THE e-NONGQAI Un-official Police Gazette for VETERANS of the former South African Police Force and for those interested in the history of our Police, Defence and South Africa’s National Security April 2012; Vol 3 no 5.1 – Special Edition DIE e-NONGQAI Nie-amptelike polisiekoerant vir VETERANE van die ou Suid-Afrikaanse Polisiemag en vir diegene wat belangstel in die geskiedenis van ons polisie, weermag en nasionale veiligheid April 2012; Vol 3 Nr 5.1 – Spesiale Uitgawe
1
Contents / Inhoud 1. WELCOME / WELKOM .................................................................................................................. 4 1.2 Voorblad / Front Page ................................................................................................................... 4 1.3 Redaksioneel oor ‘n koppie koffie – Hennie Heymans ................................................................ 5 Operasie Blouwildebees: Ons mense het altyd voor geloop – genl. Jannie Geldenhuys .................... 7 Drie besondere boeke deur Jannie Geldenhuys .................................................................................. 9 - Die Weermag se Eeu van diens op 1 April 2012 ............................................................................ 11 - ‘n Eeu van nasionale polisie in Suid-Afrika op 1 April 2013 ......................................................... 13 Bloemfontein: Vrouemonument ........................................................................................................... 14 Durban: Louis Botha ......................................................................................................................... 15 Franschhoek 1841 ............................................................................................................................. 16 Franschhoek – Paarl .............................................................................................................................. 18 Groenpunt ......................................................................................................................................... 19 Heldeakker, Kerkstraat (Wes) ........................................................................................................... 20 - Jopie Fourie: “Getrou tot die Dood – Geoffer vir Volk en Vaderland ........................................... 20 - Sy Hoog Ed president SJP Kruger se graf ...................................................................................... 21 - Corpl Joseph C Douglas, SA Constabulary and Transvaal Police ................................................. 21 - Getrouw tot den Dood toe – Desire de Villiers .............................................................................. 22 - Voorbeelde van Grafskending / Examples desecration of Police Graves....................................... 23 Anglo Boer War: Imperial Military Railways Bridge: Olifantspruit Irene ...................................... 23 Irene Konsentrasie Kamp 6-6-2004 .................................................................................................. 25 The Jameson Raid ............................................................................................................................. 27 - The Raiders all of them Mr Rhodes’ policemen ............................................................................. 28 The Transvaal Boers ......................................................................................................................... 29 The Graves of the Troopers .............................................................................................................. 29 Klapperkop, Fort – SAW Gedenkteken / SADF Memorial .............................................................. 31 2
Kleinfontein, Rayton ......................................................................................................................... 33 Ladybrand ............................................................................................................................................. 35 Moorddraai – Van Reenen .................................................................................................................... 37 Ossewabrandwag grafte: Verwoerdburg nou Centurion ....................................................................... 41 Paardekraal ........................................................................................................................................ 44 Pretoria .............................................................................................................................................. 46 - Meintjeskop .................................................................................................................................... 47 Recce’ Museum, Zwartkop ................................................................................................................... 52 Rhodesiese Monument te Waterval: Anglo Boere-oorlog ................................................................ 63 SA Lugmaggedenkteken – SAAF Memorial .................................................................................... 65 Sannaspos.......................................................................................................................................... 73 Skansdam – Walkerville ....................................................................................................................... 76 Smuts-beeld Kaapstad ........................................................................................................................... 77 Utrecht .............................................................................................................................................. 78 Vryheid ................................................................................................................................................. 82 Vryheid begraafplaas: Natal Border Police .......................................................................................... 84 Voortrekkerhoogte (nou Thaba Tswane) .............................................................................................. 85 Waterfront, Kaapstad ............................................................................................................................ 92 Weskus: Gedenkteken ter ere van Vasco da Gama ............................................................................... 95 Winburg Voortrekker Museum ......................................................................................................... 99 20. INDEMITY / VRYWARING ....................................................................................................... 102 21. NEXT EDITION / VOLGENDE UITGAWE .............................................................................. 102 22. CONCLUSION / SLOT ................................................................................................................ 102
Redakteur / Editor Hennie Heymans Tegnies / Technical Bruce Jones Beskermheer / Patron Genl/Gen Johan van der Merwe 3
1. WELCOME / WELKOM Ander maal my eer en voorreg om u hier hartlik welkom te heet. Hierdie uitgawe word opgedra aan genl Jannie Geldenhuys, ‘n voormalige hoof van die Suid-Afrikaanse Weermag en skrywer van verskeie boeke. Genl Jannie is ‘n Vrystater daar van Bethlehem se wêreld, hy was op skool saam met Tom van Vollenhoven waar hulle saam vir die eerste span uitgedraf het. Genl Jannie was baie lank in Angola en in SWA gestasioneer waar hy verskeie top poste beklee het. Once again our honour and privilege to bid you welcome to this issue focussing on our monuments, memorials and heroes. This special issue is dedicated to Gen Janie Geldenhuys the author of a few books. Enjoy and remember vote on ISSUU whether you like the edition or not.
