ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΙΟΚΥΤΤΩΣΗ
2013 - 2014
> Επίκαιρα Θέματα ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
ών ν - Ιατρ ω έ ν ο Γ 4, τρωση ίου 201 Συγκέν ρ α υ ο ν Ια στις 26 εταιρεία ή κ α ι λ ι τ στη Ναυ MARINE, α PRIME Καλλιθέ , 4 ς ο ν ιδώ Λ. Ποσε
ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚO ΣΥΜΒΟYΛΙΟ
μπόσιουμ Το 24ο Νίκολας Συ ί θα πραγματοποιηθε 14 στις 8-11 Μαϊου 20 ani Apollon στο Ξενοδοχείο Div Palace & Spa. ουλιαγμένη Αγ. Νικολάου 10, Β
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Απόστολος Κοντογιάννης Πρόεδρος Ευτυχία Μπαξεβανίδου Αντιπρόεδρος Δωροθέα Μουστάκα Γραμματέας Ηλίας Μπαξεβανίδης Ταμίας Xριστίνα Μακρυγιάννη Ελένη Κρέμου Μέλη
2013-2014 Ένα μεγάλο ευχαριστώ Αυτόνομοι κυτταρικοί μηχανισμοί στην παθεγένεση της Ιστιοκύττωσης των κυττάρων του Langerhans
3
Οι ιστορίες μας
4-5
Ετήσια Συγκέντρωση - Χριστουγεννιάτικη Πίτα
6-8
23ο Nikolas Symposium
9-11
Σύλλογος Άρτεμις Σκουζέ 10, 185 36 Πειραιάς
29o Histiocyte Society Meeting
12-15
Τηλ.: 210 45 20 453 Fax: 210 45 16 990
Μαζί θα βρούμε τη θεραπεία
16-21
Φόρμα Αίτησης - Χορηγοί
22-23
(09:00 - 17:00)
E-mail: info@histioartemis.gr Website: www.histioartemis.gr
2
Σύλλογος ΑΡΤΕΜΙΣ
Ένα μεγάλο ευχαριστώ! Εκ μέρους των μελών και ασθενών του Συλλόγου μας, αποχαιρετίσαμε την Δρ. Μάριαν Σχοινή από το Λαϊκό Νοσοκομείο, με μια ευωδιαστή ανθοδέσμη και ένα μεγάλο ευχαριστώ. Την ευχαριστούμε για τον χρόνο που μας διέθεσε, για τις πολύτιμες γνώσεις της, την υπομονή και την αγάπη που μας έδειξε σε κάθε δυσκολία που προέκυπτε στους ασθενείς μας. Της ευχόμαστε καλή πορεία και καλή σταδιοδρομία όπου και αν πάει. Ο Θεός να της χαρίσει υγεία και προκοπή. Καλωσορίζουμε την αντικαταστάτριά της, Δρ. Μαρίνα Τσώλη στο τμήμα του Δρ. Γρηγόρη Καλτσά, στο Λαϊκό Νοσοκομείο και της ευχόμαστε καλή συνεργασία. Ευτυχία Μπαξεβανίδου Αντιπρόεδρος
Αυτόνομοι κυτταρικοί μηχανισμοί στην παθογένεση της Ιστιοκύττωσης των κυττάρων του Langerhans. F. Geissmann και M. Collin
Μολονότι μία γενετική αλλοίωση σε ένα σημαντικό μόριο σηματοδότησης, μία μετάλλαξη V600E του μορίου BRAF, ανακαλύφθηκε πρόσφατα στα μισά από τα δείγματα ιστών με ιστιοκύττωση των κυττάρων του Langerhans (LCH), οι επιπτώσεις αυτής της μετάλλαξης για τη συμπεριφορά των ιστιοκυττάρων δεν είναι ακόμη σαφείς. Προηγουμένως είχε καταδειχθεί ότι ορισμένα ιστιοκύτταρα στο αίμα μπορούν να προκληθούν να εκφράσουν το Langerin, ένα μόριο χαρακτηριστικό των κυττάρων της LCH. Τώρα κατεδείχθη ότι η έκφραση του Langerin ενισχύεται από τον μετατρεπτικό αυξητικό παράγοντα β [TGFbeta] και την οστική μορφογενετική πρωτεΐνη (χημικούς αγγελιοφόρους που παράγονται από λεμφοκύτταρα). Αυτό υποδεικνύει ότι κάποια εσωτερικά σήματα που δημιουργούνται από τη μετάλλαξη V600E ή παρόμοιες μεταλλάξεις, ενδέχεται να δρουν από κοινού με εξωτερικά σήματα για να τροποποιήσουν τη συμπεριφορά των ιστιοκυττάρων ώστε αυτά να μετατραπούν σε κύτταρα της LCH. Τα αποτελέσματα αυτά υποδεικνύουν ότι ίσως η μετάλλαξη V600E είναι παρούσα σε πρόδρομα κύτταρα των ιστιοκυττάρων και αυτά είναι δυνατόν να μετατρέπονται σε κύτταρα της LCH εάν εκτεθούν στα κατάλληλα σήματα. Η ιδέα αυτή στηρίζεται από την εύρεση της μετάλλαξης V600E στο αίμα και το μυελό των οστών δύο ασθενών με LCH σε πολλά όργανα, ενώ δεν ήταν ανιχνεύσιμη στο αίμα ή στο μυελό των οστών δύο άλλων ασθενών που είχαν μεμονωμένες βλάβες LCH. Είναι σημαντικό ότι αυτοί οι ασθενείς είναι ενήλικες, κάτι που επιβεβαιώνει το ότι η μετάλλαξη που ανιχνεύεται πρώτα σε παιδιά είναι επίσης παρούσα στην LCH σε ενήλικες ασθενείς. Λόγω της δυσκολίας εξεύρεσης ιστού με LCH, έχουμε κατασκευάσει ένα μοντέλο όπου η μετάλλαξη V600E εισήχθη σε ιστιοκύττταρα ποντικών. Πειράματα που βρίσκονται σε εξέλιξη τώρα προσπαθούν να προσδιορίσουν κατά πόσον έχει αλλάξει η συμπεριφορά των ιστιοκυττάρων που εκφράζουν τη μετάλλαξη V600E.
