhe te projekteve perkatese, do te kete ndryshime potlmajse te paperfilleslune te topografise lokale. Ne projektet e tij jane parashkuar nje rralle nderhyrjesh qe, ne kombinim me masat e tjera suplementare te sistemimit dhe trajtimit, parandalojne erozionin e mundeshem.Gjate ndertimit te kanaleve, dhe tubacioneve nuk pritet te kete ndryshime ne topografine lokale.Ne projekt eshte parashikuar nje rradhe pune dhe drejtim i tille, qe ne kombinim me masat e tjera suplementare te mbusltjes, sistemimit dhe trajtimit, te parandalojne fenomenin e erozionit: â&#x20AC;˘ Ndikimet ne perdorimin e tokes dhe te burimeve â&#x20AC;˘ Ne cilesine dhe sasine e tokes are Siperfaqja qe do te perdoret per kalimin e kanaleve, tunelit dhe te tubacioneve te Hidrocentralit Bence & Tepelene,

eshte kryesisht shoqeruese e shpatit te maleve te krahut te majte si dhe pergjate shtratit te ketij

burimi. Pra nuk kemi le bejme me toke bujqesore. Ndertimi i ketyre veprave hidroteknike dhe i godines se hidrocentralit ne kete zone, nuk ndikon negativisht ne cilesine dhe sasine e tokes are. Ne zonen e ndertimit te veprave hidroteknike, hap pas hapi eshte parashikuar sistemimi i terrenit dhe si pasoje zhvillimi i bimesise spontane te mepareshme te kesaj zone.

10.2 Ndikimet e projcktit nc modclln drcnazhucs tc zones Sic eshte theksuar me siper, vepra qe do te ndertohet do te jete e kombinuar dhe me funksionet e mepareslune dhe te perspektives lidhur me mundesirie e perdorimit te Iwnit dhe per qellime ujitje, pirje dhe nevoja te industrise se zones perreth. Per pasoje eshte i domosdoshem qe te ruhet sistemi i drenazhimit, dhe kjo gje do te coje ne evitimin e ndryshimeve jo shmne te rendesislune te siste1nit te ujerave siperfaqesore.

Projekt Zbatimi Te HEC - Bente & Tenclene

" lnvictus" - sh.p.k

10.3 Ne cilcsine dhe sasinc e tokes Siperfaqja ne te cilen do te ndertohet Hidrocentrali Bence & Tepelene, (veprat e marrjes, kanali dhe tuneli i sjelljes se ujit dhe ndertesa e centralit) nuk eshte toke bujqesore. Ndertimi i ketij hidrocentrali nuk perben asnje problem per sa i perket cilesise se saj.

10.4 Ndikimet nc ujc Ndertimi i Hidrocentralit Bence & Tepelene, nuk sjell asnje problem ne sasine e marries se ujit ne keta lumenj per komunitetin, pasi eshte matur prurja per cdo muaj dhe per 12 muajt e vitit. Ne ~do kohe do plotesohen nevojat e komunitetit per vaditje dhe cdo aktivitet rjeter qe kerkon perdorimin e ujit. Projekti nuk do te ndikoje negativisht ne ujrat siperfaqesore qe perdoren per vaditje nga komwtiteti i afert, perkundrazi dote zgjidhe problemet e ujit gjate sezonit te vaditjeve te kulturave bujqesore. Zbatinti i projektit nuk do te ndikoje negativisht ne ujrat siperfaqesore, pasi nuk do te krijohen basene te medha per rregullimin e regjimit te pmrjeve dhe lumi qe krijohet nga ky burim nuk dote thahet dhe te krijoje probleme me shtratin e tij.

l 0.5 Ndikimct c ndotesvc dhc mbetjcvc nc cilcsinc c ujit Gjate ushtrintit te ketij aktiviteti nuk do te kete ndikim ne cilesine e ujit, si nga veprat e marrjes, kanalet e sjelljes e deri ne futjen ne turbina dhe daljen e tij.

10.6 Ndikimet ne ajcr Ushtrinti i ketij aktiviteti nuk ka ndikim ne cilesine e ajrit te zones, mbasi gjate shfrytezintit nuk do te kete emetime te gazrave dhe pluhurave.

10.7 Ndikimi ne klime Gjate ushtrimit te ketij aktiviteti nuk ka ndikim ne klimen e kesaj zone.

10.8 Aromat sulmuese Gjate ushtrintit te ketij aktivitetj nuk ka emetime te aromave te ndryslune te cdo lloji qofshin ato.

10.9 Ndikime tc tjcra klimatike Gjate ushtrimit te ketij aktiviteti nuk priten ndrysltime te dukslune kJimaterike, si ne drejtim te permiresintit ashtu edhe ne ate te perkeqesimit te saj .

10.10 Ndikimc te tje1Âˇa indircktc dhc sekondare, qe shoqcrojnc projcktin Projektet e rjera si p.sh. rruget e reja, kanalet e ujrave te zeza, banesat, linjat e energjise, teleko1mmikacionet, etj. nuk do te ndikojne ne realizintin e ketij projekti, pasi ne wnen qe prek ky projekt nuk ka elemente te infrastruktures sic u permenden me tart.

10.11 Ndikimct shoqcrucsc te projektit me projekte tc tjera ekzistucse ose tc propozuara

Projekt Zbatimi Tc HEC - Bence & Tepelene

"lnvictus" -sh.p.k

Ushtrimi i ketij aktiviteti do te ndikoje pozitivisht ne zhvillimin e infrastruktures rrugore dhe turistike, si dhe ne rritjen e nivelit socia-ekonomik ne rajori.

11. MASAT PER ZBUTJEN E NDIKIMEVE NE MJEDIS GJATE ZBATIMIT TE PROJEKTIT 11.1 Organizimi Hidrocentrali Bence & Tepelene, do te jete nen administrirnin e shoqerise "Ferar Energy Sh.p.k. dhe dote kete nje administrator, drejtues teknik, specialiste, pw1etore mirembajtje te Ii1tjave te marrjes se ujit, shofere roje te ketyre objekteve etj. Ne hidrocentral do te punohet me tre turne, ndersa muajt e veres do le kete nderprerje ose reduklim te prodhimit te energjise per mungese te prurjeve dhe per realizimin e remonteve.