1.2 Voorblad / Front Page Jannie Geldenhuys Generaal Jannie Geldenhuys afgeneem te Fort Klapperkop toe hy elke naam op die gedenkmuur nagegaan het. Hy was besig om die feite vir een van sy boeke te kontroleur. Sy eie seun se naam verskyn ook daar. Jannie Geldenhuys General Jannie Geldenhuys, a former chief of the SADF pictured at Fort Klapperkop in Pretoria. He was checking certain facts for one of his books. His own son was also a casualty of the war.
4
1.3 Redaksioneel oor ‘n koppie koffie – Hennie Heymans Oor die afgelope paar jaar het was ek besonder bevoorreg om talle indiepte gesprekke met genl. Jannie Geldenhuys1 te voer. Die oop en eerlike gesprekke het my insig verbreed en my siening oor die rol van die weermag verbreed. Wanneer dit kom by argumente of debatvoering, is die generaal ‘n gedugte opponent! Mens moet onthou, hy was al betrokke by debatvoering met mense soos Chester Crocker, die Kubane en die Russe. Van een feit kan ek egter getuig: Die generaal kan ook luister ... Die generaal is ‘n uiters intelligente offisier met nuwe en vars beskouings oor die oorlog in Angola tydens die Koueoorlogera, die teeninsurgensie – en konvensionele stryd op ons grense en die rol van die gewone soldaat in die konflikte. Vir hom is die gewone soldaat, die troep wat sy werk gedoen het, die held in die verhaal! Ons eerste gesprek was ‘n indiepte en kaalkop gesprekoor Koevoet. Van my vriende wat wyd gelees het, het my vertel dat ons die slag van ‘Cuito Cuanavale’verloor het. Die konvensionele stryd in Angola is egter nie my navorsingsterrein nie. As trotse Suid-Afrikaner het ek egter die generaal daaroor gaan sien. Ons het toe oor sogenaamde slag ‘Cuito Cuanavale’ gepraat – daar was nooit ‘n geveg by Cuito Cuanavale nie. Mnr A.P. Stemmet, adjunkhoof van die SSVR, was as soldaat ook in Angola betrokke, hy het alles beaam wat generaal Geldenhuys aan my vertel het. Dit is my afleiding dat, toe die onderhandelinge tussen Suid-Afrika, Angola, Kuba en die ander groot moondhede plaasgevind het, wou Suid-Afrika nie sy opponente verneder om Foto verskaf deur Craig vd Westhuizen: http://www.facebook.com/photo.php?fbid=1461061853555&set=o.202147983990&type=3&theater 1
5
alle wenpunte op die slagvelde van Angola aan die groot klok te hang nie. Sulke optrede kon die onderhandelinge skipbreuk laat lei. Die diplomate het oorgeneem waar die soldaat opgehou het. Hierna het ons vyande en opponente skaamteloos met ‘n propaganda veldtog teen die weermag begin. Oningeligte persone glo graag hierdie propaganda! Dit moet ook in ag geneem word wanneer jy goed is, word daar ook met ‘n politieke oorlog teen jou begin met die opset om jou af te takel en onder verdenking te bring. Ongelukkig het ons ook naïewe beriggewers, of beriggewers en historici met bybedoelings. Partykeer het ons gesprekke gevoer oor die verskeie oorloë waarin Suid-Afrika betrokke was. Die eerlike gesprekke oor die ‘Rooi-Lussie’-tydvak word waardeer. Beide ons vaders het in die depressie- en droogte periode ‘rooi lussies’ gedra. Miskien het die tyd aangebreek dat ons, ons helde - met inbegrip van lede van die polisie wat geveg het - moet eer vir hul eervolle optrede? Genl. Jannie Geldenhuys het een dag drie ure afgestaan om met my te praat oor die rol van die polisie en wat ons oor die Suid-Afrikaanse Polisie se geskiedenis gaan doen? Ons nasionale veiligheidsgeskiedenis lê hom na aan die hart. By ‘n paar geleenthede was ek bloot toeskouer; vlieg teen die muur, toe hy byvoorbeeld met ‘n doktorale student van Cambridge, met ‘n Swapo-lid of met ‘n student in strategie en militêre geskiedenis, gesels het. Die generaal het ook ‘n lesing by die Boksburgse Historiese Vereniging aangebied. Die mense het behoorlik aan