Police Gazette 1-18

THE POLICE GAZETTE Un-official Newsletter for South African Police Veterans

Vol. 1 no. 18 Pretoria 3rd October 2010

siekoerant

DIE POLISIEKOERANT Nie-amptelike Nuusbrief vir Veterane van die Suid-Afrikaanse Polisiemag

Sir Edward Henry, Chief Commissioner of the Metropolitian Police, London; and father of the Finger Print system in South Africa. Photo: The Nongqai.

1

POLICE MEDALS: 1910 THE KING’S POLICE MEDAL 1: “TO GUARD MY PEOPLE” - HENNIE HEYMANS On Saturday, 2nd July, King George presented the first of the new police medals, which we referred to in our article on "Meritorious Medals" in March last. The King received 36 of the Home Police at Marlborough House, the recipients of the medals being introduced by the Home Secretary, who announced the nature of the services rendered, and the King personally pinned the Order on to their breasts.

Sir Edward Henry, Chief Commissioner of the Metropolitan Police, and who instituted the Finger Print system of identification, was the first to receive the medal, which is his seventh decoration.

Some of the other recipients were: — Captain J. Colquhoun, Chief Constable of Swansea; Inspector W. Moore, of Yarmouth; ex-Superintendent Gregg of West Riding; Sergeants J. Carter and C. Dixon (for exceptional bravery in connection with the famous Tottenham Outrage), and Detective A. Young, who, in December, 1908, distinguished himself in a desperate struggle with three armed ruffians.

The collective nominations from the South African Police have not yet been compiled. It will be remembered that it was the late King Edward who ordered the medal to be struck, and who issued the warrant, it being his particular wish that conspicuous bravery by any member of the Police Force of the Empire should have a distinctive medal for acts of bravery performed in the course of duty.

The medal, although now issued, bears the effigy (Civil Head) of the late King, surrounded by the words "Edward VII. Rex et Imperator." The reverse side, owing to its being an Empire medal, and not confined only to the Home Police, is of necessity in the nature of an allegorical statue. The main figure is in armour wearing a helmet, bearing a shield, and resting on a sword. The shield bears the words: "To Guard My People." At the figure's feet is a lantern. On each side of the central figure are two identical smaller figures standing at the corner of a tower looking into space.

The medal is in silver, beautiful in design, and most suitable for the purposes for which it is struck.

THE KING’S /QUEEN’S POLICE MEDAL IN SOUTH AFRICA AND SOME RECIPIENTS NO 11615 CONST HA BOTHA, KPM, SAP PILANSBERG Lieut-Col HF ‘Harry’ Trew writes about a Constable Botha from SAP Pilansberg that he recommended for the KPM during the Rebellion: 1

Nongqai September 1910 p 526

2

With this bad news in my ears2 I set out to inspect my new posts in the Rustenburg District. The whole District, I found, was in a state of unrest, and the police everywhere expected to be attacked at any moment.

On my way to a post called Cumberland on the banks of the Limpopo River, I camped for the night at the police station at Pilansberg. Here I met a young police recruit bearing the honoured name of Botha, although he was no relation to the General3. He had only had a few months service, but was a smart clean-looking lad. When the rebellion afterwards broke out he happened to be alone on the station. The post was a strong stone building with an iron roof, he loop-holed it and put it in a state of defence.

Young Botha was summoned to surrender by a rebel commando some seventy strong. He announced that he would shoot dead the first man who stepped inside the fence. They argued with him for a time, and then tried to set fire to the station. This lasted all night, during which they stole his two horses which he could not cover from the building; at daylight they rode off defeated. There were several hundred pounds of Government money in the safe, and rifles, saddles, and ammunition in the quarters.

When this occurred I was on active service in the field, and I did not hear of the incident until twelve months later. On making inquiries I found out that the boy had not even been thanked for his pluck and coolness, so took up his case4, and eventually secured for him the policeman's V.C.—the King's Police Medal.”

Terry King in his book on Gallantry Awards of the SA Police at page 370 identifies Const Botha with initials and force number.5 During and after the Second World War those members of the South African Police not serving in the Union Defence Force were eligible for the King’s Police Medal in cases of gallantry and exceptional leadership. Some members employed in the Special Branch also had an interesting time hunting saboteurs and German Spies. The Police were confronted with unique problems – although there was more Afrikaans - than English speaking soldiers in the Union Defence Force. However a great proportion of the Afrikaners were opposed to the War with Germany and being 37 years after the Anglo-Boer War they were not happy to fight on “England’s” side. Similarly the Police Force as well the Union Defence Force had members who refused to take the so-called “Red Oath” and some members of the armed forces joined the Ossewabrandwag. After the war certain police officers were called upon to investigate War Crimes committed by certain South Africans and German Nationals in South Africa and Europe after the War. Investigation took them to the UK and Europe.

Some officers who were recipients of the King’s Police Medal just after the war rose to become Commissioners or General Officers in the Police. The South African Police during the War focussed on (universal) crime and steered clear of politics and my research has only uncovered a few officers who were not favourably regarded by the National Party that came to power in 1948. Special Branch men that rose to high positions were Major Du Plooy who became Commissioner and Detective Sergeant DA Bester who rose to the rank of Lieutenant-General and Head of the Criminal Investigative Department. Major Diedericks arrested Adv BJ Vorster and he subsequently left the Force, Lt-Col GC Visser also left the Force and Capt Jan Taillard – who resigned to become an underground operative for the Smuts Government had problems with his pension, although he had re2

He is referring to the SA Mounted Rifles being called up for Active Duty while he as District Commandant of the SAP for Pretoria, had to fill the void left by the SAMR in Rustenburg. The SAP had to police Natal and the Transkei during WW1..

3 He is referring to the Prime Minister, of the Union of South Africa, General Louis Botha.

4 As any Officer worth his salt would do!! – HH. 5 King, 2000: 370.

3

enlisted in the SA Police and retired as a Lieutenant-Colonel. [On the other hand the Union Defence Force’s Military Intelligence Division spied on political opponents of the Smuts Government and they spied on the Broederbond and other Afrikaner Cultural organizations.]

Lt WA van Zyl, KPM, was known throughout the Force as “Rooi-Baard” van Zyl and he was the founder of the Johannesburg Flying Squad then known as the ‘Scorpions’.

He rose to the rank of Major and died in service at Port Shepstone in Natal. Long after his death he was still talked about – by men who knew him!

Major Gabriel Diedericks may be regarded as the “father” of the wartime Special Branch on the Witwatersrand – he is the founder of the “Aliens Branch” in Johannesburg. He arrested Adv BJ Vorster – something the later PM did not forget. He later served in the Mine’s Security Dept at Welkom in the Free State.

Maj Hendrik du Plooy – known as “Fly du Plooy” was a first class detective and head of Special Branch and remained as such when the National Party came to power. He visited Scotland Yard to study their methods as well as those of their Special Branch. He rose to become Commissioner of Police.

1952 THE QUEEN’S POLICE MEDAL Left: When the King died on the 6th of February 1952 the new Queens Police Medal was instituted.

Right: The illustration on the right shows the colouring of the ribbon.

4

SOUTH AFRICAN POLICE MEDALS

6

SAP Cross for Bravery (PCF) (1st Type) - Instituted in 1963, this 1st-level decoration was awarded to SA Police members for conspicuous and exceptional gallantry in the line of duty or in saving or protecting life or property. Several awards were made for gallantry in action during the Border War. The decoration was superseded by a new version, in three classes, in 1989.

SAP Cross for Bravery (PCF) (2nd Type) - The third class of the new Honoris Crux-style decoration instituted in 1989 to rationalise SA Police gallantry awards. It was awarded for bravery in dangerous circumstances, and was discontinued in 2004.

SAP Cross for Bravery: Gold (PCFG) - The new 1st-level police decoration, instituted in 1989 and awarded for outstanding bravery in extremely dangerous circumstances. It was superseded by the SAPS Gold Cross for Bravery in 2004.

SAP Cross for Bravery: Silver (PCFS) - This 2nd-level decoration, instituted in 1989, was awarded for exceptional bravery in great danger. It was superseded by the SAPS Silver Cross for Bravery in 2004.

SAP Medal for Combating Terrorism - The first (and only) campaign medal exclusive to the SA Police. It was instituted in 1974, for service in anti-terrorist operations since the beginning of the Border War in 1966. It covered the Border War, operations in Rhodesia, and internal security operations inside South Africa, and presumably lapsed in the early 1990s.

SAP Medal for Faithful Service - Instituted in 1963, and awarded to SA Police personnel (all ranks) after 18 years exemplary service. The qualifying period was reduced to 10 years in 1979. The medal was superseded by the SAPS Ten Years Loyal Service Medal in 2004.

SAP Seventy-Fifth Anniversary Commemorative Medal - Issued in 1988 to commemorate the SA Police's 75th anniversary.

SAP Silver Cross for Gallantry (SCG) - This short-lived decoration was instituted in 1985, to recognise conspicuous and exceptional gallantry while combating terrorism. It was awarded during the first few years of the State of Emergency, until it was superseded by the new 3-class SAP Cross for Bravery in 1988.

SAP Star for Distinguished Leadership (SED) - Instituted in 1979, this "order" was awarded to SA Police generals (in practice, only national commissioners) for 6

I do not know who the author of this fine piece of work is. Please contact me so that credit may be given where credit is due.

5

distinguished leadership and meritorious service to state security. It was discontinued when the Order of the Star of South Africa (Non-Military) was made available to the police in 1986.

SAP Star for Distinguished Service (SOO) (1st Type) - This decoration, instituted in 1963, filled the gap left by the lapsing of the Queen's Police Medal in 1961, and was awarded in two categories: (i) for particular gallantry, and (ii) for distinguished service. In the latter category it was awarded annually to general officers. The decoration was superseded in 1979 by a new decoration of the same name and by the SAP Star for Outstanding Service.

SAP Star for Distinguished Service (SOO) (2nd Type) - In its second incarnation, instituted in 1979, this decoration was awarded only to general officers, for meritorious service promoting SAP efficiency and contributing to state security. It was discontinued when the Order of the Star of South Africa (Non-Military) was extended to police officers in 1986.

SAP Star for Faithful Service - Instituted in 1979, and awarded to SA Police personnel after 20 years exemplary service. [It was replaced by the SAPS Twenty Years Loyal Service Medal in 2004.]

SAP Star for Merit - Instituted in 1963, this dual-purpose SA Police medal was awarded for (i) particularly exemplary and meritorious service (which could include acts of bravery), or (ii) 30 years service. As most awards were granted for long service, it was eventually given precedence as a long service medal. [The star was superseded by the SAPS Commendation Medal and SAPS Thirty Years Loyal Service Medal in 2004.]

SAP Star for Outstanding Service (SOE) - This decoration was instituted in 1979 to take the place of the SAP Star for Distinguished Service (1st Type), and was originally awarded in two categories: (i) for particular gallantry, or (ii) for outstanding service. The bravery category was discontinued when the new 3-class SAP Cross for Bravery was introduced in 1989. It was superseded by the SAPS Gold Medal for Outstanding Service in 2004.

Police Memorials at Greytown, KwaZulu-Natal by Paul du Preez This memorial was erected for Constables Dobbin, Durrheim and Erasmus of the South African Police who lost their lives in the Border War.

