Kabeltjeskrant feb. 2023 - Fabels en feiten wet- en regelgeving

KABELTJES

EDITIE

‘OP EEN KLEIN OPPERVLAK MOET VEEL GEBEUREN’

Het Rijk herneemt de nationale regie op de ruimtelijke ordening. Water en bodem worden sturend.

P.2

GROEIBOEK VERDIEPT

Het naslagwerk over weten regelgeving voor kabels en leidingen heeft nu filters om sneller de relevante fabels en feiten te vinden.

ANIMATIE FABELS EN FEITEN: DE DAGELIJKSE PRAKTIJK UITVERGROOT

Bij het herinrichten van een straat kunnen gemakkelijk verkeerde aannames worden gedaan, zo blijkt uit een korte video.

P.4

UITGAAN VAN FEITEN EN NIET VAN INTERPRETATIES

VERHITTE DISCUSSIES IN HET PRAATHUIS

In het Praathuis van het Kabeltjesbos is een misverstand snel geboren. Zeker als er in de kabelsen-leidingendiscussie aannames worden gedaan. Aannames die een vlotte samenwerking en uitvoering in de weg staan. Het groeiboek Fabels en feiten zorgt ervoor dat alle bewoners van het Kabeltjesbos vanuit één gedeelde waarheid praten.

Dat er aannames worden gedaan, is op zich niet zo vreemd. Het is immers helemaal niet makkelijk. De regelgeving die betrekking heeft op kabels en leidingen is verspreid over een flink aantal wetten en besluiten. Om de rust in het Praathuis te bewaren en echte oplossingen zichtbaar te maken, scheidt het in 2021 opgeleverde groeiboek de fabels van de feiten.

Iedereen in de wereld van de kabels en leidingen ervaart belemmeringen als gevolg van wet- en regelgeving. Het is echter onvoldoende duidelijk of het altijd terecht is dat wet- en regelgeving als oorzaak wordt genoemd. Het

Het groeiboek is te vinden via www.cob.nl/groeiboek/fabelsenfeiten.

Ga er direct heen door de QR-code te scannen met uw smartphone:

kan ook goed gebrek aan kennis, capaciteit of tijd zijn om volgens de regels te werken. Zolang de oorzaak niet duidelijk is, lukt het vaak niet om belemmeringen weg te nemen. Hierdoor lopen innovaties stuk, werken partijen in de keten minder goed samen en houdt de wetgever zich op de achtergrond. De benodigde duidelijkheid komt een stuk dichterbij als je feiten en fabels kunt scheiden.

Feiten zijn feiten. Daar kun je niet veel anders mee dan ze signaleren en – waar die feiten het zorgvuldig graafproces in de weg staan – in gesprek gaan over alternatieven (zie artikel ‘Op een klein oppervlak

moet veel gebeuren’, p.2). Met de fabels kan het COB namens de inwoners van het Kabeltjesbos een probleemoplossende rol spelen. De fabels aan de stamtafel in het Praathuis komen voort uit gebrek aan kennis, capaciteit of tijd. Die kunnen dus het bos en de wereld uit! Het groeiboek Fabels en feiten is in 2021 de eerste aanzet geweest om dat te bewerkstelligen.

Lees elders in deze Kabeltjeskrant meer over de vervolgacties, zoals de Kwis (tijdens de koffie in elk Praathuis te organiseren), een verhelderende animatie en filters die het groeiboek nog toegankelijker maken.

Technisch gezien bestaat de ondergrondse infrastructuur van kabels en leidingen uit veel verschillende systemen en functionaliteiten.

Juridisch gezien is er ook geen alles omvattende ‘Wet op de kabels en leidingen’.

(Foto: COB)

De benodigde

FONDS FYSIEKE LEEFOMGEVING

Het groeiboek Fabels en feiten is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Fonds Fysieke Leefomgeving.

