licht in de bunker henk de haan, augustus 2010 ideeenprijsvraag IJbunker
ruimte + licht Ondanks alle verschillen heeft elk bedrijf uiteindelijk RUIMTE + LICHT nodig. Ruimte om materialen, productiemiddelen en mensen kwijt te kunnen, en licht voor een goede werkomgeving. Werknemers voelen zich prettiger en werken productiever als hun werkplek goed voorzien is van daglicht en uitzicht. De IJbunker is een unieke ruimte. Door het gebouw te voorzien van daglicht kan het ook een unieke werkplek en vestigingsplaats voor bedrijven worden. Dit ontwerp richt zich daarom niet op één specieke nieuwe bedrijfsfunctie, maar op het geschikt maken van de bunker in algemene zin: zorgen voor licht in de bunker. ‘bedrijfsfuncties’ Het gebied waar de bunker zich in bevindt is bestemd voor bedrijfsfuncties. Een ‘bedrijfsfunctie’ kan nagenoeg alles zijn: van drukkerij tot slachterij, van elektricien tot reclamebureau, van autohandelaar tot groothandel. Dit ontwerp kiest er niet voor om de bunker speciaal te transformeren voor één van deze mogelijkheden, maar zet juist in op exibiliteit. De bunker moet geschikt worden voor verschillende typen bedrijven, met verschillende ruimtebehoeften. En dus: zorgen voor licht in de bunker. karakter Het te transformeren deel van de bunker bestaat uit vijf hallen met een breedte van 10,5 meter, gescheiden en gedragen door dikke betonnen wanden. Het karakter van de bunker wordt gevormd door de gesloten, ruwbetonnen aanblik van het gebouw. Dit karakter moet bewaard blijven bij de transformatie.
licht in de bunker De grootste en belangrijkste ingreep om licht in de bunker te brengen is te zien als het uithollen van het gebouw: het dak van twee van de hallen (hal 2 en hal 4) wordt verwijderd. Door deze hallen open te maken krijgen de dikke, betonnen scheidingswanden tussen de hallen een nieuwe functie: ze worden buitengevels! De bestaande openingen in het beton – nu dichtgemetseld – worden ramen. Hallen 1, 3 en 5 krijgen hierdoor volop daglicht binnen, en kijken uit over de nieuw ontstane buitenruimten. Door de dockingshelters te slopen krijgt het geheel vrij zicht over de haven. hoge verdiepingen Op de bestaande nokken aan de scheidingswanden worden vloeren geplaatst waardoor er twee verdiepingen ontstaan (zoals al is gedaan in gebouwdeel uit 1951). Hierdoor wordt het ‘verlies’ aan ruimte door het openen van hal 2 en 4 meer dan gecompenseerd. De nieuw ontstane verdiepingen hebben royale verdiepingshoogten van 5,5 en 4,6 meter. uitzicht Op de plek van de dockingshelters krijgt de bunker een nieuwe aanbouw die uitkijkt over de haven. Door deze aanbouw worden de buitenruimten (hallen 2 en 4) omsloten, beschutte binnentuinen. De nieuwbouw herhaalt het stramien van de hallen en is in de richting van de haven zo transparant mogelijk, om maximaal uitzicht te creëren.
analogie en contrast Voor de aanbouw wordt een ‘tweede gevel’ geplaatst, die bestaat uit een glazen schil en aluminium lamellen. Deze nieuwe voorgevel refereert aan de betonnen bunkerwanden door het gebruik van dezelfde hellingshoek en afgeronde dakrand. Door zijn vorm is deze nieuwe voorgevel dus analoog met de bestaande bunker, maar zijn complete transparantie zorgt weer voor een contrast met de gesloten bunkerwand.
exibel gebruik De bunker als geheel kan hierdoor in maximaal 12 apart te verhuren delen gesplitst worden. Tussen dit meest extreem opgesplitste geval, en het verhuren van de bunker als geheel zijn allerlei tussenvormen mogelijk. Dit zorgt voor grote exibiliteit in het gebruik, en de bunker is hierdoor geschikt voor gebruikers met zeer verschillende ruimtebehoeften.