3
Ήταν, θυμάμαι, μια ηλιόλουστη μέρα του Φεβρουαρίου το 2005, που σε ηλικία 10 ετών, έκανα ποδήλατο μαζί με τους γονείς μου. Δυστυχώς όμως, αυτή ήταν και η τελευταία φορά που θα ανέβαινα σε ποδήλατο για τα επόμενα πέντε χρόνια. Ένας έντονος αλλά και βαθύς πόνος στο πίσω μέρος του κεφαλιού άρχισε να με ενοχλεί. Όλοι το απέδωσαν στην έντονη σωματική άσκηση. Εκείνη την περίοδο πήγαινα τρεις φορές την εβδομάδα σε αθλητικό κέντρο και πηδούσα άλμα εις μήκος. Αποφασίσαμε να απέχω για λίγες μέρες από το άθλημα. Ο πόνος όμως όχι μόνο δεν υποχωρούσε αλλά γινόταν όλο και πιο έντονος. Στην προσπάθειά μας να ανακαλύψουμε την αιτία που προκαλούσε αυτό τον πόνο αρχίσαμε τις επισκέψεις σε διάφορους γιατρούς. Ξεκινήσαμε από τον παιδίατρό μου, συνεχίσαμε σε ορθοπεδικό, συναντήσαμε στο δρόμο μας ωτορινολαρυγγολόγο, επισκεφθήκαμε νευρολόγο, φυσιοθεραπευτή και ο καθένας με τη σειρά του σήκωνε τα χέρια ψηλά. Στο μεσοδιάστημα, μετά από την επιμονή του πατέρα μου, κάναμε εξειδικευμένες εξετάσεις και φάνηκε όγκος στο κεφάλι. Όλοι, ειδικοί και μη, δήλωναν ότι δεν είχαν ξαναδεί τέτοιο πράγμα. Καταλήξαμε στο παιδοογκολογικό, στην Κύπρο, αφού πρώτα στείλαμε τις εξετάσεις σε διάφορα κέντρα του εξωτερικού, όπου και εκεί οι απόψεις των γιατρών διίσταντο. Είχαμε στα χέρια μας διάφορες διαγνώσεις, που μπορώ να πω ότι μπέρδεψαν την οικογένειά μου ακόμα περισσότερο, με αποτέλεσμα να μην ξέρουμε πώς να προχωρήσουμε. Αποφασίσαμε να εμπιστευτούμε την ιατρική ομάδα στο Great Ormond Street Hospita l στην Αγγλία. Βρεθήκαμε στο Λονδίνο στο GOSH και με ανέλαβε ομάδα ιατρών με επικεφαλή μία γιατρό ογκολόγο. Η διάγνωση ήταν Ιστιοκύττωση -LCH- ονομασία ασθένειας που πρώτη φορά ακούγαμε. Ξεκίνησα τη θεραπεία που κράτησε συνολικά ένα χρόνο με τους πέντε πρώτους μήνες να βρισκόμαστε οικογενειακώς στο Λονδίνο. Ήταν πραγματικά μια δύσκολη περίοδος για όλους μας. Είχα προσβληθεί από μια άγνωστη ασθένεια, ορφανή όπως την αποκάλεσαν οι γιατροί. Ευτυχώς η ογκολόγος ιατρός που με παρακολουθούσε μας έδινε κουράγιο. Όσοι από σας διαβάζετε τώρα τα γραφόμενα και έχετε παραβρεθεί σε συμπόσια που οργανώνει το Νίκολας Συμπόσιουμ σίγουρα θα την έχετε δει. Πρόκειται για τη Δρ. Penelοpe Brock, μια γλυκύτατη κυρία αλλά και μια λαμπρή επιστήμονα. Θυμάμαι τότε περνώντας στο δρόμο προς το νοσοκομείο έβλεπα ένα καινούριο επιβλητικό κτίριο να κτίζεται. Είχα αναρωτηθεί τι άραγε θα στεγάσει μελλοντικά αυτό το κτίριο και οι γονείς μου μου απάντησαν ότι ήταν 4
Σύλλογος ΑΡΤΕΜΙΣ
το πανεπιστημιακό νοσοκομείο του UCL. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι τους είπα: ‘’Εδώ θέλω να σπουδάσω όταν μεγαλώσω’’. Η απάντηση αναμενόμενη: ’’Να γίνεις καλά Αννούλα μου και ό,τι θέλεις σπούδασε’’. Το είχα πει θυμάμαι και στη γιατρό μου όταν μου είπε ότι την περίπτωσή μου θα την παρουσίαζε σε ιατρικά συνέδρια. Η επαφή με τη γιατρό μου και την ομάδα που με παρακολουθούσε κράτησε για άλλα τέσσερα χρόνια. Τώρα, δόξα το Θεό, είμαι καλά και μοιράζομαι την ιστορία μου μαζί σας. Τα χρόνια πέρασαν και πριν ένα χρόνο περίπου, τον Οκτώβριο του 2012, επέλεξα τον κλάδο της ιατρικής και υπέβαλα αίτηση για φοίτηση στο πανεπιστήμιο που κτιζόταν τότε και που μου έκανε εντύπωση σαν κτίσμα. Τον Μάρτιο του 2013 δέχτηκα ηλεκτρονικό μήνυμα από το πανεπιστήμιο του UCL για συνέντευξη στο κλάδο που είχα ζητήσει. Περί το τέλος τη συνέντευξης ένας από τους τρεις ιατρούς της επιτροπής με ρώτησε: «Μπορείς να μου πεις τι σχέση έχει η χώρα σου με την ασθένεια της Ιστιοκύττωσης»? Μου δόθηκε η ευκαιρία να του μιλήσω για το Νίκολας Συμπόσιουμ αλλά και για τον Σύλλογο