6

Private Heath is identical to No 18435 Police Constable TGC Heath who was killed in action on 2nd January 1942 during the attack on Bardia – King, 2000: 311 & SAP Role of Honour

Natal Police: To the Memory of Sgt ENT Brown, Sgt JCC Harrison and Troopers AH Ashton and JP Greenwood

•

Thank you for the four photographs. The photographs of Sgt Harrison and Trooper Aston come out of the 1907 Nongqai.

HUMOUR IN UNIFORM Discretion is the better part of valour: During the 1914 Rebellion Boer Rebels stormed a Police Station in the Orange Free State and wanted to take over the police station and all the 7

equipment (i.e. Government Property). The Constable at the Station on duty was heavily outnumbered and outgunned but not outwitted! He took great pains to explain to the Rebels that the equipment was State Property and they could not just take it – over his dead body!

However, they could sign for it in the occurrence book – otherwise they could not take anything!

MY EERSTE SKOF AS PATROLLIEWA-BEMANNING: JOHAN FERREIRA Vir ʼn jong kêrel wat pas die stof van die skoolbanke afgeskud en hom as ʼn student-konstabel in die Suid-Afrikaanse Polisie bevind het, was dit maar baie vervelig, dog leersaam om as aanklagtekantoor-reserwe gepos te word. Veral onder die valkoë van ʼn baie befoeterde ou sersant. Dit was in die jaar 1963 en ek was agtien jaar oud.

Nadat ek ʼn paar maande in die aanklagtekantoor deurgeworstel het, en die manne op die patrolliewa beny het vir die avontuur wat hulle beleef het, was dit ʼn aangename verassing om een aand, toe die nagdiens aflossing aangetree het, op die SAP 15 te lees dat ek vir die volgende veertien dae gepos was as patrolliewa-bemanning, oftewel “van-crew”.

As ʼn bloug@t student-konstabel by die Brooklyn polisiestasie aan die ooste van Pretoria, het dit gevoel of ek toe uiteindelik in die Polisie “gearriveer” het. Dit was nie juis normale praktyk dat ʼn student as bemanning gepos word nie, maar daar was destyds ʼn nypende mannekragtekort, en die wyksersant, konstabel Willie Van Aswegen, was maar genoodsaak om my as sy bemanning te pos.

Konstabel Willie Van Aswegen, een van ʼn identiese tweeling, het my gelas om saam met hom die patrolliewa, ʼn grysblou Ford F100, te inspekteer en ek het trots saam met hom om die Ford gestap, die wiele geskop en gekyk of daar enige gebreke aan die voertuig was.

Nadat ons die voertuig vol brandstof getap het, het ons in die Brooklyn polisiewyk begin patrolleer. Ek het myself lekker tuisgemaak in die Ford, en gedienstig “skoon links” of “skoon regs” gesê wanneer ons ʼn stopteken of ʼn kruising genader het. Ek was ook toegelaat om so nou en dan oor die radio te antwoord as “Beheer” wou weet wat ons ligging was.

In die vroeë oggendure is ons na ʼn adres in Menlopark ontbied om aandag te gee aan ʼn klagte van ʼn baie ontstelde bejaarde dame, wat gerapporteer het dat haar 1948 Buick Roadmaster uit die motorhuis vermis was. Die motor het aan haar oorlede eggenoot, ʼn voormalige advokaat, behoort, en was nog in dieselfde toestand as wat dit was toe hulle dit vyftien tevore aangeskaf het. Die dame het vermoed dat haar kleinseun en ʼn maat, twee matriek-skoolseuns, die Buick sonder haar toestemming geneem het.

Die Buicks van daardie era was deftige motors, en het met ‘n yslike chroom sierrooster gespog wat huidig André Rieu se glimlag in die skande sou steek.

Willie en ek en die Ford het die omgewing van Menlopark en omstreke gepatrolleer, en “uitgekyk” vir die Buick.

8

1948 Buick Roadmaster Om ongeveer twee-uur die oggend, terwyl ons stadig in ʼn oostelike rigting in Andersonstraat, Menlopark gepatrolleer het, was ons moeite beloon. Die Buick het vanaf die teenoorgestelde rigting nadergekom. Willie het toe vinnig omgedraai, maar die Buick se ligte is skielik afgeskakel en het dit weggejaag. Toe Willie uiteindelik die Ford patrolliewa omgedraai het, kon ons net sien hoe die Buick in die verte verdwyn. Wat die jong bestuurder van die Buick egter vergeet het, was dat die remligte elke keer aangekom het as hy sy rem getrap het om sy snelheid by ʼn stopteken of draai te verminder. Hoewel die ou Buick al taamlik lank in die tand was, was daar nog baie krag onder die enjinkap. Die Buicks van daardie tyd het ʼn allemintige agsilinder (straight eight) enjin gehad, en hoewel die motor maar swaar en lomp was, kon hulle steeds oor die aarde seil as die bestuurder dit van hulle gevra het.

Die Ford F100 patrolliewa was maar ewe lomp om in ʼn jaagtog in die oostelike voorstede betrokke te raak, maar ou Willie het hom heel goed van sy taak gekwyt om die Buick in te haal. In ʼn woeste jaagtog deur Menlopark en Brooklyn, waar ou Willie ʼn hele paar jong boompies op die sypaadjie gelyk met die aarde gevee het, het ons die Buick agternagesit.

Toe die jong manne in die Buick gesien het dat ons hulle dalk gaan inhaal, het hulle koers gekies na die oostelike buitewyke van Pretoria op die teerpad, wat vandag as ʼn uitbreiding van Atterburyweg bekend staan, en in die rigting van Zwavelpoort gejaag. Willie kon, weens die Buick se remligte wat kort-kort aangegaan het, die twee jongmanne volg. Toe ons die reguit pad aan die buitewyke van Pretoria betree het, het Willie die Ford se leisels losgelaat en agter die Buick aan gejaag. Maar helaas, die Buick het soos ʼn wafferse renperd skoon onder ons uitgeseil. Hoe verder ons dit agterna gesit het, hoe groter het die afstand tussen die Ford en die Buick geraak.

Willie het maar die stryd gewonne gegee, en ons het maar in die omgewing van die ou dame se huis rondgery totdat die twee seuns die motor huis toe gebring het. Gelukkig was die Buick nog taamlik heel, behalwe vir ʼn paar skrape en graspolle wat tussen die buiteband en die wielnaaf vasgekleef het.

Ofskoon die ou dame baie vies vir haar kleinseun was, wou sy nie ʼn formele aanklag teen hom lê nie.

Nadat sy en die seuns se ouers oor die saak beraadslaag het, het hulle besluit dat die polisie hulle ʼn les moes leer en ʼn afgedankte pak slae gee. Hierdie taak het op speurder-konstabel André Kitching geval, wat hy met sy vaderlike deeglikheid uitgevoer het. Vandag sou so iets natuurlik nooit toegelaat gewees het nie.

9

Toe ek die oggend van diens gerapporteer het, het ons nou wel nie ʼn skelm agter die tralies laat beland nie, maar dit was een van die herinneringe wat my na veertig jaar se polisiediens en sewe jaar se pensioenjare altyd sal bybly.

• Willie van Aswegen was later ‘n offisier in die Veiligheidstak, by Kompol x302.

Wonder wat het van hom geword? – HH. • Andre Kitching was later ‘n speur-offisier in Durban. Hy is oorlede. Eendag moet ek die storie vertel van Andre Kitching en die “kwaai” Tannie en die speurhond – HH.

GETROUD MET ’N NOMMER – CALIPIE CALITZ Sit die ander oggend na die nuus en kyk en toe hulle die finansiële marke se besonderhede aandui toe sien ek weer daai nommer.

Ja! Die een waarmee ek getroud is. Nee! Nie die regte nommer nie maar die regte nommer so deurmekaar. 28143 of so iets!

Op die 22 Februarie 1955, ‘n maand voor my sewentiende verjaarsdag, toe staan ek in die Polisie Kollege, Pretoria, party mense het nog van die DEPòT gepraat, toe sê die Majoor ek moet my hand opsteek en trou aan Koningin Elizabeth en die Unie van Suid-Afrika sweer.

Toe ek klaar was toe sê hy ek is nou Nommer 31482 Rekruut-konstabel…………………!

Daardie dag is ek met die regte nommer 31482 getroud. Vir etlike jare het Daai Nommer my elke dag besig gehou …….. elke keer as ek my naam teken moes ek Daai Nommer byvoeg. Hy het saam met my deur twee bevorderings geloop.

Eers toe ek ‘n Luitenant word het Daai Nommer (31482) my gelos. Nee nie rêrig nie……… hy was net nie elke dag meer saam met my nie, maar hy het maar altyd daar in die agtergrond rond gehang.

Eers toe ek met pensioen gaan het Daai Nommer my gelos. Nee! Nie rêrig nie! Kort-kort dan sien ek hom weer …….. in verskillende kombinasies 12348, 38412 48321, en dit maak nie saak in watter kombinasie nie maar as ek hom sien dan herken ek hom dadelik! Soos die dag daar in die Boland so ‘n jaar of twee gelede ..... hou my suster se dogter, onderwyseres op Worcester, met haar Polo-tjie stil en weer sien ek Daai Nommer - CW 21483.

Lyk my Daai Nommer is in my verstand gegraveer en ek sal nooit van hom ontslae wees nie!

Manne sê my asseblief dis nie net ek wat met ‘n nommer getroud is nie. As alles goed gaan is ek die Eerste Desember al agtien jaar met pesioen en gaan Daai Do$erse nommer my dan nooit alleen los nie?

Groetnis, Calipie.

KONSTABEL DIRK BRAND: SWAKOPMUND Dana Kruger skryf uit Durban: Hello daar, is daar al verdere inligting/fotos oor Marika Brandt-Van Der Westhuizen se pa wat in chopper dood is? Groete, Dana Kruger.

10

Daar is geen nuwe inligting nie, behalwe die stukkie wat geplaas is oor die gedenkteken wat opgerig is. (Sarp November 1967) Paul Els skryf oor die ongeluk in sy boek oor Umgulambashe. Oom Pieter Swanepoel skryf wel van konstabel Dirk Brand is sy boek Polisie-avonture in Suid-Wes. Hier volg ‘n kort uittreksel oor konstabel Brand geneem uit sy bovermelde boek:

KONSTABEL DIRK BRAND – ONGEKROONDE KONING VAN SWA SE NOORDKUS – PC SWANEPOEL: Die ongekroonde koning van Suidwes se noordkus was ongetwyfeld konstabel Dirk Brand. Vanaf sy stasie, Swakopmund, het Brand seker meer as tagtig keer tot by die Kunenemond en teruggery. Op korter ritte, tot so ver as Rocky Point en Kaap Fria, was hy seker om en by die 200 keer. Vir hom het die woestyn geen gevare ingehou nie.

Hy het net geweet oor watter duin ‘n mens kan ry en watter soutpan jy moet vermy. Hy het elke heuwel, elke verraderlike rivierbedding en elke nuk van die wind geken. Hy was die gebore gids en engel wat meet as een mens se lewe gered het.

Op ‘n dag was hy op reis na die Kunenemond toe ‘n sonderlinge gesig hom te beurt val. Voor hom in die pad het ‘n delwer heen en weer geslinger. Die man was so deur die dors gemartel dat hy beswaarlik vir Brand herken het.