11.2 Masat e sigurimit teknik ne pune Mbrojtja ne pune dhe ruajtja e shendetit te pw10njesve qe do to punojne ne ndertimin dhe shfrytezimin e Hidrocentrali Bence & Tepelene, do te realizohet duke zbatuar rregullat e sigurise dhe mbrojtjes ne pune. Gjate ndertimit te pritave ne Ium, te ndertimit te tuneleve, hapjes se kanaleve te sjelljes dhe nderlimit le cenlralit, duhet te jene ne qender te vemendjes problemet e sigurimit teknik dhe mbrojljes ne pw1e, pasi keto jane me le rendesishmet dhe qe kerkojne nje vleresim shume serioz nga ana e drejtuesit te punimeve. • Para se gjilhash ne te gjilhe operacionet duhet te pw1esohen specialiste me eksperience pune ne kete fushe. • Drejtuesi teknik i punimeve duhet te beje instruktimin teknik te punonjesve, sipas kerkesave te rregullores per keto punime. • Ne mjediset qe dote punohet do le jete gjitlunone kutia e ndilunes se shpejle, dhe te jete e mbyllur me kyc dhe te mbahet nga 1tje punonjes qe dote jete gjithmone i gatshem. • Pw1etoret qe do te punojne per hapjen e tw1eleve, duhel te jene te paisur nga firma me te gjitha mjetet mbrojtese si kapele plaslike, rroba pune, dorashka, elj. • Nje kujdes i vecante duhet treguar edhe gjate ndertirnit te hidrocentralit, duke zbatuar me korrektesi projeklin e zbalimit te themeleve dhe te nderteses ne pergjit11esi. • Per rastet e mundshme te renies se zjarrit, ne objekt duhet te jene te vendosura shuaresit me gaz shkumues. Ptmo1tjesit e hidrocentralit duhet te jene te instruktuar per rastet e renes se zjarrit si dhe per rastet e aksidenteve ne pw1e. Mbrojtja ne pune dhe ruajlja e shendetit pm1onjesve qe do punojne ne Hidrocentralin Bence & Tepelene, do te realizohet duke zbatuar: • Rregulloren e sigurimit teknik per punimet me tensione te larta, • Normativat e ndotesve ne ntjediset e punes te miratuara nga Inspektoriati i Higjenes se Punes, • Garancine e lendeve te parasite pademshme per shendelin e pw1toreve ne te gjiilia fazat e punes me to. Operacionet e punes ne ntjedisel hidrocentralit kerkojne perdorimin e veshjeve personale speciale per te reaizuar mbrojtjen nga tensionet e rrymes elektrike dhe te zhurmave. Sigurimi teknik dhe mbrojtja ne pune do te jene dy delyral kryesore te stafit drejtues te hidrocentralit dhe i puuonjesve.

Projekt Zbatirni Te HEC - Bence & Tepelene

"lnvictus" - sh. p. k

Nje nder kerkesat e Shoqerise sipermarrese per makinerite e blera d11e projektuesit e hidrocentralit, eshte qe rreziku i aksidenteve ne pw1e dhe prekja e shendetit nga agjentet e ndryshem fizike apo kimike te jete sa me e vogel. Kjo dote beje te mundur qe te ulen ne minimum pasojat qe vijne nga proceset e ndryslune te pw1es.

11.3 Mbrojtja e mjedisit Hidrocentrali do te zhvillohet ne harmoni me vlerat e natyres. Brigjet dhe shpatet e maleve ne zone perbejne habitate potenciale per biodiversitetin e pasur qe mbartin. Ndertimi i vepres hidroteknike kerkon realizimin e shun1e punimeve dhe ndertimin e disa veprave (prita, kanale te marrjes se ujit, tw1ele, shtrim tubacionesh, ndertim pli.ntash, ndertim godine te turbinave, etj). Vemendje kryesore gjate ketyre pwumeve duhet te tregohet ne dy aspekte l) sistemimi i materialit inert te krijuar nga keto punime, 2) sistenlinli i brigjeve dhe shpateve per te evituar fillimin e erozionit. Studinli i hollesishem e strukturave gjeologjike, qedrushmerise se tyre dhe masave te propozuarar nga projektuesit e ketij llidrocentrali jane garanci qe keto probleme mjedisore dote jene nunimale. Pra mw1d te themi se nga ky aktivitet nuk pritet te kete ndikim mjedisor te matshem pasi: • Nuk ka prodhim te mbetjeve te rrezikslune • Nuk shkakton ndorje te tokes me shkarkime te ndryshme te lengeta, apo te ngurta • Nuk ka shkarkime ne ajer te gazrave apo tymrave • Zhurmat ne ntjediset e punes do te jene brenda normes sanitare te lejuar, dhe per pasoje as zhurmat ne mjediset e jashtme nuk pritet te kene ndikim ne popullaten perreth • Nuk ka clirim te aromave te ndryslune, etj • Ka vlera normale te temperatures dhe te lageshtise ne ntjediset e punes •Jane parasllikuar marrja e te gjitha masave per mbrojtjen ne pw1e dhe masat per evitimin e rrezikut te zjarrit

Bashkimi i shoqerive ka mjetet e nevojslm1e teknike dhe financiare per te zhvilluar kete aktivitet dhe kerkon te jete e pajisur mete gjitha lejet perkatese, sipas legjislacionit shqiptar. Raporti i Vleresinlit te Ndikilnit ne Mjedis per ndertinun e Hidrocentrali Bence & Tepelene eshte pergatitur si pjese e dokumentacionit qe duhet per te marre nliratimet e 1Jwillimit te aktivitetit nga institucionet perkatese. Raporti eshte pergatitur sipas kerkesave te Ligjit Nr. 8034 dt. 05.09.2002 "Per Mbrojtjen e Mjedist" dhe Ligjit Nr. 8990, dt, 23. l.2003 ' Per Vleresimin e Ndikimit ne Mjedis". Ai synon te jape aspektet mjedisore te aktivitetit dhe ndikimet e mundslune ne mjedis si rezultat i zhvillimit te tij. Ne Raportin e Vleresinut le Ndikimit ne Mjedis shoqeria jep informacionin e duhur: • per aktivitetin qe eshte menduar te kryhet ne perputhje me kerkesat ntjedisore, • per zhvllhimin e aktivitetit te prodhimit te energjise hidro qe dote jete ne perputltje me kriteret per mbrojljen e ntjedisit.

11.4 Masat e mara per zbutjen e rrezikut ne mjedis dhe shendct Sic u theksua dhe me !art, mund te pohohet se rreziku ne mjedis ne zonen qe do te realizohet projekti i ndertimit te Hidrocentralil Bence & Tepelene, eshte i minimizuar deri ne ate shkalle sa mund te themi se nuk do te j ete prezent.

Prnjekt Zbatimi Te HEC - Bcns:e & Tcpelcnc

"lnvictus" - sh. p. k

Pwtime per ndertimin e pritave, kanaleve te derivacionit, objekti i godines se turbinave, etj. do te jene konfom1 me cilesine dhe standartet nderkombetare. Nder masat e marra ne rast zjarri, do te ndodhen te instaluara impiantet e mbrojtjes kunder zjarrit. Per reagimin e menjehershem ndaj aksidenteve te mundesbme humane dote kete edhe nje mjedis te mbyllur ku mbahet kutia e ndilunes se shpejte dhe dote vendosen ntjetet personale te punonjesve. Per uljen e rrezikut te aksidentimit te punonjesve nga mjetet e transportit gjate fazes se ndertintit, nuk do te lejohet te ecin me shume se 40 km/ore.

