KIK 37. Kroningsprent O.L.V. Virga Jesse, Parijs, Lith. Fabre, 1867 by Het Stadsmus

K U N S T

X N

KRONXNGSPRENT Parijs, Lith. Fabre, 1867; Lithografie op papier; 53 x 33,5 cm; Inv.nr. 79.142

D E

X J

VXRGA

K E

JESSE

Deze lithografische prent is ingedeeld in negentien rechthoekige panelen van verschillende grootte, waarvan tien gerangschikt rond een centrale afbeelding van groter formaat. Onderaan bevinden zich zeven kleinere rechthoeken boven een langwerpig tekstpaneel dat het ontstaan van de prent verduidelijkt. Bij een eerste oogopslag blijkt reeds dat deze prent in haar con cept aansluit bij de kopergravure die in 1689 door Richard III Van Orley gemaakt werd ter ere van Q.-L.-V. Virga Jesse in op dracht van Libertus Van Elsrack, toenmalige rector van de O.-L.Vrouwekapel te Hasselt . Meerdere lithografische prenten die midden 19de eeuw door de Hasseltse drukker Peter Frederik Milis (1801-1865) uitgegeven werden, volgen hetzelfde patroon, nl. een prent voor O.-L.-V. Virga Jesse, waarschijnlijk uit 1849, een voor O.-L.-V. van Kortenbos, van rond dezelfde tijd, en een voor het H.Sacrament van Mirakel van Herkenrode uit 1854 . Ook klei nere devotieprentjes uitgegeven door J.B. Hemelsoet, Michiel Ceysens e.a. sluiten zich daarbij aan . Men kan dus stellen dat de prent van 1689 een echte Hasseltse iconografische traditie in het leven geroepen heeft. In dezelfde lijn is ook de hier bespro ken prent te plaatsen. Het tweetalige tekstpaneel (5 x 33 cm) onderaan vermeldt: MEMORIAL DU COURONNEMENT PAR MGR. FR. XAV. DE MERODE / Délégué du Chapitre de St.Pierre A Rome au nom de SS. Pie IX / Le jour de l'Assomption de N.Dame 1867. // GEDACHTENIS DER KRONING DOOR MGR. FR. XAV. DE MERODE, AFGEZANT / van het Kapittel van St.Pieter te Roome in naam van zijne Heiligheid Pius IX. / Op O.L.V. Hemelvaart 1867 (afb. 1). Links bovenaan deze tekst leest men nog in kleinere letters: Lith. Fabre, r.[ue] du faub[our]g d. [u] Temple, 129. Uit deze gegevens weet men dus dat men te doen heeft met een prent die een aandenken wil zijn aan een kroning, n l . die van het beeld van O.-L.-V. Virga Jesse, zoals verder zal blijken, en dat de prent gemaakt werd door de lithografische drukkerij Fabre, die op het aangegeven adres gevestigd was te Parijs.

M E M O R IA L

D U C O U R O N N E M E N T PAR M 0* F R . XAV. d e M E R O D E Délégué lu Chapitre de SI Pierre A R o h m : au nom de S S l'ie IX.

£-e jtmt «V f

utptiau

G E D A C H T E N IS D E R K R O N IN G DOOR M a.R F R

(Dti*ué? 186? X A V DE M E R O D E , ATJOE Z A N T

van hél Kapittel van SÏPietcr te Roome in naaio van lÿue Heiligheid Pius Jx. tip C'. 1*.Ç1 A$6J

cf. J.ARRAS, Mirakelprent Onze-Lieve-Vrouw Virga Jesse, Hasselt, MSW, Kunst in de Kijker, nr. 12, Hasselt, maart 1992. cf. J.MOONS, Mirakelprent van het H.Sacrament van Herkenrode, Hasselt, MSW, Kunst in de Kijker, nr. 23, maart 1993. Over al deze prenten cf. J.ARRAS, De Virga Jesse op oude prenten, in De Hasseltse Virga Jesse en haar kerk, Hasselt, 1981, pp. 33-48.