nieuw gezicht Deze gevel geeft de bunker een nieuw gezicht en uitzicht, en zorgt voor een representatieve uitstraling voor de nieuwe functie van het gebouw. Tussen deze buitenschil en de aanbouw bevind zich een collectief tussengebied dat toegang geeft tot de verschillende hallen en stijgpunten. Deze ruimte kan ook als etalage worden benut door gebruikers van de bunker, en dient tenslotte als klimatologische buffer tussen binnen en buiten.
zon en licht De bunker ligt met zijn open, op de haven gerichte kant naar het noordwesten. De zuidkant is juist geheel gesloten. Voor kantoor- of bedrijfsruimte is dit gunstig: deze functies produceren meer warmte dan ze nodig hebben, en moeten dus worden gekoeld. Doordat de zon geweerd wordt blijft de koellast lager.
opsplitsen De kantoor- of bedrijfsruimte in de bunker bevindt zich in drie blokken van twee verdiepingen (hallen 1, 3 en 5). De hallen zijn vanaf beide korte zijden toegankelijk, onder meer omwille van de brandveiligheid. Een bijkomend voordeel van deze dubbele ontsluiting is dat de hallen in twee apart te gebruiken delen gesplitst kunnen worden: twee kanten van een verdieping hebben dan elk een eigen ingang, en kunnen apart verhuurd worden.
De gevelopeningen van de hallen bevinden zich in de dikke betonnen scheidingswanden. Het gevolg hiervan is een diepe negge, waardoor er wel daglicht, maar vrijwel geen direct zonlicht in de hallen valt. Ook dit zorgt ervoor dat de koellast niet onnodig verhoogd wordt. Waarschijnlijk is koeling in de bunker helemaal niet nodig doordat het dikke beton als warmtebuffer werkt. In de binnentuinen valt daarentegen wel ruim zonlicht. De gebruikers van de bunker zitten dus niet opgesloten in een schemerige hal, maar kijken uit op een zonnige tuin. De afmetingen en verhoudingen van de binnentuinen zijn vergelijkbaar met die van een stedelijke straat. Dit uitzicht zorgt voor een in een bunker onverwachte, prettige werkomgeving.
dak & insteekverdieping (1951)
dockingshelters (1987)
voltooide deel bunker (1943-1944)
10,
5m
5 4
3 2 1 0
huidige situatie
ingreep
0
1
2
3
4
5
resultaat: licht en uitzicht
hal 5 stijgpunten + wc’s binnentuin
hal 3
binnentuin
hal 1
zij-ingang
12 units (200 a 600 m2)
6 units (6 x 800 m2)
hoofdingang
3 units (3 x 1600 m2)
1 unit (4800 m2)
11,9
10,8
2
5
4,5
10,5
1m
diepe negge heeft het zelfde effect als buitenzonwering
weinig zonlicht naar binnen, veel uitzicht naar buiten
daglicht
bezonning (31 augustus als ijkdatum)
05:00 uur
07:00 uur
09:00 uur
11:00 uur
13:00 uur
15:00 uur
17:00 uur
19:00 uur
21:00 uur
begane grond
verdieping
dwarsdoorsnede
5
4
3
2
1
0
westerduinweg
langsdoorsnede (binnentuin)
stijgpunten + wc’s
binnentuin
nieuwbouw
langsdoorsnede (hal)
kantoor- / bedrijfsruimte
0
5
10 m
nieuwbouw
perspectivische doorsnede
zijgevel: het bestaande beton op de voorgrond, de nieuwe gevel in de achtergrond
interieur van een kantoorruimte in een hal
hoek voorgevel-zijgevel, vanaf de Westerduinweg
collectief entreegebied / etalage tussen de ‘2e gevel’ en de hallen
collectief entreegebied / etalage tussen de ‘2e gevel’ en de hallen
binnentuin, zicht vanuit een trappenhuis
het nieuwe gezicht van de bunker, gezien vanaf de kade
het nieuwe gezicht van de bunker, gezien vanaf de kade
henk de haan augustus 2010 henkdehaanemail@gmail.com