Bouw en adellijke bewoners
Het Doorluchtich Huys der Heren en Marquisen
Privilege van den Sale
Verbouwing en verfraaiing
Inspireren of kopiĂŤren
Macht en gezag
Op zijn Frans
Bouwhistorie
Bouw en adellijke bewoners
Als de kat van huis is
Privilege van den Sale Het Markiezenhof als statussymbool
De heren van Bergen op Zoom bezitten in de veertiende eeuw een woning en boerderij in de stad. De woning heeft een bakstenen zaalgebouw, een keuken én een aangebouwde woonvleugel met traptoren. Zij staat op de plaats van het huidige stadspaleis. In 1485 beginnen Jan II (1417–1494) en later zijn zoon Jan III (zie wapen links) met de bouw van een groter zaalgebouw en een nieuwe woonvleugel. Dit Grote Hof bekroont de macht en status van de heren van Bergen op Zoom. Bouwhistorie
Bouw en adellijke bewoners
Het stadsbestuur betaalt 2.000 Rijnsguldens aan Jan II, heer van Bergen op Zoom, voor de verbouwing van het hof. Een flinke financiële aderlating in ruil voor meer zeggenschap over de stad.
uitgebouwde kapel
traptoren
galerijen op open arcades geveluitvoering in ‘speklagen’: lichte natuursteen banden afgewisseld met donkerder baksteen
Het Markiezenhof is voorzien van bijzondere blikvangers. Het zijn details die de adellijke architectuur van de Nederlanden in de zestiende eeuw kenmerken.
Verbouwing en verfraaiing
2 1 3
Adellijke architectuur
traptoren 2 galerijen op open arcades 3 ‘speklagen’: lichte natuursteen banden afgewisseld met donkerder baksteen 1
Tijdens zijn bewind laat Jan III (1452–1532) het stadspaleis vergroten en verfraaien. Ook zijn woonresidentie, het kasteel van Wouw, tien kilometer ten oosten van de stad laat hij moderniseren en versterken. Voor beide projecten neemt hij de beroemde bouwmeesters uit Mechelen Anthonis Keldermans en later diens zoon Rombout in dienst. Jan III heeft precies voor ogen hoe zijn stadspaleis moet worden. Hij bemoeit zich actief met de bouw. Bouwhistorie
Bouw en adellijke bewoners
4
1485–1500 zaalvleugel, bak- en washuis
1504–1508 woonvleugel, huishoudelijk kwartier
1508–1514 kantoorvleugel, ingangsvleugel, grote galerij, stallen
1520–1540 verfraaiing en modernisering
vervolg
Verbouwing en verfraaiing Wereldberoemde bouwmeesters
Van 1494 tot aan zijn dood in 1512 werkt Anthonis Keldermans aan de bouw van het Grote Hof. Met inbreng van heer Jan III creÍert hij de nieuwe vleugels rond de Grote Binnenplaats. Na Anthonis’ overlijden neemt zoon Rombout de functie van bouwmeester over. Hij ontwerpt de Christoffelschouw. Rombout is ook de bouwmeester van de Sint-Jacobuskerk in de nabijgelegen stad Steenbergen. Bouwhistorie
Bouw en adellijke bewoners
Als stadsarchitecten van Mechelen werken de Keldermansen tegelijkertijd ook aan projecten voor stedelijke en kerkelijke overheden en voor verschillende adellijke families.
Inspireren of kopiëren Idee wordt usance
Adellijke families kijken bij het (ver)bouwen van hun eigen woonresidenties goed naar elkaar. De Habsburgse hoven in Mechelen en Brussel maar ook Engelse adellijke paleizen hebben het allemaal: ◆ traptorens ◆ galerijen op open arcades ◆ speklagen in de gevel en ◆ een uitgebouwde kapel. Jan III gebruikt als één van de eersten in de Nederlanden deze stijl. Tot op heden heeft Het Markiezenhof deze vroeg zestiende-eeuwse, laatgotische uitstraling. Begin achttiende eeuw laat de markies stijlelementen uit zijn tijd toevoegen. Bouwhistorie
Bouw en adellijke bewoners
Mogelijk laat Jan III zich tijdens zijn bezoeken als diplomaat aan Engeland inspireren door de Engelse galerijen op open arcades uit die tijd.