Άρτεμις. Με διέκοψε και απευθυνόμενος στους άλλους δυο ιατρούς που βρίσκονταν στην επιτροπή τους είπε: «Ακούστε κύριοι κάτι που δεν γνωρίζετε. Γνωρίζω πολύ καλά το Νίκολας Συμπόσιουμ, τον Σύλλογο και τη δράση του» είπε. Σήμερα που γράφω την επιστολή αυτή βρίσκομαι στην εστία του Πανεπιστημίου του UCL ως φοιτήτρια ιατρικής και με τη βοήθεια του Θεού θα περάσω εκεί τα επόμενα έξι χρόνια της ζωής μου. Μετακόμισα στο Λονδίνο στις 22 Σεπτεμβρίου και τις αμέσως επόμενες μέρες πήγα στο GOSH απροειδοποίητα αναζητώντας την τότε γιατρό μου. Χάρηκε πολύ όταν με είδε και όταν της είπα το λόγο που βρίσκομαι στο Λονδίνο, όχι σαν ασθενής πια, αλλά σαν φοιτήτρια ιατρικής, τα μάτια της υγράνθηκαν και με αγκάλιασε στοργικά. Λυπήθηκα που μου ανέφερε ότι θα συνταξιοδοτηθεί τον επόμενο χρόνο γιατί έκανα όνειρα να βρεθώ δίπλα της. Της υποσχέθηκα όμως ότι θα προσπαθήσω μελλοντικά να προσφέρω στα παιδιά αυτό που τόσο απλόχερα η ίδια πρόσφερε και σε μένα: Αγάπη, ελπίδα και ίαση. ‘Aννα Ζωνιά 5
Ετήσια Συγκέντρωση Γονέων-Ιατρών Χριστουγεννιάτικη Πίτα 20 Ιανουαρίου 2013
«Πνευμονική Νόσος LCH στους ενήλικες - Σωματική & Ψυχολογική κατάπτωση – Τρόποι αντιμετώπισης»
Καλή Χρονιά
Α. Ζαμπογιάννης, Γ. Κανάκης, Μ. Σχοινή, Γ. Καλτσάς, Γ. Στρατάκος, Β. Παπαδάκης, Π. Μάκρας
Βασίλειος Παπαδάκης, Αλέξανδρος Κιούλος
6
Σύλλογος ΑΡΤΕΜΙΣ
Ετήσια Συγκέντρωση Γονέων-Ιατρών Χριστουγεννιάτικη Πίτα 20 Ιανουαρίου 2013
«Πνευμονική Νόσος LCH στους ενήλικες - Σωματική & Ψυχολογική κατάπτωση – Τρόποι αντιμετώπισης»
Α. Καραδήμα, Γ. Καραδήμας
Α. Κυριακίδης, Δ. Αυγούλη, Γ. Κυριακίδης, Β. Κυριακίδης
Στεφανία Σχίζα, Γ. Καλτσάς, Ε. Μπαξεβανίδου
Γ. Κανάκης, Μ. Σχοινή
Γ. Στρατάκος, Β. Παπαδάκης
Ε. Μπαξεβανίδου, Σ. Ανδρουλάκη, Δ. Αυγούλη
7
Ετήσια Συγκέντρωση Γονέων-Ιατρών Χριστουγεννιάτικη Πίτα 20 Ιανουαρίου 2013
«Πνευμονική Νόσος LCH στους ενήλικες - Σωματική & Ψυχολογική κατάπτωση – Τρόποι αντιμετώπισης»
8
Κος & Κα Σιγάλα
Λαχειοφόρος
Οικ. Τσαλκιτζή
Τ. Ταυρίδου, Α. Κατσαρίδης
Π. Μάκρας, Α. Κοντογιάννης
Στέλιος & Μαρία Τζηρά, Α. Κοντογιάννης
Nikolas Symposium
Nikolas Symposium Dr. Matthew Collin
Institute of Cellular Medicine Newcastle University Framlington Place Newcastle Upon Tyne NE2HH, UK
Επανεξετάζοντας την κυτταρική προέλευση της Ιστιοκύττωσης των κυττάρων του Langerhans (LCH) Σύνοψη του 23ου Nikolas Symposium, Αθήνα, 9-12 Μαΐου2013 Στο 23ο Nikolas Symposium παρευρέθηκαν επιστήμονες ειδικοί στο πεδίο της ανάπτυξης των λευκοκυττάρων, τα οποία περιλαμβάνουν μονοκύτταρα, μακροφάγα και δενδριτικά κύτταρα. Η πρόθεση ήταν να ενοποιηθεί το πλήθος νέων εξελίξεων στο πεδίο της βιολογίας των λευκοκυττάρων, με την πρόσφατη πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην Ιστιοκύττωση των Κυττάρων του Langerhans (LCH). Η Marian Malone (Λονδίνο, ΗΒ) έκανε μια επισκόπηση της παθολογίας της LCH και άλλων μορφών ιστιοκύττωσης, ώστε να γνωρίσουν τις παθολογίες αυτές οι συμμετέχοντες που δεν ήταν εξοικειωμένοι με τις ιστιοκυτταρικές διαταραχές. Η Vasanta Nanduri παρουσίασε την εργασία της σχετικά με τις κλινικές πτυχές της LCH, συμπεριλαμβανομένων και των ύστερων επιπτώσεων της ασθένειας. Κατόπιν, η Marella de Bruijn (Οξφόρδη, ΗΒ) έθεσε το πλαίσιο για τη συνάντηση, παρουσιάζοντας την εργασία της για την προέλευση της αιματοποίησης στον άνθρωπο. Είναι γνωστό εδώ και πολλά χρόνια ότι η ανάπτυξη του αίματος αρχίζει έξω από το έμβρυο, σε ένα όργανο που είναι γνωστό ως λεκιθικός ασκός. Τα μακροφάγα του λεκιθικού ασκού διηθούν τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο και την επιδερμίδα όπου σχηματίζουν μικρογλοία και κύτταρα Langerhans, αντιστοίχως. Ωστόσο, αυτό το πρωτόγονο κύμα αιματοποίησης δεν διατηρείται, και νέα βλαστοκύτταρα προκύπτουν σε μία περιοχή του εμβρύου γνωστή ως AGM. Τα αιματοποιητικά βλαστοκύτταρα που προέρχονται από
