Centeren

Thomas Crum

Centeren Lichaam, geest en ziel in balans

BW-Centeren-DEF.indd 3

28-09-2009 13:49:07

Oorspronkelijke titel: Journey to center. Lessons in Unifying Body, Mind, and Spirit.

Uitgegeven door: Simon & Schuster, Inc., New York

Vertaling: Ivonne Meeuwsen Omslagontwerp, vormgeving en productie: Het vlakke land, Rotterdam ISBN: 978 90 77478 23 3 NUR: 728 Copyright Š 1997 Thomas Crum Copyright Š 2009 voor het Nederlandse taalgebied: ZWERK Uitgevers Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopie, microfilm, geluidsopname, of op enige andere wijzen, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

ZWERK Uitgevers Postbus 540 3990 GH Houten info@zwerkuitgevers.nl www.zwerkuitgevers.nl

BW-Centeren-DEF.indd 4

28-09-2009 13:49:07

Voor Tommy, Eri en Ali, op hun eigen reis naar center

BW-Centeren-DEF.indd 5

28-09-2009 13:49:07

BW-Centeren-DEF.indd 6

28-09-2009 13:49:07

Dankwoord

Een diepe dankbare buiging naar de cast van fantastische gidsen: Naar mijn eigen inpandige, briljante redacteur en levenspartner, Cathy Crum, zonder wie dit boek drieduizend pagina’s dik zou zijn geweest en alleen nog bruikbaar in het kleinste kamertje van mijn huis.

Naar Judy Warner, Aiki Works trainer en directeur van ons kantoor in New York, wiens organisatorische kwaliteiten en veedrijvers- en ontcijferingsvaardigheden ervoor hebben gezorgd dat dit manuscript een geheel bleef. Ondanks het feit dat ik vele stukken schreef op niet meer dan kleine gele Post-it briefjes en servetjes van wegrestaurants.

Naar Majoor drs. Hal Bidlack, U.S.A.F., die zijn militaire discipline en intelligentie heeft aangewend om ervoor te zorgen dat dit boek grappig en gewoon bleef.

Naar mijn redacteur bij Simon & Schuster, Sarah Pinckney, die ondanks al haar talent, nog steeds niet is uitgebroken uit New York City om met me te gaan skiën in Colorado.

Naar een geweldige groep vrienden en collega’s voor hun zeer gewaardeerde tips en suggesties: Gail Hammack, Jeanie Tomlinson, Judy Ringer, Glen Dutton, Pam Stacey, Karen Valencic, Rio de la Vista, Jeff Finesilver, Ellen Stappenhorst, Jane Lawson, Rod O’Connor, Puja Dhyan, John Philips, Weems Westfeldt, and Maggie Jones.

En een speciaal woord van dank voor Ram Dass wiens prachtige lessen over de kunst van het verhalen vertellen een grote bron van inspiratie zijn geweest door de jaren heen voor mijn werk. En als laatste dank aan al mijn familie, vrienden en studenten zonder wie de beschreven ervaringen in dit boek nooit gebeurd zouden zijn.

BW-Centeren-DEF.indd 7

28-09-2009 13:49:07

BW-Centeren-DEF.indd 8

28-09-2009 13:49:07

Inhoud

Inleiding

11

deel i:

Aha!

deel ii:

Oh-oh!

79 81 91 101 113

Speldenprikjes Relaties en center Bijna dood Dood De geest van de strijder

deel iii:

Ah, jaaa!

125 127 141 153 163 173

Nawoord Over de auteur

189 191

Het oog van de storm Buiten de lijntjes kleuren Loslaten Leg it be Helden In onze knollentuin

Terug in Amerika De grote gelijkmaker SkiMagie De tijd is rijp

BW-Centeren-DEF.indd 9

17 19 27 37 47 59 69

28-09-2009 13:49:07

BW-Centeren-DEF.indd 10

28-09-2009 13:49:07

Inleiding

Ik ben een leraar. Eens dacht ik dat ik les gaf op veel terreinen. Ik gaf les in wiskunde.

Ik gaf les in oosterse vechtkunsten, skiën, in conflictbemiddeling en stress management. Nog niet zo heel lang geleden realiseerde ik me dat het uiteindelijk slechts gaat over één ding: Ik beoefen en geef les in de kunst van het centeren!

De mytholoog Joseph Campbell filosofeerde ooit dat we helemaal niet op zoek zijn naar de betekenis van het leven. We zijn op zoek naar de ervaring van Leven.

Centeren is de kunst van volledig levend zijn. Waar de kunst van centeren beoefend wordt veranderen dingen diepgaand en blijvend.

Op een keer, na een meditatie training van drie maanden in de Zwitserse Alpen, skiede ik in de buurt van mijn huis in Colorado. Ik stopte even om bovenop een zonnige rots te centeren. Toen ik mijn ogen weer opendeed, zag alles er totaal anders uit. Was het omdat ik zolang in het buitenland was geweest? Of was het iets anders? De kristallen schittering van de sneeuw die het zonlicht reflecteerde, de tere schoonheid van de oranje en rode bloemen op het gesteente. Mijn skistokken die rechtop in de sneeuw stonden omlijstten een mystiek vergezicht van wolken en bergen, de armen van hemel en aarde verstrengeld. Ik voelde mij als een kind, gehypnotiseerd door een bewegende mobiel.

