SPORTTROFEEEN 11e LINIEREGIMENT ‘C oupe du Roi A lb ert’ BRUSSEL, Auguste Feys; zilver op houten sokkel; h. 34 cm, 0 18,5 cm; inv. nr. 1979.0457
‘C o u pe Prince Léopold’ (2) BRUSSEL, Altenloh; zilver op marmeren voet; h. 30 cm, 0 20 cm; inv. nrs. 1979.0459-1979.0460.
Koninklijk zilver uit de prijzenkast van het 11e linieregiment De ‘C o u pe du Roi A lb e rt’ en de ‘Coupe Prince Léopold’
Het 11e linieregiment Reeds in de tweede helft van de 18® eeuw kende men linieregimenten, maar in de Hollandse periode (1815-1830) sprak men van afdelingen. De 11e afdeling, gevormd bij Koninklijk Decreet van 8 oktober 1815, bestond uit de samenvoeging van het infanteriebataljon nr. 14 en de militiebataljons nrs. 44 ,46 en 47. Het eigenlijke 11® linieregiment werd bij Besluit van het Voorlopig Gouvernement op 16 oktober 1830 gevormd. Op 22 december 1831 werd door koning Léopold I het vaandel van het 11e regiment overhandigd. Het 11 ®linieregiment verliet op 2 december 1955 zijn garnizoenstad, Hasselt, en werd in het Cavaleriekamp te Leopoldsburg ondergebracht. Op 31 januari 1956 hield het 11® liniebataljon opte bestaan.
Afb. 3 - W edstrijd tussen het 7® linie regiment en het 11e linieregiment in 1935. Uitslag: 3 -5 . De zilveren trofee, vervaar digd door hofleverancier E. & R. Altenloh uit Brussel, draagt de naam ‘Coupe Prince Léopold’ en werd na deze wedstrijd als “Beker des Konings” - Léopold III was on dertussen zijn vader koning Albert I opge volgd - aan het 11® regiment overhandigd.
Naast de organisatie van sportfeesten, nam het 11 ®ook deel aan wieler-, scherm-, schuttersen voetbalwedstrijden. Drie zilveren bekers, die in het Stedelijk Museum StellingwerffWaerdenhof bewaard worden, herinneren aan de ovenwinningen van het Hasseltse team in voetbaltornooien voor militairen.
Afbeeldingen voorpagina: 1. ‘Coupe du Roi Albert’, Auguste Feys, Brussel, 1920-1934 (© Jacques Sonck) 2. ‘Coupe Prince Léopold’, E. & R. Altenloh, Brussel, 1921-1934 (©Jacques Sonck)
Koninklijke sporttrofeeën Sedert het ontstaan van de onafhankelijke staat België ondersteunden de vorsten het vereni gingsleven door het verlenen van de titel ‘koninklijke’, het geven van subsidies, en het over handigen van zilveren trofeeën, die al dan niet als wisselbeker werden gebruikt. Naast de schutterswedstrijden werden in de 19e eeuw ook paardenrennen, zeilraces en kaats wedstrijden met koninklijk zilver gehonoreerd. Koning Léopold I en zijn zoon koning Leopold II bestelden dit zilverwerk o.a. bij de Brusselse edelsmeden Dutalis, Dufour, DesmaresWauters en Scheemaecker. Op het einde van de 19e eeuw komen ook een aantal nieuwe sporten, zoals het wielrennen, in de belangstelling van de koning en wanneer Albert I in 1909 Leopold II opvolgt, wordt het aanbod van ‘koninklijke’ sporten uitgebreid met o.a. atletiek, veldlopen, roeien, schermen, turnen, voetbal en zwemmen. De trofeeën voor wedstrijden en kampioenschappen voor zowel amateurs, profs als militairen werden ten tijde van koning Albert I besteld bij de Brusselse ateliers Altenloh, Feys en Simonet. De ontwerpen, waaron der de ‘coupe Military’ van ca. 1921, die het huis Simonet voor Albert I en zijn opvolgers maakte, worden thans in het Provinciaal Museum Sterckshof-Zilvercentrum te Antwerpen-Deurne bewaard.