την περιοχή AGM μεταναστεύουν κατόπιν στο ήπαρ του εμβρύου όπου λαμβάνουν χώρα νέα κύματα ανάπτυξης. Αυτό είναι γνωστό ώς ‘οριστική’ αιματοποίηση, διότι αποτελεί το θεμέλιο της ανάπτυξης των κυττάρων του αίματος που συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή. Η εργασία της Marella de Bruijn έχει συνεισφέρει σημαντικά στην κατανόηση του γενετικού ελέγχου της οριστικής αιματοποίησης, ιδιαιτέρως των απαρχών της στο AGM. Η ανθρώπινη αιματοποίηση συνεχίζει να αποκαλύπτει στοιχεία απρόσμενης περιπλοκότητας. Ο Hiroshi Kawamoto (Κυότο, Ιαπωνία) παρουσίασε την εργασία του που καταδεικνύει ότι τα λεμφοκύτταρα και τα μονοκύτταρα συνδέονται στα πρώϊμα στάδια της ανάπτυξης. Αυτό αποτελεί πρόκληση για τα μοντέλα των βιβλίων και εγχειριδίων διότι η ανάπτυξη των αιματικών κυττάρων συνήθως περιγράφεται να ακολουθεί είτε λεμφοειδή είτε μυελοειδή προγράμματα διαφοροποίησης. Τα μονοκύτταρα περιλαμβάνονται στην κατηγορία των μυελοειδών κυττάρων, μαζί με τα ουδετερόφιλα και άλλα φαγοκύτταρα. Οι μελέτες αυτές έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη βιολογία των δενδριτικών κυττάρων και την ιστιοκύττωση, διότι πολλές μελέτες κατατείνουν στην ιδέα ότι τα δενδριτικά κύτταρα μοιράζονται τόσο λεμφοειδή όσο και μυελοειδή χαρακτηριστικά. Τα βλαστοκύτταρα με την ικανότητα να αναπτυχθούν τόσο σε λεμφοκύτταρα όσο και σε μυελοκύτταρα, ενδέχεται συνεπώς να παίζουν έναν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία των δενδριτικών κυττάρων και των κυττάρων της LCH.
Η μετέπειτα ανάπτυξη των δενδριτικών κυττάρων και των μακροφάγων εξηγείται παραδοσιακά με όρους ‘μονοπύρηνου φαγοκυτταρικού συστήματος’. Έχοντας αρχικά προταθεί από τους Cohn και Van Furth κατά τη δεκαετία του ‘70, το μοντέλο αυτό υποδεικνύει ότι τα μακροφάγα των ιστών και οι συγγενείς τους, συμπεριλαμβανομένων των κυττάρων του Langerhans και της μικρογλοίας, προέρχονται από μονοκύτταρα του αίματος μέσω μιας διαδικασίας συνεχούς αναπλήρωσης. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες από τα εργαστήρια του Florent Ginhoux και του Frederic Geissmann έδειξαν ότι όλα αυτά τα μακροφάγα των ιστών σπέρνονται κατά την προγεννητική ζωή και μπορούν να διατηρηθούν χωρίς την παρουσία πρόδρομων κυττάρων που μεταφέρονται με το αίμα. Ενώ τα μονοκύτταρα προσελκύονται σε σημεία φλεγμονής και μπορούν να διαφοροποιηθούν σε δενδριτκά κύτταρα και σε μακροφάγα κατά τον τραυματισμό ή τη λοίμωξη, οι ιστοί περιέχουν ήδη ένα δίκτυο από μακρόβια μακροφάγα. Ο Florent έδειξε ότι κάποια από αυτά, κυρίως η μικρογλοία του εγκεφάλου, προέρχονται από το πολύ πρώϊμο πρωτόγονο κύμα των μακροφάγων του λεκιθικού ασκού. Τα κύτταρα του Langerhans δημιουργούνται επίσης αρχικά από μακροφάγα του λεκιθικού ασκού, αλλά τελικά αντικαθίστανται κυρίως από εμβρυϊκά ηπατικά μονοκύτταρα που επίσης εποικίζουν τους ιστούς με μακροφάγα. Ο Frederic πρόσφατα ανέφερε ότι η ανάπτυξη των κυττάρων του Langerhans και των μακροφάγων συμβαίνει ακόμα και όταν η οριστική αιματοποίηση αναστέλλεται με την
9