Zittend op mijn hoge plek op de rotsen zag ik een man die langzaam mijn kant opkwam. Hij was geen gewone skiër. De sprankeling in zijn ogen, de tevreden glimlach op zijn lippen lieten mij een mens zien die volledig in het Nu was: verbonden, levend en bewust. Misschien was hij sterker toen hij jong was, maar ik weet zeker dat zijn meesterschap en zijn aanwezigheid nooit duidelijker waren dan nu. Hij zette elke skistok elegant en doelbewust neer en gleed vloeiend in elke beweging alsof hij ”Jaaaa!” riep tegen de berg. Hij maalde allang niet meer om wat anderen van hem zouden denken. Hij was eenvoudigweg daar, aanwezig en blij. Hij was gecenterd.

Centeren is geen abstract begrip. Het is een zeer praktisch middel dat beschikbaar is voor iedereen. Wij hebben allemaal de mogelijkheid om lichaam, geest en ziel te verenigen zo dat we ons ontspannen, energiek en “een” voelen. We kunnen stress loslaten in

BW-Centeren-DEF.indd 11

28-09-2009 13:49:07

12

Centeren

plaats van vasthouden. Als we ons centeren creëren we meer harmonie in relaties, leveren we uitzonderlijke prestaties en ervaren we een verhoogd bewustzijn en creativiteit.

De oude skiër was een levend voorbeeld van bekrachtigd bewustzijn. Hij was een met de berg, geen apart onderdeel ervan. Dit boek vertelt wat dat precies betekent en hoe je dat doet.

Centeren gebeurt als lichaam, geest en ziel op één lijn komen. Je spieren ontspannen zich zichtbaar, je lichaam komt rechtop, de helderheid van geest en handelen wordt groter en je vitaliteit neemt toe. Centeren is geen evenwichtsbalk in het leven die ons op het rechte pad houdt en ons afbrengt van ons gevoel, onze passie. Het is juist het tegenovergestelde: een ruim veld waar we emoties en gebeurtenissen bewust en vol compassie kunnen verwelkomen. Centeren geeft ons de gelegenheid om onze emoties voluit te ervaren en geeft ons tegelijkertijd de kracht om actie te ondernemen, niet vanuit onze veranderlijke emotionele buien, maar vanuit onze missie, vanuit ons hogere doel.

Het mooie is dat je het centeren al kent. Iedereen heeft de ervaring van gecenterd zijn al wel honderd keer gehad (vaak zonder dat je daarop gericht was). Je ervaart het bij het zien van een mooie zonsondergang, het geluid van de golven aan het strand, de innige blik van je geliefde. Je bent in het moment en een met wat er is.

Dat is gecenterd zijn.

Centeren gebeurt in nuances, in verschillende niveaus van intensiteit. We hoeven het niet perfect te doen want elk beetje helpt. Centeren is wat grote atleten bedoelen met “in de flow” zijn. Het is ook een doelpunt scoren. Of op je blote voeten rennen door het gras op een zomeravond, met de wind in je gezicht en je zintuigen wijd open.

Centeren is focussen, is zó aanwezig zijn in het heden dat de tijd lijkt te stoppen zoals voor een spelend kind. Centeren is een innerlijke verbinding die zo diep is dat er geen onderscheid meer is tussen subject en object, een bewustzijn zo intens dat schoonheid en waarheid, vorm en vormeloosheid samensmelten. Het is als een teer bloempje, dat groeit op de kale harde rots. Centeren kan een lachbui zijn die schuddebuikt tot in de verste hoek van het universum. Het kan simpelweg ontspannen zijn in de avondspits.

Centeren is thuiskomen. Het is een keuze die we op elk moment kunnen maken.

Dit boek is een verhalenboek, een reeks avonturen uit mijn reis naar center. Mensen vergeten theorieën, concepten en suggesties, maar een goed verhaal blijft hangen.

Aan het einde van elk hoofdstuk geef ik wat ideeën en suggesties om je te helpen bij je eigen reis.

BW-Centeren-DEF.indd 12

28-09-2009 13:49:07

Inleiding

13

In mijn eerste boek De magie van conflicten en in verschillende trainingen die ik geef (over conflictmanagement, het verbeteren van uw presentatie en skiën) besteed ik veel tijd aan het onderwijzen van centeren. Voorbeelden put ik uit mijn eigen achtergrond, uit de tijd dat ik leerling was en daarna meester in de sierlijke verdedigingskunst Aikido. In de workshops die ik geef, leer ik de deelnemers verschillende fysieke en mentale oefeningen om ze te steunen in de beginselen van het centeren.

Sommige van die oefeningen heb ik in dit boek opgenomen. Door te centeren kunnen we ons leven van werken veranderen in een kunstwerk. Ons levenswerk.

Centeren werkt!

Ik heb het centeren onderwezen aan een zeer divers publiek: van basisschoolleerlingen tot topmanagers. Het is een prachtig gezicht om duizend geüniformeerde luchtmachtcadetten of een balzaal vol doorgewinterde veeboeren bijeen te zien die plezier hebben in het beoefenen van het centeren.

Iedereen kan terug naar zijn of haar center, ongeacht de situatie. Als ik de medewerkers van een groot bedrijf leer hoe te centeren, creëren ze een omgeving waarin enthousiasme, bewustzijn en kwaliteit ontstaat. Als vanzelf gaan ze daarna als team beter samen werken. Centeren is tegelijkertijd heerlijk en waardevol!

Het eerste deel van het boek: “Aha” gaat over die magische momenten waarin de noodzaak om te centeren absoluut onontkoombaar was. Het gaat zowel over het uit het lood geslagen worden als over erin terugkomen. In beide gevallen leer je veel.