Het centrale paneel (26,8 x 19,1 cm) toont in een met een bladmotief versierde kader een afbeelding van een Madonna met Kind (afb. 2). Het tweetalige onderschrift hierbij luidt: Notre Dame Virga Jessé renommée en miracles à Hasselt, couronnée solennellement au Nom de S.S. Pie IX / par Mgr. Fr. X a v . de Mérode délégué du Chapitre du Vatican. // O.L.V. Virga-Jesse, vermaard door mirakelen te Hasselt, plechtig gekroond in naam van Z.H. Pius IX / door Mgr. Fr. Xav. de Merode, afgezant van het Kapittel des Vatikaans.

De madonna is in vooraanzicht afgebeeld als zgn. "Spaanse Lievevrouw", gekleed in een lang, naar onder breed uitstaand kleed van goudbrokaat, waarboven ze een wijde hoofdsluier draagt die met kant afgehoord is en tot op de grond afhangt. Op het hoofd draagt ze een met wereldbol en kruis getopte beugelkroon en in de rechterhand houdt ze een scepter. Qp de linkerarm draagt ze een Jezuskind met lang golvend haar en met een gelijkaardige, maar kleinere beugelkroon op het hoofd. Het Kind is gehuld in een lang kleed van goudbrokaat en af geboord met franjes. Parelsnoeren en een zgn. "reukappel" zijn over kledij en de armen van beide 3

personages gehangen. De Lievevrouw draagt om de hals een juweel met zeven afhangende kruisjes bezet met edelstenen. Het beeld is hier geplaatst op een sokkel, versierd met engelenkopjes, ge strikte guirlandes en acanthusbladeren, alsook twee opvallende krullen bovenaan op de hoeken. De kronen die het beeld sieren zijn de twee gouden kronen waarmee op 15 augustus 1867 het Virga Jessebeeld plechtig gekroond werd door monseigneur Franciscus Xaverius de Merode, titelvoerend aartsbisschop van Mytilene en bijzondere afgezant van paus Pius IX . Zij waren vervaardigd te Parijs door de edelsmid Aug. Levesque en bekostigd door de Hasseltse bevolking en de Hasseltse jeneverstokers. Thans zijn deze kronen in dit museum onderge bracht (inv.nr. 89/B/124), evenals trouwens het juweel dat de Lievevrouw om de hals draagt (inv.nr. 89/B/128). Ook al zijn ze thans niet met zekerheid te identificeren, zijn de parelsnoeren en de reukappel ongetwijfeld eveneens te zoeken tussen de sie raden van de Virga Jesse, die zich thans in dit museum bevinden. De rechtstreekse iconografische bronnen voor deze voorstelling zijn blijkbaar tweeërlei. Vooreerst de lithografie van P.F.Milis uit 1849: daaraan werden alleszins de sokkel, de kader en wel licht ook het onderschrift ontleend. Een andere, kleine lithogra fie, te Gent gemaakt door J.B.D. Hemelsoet en in juli 1867 gepu bliceerd -, leverde de afbeelding van de kledij, met inbegrip van de kronen, parelsnoeren, reukappel en scepter. Aan deze afbeelding werden ook de twee opvallende krullen bovenaan de sokkel ontleend. Terloops zij er hier aan herinnerd dat beide genoemde prenten schatplichtig zijn aan de kopergravure van Richard II Van Orley uit 1689. Dit is dus vanzelfsprekend ook waar, zij het wellicht onrechtstreeks, voor de hier besproken Kroningsprent. * * Rond het centrale paneel zijn o.m. zeven mirakeltaferelen afgebeeld, waarvan er zes in plaatsing en uitbeelding — op enkele minieme details na — identiek zijn aan wat men op de prenten van Mi lis en Hemelsoet aantreft en dus onrechtstreeks ook aan de kopergravure van 1689. Zij gaan dus qua thematiek ook terug op het in 1660 te Antwerpen bij Petrus Bellerus uitgegeven boek Marianum Hasletum van de minderbroeder Henricus Jonghen, dat als literaire bron voor de kopergravure van 1689 gediend heeft. Links bovenaan ziet men een kerkinterieur (6,8 x 13,6 cm) met links een altaar waarop de Virga Jesse staat (afb. 3). Ze is gekleed als op het centrale paneel. Op de altaartrap liggen twee kinderen en daarvoor knielen drie smekende vrouwen. Op de achter grond zijn links nog een vijftal andere kerkbezoekers te onder scheiden, terwijl rechts achteraan een man gedoopt wordt boven