A fb . 4 - S p o rttro ffe e ë n afgebeeld in verkoopscatalogus E. & R. Altenloh, Brus sel, jaren 1920-1930 (Galerie St.-John Gent) (© Jacques Sonck)
\f7Z!4
De ‘Coupe du Roi Albert’ De ‘Coupe du Roi Albert’ werd in 1934 door het 11e linieregiment definitief veroverd (inv. nr. 1979.0457). Deze zilveren beker rust op een houten sokkel en werd aangekocht bij hof leverancier Auguste Feys in Brussel. Het winkeliersmerk ‘‘auguste feys /B ruxelles” met daarin de gehalteaanduiding 950 werd binnenin de coupe aangebracht. De namen van de opeen volgende winnaars werden gegraveerd op zilveren plaatjes, die op de sokkel werden ge monteerd: “football / 3eregiment d ’a rtillerie lourde/ 1920”, “football / 6eregiment de lig ne / 1921”, “football / division d ’a rmée /1 9 2 2 ”, “football/ & division d ’a rmée /1 9 2 3 ”, “football / 3 e chasseurs à pied /1 9 2 5 ”, “football / corps de gendarmerie/ 1927”, “football / 1rregt d ’a rtillerie /1 9 2 8 ”, “football / 1Rregtd ’a rtillerie/1 9 2 9 ”, “football/ 1Rregtd ’a rtillerie / 1930” en “football /1 1 e REGIMENT DE LIGNE/-1 9 3 4 -”.
■
De beker zelf, die meer dan enigszins gehavend uit de strijd is gekomen, draagt het opschrift “coupe du / / roi albert” en is ver sierd met twee medaillons in een parelrand, het ene met de gegraveerde letter A onder een koningskroon van koning Albert I en het andere met twee voetballers. Dit laatste reliëf is in de rechterbenedenhoek gesigneerd “J.F ./H . Heusers”. Wellicht gaat het om de signatuur van de uitgever van medailles, de weduwe Joseph Fisch ( t 1938), en van de ontwerper en beeld houwer Herman Heusers (1872-1938), die ook bij andere ge legenheden medailles voor de Brusselse firma Fisch ontwierp, o.a. voor de syndicale kamer van de apothekers in 1910, voor een tentoonstelling die in 1911 te Charleroi werd gehouden en het grote eedgenootschap der kruisboogschutters van Brussel in 1931. Afb. 1 - ‘Coupe du Roi Albert’, Auguste Feys, Brussel, 1920-1934 (©Jacques Sonck)
Auguste Feys Auguste Feys factureerde in mei 1920 - het jaar waarin de beker volgens de zilveren plaatjes voor het eerst werd uitgereikt - twee coupes in zilver van het eerste gehalte voor 1.400 frank aan de Civiele Lijst: “Deux coupes / su r socle a u /C h iffre R o ya l/A rg e n t V titre / établie au p rix /d e 1400 frs le s /d e u x /1400”. De factuur vermeldt echter niet of het om een voetbaltrofee gaat. De vroegste vermeldingen van Auguste Feys als juwelier op het Leuvenseplein nr. 26 te Brussel dateren van 1903-1904. Op 27 oktober 1909 werd het huis A. Feys ‘Fournisseur’ of ‘Joaillier-Orfèvre de L.L. A.A. R.R. le Prince et la Princesse Albert de Belgique’. Bij de aan stelling van Albert tot koning werd Auguste Feys ‘Fournisseur de la Cour’, een titel die vanaf 28 juli 1916, na het overlijden van Auguste Feys, door zijn weduwe verder gebruikt mocht worden. In 1911 maakte het huis Feys voor 490 frank een ‘Coupe L XVI’ die door prins Leopold, hertog van Brabant, als wisselbeker voor de veldloopwedstrijden van de ‘Union Sportive Ostendaise’ werd uitgereikt. In opdracht van koning Albert maakte Feys in 1910 een zilveren mand op marmeren sokkel en in 1911 twee karaffen in kristal met verguld zilve ren monturen voor de tombola van ‘De Jonge Tooneelliefhebbers’ uit Brussel. Verder werden door de Civiele Lijst cachets, kaders, coupes en vazen, inktpotten, sigarettenetuis, waaiers en ook een postzegelalbum bij het huis Feys besteld.