Wil je continu gecenterd zijn? Ik weet hoe je dat kunt doen. Blijf lekker in bed liggen met een dik dekbed over je heen. Beter nog: ga onder je bed liggen en laat alleen die mensen die onvoorwaardelijk van je houden in je buurt komen en voor je zorgen. Dan ben je misschien fulltime gecenterd. Maar je leeft dan wel een vreselijk onvervuld leven. Een leven waarin je iets toevoegt aan de wereld en waarin je leert en groeit, is waarschijnlijk bevredigender. Plat op je gezicht gaan is een integraal onderdeel van dat proces. Het leven is pijnlijk bij tijden, maar er is een onderscheid tussen lijden en pijn. Lijden is wanneer we onderuit zijn gegaan en we blijven liggen in de modder van onze zelfveroordeling en vergeten op te staan. Zoals je zult zien in de verhalen in dit boek: ik kan soms flink aanmodderen.

Het tweede deel, “Oh-oh!” gaat over hoe moeilijk het is om het center te vinden in ons dagelijks leven: in relaties, op ons werk en in onze vrije tijd. De keuze om te centeren is soms ons meest intense leermoment. In onze pogingen om te centeren

BW-Centeren-DEF.indd 13

28-09-2009 13:49:07

14

Centeren

worden we ons meer bewust van de struikelblokken die ons in eerste instantie onderuit haalden. Dingen als ego, piekeren, hebzucht, luiheid of boosheid. Kleine dingen.

Oké, ik geef toe, dat zijn dus niet van die kleine dingen. Zucht. Maar ze komen pas echt naar voren bij de kleine gebeurtenissen in het leven: die veroordelende blik van je baas, een rood stoplicht in de spits, het onverwachte telefoontje, de hondendrol op het tapijt. Niks aan de hand toch? Maar die kleine dingen kunnen ons uit ons center trekken. En juist daar schuilt voor ons de leermogelijkheid!

Een voorbeeld: je kunt jezelf aanleren om altijd als de telefoon rinkelt of altijd als je voor een rood licht staat, dat moment aan te grijpen om een keer diep in je buik adem te halen en te centeren. Op die manier zijn alle kleine ongemakken in het leven simpelweg geheugensteuntjes om te centeren en het leven toe te lachen.

Onze vaardigheid om te centeren groeit met elke keer dat we oefenen. En is het leven zelf niet het ideale moment om te oefenen? De uitdagingen en de chaos waarin we leven kunnen het schuurpapier zijn waarmee we de harde kanten van het leven verzachten. Centeren is een manier waarop je het werk kunt doen met een maximum aan vreugde en een minimum aan moeite. Het leven is het waard om je over te verwonderen, om je op te focussen en om te lachen. Een christelijke monnik, broeder Lawrence, zei eens: “Het is niet nodig om grootse dingen te doen.

Ik draai mijn omelet om in de pan voor Gods liefde.”

Het derde deel, “Ah, jaaa!” gaat over belangrijke veranderingen: genezing, relaties, sterven en dood. We leven in een wereld van grote keerpunten, zowel wereldwijd als in onze persoonlijke levens. Veel mensen zijn in de war: beroepsmatig, in hun relaties, over hun doel, over de wereld. Door ons druk zijn, vermijden we om echt te kijken naar de diepten, de waarheid over onze volgepropte levens en naar onze diepste angsten. We kúnnen de verwarring en onzekerheid vermijden. Maar we hebben een keuze. We kunnen de moed vinden om elke dag naar binnen te gaan, naar ons eigen center. We kunnen ontdekken wie we werkelijk zijn en onze diepste waarden leven. Dit is gecenterd en gefocust leven.

Centeren gaat over het aanvaarden van de druk van het leven. Centeren gaat over verandering uitnodigen, over niet automatisch vasthouden aan een positie. Er is moed voor nodig om ons wereldbeeld te veranderen. Er is moed voor nodig om te

BW-Centeren-DEF.indd 14

28-09-2009 13:49:07

Inleiding

15

onderzoeken welke overtuigingen werkelijk voor ons werken. Het is moedig om af te wijken van een gelimiteerde (maar wel vaak comfortabele) kijk op de wereld en over te schakelen naar een ruimer perspectief. Als we ons verloren voelen in een dicht woud dan helpt het ons om naar hoger gelegen terrein te reizen. Hiermee krijgen we kijk op onze positie, niet vanuit isolatie, maar in relatie tot alles om ons heen.

We kunnen allemaal leren, op ieder moment, om door onze verwarde gedachten heen te prikken naar een hoger doel, om op reis te gaan naar hoger gelegen terrein. Het is een pad om te leren en met magische kwaliteiten. Het is het oog van de storm.

BW-Centeren-DEF.indd 15

28-09-2009 13:49:08

BW-Centeren-DEF.indd 16

28-09-2009 13:49:08

deel i

Aha!

BW-Centeren-DEF.indd 17

28-09-2009 13:49:08

Niets, wat dan ook, is verborgen; Uit het verleden, alles is helder als daglicht.

De oude dennen spreken van goddelijke wijsheid; De heilige vogel manifesteert een eindeloze waarheid.

Er is geen plaats om de geest te zoeken; Het is als de voetstappen van vogels in de lucht.

Boven, geen snipper om ons hoofd mee te bedekken; Onder, nog geen centimeter aarde om een voet op te zetten.

Stil zitten, niets doen, Lente komt, het gras groeit vanzelf.

Als je niet gelooft, kijk naar september, kijk naar oktober!