αφαίρεση ενός παράγοντα που είναι γνωστός ως ‘c-Myb’. Αυτό υπονοεί ότι τα κύτταρα του Langerhans και τα μακροφάγα των ιστών προέρχονται από μια πρωτόγονη μορφή αιματοποίησης. Από την οπτική γωνία της ιστιοκύττωσης, οι μελέτες αυτές δείχνουν ότι κατά την αξιολόγηση παθολογικών βλαβών, πρέπει να εξετάζουμε δύο ομάδες κυττάρων: τα εσωτερικά μακροφάγα των ιστών (συμπεριλαμβανομένων των κυττάρων του Langerhans και της μικρογλοίας) και τα ενεργοποιημένα φλεγμονώδη μονοκύτταρα. Ο Siamon Gordon (Οξφόρδη, ΗΒ) συνεισέφερε στη συζήτηση παρουσιάζοντας την εργασία του για την ικανότητα των σημάτων όπως η ιντερλευκίνη-4 να ελέγχουν την ανάπτυξη των μονοκυττάρων σε διαφορετικούς τύπους μακροφάγων με ειδικές λειτουργίες για την ανοσία. Αυτές οι μελέτες μας βοηθούν να κατανοήσουμε γιατί η LCH και άλλες ιστιοκυτταρικές διαταραχές περιλαμβάνουν μη φυσιολογικούς πληθυσμούς μακροφάγων και δενδριτικών κυττάρων. Ο Nikolaus Romani (Ίνσμπρουκ, Αυστρία) παρουσίασε μια ιστορία για τη ρύθμιση της ανάπτυξης των κυττάρων του Langerhans από ένα συστατικό του κυττάρου που είναι γνωστό ως ‘p14’. Ποντίκια στα οποία λείπει το p14 έχουν λίγα κύτταρα του Langerhans κατά τη γέννησή τους, τα οποία τελικά εξαφανίζονται. Αυτό είναι ένα σχεδόν αντίστροφο μοντέλο της LCH, στην οποία η αυξημένη επιβίωση των κυττάρων μπορεί να είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη των κυττάρων της LCH. Ένα άλλο ζωϊκό μοντέλο της LCH είναι η ιστιοκύττωση των ορεινών σκύλων Βέρνης. Μία από τις επιπτώσεις της εξημέρωσης και της αναπαραγωγής είναι ότι οι γενετικές περιοχές που ελέγχουν μία συγκεκριμένη ασθένεια μπορούν να εξαχθούν συγκρίνοντας το DNA των γενών που είναι επιρρεπή ή ανθεκτικά σε μία συγκεκριμένη πάθηση. Η Jenny Rowell περιέγραψε τις συνεχιζόμενες προσπάθειες να χαρτογραφηθούν τα γονίδια που προκαλούν την ιστιοκύττωση στους σκύλους, χρησιμοποιώντας αυτή την προσέγγιση. Η μελέτη της φυσιολογικής ανάπτυξης των δενδριτικών κυττάρων και των
10
μακροφάγων στα ζωϊκά μοντέλα έχει κάποια όρια στο τι μπορεί να αποκαλύψει σχετικά με την πιθανή παθογένεση της LCH και άλλων ιστιοκυτταρικών διαταραχών. Για να έχουμε περισσότερα στοιχεία απαιτούνται μελέτες με ανθρώπους. Η μετάλλαξη του γονιδίου BRAF στην LCH επιτρέπει τώρα στους ερευνητές να αναζητήσουν κύτταρα που μεταφέρονται με το αίμα, τα οποία ενδέχεται να οδηγούν σε κύτταρα της LCH, και να παρακολουθήσουν τη θεραπεία ή την πρόοδο της νόσου μετρώντας το μεταλλαγμένο BRAF σε δείγματα αίματος και ιστών. Ο Ken McClain (Χιούστον, ΗΠΑ) παρουσίασε την πρώτη εκτεταμένη ανάλυση της παρακολούθησης του BRAF σε ασθενείς με LCH. Ο ίδιος και η ομάδα του μπόρεσαν να δείξουν ότι τα δείγματα αίματος που ήταν θετικά στο BRAF συνδέονται με πολυσυστημική LCH και με αυξημένο κίνδυνο υποτροπής. Μπόρεσαν επίσης να ανιχνεύσουν το μεταλλαγμένο BRAF σε μονοκύτταρα και δενδριτικά κύτταρα που κυκλοφορούν στο αίμα. Αυτά, μαζί με άλλα αποτελέσματα υπόσχονται βελτίωση της διάγνωσης και της παρακολούθησης των ασθενών με LCH και μπορούν να βοηθήσουν στη λήψη αποφάσεων για τη θεραπεία. Ο Ken ολοκλήρωσε την παρουσίασή του με συζήτηση σχετικά με τη χρήση κλοφαραβίνης για περιπτώσεις υποτροπών της LCH και το θέμα της προσαρμοσμένης στον κίνδυνο θεραπεία συνεχίστηκε με τον Bob Arceci (Phoenix, Η.Π.Α.) που μίλησε για την πρόοδο στη θεραπεία της οξείας μυελοειδούς λευχαιμίας, ως παράδειγμα της εξέλιξης της θεραπείας του παιδιατρικού καρκίνου. Οι αναστολείς της κινάσης είναι μεταξύ των πλέον πολλά υποσχόμενων νέων φαρμάκων για τις αιματολογικές κακοήθειες, αλλά ο Πουλίκος Πουλικάκος υπογράμμισε αρκετούς τρόπους με τους οποίους οι όγκοι μπορούν να καταστούν ανθεκτικοί στα αποτελέσματα αυτών των φαρμάκων. Το μεταλλαγμένο BRAF ανευρίσκεται επίσης σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις μελανώματος και πολλές χρήσιμες πληροφορίες για την LCH προέρχονται από τη μελέτη των αναστολέων του BRAF σε ασθενείς με μελάνωμα.