“Water,” het hy geprewel, “water asseblief.”

Skaars het hy egter ‘n sluk water deur sy gebarste lippe gedwing of sy oè het wyd van die vrees gerek. “My vrou,” het hy skor probeer praat. “My vrou, sy’s daar anderkant. Sy kon nie meer loop nie,” en verward het hy in die rigring van Swakopmund gewys.

Brand het die man haastig by hom in die bakkie opgelaai en al met die paadjie teruggery. Hy het hom verbeel dat hy motorspore ‘n ent terug uit die pad sien draai het en dat hy vaagweg gewonder het of die spore nie vars lyk nie. Nou het sy oë soekend langs die paadjie gebly. Die man hier langs hom was nie in ‘n toestand om rigtings aan te dui nie.

Uiteindelik het hy die spore gekry. Hulle het afgedraai na ‘n deurkomplek deur een van die droë riviere wat met tussenposes in die see loop. In die rivierbedding het Brand ‘n Landrover sien staan, maar daar was geen vrou in die voertuig nie.

Hy het die spore wat duidelik in die sand gelê het, ‘n ent gevolg en toe onthuts begin hardloop. Die vrou het langs die see gelê. In haar oë was daar die verwilderde kyk van ‘n mens watdeur ontberings besig is om van sy sinne beroof te word. Telkens het sy nader aan die koel golwe gekruip en dit het geen profeet gekos om te voorspel dat sy binnekort haar dors in die bitter seewater sou probeer les nie.

Brand het haar haastig ‘n paar slukke water uit sy waterbottel gegee en na sy voertuig teruggeneem.

Geleidelik het man en vrou, deur Brand se water gelawe, weer tot verhaal gekom. Hulle motor, het hulle vertel, het in die riviersand onklaar geraak. Hulle was reeds sowat veertig myl van hulle kamp af en moes tot hulle ontsteltenis uitvind dat hulle slegs een bottel drinkwater saamgebring het. Ure lank het hulle in die omgewing gewag, altyd maar met die hoop dat ‘n verdwaalde reisiger dalk sou opdaag, maar toe dit duidelik word dat niemand daardie dag langs die kus gery het nie, het die man besluit om terug te stap na hulle delwerskampie om hulp en water te ontbied.

11

Dat hy nooit sy bestemming sou bereik het nie en dat sowel hy as sy vrou van die dots sou gesterf het, het hy nou eers besef. Brand het hulle gehelp om hulle voertuig weer aan die gang te kry en hulle uiteindelik weer in die beskawing besorg.

Ironies dat so ‘n man soos Dirk Brand self later ‘n aaklige dood langs hierdie selfde kus wat hy so goed geken het, moes sterf. Hy was een van die bemanning van die polisiehelikopter wat in 1966 naby Terracebaai in die see verdwyn het. Sy lyk is nooit gevind nie.

•

Ek sal bly wees indien iemand vir ons ‘n mooi foto van die gedenkplaat kan stuur.

1960: PONDOLAND TAXI: RON EN MARLÈNE AYLWARD Ek het diens gedoen by die Mobiele Eenheid te Bizana gedurende die Pondoland onluste as klerk en ook as wabestuurder vir die AO en Sersant wanneer dit nat was. Wanneer dit droog was het die Sersant bestuur en ek het in die kantoor gewerk. Ek vermoed die twee offisiere, Lte De Wit en Van Tonder, het meesal self bestuur. Die paaie was bykans onbegaanbaar wanneer dit droog was, maar wanneer dit gereen het kon feitlik slegs vierwiel aangedrewe voertuie daardie skaatsbane betree. My privaat voertuig was 'n 1958 Volkswagen Kewer, en kon slegs met groot konsentrasie en hulp van Bo in nat weer op koers bly. Ek het voorheen op Kokstad by die DK Kantore die korresponsie van die eenheid gedoen maar dit was blykbaar te veel van 'n beslommernis en het die kantoor verskuif na Bizana. Iemand het blykbaar gereken dat as iemand 'n kewer op die paaie kon hou was hy ‘oraait’ agter die wiel - vandaar my aanstelling as amptelike AO bestuurder, benewens my pligte op kantoor!

Ek het my ou Volksie gekoop terwyl ek op Kokstad werksaam was, onder aanstigting van die DK personeel. Die een sersant het my na die motorsaak vergesel en het my toe voorgestel aan die bestuurder, 'n vriend van hom. Na so baie male se stap van die Topkamp af kantoor toe, was dit nie nodig vir erg baie oortuiging nie, en het ek die Kewer teen 'n 'baie spesiale' prys bekom. Daar op Kokstad het ek ook my toekomstige eggenote ontmoet - sy was op Kollege te Pietermaritzburg en die Volksie het handig te pas gekom vir die hantering van daardie situasie - veral toe ek nog op Kokstad was!

Op 'n dag het ek 'n oproep van my vriendin ontvang op my pêl-foon (Bizana a/k telefoon), tot dien effekte dat sy die naweek ouerhuis toe sou kom op Kokstad en dat dit gaaf sou wees om my te sien.

Ek het vinnig die nodige toestemming gekry en gewapen met 'n paar briewe vir Kokstad DK, het ek laatmiddag daardie stuk grondpad aangedurf, maar met die vooruitsigte vir die naweek het die pad soos die beste teerpad ooit gevoel, en kon ek die sowat 80 myl vinnig en voorspoedig aflê.

12

Na 'n heerlike naweek met smaaklike 'home cooking' en 'n uiters aangename gesins-piekniek, moes ek weer terug na die eenheid. Net buite Kokstad het ek reeds opgemerk - hier kom 'n ding! Dit was lankal donker.

Aan die voet van die koppe kon ek sien dat die misneuwels soos 'n Vrystaatse stofstorm in die klowe begin afdwaal, en daar was 'n fyn misreêntjie wat begin uitsak het. Dit was klam-koud! Hoe meer ek hoër op beweeg het, so het die mis digter en digter saamgepak. Die Volksie se ses-volt liggies was so flou dat hulle amper met 'n boog geskyn het. Ek was so senuweeagtig soos 'n nuwe skooljuffrou op haar eerste 'date'. Al wat ek kon waarneem was iets soos 'n dig-geslote wit tonnel met twee gelerige kolle voor waar die pad moes wees en slegs 'n uiters powere beeld van die regter skouer van die pad langs my regter voorwiel, waar dit blykbaar effens verlig was deur my gedoofde hooflig weerkaatsing vanaf die mis voor in die pad. Ek het baie stadig gery en het daardie skouer van die pad soos die laaste strooi-halmpie aangehang. By sekere plekke het die bande die los gruis opgeskop teen die modderskerm vas, wat dan gewaarsku het dat ek te na aan die kant was. Dan het die gruis van die skouer weer heeltemal verdwyn sodat slegs die modderspore effens vertoon het, en moes ek uiters versigtig eers weer terugstuur na my lewensaar aan die regterkant van die pad. Soms het die mis so effens gelig, sodat ek heelwat vinniger kon laat waai soos tot net verby die Bosboustasie in die leegte links van die pad. Hierna was die mis weereens net so dig. Gelukkig was ek die enigste onnosel wat dit op die pad gewaag het, behalwe .....

Ek was reeds meer as halfpad op pad na my bestemming, en ek wou nie die voordeel van my afnaweek besoedel deur onverantwoordelik op te tree en af te trek en tot ligdag te wag voordat ek verder sou gaan nie, alhoewel elke senuwee en sel in my liggaam gesmag het na verligting. My oë het later so gebrand van al die stip-staar, dat ek byna toegegee het aan die drang om hulle vir 'n oomblik te sluit. Wanner ek hulle net vinnig geknip het was daar al so 'n bietjie verligting, en het daar nie die gevaar bestaan dat ek selfs net vir 'n oomblik sou indut nie. Die spanning het opgelaai en selfs die rustige brul van 1100 ks was nie genoeg om my aandag vir lank vas te pen nie. My gedagtes het verbete gedreig om te dwaal na die afgelope naweek, maar gelukkig kon ek my kwynende konsentrasie weer vasvat. Net een oomblik van dwaling kon vir my en die Volksie in die afgronde sien afstort het. Die volgende oomblik was daar so 'n groot swart kol in die mis... reg voor my!

Ek het my amper skoon in ander bloedgroep in geskrik en het vervaart die rem so hard aangeslaan dat ek die kar kon omgegooi het as ek enigsinds vinniger gery het, maar die kol het verdwyn. Spook dit of ly ek aan sinsbedrog? Voordat ek verder kon wonder, land daar 'n voorwerp met soveel brute geweld op die kar se neus dat die hele agterkant voel of dit gaan opstyg, verdwyn weer net so vinnig onder die voorkant van die motor en steier dan blasend orent in die mis. Dit was toe 'n perd wat blykbaar uit sy slaap vervaart in die lug gespring het van skone skrik, en toe op die Volla se neus geval het. Terwyl hy toe, klaarblyklik so ongedeerd soos nog iets, snuif en so wegdraf in die mis, het ek uitgespring en daardie perd mooi verduidelik dat sy pa eintlik 'n donkie is wat sommer so staan en slaap, en 'n paar ander punte uit die Ewolusieleer wat ons liewer nie hier sal behandel nie. Ook maar goed dat daardie perd net Xhosa kon verstaan, anders sou hy vir die res van sy lewe aan ‘n minderwaardigheids kompleks gely het.

Ek is toe al sukkelend voort na Bizana waar ek eers so teen 2.30vm aangekom het sonder verdere voorval. Toe dit lig word, het ek die skade aan my Volksie gaan ondersoek. Daardie neuskap is sterk, maar die perd was swaar en het my tjorrie se hele voorkoms verander, sodat hy meer na ‘n MG Sport van voor gelyk het. My ou hart was baie seer en ek het my net daar voorgeneem om nooit weer snags in die Transkei, of enige ander plek waar daar mis is, te bestuur nie. Die foto toon wat ‘n ‘nose-job’ kan verrig! (Vir die kar).

Ek het die voorval by die Bizana AK aangemeld, maar hulle het slegs ‘n VB inskrywing gemaak. Ek sou mos self my motor herstel! Die perd…? Niemand het kom kla nie.

Groetnis 13

Ron en Marlène Aylward.

SAP CAMELS: HENNIE HEYMANS Motor vehicles and camels were used to capture General CR de Wet during the 1914 Rebellion.

He was arrested, charged and convicted. More about the General later.

SWA POLISIE: KAMELE – OOM PIETER SWANEPOEL En soms soek ‘n mens jare lank na ‘n verhaal wat die hele tyd binne jou bereik is. So het ek ‘n ruk gelede die volgende aanprysing in ‘n ou register van die SWA Polisie gelees: “Nr. 614 Konstabel I F Potgieter en Bantoekonstabel Lukas Sauku van die SWA Polisie, Osiri-Suid, word eervol vermeld vir toegewyde diens en die taktvolle wyse waarop hulle die onwettige wildjag deur ‘n bende Boesmans ondersoek het.