De ‘Coupe Prince Léopold’ Van de ‘Coupe Prince Léopold’ worden twee exem plaren in het Stedelijk Museum Stellingwerff-Waerdenhofte Hasselt bewaard (inv. nrs. 1979.0459,1979.0460). De zilveren bekers op marmeren sokkel werden vervaardigd in het atelier van hofleverancier E. & R.
Altenloh uit Brussel. Zowel het meesterteken als het winkeliersmerk van E. & R. Altenloh en de gehalteaanduiding 950M werden op beide stukken aangebracht. Het nummer “774” komt enkel op de standring van inv. nr. 1979.0460 voor. De oorspronkelijke opschriften op de coupes werden w e g g e p o lie rd en aa n g e p a st: op 1979.0459: “coupe prince leopold / IIIe corps d ’a rméefoot-ball ” en “anneesportive 1930-1931 / 11e de lig n e / 19 31-193 2/ 1932-1933 11ede lig ne / 1933-1934” in plaats van o.a. “ 1921 1R genie 1922 / 1923 16 ret a r t ille r ie ” en op 1979.0460: “coupe prince leopold / u f corps d ’a rmée football ” en “année sportive 1925-26: 7erégtde ligne / année sportive 1926-27: / année sportive 1927-28: / année sportive 1928-29: 11e régt de lig ne ”.
Afb. 2 - ‘Coupe Prince Léopold’, E. & R. Altenloh, Brussel, 1921-1934 (©Jacques Sonck)
E. & R. Altenloh De firma Altenloh werd in 1872 opgericht. Juwelier Ernest Altenloh (1850-1910), zoon van Edouard (1815-1875), was in 1878 in de Grensstraat nr. 40 te Brussel gevestigd. Twee jaar | later werd E. Altenloh-Carpentier in de Magdalenastraat nr. 18 vermeld. In 1897 behaalde hij een gouden medaille op de wereldtentoonstelling te Brussel. Toen zijn zoon Robert (18791934) in de zaak kwam, werd de naam van de firma aangepast tot E. & R. Altenloh (na 1904 ?). In diezelfde periode (oktober 1906 ?) werden de nieuwe installaties op de Hofberg nr. 96 ingehuldigd. De doorbraak van het huis Altenloh viel samen met de wereldtentoonstelling van 1910 te Brussel. In hetzelfde jaar overleed Ernest Altenloh aan een hartaanval. Zijn zo nen, Robert en Yvan Altenloh (1887-1962), volgden hem op. Vanaf 1925 werden onder im puls van Robert Altenloh meer vooruitstrevende ontwerpen in het atelier uitgevoerd, maar wan neer hij in 1934 overleed, kwam het accent terug op de vervaar diging en de verkoop van juw e len te liggen. De juwelierszaak Altenloh is nog steeds te Brus sel gevestigd. Ernest Altenloh leverde in 1903 een karaf en twee wijnkruiken voorkoning Leopold II. Ca. 1906 konden ze o.a. de graaf en gra vin van Vlaanderen - de ouders van de latere koning Albert I -, de koningin van Saksen, de hertog en de hertogin de Vendôme, de
A/&. 5 -Titelpagina verkoopscatalogus E. & R. Altenloh, Brussel, ca. 1910 (Galerie St.-John - Gent) (© Jacques Sonck)
Afb. 6 a+b - Sporttroffeeën afgebeeld in fotoalbum ‘Reproduction des diverses pièces de joaillerie et d’orfèvrerie réservées à LL. MM. le Roi et la Reine dont tous les Dessins sont notre Propriété’, E. & R. Altenloh, Brussel (Archief Koninklijk Paleis, AE 960) (© Hugo Maertens)
hertog en hertogin van Arenberg en de prins de Ligne tot hun klanten rekenen. Vanaf 1908 en 1910 was de firma E. & R. Altenloh respec tievelijk leverancier van prins en van koning Albert I. In 1914 werden ze ‘joailliers orfèvres de leurs Majestés le Roi et la Reine’. Altenloh vervaardigde voor koning Albert I voornamelijk gelegenheidszilver. Na 1910 leverden ze ook edelsmeedwerk aan prins Victor-Napoléon, de echtgenote van prinses Clementine, dochter van Léopold II.