12. RREZIKU NE MJEDIS I LINJES SE TRANSMETIMIT TE ENERGRSE ELEKTRIKE TE PRODHUAR DBE MASAT ZBUTESE TE TYRE

12.1 Ndikimet ne mjedis gjate faze se operimit

Nje nga efektet me te diskutuesluue te nje hidrocentrali dhe li1tjes te transmetimit te tension.it te larte apo te mesem, eshte efekti .i fusheve elektrike dhe magnerike ne qeniet 1tjerezore dhe ne mjedis ne pergjithesi. Per kete dote ndalemi ne efektet e mundslune qe mund te sjellin ne Jtjerezit.

12.2 Rrymat Endogjene dhe Rrisku i Tyre Fushat elektrike dlte mangerike, gjithenje cojne ne krijim.in dhe induktimin e rrymave elektrike endogjene. Dhe pikerisht me to lidhen te gjitha mekanizmat e veprintit biologjik, te njohura dhe te panjohura. Per kete arsye jane bere perpjekje per te percaktuar marredhenjet nderntjet tyre dhe rrisqeve e pasojave qe ato mund te japin ne ntjedis apo ne shendetin e njerezve. I pare ne kete kendveshtrim ky problem edhe sot mbetet i hapur, ai reduktohet ne percaktimin e limiteve te rrymave endogjene, pra te fushave elektrike (E) dhe atyre magnetike (B) te lejuara per ekspozimin e rtjeriut. Gjate ketyre viteve jane bere perpjekje per te ulur rriskun dhe ndikimet ne ntjedis.

12.3 Efektet biologjike te fushave elektromagnetike Fushat elektromagnetike kane efekte potenciale mbi shendetin e njeriut. Gjate nje vezhgim.i 9 - \jecar ne vitin 1990 -1999, ekzantinimet klin.ike te pergjithshme dhe te specifikuara vune ne dukje se konstantet hematologjike dhe biokimike EKG, dhe EEG, testet biologjike, te funks.ion.int.it te veshkave, te tiroideve, te organeve gjen.itale, etj, nuk paten ndryshim si1tjifikative per tu shqetesuar. Per te plotesuar analizen perkatese duhet te shqyrtohet edhe shpemdarja e fushes magnetike d.m. th densitetin e saj ne hapesiren e li1tjes. Duhet te veme ne dukje se pra1t.ia e tokes nuk e prish 1tjetrajtshmerine e mjedisit ndaj dhe fusha magnetike nuk peson deformime. Kurora eshte nje dukuri e shpeshte e linjave te tensont te larte si atij te vazhduar dhe atij altemariv. Ne rastin e pare nuk flitet per karakter ofensiv te fushes elektromagnerike si ne rastin e dyte, por vihen ne dukje disa probleme qe lidhen me jonet e krijuara nga kurorat. Dukurja e kurores lidhet me shkarkimet ne ajer te fushes elektromagnerike. Dihet se jonet kane efekte shqetesuese per shendetin e 1tjeriut.

Projekt Zbatimi Te HEC - Bence & Tepclene

"lnvictus" - sh.p.k

Jonet jane nje oksidant shwne aktiv qe mund te kene efekte toksike per qeniet e gjalla. Ndermjet tyre mund te permendim, dJtimbjen e kokes, ntigrenes, shqetesime nga stomaku dhe te vjella, problemet e frymemarrjes d11e shqetesime te syve dhe te vesheve. Organizata Boterore e Shendetesise dhe shume institucione te tjera sbendetesore shteterore e kane konsideruar te pershtatshme qe ne ftmksion te kujdesit qe duhet treguar, ne varesi te ekspozimit dhe kohezgjatjes se tij, rekomandojne kufij me te gjere ose me te ngushte. Ne vitin 1978 Komiteti Shendetesor i shtetit te New York-ut, terhoqi vemendjen lidJmr me efektet e mundeslune qe rezultojne nga littjat e tension.it te larte, me synim percaktintin e tensio1tit maksimal le ekspozuar te autorizuar d11e largesite e sigurise, apo korridoret perqark linjes. Si vlere limit u vendos tensio1ti 160 kv/m. Ne nje raport te Agjensise Amerikane te Mbrojtjes se Mjedisit bere ne vitin 1990 per vleresintin e literatures shkencore, thuhet se: "Si perfundim shume studime te analizuara kane treguar se kemi nje rrisk shwne te ulet te leucemise, te kancerit per puno1tjesit qe jane te ekspozuar karshi fushes elektrike". Sipas Organizates Boterore te Shendetesise, ne nje raport thuhet se duhet bere kujdes qe femijet te mos ekspozohen ndaj fushave elektromagnetike intensive per te shmangur rriskun e mundshem ndaj semundjes se leucemise. Per te qene te sigurte li1tjat duhet te ndertohen ne korridore 30 - 50 m larg zonave te banuara dhe nenstacionet e tensio1tit te larte duhet te ndertohen 70-100111 larg zonave te banuara. Perfundinti i arritur ne normat e mesiperme eshte se nen driten e treguesve qe sjell me siper fusha elektromagnetike e li1tjave te tensionit te larte dhe te mesem te rrjetit transmetues jane shmne larg limiteve te Rekomanduara.

12.4 Standartct dhc Rckomandimct Nderkombctare Nje nga problemet e dites ne shume vende te zhvilluara eshte shqyrtimi rrezatimit jonizues i fushave elektromagnetike. Perpjekjet behen per te percaktuar Standartet d11e masat qe duhen marre ne realizi1nin e tyre. Ky veshtrim relativ i problemit ka cuar ne faktin qe hasin Standartet e ndryshme qe kane qellim te luajne rolin e masave parandaluese. Per te shmangur pasojat e mundslune te rrezatimeve elektromagnetike, vlerat e ketyre standarteve vijne ne ulje. Duke patur parasysh problentin e rrymave endogjene, pike referimi e ndertimit te normes eshte marre dendesa 2

e rrymes se importuar prej IOmNm , pra kjo eshte norma baze referuese. Kjo rryme ka ne korespondence ekspozimin e njeriut ne fushe elektrike me gradient 25 kv/m dhe fushen magnetike me induksion 5mT, te frekuences 50Hz. Organizata Boterore e Shendetesise dhe sbume institucione te tjera sbendetesore shteterore e kane konsideruar te pershtatshme qe ne funksion te kujdesit qe dul1et treguar, ne varesi te ekspozimit dhe kohezgjatjes se tij , te rekomandojne kufij me te gjere ose me te ngushte. Perfundimi i arritur ne normat e mesiperme eshte se nen driten e treguesve qe sjell me siper fusha elektromagnetike e linjave te teusionit te larte d11e te mesem te rrjetit transmetues jane shwne larg lintiteve to rekomanduara me siper pra nuk kemi te bejme me shqetesime shendetesore.