Op de foto rechtsboven drie zonen van Jan II: Philips, Hendrik en Jan III met zijn vrouw Adriana van Brimeu. Het wapen van Antoon, de derde zoon van Jan III, staat daaronder. Hij trouwt met Jacqueline van Croy.
Macht en gezag Doorluchtich Huys
De adellijke titel markies is een graad hoger dan die van graaf. Het gebied bestuurd door een markies heet markiezaat. Holland Heijningen Fijnaart Standdaarbuiten
Prinsenland
In 1533 verheft Karel V de heerlijkheid Bergen op Zoom tot markiezaat als beloning aan het geslacht Van Glymes voor hun diensten. Op de familiewapens van de markiezen van Bergen op Zoom verschijnt dan een kroontje. Het eigendom van stad en land van Bergen op Zoom gaat door vererving van de ene op de andere adellijke familie over. Zo begint de stamboom met die van de familie Van Wezemaal (1287) en eindigt het met de familie Van de Palts-Sulzbach (1795). Bouwhistorie
Bouw en adellijke bewoners
Nieuw-
Steenbergen
Oudenbosch
Vossemeer Halsteren
Zeeland
Bergen op Zoom
HInkelenoord
Land van Rijen
Het Markiezaat Bergen op Zoom in 1795 Stadsgebied van Bergen op Zoom Zuid- en Westkwartier Markiezaat van Bergen op Zoom Oostkwartier Markiezaat van Bergen op Zoom Heijningen, Fijnaart en Standdaarbuiten
Baronie van Breda
Door ‘foute’ religieuze of politieke opvattingen van de wettige erfgenamen wordt Het Markiezenhof talloze malen in beslag genomen én weer teruggegeven.
vervolg
Macht en gezag Het Markiezenhof als trofee
Jan IV van Glymes laat zich te veel in met de tolerante ideeën van de edelen ten opzichte van andersdenkenden. Na zijn overlijden (1567) laat koning Filips II het stadspaleis ontruimen en de bezittingen veilen. Tien jaar later krijgen de erven het markiezaat weer terug. Het stadsbestuur neemt in 1577 stelling tégen Filips II en vóór de opstandige gewesten. Als markies Jan van Wittem vier jaar later uitgesproken kiest vóór koning Filips II nemen de Staten-Generaal van de opstandige gewesten hem zijn bezittingen af. Gedurende de Tachtigjarige Oorlog (1568–1648) wordt het hof door de markiezin bewoond tijdens het Twaalfjarig Bestand (1609–1621).
vervolg
Macht en gezag Nieuwe eigenaars Na de Vrede van Munster in 1648 komen het markiezaat en het hof weer in handen van de markiezen. Markiezin Maria Elisabeth II van den Bergh laat het gebouw naar haar smaak renoveren. De rooms-katholieke markiezinnen zijn in de ogen van de Staten-Generaal onbetrouwbaar. Tijdens nieuwe oorlogsperioden, in de tweede helft van de zeventiende eeuw, worden markiezaat en hof weer geconfisqueerd. Door in 1702 te deserteren uit het Franse leger, voorkomt markies François Egon de la Tour d’Auvergne een nieuwe beslaglegging op zijn bezittingen. François stelt zich onder bescherming van de Staten-Generaal en treedt zelfs in dienst van het leger van de Republiek. Bouwhistorie
Bouw en adellijke bewoners
“Payé a l’architecte Giroquel a bon compte de ses vacations le 20 decembre 1711, ƒ 299,50.”
Op zijn Frans Grote veranderingen
François Egon de la Tour d’Auvergne laat in 1709 zijn woonvertrekken ingrijpend verbouwen. De kapel en de wandelgalerij langs het riviertje De Grebbe verdwijnen. Architect Giroquel verhoogt de vloeren en het dak van de woonvleugel en sluit de vensters aan de Kleine Binnenplaats. Aan de tuinzijde verrijst een classicistische gevel in Franse stijl met hoge ramen. Ruimte, licht en lucht… een ware metamorfose. Lang geniet François niet van zijn nieuwe woonvertrekken. Hij overlijdt in 1710.