sy lippe gehang. Genl. Jannie sê egter hy word nou oud en is van voornemens om sy openbare optrede af te skaal. Hy het ‘n geweldige sin vir humor. “Jy moet nooit, nooit ‘n troep onderskat nie!”, sê hy. Die sersant se vir die troep: “Sien jy daardie boom!” “Is jy al terug?” “Wil ‘sant hê ek moet wèèr gaan?”, vra die spitsvondige troep. Hy is bekommerd dat ons geskiedenis verlore gaan. Die gevolg van die generaal se gesprekke is die eNONGQAI wat tot stand gekom het. Dit dien as medium waar geskiedkundige foto’s en berigte vir die nageslag gepubliseer en behou kan word. Die generaal se skoonvader is ds. Harpir Martins. Hy was die eerste kapelaan van die polisie. Die generaal is deur die polisie met ‘n SOE vereer.
6
Die generaal het heelwat boeke geskryf. Ek is die trotse besitter van twee van sy manuskripte! Die generaal het woord by die daad gevoeg en op redelike bejaarde ouderdom drie besondere boeke die lig laat sien.
Operasie Blouwildebees: Ons mense het altyd voor geloop – genl. Jannie Geldenhuys Operasie Blouwildebees is simbolies van die begin van 'n besondere episode in die Koue Oorlog van die vorige eeu. Die Suid Afrikaanse teenrewolusionêre bosoorlog oor Namibië. Hierdie era in ons geskiedenis is van stapel gestuur met 'n gekombineerde weermag en polisie offensiewe operasie by Ongulumbashe op 26 Augustus 1966. Hierdie oorlog het weer geëindig met 'n teenoffensief deur die polisie ondersteun deur die weermag. 'n Revolusionêre oorlog is 'n politieke oorlog. As daar politieke helde was, dan was hulle John Vorster (minister van polisie, en latere eerste minister), P.W. Botha (minister van verdediging en latere staatspresident), Dirk Mudge (leier van die DTA party in SuidwesAfrika/ Namibië) en Ronald Reagan (voormalige president van die VSA). Mudge het geweet die tyd vir onafhanklikheid was nog nie ryp. Soos gekenmerk in daardie eerste dae van 'n revolusionêre fase van geweld en politieke moord. Soos die moord op hoofminister Elifas. Die teleurstellings met die verloop van Afrika state wat na 1960 vinnig die een na die ander onafhanklikheid gekry het, het ook nie veel entoesiasme ontlok nie. Baie oningeligtes en wensdenkers het egter geglo, of heimlik gewens, dat revolusionêre geweld sou seëvier. Dit het nie. Vorster het die nuwe politieke rigting van stapel gestuur met die beleid van ‘Suidwesters moet self besluit’. Dirk Mudge het die stang gebyt. Die westerse groot moondhede het 'n VN veiligheidsraadraad resolusie (resolusie 435) bewerkstellig wat Suidwes Afrika/Namibië se onafhanklikheid sou bewerkstellig. Dit het nie. P. W. Botha het die resolusie eerbiedig, maar hy wou nie toestemming vir die implementering daarvan gee nie: Die resolusie het die onttrekking van alle Suid-Afrikaanse magte uit Namibië vereis. Daar was egter geen ooreenstemmende bepaling oor die onttrekking van die meer as tweemaal soveel Kubaanse troepe uit Angola nie. Dit sou die magsbalans versteur en groot gevaar inhou. In daardie Koue-Oorlogdae was Kuba dwarsoor oor die wêreld as proksie-troepe ontplooi. (Totdat die Sowjet Unie se geld opgeraak het.) 7
Tien jaar daarna het Reagan die dooiepunt verbreek. Sy amptenare, George Schultz en Chester
Crocker,
het
'n
VN-gesanksiede
vredeskikking
en
staakvuurooreenkoms