“Gedurende Januarie 1937 het konstabel Potgieter, terwyl hy op ‘n algemene patrollie op Okamatangara was, inligting ontvang van onwettige wildjag deur ‘n bende Boesmans. Konstabel Potgieter en Bantoekonstabel Lukas, met kamele, vergesel deur die burgerlike Bantoes te perd, het die Boesmans agtervolg en nadat hulle twee Boesmans wat besig was am ‘n koedoe agterna te sit, in hegtenis geneem het, het hulle na die Boesmans se werf gegaan en deur taktvol die indruk te gee dat hy ‘n groot patrollie lei, het konstabel Potgieter daarin geslaag om 15 beskuldigdes te arrestéer. Hulle is almal deur die landdros skuldig bevind en daardeur is ‘n gevaarlike bende Boesmans opgebreek”.

Maande lank het ek aan hierdie Boesmanjag van bykans dertig jaar gelede gedink. Dit moes ‘n spannende, uiters gevaarlike en beslis ‘n uitsonderlike patrollie gewees het, het ek gedink. Jammer net dat ‘n mens nie meer van die omstandighede geweet het nie.

14

Op ‘n dag het ek hierdie eervolle vermelding met ‘n ander ou lid van die SWA Polisie bespreek. “O, daardie Potgieter. Ja, ek het hom geken. Hy is vandag sersant Potgieter en hy is die stasiebevelvoerder op Outjo”.

Die verhaal was dus die hele tyd slegs ‘n paar honderd myl van my af. “Maar ek sou nie vir sersant Potgieter gaan pla as ek jy was nie”, het my informant my meegedeel. “Jy sien die Boesmans het hom nooit eers met ‘n gifpyl geskiet nie en baie polisiemanne in Suidwes het al Boesmangif geproe.”

Sersant Potgieter se verhaal word dus nie vertel nie. Sy geval is ook nie ‘n uitsondering nie. In die daaglikse lewe van ‘n groot polisiemag word daar letterlik honderde heldedade gepleeg. Sommige word nooit op skrif gestel nie en van sommige word nooit eers gepraat nie, want die meeste polisiemanne is baie skaam om hulle name in druk te sien.

Wanneer die leser dus van ‘n besondere prestasie deur ‘n polisieman hoor of lees, moet hy hierdie feite altyd in gedagte hou. Hy moet ook in gedagte hou dat die jong konstabeltjie vir wie hy op straat sien, of die ou veteraan met die bekommernisse van die lewe op sy gesig, dalk ook al iets gedoen wat, in die regte lig gesien, ‘n heldedaad was.

•

Ontleen uit Polisie-avonture in Suidwes deur PC Swanepoel.

TSHIMHAKA OOK BEKEND AS SWARTBOOISDRIFT – OOM PIETER SWANEPOEL In opvolging van verlede week se storie oor Swartbooisdrift het ek hierdie raakgelees in Oom Pieter se boek – Polisie-avonture in Suidwes: “Naby hierdie graffie, in die jaar 1938, het die polisiepos Tshimhaka gestaan. In daardie jaar was dit die enigste geboutjie waarin blankes in die hele Kaokoveld gewoon het. Die blankes, sersant J P J Swanepoel en konstabel Pieter van Eck, was letterlik ver van die huis af.

Hulle enigste verbinding met die buitewéreld was ‘n boodskapper, ‘n sogenaamde “runner”. In tye van nood kon hy sowat 200 myl na die naaste blanke, die Bantoesakekommissaris te Ondangua in Ovamboland, in sewe dae aflê. Bygesê, as die leeus hom nie onderweg opvreet nie.

Toe Swanepoel en Van Eck in Oktober 1937 daar afgelaai is, het Tshimhaka reeds ‘n paar jaar bestaan. Die doel van hierdie eensame polisiepos was om veesiektes te bestry. Die gereg moes met muile al langs die rivier patrolleer en toesien dat geen dier uit Angola die Kaokoveld binnekom nie.

Hoe doeltreffend so ‘n ryery langs ‘n rivier van meer as honderd myl deur twee blanke en ‘n paar nieblanke polisiemanne kon wees, is moeilik voorspelbaar, maar nogtans het die owerhede destyds nie geaarsel om die polisie daar te pos nie.”

Wat het van ‘sant Swanepoel geword?

Oom Swannie vertel: Op 30 September 1965 het J P J Swanepoel met pensioen uit die Suid-Afrikaanse Polisie afgetree, waarby by na die afskaffing van die SWAP aangesluit het. Sy kollegas het vir hom ‘n geselligheidjie gereël net om hom te laat verstaan dat hulle spyt was om ‘n ou strydros te verloor. Iemand het vir oom JPJ, soos almal hom nou noem, gevra om weer ‘n slag van Tshimhaka se dae te vertel.

Heeltemal op sy gemak het by die verhaal vertel.

“En het oom toe gou gesond geword?” wou ‘n jong knaap weet.

15

“Nie so gou nie,” het JPJ gesê. “Jy weet, met my siekte het daar nogal iets interessants gebeur. Ek het lank op Outjo gele, maar instede van gesond te word, het ek al sieker geword. Op ‘n dag het hulle besluit dat ek lewer na die Staatshospitaal in Windhoek gebring moes word.

“Hier aangekom, het my toestand al erger geword. Ek weet daar natuurlik niks van nie, want ek was omtrent die hele tyd bewusteloos. Ewenwel, na ‘n paar dae het ek ‘doodgegaan’. Die dokter het my kom ondersoek, my as dood gesertifiseer en die verpleegsters het my na die dodehuis geneem. Ek het agt uur lank daar gelê, toe kom daar ‘n verpleegster in. Miskien het ek geroer of so iets, want sy het dadelik alarm gemaak en nie te lank nie of hulle het my weer in die hospitaal gehad. Na agt dae het ek eers weer my bewussyn herwin.”

Die klomp polisiemanne by die geselligheid het stil geword. Die jong klomp het hulle probeer voorstel in watter omstandighede hierdie ou veteraan in sy jeug moes gewerk het. Vir baie van hulle was die Kaokoveld ‘n onbereikbare land, ‘n plek waarvan ‘n mens net hoor, en hier voor hulle was iemand wat amper 30 jaar gelede ‘n makker eiehandig daar moes begrawe. ‘n Mens sou verwag dat een van hulle ‘n opmerking sou maak te dien effekte dat ‘n polisieman se lewe ook maar net ‘n hond se lewe is. So ‘n opmerking is nooit gemaak nie.

“Ek sê, ou JPJ,” het een van sy kollegas in plaas daarvan gesê, “jy’s gelukkig Piet Pieterse het nie daardie jare al in die ‘mortuary’ gewerk nie. Hy sou jou nie so maklik laat gaan het nie. Jy weet mos, hy’t nog nooit ‘n lyk verloor nie.”

Dit was die tipiese polisiekommentaar - ‘n poging om dit wat in hulle werk onaangenaam is, onder ‘n kombers van uiterlike traak-my-nie-agtigheid te verberg. ‘n Kwinkslag en lag, maar diep hierbinne somtyds ‘n lag met ‘n traan.

• •

Waarom ek hierdie uittreksel plaas is alleenlik om die name van die die lede te gee soos verlede week vermeld en terugvoer te gee oor ‘sant J-P-J Swanepoel.

Gesoek: Waar kan mens ’n foto van Tshimhaka of te wel Swartbooisdrif bekom?

OOM FRED GELDENHUIS: ONDERHOUD OP “VLEUELS” - RADIO PRETORIA William Marshall berig: Hennie, Kon toe twee episodes maak van Oom Fred Geldenhuys, hulle sal op 25 Okt en 01 Nov uitgesaai word. Groete, William.

• Radio Pretoria saai uit op 104.2 en kan internasionaal ook op die rekenaar ontvang word – HH.

TIK: SUID-AFRIKAANSE HUMOR Mavis doen aansoek vir werk.

Eienaar vra by die onderhoud: “Het jy tik geneem op skool?”

Mavis: “Nei Meneer, daai djarre wassit nog net papsak en dagga...????”

16

1916: A BRAVE RESCUE: CONSTABLE JAMES MOONEY, SA POLICE 7 - HENNIE HEYMANS Mention was made in the last issue of the Nongqai (February 1916) of the courageous action of Const. Mooney, SAP, who effected the rescue of certain ladies from drowning in the sea at Glencairn.

Full particulars of his brave act are now available and his comrades will be pleased to learn that details are being forwarded officially to the Royal Humane Society with a recommendation for recognition.

From affidavits sworn by nine participants and eyewitnesses it appears that Gladys and Leonora Earp, aged respectively twelve and nine years, who reside at Rondebosch, but were spending a holiday by the sea, went to bathe at Glencairn, the seaside resort near Simonstown. There was, at the time, an unusually heavy back-wash, and Leonora Earp, a l t h o u g h s h e c a n swim, was taken out by the current and carried rapidly out to sea.

A Miss Frances Sargeant, who resides at Glencairn, though a poor swimmer, went to her assistance and got within a yard of her, but soon found herself out of depth, lost confidence, and herself was carried out by t he backwa sh. Gladys Earp also tried to rescue her sister but was herself in difficulties and screamed for help.

A young man named GF Barnack, a Rifleman in the Cape Peninsula, who was bathing at the time, went to the assistance of the ladies, then rapidly disappearing seawards. All four appear to have got into difficulties and as they were swept out to sea began to call for help. A Mr Teyehcnne went out and tried to help Miss Sargeant.

At this stage three of the Military Picket (Sergt. Smuts and Privates "Wally" Johnson and Coleman) who were on duty near the spot rushed to the assistance of the drowning 7

Nongqai, March 1916 page 190.

17

persons. Johnson, avoiding those in difficulties nearest the shore, made for Leonora Earp, who had drifted a considerable distance out to sea. He succeeded in reaching her and brought her in to where Sergt. Smuts was following him up, and the latter received her and brought her to shore. Meantime a Rifleman named Du Bois also plunged in and succeeded in reaching Miss Sargeant, who was then struggling and in difficulties some distance beyond the breakers. Although exhausted she had sufficient presence of mind to turn on her back and float.

Just at this moment Const. James Mooney, on duty at the Military Post, Main Road, Glencairn, was reporting to Const. R. Brown when the shouting from the sea attracted their attention and they saw that a tragedy was imminent.

Mooney immediately rushed down the beach, throwing off his clothes as he ran. Plunging into the water, he, by mighty strokes, tore his way through the waves till he reached Gladys Earp, then about two hundred yards or more out to sea. Rifleman Barnack was trying to hold her up. Both were exhausted and in difficulties. Mooney caught hold of them and started swim towards the shore. It was very hard and exhausting work with the two of them, and having got them some little way in, to where Barnack could make something like a fight for it, he told him to let go of the girl and he (Mooney) would come back for him. Barnack thereupon released hold, and Mooney swam to the shore with Gladys Earp and handed her to others who were in the water to their waists. He then turned to go to Barnack's assistance when he saw Miss Sargeant and Du Bois in difficulties. He at once swam to them and succeeded in getting them out of danger and to shore. Miss Sargeant was unconscious and had to be carried out of the water. Mooney turned and again entered the water, but his tremendous exertions exhausted him that he was compelled to pause for a few moments to recover his strength.

Meantime, Rifleman Johnson, after rescuing Leonora Earp, had returned to the water and assisted Barnack in, while Rifleman Coleman went out and brought in Mr. Teychenne, who, although not in deep water, was much exhausted by his efforts at rescue owing to the tremendous backwash.