:*■’ f' JU c-c-twi
1.--». •v ö vv C' ouibCyt
tik*-x-^é’fx.ovC-
Afb. 7 - Diploma van hofleverancier afgebeeld in verkoopscatalogus E. & R. Altenloh, Brussel, ca. 1910 (Galerie St.John - Gent) (© Jacques Sonck)
’ .... M ll !
t l ixK. ^ L i- v i*
"fl
1 £}
U. !/
,
'V
\ mm
* * * * * * *
Bibliografie • D e V rienden van het S tadsmuseum vzw, Het Elfde Linieregiment en Hasselt, Hasselt, 1984. • R. S teel & W. N ys , Art-décozilver : Antwerpen - Brussel - Gent, (Sterckshof Studies ; 3), Antwerpen-Deurne, 1996. • L. D e R en , A.-M. C laessens-P eré & W. N ys , De Zilvercollectie, (Sterckshof Studies ; 9), Antwerpen-Deurne, 1997. • W. N ys , Van belle époque tot a rt nouveau. Belgisch zilver 1868-1914, (Sterckshof Stu dies ; 10), Antwerpen-Deurne, 1998. • L. D e R en, De vliegsporttrofeeën van hetZilvercentrum, in: J.-P. V an R ijen (red.), De Stavelij in zilver. 25 ja a r zilverclub, s.L, 2000, p. 357-360. • W. N ys , K oninklijk zilver voor volk en vorst, (Sterckshof Studies ; 17), Antwerpen-Deurne,
2001. • W. N ys , Ontwerpen voor zilver, (Sterckshof Studies ; 18), Antwerpen-Deurne, 2001.
copyright:
Stedelijk Museum Stellingwerff-Waerdenhof Maastrichterstraat 85, B-3500 HASSELT tel. 011 -24 10 70 fax 011 -26 23 98 e-m ail: stellingwerffwaerdenhof@hasselt.be
In dezelfde reeks verschenen: 1991 I . Olieverfportret M.-H. van Beieren, 2de h. 17e E.; 2. Catharinapaneel oude handboogkamer, e. 17e - b. 18e E.; 3. Lusterglazuurvaas keramiekfabriek, tss. 1895 en 1914; 4. Blazoen rederijkerskamer ‘De Roode Roos’, D. Van Vlierden, ca. 1700; 5. Olieverfschilderij ‘Week-end’, L. Pringels, 1950; 6. Zilveren reliek-ostensorium, F. Jans Burduin Gent & I.F. Frederici Hasselt, 1703; 7. Kledingsstel Virga-Jessebeeld, 1689 - 1863 - 1901; 8. Olieverfschilderij ‘De Grote Markt', J.N. Grauls, 1863; 9. Rijksdaalder G. van Groesbeeck, Hasselt, 1568; 10. Kaart-landschap paalstenen tss. Hasselt en Zonhoven, 1661 en 1666?
1992 I I . Schilderij 'De Grote Man’, F. Minnaert, 1983; 12. Mirakelprent 0.-L.-V. Virga Jesse, R. Van Orley, wsch. 1689; 13. Zilveren wierookvat, J. Vinckenbosch, Hasselt, 19e E.; 14. Kaart Midden-en Zuid-Limburg, L. Capitaine, 1795; 15. Lederen Hasseltse brandblusemmer (1782) en vuurbaak; 16. Zilveren reliekhouder H. Barbara, ca. 1702; 17. Portret abt Eucherius Knaepen, P.J. Verhaghen, 1792; 18. Studiocamera 18/24, ca. 1920; 19. Olieverfschilderij 'Het bos’, Djef Anten (1851-1913); 20. Juweel, zgn. ‘reukappel’- Virga-Jessebeeld, e. 16e - b. 17e E.; 21. Schilderij ‘O.-L-Vrouw met Kind’, Antwerpse paneelmerken, 1ste h. 17e E.