Bouwhistorie
Bouw en adellijke bewoners
Als de laatste adellijke bewoners van het hof in 1727 vertrekken, worden de meubels in Brussel verkocht. Niets van het interieur rest nog uit die tijd.
Als de kat van huis is Geleidelijk verval
De Raad en Rekenkamer (het bestuurscollege van de markies) blijft in het hof gehuisvest. In een aantal ruimten wonen ambtenaren. Inmiddels is vanwege achterstallig onderhoud de ui op de traptoren gesloopt. Metselaars maken de arcade onder de galerij dicht om extra kantoorruimten te creëren. Na veel problemen met lekkages krijgen de daken van galerij en kantoorvleugel een mansardekap (dak). Middeleeuwse kruisvensters en trapgeveltjes vervangt men door achttiende-eeuwse exemplaren. Uiteindelijk breekt men zelfs het gedeelte van de traptoren dat boven de muur uitsteekt verder af. Bouwhistorie
Bouw en adellijke bewoners
Boven: Johann Christian Joseph van Sulzbach, rechtsonder: Marie Henriëtte de la Tour d’Auvergne, links: Hertogin Marie Henriëtte van Arenberg en Aerschot
Verantwoording Verantwoording objecten Portret van Jan II van Glymes (1417–1494), heer van Bergen op Zoom Bartram Foucher, 1659, naar een ouder voorbeeld, olieverf op paneel Reproductie, origineel hangt in de Hofzaal
Het wapen van Jan van Walhain, de latere Jan III van Glymes In: Guillaume Fillastre, Histoire de la Toison d’or
Jan III van Glymes (1452-1532), heer van Bergen op Zoom Saskia Barkema, 2007, olieverf op paneel Kopie naar een verloren gegaan schilderij Reproductie, originele kopie hangt in de Hofzaal
‘Privilege van den Sale’ (Privilegum Salae), 1485, afschrift
Reconstructietekening van Het Markiezenhof in vogelvlucht na uitbreidingen en toevoegingen Tweede kwart 16de eeuw
Stamboom van de heren en markiezen van Bergen op Zoom (1287–[1795]) Petrus Janssen, 1770 Opschrift: ‘Genealogie van het Doorluchtich Huys der Heren en Marquisen van Bergen-optenZoom’
Nationalbibliothek Österreich
Verantwoording bladerboek Reconstructietekening van Het Markiezenhof in vogelvlucht zoals het eruitziet in 1514
Hampton Court Detail van een ets Antonis van den Wijngaerde, 16de eeuw Collectie Ashmolean Museum Oxford
Grote Binnenplaats van Het Markiezenhof
Gevangenname van Karl Fugger in 1577 Frans Hogenberg, circa 1584, ets
Het paleis van Margaretha van Oostenrijk, oftewel Hof van Savoye, situatie in de 18de eeuw Gezicht op de noordelijke trap en toegangsdeur door A. van den Eynde, vóór 1880
Portret van Maria Elisabeth II van den Bergh (1613–1671), markiezin van Bergen op Zoom en gravin van ’s-Heerenbergh Anoniem, circa 1628
Stadsarchief Mechelen
Bouwhistorie
Bouw en adellijke bewoners
Tuingevel van Het Markiezenhof
Johann Christian Joseph van Sulzbach, paltsgraaf (1700–1733) Pierre Gaudréau, 1730, olieverf op doek Reiss-Engelhorn-Museen Mannheim, Duitsland Fotograaf: Jean Christen
Kleine Binnenplaats van Het Markiezenhof
Marie Henriëtte de la Tour d’Auvergne, markiezin van Bergen op Zoom (1708–1728) J. Hattenbach, na 1722, olieverf op doek
Marie Henriëtte Theresia van Carretto, Savona en Grana, hertogin van Arenberg en Aerschot (1671–1744) Anoniem, eind 17de eeuw, olieverf op doek K.U. Leuven, Arenbergverzameling