Everyone by this time having been rescued, Const. Mooney (who himself had to be assisted out of the water) returned to the unconscious Sargeant, to whom he rendered first aid.

All the eye-witnesses speak in the highest terms of the splendid courage and resource shown by the rescuers, particularly of the tremendous exertions of Const. Mooney, whose great height and strength enabled him successfully to combat the backwash.

THE SOUTH AFRICAN POLICE GAZETTE – HENNIE HEYMANS Many of our younger readers are not acquainted with the ‘old’ South African Police Gazette of the former South African Police force. The Police Gazette was an official, confidential, publication sent out weekly by the Commanding Officer of the former South African Criminal Bureau to all law enforcement agencies in Southern Africa. It was quite interesting to read the Police Gazette on night duty and to do the amendments. There were apprehensions sought, missing persons, deserters from the SA Police, the SADF, SA Prisons Service, unidentified corpses and various other tit-bits of information for the law enforcement officer. It was very interesting to read the directives of the sensors attached to the Publications Control Board – what had to be cut out from the film etc. I 18

distinctly remember reading that a certain movie during 1952 that contained a scene where a lady appeared in a bikini, the scene which had to be cut. During 1965 a lady appeared top-les and that scene had to be cut. (In some places e.g. Durban and Johannesburg it was an offence to visit a beach or swimming pool in a bikini.) I found it ironic that we as young policemen could die for the country, but we could not vote, drink or view certain movies – however on the contrary we could see the stark reality of life is all its forms – especially during the revolutionary onslaught. Modern and fast communication has renedered the Police Gazette ineffective. (Although I thought the weekly Police Gazette made for interesting reading and should be continued!) Some policemen who became under-cover agents were branded ‘deserters” in the Police Gazette to give them a better legend and ‘cover’.

•

Lt-General CF Zietsman abolished the Police Gazette.

EARLY SOUTH AFRICAN POLICE BADGES, THE ENDLEY COLLECTION, PART 2: On 1 April 1913, the South African Police was formed. The force was composed and formed from the various Provincial Police8 forces that had existed in South Africa before the Union of South Africa was established. The force had an initial strength of 8705 but this expanded fairly rapidly as district policing and other tasks were temporary taken over from the South African Mounted Rifles in 1914.

The badges had a scroll with the inscription “SOUTH AFRICAN POLICE – ZUID AFRIKAANSE POLITIE” being used from 1913 to 1926.

A white metal badge was issues to native constables of the SAP and these are now very difficult to find.

The early badges were based on a 7 point star with the King’s crown above it. The inscription “SOUTH AFRICAN POLICE – SUID AFRIKAANSE POLISIE” was then used from 1926 to 19579.

8 9

Should read: Colonial Forces At some stage the “Suid-Afrikaanse Polisie” was placed on the top and “South African Police” at the bottom.

19

The “S” type badges were worn during the period after 1926.

1931 to 1957

20

Left: Officers Gilt pouch belt plate “Zuid” type worn from 1913 – 1926 Right: Officers Gilt pouch belt plate “Zuid” type worn from 1913 – 1926

21

South African Police Reserve

Lieut-Col Devinish Uniform and equipment attributed to Lieutenant – Colonel Devinish in my collection.

•

Thank you for a spledid article, William.

22

AFSTERWE: BRIG DJ CRAFFORT (AFGETREE) BRIG, MY PA BRIG (AFGETREE) DIRK JOHANNES CRAFFORD @ “BOKKIE”, IS SATERDAG 18 SEPTEMBER OORLEDE TE HELDERBERG HOSPICE, SOMERSET WES. HY HET KANKER GEHAD. SY WENS IS DAT HY VERAS WORD EN ONS HET MAANDAG 20 SEPTEMBER ‘N ROUDIENS GEHOU. TER INLIGTING AAN ALLE BESTE WENSE AAN ALMAL.

OUD-LEDE.

ANTON J CRAFFORD More Brig, Hier is ‘n foto van ek en my pa, dit is geneem voor hy opgeneem is in die Hospice.

BESTE WENSE, ANTON J CRAFFORD: LTKOLONEL, MIDDELBURG: MPUMALANGA.

• Beste luit-kol Crafford en Gesin – namens die lesers van die Polisiekoerant ons innige simpatie en meelewing. Genl Hennie Westraat en beide die Bejaardesorgfonds en die Bond van Oud-Polisiebeamptes is ingelig. Genl Westraat het as jongman onder u Vader grensdiens gedoen.

SOME COMMENTS ON POLICE UNIFORMS - HENNIE HEYMANS I have never seen the type of gorget patches that Lt-Col Devinish is wearing in the photo. It would appear that in days of old police officers did not wear gorget patches. The staff blue cap band and gorget patches were only introduced during 1938. I know for a fact that originally Commissioned Officers did not qualify for the SAP Good Service Medal. [I think it is only during the 1950’s that SAP Commissioned Officers qualified for the Good Service Medal.] Officers and Head-Constables (warrant-officer) did not wear gauntlets either. They wore “brown dogskin gloves”. Mounted Constables and Sergeants wore gauntlets – while Officers and Head Constables wore gloves.

In days of old Commissioned Officers also wore “SAP” along with their “pips”. This practice was later discontinued. I am collecting Dress Orders of the various periods. Unfortunately the SAPS Museum does no longer exhibit the old SA Police uniforms (that were exhibited before 1994). But we will all continue the research on medals, badges and uniforms. Perhaps older readers from the Quartermaster’s Staff could comment as Standing Orders said that the QM described the uniform members should wear. Reference: Curson, Dr HH: More Military and Police Devices from South Africa 1790 – 1963; 1962, pp 37 – 40. (Presumably the book was printed by Caxton and published privately).

23

Here is Lieut-Col Kirkpatrick of the SAP also without gorget patches. He was appointed OC 9 SAI.

Here is Lieut-Col HF “Harry” Trew also from the 1920’s. He does not wear gorget patches. Lt-Col Trew was SAC, Transvaal Police and SAP. He was CO of Gen Botha’s Body guard. He retired as Deputy Commissioner Western Province.

Above: Col TG Truter also without gorget patches.

Right: 1939 - Col IP de Villiers, Commissioner of Police, without gorget patches.

24

Col GRC ‘George’ Baston without gorget 1940: Col George Baston, acting patches. [Dressed like Col IP de Villiers.]

Commissioner of Police, with gorget patches.

Note: Brig George Baston was the first person to hold the rank of Brigadier in the SA Police. Col IP de Villiers became a Major-General in the UDF while Police Lieut-Colonels were appointed Brigadier in the Union Defence Force as members of the Police Brigade.

LAASTE FOTO VAN KANTOORPERSONEEL VAN DIE SPESIALE WAGEENHEID - GARMOUR HOUSE KAAPSTAD: JAN VAN WYK Hierdie groep foto is geneem nadat gen. R.P. During die Wageenheid verlaat het, en die leisels gaan oorneem as Afdeling Kommissaris Wes Kaap. Brig. Kerneels Mouton (Oorlede) wat jare die bevelvoerder was by die Bewaking van die Parlement, het toe oorgeneem. Nadat Brig. Mouton met pension afgetree het, het Kol. Wallie Engelbrecht links op die foto oorgeneem. Kapt. Lotz op die foto is verplaas na Opleidingseenheid Graaff-Reinett. Tans is hy senior finansiële adviseur te Old Mutual in die Strand.

Agter vlnr. Tikster Sonja Greyling (tans tikster by die Munisipaliteit in De Doorns) agter haar sersant Mannetjies Mans dan sersant Piet Dreyer adj.off. Jan van Wyk, v/adj.off.

Amanda Gerber, (tans Bevelvoerder by Epping Store, rang kolonel), sers. Gerber (die toutrekker, rang nou lt. kol. Afd Wes Kaap), (t) lt. kol P.J. Joubert, adj. off. Hennie Kriel, (tans kolonel êrens in OVS), adj.off. Tom van Wyk. sers. Johan Buchinger, V/Los. Arbeider Veronica Ephraim.

Voor: lt. kol. Wallie Engelbrecht, brig. Kerneels Mouton, kapt. Johan Lotz.

Groete Jan. • Jan, watse skouerflitse dra die manne? [Volgens genl During moes die erkende SWE flitse destyds in opdrag destyds van genl Frikkie Engels verwyder word.]

25

BRIEF VAN GENL-MAJOOR MARTIN NEL 7 Augustus 2010 Brigadier Hennie Heymans Posbus 11704 QUEENSWOOD 0121

Beste Hennie SUID-AFRIKAANSE POLISIE MEMORABILIA: SMO (A) NR. 22A VAN 1960 Ingeslote vind asseblief twee fotostatiese afdrukke van bovermelde dokument.

Ek het die (effens vergeelde) afdruk in die vroeĂŤ 1990's by die Eksamenraad gebedel. Die formaat van die oorspronklike 1960 model was sodanig dat die fotostaat proses nie die gehele dokument kon fotostateer nie, derhalwe het van die onderste lyn(e) op sommige bladsye nie mooi ingepas nie. Soos jy op die (nuwe) fotostaat kan opmerk wat ek nou van die 1990's model gemaak het, word die probleem effens vererger want die 2010 papierformaat lyk my is ook weer effens korter as die van die 1990's.

26

Jy het eerste keuse van weiering, dus moet jy maar besluit watter van die twee jy wil hou en watter kopie jy na Dana wil aanstuur.

Interessantheidshalwe: Kyk wie is nr. 169 op die lys Konstabel na Tweedeklassersant (Uniformafdeling) - jy het saam met hom gewerk!

Nr. 15 op die lys Speurderkonst. na 2/S/Sers. is die bekende Springbok skrumskakel, wyle Piet Uys. Dit is nou iets vir jou lys van magslede wat ook Springbokke was. Piet en ek was saam by die destydse Bedrog-en Insolvensiepersoneel van die Kriminele Ondersoek Departement van Pretoria-Sentraal voordat Piet na die SAP- Kollege verplaas is.

Nr. 10 op daardie lys is genl. Barry Henn en nr. 14 is wyle brigadier Jack Cronje (wat my troepleier in die kollege was.)

Daar is (vir my) so baie bekendes hierin. Is nr. 158 nie genl. Basie Smit nie?

Nr. 3 op die lys Tweedeklasspeurderserant na Eersteklasspeurdersersant is genl “Sterk Hans” Dreyer, nr. 6 is wyle genl Sakkie van der Vyver, wat eens 'n Handelstak BO was en nr. 17 is wyle genl. Alwyn Conradie, wat eens 'n Speurhoof was.

Met vriendelike groete (Geteken) MJ (Martin) NEL Genl.-maj. (Afgt.: Suid-Afrikaanse Polisie).