Over de omstandigheden van de kroning, cf. G.VERBEEK, Virga Jesse, Schat van de Hasselaar, Hasselt, 1988, pp. 121-127. Opgenomen in A.VENDRICKX, Onze-Lieve-Vrouw van Hasselt, behelzende de geschiedenis van het miraculeus beeld van OnzeLieve-Vrouw van Hasselt en van het vermaard genootschap onder den titel van Virga Jesse daar ter plaatse opgerecht, alsmede de godvruchtige oefeningen en gebeden tijdens eene Noveen ter eere van Onze-Lieve-Vrouw van Hasselt, Sint-Truiden, 1867. 4

een doopvont. Hierbij hoort het onderschrift: Twee doode kinderen verwekt, waer door een Jood gedoopt en bekeerd is. / Deux Enfants morts ressuscités, et ensuite de ce miracle un Juif est baptisé et converti. Aan de prent van Mi lis werd alleszins het tweetalige onderschrift ontleend en de gekroonde Lievevrouw is gekleed zoals op het centrale paneel, hetgeen ook bij de volgende voorstelling het geval is. 3

Langs de linkerzijrand ziet men als bovenste (afb. 4) van twee taferelen in staand formaat (13,4 x 7 cm) weerom een kerkinte rieur. Voor een altaar op de achtergrond, waarop het Virga Jessebeeld staat, zit een biddende groep mensen en op de voor grond staat een kreupele met krukken, die op de rug gezien wordt. Rechts daarvan ondersteunen twee vrouwen een bezetene. Onder de voorstelling leest men: Twee blinden ziende, eenen kreupelen genezen / en vele van de booze geesten verlost. / Deux aveugles recouvrent la vue un boiteux est guérit (sic) / et plusieurs possédés sont délivrés de 1 'esprit malin. Ook hier werd het Nederlandse onderschrift aan de Milisprent ontleend. Als tweede mirakeltafereel langs de linkerzijrand staat een voorstelling van hetzelfde formaat (afb. 5), waarop links het Virga Jessealtaar staat. Daarvoor knielen twee vrouwen, waarvan één wijst naar een negerkindje op de grond. Een vijftal andere personages vullen verder het renaissancistisch kerkinterieur. Het bijschrift luidt: Een kind van eene edele Moorin doodgevallen / en verplet wordt verwerkt. / L'enfant d'une négresse de distinc tion gui était tombé mort / et écrasé est ressuscité. Bij de voorstelling rechts bovenaan (6,8 x 13,6 cm) (afb. 6) luidt het onderschrift: Vele dooden verwekt, blinden ziende, dooven het gehoor, stommen de sprack en kleupelen (sic) den gank bekomen. / Plusieurs morts ressuscités, des aveugles, des sourds et des muets recouvrent la vue, 1 'ouie et la parole, des boiteux sont guéris et peuvent marcher. De rechterzijde van het tafereel wordt ingenomen door allerlei personages, waarbij in het midden één zittende man in een doodskist en rechts daarvan twee staande kreupelen met krukken het meest opvallen. Op het altaar links 5

E w ktnd w w m e, eclrJr Mooruurtim tym dJfT e/L iv rp M m óórdtverwerk/ : Uflmi"feiABïoéjrêSBe île distinclion qui était tombé m irt

«t écrtté elt «*s«icité.

staat weerom het gekroonde Virga Jessebeeld met rechts daarvan een kandelaar, die ontbreekt op de prent van Hemelsoet. Dit kleine detail toont weer duidelijk aan dat hier de Milisprent het gebruikte model geweest is.