1993 22. Liturgische gewaden St.-Vedastus Hoepertingen, 1ste h. 16e E.; 23. Mirakelprent H. Sacrament Herkenrode, Hasselt, P.F.Milis, 1854; 24. Gevelsteen "Den Soeten Naeme Jezus", 1664 (Hasselt); 25. Set van 4 vazen, Piet(er) Stockmans (°1940); 26. Portret Ulysse Claes (1792-1880), G. Guffens (1823-1901); 27. Sacraments-ostensorium of "monstrans van Herkenrode” , Parijs, 1286; 28. Schilderij 'Strandtafereel', 1930, Jos. Damien (1879-1973); 29. Gezicht op Hasselt naar Remacle Le Loup, 18e E., kopergravure; 30. Beeld "Heilige Cecilia", 1530-1540; 31. Barokke zonnemonstrans, N. Sigers & S. Vander Locht, Hasselt, 1669.
1994 32. Biechtstoel, Brabants atelier, 1664; 33. Uurwerken v.d. Hasseltse uurwerkmaker Leonard Joosten (1762-1849); 36. Gouache ‘De Meukes’, ca. 1890, Paul Marie Bamps (1862-1932); 37. Kroningsprent 0.-L.-V. Virga Jesse, Parijs, Lith.Fabre, 1867; 38. Het Hasseletum en de H istoria Lossensis, 2 historische werken v. Joannes Mantelius (1599-1676); 39. Litho "Heusden 2’ , uit reeks (5) Heusden, Herman Gordijn, 1992; 40. Ontwerp voor "Overhandiging...” muurschildering Beurs Antwerpen, olie op doek, G. Guffens (1823-1901); 41. Aquarel 'Strijdtoneel uit de Tiendaagse Veldtocht, Kermt, 7 augustus 1831’, A. von Geusau, 1835.
1995 42. Gevelplaat "Veloce-Club hasseltois ‘Utile * Duld’ - 2 mai 1892” ; 43. Olieverfportret van Amoldus van Melbeeck op sterfbed, 17e E.; 44. Acryls van Ray Remans, 1989; 45. Pronkbeker J.-J.Thonissen, deels verguld zilver, P.Bruckmann & Söhne, Heilbronn, 1888; 46. Begijnenschotel, 1623, zilver, meesterteken: 3 zespuntige sterren in schild; 47. Vaste kunstwerken Herman Blondeel, Hugo Duchateau, Piet Stockmans in Museum Stellingwerff-Waerdenhof; 48. Schilderij "Ijzel en mist”, Djef Anten (1851-1913); 49. Aquarellen ‘ Hasseltse water-molens, 1893/94”, Paul Marie Bamps (1862-1932); 50. Foto "Jongeman met badmuts”, gomdruk, 1/10, Jean Janssis; 51. Zilveren reliekhouder H.Hubertus, (1741-1742), Lambertus Hannosset, Antwerpen.
1996 52. Olieverfschilderij "Zegening van boerenkrijgers op de Grote Markt” , 1899, Djef Swennen (1871-1905); 53. Olieverfportret N.G. Vaesen (1768-1864), 1819, M.G. Tieieman; 54. Vaandel "Kunstkring Alexis Pierloz Hasselt 1920”, Hasselt; 55. Groepsportret "Leden v.d. Virga-Jessebroederschap bij haar beeld”, 1709, olie op paneel; 56. Beiaardklavier, ca. 1752, Hasselt (?) [bewaard in het Stedelijk Beiaardmuseum Hasselt]; 57. De Hasseltse reus De Langeman, Melchior Tieleman, 1810; 58. Reflectoren (2) zilverbeslag op houten kem, Arnold Frederid, 1714; 59. De gouden kronen v.d. Virga Jesse, Auguste Levesque, 1867; 61. Blauw Tafereel, Pierre Cox (1915-1974).
