Het Sint-Maartenpaviljoen van Stevoort

Inleiding

In Stevoort, op de hoek van het Solidariteitsplein aan de Herk, staat sinds eind 2018 het Sint-Maartenpaviljoen.

Het werd gebouwd om het mooie glasraam van het voormalige gemeentehuis opnieuw een waardige plaats te geven in Stevoort.

Aanleg van de Hasseltse Dreef, de rechtstreekse verbinding met Hasselt

Het Belang van Limburg plaatste op 13 juli 1970 een uitvoerig verslag over de inhuldiging van het gemeentehuis

Het glasraam zoals het te zien was aan de buitenkant van het gemeentehuis

Een Nieuw Gemeentehuis Voor Stevoort

Begin jaren zestig van vorige eeuw werd de verbinding met Hasselt via Runkst, de Hasseltse Dreef, aangelegd. Aan deze verbindingsweg plande men het nieuwe gemeentehuis. Het oude gemeentehuis op de hoek van de Kolmenstraat en de Oppenstraat was aan vervanging toe.

Burgemeester Justin ’s Heeren en zijn schepencollege wensten een mooi en functioneel gebouw. Ze stelden Isidore Lavigne (1902-1972) uit Hasselt als architect aan. In 1967 startte men met de bouw. Op vrijdag 10 juli 1970 vierde het dorp de feestelijke opening van het gemeentehuis in aanwezigheid van gouverneur Roppe en minister Bertrand.

Naar verluidt was de burgemeester bevriend met kunstenaar Amand(us) Van Rompaey. De schilder-glazenier kreeg de opdracht een glasraam te ontwerpen voor de hal van gemeentehuis. Aan de architect vroeg men om voldoende ruimte in de muur te voorzien voor het grote kunstwerk. De architect en Amand kregen door een nauwe samenwerking en het nodige vakmanschap het werk voor mekaar. Het geheel werd uiteindelijk geplaatst als vijf glasramen. Elk deel bestond uit zes vlakken van 95 cm x 54 cm hoogte. Ieder deel had dus een hoogte van 3,24 m.

Als thema voor het glasraam werd Sint-Maarten gekozen, de schutsheilige van Stevoort. Het glasraam werd geplaatst boven de brede trap naar de verdieping, zodat iedere bezoeker het kon bewonderen. Amand ontwierp het in 1969. In de raadzaal kreeg het schilderij ‘Week-end’ van kunstenaar Leon Pringels een ereplaats (olieverf op doek, 139 x 159 cm). De gemeente kocht dit in 1950 aan. Momenteel bevindt het werk zich in het depot van de Hasseltse musea.

Amand Van Rompaey

Kunstenaar Amand Van Rompaey werd geboren in Zonhoven in 1928. Hij studeerde aan de Academie in Hasselt en aan het Sint-Lucasinstituut in Schaarbeek. In het atelier van Roger Daniels (Sint-Truiden 1924-Hasselt 2015) in Sint-Truiden volgde hij een glazenieropleiding.

Vanaf de jaren 1950 beoefende hij naast het schilderen ook de glazenierkunst, waar zijn voorkeur naar uitging. Hij was ook leraar aan de Stedelijke Academie en aan het Provinciaal Hoger Instituut voor Kunstonderwijs in Hasselt.

Amand Van Rompaey ondernam verscheidene studiereizen. Individuele tentoonstellingen en groepstentoonstellingen in binnen- en buitenland maakten hem bekend tot ver buiten de grenzen. Hij was stichtend lid van de kunstgroep Helikon en lid van kunstkring Pro Arte.

Amand verhuisde in 1962 naar Stevoort. Zijn gezin was het tweede dat zich in Sterrebos vestigde.

Achter zijn woning had hij een atelier waar hij zijn kleinere werken creëerde, zijn grotere werken werden in de academie of in de kunstschool gemaakt.

Hij exposeerde in Stevoort tijdens een openluchttentoonstelling in 1964 met o.a. Martin van Wordragen en Robert Vandereycken.

Hij is tot aan zijn dood in Sterrebos gebleven, al verbleef zijn vrouw reeds twee jaar in een rusthuis in Hasselt voor zij overleed. Hij was niet weg te krijgen van zijn huis, van zijn Sterrebos in zijn Stevoort.

In 2022 overleed hij op 93-jarige leeftijd.

Het verhaal van Sint-Maarten

Martinus of Maarten werd in 316 geboren in Hongarije als zoon van een Romeins officier. Op jonge leeftijd werd hij soldaat en als 15-jarige trok hij naar Frankrijk. Op een dag zag hij bij de stadspoort van Amiens een bedelaar liggen. Men mocht de stad niet betreden zonder mantel, dus sneed Martinus zijn mantel in tweeën en schonk de halfnaakte bedelaar de helft. Martinus kon immers enkel zijn eigen helft weggeven, de andere helft was namelijk eigendom van Rome.