Fonds Fysieke Leefomgeving (voorheen Fonds Collectieve Kennis – Civiele Techniek, FCK-CT) is actief als financier, verbinder en aanjager van collectieve kennis voor het verbeteren van de fysieke leefomgeving. Het fonds stelt geld beschikbaar om praktisch toepasbare kennis te ontwikkelen voor overheden en marktpartijen, zoals ingenieursen adviesbureaus. Verschillende COB-projecten op het gebied van kabels en leidingen hebben al op steun kunnen rekenen.

OMGEVINGSWET

Het COB-netwerk heeft de mogelijkheden tot sturing op de ondergrondse infra onder de Omgevingswet in kaart gebracht. Gemeenten bereiden zich op dit moment voor op de inwerkingtreding van de Omgevingswet. Het meewegen van de ondergrond wordt verplicht. Het rapport laat zien hoe een gemeente de instrumenten van de Omgevingswet effectief hiervoor kan inzetten. Met juridisch experts en deelnemers vanuit stedenbouw, landschap, beleid, beheer en uitvoering is voor een concrete casus verkend wanneer en op welke manier je een bepaalde maatregel tot ruimtelijke sturing zou willen en kunnen inzetten. Vijf maatregelen zijn op deze manier nader uitgewerkt. www.cob.nl/omgevingswet

P.3

BOMEN

In het Kabeltjesbos is het dagelijkse kost: bomen combineren met kabels en leidingen. Niet makkelijk! Het COB-netwerk gaat uitzoeken wat er nou wel en niet precies mogelijk is.

Er is weinig dat de gemoederen in het Kabeltjesbos zo bezighoudt als de combinatie kabels en leidingen en bomen. Logisch als je in een bos woont, maar ook in steden wordt deze discussie steeds vaker gevoerd. Netbeheerders maken zich zorgen over de impact van boomwortels op de integriteit van hun kabels en leidingen, terwijl aan de andere kant bomen regelmatig onherstelbaar beschadigd raken bij de aanleg en/of renovatie van kabels en leidingen. Wat kun je doen om wederzijdse beïnvloeding te voorkomen en hoe kun je bomen en kabels en leidingen toch duurzaam combineren?

RECEPT

PRAATHUISKOFFIE

Mogelijke technische oplossingen komen al aan de orde in het onlangs gepubliceerde groeiboek Bundelingstechnieken. Maar er is meer. In de praktijk doen zich allerlei conflicten voor. Hoe zit het bijvoorbeeld met het verwijderen van een oude boom die met zijn wortels helemaal om de kabels en leidingen heen is gegroeid? En hoe moet worden omgegaan met werkzaamheden waarbij de wortels het onmogelijk maken om bij kabels en leidingen te komen? Wie trekt er aan het kortste eind als er gekozen moet worden tussen bomen en een kabel- en leidingstrook en wie draait er op voor kosten? Allerlei omstandigheden beïnvloeden het antwoord op die vragen. Binnen het project Bomen en kabels en leidingen wordt verzameld wat al bekend is over het onderwerp en welke conclusies uit eerdere ervaringen kunnen worden getrokken. Daarnaast wordt geïnventariseerd of er nog kennislacunes zijn die opgevuld moeten worden.

Wordt u de projectleider van dit project?

‘OP EEN KLEIN OPPERVLAK MOET VEEL GEBEUREN’

Het Rijk herneemt de nationale regie op de ruimtelijke ordening. Water en bodem worden sturend. Dat schreef Hugo de Jonge, minister van Volkshuisvesting en ruimtelijke ordening, op 6 juli 2022 aan de Tweede Kamer. De timing was perfect: zo’n twee weken eerder had het COB-netwerk minister De Jonge al opgeroepen om vooral met de kabels-en-leidingensector te komen praten om ruimtelijke opgaven te versnellen.