• Genl Nel: Baie dankie. Ek haal uit die Spesiale Magsorder die name van enkele lede aan wat my kennisse en my eie pad gekruis het aan:

1960: Konstabel tot 2/Sers: Uniformtak No

Rang

Naam

Stasie

Posisie Opmerking in Unie

33750

o/sers

JHE Stadler

Kollege

4

Later offisier in SAP Kolege - Skietkuns

32195

konst

JW du Plessis

OVS

16

V-Tak NOVS

27970

konst

EAL vd Merwe

Port Natal

37

V-Tak Port -Natal

30453

konst

WAK Cornelissen

WWR

64

V-Tak WWR

33357

konst

HP Noppè (Hans)

HK

84

Kompol x 302

31808

konst

Natal

122

30320

konst

AR van Ellinckhuyzen (Andre) WJS van der Westhuisen (‘sant Wessie)

Natal

145

Vryheid – brig (afgetree) SAP King’s Rest (oorlede)

31423

konst

J Loots (Pilot)

KOMPOL

149

SSO – Kompol 94

32873

konst

RL Welman (Bobbie)

Port Natal

169

Wentworth & V-Tak Port –Natal.

27

Oorlede – kleefmyn.

32126

konst

R Hansen (Dick)

O Kaap

189

V-Tak Pretoria en GIS

by Kompol Tin

28585

konst

JAC van Huyssteen

Port Natal

228

34?16

konst

HJ Meyer (Hennie)

Kimberley 235

38166

konst

DJG Brand (Dirk)

Port Natal

257

30289

konst

AA Struwig (Dries)

WWR

285

V-Tak P-Natal (Tans in Pretoria) HE – Durban (oorlede te Cape St Francis) Saam offisier geword – oorlede.

1966 TTE – saam met ‘Rooi Rus’ in SWA + VTak WWR

Speurderkonstabel tot 2/speurdersersant 32013

s/konst

J de V Joubert

Tvl

1

Lt-genl (oorlede)

34082

s/konst

JJL Scholtz

Port Natal

5

V-Tak Port Natal.

Doktor.

32482

Proefspeurderkonstabel

MJ Nel

Tvl

6

Handelstak – genl-maj

32283

s/konst

BH Henn (Barry)

Natal

10

Genl-maj

32503

s/konst

JH Cronje (Jack)

O-Tvl

14

Brig – V-Tak N-Tvl (oorlede)

32931

s/konst

P de W Uys (Piet)

Tvl

15

Springbok - oorlede

33701

s/konst

GN Erasmus

WK

56

Genl-maj - WWR

31323

s/konst

JH Gloy (Hans)

O-Tvl

59

Genl-maj – Kompol x 302

31199

s/konst

DLE Laubscher

Tvl

119

Kompol x 302

26238

s/konst

H Davidtz

Port Natal

142

Moord & Roof Durban

32277

s/konst

I Coetzee (Ieg)

Port Natal

144

Lt-genl

33875

Proefspeurderkonstabel

MD Ras (Martiens)

WWR

155

Genl-maj

2/Speurdersersant tot 1/speurdersersant 30393

2/s/sers

AP van der Heever (Duifie)

WWR

1

RI - Durban

26392

2/s/sers

JG Dreyer

WWR

3

Koevoet – lt-genl

25520

2/s/sers

I van der Vyfer (Sakkie)

WK

6

Genl-maj

30615

2/s/sers

AB Conradie (Alwyn)

WK

17

Speurhoof (oorlede) Springbok - hengel

28

24832

2/s/sers

PJ Goosen (Piet)

OVS

18

Kompol x 302 (oorlede)

34153

2/s/sers

MC Swart

Port Natal

27

RI Durban

24429

2/s/sers

JA du Preez (Jan)

Tvl

31

SSO Kompol x 302 (oorlede)

25834

2/s/sers

GA Siepker (Anton)

OVS

38

Skakel met x 302

29546

2/s/sers

HD Stadler (Herman)

Port Natal

41

Genl-maj

29593

2/s/sers

G van Zyl (Gert)

Port Natal

84

Offisier Durban

23790

2/s/sers

JH Gouws (Swart-Gous) Port Natal

86

26162

2/s/sers

WG Roux (Snorre)

87

V-Tak P-Natal (oorlede) Laas in Pmb gesien.

Skoonseun van oorlede hoofkonstabel Grobler (Durban-Sentraal) en brig Quartus Grobler se swaer.

Port Natal

• Die lys bring baie herinneringe terug. Ja, op Wentwoth was Bobbie Welman my wyksersant, later was ons saam te Durban V-Tak. Te King’s Rest het ons slegs een Indiër-lid, konstabel Danarajh, gehad. Hy was die hofordonans van ons stasie. Sy taak was om die prisoniere, dossiere, borg en erkenning van skuld edm na die hof te neem.

Ek onthou nog soos gister hoe hy altyd na ‘sant Wessie as “Sergeant wan-der Hoestuyzen” verwys het! Ons manne op die rondtes en op die “vêns” het geweet van RI in Durban – luit Duifie van den Heever was een van die manne by RI in Durban – bekend as “Pretoria Agencies” - hy het te Crossways bokant Vaughn Redding se apteek gewoon. Kaptein Johann Coetzee – later kompol - was die bevellvoerder van die geheime polisie-eenheid.

ROYCE MERTON Royce Merton, daardie lang lid van die Veiligheidstak Pretoria, wat so baie BBP’s beveilig het, en later Uniformtak Pietermaritzburg en Afdeling Openbare Betrekkinge (Hoofkantoor) was, het geskakel om te laat weet dat sy groot operasie ’n sukses was. Hy is nog aan die herstel en bedank almal van Polmed tot al die vriende wat hom gereeld skakel en ondersteun.

29

JOHAN VISAGÈ Dankie vir die artikel oor Manie Odendaal! Ek het die voorreg en ondervinding gehad om saam met hom en manne soos Brian Boucher, Flip Sonnekus, Fred Pautz, Grobbies, Salie Nel en Tjaart Riekert op dieselfde skof te werk. Het as bestuurder vir laasgenoemde opgetree na ‘n paar maande in die oproepkamer saam met sers Wasserman en ene Pretorius asook Jimmy Gous wat ‘n Springbokstoeier was.

Wat ‘n gedugte aflosspan was dit nie!! Die manne het kompiteer om te kyk wie ‘vang die grootste sake’ en wie maak van die meeste arrestasies.

Dissipline was streng .... geen rokery en die pet moes ten alle tye gedra word. Vandag blyk dit net andersom te wees ... hoe jammer!

Kan vandag nog van die hondename onthou asook die roepseine van die voertuie. Those were the days!!

Voorspoed met die koerant!! 43607 • Dankie Johan, ja na al die jare kan ek steeds die oproepkamer by radiobeheer in Ridgeweg onthou – dit was “44562” – ons moes die nommer skakel van die aanklagtekantoor na julle om die berig uit te stuur. As ak-sers moes ek daardie nommer seker ’n duisend keer geskakel het! Vir ons stasiehase was dit ’n plesier om van julle suksesse die die Sunday Tribune, Natal Mercury en die Daily News te lees!

Tim Clarke, Roy Barnard en Leon Mellet was die verslaggewers van daardie era gewees!

• Ja 43607, Tjaart Riekert was ook my wyksersant op Wentworth, sy gade was die enigste vroue-klerk en tikster te Wentworth-polisiestasie. Dit was in die dae van o/a Jack Scheepers en a/o Odin Moorecroft. Ek wonder baie wat het van a/o Moorcroft geword? – voor hy SB geword het was hy by die Indiër Opleidingsdepot.

• Ons dink dan ook met leedwese terug aan no 32594 sers JF ‘Tjaart’ Riekert en sy polisiehond wat op 30 Maart 1972 in die Oos-Caprivi, die hoogste offer moes bring op hul eerste dag van grensdiens! Ons eer hul nagedagtenis – Saluut!

SPECIAL EDITIONS OF THE POLICE GAZETTE Two special editions are in the pipeline; the first will be a short history of both the Natal Mounted Police (1874 – 1894) and Natal Police (1894 – 1913) and the second issue will be on the South African Constabulary (1900 – 1908). Any interesting contributions will be welcome! All sources will be acknowledged.

30

ASTONBAAI

Vriend Hennie, hier innie Kaap en Oos-Kaap is die mense weer baie aktief oor blaffende honde. Hieronder volg my skrywe, van vadag, aan die Burger oor wat ek jare terug gedoen het met so ‘n klagte. Groete – Vra maar net Astonbaai.

“Lees van more 28.10 in die Burger se brieweblad van Wessie se raad en sy verwysing na die Polisie as eenvoudig. Ek was 34 jaar aktief betrokke in die SA Polisie en een van die mees gehate klagtes wat ons ontvang het, was blaffende honde. In Eldoraigne was ‘n man wat elke nag geskakel het oor sy buurman se blaffende honde. Ek het die klagte weereens bygewoon, die klaer gaan haal en oorgetstap na sy buurman toe, ek het die buurman wakker geklop en hom gevra om sy hond te roep wat hy toe gedoen het. Ek het hom die hond se naam gevra en toe voor die klaer en die buurman die hond as volg meegedeel: "Ek is so en so van die Suid Afrikaanse Polisie, Wierdabrug, en het ‘n klagte van rusverstoring teen jou ontvang.” Ek het hom toe gewaarsku dat hy moet ophou blaf en as hy nie gehoorsaam nie sal ons hom moet arresteer en voor die hof daag. Ek het ‘n volledige sakboekinskrywing gemaak en ‘n afdruk van die hond se poot op die bladsy aangebring, die man het nooit weer gekla oor die hond nie. Nou is my vraag, wie is eintlik eenvoudig, die klaer of die Polisieman? Vra maar net Astonbaai.”

• Jare gelede in SAP King’s Rest se wyk het die uwe ‘n klagte ondersoek oor ‘n haan wat gekraai het en so die nagrus van die buurt verstoor het. Nadat die saak volledig en behoorlik ondersoek het, het die SSA geweier om te vervolg, want, het hy gesê daar is ‘n uitgewysde saak waarin die regter beslis het: “Its the most natural thing for a rooster to crow!” [Dit was in die dae toe ons almal nog hoenders aangehou het – voor die gevreesde optrede deur die Metropolisie!]

KOEV OET – THE M EN SP EAK: JONATHAN PITTAWAY Ons kom nou by die afsluiting van hierdie pragtige boek! Ons soek artikels wat oor Koevoet verskyn het in Servamus, Paratus, Huisgenoot, Scope of waar ookal! Geliewe vir Hennie Heymans te kontak indien u oor sodanige artikels beskik. Indien lede van Koevoet eervol in Magsorders vermeld is – geliewe ons aandag daarop te vestig. Ons soek oorspronklike foto’s van Cato Manor, Sharpeville en Pondoland.

Oudlede van die Polisie en van Koevoet wat belowe het dat hul stories sou stuur, word nou vriendelik herinner om hul ervarings nou in te stuur. Ons is nou besig met die kunswerk en uitleg van die boek.

31

SOME OLD POLICEMEN OF NEARLY A HUNDRED YEARS AGO!

Below (left) Sub-Insp BB Bets and the 1st (?) District Commandant of Durban, No 46 District.

Far left is Sub-Inspector BB Bets, SAP Benoni, who during the 1922 Revolt on the Rand was a several times reported, killed in action!

On the left is Sub-Inspector JJ McRea, the District Commandant of Durban who was then transferred to Willowmore in the Eastern Cape.

Although the SAMR did the policing of Natal, the SAP was in charge of the CID, duties at the Courts and the Water Police in Durban Harbour – that was in the days before the SARP.

32

c1939 - Front: Lt-Col’s Coetzee, Beresford Wood, Col IP de Villiers, Gen JC Smuts, Lt-Col’s Baston, Jona Spence, FW Cooper (QM).