Langs de rechterrand van de prent zijn eveneens twee taferelen in staand formaat (13,4 x 7 cm) afgebeeld. Het bovenste (afb. 7) stelt het bekende "mirakel van de dolende man" voor. Het paneel wordt links en bovenaan opgevuld met een boompartij . Een stappen de pelgrim met hoed, staf en mantel wordt door een vrouw, blijk baar O.-L.-V. Virga Jesse, bij de hand genomen. Het tweetalige onderschrift verduidelijkt weer het gebeuren: Een dolenden man in den bosch door O.L. / Vrouw van perykelen verlost. / Un homme égaré dans la forêt, est délivré de / danger par la Sainte Vierge. Vermits hier de Lievevrouw als het ware in levende lijve afgebeeld wordt, en niet het Virga Jessebeeld, is ze logischer wijze niet gekleed als op het centrale paneel van deze prent. Daaronder ziet men het "mirakel van de schaliedekker" (afb. 8). Op de achtergrond ziet men huizen met trapgevels. Aan de dakrand hangt een man, die blijkbaar van het dak afgeschoven is. Op de voorgrond links staan twee mannen met hoed en mantel het gebeuren te bekijken, terwijl rechts enkele personen met een ladder te hulp komen. Het onderschrift hierbij luidt: Een schaliedekker door onze Lieve / Vrouw van eenen doodelyken val bewaerd. / Un couvreur en ardoises, garanti d'une / chute mortelle par la Ste Vierge. Dit gebeuren zou zich op 11 september 1630 op de Hasselt se Grote Markt voorgedaan hebben aan het huis "De Maen", waar toen schaliedekker Franciscus de Pré aan het werken was. De latere Hasseltse burgemeester Laurens Custijn (+1676) en Lambert Alen, blijkbaar de twee mannen met hoed op de voorgrond, waren ooggetuigen van het voorval .

Daaronder staat de zevende mirakelvoorstelling, die van "de dief op het hek" (afb. 9). Het paneel (7,3 x 11 cm) heeft als onder schrift: Eenen dief die O.L. Vrouw beroofd had, wordt van God gestraft. / Un voleur qui avait dépouillé la Ste Vierge reçoit son châtiment de Dieu. In een kerkinterieur ziet men links een koorafsluiting waarop een man zit en waarachter het Virga Jesse beeld zichtbaar is. Op het voorplan maken twee mannen gebaren van verbazing en rechts staat een groep mensen te kijken, terwijl op de achtergrond een man met een ladder toegelopen komt. Dezelfde voorstelling komt op de kopergravure van 1689, de Milisprent van 1849 en de lithografie van Hemelsoet voor, doch links onderaan, terwijl ze op deze Kroningsprent rechts geplaatst werd. De inkorting van de afbeelding aan de rechterzijde bij Hemelsoet, toont weerom aan dat de Milisprent het onmiddellijke model voor deze voorstelling op de Kroningsprent geweest is.

cf. J,ARRAS, Mirakelprent Onze-Lieve-Vrouw Virga Jesse Hasselt, MSW, Kunst in de Kijker, nr. 12, Hasselt, maart 1992 7

Etnm dufdu Ü.L Vrouwitroold.had, u/ordl vanGodgestraft. Un voleur qui ivait dépouillé !i S* Vierge reçoit son châtiment de Dieu