Projekt Zbatimi Te HEC - Bens:e & Tepelene

"lnvictus" - sh.p.k

13. MATRICAT PERMBLEDHESE TE NDIKIMEVE NE MJEDIS Ne perputhje me Udhezimin Nr.6, date 2712.2006 "Per miratinm e metodologjise se vi eresimit paraprak te ndil<lmit ne mjedis te 1tje veprimtarie" eshte ndertuar matrica e ndikimeve te projektit te nderrimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene, gjate fazes se ndertimit dhe shfrytezimit. Matrica eshte ndertuar ne perputhje me Aneksin Il te pjeses se dyte te ketij udhezimi.

13.1 Matrica e ndikimeve ne mjedis Tipa1·e tc mjcdisit te prnjcktit, te cilat mund tc ndiko hen nga projckti lokal apo percth vcndodhjcs sc prnjektit

ldentifikimi i ndikimit ne mjcdis Ne shfrytf.'zim Ne ndertim Po Jo Po Jo

Zone tc mbrojtura nga legjislacioni per vlerat e tyre ekologj ike, pcisazhe, kultw·ore Zona te tjera te rcndcsislune ose tc ndjcshme pct· arsye te ckologjisese tyre a. ligalina b. rjedhje ujore ose lrupa le tjere ujore e. zona bregdelare d. male e. pyje

x x

x x Zona te pcrdorura nga specie te mbrojtura, tc nores c faunes, per kyqczim, folenizim, ushqim, pushim, dime1·im mil!rim U irat e brendf.'shme, tokf.'sorf.', brc11.dctarf.', dctare c nentokf.'sore Zona me vlcn tc larta pl.'isazhi c skcnikc Rruge ose mjedise te tjera te perdorura nga publiku per pushime ose aktivitete te tjera. Rru11.e transnorti ae iane te mbin11.arkuara Zona me rcndf.'.si historike e kulturore Vcndosja e projcktit ne nje zone shume tc dukslune 1111.a shumc nict·f.'z Humbje te tokes sc gjclber Pcrdorime ekzistucse te to kes ne/ose relh vcndit te zbatimit tc projektit, qe ndikohcn ne:a prnj ckti a. shlepi, oborre ose prona le ljera pri vale b. induslri c. lregeli d. rekrcacione e.hapesira publike r. mjedise le komunilelil g. bujqesi h. pyie i. turiz em j . miniera Plane perdorime te ardhshmc tc tokes te cilat mund te ndikohcn prej tij Zona me densitet te larte nonullsie e ndertimcsh Zona te zena nga perdorimc te mljf.'Shme tc tokes I. spilale 2. shkolla 3. vende kulti 4. mjedise le komunitelil Pcrmbajtja nc zone e burimevc te rcndc.sishmc, me nje cilesi tc lartc ose tc pakta qe mund te ndikohcn

x x x x x x x x x

x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x

x x x x

Projekt Zbatimi Te HEC - Bens:e & Tepelene

"lnvis:tus" - sh.p.k

x x x x x x x x x

1. burime ujrash nentokesor 2. ujra siperfaqesore 3. pyje 4. bujqesi 5. peshkim 6. turizem 7. minerale

Zone subjckt I ndotjes ose dcmtimcvc mjcdisorc p.sh, ku standartct ekzistuese miedisore iane teikaluar Zone c ndjcslunc ndaj tcrmetcvc, rcshqitje toke, crozionit, pcrmbytjcve osc kushtcvc ldimatikc Ndrvshi.m i kushteve fizikc tc rierbcrcsvc mjcdisor I. mjedisi atmosfcrik 2. uji- sasia, rjedhat ose ni vel i lumit, liqenit, uji nentoksor 3. grykederdhjet, uji bregdctar ose detar 4. toka-sasia, thellesi, lagcshti, qcndmeshmeri, erodibilitet 5. kushtet gjeologjike dhc le siperfaqcs se tokes Shkarkimct nga zbatimi i projcktit te ndikojnc ne cilcsinc e pcrbcrcsve mjedisore I. cilesia e ajrit lokal 2 . cilesi e aj rit global,ndryshim klimatik, ngushtim i shtreses se ozonit 3. cilesi e ujit: lurnertj ,liqen, ujra nentokesor 4. grykederdhjet, ujrat bregdetare ose detare 5. stah1si ushqyes dhe cutrofikimii ujrave 6. acidifikimi i tokes ose ujrave 7. toka 8. zhurmat 9. temperatura, rczatimi ndricues e elektromanjetik 10.produktiviteti i sistemeve natyrore ose bujqesore

Ndikimi nc disponi bilitctin apo pamjaftueshmerinc c burimeve te mundshme ne nivel lokal ose l!lobal I. Karburantet 2. Ujrat 3. Minerale dhe agregate 4. Leude dmsore 5. Burime le tjera jo le rinovucshme 6 . Kapacitetin e infrastrukturcs nc vend Ndikimi ne shendctin ose mircqenien e komunitetit I. C ilesine c ajrit, ujit, ushqimet 2. Semundje ose vdekshmeri e konmniteteve ekspozimi ndaj ndotjes 3. Shfaqjq osc shpemdarja e bartesve le semundjeve 4. Ndjcshmeria e individeve te vccante, komuniteteve ndaj semundjeve 5. Perceptimi individual i sigurise personale 6. KohC"".lioni dhe identiteti i komunitetit 7. ldentiteti kul turor dhe shoqatat 8. Te drejtat e minoriteteve 9. Kushtet e strehimit IO. Punesimi 11 . Kushtet ekonomike 12. lnstitucionct socialc

x x x x x

x x

x x x x x x x x x x

x x x x

x x x x x x

x x x x x x x

x x

x x x x x x

x x x x x x x x x

x x

Matrica e prioriteteve te ndikimeve ne mjedis gjate faus se ndertimit dhe shfrytezimit Matrica e prioriteteve te ndikimeve ne mjedis gjate fazes se ndertimit dhe shfrytezim..it te projektit te ndertimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene, jane ndertuar ne perputhje me Udhezimin Nr. 6, date 27. 12 2006" Per miratimin e metodologjise se vleresimit paraprak te ndikimit ne mjedis te nje veprimtarie". Pyetesori i prezantuar ne Aneksin 2 te pjeses se trete te udhezimit eshte perceptuar dhe zgjeruar mbeshtetur ne eksperiencen bashkohore te vleresimit te ndikimit ne mjedis te projektit te ndertimit te hidrocentralit.