De gele bladeren vallen, vallen, en vullen de berg en de rivier. — Zenrin

BW-Centeren-DEF.indd 18

28-09-2009 13:49:08

Het oog van de storm

Het pad door de wildernis begint Met ademen – Diep en vol.

Adem kalmte in, adem bewustzijn uit.

Ik leefde. Belangrijker, ik leefde nog! Ik ademde. Dat was genoeg. Er was een crisis voor nodig geweest, maar nu was ik wakker. Door het raam van de hut zag ik grote sneeuwvlokken zachtjes op de dennen vallen. Dat maakte mijn zintuigen gelukkig.

Het knapperend haardvuur op de achtergrond verwarmde mijn ziel.

De dag was ideaal begonnen. John Denver en ik waren gaan langlaufen. Veertien kilometer door de machtig mooie Colorado Rockies naar een berghut die zo’n drie kilometer boven zeeniveau in een helling genesteld lag. Dertien kilometer verwijderd van het dichtstbijzijnde dorp. De dag was kristalhelder geweest nadat de avondstorm gisteren een dikke laag verse poedersneeuw over de aarde had gelegd. Toen we bij de hut arriveerden was onze vermoeidheid als bij toverslag verdwenen. We zagen een verleidelijke afdaling, net boven de hut, die er om smeekte afgedaald te worden.

Natuurlijk, we waren moe. De hele weg was bergopwaarts gegaan. Maar waarom niet nog één krachtsinspanning naar de top voor een extatische afdaling door verse poedersneeuw, terug naar het gezellige hutje en dan een warm avondmaal?

Natuurlijk, de dag begon al te wijken voor de nacht. Maar we konden de top zien, onze huiden zaten al om onze ski’s (huiden zijn lange stukken synthetisch materiaal die vanzelf plakken aan de onderkant van ski’s waarmee je de nodige grip krijgt om naar boven te skiën). De verleiding van de poedersneeuw deed ons watertanden. We gooiden onze zwaar beladen rugzakken in de hut om ons op te maken voor de laatste run van de dag.

Skiërs hebben het vaak over “die laatste run”, als de run waarvoor je moet oppassen, waar je niet in moet trappen. Ik vond het altijd maar een vreemde theorie: is het ooit mogelijk om je laatste run te vermijden? Ik bedoel: elke laatste skironde die je maakt is een laatste run, of het nu twaalf uur is of vijf uur. De enige manier om geen laatste run te

BW-Centeren-DEF.indd 19

28-09-2009 13:49:08

20

Centeren

hebben, is om helemaal niet te gaan skiën. Dan bespaar je jezelf misschien een gebroken been, maar het maakt een skivakantie wel een beetje leeg. Maar mijn afwijzing van de “laatste run-filosofie” was echter geen excuus voor mijn gebrek aan beoordelingsvermogen om bij het vallen van de avond, een winterstorm aan de horizon, gekleed in een licht windjack en met een hanige overmoed die laatste run aan te gaan. Misschien was het de verslaving aan maagdelijke poedersneeuw die de logica overmande en de scherpe kantjes van jaren wilderniservaring afslijpt. De verlokking van de stilte, het gevoel van je ski’s die ritmisch door witte wolken poedersneeuw vliegen zonder de zwaartekracht te voelen, is genoeg om de meest rationele geest te vertroebelen.

Binnen het stembereik van je maatje blijven is uiterst belangrijk bij het skiën in de wildernis. Er is geen skipatrouille die je kunt roepen, geen terreinmarkering en er zijn beroerd weinig zelfbedieningsrestaurants. In de wildernis kun je een beginners run treffen die binnen twee bochtjes verandert in een dubbelzwarte met rivierbeddingen, de dreiging van een lawine, boomstammetjes en verborgen bomen in een witte wereld. Het maatjessysteem is noodzaak. Een jodel of een roep is het gezegende geluid van veiligheid tijdens het off piste skiën. Tenminste, als je antwoord krijgt…

John was mijn maatje, een vertrouwde partner bij skitrips in de wildernis. Terwijl we langzaam naar de top van de berg klommen voor onze laatste run begon het fel te sneeuwen. Eenmaal boven hadden we slecht zicht. We verwijderden de synthetische huiden van onze ski’s, waarmee we de latten vrij maakten om te doen wat ze het beste kunnen: naar beneden vliegen! Mijn vingers waren gevoelloos en in mijn gezicht voelde ik het striemen van de wind. Ik keek verlangend uit naar de open haard en de warme chocolademelk in de hut daar beneden.

Omdat we slecht zicht hadden, besloten we om onze route te verleggen van het open stuk dat recht op de hut afging naar een route langs de bomen rechts van ons.

Onze keuze was steiler en dicht bebost maar we wisten dat we beter zicht zouden hebben, minder wind en, belangrijker, diepere poedersneeuw. We wisten ook dat er een kilometer lager een pad door het bos richting onze hut liep. Dus, met wat traditionele poederjager schreeuwen en wolvengejank zetten we ons in beweging.

De sneeuw was niet compact, het terrein steil. De diepe poedersneeuw was bedwelmend, zoals de lokkende diepte die de vijand is van diepzeeduikers en andere dieptefreaks. Ik was zo gefixeerd op het maken van de ene bocht na de andere dat ik mezelf verloor. Ik vergat dat ik Johns stem al meer dan een minuut niet had gehoord. De afslag die ik had moeten nemen voor de hut, in vorige trips altijd

BW-Centeren-DEF.indd 20

28-09-2009 13:49:08

Het oog van de storm

21

zo zichtbaar en aanwezig, was zodanig bedekt met sneeuw dat ik er zonder het te merken allang overheen geskied was. Ik bevond me al in de bossen daaronder, maar ik trok pas aan de rem van mijn snelheidsdelirium toen ik merkte dat de afdaling plotseling dramatisch steiler werd.