Tijdens het het COB-congres op 20 juni 2022 klonk het uit volle borst: ‘Hugo, je kunt ons bellen, als je wilt versnellen’. Voor veel maatschappelijke opgaven, zoals het versnellen van de woningbouw, is namelijk de kabels-en-leidingensector nodig. Maar die partijen hebben op hun beurt de minister nodig, want wet- en regelgeving zit soms soepele samenwerking in de weg, en twee van de meest urgente ‘dwarsliggende feiten’ in regelgeving hebben te maken met de Omgevingswet die ingaat op 1 juli 2023; het beleidsterrein van minister De Jonge. In een brief aan de minister heeft het COB voorgesteld om snel hierover in gesprek te gaan.

Geen goed gesprek in het Praathuis zonder een goede kop eikeltjeskoffie. Eikeltjeskoffie bevat geen cafeïne en is daarmee ook geschikt voor kijkbuiskinderen!

Ꚛ Start met een verfrissende boswandeling en raap onderweg afgevallen eikels op (let op: pluk geen ‘verse’ eikels, want daar zit nog te veel looizuur in).

Ꚛ Verwijder de harde schil en het bruine vlies.

Ꚛ Snijd de eikels in stukjes.

Ꚛ Leg de stukjes in water. Het water wordt melkachtig door de uittrekkende looistoffen.

Ꚛ Ververs het water net zolang tot het water niet meer melkachtig kleurt en helder blijft.

Van eikeltjes is prima koffie te maken. (Foto: Flickr/Liz West)

Ꚛ Laat de eikels uitlekken op een droge doek.

Ꚛ Rooster de eikels zonder boter of vet in een koekenpan.

Ꚛ Laat de eikels afkoelen.

Ꚛ Maal ze in een vijzel of keukenmachine.

Ꚛ Schep de gemalen eikels in een koffiefilter en giet kokend water op. Gebruik twee volle koffiescheppen op 200 milliliter water.

Dwarsliggende feiten

Het ene dwarsliggende feit heeft te maken met de telecommunicatieverordening. Volgens de Omgevingswet moeten verordeningen die toezien op de fysieke leefomgeving worden opgenomen in het omgevingsplan. De telecommunicatieverordening wordt hierbij niet genoemd, terwijl de Telecommunicatiewet deze wel verplicht stelt voor gemeenten. De discrepantie leidt ertoe dat gemeenten de integratie van de telecommunicatieverordening in het omgevingsplan afhouden en in sommige gevallen zelfs hun geldende regelgeving moeten splitsen, wat indruist tegen de gedachte van de Omgevingswet, die juist gericht is op integraliteit.

SPEELS GEMAK

Het wordt te vol in de ondiepe ondergrond, met name in binnensteden. De kwaliteit van de leefomgeving komt onder hoge druk te staan gezien de huidige drukte in de ondergrond én de maatschappelijke opgaven.

(Illustratie: Cartoon Blanche)

Het was zeven dinsdagen genieten in het online COB-praathuis met de kabels-en-leidingenvariant van een heuse pubkwis. Met de Kabels-koffie-kennis-quiz, of kortweg Kwis, konden deelnemers hun kennis testen en (on)waarheden in hun werkveld leren herkennen. De Kwis is nu in een aangepaste versie voor iedereen, op ieder moment beschikbaar.

Sta je op de bus te wachten of heb je eventjes nog geen zin om je mailbox te openen? Ga dan naar het groeiboek Fabels en feiten, start een Kwis en test in vijf minuten je kennis over kabels en leidingen. Bij elk bezoek krijg je een willekeurige selectie van tien fabel-feitvragen voorgeschoteld. Na tien antwoorden krijg je je persoonlijke score en kun je meteen door naar het groeiboek om je kennis – voor zover nodig – verder bij te spijkeren. Liever met je hele team aan de slag? Dat kan ook. Via het COB kun je een begeleide Kwis organiseren binnen je eigen project of organisatie.