Back: Lt-Col’s Long, OJT Horak, Frank Verster, Private Secretary, ??, RJ Palmer (note wings), RA Meston?, ??.

1925 SOMETHING ON UNIFORMS –THE PRINCE OF WALES, THE COMMISSIONER OF POLICE AND OTHER VIP’S Far left: Adv Tielman Roos, the Commissioner of Police, Col Sir Theo Truter, the HTH the Prince of Wales and the Prime Minister, Gen JMB Hertzog.

Left: An enlargement of the photo of Col TG Truter.

In those days all Officers and Head Constables wore white helmets and/or white cap covers. The Commissioner is wearing a pouch bag etc with his ceremonial uniform.

33

1916: SOME OLD POLICEMEN OF DAYS GONE BYE

During the Second World war Mr EH Lewis was appointed Brigadier in the Union Defence Force. He is also one of the founders of the Nongqai – first the Natal Police magazine and later the SA Forces Magazine.

Finally The Nongqai became the Police and Prisons magazine until the name was changed by Minister FC Erasmus (Min of Justice) to Justitia.

34

THE PRISON DEPARTMENT

Like the Defence Department, the Prisons Department is a sister department of Police.

Regarding Dana Kruger’s question regarding the “PS” in Police Gazette No 17: Here is the masthead of the Service Orders of the SA Prison Service during 1916. It would appear that the Prison Service carried “PS-GD” on their shoulders. To round off the Prisons, here is a lovely atmospheric photo of the Local Prison in Pretoria – it still stands to-day, just off Potgieter Street.

DOODSBERIG: BRIG (AFGETREE) FJJ “FLORIS” (JOHNNY) BRAND 1. More Oom Hennie, My oom, brigadier Floris "Johnny" Brand - is gister (29 September 2010) oorlede - ek sal die info deurstuur sodra ek dit het. Carel du Toit 35

2. Moes krap vir ’n foto, hy was redelik kamerasku! Uiteindelik ‘n groepfoto aangepas; 2 weergawes gemaak. Kyk net watter een werk die beste. Sy volle voorletters is FJJ Brand; gebore 18/03/1941. Begrafnis lyk na Maandag 15:00 - geen verdere info ontvang vanaf my jongste oom. Carel du Toit.

- Ons innige meegevoel met die Brand-familie.

DEBAT: DR PIET CROUKAMP ANTWOORD GENL JOHAN VAN DER MERWE Repliek deur dr Piet Croukamp: U beroep op noodweer klink effe hol na meer as vier dekades van apartheid. U beroep op noodweer klink effe hol wanneer u sonder om die implikasie van u wandade te begryp regverdiging vind om handgrenate se slagpenne te wysig sodat mense hulself opblaas op grond van ‘n enkele getuie se bewering. Ons weet dat mense vergoed is vir hierdie tipe bewerings of wat jy inligting noem, Johan. Dit is presies wat verkeerd was met jou en die Nasionale Party se bewind; een man, in hierdie geval jy, kon op grond van die mees twyfelagtige getuies - en inligting - oor lewe en dood besluit. As jou inligting goed genoeg was om moord mee te pleeg, Johan, was dit goed genoeg om voor ‘n hof te lê En, jou bewering dat die mense aan wie jy hangrenate voorsien het self kon besluit of hulle dit wil gebruik of nie, is verseker nie alleen gestroop van enige geloofwaardigheid nie, dit klink na die logika van minderjarige. Vir my klink dit asof hulle dood jou koud gelaat het Johan.

Johan, as dit moelik is om te bewys dat iemand aan iets skuldig is, is dit omdat daar ‘n waarskynlikheid is dat daardie person onskuldig was. As die doodstaf nog geldig was in Suid-Afrika, en jy kon nie op die genade van die ANC-regering staatmaak nie, Johan, was jou lewe niks werd nie. As die maatstawwe waarmee jy meet steeds geldig was vandag, Johan, was jy ‘n terroris wat in die donkertes van Pretoria-Sentraal die finale vonnis in die oë sou moes kyk.

Wat die 200 sterftes betref. Johan, nie jy, soos verskeie van jou generaals, en menige voetsoldate, het ten volle gebieg by die WVK nie. Vandaar die pardonne wat nou in is, en ons weet dat daar steeds mense is wat probeer om onder die radar vlieg. As jy aansoek doen vir ‘n pardon, beteken dit daar is heel waarskynlik moorde waarvoor jy nou die ANC se genade vra.

Miskien klink ‘n addisionele 100 sterftes vir jou na niks, Johan, maar soos ons reeds gesien het vind jy maklik regverdiging vir die mees-brutale moorde (een betaalde persoon se getuienis is goed genoeg vir jou). Vir my klink dit verskriklik, en jou dié kant toe, dáái kant toe-manier om na sterfte-statistiek verwys is vedomp sinies. Hoeveel mense is dood by Sharpville, Johan, en waar verreken jy daardie 69.

Jou getalle raak wel die ‘wese van die argument’, Johan. Soos FW de Klerk probeer het om sy kennis van Vlakplaas te verwater tot hy ‘onskuldig’ langs Mandela kon inskuif vir ‘n Nobel-prys, so verwater jy nie net jou kennis van wat gebeur het nie, maar ook die ontsaglike geweld daarvan om mense op grond van die mees onwaarskynlike feite op te blaas. FW de Klerk het jou in die steek gelaat, Johan, en jy het die kompliment daarna bemaak aan jou voetsoldaat. As De Klerk alleen net dit geweet het waarvoor hy bereid was om voor 36

verantwoordelikheid te aanvaar, was hy verseker die mees breinlose regsgeleerde waarvan ek al gehoor het. Die ‘selfmoorde’ in aanhouding, die verskeie gevalle van gevangenis wat op koekies seep gegly het, wat by die polisie-kantore se vensters uitgespring het; kom nou Johan, meer as dertig jaar van Vlakplaas, BSB, Biko, Sharpeville, om maar ‘n paar te noem, en jy en De Klerk probeer ons oortuig dit was net 200? Eugene verseker my; Vlakplaas sou sukkel om die brutaliteit aan die Oos-Kaap na te maak, en dan was daar nog ander eenhede wat ewe ‘suksesvol’ gewerk het.

Johan, jy, Vlok en verskeie generaals, soos ook De Klerk, het rieme neergelê terwille van julle self, julle verwater julle aandeel in die slagting van polisie-optrede tydens apartheid tot by die punt van oneerlikheid (as jy nou aansoek doen vir ‘n pardon vir dit waaroor jy nie vorentoe getree het by die WVK nie, was jy oneerlik). Eugene de Kock het begrip daarvoor; as die skip sink, red jouself. Hy het geen gripe met selfs diegene wat teen hom getuig het in sy hofsaak nie, it is rough justice, but it is justice. Maar, jy en De Klerk sou vandag steeds in vrede en vryheid geleef het as julle die murg gehad het om vir Eugene op te staan. Julle sou julle naam seker nooit in ere kon herstel nie, maar wat is ‘n naam in vergeleke met ‘n lewe agter tralies, Johan. Jy en De Klerk sou verseker nooit tronk toe gegaan het nie – politici (waaronder jy ook tel in ‘n mate) kyk na mekaar Johan, julle red selfs mekaar. Die mense wat julle vuilwerk doen, vir hulle is daar geen ooreenkoms, geen politieke kompromie, en uiteindelik geen genade nie.

Adriaan Vlok hang soms daar rond in Pretoria Sentraal, hy kom kuier vir ‘n paar obskure karakters met ewe obskure wandade agter hulle naam; soms kom hy voete was en soms kom hy sommer net bid vir sy nuwe vriende. Ek wonder altyd hoekom hy ‘n vry man is, soos ek wonder oor jou en FW de Klerk, maar; dis hoe julle dit bewimpel het. Ek is ‘n ou-skool left of liberal, en ek hoef geen verstaan vir De Kock se saak te koester nie. Vir my verteenwoordig sy lot die lafhartigheid van apartheid se leiers en besluitnemers; Afrikanerleiers, soos jy, het duidelik geen probleem om iemand op die slagveld agter te laat nie. Jou geskop in sy rigting in jou boek is byna te wagte gewees. Eugene de Kock is jou en die Nasionale Party se gewete, Johan. Eendag sal hy ‘n vry man wees omdat die waarheid, en die prys wat hy betaal het, hom weer vry sal maak. Sommige onder ons sal dalk nooit ‘n prys betaal nie en ook nooit die volle waarheid hoef aan te bied nie, maar in ‘n sekere sin sal diesulkes ook nooit vry wees nie.

Solank as wat Eugene agter tralies sit sal ek alles moontlik doen om hom ‘n vry man te kry, hy verdien dit vir sy bydrae tot die waarheid, en hy verdien dit omdat hy nie skroom om verantwoordelikheid te neem vir wat hy gedoen het nie. In ‘n oomblik van swakheid wens ek ek moes dieselfde vir jou doen.

• Genl J van der Merwe is met vakansie en ons sal sy kommentaar in die volgende uitgawe plaas.

• Ons sal ook probeer om ander kommentaar in te win, bv van mnr FW de Klerk, mnr Adriaan Vlok en dr Leon Wessels.

SA POLICE BATTALION IN EAST AFRICA Gentlemen, 37

Solved the problem of the SA Police Battalion in East Africa in the Great War - it was'nt!

Yours, Gordon Angus Mackinlay.

Attached: Subsequently transferred to the South African Police, the battle honour awarded to the Nyasaland Imperial Service Contingent drawn mainly from the South African Mounted Riflemen which received: GERMAN EAST AFRICA 1916-18.

No NYASALAND IMPERIAL SERVICE CONTINGENT (NISC), modern writers call Central Africa Imperial Service Contingent. Arriving in Nyasaland at the beginning of September, 1915, as part of the Nyasaland Field Force. The main component being 5th Mountain Battery, South African Mounted Riflemen (NOTE), with a Mounted Machine Gun Section and a mechanical transport company also drawn from the SAMR, a Sanitary Section and a field ambulance section, 275 in total. It joining the columns made up of double companies of the King's African Rifles, and European detachments drawn from the Nyasaland Volunteer Reserve. Whilst the bulk of its men had been evacuated sick, the last element of the Contingent did not leave East African until 1919.

NOTE: Formed from volunteers of the SAMR artillery batteries, at Karibib, SWA, after the conclusion of hostilities in 1915. It initially entitled 1st Mountain Battery, then 5th Mountain Battery, a six gun battery equipped with captured German 75mm QF mountain guns. A Lieutenant (later major) S.J. Morse was given command, the Battery Captain Lieut F.R.Ames (later captain), the Section Officers; Right Section: Lieutenant H. Swifte, Centre Section; Lieutenant M. O'Malley and Left Section: Lieutenant A.C. Sparks.

TEXTS: MARTIN, Colin. Corporal Haussmann goes to war: armed with motor-cycle and camera.

Published by author, Cape Town, 2000. SC, 64p., photographs, map. Whilst claimed to be a history of the Corps, is an account profusely illustrated with his photographs of a despatch rider's life with the NISC in that Colony.

MOYSE-BARTLETT Lt Col H., MBE, MA, PhD. The King's African Rifles. A Study in the Military History of East and Central Africa, 1890-1945. Gale & Polden, Aldershot, 1956.