“Wat een geweldige run,” dacht ik, terwijl ik het bos boven me bekeek, in de verwachting John er uit zou komen skiën.

Ik liet mijn gebruikelijke jodel horen. Alleen stilte kwam terug. Wetend dat een bos geluid absorbeert bleef ik jodelen. Na een paar minuten besloot ik dat hij misschien al beneden mij was, wachtend bij de afslag. Zo niet, dan zou ik hem daar in elk geval beter kunnen zien, als hij links of rechts van mij uit de bomen kwam. Dat was immers de afgesproken plek om te stoppen. Dus ik daalde verder af.

Alweer verbaasde ik mij over de diepe en de steilte. Plotseling stond ik op groot alarm. Het beangstigende geluid van tonnen verschuivende sneeuw sneed door mijn hele lijf. Iedereen die ooit een lawine heeft meegemaakt of er heeft ingezeten kent het gevoel. Absolute kwetsbaarheid komt je wezen binnen terwijl de aarde onder je weg lijkt te vallen. De sneeuw verschuift misschien maar een paar centimeter, maar het voelt alsof het hele fundament onder je leven vandaan gerukt wordt met een luide dreun. Ik had geluk. Wat ik gevoeld had was slechts een verschuiving. De gevreesde lawine van enkele tonnen sneeuw bleef uit.

Mijn overlevingsinstinct was echter wakker geworden. Ik keek om me heen.

Waar was ik in vredesnaam? Wat eerst een geweldige run naar een goed gemarkeerd pad had geleken voelde nu als een telefoon die midden in de nacht rinkelt waar je recht van overeind schiet. Ik riep. Ik luisterde. Geen geluid te horen. Hoe kon de werkelijkheid zo snel veranderen? Ik keek naar beneden, in een steile en smalle vallei.

Ik keek omhoog. Taal noch teken van John. Zowel links als rechtsaf slaan zou me langs de vallei leiden met de mogelijkheid dat ik een lawine zou veroorzaken. Hoe kon de afslag ineens verdwenen zijn? Was het mogelijk dat die zó ondergesneeuwd was dat ik hem gemist had? Die kon niet lager zijn dan ik, toch? Was ik onbewust geweest, had ik lopen slapen? Was dit een grapje van God die in mijn leven kwam om me nogmaals te testen? Had ik een karmische schuld in te lossen voor dingen uit het verleden? Of was ik simpelweg dom, koud en verdwaald?

Oké, laat ik de situatie eens rustig bekijken: Ik ben alleen, op drieeneenhalve kilometer hoogte. Ik heb mijn overlevingsset in de hut gelaten. Ik kan mijn skimaatje niet vinden. Het is donker. Het sneeuwt. Ik heb de afslag gemist, sta op de rand van een steile afgrond en ik ben gekleed alsof ik naar een zomerse barbecue ga. Hé, geen probleem!

BW-Centeren-DEF.indd 21

28-09-2009 13:49:08

22

Centeren

Ik doe gewoon de huiden terug op de ski’s en loop omhoog via mijn sporen naar de gemiste afslag. De sneeuw is 60 centimeter diep, dus het zou inspannend worden, maar ik zou de weg tegen het donker bereiken. Ik deed één ski af, zette hem rechtop in de sneeuw en haalde de huiden uit mijn jas. Ze waren stijf bevroren. Ik trok ze uit elkaar en haalde het lusje van een van de huiden over de punt van mijn ski. Ik drukte de huid tegen de bodem van de ski, verwachtend dat de lijm zoals gewoonlijk zou blijven plakken. Maar elke keer als ik de huid aandrukte, viel de huid losjes van de ski af, zoals je een enveloppe opnieuw probeert dicht te plakken nadat je de eerste keer vergeten bent de bijlage bij te sluiten. Nerveus probeerde ik de andere huid. Hetzelfde resultaat. Probleem!

Meer geschreeuw naar John. Geschreeuw, geen gejodel. Geen antwoord. Met een mengeling van woede en hulpeloosheid die je krijgt bij controleverlies keek ik wanhopig naar de hemel. Maar de hemel antwoordde slechts met koude sneeuw en bijtende wind. De tape die mijn huiden aan mijn ski’s had kunnen bevestigen zat in mijn rugzak. Alles wat ik nodig had om te overleven zat in mijn rugzak, op een paar meter afstand van een open haard in een gezellige hut. Dat beeld maakte me vrolijk en haastig trok ik mijn ski’s weer aan, denkend dat ik erg moe zou zijn tegen de tijd dat ik de hele berg zijwaarts had beklommen. Toen realiseerde ik tot mijn afgrijzen dat op dit steile stuk en in deze diepe sneeuw zijwaarts stappen zo goed als onmogelijk zou zijn. Daarbij had ik langlaufski’s aan, waarbij het hielstuk niet vast zit. Met elke stap hing de achterkant van mijn ski in de zware sneeuw.

Hierdoor werd het onmogelijk om mijn ski’s op te tillen.

Misschien kon ik mijn ski’s beter uitdoen en onder me leggen, ze gebruiken als een soort slee en dan de berg op krabbelen en zwemmen. Alweer, geen probleem.

Na tien uitputtende minuten was ik ongeveer drie meter verder. Kort rekenwerk vertelde mij dat ik bij een snelheid van dertig centimeter per minuut de berghut op drie juni zou bereiken. Ik ging zitten in de sneeuw, fysiek en mentaal uitgeput. Het zweet van mijn krachtsinspanning begon te bevriezen op mijn huid. Het donker haalde het licht in.