Volgens de legende stond de arme man symbool voor Christus, die ‘s nachts aan Martinus zou zijn verschenen. Hierna verliet Martinus het leger en bekeerde zich tot het christendom. Hij verrichtte op heel wat plaatsen bekeringswerk en stichtte kloosters.

In 371 werd hij tegen zijn wil tot bisschop van Tours gekozen en 26 jaar later, in 397 overleed hij daar ook. Op 11 november werd hij begraven in de basiliek van Tours en daarom wordt zijn feest ook ieder jaar op die datum gevierd. De heilige Martinus van Tours was na zijn dood immens populair en talloze kerken werden aan hem gewijd, zoals ook hier onze Sint-Martinuskerk van Stevoort.

Het gemeentezegel van Stevoort

Leon Pringels

Leon Albert Henri Pringels werd geboren in 1901 in Schaarbeek. Vanaf 1933 schilderde hij ieder jaar maandenlang in Midden-Limburg. Hij verbleef in Terlamen-Bolderberg, Lummen, Schulen, Spalbeek en Stevoort. Vanaf 1960 verbleef hij in het ‘Molenhuis’ in Spalbeek en vanaf 1974 tot aan zijn overlijden in Stevoort in de Alkenstraat 72. Leon Pringels overleed in 1992 in Oudergem.

Op het infobord bij het paviljoen kan men het verhaal van Sint-Maarten en het verhaal van het glasraam lezen.

Leon Pringels, Week-End, 1950. Collectie Het Stadsmus Hasselt, inventarisnummer SMU.1979.0044.00

Het Nieuwe Gemeentehuis Voor En Na De Fusie

In de zijvleugel van het gemeentehuis was er ruimte voor de Vrije Openbare Boekerij Sint-Martinus Stevoort. De consultaties van het Nationaal Werk voor Kinderwelzijn, het latere Kind en Gezin (ondertussen opgegaan in het agentschap Opgroeien), vonden plaats in dit gebouw.

In 1977 ontstond Groot-Hasselt door de gemeentefusie van deelgemeenten Kermt, Kuringen, Sint-LambrechtsHerk, Stevoort en Wimmertingen. Stevoort had vanaf dan geen gemeentehuis meer nodig. Gedurende een aantal jaren konden de Stevoortenaren wel nog in hun oude gemeentehuis terecht voor eenvoudige administratieve handelingen. De wijkagent en het postkantoor kregen ook een plaatsje in het gebouw.

Door het bibliotheekdecreet van 1978 maakte de bibliotheek van Stevoort deel uit van de zeven deelbibliotheken van de Stad Hasselt. Na ongeveer 30 jaar traden er verzakkingsproblemen op in het bibliotheekgebouw; er ontstond een scheur tussen de twee vleugels. Herstellen bleek onmogelijk, de kleine vleugel moest afgebroken worden. Eerst werd de bibliotheek verhuisd. Vanaf maart 2006 tot juli 2014 konden de gebruikers van de bibliotheek voor hun leesvoer terecht in het gemeentehuis. Op 20 juli 2014, de laatste openingsdag, telde de bibliotheek 650 leden.

Het Gemeentehuis Van Stevoort Verdwijnt

Niets is eeuwig, ook het gemeentehuis van Stevoort niet. De stedelijke diensten verhuisden stilaan allemaal naar Hasselt-centrum, het gebouw raakte versleten.

In 2010-2011 veranderde het centrum van Stevoort: een stuk van de Hasseltse Dreef en de parking van het gemeentehuis werden heringericht. De Stevoortenaren kozen “Solidariteitsplein” als nieuwe naam voor het gemeenteplein.

Op 30 september 2014 keurde de gemeenteraad van Hasselt het voorstel goed om het oude gemeentehuis van Stevoort openbaar te verkopen. Er waren wel een aantal voorwaarden aan verbonden. Het openbare onderzoek voor de afbraak van het voormalige gemeentehuis en de bouw van het nieuwe project startte een jaar later op 7 september 2015 en liep tot 6 oktober 2015.

In januari 2016 werden al twee kunstwerken verwijderd uit het gemeentehuis. De antieken archiefkist met de drie sleutels kreeg een ereplaats in het portaal van de kerk. De gietvorm van het standbeeld van pater Jozef Raskin stond sedert 27 september 2008 bij het glasraam en hield er de wacht. Het was een geschenk van de familie Raskin. In Stevoort was er geen mooie plaats meer voor, dus werd het beeld teruggebracht naar Aarschot waar het nu te bewonderen is in het Sint-Rochusmemoriaal.

Onmiddellijk na de kermis van half september 2016 startten de slopingswerken aan het gemeentehuis. Ondertussen waren de plannen voor een nieuwe bestemming voor de site van het oude gemeentehuis rond. Men koos architect Jo Berben van het architectenbureau a2o om het project te realiseren. Het nieuwe gebouw kreeg de naam Steinvert, de geschiedkundige naam van Stevoort. Het zou een geheel worden van 20 assistentiewoningen, vijf appartementen, een kinderdagverblijf en een ondergrondse parkeergarage.