Waar op de Milisprent links onderaan het centrale paneel dit "mirakel van de dief op het hek" staat, ziet men op deze Kroningsprent een fictief stadsgezicht (7,3 x 10,9 cm), blijkbaar bedoeld als een panoramisch zicht op Hasselt, met links de O.-L.Vrouwekerk, gezien vanuit het noorden (afb. 10). Boven de stad ziet men een grote stralende hoofdletter M voor "Maria", waarvan het licht temidden dreigende onweerswolken als een beschermend schild over de stad uitwaaiert. Een symbolische voorstelling dus, die zonder de minste twijfel in haar materieel uitzicht ontleend is aan de lithografie van Hemelsoet. Daar ziet men inderdaad, rechts onderaan evenwel, dezelfde Lievevrouwekerk met de huizen van het kerkplein ervoor, maar zonder de geladen symboliek die op de Kroningsprent te zien is. Bij deze voorstelling staat het onderschrift: De inwoners van Hasselt schrijven toe aan O.L.V., dat de stad van de cholera wordt / bewaard in 1866 en van de veepest wordt verlost in 1867. / Les habitants de Hasselt attribuent à la sainte Vierge que la ville est épargnée du / Choléra en 1866, et délivrée de la peste bovine en 1867. Deze tekst werpt meteen een licht op de omstandigheden waarin deze Kroningsprent tot stand kwam. Hoewel Hasselt er grotendeels van gespaard bleef, was de choleraepidemie van 1866, die o.m. in Antwerpen en Brussel talrijke slachtoffers maakte, toch een bedreiging voor de stad. De veepest van begin 1867 evenwel betekende een ware economische ramp voor Hasselt , waarbij door de Hasseltse bevolking zeer nadrukkelijk om de hulp van de Virga Jesse gebeden werd. Toen tegen de maand april de veepest onder controle bleek te zijn, zagen de meeste Hasselaren dat als een wonderbare tussenkomst van "hun" Lievevrouw ... en zagen wel wat de rol over het hoofd die in de hele zaak gespeeld was door dokter Louis Willems. Het hele gebeuren was alleszins een sterk argument om de kroning van het Virga Jessebeeld te bekomen.

benaard in 1866en van de, veepest werd/ vertast m. 1667

Les habitants de Hasselt attribuent a la sainte Vierge que H ville est épargnée du Choléra en 1366, et délivrée de le peste bovine en 1867.

cf. G.VERBEEK, Virga Jesse, Schat van de Hasselaar, Hasselt, 1988, pp. 123-124. 9

Midden onder het centrale paneel van deze prent is een tafereel geplaatst (7,3 x 11 cm) (afb. 11) waarbij het onderschrift luidt: Zijne Heiligheid Pius IX zegent te Roomen de goude kronen bestemd voor het / miraaculeus Beeld van O.L.V van Hasselt. / Sa Saintété Pie IX bénit à Rome les Couronnes d'or destinées pour l'image / miraculeuse de N.D. de Hasselt. Men ziet er een fictief paleisin terieur met rechts op een verhoog de paus die de zegening van de 2 gouden kronen verricht. Ze zijn midden op het beeld geplaatst en werden dus blijkbaar van Parijs, waar ze vervaardigd werden, begin juli 1867 naar Rome overgebracht voor deze zegening ■. Vermoedelijk zijn ze daarna in het gevolg van de speciale pause lijke gezant, Fr. Xav. de Merode, mee naar Hasselt gekomen. Op de afbeelding ziet men centraal bij de veel te groot weergegeven kronen een geknielde franciscaan, terwijl achteraan nog andere minderbroeders de zaal binnenkomen. Ze worden blijkbaar begeleid door geestelijken verbonden aan de Romeinse curie. Meteen maakt deze prent duidelijk dat de grote promotoren achter deze kroning van het Virga Jessebeeld de Hasseltse franciscanen geweest zijn. Te Hasselt teruggekeerd in 1846, waren zij er tot 1899 de bedie naren van de O.-L.-Vrouwekerk en het was pater Bonifacius Prineen, gardiaan van de Hasseltse minderbroeders, die met L.G. Vanderryst, pastoar-deken van Hasselt, bij de pauselijke nuntius in Brussel de suppliek voor de kroning van het Virga Jessebeeld ingediend had. •k k k il

liftte UóBghnd PmsIX zefwil te /?oomen,de (joude kronen bestemd voor kei mu aamUeus Beeld van 0 I V pon Hasseli