Ik kan niet naar beneden. Ik kan niet omhoog. Ik zit vast. Ik ben koud. Ik ben bang. Onderkoeling is niet ver weg. Probleem.

Ik kijk om me heen of ik ergens een sneeuwhut zou kunnen bouwen of graven. Als ik me diep genoeg in de sneeuw kon ingraven, zou ik misschien de nacht overleven. Het zou waarschijnlijk –15 º Celsius worden die nacht, maar sneeuw isoleert uitstekend. Ik had wel eens een hut gemaakt van een overhangende sneeuwbult, maar er waren hier geen overhangende sneeuwbulten. Bovendien was de sneeuw zo licht en poederig dat

BW-Centeren-DEF.indd 22

28-09-2009 13:49:08

Het oog van de storm

23

het steeds terugviel als ik probeerde te graven. Zou de inspanning van het maken van een grot mijn kans op onderkoeling vergroten? Zou ik op mezelf kunnen vertrouwen dat ik niet in slaap zou vallen, wetend dat slaap dodelijk kan zijn in deze kou?

Opeens kwam het bij me op. Door fysieke en mentale activiteiten en angsten was ik vergeten te centeren. Mijn leven gaat nota bene over deze vaardigheid en training.

Mijn werk is erop gebaseerd. En hier stond ik en ik gebruikte het niet op het moment waarop ik centeren het hardste nodig had. In plaats van doorgaan met mijn gejaagde zoeken naar een uitweg; in plaats van mijn boze en eisende vragen aan de hemel om een reddende engel te sturen; in plaats van mijn angstige gedachten die alsmaar doodsscenario’s herhaalden, de krantenartikelen, rouwende vrienden en familie, ging ik rechtop zitten in de sneeuw, met mijn rug tegen een boom. Ik ademde diep en vol, om mijn balans te hervinden. Ik centerde. Met elke inademing visualiseerde ik kalmte en warmte die elke cel van mijn voeten tot mijn kruin vulde. Met elke uitademing werd ik me bewuster van mijn verbinding met de omgeving om me heen.

Terwijl ik dit deed, ontspande ik, en bad tot God in een open, ontvankelijke manier, luisterend om een antwoord te kunnen horen. Na een paar minuten ongelofelijk gecenterde stilte, echode het bijna onhoorbare antwoord door het bos en door mijn ziel. Het was een geluid uit de verte, een geluid dat ik in mijn eerdere mentale en fysieke onrust nooit opgemerkt zou hebben. Ik centerde meer. Ik hoorde het weer. Het was erg zwak. Het was Johns stem. Ik riep, maar deze keer in de richting van het geluid. Ik riep vanuit mijn center met de intentie het geluid helemaal naar John te dragen. Bij de derde keer roepen wist ik dat ik contact had. Zijn stem werd minder wanhopig en meer gericht.

Dank U God. Weer eens had ik iets geleerd over de kracht van het loslaten, over centeren en hoe ik de wilde winden in mijn angstige mind kon kalmeren.

Over luisteren vanuit een diepere wijsheid. De zoetheid van het leven kwam terug, geuriger en vitaler. Ademen, mijn bewustzijn openstellen, dankbaar zijn voor het leven. Kan er iets waardevoller zijn?

Mijn maatje John kwam uit het bos met een brede glimlach, hij had een engel kunnen zijn. Hij was mijn engel in elk geval. Mijn engel met tape…

Een winter bries Verdwijnend tussen de bamboe Gaat liggen in kalmte — Basho

BW-Centeren-DEF.indd 23

28-09-2009 13:49:08

24

Centeren

ONTDEK JE CENTER Je hoeft niet te wachten op een crisis zoals een sneeuwstorm om de kracht van centeren te ervaren. Sterker nog, ik zou het je afraden. De waarheid is dat je al honderden keren in je leven gecenterd bent geweest. Misschien deed je het toen je iets deed wat je heerlijk vond: een spel dat je speelde als kind. Vreugdevol bezig zijn met een creatief project in het bedrijf, op school, of met je relatie. Neem een zo’n gelegenheid in gedachten en haal je die zo levendig mogelijk voor de geest. Welke kleuren, beelden, geluiden, gevoelens horen daarbij?

Je zult merken dat je in die herinnering een verhoogd bewustzijn had, dat er een intense verbinding was met alles om je heen. Een soort moeiteloosheid, waarin je de tijd vergat, uren leken minuten. Je gevoelens en acties vloeiden spontaan samen met de wereld om je heen.

Misschien heb je wel hele dagen gehad waarin je gecenterd was, waarin je in de “flow” zat. Elk stoplicht op groen, je dacht aan iemand en die belde, je had trek en iemand gaf je wat lekkers. Zelfs nu terwijl je je deze ervaring herinnert, ervaar je hoe het is om gecenterd te zijn.

Kiezen om gecenterd te zijn, geeft je toegang tot een fysiologische staat van optimale balans en kracht. Het geeft je een sterke focus, waardoor je in staat bent om op het hoogste niveau te presteren, je leven met passie te leven.

Je straalt zelfverzekerdheid en positieve energie uit, of je nu over gevoelige onderwerpen praat met je partner, je huiswerk maakt of huishoudelijk werk doet, je angsten aankijkt of je weerstand en weerzin aanpakt.