De Kwis bleek al eerder een leuk en leerzaam middel om inzicht te krijgen in de 153 (on)waarheden over de wet- en regelgeving

voor kabels en leidingen die in het groeiboek Fabels en feiten zijn opgenomen. Tijdens zeven dinsdagsessies in het najaar van 2021 werd elke week een ander hoofdstuk onder de loep genomen. De opgedane ervaringen zijn gebruikt voor het verfijnen van de Kwis zoals die nu voor iedereen beschikbaar is.

Hugo, je kunt ons bellen, als je wilt versnellen.

(Foto: gemeente Tilburg)

Wat de samenwerking in kabels-en-leidingenprojecten ook belemmert, is het ontbreken van een wettelijk toetsingskader voor vergunningen voor de aanleg van kabels en leidingen. Hierdoor stellen veel gemeenten verordeningen op en worden aanvragers, zoals nutsbedrijven en telecomaanbieders, vaak geconfronteerd met allerlei verschillende toetsingskaders.

Zelf de baten

In de brief dringt het COB aan op een gesprek, omdat juist het ministerie van Volkshuisvesting en ruimtelijke ordening veel baat

heeft bij het stroomlijnen van kabels-en-leidingenprojecten. In de periode tot en met 2030 wordt ingezet op de bouw van 900.000 nieuwe woningen.

Dat is onhaalbaar als projecten blijven stagneren door wet- en regelgeving.

Doordat twee dwarsliggende feiten te maken hebben met de Omgevingswet, heeft minister De Jonge een belangrijke sleutel in handen om kabels-en-leidingenprojecten te stroomlijnen. Voor een ander vastgesteld urgent feit kiest het COB een andere aanvliegroute. Naar het combineren van kabels

COLUMN

NOOIT GEDACHT

Het oorspronkelijke groeiboek. Het nieuwe groeiboek is online te bekijken via www.cob.nl/groeiboek/fabelsenfeiten. Of klik op de bol rechtsonder op de homepage. (Beeld: COB)

en leidingen en bomen wordt eerst een vooronderzoek gedaan, zie elders in deze krant.

Gesprek

Gezien de urgentie en wederzijdse afhankelijkheid wil het COB graag snel met het ministerie in gesprek. En dat gaat gebeuren! In februari heeft het COB een overleg met een delegatie van de ministeries BZK, EZK en IenW, en de VNG. Uiteraard hoort u zo snel mogelijk de uitkomsten; houd LinkedIn in de gaten.

Nooit gedacht dat ik mijn verkiezingsslogan zou aanpassen vanwege de ondergrond. Met ‘We doen het op andermans kosten’, doelde ik op een betere verkeersveiligheid, waarbij we de kosten voor het verleggen van kabels en leidingen bij de netbeheerder zouden neerleggen. Naïef, zult u zeggen, maar wat wist ik als aanstaand wethouder nou van de ondergrondse infrastructuur? Zijn we niet allemaal geneigd om wat niet zichtbaar is ook maar meteen helemaal over het hoofd te zien? Inmiddels weet ik beter. Gedegen kennis van de ondergrond binnen het ambtelijk apparaat is een groot goed, weet ik nu. Ik doe nu geen aannames meer, maar baseer me op de feiten. Excuus. Mea culpa. Ik heb ervan geleerd. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald, en meer van dat soort dingen. Hoe dan ook, we doen het nu slimmer. ‘We doen het op eigen kosten’, is nu de boodschap. Een draai die je als politicus niet graag maakt, maar het is gelukkig goed uit te leggen. De simpele uitleg: ‘Als het te mooi lijkt om waar te zijn, is dat meestal ook zo’. En dat is hier zeker aan de orde. Als je de leefbaarheid of de verkeersveiligheid wilt verbeteren, kost dat altijd geld. En uiteindelijk komt dat geld van de burger. In dit geval óf via de belasting, óf via de kosten voor

de ondergrondse infrastructuur via de netbeheerder. Kern is dat je daar verantwoord mee omgaat. ‘De laagste maatschappelijke kosten’, is de term die we daarvoor gebruiken. En wat dat is, kan ik gelukkig ook goed uitleggen. Het betekent dat je soms een dubbeltje moet uitgeven om samen een kwartje te besparen. Zo ging het in onze gemeente uiteindelijk ook. We zijn samen opgetrokken, de gemeente, de netbeheerders en de aannemers, en hebben op basis van feiten een gezamenlijke aanpak bedacht. De resultaten zijn ernaar! Het project is binnen tijd en budget gerealiseerd. Daar kan ik mee aankomen bij mijn kiezer.