S» Sainteté Pie IX bénit è Rome les Couronnes d'or destinées pour l'image m iraculeuse de N.D.de Hasselt

Cf. De Onafhankelijke der Provincie Limburg dd. 1867. 10

2 augustus

Buiten de negen taferelen die de centrale Lievevrouw van de prent omkaderen, zijn er nog acht kleine panelen te zien. Eén daarvan (6,8 x 5,9 cm) bevindt zich bovenaan in het midden (afb. 12). Het stelt het gekende stadswapen van Hasselt voor, dat het gebruike lijke hert als bekroning heeft, en hier geflankeerd worden door twee kleinere wapenschilden waartussen een banderol aangebracht werd. Bovenaan leest men op drie regels een Latijnse gelegenheidsspreuk: SPLENDESCIT / MATER / CORONATA ("De gekroonde Moeder schittert"). Afgezien van deze gelegenheidsspreuk, is de voor stelling duidelijk ontleend aan de Milisprent, die ze op haar beurt overgenomen had uit de kopergravure van 1689. De twee kleine wapenschilden die het stadswapen flankeren zijn immers die van Robert Cox (links) en Joannes Rumoldus Sigers (rechts), de Hasseltse burgemeesters in 1688-1689. Dit is meteen zeggen, dat deze twee kleine blazoenen, die zinvol waren op de kopergravure van 1689, op de Milisprent, en dus ook op de lithografie van Hemelsoet en op deze Kroningsprent die er zich op inspireren, volledig buiten hun verband gerukt zijn en hier dus elke beteke nis verloren hebben. Wijl zowel bij Milis als bij Hemelsoet op de banderol onder het stadswapen de stadsnaam Hasselt voorkomt, leest men er op de Kroningsprent evenwel de Latijnse wending; SENATUI POPULOQUE HASSELETANO ("Aan de raad en de bevolking van Hasselt" ). De prent is dus opgedragen aan het stadsbestuur en de bevolking van Hasselt. Er wordt evenwel niet gezegd door wie. Ongetwijfeld is dat door diegenen die de prent lieten maken en dat lijken ons, gezien de hele historische en iconografische context, de Hasseltse minderbroeders geweest te zijn.

Tussen het langwerpige tekstpaneel onderaan de prent en de drie taferelen onder de centrale Lievevrouw, bevindt zich een rij van zeven kleine rechthoeken die alle 6,7 x 4,6 à 4,8 cm meten. Zij belichten alle een ander aspect van het kroningsgebeuren uit 1867 en hebben alle een verschillend, maar aangepast Latijns chrono gram voor het jaar 1867 als bijschrift. Op de twee buitenste paneeltjes zijn op een cartouche de reeds meermaals vermelde gouden kronen afgeheeld. Links is het de kleine kroon voor het Jezuskind (afb. 13) met het chronogram: PUero / HanC obtULerünt CoronaM / DIstILLatores ("De jeneverstokers hebben deze kroon aan het Kind geofferd"). Als tegenhanger daarvan ziet men uiterst rechts (afb. 14) de kroon voor de Lievevrouw met het chronogram: CoronaM HanC / GratI / SensUs CaUsa Urbs Donat / HasseLetensIs ("De stad Hasselt schenkt deze kroon uit dankbaarheid"). I4