Alle in de verantwoording getoonde objecten zijn afkomstig uit de collectie van Het Markiezenhof, tenzij anders aangegeven. Het Markiezenhof heeft ernaar gestreefd de auteursrechten van de illustraties naar behoren te regelen. Degene die desondanks meent zekere rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht zich tot Het Markiezenhof te wenden. © 2008 Het Markiezenhof Historisch Centrum Ontwerp: Platvorm, Amsterdam
Bouwhistorie
Bouw en adellijke bewoners
Indeling en interieur van Het Markiezenhof
Complex complex
Complex complex
Spiritus Sanctus
Het interieur van een prinses
Adviseurs van de heer
Plattegrond van Het Markiezenhof
Bouwhistorie
Indeling en interieur
Complex complex De functie van de ruimten
De vrouwe woont beneden. Zij eet, slaapt, baadt en kleedt zich in de drie huidige tuinzalen. De uitbouw van de kapel bevindt zich tot 1709 halverwege de woonvleugel. De heer leeft boven. Hij heeft een kantoor, slaapkamer, wapenkamer, garderobe en toilet. In de Hofzaal vinden de officiĂŤle ontvangsten en festiviteiten plaats. De heer vergadert in de grote zaal exact boven de Hofzaal. Eiken paneelbetimmering en decoratieve wandtapijten zorgen voor een huiselijke sfeer. Bovendien geven deze bescherming tegen vocht en kou. Bouwhistorie
Indeling en interieur
Het Markiezenhof krijgt uiteindelijk 49 vertrekken, dertien trappen en vijf kelders. Naast het woon-, ontvangst- en kantoorgedeelte herbergt het huishoudelijke vertrekken, diverse (ambtelijke) dienstwoningen, schuren en stallen.
Complex complex vervolg De functie van de ruimten
De gang waarin u zich nu bevindt, behoort tot het in 1504 gebouwde huishoudelijk kwartier. Aan het einde van de gang links zijn de keuken, de bakkerij en het washuis. De huidige receptie is in die tijd de bottelarij. In de oostvleugel, naast en boven de tussenpoort van de Grote Binnenplaats, bevinden zich de kantoren van het bestuur van het markiezaat. De (ambtelijke) dienstwoningen liggen naast de traptoren, tegenover de vertrekken van de bestuursambtenaren. Op het achterterrein, de plek van de huidige openbare bibliotheek, zijn de stallen en de voorraadschuren. Bouwhistorie
Indeling en interieur
Maria Elisabeth II heeft een neusje voor kwaliteit. De beroemde Antwerpse beeldhouwer Artus Quellinius richt haar kapel in.
Spiritus Sanctus Gewijde grond van de kapel
Heer Jan III bouwt (circa 1506) zijn kapel halverwege de woonvleugel. Deze kapel is vanuit beide verdiepingen toegankelijk. Vermoedelijk heeft hij een altaar met een houten retabel of geschilderd altaarstuk. Mogelijk staan er heiligenbeelden en zijn de vensters voorzien van glas-in-lood. Markiezin Maria Elisabeth II laat in 1663 de kapel geheel opnieuw inrichten met een aparte loge voor de familie. De inrichting van de Antwerpse beeldhouwer Quellinius is prachtig, vooral het orgel wordt geroemd. Helaas is er niets van overgebleven. Bouwhistorie
Indeling en interieur
Het interieur van een prinses Kinderkamer anno 1713
De vijfjarige Marie HenriÍtte de la Tour d’Auvergne heeft haar kamer op de eerste verdieping, waar nu het Gastenverblijf is. De kamer van de dochter van de prins van Auvergne heeft een vorstelijk interieur.