A2o Architectenbureau

Het Belgische a2o is een architectenbureau gespecialiseerd in architectuur, stedenbouw, interieur en ruimtelijke transformaties. Het team bestaat uit een 50-tal ontwerpers. Het bureau is gestart in Hasselt, maar opende een bijkantoor in Brussel toen het aantal opdrachten daar groeide.

Belangrijkste realisaties in Hasselt:

1997-2004 Vlaams administratief centrum (VAC) Hendrik van Veldekegebouw, Hasselt

2005-2012 Renovatie cultuurcentrum CCHA, Hasselt

2005-2014 Clarenhof, Herbestemming Clarissenklooster tot woonzorgcentrum, Hasselt

2006-2012 Renovatie en uitbreiding Virga-Jesse-College, Hasselt

2016-2019 Kunstschool PXL-MAD school of arts, Hasselt

Bij de Stevoortenaren bleef de wens bestaan het glasraam van Sint-Maarten te integreren in het nieuwe gebouw. Het was vooral Peter Liefsoens die hierover met de architect onderhandelde. Integratie bleek echter niet mogelijk te zijn door de omvang van het kunstwerk, dus werd er gezocht naar een nieuwe bestemming.

Vooraleer het oude gemeentehuis tegen de vlakte ging, werden eerst de delen van het glasraam voorzichtig verwijderd en verpakt. De medewerkers van de stadsschrijnwerkerij overlegden met de groep Stevoortenaren over het veilig verwijderen en verpakken van de delen van het glasraam. De kostbare pakketten kregen tijdelijk een veilig onderkomen in de Centrale Werkplaatsen aan de Hellebeemden in Hasselt.

STEVOORT WIL SINT-MAARTEN TERUG

Terwijl het nieuwe gebouw groeide, bleef in Stevoort de wens bestaan het glasraam in ere te herstellen. Begin 2018 begon de feitelijke vereniging Stevoort Solidair, aangevuld met een groep Stevoortenaren, te brainstormen over een nieuwe bestemming, bij voorkeur in het centrum van Stevoort. Het Solidariteitsplein werd met stip als locatie aangeduid. Architect Jo Berben zocht mee naar een oplossing. Eerst werd gedacht aan het verwerken van de glasramen in de vorm van vlaggen. Doch stilaan ontstond de idee van een metalen paviljoen. Het kon een ontmoetingspunt worden en het zou het Solidariteitsplein een eigen karakter geven. Het paviljoen kon een verbinding vormen tussen het oude zelfstandige Stevoort en het nieuwe Stevoort, deelgemeente van Hasselt.

Koken kost geld, het financiële plaatje was een andere moeilijke kant van het verhaal. In het kostenplaatje moest er rekening gehouden worden met het restaureren van de glaspanelen, de metalen ramen en de betonnen sokkel. De lokale middenstand werd aangesproken om de prijs

Felicien Penders

De glasramen hadden een grondige renovatie nodig. Felicien Penders uit Lanaken kreeg de opdracht de glasramen te herstellen en voor te bereiden voor de plaatsing. De onderdelen zonder de kaders werden overgebracht naar zijn atelier. Gebroken en gebarsten stukken moesten vervangen worden, het lood moest vernieuwd worden. De glazen elementen dienden te worden voorzien van kaders en geplaatst te worden tussen dubbel gelaagd veiligheidsglas. Dit veiligheidsglas was noodzakelijk om glasbreuk te voorkomen. Het moest ontspiegeld glas zijn zodat er geen lichtreflectie zou optreden. Enkel op die manier kon het gewenste effect bereikt worden. En hierin is Felicien Penders schitterend geslaagd!

te kunnen drukken. Diverse adviezen en prijsvoorstellen werden opgevraagd. Voor de veiligheid en om glasbreuk te voorkomen was het wel belangrijk dat de glazen elementen geplaatst zouden worden tussen dubbel gelaagd veiligheids- en ontspiegeld glas. Jammer genoeg verhoogde dit de prijs aanzienlijk; het renoveren en beschermen van de glasramen kostte ruim € 15 000. Men rekende op een totale kostprijs voor het paviljoen van € 30 000.

De volgende stap bestond uit het verzamelen van de nodige financiële middelen. Bij Provincie Limburg kon men terecht voor een toelage van 60%, Stad Hasselt was bereid € 2 500 bij te dragen naast administratieve, logistieke en materiële hulp, Stevoort Solidair wilde maximum € 2 500 bijdragen, als de nodige middelen niet gevonden konden worden. Het resterende bedrag - € 7 000 – moest elders gevonden worden. Men ging op zoek naar diverse sponsoren. De groep was ervan overtuigd dat veel mensen van Stevoort bereid zouden zijn bij te dragen aan dit mooie project.