CoronaMHanCGratï S ensVs Ca Usa Urbs Donat

FlfcftO

IïanC obtULerUnt CoronaM DIst ILLatores

Hasse Letens Is

Centraal in de rij van zeven panelen staat een cartouche met het ovale en met de pauselijke tiara en twee gekruiste sleutels ge topte gevierendeelde wapenschild van Pius IX (1846-1878) (afb. 15). Het begeleidend chronogram luidt: PIUS NONUS / Me HasseLetI aUrea haC / Corona DeCorat ("Pius IX versiert mij te Hasselt met deze gouden kroon"). Links van het pauselijke wapen staat dat van het pauselijk kapit tel van de Sint-Pietersbasiliek in het Vatikaan (afb. 16). Het blazoen tussen gekruiste olijftakken is bekroond met de pauselij ke tiara. Het bijschrift luidt: CapItULÜM Coro- / nare DeCreVIt ("Het kapittel gaf de opdracht tot de kroning"). 15

Caf It ULUM Coro -HARE De CreV iT

Tussen de kroon van het Jezuskind en het wapen van het Vatikaans kapittel is als tweede van links het blazoen van Théodore de Montpellier, bisschop van Luik (1852-1879) afgebeeld (afb. 17). Het is bekroond met mijter, staf en kruis, waarboven de platte bisschopshoed met aan weerszijden tien afhangende kwasten. Onder aan leest men het chronogram: In ILLa / ConfIDIt TheoDorUs EpIsCopUs / LeoDIensIs ("Op Haar vertrouwt Theodorus, de bisschop van Luik"). Rechts van het pauselijk wapen ziet men in een ovaal het blazoen van de pauselijke legaat, de uit onze gewesten afkomstige, toen malige titelvoerende aartsbisschop van Mytilene en Minister van Oorlog van de Kerkelijke Staat, Franciscus Xaverius de Merode die, zoals hoger gemeld, op 15 augustus 1867 de plechtige kroning van het Virga Jessebeeld verrichtte. Zijn wapen, dat bekroond is met een platte bisschopshoed met aan weerszijden tien afhangende kwasten (afb. 18), is vergezeld van het jaarschrift Coronante Legato / Francisco XaVerlo MeroDe ("De legaat Fr. Xav. de Merode verrichtte de kroning"). 17

Iw ILL a .

Corouante L egato

C o n f IDIt T h e o D o e ö s E pIs Co p Us

FbanGIsCo

L e o DIe n s Is

X a V c r Io TA e r o D e

Tussen dit paneel met het blazoen van de Merode en de kroon van de Lievevrouw ziet men, op het tweede paneel van rechts, een wolkenpartij waaruit kruiselings een ontblote en een geklede voorarm steken. De hand is in beide gevallen gestigmatiseerd een kruis en Â°P een banderol in het midden leest men. Sine labe concepta ("Onbevlekt ontvangen"). Zoals het bijgaande chronogram duidelijk maakt, gaat het hier om het embleem van de minderbroeders-franciscanen: ExULtantes DeCorant FranCIsCanI ("Jubelend sieren mij de Franciscanen") (afb. 19). De aanwezigheid van het embleem van de franciscanerarde bevestigt dat zij ten nauwste betrokken waren bij de kroning van het Virga Jessebeeld. Zij hadden alle redenen om te "jubelen" want met het bekomen van de kroning hadden zij voor het Virga Jessebeeld in de door hen bediende Hasseltse Lievevrouwekerk een uitzonderlijke gunst bekomen: het was slechts de tweede maal dat in BelgiĂŤ een mariabeeld gekroond werd. Als aandenken aan dit memorabele feit lieten ongetwijfeld zij deze lithografische prent vervaardigen, tot meerdere glorie van de Virga Jesse ... en wellicht ook van de franciscanen1 19

E^Ultantes ; DeCorant _ H e Iran CisCan I * * * LITERATUUR J.ARRAS, De Virga Jesse op oude prenten, in De Hasseltse Virga Jesse en haar kerk, Hasselt, 1981, pp. 44-46. 15

juli 1994 tekst:

lie. Jef ARRAS, ondervoorzitter vzw Vrienden van het Stedelijk Museum Stellingwerff-Waerdenhof

foto's : Stedelijke Fotodienst Hasselt copyright:

STEDELIJK MUSEUM STELLINGWERFF-WAERDENHOF Maastrichterstraat 85, 3500 Hasselt tel. 011/24.10.70

in dezelfde reeks verschenen: 1.