Projckt Zbatimi Tc HEC - Bence & Tevelenc

"lnvictus" - sh.p.k

13.2.1 Matrica e prioriteteve te ndikimeve ne mjedis gjate fazes se ndertimit Nftiarjct e.iatc fazes sc ndcrtimit Kerkime gjeologjike Pre rje e vel!,jetacioncvc ekzistuese

Faktoret ac ndikohcn Ka fshet e egra Pviet

Zgjerimi i rugeve ekzistuese

Komuniteti

Levizje e to kes

Gjeolol!.iia e zones

lmpakti Zhurme Ndryshimi i habitatit Krijimi i oportunitctit, ndryshimi i habitatit Stabiliteti i shpateve

Gcrmime kanalesh

Hidro-gjeologjia e zones

Ndyshimi i rrjcdhes sc ujit

I mesem

Mbushj ke pem1anentc me matcrialc te sh pateve

Gjeologjia e zones

Stabilitcti i shpateve

l ulct

Rcaliz imi i pritavc provizore

Jcta e ujit, hidrogjeolol!.iia e zones

Ndryshimi i hidrografise sc lumit

I mescm

Krijimi i akumulimit tc perkohshem te dherave

Gjeologjia e zones

Stabiliteti i shpatcve

J ulet

Zhvendosje perkohshme e personave, rrugeve, linjave elektrike

Ko muniteti

Krijimi i oportunite tit,

I neg] iz hueshem

J ulet

Ekosistemi ujor Ekosistcmi uior

Ndikimi vizual, shqetesimi i ka!Sheve te egra Ndryshimi i habitatil Ndryshimi i habita tit

1 mesem I la rte

Pc rdorimi ckskavatorcve, kamionavc, makinave per personelin

Komunitcti, kafshe t e egra

Zhurmc

I lartc

Prczenca njerzore ne vend gjatc punimeve

Komuniteti, kafshet c egra

Zhurm e

J lartc

Rcalizimi i rrugevc ndihmese dhe kantieri Mbetie te lll!.Urta te lumit Devijimi i lumit

Komuniteti, kafshet e egra

Prioriteti I ulet I neglizhueshcm I negliz hueshe m I ulet

13.2.2 Matrica e prioriteteve te ndikimeve ne mjedis gjatc fazes sc shfrytezimit

Ngja1jct gjatc fazes sc ndcrtimit Prodhim energjic e rinovueshme Vepra e marrjcs Ve prat pcrmanentc ne shtratin e lumil Kana li dcrivacionit Tubacionet e turbina ve

Faktorct qc ndikohcn

Impa kti

Prioritcti

komuniteti

Rcduktim i dotjcs sc mjcdisit

l larte

Ekosistemi ujor

Modifikimi i habitatit

1 larle

Ekosistemi ujor

Modifikimi i habitatit

I larte

Ekosistcmi ujor Kafshet e egra Komuniteti, kafshet e egra

Modifikimi i habitatit Ndikim vizual

I larte I mcsem

Ndikim vizual

I ulcl

Shkembinjle e timer

Ekosistemi ujor, ko muniteti

Modifikimi i habitatit, ndikim vizual

I ulet

Argjinaturat

Ekosistcmi ujor, komuniteti

Modifikimi i habitatit, ndikim vizual

I ulc t

peshqit

Modifikimi i habitatit

I larte

bimesia

Modifikimi i habitatit

I mcsem

komunitcti

Modifikimi i ak:tiviteteve rekreati v

Zhunnat nga pa isjct e lektromekanike

komuniteti

Ndryshimi i kualitetit jeteses

I ulct

Largimi i materialit nga shtrati i lumit

Ekosistcmi ujor, komuniteti

Pennitresimi i cilesisc ujit

I larte

Linjat e reja e lcktrike

Modifikimi i nivelit te pmrjeve

PJ"ojckt Zbatimi Tc HEC -

Be~e

& Tepclene

"lnvictus" - sh.p.k

14.ASPEKTET NEGATIVE DHE POZITIVE TE NDIKIMIT NE MJEDIS Nga matrica e prioriteteve te ndikimeve ne mjedis te prezantuara me siper ne menyre te permbledlmr jane paraqitur efektet negative dhe pozitive te zbatimit te projektit te ndertimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene.

14.1 Efektet negative • Gjate fazes ne udertim do te kete ndryshim te rrjedhes se lumit nga derivacioni i tij per shfrytezimin per prodhimin e e energjise elektrike. • Punimet ndertimore te veprave hidroteknike do te ndryshojne hiclrografine e lwnit. • Depozitimi i mbetjeve te ngurta dote ndryshoje habitatin • Gjate fazes se shfrytezimit te vepres do te kete ndikim ne ekosistemin ujor qe do kete impakt ne habitat • Modifikimi i rrjedhes se lumit dote sjelle modifikim te habitatit per peshqit dhe bimesine prane rrjedhes se lumit

14.2 Efektet pozitive • Ne fazen e ndertimit te vepres do te kete hapje te vendeve te reja te punes • Ndertimi i hidrocentralit do te permiresoje kushtet e jeteses se banoreve te zones • Ngritja e kantjerit te ndertimit te hidrocentralit dote shoqerohet me hapjen dhe 1J1villimin e aktiviteteve sociale dhe ndihmese efekti kryesor pozitiv do te jete prodltimi i enegjise se rinovueshme dhe reduktimi i ndotjes se mjedisit • Me ndertimin e Hidrocentralit Bence & Tepelene, dote kemi permiresim te treguesve cilesore dhe sasiore te funtizimit me energji elektrike te zones dhe te vendit ne teresi • Pritet te kete nje permiresim te sistemit te sherbimeve dhe potencialeve rekreative te zones vecanerisht te turizmit • Larginti i mbetjeve te ngurta nga shtrati i lumit dote perntiresoje cilesine e ujit • Aktiviteti i ndertimit nuk do t' i shkaktoje ndotje tokes, pasi uuk ka dhe as dote kete shkarkime ne mjedis. • Nuk do te kenti ndotje te ajrit, sepse gjate punimeve ndertuese do le merren masat perkatese zbutese, ndersa pas perftmdintit te hidrocentralit zonat e nertfotit te veprave do te kthehet ne gjendjen nonnale. • Zona do te mbetet me po ato funksione per te cilat eshte destinuar dhe nuk do te kete ndryshim te ketij destinacioni.