1997 62. Portret Guillaume Claes, Judith Crollen (1898-1982) naar werk van M.G. Tieleman, 1957; 63. Kaart prinsbisdom Luik, 17e E., Henricus Hondius (1597-1651); 64. Lithografie ‘Oude halte Luikersteenweg', 1860, Charles Joseph Hoolans (Antwerpen, 1814); 65. Drieluik, 1989, Paule Notens (°1924); 66. Soberheid, eenvoud en liefde, vier geometrische abstracte werken van Vincent Van Dén Meersch (1912-1996); 67. Schild v.h. weversambacht, e. 17e - b. 18e E., Daniöl van Vlierden (16511716); 68. Borstbeelden 10 Hasseltse burgemeesters, 1906, Emile Cantillon (1859-1917); 69. 'Portret van mijn dochter Madeleine’ & ‘Portret van mijn zoon José’, Jos. Damien (1879-1973); 70. Beeld Homo Sedens, Hub Baerten (°1945); 71. Beeld ‘O.-L-Vrouw met Kind’, 1530-1540, Meester van Oostham.
1998 72. ‘Panorama van Hasselt’, Steven Wilsens (°1937); 73. Portret Télémaque Claes (1831-1913), Tony Alain Hermant (1880-1939); 74. De Loonse muntslag in het kader v.d. monetaire internationalisering tijdens de middeleeuwen; 75. Speculaasplanken & ‘Hasseltse speculaas’; 76. Wandtapijt ‘’Euskadi: balladen en legenden’ , 1985, Simone Reynders (°1924); 77. Schilderij “Herfst - kasteel Henegauw’ , 1946, Paul Hermans (1898-1972); 78. Prehistorische polijststeen, Sint-Quintinuskathedraal Hasselt; 79. Sierlijst "Oorlogsgesneuvelden Hasselt 1914-1918” , n t gedateerd, Hasselt, Auguste Blanckart (1878-1952), Sylvain Brauns (1890-1947), Joseph Antoon Jossa (1884-?); 80. Schilderij ‘ Veldslag in een korenveld” , 1864, Jules Van Imschoot (1821-1884).
1999 81. Litho’s Hasselt gezien tussen 1960-1979, Jac. Leduc (°1921); 82. Het huis Stellingwerff (19e E)-Waerdenhof (17e E.); 83. Apparaten ontwikkeld en geproduceerd in de Philipsfabriek in Hasselt; 84. Hendrik van Veldeke, het genie van de hoofse literatuur (ca. 1140-ca.1200); 85. Céramiques Décoratives de Hasselt [1895-1954]: overzicht van de ronde reclame- en sierschotels van de voormalige keramiekfabriek in Hasselt; 87. Portret van Guillaume Stellingwerff (1841-1923); 88. Register “Co(e)mans”, handschrift, 1611; 89. Standaard voor de “ Maatschappij Minerva", 1871, W; Geefs (?) & G. Guffens.
2000 90. Schilderij ‘Portret van Dr. L Willems’ (1822-1907), 1878, Godfried Guffens (1823-1901); 91. Maquette tweedekker Farman Type III, 1985; 92. Zespuntige “Ster” van de Roode Roos, 1627; 93. Litho "Gezicht op de Leopoldplaats’, ca. 1860, C. J. Hoolans; 94. "Analemmatische zonnewijzer’ in de museumtuin, 2000; 95. Portret van Ridder Guillaume de Corswarem (1799-1884); 96. Pastel “Portret van mevrouw Leynen (1842-1920)’, 1919, G.J. Wallaert (1889-1954); 97. Keramieken sierschotel “Irissen’, ca. 1896-1905. 98. Banier “Société Royale de Musique et de Rhétorique’, 1858.
2001 99. Hasselts zilver: aanwinsten 1996-2000; 100. Schilderij "Stadspanorama van Hasselt’, 1915, Jos. Damien (1879-1973); 101. Uithangteken "Tabakskarot* 102. Karikatuurtekeningen "10 Hasseltse figuren’, Stef Vanstiphout (1931-1995).