Hier is een oefening waarin je het kinesthetische gevoel van centeren kunt ervaren. Een oefening waarmee je er snel bij kunt, in welke situatie dan ook: in de file, een relatiecrisis, een “cruciale” vergadering of een examen.

• Laat een vriend rustig en natuurlijk staan, met de voeten ongeveer op schouderbreedte uit elkaar.

• Sta naast hem, met je gezicht in dezelfde richting, zo dat hij voelt dat je er bent om hem te steunen en dat je geen bedreiging vormt.

• Plaats je hand lichtjes net boven het middenrif van je vriend.

• Verhoog langzaam en vloeiend de druk op dat punt, als of je hem recht naar achteren wilt duwen. Doe het soepel, zonder stotende of plotselinge

BW-Centeren-DEF.indd 24

28-09-2009 13:49:08

Het oog van de storm

• •

•

•

•

25

bewegingen. Laat je vriend op een natuurlijke manier staan zonder te proberen de toenemende druk fysiek te weerstaan.

Je vriend zal al snel beginnen te wankelen. Merk op hoe weinig druk er voor nodig is om dat te laten gebeuren.

Houd je vingertoppen in dezelfde positie en vraag je vriend om zich te concentreren op zijn center – het fysieke middelpunt van zijn lijf. In staande positie is dat de plek ongeveer drie centimeter onder je navel. Laat hem die plek aanraken om hem te helpen zijn geest op die plek te concentreren.

Oefen langzaam steeds met meer druk, langzaam, zodat je zijn gedachten niet afleidt van zijn center. Het kan hem helpen als je hem vertelt elk gevoel van druk op zijn borst naar zijn center te leiden, om het vanuit zijn center te ervaren.

Terwijl je langzaam meer druk uitoefent op zijn borst, merk je dat er veel meer stabiliteit is, gewoon doordat je vriend zich bewust is van zijn natuurlijke center.

Draai de rollen om en laat je vriend jou testen. Doe het altijd langzaam en bewust, ongeacht welke rol je hebt.

Als je piekervaringen uit het verleden herbeleeft, met al je zintuigen, kun je de center test opnieuw doen om te ervaren dat centeren en topprestaties nauw met elkaar verbonden zijn. Gecenterd zijn is een natuurlijke staat waarvoor je elk moment kunt kiezen en die krachtiger wordt naarmate je hem meer oefent. Iedereen ervaart center anders, zoals iedereen ook zijn eigen manier heeft waarop hij zich een gebeurtenis herinnert of ervaart. Sommigen van ons zijn visueel ingesteld en dan is centeren meer een plaatje. Anderen zijn meer kinesthetisch en zullen meer een gevoel ervaren. Weer anderen die vooral auditief ingesteld zijn, noemen centeren soms een vibratie. Het kan ook een combinatie van alle drie deze sensaties zijn.

Hoe meer “oefenmomenten” je creëert om te centeren, hoe beter. Ik vraag je niet om de hele dag rond te lopen met je vinger onder je navel. Neem gewoon gedurende de dag een paar keer een moment om de ervaring te herhalen –of het nu visueel, kinesthetisch, auditief of alle drie is. En dan gewoon verder gaan met waar je mee bezig was. Centeren is niet iets wat tijd kost, het is wel iets wat intentie vraagt.

Je center is niet werkelijk een fysiek punt of positie. Een wetenschapper zou een center misschien omschrijven als een punt waarop een object in

BW-Centeren-DEF.indd 25

28-09-2009 13:49:09

26

Centeren

balans gebracht kan worden. Als iemand een diepgaande vectoranalyse zou doen op jou, of op een gebouw, zou hij een punt kunnen ontdekken waarop jij of dat gebouw in balans gehouden zou kunnen worden. Maar je zou dat punt kunnen blijven halveren totdat je tot de onontkoombare conclusie komt dat er niet ĂŠĂŠn vast punt is. Daar komt bij, dat als je op een dynamische manier interactief bent met andere krachten, zoals bijvoorbeeld een ski racer doet, waarbij het center constant beweegt om een dynamische balans te houden.

Gelukkig hoef je niet te berekenen waar je center precies zit om deze vaardigheid te kunnen ontwikkelen (anders waren de enige echte skiĂŤrs natuurkundigen). Eenvoudig ontspannen en je bewustzijn leiden naar de plek waar je diepste natuurlijke adem vandaan komt, ongeveer drie centimeter onder je navel. Je komt in balans, los van je positie of bewegingen, zonder ingewikkelde berekeningen.

Met wat oefening kun je op veel manieren gemakkelijk bij je center. Soms werkt het om er een beeld, een gevoel, een geluid of een gedachte bij te hebben. Tiger Woods (een beroemde golfspeler) kan centeren door zijn golfclub aan te raken. Johan Sebastiaan Bach centerde zich wellicht wanneer hij geweldige muziek maakte.

Met wat oefening begin je te merken dat je overal kunt centeren, zelfs in een noodgeval, in grote angst of heftige boosheid. Centeren is een dynamische, levende kwaliteit, niet een vastgehouden gevoel. Het leven is als een krachtig stromende rivier; niet als het indammen hiervan.

Als iemand te hard duwt in de oefening zal een gecenterd iemand zich niet aanspannen en achterover vallen, maar soepel een stap naar achteren doen.

Telkens als je ervoor kiest om te centeren, zijn je acties effectiever en hebben ze meer resultaat.

Onthoud dat het niet de bedoeling is om met kracht en continue denkend aan centeren de boel ondertussen te forceren. Het is veel meer even teruggaan naar de kwaliteit van het gevoel (dat kost soms maar een paar seconden) en je dan te richten op waar je mee bezig bent, of je nou een steile helling afskiet, je golfclub richt voor een putt bij de 18e hole of een rapport schrijft.