Η πρόσφατη εργασία του Πουλίκου έδειξε το πώς η αντίσταση στους αναστολείς του BRAF μπορεί να αναπτυχθεί από κύτταρα μελανώματος μέσω της μετάλλαξης πρωτεϊνών που αλληλεπιδρούν με το BRAF. Επέστησε δε την προσοχή στο ότι ένας παρόμοιος μηχανισμός θα μπορούσε να συμβαίνει εάν η LCH αντιμετωπιστεί με έναν αναστολέα του BRAF, δείχνοντας ένα παράδειγμα του πώς η έρευνα για την LCH ωφελείται από διδάγματα που παίρνουμε από τη θεραπεία του μελανώματος. Μια περίληψη της συνάντησης δόθηκε από τον Abul Abbas, που τιμήθηκε με το βραβείο Jon Pritchard για τη συνεισφορά του στην έρευνα για την ιστιοκύττωση. Σε όλη τη διάρκεια της συνάντησης η ατμόσφαιρα ήταν εξαιρετικά ζωντανή και οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι η ταχεία και συγκλίνουσα πρόοδος τόσο στη θεμελιώδη βιολογία των λευκοκυττάρων όσο και στην έρευνα για την LCH είναι τώρα περισσότερο από ποτέ πιθανό να προσφέρει νέα οφέλη στους ασθενείς με ιστιοκύττωση. Matthew Collin 28 Νοεμβρίου 2013
Γλωσσάρι: Λευκοκύτταρα - λευκά αιμοσφαίρια στο αίμα και στους ιστούς. Αιματοποίηση - η ανάπτυξη των αιματικών κυττάρων. Επιδερμίδα - η εξωτερική στιβάδα του δέρματος όπου ανευρίσκονται κανονικά τα κύτταρα του Langerhans. Μικρογλοία - μακροφάγα κύτταρα του εγκεφάλου. Λεμφοειδής - όσον αφορά τα λεμφοκύτταρα, τα λευκοκύτταρα αποτελούν το ανοσοποιητικό σύστημα. Μυελοειδής - αφορά τα φαγοκύτταρα Φαγοκύτταρα - λευκοκύτταρα για την άμυνα του οργανισμού που τρώνε παθογόνους παράγοντες.
Nikolas Symposium
Grant Cooper, Hayley Osborn, Νικόλας & Ελισάβετ Κοντογιάννη
Ηλίας Μπαξεβανίδης, Ευτυχία Μπαξεβανίδου, Ινώ Μπαξεβανίδου και η μικρή Ευτυχία
Maarten Egeler, Ken McClain
Μέλη του Συλλόγου
Γρ. Καλτσάς, Στ. Κρέμος, Π. Μάκρας, Β. Παπαδάκης, Α. Κοντογιάννης, Σ. Πολυχρονοπούλου
Hayley Osborn, Νικόλας Κοντογιάννης
Αποχαιρετιστήρια φωτογραφία από τον Παρθενώνα
11
29ο Ετήσιο Συνέδριο
Histiocyte Society 21 - 23 Οκτωβρίου 2013
WASHINGTON, DC USA ΚΑΛΩΣ ΗΡΘΑΤΕ ΣΤΗΝ ΟΥΑΣΙΝΓΚΤΟΝ Αγαπητοί Συνάδερφοι, Η Histiocyte Society σας καλωσορίζει με μεγάλη χαρά στην Ουάσινγκτον για την εικοστή ένατη Ετήσια Συνάντησή της. Εκτός του ότι είναι η έδρα της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών, η Ουάσινγκτον διαθέτει πολλά δημοφιλή εθνικά μνημεία και μουσεία, καθώς και το Εθνικό Ιατρικό Κέντρο για Παιδιά (Children’s National Medical Center), το οποίο θεωρείται ένα από τα καλύτερα παιδιατρικά νοσοκομεία της χώρας. Οι προσκεκλημένοι ομιλητές αυτήν τη χρονιά περιλαμβάνουν τον Dr. Stephen Groft, Διευθυντή του Γραφείου του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας (NIH) για την Έρευνα στις Σπάνιες Ασθένειες, ο οποίος θα συζητήσει για τις ερευνητικές δυνατότητες σε σπάνιες ασθένειες όπως οι ιστιοκυτταρικές διαταραχές, τον Dr. David Teachey του Παδιατρικού Νοσοκομείου της Φιλαδέλφιας, ο οποίος θα μιλήσει περί των προσφάτων εξελίξεων στη βιολογία και τη διαχείριση των υπερκυτοκιναιμιών μετά από ενεργοποίηση των Τ κυττάρων, και την
12
Dr. Adeline Vanderver του Εθνικού Ιατρικού Κέντρου για Παιδιά, η οποία, μαζί με τα μέλη της Histiocyte Society Dr. Kenneth McClain και Dr. Jan-Inge Henter, θα συμμετάσχει σε συμπόσιο για τις φλεγμονές του ΚΝΣ στις ιστιοκυτταρικές διαταραχές. Τα μέλη της Histiocyte Society Dr. Diego Rosso, Dr. Marian Malone και Dr. Johannes Visser θα συμμετάσχουν σε συμπόσιο για την κακοήθη ιστιοκύττωση. Άλλες εκπαιδευτικές ενότητες περιλαμβάνουν το Προεδρικό Συμπόσιο, ενημερώσεις για τις συνεχιζόμενες κλινικές δοκιμές που χρημοτοδοτούνται από την Histiocyte Society και μία συνεδρία ανακοινώσεων (poster). Δύο χαρακτηριστικά που εισήχθησαν στην περυσινή συνάντηση του Λονδίνου θα επανέλθουν και φέτος: οι συνεδρίες ‘Συναντήστε τον Ειδικό (Meet the Expert) κατά τη διάρκεια γευμάτων και μία συνεδρία συζήτησης των ανακοινώσεων πριν από τις παρουσιάσεις των ανακοινώσεων. Οι συνεδρίες ‘Συναντήστε τον Ειδικό’ τη Δευτέρα εί-
ναι σχεδιασμένες ώστε να δώσουν την ευκαιρία σε εκπαιδευόμενους και άλλους συμμετέχοντες που είναι καινούργιοι στο πεδίο της ιστιοκύττωσης να έρθουν σε επαφή με έναν διεθνούς εμβέλειας ειδικό, στο πλαίσιο μιας μικρής ομάδας για την ενθάρρυνση της συζήτησης. Το πρόγραμμα αποτελεί μέρος της συνεχούς προσπάθειας της Histiocyte Society να προσελκύσει και να εμπλέξει νεότερα μέλη και ερευνητές. Επικεφαλής της συνεδρίας αυτής φέτος θα είναι ο Dr. Jan-Inge Henter από το Ινστιτούτο Karolinska και ο Dr. Kenneth McClain από το Παιδιατρικό Νοσοκομείο του Τέξας. Η συμμετοχή είναι περιορισμένη ώστε να κρατηθεί ο αριθμός των συμμετεχόντων στο βέλτιστο μέγεθος για τη συζήτηση στην ομάδα και απαιτείται εγγραφή.