Projekt Zbatimi Te HEC - Bens:e & Teoelene

"lnvictus" - sh.p.k

15. PROGRAMI I MONITORIMIT TE NDIKIMIT NE MJEDIS TE PROJEKTIT Monitorimi eshte nje proces i zbulimit te nclryshimeve nese ato ndodhin, si dhe i percaktimit te clrejtimit dhe matjes se shtrirjes se tyre. Objektivi themelor i ketij kapitulli eshte qe te ofroje rekomandime te pershtateslune per mbrojtjen e zones, mbrojtjen e shendetit te pun01tjesve dhe te mbrojtjes se cilesise dhe regjmit te ujrave qe futen ne turbina dhe daJin prej saj , te cilat dote derdhen pastaj ne lume dhe do kr.ijojne problem. Procesi i monitorimit do te perqendrohet dhe fokusohet ne aktivitetin e ketij hidrocentrali, ne faktoret qe gjenerojne ndikime negative ne mjedis, ne efektet e ketyre ndikimeve, dhe ne zbatimin e masave per zbutjen e tyre. Mon.itorimet do te kryhen nga vete investitori, dhe ne rast te pamtmdesise teknike per realizimin e tyre do te kerkohet bashkepun.imi i subjekteve te specializuara per fushat perkatese. Verifikimet, monitorimet apo auditimet do te organizohen nga institucionet administrative si ARM-ja e Gjirokastres d11e Ministria e Mjedisit, Pyjeve d11e Administrim.it te Ujrave

15.1 Plani i monitorimit Potencialet negative te permendura me s.iper mund te minim.izohen duke marre nje sere masash te cilat cojne ne permiresimin d11e reduktimin e ndikimit ne mjedis.

15.1.1 Efektet potencialet nclotese te mjeclisit clhe masat mbrojtese gjate fazes se nclertimit dhe gjate fazes se operimit

Pastrim.i d11e pergatitia e sheshit Traseja neper te cilen do te ndertohen kanalet e marries dhe do te shtri het Jlltja e tubacioneve ka shume pak, ose aspak vegjetacion te uJet. Asnje dru nuk do te pritet qe eshte jashte trasese se ndertim.it te kanaleve dhe shtrimit te tubacioneve te Hidrocentralit Bence & Tepelene. Te gjitha paisjet qe do te kerkohen te perdoren d11e sjellin zhurma me te med11a duhet te kufizohen ne oret e funksionimit, sipas situates perreth. Ne ditet qe ato do te perdoren do te synohet te kete nje numer minimal te punonjesve ne trasene e kanaleve dJ1e te tubacioneve.

Konflikti me perdorimin aktual te tokes si toke bujqesore Nuk do te merret toke me qira per trasene e kanaleve d11e te tubacioneve, meqenese p1mimet do le jene kryesisht pergjate shpateve te maleve dhe ne shtratin e Lum.it te Bences.

Shqetesime te ndryslune mw1d ti shkaktohen komw1iteteve tokale Te gjitha lejet duhet te merren nga autoritetet e komun.itetit d11e nese perkohesisht preken siperfaqe toke, ato pas perfw1dimt te pwlimeve du11et te kthehen ne gjendjen fillestare.

Vendosia e veprave hidroteknike dhe e godines se hidrocentralit

Projekt Zbatimi Te HEC - Bens:e & Tepelene

"lnvictus" -sh.p.k

Nderhyrjet ne toke, gjate hapjes se kanaleve dhe per shtrimin e tubacioneve te dergimit te ujit ne ltidrocentral, pritet te sjellin shqetesime te ndryshme. Gjeresia e trasese se kanalit te vepres qe do te hapet te jete mi1timale per te zvogluar demtimin e siperfaqes se tokes dhe te sasise se dherave te gennuara.

Magazinimi dhe trajtimi i materialeve te rrezikslune Duhet treguar kujdes per te evituar ndotjen e tokes dl1e ujit nga pikimet d11e rrjedhjet e mw1deshme te lubrifikanteve dhe solventeve qe do te perdoren gjate ndertimit te vepres. Nje plan emergjence duhet te pregatitet ne rast te rrjedhjeve te lubnifikanteve dhe solventeve.

Hedltja e mbeturinave te ngurta dhe te lengeta Problemet shqetesuese qe lidhen me ndotjen e mjedisit jane dhe mbetjet e ngurta qe do te gjenerohen gjate ndertimit te vepres hidroteknike. Keto mbetje do te duhet te hidhen ne vende te caktuara nga pushteti lokal.

Problemet shqetesuese ne lidhje me kontaminimin e ujit Nuk do le lejohet hedhja e drejte per drejte e mbetjeve te ngurta apo te lengeta ne mjedis te hapur dhe ne vijat ujore.

15.2 Programi i monitorimit Programi i monitorimit do te perdoret per te verifikuar, qe te gjitha ndikimet e mundeslune qe do ti vijne mjedisit nga ndertimi dhe operinti i Hidrocentralit Bence & Tepelene jane marre parasysh. Programi i monitorintit per seicilen ndotje potencale qe mund t'i shkaktohet mjedisit eshte dhene me poshte dhe duhet te mbikqyret nga Agjensia Rajonale e Mjedisit. Aspektet kryesore qe do te jerie ne vemendje te monftorimit: • Pastrimi dhe pregatitja e trasese se kanaleve dhe e tubacioneve te ujit; duhet te evitohet prerja drureve per pergatitjen e trasese. Si nje mase sigurie, miratinti i vijes se kailmit te trasese duhet te realizohet qe me pare nga pushteti lokal. • Minintizimi i erozonit; duhet te jete nje detyre primare gjate pergatitjes se trasese se linjes se dergimit te ujit ne hidrocentral. Marrja me qera e shesheve ndihmese, 11101titori111i i te gjithe projektit te miratuar, etj eshte objekt i kontrollit te vazhdueshem i shoqerise zbatuese. • Hedhja e materialeve te nxjerre nga pregatitja e trasese dhe hapja e rruges; kerkon mbajtien e she1timeve perkatese ne regjistrin e pw1imeve te kryera. Te behet dokumentinti i materialeve te ngurta te parrezikshme qe hidhen ne vendet e paracaktuara. • Derginti i materialeve dhe i paisjeve ne shesh; per kete aspekt eshte i nevojshem inspektimi i perhershem, i cili duhet te realizohet ne lidhje me kontrollin e emetimeve te pluhurit ne atmosfere gjate transportit te dheut.

15.3 Plani i monitorimit gjate operimit I. Te respektohet regjinti i rrjedhes se kushtezuar nga Agjensia e Basenit te Ujit Vjose - Vlore

Projckt Zbatimi Te HEC - Bens;c & Tepefene

"lnvictus" - sh.p.k

2. Operimi i paisjeve dhe makinerive; gjate procesit te ndertimit dhe funksionimit te Hidrocentralit Bence & Tepelene, duhet te monitorohet niveli i zhurmave, i cili nuk duhet te kaloje nivelet e caktuara. 3. Te matet niveli i fushave elektromagnetike gjate operimit te hidrocentralit.