ledecant geborduert met een spreij ◆ Twee witte en een gestreepte matras ◆ behangsel voor de deur van gelijcke natuur ◆ Vijf dito stoelen ◆ spiegel met een swarte lijst ◆ ingelijt cabinet ◆ tafel staende onder de spiegel sijnde bruin ingeleijt ◆ Twee hangende vergulde armtjes beneffens de voorz[eyde] spiegel ◆ agtcant tafeltje ◆ groene bekleede viercante tafel ◆ groene gordijnen voor de glasen ◆ tictak bort met sijn toebehoorte ◆ schildereije met een vergulde snede lijst voor de schoorsteen ◆ driecante tafel overtrocken met groen ◆ bekleede leunstoel daer in een kussen ◆ scherm ◆ Schop en tang met twee brantijsers ◆ De guarde feu ◆ vuerpan met een waterfles ◆ tapijt behangsel rontom de camer ◆
Bouwhistorie
Indeling en interieur
Bij afwezigheid van de heren en markiezen zwaaien de stadhouder en de Raad en Rekenkamer de scepter in het markiezaat.
Adviseurs van de heer Bestuur, rechtspraak en beheer
De Raad en Rekenkamer beheert, als hoogste adviescollege, sinds circa 1470 de bezittingen van de heer. Zij bestaat uit een aantal raadsleden, de drossaard (hoogste bestuurder), de schout (opsporing, rechtspraak) en de rentmeester (financiĂŤn, onroerend goed). De heer van Bergen op Zoom geeft als leenheer stukken land in leen aan trouwe medewerkers. Het Leenhof houdt de administratie bij van de leengoederen. Vanaf 1553 is het bovendien belast met het hoger beroep op civiele rechtszaken in het markiezaat. De stadhouder is de plaatsvervanger van de heer en voorzitter van bovengenoemde colleges. Bouwhistorie
Indeling en interieur
De minderjarige markies Karl Philipp Theodor van de Palts-Sulzbach laat zich tot 1742 vertegenwoordigen door zijn overgrootmoeder, hertogin Marie HenriĂŤtte van Arenberg en Aerschot.
vervolg
Adviseurs van de heer Bestuur, rechtspraak en beheer
Sinds 1726 woont er geen markies meer in het Grote Hof. Hertogin Marie HenriĂŤtte houdt vanuit haar kasteel Drogenbosch, nabij Brussel, de zaken in het markiezaat goed in de gaten. De Raad en Rekenkamer en het Leenhof zetelen in de oostelijke vleugel van het hof. De enige bewoners van het hof zijn personeelsleden die het onderhoud van het complex verzorgen. Sommige vertrekken worden bewoond door enkele ambtenaren die zorg dragen voor het beheer en de administratie van het markiezaat. Bouwhistorie
Indeling en interieur
Plattegrond van Het Markiezenhof In het jaar 1739
1. Grote toegangspoort 2. ingang tot het woon- en werkkwartier van Laurent Adan 3. spreekkamer 4. postkantoor 5. Comptoir-Generaal voor de administratie en boekhouding van de markies 6. tussenpoort 7. achterpoort 8. keuken in het woonkwartier van Laurent Adan met in de kamer erboven de slaapkamer van de dienstmeiden en enkele kinderen van Adan 9. eetkamer in het woonkwartier van Laurent Adan met in de kamer erboven de slaapkamer van Adan en zijn echtgenote 10. kwartier van de portier met erboven de slaapkamer van de knecht van Adan Bouwhistorie
Indeling en interieur
Kassier-generaal Laurent Adan waakt over de inkomsten van de markies. Met zijn gezin woont hij in de torenvleugel naast de grote toegangspoort van Het Markiezenhof.