bewerkstellig. Die onttrekking van Kubaanse troepe was hierby ingesluit. Dit was die voorloper tot onafhanklikheid. Die implementering sou op 1 April 1989 geskied. Van 1April 1989: Drama, verraad, teleurstelling en woede! Op daardie dag steek 1 600 gewapende revolusionêres (wat nie daar mag gewees het nie) al skietende die grens oor! Konsternasie - nadat 99.9% van die Suid-Afrikaanse Weermag reeds onttrek het - die vredesverdrag in flarde! Die Suid-Afrikaanse Polisie, gesteun deur daardie, 1 % van die oorgeblewe weermagselemente, het binne die ‘nine days of war’ die situasie gered. 'n Mens kan jou maar indink wat sou gebeur het as daar nog Kubane beskikbaar was wat, met hul kenmerkende styl van daardie tyd, betrokke kon raak het. Gedurende die jare sewentigs en tagtigs, moes ek tot vervelens toe hoor hoe 'n land wat bedreig word deur 'n revolusionêre mag, gesteun deur die Sowjet Unie en met die aktiewe deelname van die Kubane, nie 'n kans het nie! In hierdie geval het sake anders verloop. Die Kubane, of wie ook al, het nie deur die strate van Windhoek of Pretoria gemarsjeer nie! Inteendeel, Berlyn se muur het gekraak en neergestort Ons suksesse, soos die by Ongulumbashe, kan tot 'n groot mate toegeskryf word daaraan dat ons nooit teruggesit of gewag het nie. Ons het die inisiatief geneem. Ons het altyd die stryd na die revolusionêres geneem, soos met Ongulumbashe. Daarom is min, of geen tekens, van oorlogsverwoesting in Namibië of Suid Afrika te sien nie. Dit was die moeite WERD! En, niemand het verniet gesterf nie!
8
Drie besondere boeke deur Jannie Geldenhuys
Beeld – 26 Nov 2007
9
Bo: Hierdie is ‘n ernstige werk met skreesnaaks oomblikke!
10
- Die Weermag se Eeu van diens op 1 April 2012
11
SAW / SADF
Hierbo verskyn die “ou� SAW se kenteken en die SAW se vlag.
Hierbo verskyn die verskillende kentekens van die SAW se verskillende weermagsdele, onderskeidelik die leer, lugmag, vloot en geneeskundige dienste.
12
Ons bring hulde aan alle lede van die SAW wat opgeoffer het wat Suid-Afrika gevra het. Ons sal altyd die wat ons vooruit gegaan het, onthou. Ons eer ons Veterane.
- ‘n Eeu van nasionale polisie in Suid-Afrika op 1 April 2013
Hierdie spesiale uitgawe word aan die SAW ons helde en ons nasionale gedenkwaardighede gewei. This special issue is dedicated to the SADF, our heroes and places of national interest.
13
Bloemfontein: Vrouemonument
“Afskeid 11-10-1899” Foto: Willie du Plessis 14
Durban: Louis Botha
Generaal Louis Botha, ’n Nataller en Boere generaal. Hy het die eerste eerste minister van die Unie van Suid-Afrika geword. Die gewese Louis Bothalughawe was na hom vernoem. Die beeld staan in die tuin voor die tegniese kollege. Die Natal Tegniese Kollege het gedurende 1907 tot standgekom deur die toewyding van Dr SG Campbell. Hy is dioe Oupa van die groot Suid-Afikaanse Engelse digter, Roy Campbell.
15
Franschhoek 1841
16
17
Franschhoek – Paarl
Alex Faria in our picture. This monument is between Paarl and Franschhoek - HBH
AMDC (?) In memory of the men from this valley who gave their lives in the Great War 1914 – 1919. RIP. 18
Groenpunt
19
Heldeakker, Kerkstraat (Wes) - Jopie Fourie: “Getrou tot die Dood – Geoffer vir Volk en Vaderland
For King and Empire The cost of 50 headstones on the graves of the men of the Transvaal Constabulary, Regular & Volunteer Regiments has been defrayed by a gift from the officers of the Provisional Constabulary This gift was sent in Nov 1912 By Major Peters Late Commissioner of Police, Pretoria To the Pretoria Branch Guild of Loyal Women
20
- Sy Hoog Ed president SJP Kruger se graf - Corpl Joseph C Douglas, SA Constabulary and Transvaal Police
21
- Getrouw tot den Dood toe – Desire de Villiers
22
- Voorbeelde van Grafskending / Examples desecration of Police Graves
Anglo Boer War: Imperial Military Railways Bridge: Olifantspruit Irene
23
In both pictures retired Head Constable Claude Balfour Sterley
24
IMR lokomtief by Fort Klapperkop - HBH
Irene Konsentrasie Kamp 6-6-2004
Richard Searle plant a boom ter herinnering aan die Vroue en Kinders wat in die Kampe gesterf het
25
Richard Searle plant sy boom – ook in die foto die legendariese Oom Claude Sterley
26
Is daar nog trane?