Plani i Monitorimit gjatc Ndertimit Aktivitctct

Plani i Monitorimit

Pergjcgjcsia

Pastrimi dhe perga titja e sheshit Humbje e zonave me shkurre

Ka disa shkurre le vegjel ne vendin ku do te ndertohet. praklika e zgjedhjes per sheshin e ccntralit do te realizobet ne prani te komunitetit. Nderkohe dote mbille n me shume se 50 drure fmtore prane ccnlralit.

Shoqeria Kon~sionare

Paslrimi dhe pergalitja aksit ku do te kalojne kanalel e derivacionit Humbje e e zonave me shkurre

Ka disa shkurre vogla ne vendin ku do kaloje kanali derivacionit. Kjo se do kemi velem zgjerim le kanalit. Praklika e zgjedhjes se kanalil le derivacionit do realizohet ne prani le komunitetit.

Shoqeria Kon~sionare

Pastrimi dhc pcrgatitja e vendil ku do le vendosen vepral e dekantimil

Ka disa shkurre le vogla ne vendin Im do vendosel vcpra e dekanlimit. Praktika e zgjedhjes se sheshil per dekantuesin do realizohet ne prani le komunilelit. Rreth kesaj vepre do le mbillen disa dmre per le shmangur errozonin.

Shoqeria

Kon~sionare

Pastrimi dhe pergatilja e vcndit ku do te vcndoscl baseni i presionit

Ka disa shkurre te vogla ne ve ndin Im do le vcndosel baseni i presionit. Ka velem shume pak shkurre vogla ne vendin ku do te kalojne tubal e presionit. Praktika c zgjedhjes se sheshil per basenin c presionil do tc rcalizohet ne prani te komunitetil per te konlrolluar tc gjitha proceset.

Shoqeria

Kon~si ona re

Pastrimi dhe pergatitja aksit ln1do le kalojne tubal e presionit

Ka disa shkurre te vogla ne vendin ku do te kalojnc tubal e prcsionit. Praktika e vendosjes sc lubacioncve le presonil do te realizohc t ne prani te komunitetit per le kontrolluar te gji tha proccset.

Shoqeria Kon~sionare

Paslrimi dhe pergatilja e shcshit

PraJ..1ika e pergalitjcs se sheshil duhel realizohcl nc prani le komunilelit. Minimizinil i errozionil duhel le jele delyre primate gjate pergatitjcs se sheshil le ccntralit.

Shoqcria

Marrja me qira e shcshevc ndihmcse

Monitorimi i le gjilhe dokumentacionit le qiramarresil nga komuniteti sc nuk dote marri toke bujqesore per kete qellim. Marrja dhe pcrdorimi per ate qellim i tokes perkatese me qira . Dokumentimi i kushtcve finale te lenies se tokes pas qirase per le bcre le mundur qe atje eshte bere puna c domosdoshme per ta kthyer ne gjendjen fillestare.

Shoqeria Komvcsionare

Hodhja e material eve (dheut) te nxjerre nga pcrgatitja e sheshit dhc hapia e rruges

Monitorimi i matc rialeve te perdorura Mbajtja dhe perdorimi i licencave per per qellimin e marre.

Shoqeria Kon~sionare

Lidltja ccntralit me nenstacionin nepennjct linjes35 kV.

Dokumcntitni i tokes se perdomr vetcm per kalimin e korridorit le linjes dhe te ngacmohel sa me pak toka bujqcsore.

Shoqeria Kon~siona re

Hcdhja e mbeturimave tc ngurta forca puntore Dergimi i materialeve dhe pajisjevc ne s hesh

Hedhja e mbelurimave te ngurla Hedhja e mbeturimave le le ngeta

DoJ..-umentimi i materilavc le ng urta le parrezikshme qe hidhen ne vendet e paracaktuara. Njc ambulance e levizshme me mjetet mete nevojshine le ndihmes se shpeite dote vendoset ne sheshin e ndertimit. Inspektim i perhershem duhel te realizohet ne lidhje emetimet e pluhurit le atmosfere gjate transportil le dheul nga sheshi ne rmgen kryesore. Dergimi i malerileve le ngurta le parrezikshme qe hidhen ne vendct e paracanluara duhet te krye hel here pas he re si ne lidhje me sasine ashlu edhe perberjen e tyre. Monitorimi i parametrave operacionale duhel le kryhet me nje pcrkujdesje shume le larte.

Shoqeria

Kon~sionarc

Kon~siona re

Shoqeria Kon~siona re

Shoqeria

Kon~si ona re

Shoqeria

Kon~esionare

Shoqeria Kon~sionare

Projekt Zbatimi Te HEC - Bens:e & Tepelene

"lnvictus" - sh.p.k

s ecili nga paramatrat e identifikuar gjate fazes se operimit dhe te percaktuar ne planin e mitigimit do te monitorohen gjate fazes se operimit te HC Bence & Tepelene Plan.i I Monitorimit gjate Operimit Aktivitetet

Plani i MonitoiÂˇimit

Pergjegjesia

Monitorimi i sasise ujit le marre ne perroin e siperpermendur. Zvogelimi i sasise se ujit te mbetur ne s htratin e perroit

Sasia e uji l qe do le merrel nga vepra e manjes do le jele e ndryshueshme ne baze le pmrje ve ditore. Kjo sasi uji do te ka loje ne kanalin e derivacionit dhe perseri dote kthehet ne lume pasi te dali nga ve pra e shkarkimit. Subjekti qe do te realizoje o perimin e centralit do te realizje vazhdimisht monitorimin e sasise se ujit

Shoqeria Kon~s i onare

Operimi i pajisjeve dhe makinerivc

Nje ske me baze per zhurmat e mundshme para fazes se ndertimit, gjate ndertimit dhe operirnit duhet te realizohet. Gjate procesit te operimit duhet te monito rohct niveli i z hunnave qe nuk duhct ti kaloje 70 decibel.

Shoqeria Kon~sionarc

Siste mi i trajtirnit le ujrave te zcza

Sisterni i trajti rnit te ujrave te zeza dote rnonitorohet ne baze te pararnetrave le dhe ne nga opemesi.

Shoqeria

Magazinimi dhe trajtimi materialeve te rrczikshme

De rgimi i materileve te ngurta te parrezikshrne qe hidhen ne vendet c paraeaktuara duhet te kryehet here pas here si ne lidhje me sasinc ashtu edhe perberjen e tyre.

Shoqeria Kon~siona re

Lidhja centralit me ne nstacionin c me njctin 35 kV.