HB, xix, 721p., photos, maps, index.

Comments by Hennie Heymans: This matter requires some further research.

“GERMAN EAST AFRICA 1916 – 1918”

38

Left: The photo shows Inspector (Capt) Fulton of the SA Police seconded for duty with the East African Expiditionary Force.

SPESIALE TAAKMAG VAN DIE SUID-AFRIKAANSE SPOORWEGPOLISIE – BEVELSGROEP: RONNIE BEYL

39

NUUS VAN HEINDE EN VERRE

Ek het Nuusbrief 17 op die "nuwe manier" gekry ....... in plaas daarvan om my met die Du Preez-verslag besig te hou, het ek eers 'n uur of wat na die nuusbrief gekyk. Dis werklik lekker om hierdie staaltjies en stories te lees ...... Groetnis, Johan Ferreira – Pretoria.

Baie dankie Hennie, het tegnologie baas geraak , lees nou koerant op web-tuiste - Dries van der Merwe - Vrystaat Pragtig, Hennie, het reggekom en kan baie vinnig almal oopmaak. Dit is ‘n baie goeie metode hierdie. Groete, Willie – Standerton.

Dankie Hennie, nr. 17 gekry. Ek sien julle soek 'n foto van ons polisievlag. Ek het nie 'n foto nie maar het 'n vlag wat ek beskikbaar kan stel om 'n foto te neem; ons kan reel en ek sal dit vir jou bring. Nog 'n ding, ek sien jy was my "junior", my magnommer was 42876W. Mooi loop, groete en dankie vir julle moeite. Christo Davidson

Hallo Hennie. Ek het uitgawe 17 ontvang. Baie dankie. Groete. Pierre van Rensburg.

Beste Adjudant (Jan Jas) Van Wyk Dog ek laat weet maar van my aangesien u so mooi na ou Wageenheid lede verneem het? Ek is maar blougat, was 1984 in die Kaapse Wageenheid. U sal my dalks onthou as die lid wat die glipsie met die M26 oefen granaat gehad het. Ek en oorlede DB Koch moes toe van Baviaanspoort na HF Verwoerd jaag. He he – dit was Vrydag, 13 Julie 1984. Ja nee, Vrydag die 13de. Ek lê sedertdien maar laag op soortgelyke datums. Die besigheid het darem mooi herstel.

Na offisies kursus in 1990 het ek as 2 i/B saam met Majoor Sakkie Brand by die BBP Eenheid, Kaapstad ingeval. Sal waardeer as u dalk kol Brand se kontak besonderhede kan bevorder? Nov 1992 is ek na Kapt Conradie) by die Presidents-eenheid, Kaapstad verplaas.

Na keuring is ek toe as lyfwag by mnr de Klerk aangestel (1992-1993). Ek het saam met oorlede Ben van Deventer, Pieter van Zweel) en brig Pieter Scholtz gewerk. Goeie tye en uiters professionele dienslewering – daar was moeilike tye oor die Kodesa tydperk. Daarvan kan ek menige staaltjies kwytraak, verkieslik rondom ‘n selektiewe braaivleisvuur. Beslis geen “Bloulig brigades”.

40

In Aug 1993 het kol Tiekie De Jager en Ben van Deventer my met ‘n interessante taak opgesaal – ek het met ‘n “hand picked” span van 10 die ANC begin ondersteun. Tydens hierdie tydperk het ek baie van die voornemende cadres ontmoet. Dit het later tot my aanstelling as “EBV van die PPU in die Kaap gelei, 1994. 4de Vloer Garmor Huis was my voorland tot 2003.

Na 20 jaar diens moes ek maar die Blou vaarwel roep aan gesien ek nie deel van die nuwe bestel se toekomsplanne was nie. Smaak my ons was dalks te streng na hul smaak?

Met die Here se genade was ek bevoorreg om ‘n pos by Anglo-American in Johannesburg, Korporatiewe kantoor los te slaan, waar ek tot vandag diens lewer.

Wel Adjudant, dit was n voorreg om te kon gesels.

Brig. Heymans nogmaals dank vir die geleentheid om n kanaal te skep vir ons wat eenders is?

Saluut!

Hein Bezuidenhout Hello Hein, Ja ek onthou jou. Jy was seker een van die jongste offisiere in die BBP eenheid. Ek waardeer hierdie epos, want ek bevorder die Wageenheid se geskiedenis tot ek dit verlaat het in 1991. Die laaste foto kom in die volgende koerant nr. 18. Maar kyk in Nr. 17 daar sal jy sien Stumke, Myra Erasmus (Van Aswegen) , Gawie Alberts, nog nie van hom gehoor nie, maar op Faceboek opgespoor. Myra is getroud met Assie van Aswegen voorheen in die BBP eenheid waar jy gewerk het, wie jy ook behoort te ken. Myra het my gehelp om op Facebook te kom. Sien my kinders en hoe oud is ek nou 72, sewe stents in my hart, osteperosis in die rug, speel nog rolbal en het 'n klein plasie in Moorreesburg waar ek vandag so ongeveer 320 wartlemoen pitte geplant het. Sal dit ook in die polisiekoerant plaas. Ek het Ben se heengaan in 'n Sondag koerant opgetel, en het met sy vrou (NAAM AL VERGEET)wat ook op die Wageeheid was, gesels.

Hy was een van my klerke toe julle hom gesteel het vir die BBP eenheid. Het jy gesien Pieter Scholtz is nou in Hermanus. Sal hom nog eendag gaan opsoek Ek en Assie hou nog kontak met mekaar, ek heg Myra en Assie se email, ek dink hulle sal bly wees om van jou te hoor. Hy het ook 'n fantastiese privaat loopbaan vir hom en sy familie gevestig.

Ek is baie na aan hulle. Hou nog baie kontak met genl During. Sien Stumke so nou en dan met die Oud-polisiemanne van Kaapstad se Desember-ete. Ons volgende maal is op 20 Oktober. Gaan heelwat fotos daar neem en op die Bond van Oud polisiemanne se jaarlikse koerant, ek dit publiseer. Ek sien John Parker gereeld. Nog steeds in die Veiligheid bedryf. Werk meer op Montugue as in die Kaap.

So kan ek aangaan. Gesels verder met my in die toekoms, en sal jou inlig wat hier die Kaap gebeur.

Waardeer jou epos, soek my op op Facebook net Jan van Wyk (gebore 22/7/38).

Groete, Jan van Wyk.

41

Brig Hennie, Baie dankie al my koerante gekry en lees te lekker na my besoek aan SuiderAfrika. Geweldige dank vir die uitnodiging na die Braai, was so goed om van die bekendes weer te sien. Ek en Rina het die pad terug Nelspruit toe mooi afgery met die wete en warm om die hart gevoel dat ons nog altyd tuis is by ons Polisie-familie! Ag dit was net baie goed ... Baie dankie, ek waardeer werklik. Die twee boeke sal ook n ereplek in my nuwe “Ambush Valley” biblioteek kry.Walk Tall Piet Van Zyl – Uganda.

• Ons waardeer dit dat jy ons Braai op 11 September bygewoon het – nogal van Uganda af!

1. Goeie Naand Brigadier, Ek sal dit hoog op prys stel as u my ook op die verspreidingslys kan plaas van ons se eie koerant. Ek is tans nog 'n dienende lid en is 'n versamelaar van wapens en SA Polisie-memorabilia. Die artikels wat ek so van vriende ontvang het is skitterende navorsingsmateriaal vir my wat ek gebruik in my motiverings vir die versamelstukke. My belangstellingsveld is oorhoofs: "Wapens wat gebruik was deur Weermagte en Polisiemagte van die Wêreld sedert 1900". Ek was bevoorreg om genl Van der Merwe se boek persoonlik by hom aan te skaf en as "Oud-Veiligheidstaklid" is dit 'n voorreg om so in die Koerant van ons Mentors te lees as ook om van hul wel en weë op hoogte te kom... Ek het al die wat ek al ontvang het aan voormaligge lede wat tans in die Buiteland is ook al versprei en hulle geniet die "Geskiedenis" net so baie. By Voorbaat dank.

Johann Snyman 0825657784 2. Baie dankie Brigadier, Het gister daar by die Military Surplus Stoor in Pretoria Wes 'n 303 bandolier bekom teen die bedrag van R149.00. Ongelukkig het hy geen "geskiedenis" agter hom nie aangesien daardie leer het geen "spoeg en Elbow-ghries" geken het nie. Ek waardeer die moeite. Johann Snyman

Geagte Hennie, Uiteindelik! Hier is die twee vraelyste nou. Indien publiseerbaar in die Polisiekoerant, kan ek mooi vra dat dit as ‘n “attachment” uitgaan, dan kan diegene wat dit invul, dit weer net so vir my terug e-pos. Hulle behoort die kruisies (responsies) maklik te kan trek m.b.v. die komputer. Laat weet my gerus indien daar enige problem is. Baie dankie, Pottie.

2 attachments — Download all attachments CO SERGEANT-IMAGE-POLICE-ENGLISH QUESTIONNAIRE-2010.docx 39K View Download AK SERSANT-BEELD-POLISIE-AFRIKAANSE VRAELYS-2010.docx 38K View Download

Prof Pottie se epos is: PJ Potgieter p.potgieter@telkomsa.net

REDAKSIONEEL – HENNIE HEYMANS Indien ons terug kyk het ons het goeie vordering gemaak met die Polisiekoerant na 17 uitgawes en die leserstal het aansienlik uitgebrei. Die nuwe webtuiste vir die Polisiekoerant (ISSUU) stel ons bv instaat om presies te sien hoeveel lesers daar is en ander belangrike data word ook gekry.

42

Na vele vertoë het ek nou bes gegee en sal die Polisiekoerant nou maandeliks uitgee – aan die einde van elke maand. Dit sal in ‘n mate verligting bring, veral met die lesers wat elke uitgawe wil druk. Voortaan sal ek ook so tussen in, spesiale uitgawes publiseer wat uitsluitlik op ons polisie-geskiedenis sal fokus.

Please help with the preservation of our Police History.

As far as the Colours of the former South African Police are concerned, it will also become necessary to look at the motivation that was laid before the relevant authorities when the colours and battle honours were granted – maybe the Museum the South African Police Service could assist in this regard?

One of our readers is beginning to digitalise his father’s photographs – this is an excellent step in preservation. I have digitalised the photographic collections of various deceased officers of the SA Police and even from nameless members of the Security Forces.

I have found is that a bad photograph is better than no photograph! Talk to people while they are alive and identify the people on their photographs and locate the place on the photographs. We are the guardians of our own history - nobody bur ourselves are interested in our Security and fighting forces! A quick glance at the official webpage South African Police Service will prove my point – for all intents and purposes Police History started during 1994!

A SAP Roll of Honour is in the pipeline – all the names and dates have been recorded. Please send in photographs of policemen who died serving or of their graves and or memorials.

Police Uniforms have changed throughout the decades. Dress regulations have to be collected. Most information on Police Medal has been recorded.

The Who’s Who of the Police in South Africa is constantly being updated. Thank you to those that had contributed so far. However please send in particulars of your famous policemen!

Yes, I am waiting for yours!

Salute!

© Hennie Heymans 43