Η συνεδρία της συζήτησης των ανακοινώσεων, που επίσης ξεκίνησε για πρώτη φορά πέρυσι στο Λονδίνο, θα συντονίζεται από τον Dr. Tom Gross και τον Dr. Maarten Egeler οι οποίοι θα αναλύουν και θα σχολιάζουν τις απόψεις των ανακοινώσεων. Οι κοινωνικές εκδηλώσεις της φετεινής συνάντησης περιλαμβάνουν δεξίωση υποδοχής στο Εθνικό Ιατρικό Κέντρο για Παιδιά, καθώς και το Ετήσιο Δείπνο στο Εθνικό Μουσείο για τις Γυναίκες στην Τέχνη, που στεγάζεται στον πρώην Μασονικό Ναό και περιλαμβάνεται στο Εθνικό Μητρώο Ιστορικών Τοποθεσιών των Η.Π.Α., φιλοξενεί δε έργα των Mary Cassatt, Frida Kahlo και Elisabeth Louise VigéeLe brun. Prof. James Whitlock
29ο Ετήσιο Συνέδριο Histiocyte Society 21 - 23 Οκτωβρίου 2013
Ανταπόκριση από την Ουάσινγκτον:
29ο Ετήσιο Συνέδριο Histiocyte Society
Βασίλειος Παπαδάκης MD PhD
Παιδίατρος Αιματολόγος - Ογκολόγος Διευθυντής Τμήμα Παιδιατρικής Αιματολογίας - Ογκολογίας Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»
Το 29ο Συνέδριο της Εταιρείας Ιστιοκυττάρωσης πραγματοποιήθηκε στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ Ουάσιγκτον από 21-23 Οκτωβρίου 2013. Μετά από πρόσκληση αλλά και χρηματοδότηση από το Σύλλογο Άρτεμις, παρακολούθησα τις εργασίες του Συνεδρίου, το οποίο ήταν πλήρες από θέματα και με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Πρέπει να σημειώσω ότι κάθε χρόνο γίνονται δύο σημαντικές Επιστημονικές Συναντήσεις για την Ιστιοκυττάρωση: Πρώτα το Nikolas Symposium, στην Ελλάδα και κατόπιν το Histiocyte Society Annual Meeting. Το Nikolas Symposium είναι επιστημονική συνάντηση μετά από πρόσκληση σε συγκεκριμένους επιστήμονες
και αναπτύσσεται σε βάθος ένα θέμα, ένας τομέας και οι νέες προοπτικές στην έρευνα και επιστήμη που θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη διάγνωση, παθοφυσιολογία και θεραπεία τα Ιστιοκυττάρωσης. Είναι δηλαδή δεξαμενή μελέτης (think tank) που ρυθμίζει τις μελλοντικές κατευθύνσεις για την Ιστιοκυττάρωση. Το Histiocyte Society Annual Meeting είναι ανοικτό Συνέδριο για ενημέρωση και ανακοινώσεις για την έρευνα και τη θεραπεία της Ιστιοκυττάρωσης. Επίσης, είναι πολυπληθέστερο και επιτρέπει επαφές ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους που ασχολούνται η θέλουν να ασχοληθούν με την Ιστιοκυττάρωση, θεραπευτικά ή ερευνητικά. Ένα σημαντικό θέμα που έχει ανακύψει τελευταία είναι η μεταλλάξεις στο γονίδιο BRAF V600E που φαίνεται να ανευρίσκεται σε αρκετές και ίσως τις δυσκολότερες περιπτώσεις ασθενών με ιστιοκυττάρωση. Ερευνάται λοιπόν ποιοί είναι αυτοί οι ασθενείς, αλλά παράλληλα γίνεται και προσπάθεια ανάπτυξης μοντέλων πειραματόζωων που να μοιάζουν με τη νόσο στον άνθρωπο. Η μελέτες αυτές δεν έχουν μόνον θεωρητική σημασία, γιατί αναπτύσσονται φάρμακα για την αναστολή της μετάλλαξης BRAF και οι πρώτες μελέτες δρομολογούνται. Τα φάρμακα αυτά μελετώνται αρχικά για άλλα
13
νοσήματα όπως το μελάνωμα, αλλά ωφελείται από την πρόοδο και ο τομέας της ιστιοκυττάρωσης. Με βάση νεότερα δεδομένα για τα ποιά κύτταρα έχουν τη μετάλλαξη BRAF ή ARAF σε ασθενείς με ιστιοκυττάρωση, πιθανόν να κατανοήσουμε και την αιτία της ανάπτυξης ιστιοκυττάρωσης στον άνθρωπο, όπως και να συσχετίσουμε την κλινική προβολή με συγκεκριμένες βλάβες στα κύτταρα αυτά. Κάτι τέτοιο σίγουρα βοηθά και σε καλύτερες και στοχευμένες θεραπείες στο μέλλον. Επίσης, παρουσιάστηκαν τα ώριμα αποτελέσματα της προηγούμενης μελέτης LCH –III για παιδιά με ιστιοκυττάρωση. Πάνω στα αποτελέσματα αυτά έχουν στηριχθεί οι θεραπευτικές κατευθύνσεις της νέας μελέτης LCH – IV που έχει ήδη ξεκινήσει σε διάφορες χώρες. Για την Ελλάδα είχα επαφές με τους