Monitorinii i inte nsite tit te fu shes eleJ..1rike dhe fushcs magnetike si rezulta t i linjave le te nsionit le ulet qc hyjne/dalin ne central dhc z baravc tc tcnsiove 10 kV dhe krahasimi i tyre me vlerat e lejura te dhena ne kete VNM ne seksionet perkatese.

Shoqeria

Kon~sionare

INVESTIMET E PARASHIKUARA Finna aktualisht pretendon te kryeje investime per vete aktivitetin qe ka.Investimet e saj do te jene ne kuadri n e mirembajtejs se mjeteve dhe blerjen e projektit te shfryte1jmit si dhe pergatitjen e dokumentacionit ligjor per marjen e " Lejes Shfrytezimit".

PARASHIKIMI I REALIZIMIT TE PRODBIMITVJETOR NE OBJEKT Per sh.frytezimin e rezerves ujore, do te perdoret sistemi i prodllimit te energjise elektrike me derivacin. Zona e percaktuar per shfrytezim dhe kerkuar nga subjekti ndodhet ne Lumin e Benves ne Rretllin e Tepelenes. Siv e kemi theksuar me siper shfrytezimi rezervave ujore behet i domosdoshem per fakti.J1 se errozioni natyror ushtron veprimtari gerryese ne shpatin perendimor duke eroduar siperfaqe te konsiderueshme tipike pyjesh. Duke pasur parasysh gjendjen aktuale dhe projektin teknik, shfrytezimin eshte konceptuar ne dy faza:

FAZAEPARE Pergatitjen e raportit te fizibilitetit, dhe marrjen e koncensionit per shfrytezimin e rezervave ttiore per REC me derivacion( shif proj ektu1 dhe harten).

Projekt Zbatirni Te HEC - Bens:e & Tevelene

"lnvictus" -sh.p.k

FAZAEDYTE

Ndertimi i vepres hidroenegjitike, shfrytezimin e tij dhe prodhimin e energjise elektrike.

Bazuar ne kerkesen e vete subjektit, rezervave te shfrytezueshme, kapacitetit prodJmes te HEC-it, prodhimi vjetor ne objekt eshte parashikuar 41 .669 miljon Kwh. Mbetjet e prodhimit dote depozitohen e rihidhen ne objekt per te frenuar gerryerjen e metejslune te shpatit.

sl ORGANIZIMI

Objekti do te jete nen administrimin e Firmes konyesionare. Ajo do te kete ne perberje drejlues teknike e mekanike. Ne HEC do te punohet me turne, dhe puna eshte teresisht e mekanizuar. Kapaciteti prodhues mesatar eshte 41.669 miljon Kwh.

Âˇc q

Masat per rigjenerimin e si1>erfaqes gjate dhe pas shfrytezimit

1. Krijimi i siperfaqes per mbjellje te reja e gjelberime.

2. Sistemimin e materialit te mbuleses dhe te sterileve qe dalin gjate ndertimit. 3. Mbjelljen e siperfaqeve te reja me fidane shelgu, plepi, akacie. 4. Mirembajrja e siperfaqeve te mbjella.

5. Sistemimin e brigjeve anesore. 6.Mbjellje fidanesh te ri1tj.

Nr.

Emerlimi

Njcsia

Sasia

<;: mimi

Viera

Sislcmim i materialit gurore, dheut e te tjere

2,500

450

I, 125,000

Pllrgatitje materialit inert e bllrje e mureve le lhate mbrojles

2,300

5500

12,650,000

Gmmbullimi i dheul al-.1iv + zera le tjere dhe shpemda rjc dhcu per mbjellje

8,000

560

4,480,000

Blerje fidanash dhc transporti i tyre ne objckt

cope

1,500

1400

2, 100,000

Hapje gropash per mbjellje lidanash

cope

1,500

840

1,260,000

Mbjellje fidanash

cope

1,500

360

540,000

Sherbime profilaktike ne siperfaqcn e rehabilituar elj . me pune le ndryshmc

dite pune

800

250

200,000

Shuma:

22,355,000

1. MBJELWA E FIDANEVE TE RINJ

Duke qene se si pasoje e shfrytezimit do te krijohen gropa, kanale projekti parashikon qe te mbillen peme ne keto siperfaqe te lira. Per kete subjekti parashikon te shpenzoje nga fitimet e saj. Procesi per sistemimin e teracave dhe mbjedhjen e pemeve dote filloje mbas fillimit te sh.frytezimit ,dhe dote vazhdoje per 10 vjet deri

"lnvictus" - sh.p.k

Projekt Zbatimi Te HEC - Dens:e & Tevelene

LITERATURA

I AKM

Buletine mjedisore

2 MMPAU

Akte Jigjore mjedisor

3 MMPAU

Akte ligjore Nderkombetare

4 HoxhaJ

Hartografimi gjeologo-ambjental.

5 Grup autoresh

Raport mbi gjendjen e mjedisit ne Shqiperi. Plani kombetar per mjedisin

6 Gjoka. F

Pedologjia

7 Nikolia K

Gjeodi.namika

8 UNEP

Vleresimi mjedisor ne Shqiperi

9 Aliaj Sh

Harta neotektonike e Shqiperise shkalla I :2000, toke-det.

10 Grup autoresh

Harta Hidrogjeologjike e Shqiperise Shk. I :200000

11 Konomi N

Kiasftkimi gjeologo-inxhinierik i shkembinjve qe ndertojne Albanidet

Peja N

Ekologjia

Q.S.Gj

Gjeografia fizike e Shqiperise l

Q.S.Gj

Gjeografia fizike e Shqiperise 2

IHM

Hidrologjia e Shqiperise

Kom. Energjise

Strategjia Kombetare e Energjise.

LS .P.K

Pyjet e Virgjer te Shqiperise

Mitrushi I

Druret dhe shkuret e Shqiperise

European Small

Hydropower Association

20 Prof FORNARO

Principi di geomeccanica

Prof.DELGRECO 21 Associazione Geotecnica Italiana. 22 British Standard BS 1377 - 1990. 23 Code of Practice For Site Investigations (Bs 5930, 1999)

PERGATITI

"FERAR ENERGY" SHPK Adresa: Rruga "Zenel Baboci" Pallatl I RI, Tel/Fax: +355 (04) 2222 540, E-mail: ferarl994@hotmail.com, Tirane-Albania

Tirane,me 02.09.2013

AUTORIZIM

Kompania "Ferar Enegry" sh.p.k, autorizon Z. Ilir Belba me ID numer: 030869700, qe te kryej te gjitha veprimet prane institucioneve perkatese per llogari te kompanise "Ferar Energy" sh.p.k.

Ju lutem te mos nxirrni ndonje pengese per kryerjen e aplikimeve apo per informacione qe mund te kerkohen.

Faleminderit per mirekuptimin

MeRespekt

Me shume Respekt

Shoqeria "Ferar Energy"shpk