2. 3.

4. 5. 6. 7. 8.

9. IQ.

11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 2Q. 21. 22. 23.

24. 25.

26. 27. 28. 29.

30. 31. 32. 33. 34.

35. 36.

Portret van keurvorst-prinsbisschop M.-H. van Beieren, anoniem, 2de h. 17de eeuw Catharinapaneel van de oude handboogkamer, anoniet, e. 17de - b, 18de eeuw Lusterglazuurvaas uit voormalige Hasseltse keramiekfabriek, tussen 1895 en 1914 Blazoen van de Hasseltse rederijkerskamer 'De Roode Roos', D. Van Vlierden, ca. 1700 Schilderij 'Heek-end', L. Pringels, 1950 Zilveren kruisvormig reliekostensorium op voet, F. Dans Burduin Gent & I.F. Frederici Hasselt, 17Q3 Kledingsstel van het Virga Jessebeeld, 1689 - 1863 - 19Q1 Schilderij 'De Grote Markt', 3.N. Grauls, 1863 Rijksdaalder van prins-bisschop G. van Groesbeeck, Hasselt, 1568 Geschilderd kaartlandschap met paalstenen tussen Hasselt en Zonhoven, anoniem, 1661 en 1666? Schilderij 'De Grote Man', F. Minnaert, (1983) Mirakelprent O.-L.-V. Virga Jesse, R. Van Orley, wsch. 1589 Zilveren wierookvat, J, Vinckenbosch, Hasselt, 19de eeuw Kaart van Midden-en Zuid-Limburg, t. Capitaine, 1795 Lederen Hasseltse hrandblusemmer (1782) en vuurhaak Zilveren reliekhouder van H. Barbara, ca 1702 Portret van abt Eucherius Knaepen, P.J. Verhaghen, 1792 Studiocamera 18/24, ca. 192Q Schilderij 'Het bos', Dj. M e n (1851-1913) Juweel - zgn. 'reukappel'- van Virga Jessebeeld, e. 16de - b. 17de eeuw Schilderij 'Q.-L.-Vrouw met Kind', Mwerpse paneelmerken, 1ste h, 17de eeuw Liturgische gewaden van St.-Vedastus Hoepertingen, 1ste h. 16de eeuw Mirakelprent van het H. Sacrament van Herkenrode, Hasselt, P.F.Miiis, 1854 Gevelsteen "Den Soeten Naeme Jezus", 1664 (Hasselt) Set van vier vazen, Piet(er) Stockmans (194Q-) Portret van Ulysse Claes (1792-1880), G. Guffens (1823-1901) Sacramentsostensorium of "de monstrans van Herkenrode", Parijs, 1286 Schilderij 'Strandtafereel', 1930, Jos.Damien (1879-1973) Gezicht op Hasselt naar Remacie Le Loup, kopergravure Beeld "Heilige Cecilia", 153Q-154Q Barokke zonnemonstrans, N. Sigers & S. Vander Lacht, Hasselt, 1669 Biechtstoel, Brabants atelier, 1664 Uurwerken van de Hasseltse uurwerkmaker Leonard Joosten (1762-1849) Kaart Bisdom Luik, Jaillot, Parijs, 1692 Kokosnootbeker, Steven Vander Lacht, Hasselt, 1652 Gouache 'De Meukes', ca. 189Q, Paul Marie Bamps (1862-1932)