The Jameson Raid
The Jameson Raid (29 December 1895 – 2 January 1896) was a botched raid on Paul Kruger's Transvaal Republic carried out by a British colonial statesman Leander Starr Jameson and his Rhodesian and Bechuanaland policemen over the New Year weekend of 1895–96. It was intended to trigger an uprising by the primarily British expatriate workers (known as Uitlanders) in the Transvaal but failed to do so. The workers were called the Johannesburg conspirators. They were expected to recruit an army and prepare for an insurrection. The raid was ineffective and no uprising took place, but it was an inciting factor in the Second Boer War and the Second Matabele War.2
2
http://en.wikipedia.org/wiki/Jameson_Raid
27
- The Raiders all of them Mr Rhodes’ policemen
28
The Transvaal Boers
The Graves of the Troopers Between Randfontein and Millsite: Graves of Troopers Beatty-Powell and Davies
29
Sers-maj Martin Rautenbach 30
Klapperkop, Fort – SAW Gedenkteken / SADF Memorial
31
A few names.
32
Kleinfontein, Rayton
Renosterkop - Kleinfontein
33
For King & Empire
Op Kleinfontein wapper die ZAR se Vierkleur trots!
34
Ladybrand
35
36
Moorddraai – Van Reenen 37
38
39
40
Ossewabrandwag grafte: Verwoerdburg nou Centurion
41
42
Bronsplaat gesteel
Graf verniel ...
Mev EG Jansen se graf 43
Paardekraal
44
45
Pretoria
46
- Meintjeskop
Die Duitse skip, Koningsberg se kanonne by die Uniegebou.
47
Memorial in front of the Union Buildings
48
49
“Oom Paul”
Andries Pretorius
50
Pres WA Pretorius
51
Recce’ Museum, Zwartkop
52
53
54
55
56
57
Besoekersboek / Visitorsbook
58
Paul Els oud-Recce in sy element!
59
60
61
62
Rhodesiese Monument te Waterval: Anglo Boere-oorlog
63
BO: Maak gereed om na in skroot verander te word - HBH
64
SA Lugmaggedenkteken – SAAF Memorial
65
66
Vinniger as Arende was hulle, Sterker as Leeus ...
Verskeie lugmag kentekens oor die jare
67
68
69
70
71
72
Sannaspos
73
74
Na 100 jaar is genl De Wet se aanval op Sannaspos nog duidelik sigbaar - HBH
75
Skansdam – Walkerville
76
Smuts-beeld Kaapstad
77
Utrecht
78
79
80
Filler: SADF duty during unrest situations.
81
Vryheid
82
83
Vryheid begraafplaas: Natal Border Police
84
Voortrekkerhoogte (nou Thaba Tswane)
85
86
87
88
89
90
91
Waterfront, Kaapstad
Lizette en Alex Faria
92
93
Filler: WW2 photogrpah of Bardia
94
Weskus: Gedenkteken ter ere van Vasco da Gama
95
96
97
Filler: Afrika Corps (German) North Africa
98
Winburg Voortrekker Museum
99
1988
Willie du Plessis 100
’n Nuwe vorm van Moderne Kuns.
101
Spreiligte is gesteel!
20. INDEMITY / VRYWARING Die e-Nongqai bevat die uiteenlopende en diverse persoonlike menings van verskillende korrespondente en die opsteller van e-Nongqai kan nie vir enige deel van die inhoud daarvan in sy persoonlike hoedanigheid verantwoordelik gehou word nie. The e-Nongqai contains various and sundry personal opinions of different correspondents and the compiler of e-Nongqai cannot be held responsible for any of their comments.
21. NEXT EDITION / VOLGENDE UITGAWE Some time, Deo Volenti, during May 2012.
22. CONCLUSION / SLOT Kontak besonderhede: “Hennie Heymans” <heymanshb@ gmail.com> Sirkulasie: "Dana Kruger" <danakruger@yahoo.com> Greetings - Groete Salute! Saluut! Hennie Heymans © 2012
102