Verantwoording Verantwoording objecten Kleine maquette van Het Markiezenhof, situatie 1747 Deze maquette is een replica van een detail uit de maquette van Bergen op Zoom in het MusĂŠe des Plans-Relief te Parijs
Kalkstenen beeld van de Heilige Catharina Frankrijk, circa 1500
Verantwoording bladerboek Het banket van 1549 in Het Markiezenhof ter gelegenheid van het bezoek van prins Filips II Kees Warmoeskerken, 2008, olieverf op paneel
De vloer van de gang op de begane grond in Het Markiezenhof
Het Markiezenhof aan de Steenbergsestraat Cornelis Pronk, 1748, tekening
Het orgel in de Pauluskerk te Antwerpen Ontwerp: Artus Quellinius Foto: Jochem Baas
Noordbrabants Museum ’s-Hertogenbosch
De wandbespanning in de Henriëttekamer van Het Markiezenhof
Portret van Karl Philipp Theodor van de Palts-Sulzbach Felix Anton Besoldt, 1743 Heidelberg. Geschichte und Gestalt, hg. v. Elmar Mittler. Heidelberg, 1996. S. 299
Portret van Johannes Drabbe (1708–1785) Johannes Vollevens Jr., 1731, olieverf op doek
Plattegrond van Het Markiezenhof 1739
Portret van Matthijs Drabbe (1694–1739) Johannes Vollevens Jr., 1731, olieverf op doek
Lakzegel van Laurent Adan
Brabants Historisch Informatie Centrum, Archief Raad van Brabant
Alle in de verantwoording getoonde objecten zijn afkomstig uit de collectie van Het Markiezenhof, tenzij anders aangegeven. Het Markiezenhof heeft ernaar gestreefd de auteursrechten van de illustraties naar behoren te regelen. Degene die desondanks meent zekere rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht zich tot Het Markiezenhof te wenden. © 2008 Het Markiezenhof Historisch Centrum Ontwerp: Platvorm, Amsterdam
Bouwhistorie
Indeling en interieur
Hospitaal, kazerne, museum
Na de adellijke bewoners
FinanciĂŤle pleister op de wonde
PatiĂŤnten overal vandaan
Het Markiezenhof als kazerne
Terug in Bergse handen
Gemeentemuseum Het Markiezenhof
Bouwhistorie
Hospitaal, kazerne, museum
Financiële pleister op de wonde In Franse en Bataafse handen
De komst van de Fransen in 1795 maakt een einde aan het gezag van de markies. Het markiezaat behoort nu tot de domeinen van de Franse Republiek. Bij het Haags vredesverdrag van 16 mei 1795 verkrijgt de nieuwe (Fransgezinde) Bataafse Republiek de soevereiniteit over het markiezaat. Als Maximilian Joseph zes jaar later de schadeloosstelling van de nieuwe regering accepteert is het definitief afgelopen met het ‘Huis van Bergen’. Bouwhistorie
Hospitaal, kazerne, museum
Maximilian Joseph, opvolger van de overleden markies Karl Philipp Theodor van de PaltsSulzbach, ziet in 1801 af van alle aanspraken op het markiezaat. Hij ontvangt anderhalf miljoen gulden als schadeloosstelling.
Het Markiezenhof biedt plaats aan 300 patiĂŤnten. De verpleging van de officieren kost 2 franc en 25 centimes en van de soldaten en onderofficieren 1 franc 50 per dag.
Patiënten overal vandaan Militair hospitaal
Vanaf 1797 is het hof als militair hospitaal in gebruik. Het Franse leger zorgt voor personeel en bevoorrading. Het beheer van het gebouw komt toe aan het stadsbestuur. Een behoorlijke financiële last voor een stad met slechts 6.000 inwoners. Wanneer de Fransen in 1814 vertrekken zijn er 10.000 militairen behandeld uit Frankrijk, Duitsland, Polen, Hongarije, Zwitserland, Oostenrijk, Ierland, Wallonië, Denemarken en Nederland. Bouwhistorie
Hospitaal, kazerne, museum
Het Markiezenhof als kazerne Aanpassing en onderhoud (1819–1957)
Onder koning Willem I wordt Het Markiezenhof vanaf 1819 een kazerne. Het torentje wordt verder ingekort, de galerij op de Kleine Binnenplaats dichtgemetseld; de plafonds verhullen de moer- en kinderbalken. De zestiendeeeuwse houten lambrisering verdwijnt vanwege de bestrijding van het ongedierte. Enkele schuren worden afgebroken. De Christoffelschouw verhuist naar het stadhuis. Tot 1860 is de stad eigenaar van het complex, daarna wordt het aan de staat overgedragen. Het gebouw biedt onderdak aan het leger en wordt uitstekend onderhouden. Bouwhistorie
Hospitaal, kazerne, museum
Het Markiezenhof is vanaf 1864 tot 1957 de thuisbasis van het Derde Regiment Infanterie.