Adem diep en vol, schud alle spanning uit je spieren en vertrouw erop dat als je vanuit je center in beweging komt, de juiste acties natuurlijk en zonder moeite zullen komen.

BW-Centeren-DEF.indd 26

28-09-2009 13:49:09

Buiten de lijntjes kleuren

Er is geen waarachtig pad zonder center Door te centeren smelten lichaam, geest en ziel samen Passie en verbinding worden samen tot een kracht die onstuitbaar is.

Verdwalen in die sneeuwstorm was een belangrijk leermoment. Maar hoe snel vergeten we weer om te centeren in de chaos van ons dagelijks bestaan? Telefoontjes, het meest recente kwaaltje, de noodzaak om onze mening over elk onderwerp overal op aarde rond te bazuinen. Wat we nodig hebben, zijn meer leermomenten die ons dwingen om buiten de lijntjes te gaan kleuren.

Valt het je op dat we de neiging hebben om steeds op dezelfde manier te reageren op alle irritante gebeurtenissen in ons leven? Een kind of ouder die niet meewerkt, de beslissing van een collega, een vriend die een belofte verbreekt, of het meest tragische: een putt van een meter die je mist. We leven elke nieuwe dag zoals in het verleden en we reageren voorspelbaar in ons doen, denken en voelen.

Door met aandacht te oefenen en door te zetten kunnen we bijna alles bereiken, of het nou een zwarte band is bij Aikido of Beethoven spelen op de piano. Het lijkt daarom redelijk om aan te nemen dat je ook in boos of depressief zijn een zwarte band kunt halen als je blijft oefenen. En dit doen veel mensen. We worden onbewust bekwaam in het reproduceren van dezelfde ongezonde patronen en gewoontes. Die groef slijt steeds dieper in. Elke dag is dezelfde dag, hetzelfde mens, dezelfde houding. We hebben een ingrijpende gebeurtenis nodig om ons los te schudden uit het precies volgens de nummertjes inkleuren van de vakjes. Een gebeurtenis die ons wakker schudt en ons de magie van het buiten de lijntjes kleuren laat ervaren. Zo wordt elke dag weer fris en nieuw.

Op een dag kreeg ik een telefoontje van twee lokale ondernemers uit Atlanta. Ze vroegen of ik bereid was om eens iets “heel anders” te komen doen en nou ja… “heel anders” klinkt intrigerend, dus ik zei ja.

BW-Centeren-DEF.indd 27

28-09-2009 13:49:09

28

Centeren

Ze boden me de unieke kans om een presentatie te komen geven voor achthonderd kinderen uit de binnenstad. Hangjongeren die het vertrouwen in de maatschappij opgezegd hadden. Kinderen die van school waren gestuurd of deze uit zichzelf hadden verlaten.

Ik heb op zowel openbare als op privé scholen les gegeven en herkende de situatie. Dé nachtmerrie van elke leraar: Achthonderd pubers die ooit onvoldoendes scoorden, de klaslokalen terroriseerden of zoveel stampij maakten dat ze van school gestuurd werden.

Terwijl de leerlingen de gymzaal van de Emory Universiteit binnenstroomden begon de adrenaline door mijn bloed te pompen. Met kilo’s kettingen die rinkelden, zwart leer dat kraakte en ogen die mij cynisch opnamen, lieten ze me weten dat een gemiddelde lezing het hier niet zou trekken. Ik kon maar beter iets goeds te berde brengen, anders zouden ze korte metten maken met welke ambitie dan ook om in de toekomst ooit nog iets met dit soort jongeren van doen te hebben. Als ik ze iets kon bieden dat relevant was voor hun leven op straat zouden ze er hun best voor doen, zo niet, dan waren ze weg. Aan filosofie, theorie of pedagogie waren ze niet toe, hun leven draaide om overleven.

Door het onderwijs en de maatschappij waren deze kinderen “ongeschikt” verklaard. Als docent frustreerde het mij altijd al dat de jongeren deze beoordeling geloofden en al tegenstribbelend accepteerden, waardoor boosheid en rebellie het enige pad leek dat voor hen open lag. Ik dacht aan een paar anderen die door het schoolsysteem waren afgekeurd: Edison, Einstein, Buckminster Fuller, Winston Churchill om er zo een paar te noemen en vroeg me af of deze jongeren wisten dat ze in zo’n beroemd rijtje thuishoorden.

Als culturele diversiteit aandacht trekt dan had ik in elk geval hun interesse. Ik stond op een mat van zeven bij zeven meter in mijn Aikido gi en hakama (een lange, zwarte, geplooide rok, de traditionele Aikido-kleding).

De eerste blik op een blonde, blauwogige blanke, die als een soort Japanse samurai in het midden van een gymzaal ergens in Georgia stond, gaf hen de boodschap: hier gaat iets heel anders gebeuren.

Ik begon met overleven als de basis. Ze wisten dat om op straat te overleven je moedig, stoer en “streetsmart” moest zijn.

“En om dat te kunnen,” vertelde ik ze “moet je iets weten over wat kracht en macht is. Je moet kalm kunnen blijven onder zware druk.” Over die vaardigheden zou mijn les gaan. Vaardigheden die hen op straat zouden helpen, nu, vandaag. Ik vertelde ze dat die vaardigheden eisen dat je lichaam en geest als één geheel samenwerken.

BW-Centeren-DEF.indd 28

28-09-2009 13:49:09