Wethouder Willem

Per 1 maart 2023 zijn wij op zoek naar:

LEIDINGGEVENDE

0,8-1 fte, standplaats Fabeltjesbos

Sluitingsdatum: 20 februari 2023

GROEIBOEK VERDIEPT ÉN

TOEGANKELIJKER

Maar liefst 82 fabels en 71 feiten. Het is nogal wat. Niet alle feiten en fabels zijn voor iedereen van belang. Eind vorig jaar is bedacht hoe de inhoud van het groeiboek Fabels en feiten toegankelijker gemaakt kon worden.

voor de verschillende functies en rollen van lezer. Aanvullend realiseerden we ons dat die informatiebehoefte ook verschilt afhankelijk van de opeenvolgende fases in het aanlegproces van kabels en leidingen.”

“Een stedenbouwkundige die met vergunningen bezig is, heeft een andere informatiebehoefte dan een projectleider die de haalbaarheid van een project onderzoekt”, verduidelijkt Laurens van Raaij, in 2021 projectleider van het groeiboek Fabels en feiten. “Het groeiboek werd al veel geraadpleegd, maar we zijn tot de conclusie gekomen dat het beter kon door meer aandacht te hebben

Het resultaat is dat het fabels- en feitenteam van het COB filters heeft aangebracht in het online groeiboek. Daarbij is sprake van twee perspectieven, één vanuit het proces en één vanuit de rol van de lezer. Bij het filteren kun je kiezen voor een van de acht geprogrammeerde rollen (vergunningverlener, jurist, ontwerper, projectleider, planoloog, grondroerder, netbeheerder of telecomaanbieder). Daarnaast kan de lezer filteren op zes verschillende

Informatiebehoefte verschilt per fase en per rol.

processtappen (initiatief, onderzoek, ontwerp, werkvoorbereiding, uitvoering of nazorg). De lezer komt zo makkelijker en sneller bij de juiste fabels en feiten terecht.

(Illustratie: Cartoon Blanche)

LEZEN

ONTWERPEN VANUIT DE DOORSNEDE

Het is hoog tijd om de openbare ruimte en gebouwen in samenhang bekijken met de ondergrond. Dit boek geeft tips en inzichten die zijn voortgekomen uit de ontwerpstudie Stad x Ruimte van het COB, de TU Delft, het Vlaamse departement Omgeving en Vereniging Deltametropool. Door opgaven aan te pakken vanuit de doorsnede (in plaats van de plattegrond) komen nieuwe en verrassende oplossingen op tafel. Multidisciplinaire ontwerpteams gingen aan de slag in Amsterdam, Leuven, Maastricht, Mechelen, Oostende en Rotterdam.

Gerenommeerde experts nemen het ontwerpend onderzoek onder de loep en reflecteren over het belang van de ondergrond en het ontwerpen vanuit de doorsnede.

ISBN 978-1-63840-033-2

Ook verkrijgbaar bij het COB

AGENDA

PLATFORMBIJEENKOMST

De leden van het COB-platform Kabels en leidingen komen op 21 maart 2023 weer bij elkaar. Tijdens deze eerste sessie van het jaar wordt ingezoomd op knelpunten. Steeds vaker worden zorgen geuit over de beschikbare capaciteit om de genoemde opgaven tijdig te kunnen uitvoeren. Waar wringt nu precies de schoen? De deelnemers wisselen kennis en ervaring uit over congestiemanagement, ruimtegebrek, aansluittermijnen. Leden krijgen een persoonlijke uitnodiging. Geen lid, wel interesse? Mail dan naar manon.bouwer@cob.nl.