Terug in Bergse handen Van kazerne tot restauratie
Het bestuur van de Geschiedkundige Kring ‘Het Markiezaat’ richt in 1928 een brief aan de minister van het departement van Defensie. Het bestuur stelt voor het gebouw een andere bestemming te geven dan kazerne. Als Het Markiezenhof uiteindelijk niet meer voldoet aan de eisen die Defensie stelt aan de kwaliteit van de gebouwen gaat het roer om. Er is dan bijna 30 jaar overheen gegaan. Het complex wordt grondig gerestaureerd en zo mogelijk in oorspronkelijke staat teruggebracht. Bouwhistorie
Hospitaal, kazerne, museum
Vanaf 1928 volgen vele pogingen het gebouw ‘terug te geven’ aan de stad. Pas op 15 november 1957 vindt de officiële overdracht plaats.
In de middag van 27 mei 1987 opent koningin Beatrix Het Markiezenhof. De restauratie heeft 25 jaar in beslag genomen.
Gemeentemuseum Het Markiezenhof Van restauratie naar museum
In het complex bevinden zich anno 1987 het gemeentemuseum, de openbare bibliotheek met leeszaal en restaurant La Pucelle. Het museum heeft nu drie verschillende aandachtspunten in de collectie: ◆ geschiedenis van stad en regio ◆ geschiedenis van de kermis ◆ (inter)nationale politieke spotprenten en cartoons vanaf 1900 Regelmatig vinden er evenementen, concerten, huwelijken, workshops en lezingen plaats. Jaarlijks bezoeken duizenden schoolkinderen het museum. In 2005 is Het Markiezenhof gefuseerd met het Regionaal Historisch Centrum Bergen op Zoom (het archief). Bouwhistorie
Hospitaal, kazerne, museum
Verantwoording Verantwoording objecten Bonnet de police Replica Stichting Historische Kostuums, Bergen op Zoom Militair hoofddeksel uit de Franse tijd (1795–1814)
Marketentstertonnetje 19de eeuw, geelrood koper
Michael Head, Grenadiers à Cheval de la Garde Impérial, Londen 1978
Ingelijste onderscheidingen van luitenant-kolonel F.D.M.A.H. van Aelst van het Derde Regiment Infanterie te Bergen op Zoom 20ste eeuw
Het Markiezenhof in gebruik als kazerne Adrianus Disco, 1885, aquarel
Vaandel van de Rooms-Katholieke Militaire Vereniging met messing vaandelbekroning 1906
Groepsfoto met de leden van het ingekwartierde Derde Regiment Infanterie op de Grote Binnenplaats van Het Markiezenhof Jaar onbekend
Portret van Adrianus Disco, grondlegger van het museum Het Markiezenhof Janus Sio, begin 20ste eeuw, olieverf op doek
Terracotta portretbuste van ir. A.J.L. Juten, eerste collectiebeheerder van het gemeentemuseum 1937
Verantwoording bladerboek
Bouwhistorie
De gedenksteen van de oprichting van de Vrijheidsboom op 2 februari 1795 op de Grote Markt te Bergen op Zoom
Soldaten van het Derde Regiment Infanterie, Jaar onbekend
Beschikking van koning Willem I tot teruggave van Het Markiezenhof aan de stad Bergen op Zoom om het als kazerne te gebruiken Detail, 20 juli 1818
Grote Binnenplaats tijdens de restauratie van Het Markiezenhof 1963–1987
Hospitaal, kazerne, museum
De opening van Het Markiezenhof na de restauratie 1987 Fotograaf: Thom van Amsterdam
Briefkaart met als onderwerp de voorgevel van Het Markiezenhof Rond 1900
De maliĂŤn uit het logo van Het Markiezenhof
Alle in de verantwoording getoonde objecten zijn afkomstig uit de collectie van Het Markiezenhof, tenzij anders aangegeven. Het Markiezenhof heeft ernaar gestreefd de auteursrechten van de illustraties naar behoren te regelen. Degene die desondanks meent zekere rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht zich tot Het Markiezenhof te wenden. Š 2008 Het Markiezenhof Historisch Centrum Ontwerp: Platvorm, Amsterdam