KORT

KENNISARENA

Het groeiboek Fabels en feiten is een project binnen de Kennisarena kabels en leidingen van het COB en stichting Mijn Aansluiting. Binnen de Kennisarena zijn vier ontwikkellijnen gedefinieerd: Regie, Feiten en inzicht, Nieuwe werkwijzen en technieken en Digitaal ecosysteem. Het groeiboek Fabels en feiten past in de ontwikkellijn Feiten en inzicht, waarin ook het vervolgproject Dwarsliggende feiten een plaats heeft gekregen. Op de website van het COB vind je een compleet overzicht van allesprojecten op www.cob.nl/kennisarena.

ANIMATIE FABELS EN FEITEN: DE DAGELIJKSE PRAKTIJK UITVERGROOT

Maak kennis met wethouder Willem en ambtenaar Claudia. In een animatie laten deze twee herkenbare sleutelfiguren zien hoe de afstemming tussen bovengrondse ambities en ondergrondse werkelijkheid tot problemen kan leiden als gevolg van verkeerde aannames.

Feit of fabel? Claudia en Willem laten zien dat opportunisme op de loer ligt, maar dat afstemming en samenwerking nodig zijn om tot resultaat te komen. Inzicht in wat wel/niet mag en kan – het scheiden van fabels en feiten – is daarbij een voorwaarde.

‘Wij doen het … op andermans kosten’

In de animatie ziet de nieuwe wethouder Willem zijn kans schoon om de stad, en dan met name zijn eigen straat, goed onder handen te nemen. Autoluw en lekker groen. Al die kasten kunnen dan ook weg, want die zijn hem een doorn in het oog. Het plan past bovendien mooi bij zijn partijprogramma, waarin verkeersveiligheid een van de speerpunten is. Ambtenaar

Claudia hoort het initiatief van de wethouder aan met in haar achterhoofd zijn verkiezingsmotto: ‘Wij doen het … op andermans kosten’. De wethouder

geeft aan dat er volgens hem geen schadevergoeding betaald hoeft te worden, omdat er geen sprake is van een onrechtmatige daad.

Willem en Claudia doorlopen samen door het proces en doen aannames die meteen langs de meetlat van het groeiboek Fabels en feiten worden gelegd. Samen worden ze realistischer, slimmer en effectiever én weten ze andere belanghebbenden succesvol bij hun plannen te betrekken. En, zoals het hoort, kent het verhaal een goede afloop. Iedereen blij en de wethouder herkozen.

Je vindt de animatie op het YouTube-kanaal van het COB. Wil je hem gebruiken om in je eigen organisatie of met andere stakeholders het gesprek aan te gaan? Ga je gang! En je helpt het gesprek over fabels en feiten natuurlijk ook door de animatie te delen via social media.

KEN JE KABELTJESKRANTBEWONERS

Van wie is de uitspraak ‘ik voel me zo appelig?’

A. Rocus de Vrije Vogel

B. Stoffel de Schildpad

C. Zoef de Haas

Wie vertrekt regelmatig naar het Enge Bos?

A. Meindert het Paard

A. Bor de Wolf

A. Meneer de Raaf

Hoe heten de klusjesmannen van het Kabeltjesbos?

A. Ed en Willem Bever

B. Myra en Martha Hamster

C. Droes en Wasa de Beer

Welke personages komen oorspronkelijk uit het Derde Dierenbos?

A. Zaza Zebra

B. Chico Lama

C. Mister Maraboe

Wie vertrokken naar het Verre Dierenbos?

A. Greta Bontekoe en Teun Stier

B. Momfer de Mol en Truus de Mier

C. Ome Gerrit de Postduif

De antwoorden staan op onderaan op pagina 2.