συντελεστές της μελέτης, με προοπτική τη συμμετοχή μας και την βέλτιστη θεραπεία των ασθενών. Ένα σημαντικό θέμα που επίσης απασχόλησε ήταν η συμμετοχή του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) στα ιστιοκυτταρικά σύνδρομα: από τον άποιο διαβήτη έως την νευρο-εκφυλιστική νόσο του ΚΝΣ. Η νευροεκφυλιστική νόσος είναι σχετικά σπάνια. Συνήθως δεν αποδεικνύουμε άμεση διήθηση του ΚΝΣ από τα κύτταρα της ιστιοκυττάρωσης. Φαίνεται ότι υπάρχει άλλη βλαπτική δράση από αυξημένες κυτταροκίνες, αντισώματα κατά των νευρικών κυττάρων ή άλλα κυτταροτοξικά κύτταρα. Σίγουρα χρειαζόμαστε νέες και πλέον δραστικές θεραπείες για αυτό το φαινόμενο με τις δυσμενείς συνέπειες για τους ασθενείς που προσβάλλονται. Υπάρχει προσπάθεια να βρεθούν δείκτες κατάλληλοι που να συσχετίζονται με τη δραστηριότητα της ιστιοκυττάρωσης στο ΚΝΣ και την πλέον έγκαιρη θεραπεία. Επίσης, μελετάται και η χρησιμότητα νεότερων τεχνολογιών απεικόνισης για τη μελέτη και σταδιοποίηση ασθενών με ιστιοκυττάρωση, της μαγνητικής τομογραφίας και κυρίως της τομογραφίας με εκπομπή ποζιτρονίων (PET CT scanning). Πρόσθετα, γίνονται προσπάθειες ανίχνευσης της ενεργότητας της νόσου με δείκτες. Τα επίπεδα οστεοποντίνης στο αίμα και εγκεφαλονωτιαίο υγρό φαίνεται να συσχετίζονται με τη δραστηριότητα της νόσου. Οι μελέτες αυτές συνεχίζονται για να καταλήξουμε σε πρακτική εφαρμογή. Άλλη μελέτη έδειξε ότι σε νεογνά με ιστιοκυττάρωση των πνευμόνων, η έλλειψη α1-αντιθρυψίνης φαίνεται να είναι πιο συχνή, να συνυπάρχουν δηλαδή δύο βλαπτικοί παράγοντες για τους ιστούς των πνευμόνων. Στα πλαίσια του Συνεδρίου, είχε ανακοινωθεί και η δυνατότητα κλειστής, περιορισμένου αριθμού συμμετεχόντων συνεδρίας με το ειδικό σε θέματα ιστιοκυττάρωσης Kenneth McClain από το Τέξας. Φυσικά, δεν έχασα την ευκαιρία να συμμετάσχω και ήταν πολύ σωστή επιλογή. Οι πληροφορίες που αναδύθηκαν μέσα από τα διάφορα ερωτήματα ήταν πολύτιμες και είναι γνώσεις που δεν υπάρχουν ακόμη οργανωμένες σε βιβλία και επιστη-
14
μονικά άρθρα. Αυτές συνδυάζονται με την πολύχρονη εμπειρία του Professor McClain στην έρευνα και θεραπεία ασθενών με Ιστιοκυττάρωση. Ήταν κατάλληλος χρόνος για να αποκομίσει κανείς γνώση, αλλά και να λύσει αρκετά θέματα και προβλήματα, άμεσα και απτά, ασθενών από την Ελλάδα. Το Συνέδριο ήταν εξαιρετικό και με τη συμμετοχή μου αποκόμισα εφόδια και περισσότερες γνώσεις για την θεραπεία της ιστιοκυττάρωσης. Παράλληλα και εξίσου σημαντικό, γνώρισα και επικοινώνησα με εξαίρετους συναδέλφους από όλον τον κόσμο και συνάντησα παλαιούς συνεργάτες και φίλους. Το επόμενο Συνέδριο θα πραγματοποιηθεί του χρόνου τον Οκτώβριο στο Τορόντο και ελπίζω να μπορέσω να σας μεταφέρω και πάλι ότι νεότερη εξέλιξη δρομολογείται για την Ιστιοκυττάρωση. Είναι επίσης όμορφο να βλέπει κανείς στην κεντρική οθόνη, έναν από τους χορηγούς του Συνεδρίου της Εταιρείας Ιστιοκυττάρωσης να είναι ο Σύλλογος Άρτεμις.
Washington DC, USA
Washington DC, USA
29ο Ετήσιο Συνέδριο Histiocyte Society 21 - 23 Οκτωβρίου 2013
Carlos Rodrigez-Galindo Ο νέος Πρόεδρος του Histiocyte Society
Βασίλειος Παπαδάκης, James Whitlock
Astrid Van Derlan, Μάγδα Λούρδη
Robert Arceci
Beth-Anne Millio, Δώρα Μουστάκα
Histiocytosis Association
15
Together we will find a cure
Μία βραδιά με κοινωφελή σκοπό Την Πέμπτη 28 Νοεμβρίου 2013, οργανώσαμε μία εκδήλωση που είχε ως σκοπό την ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και εν τέλει την κινητοποίηση μεγάλης μερίδας Ελλήνων και ξένων επιχειρηματιών από τον κλάδο της Ναυτιλίας αλλά και τον Τραπεζικό χώρο, τον Πετρελαϊκό, αυτόν των Επενδύσεων κ.ά. Στόχος μας ένας, η συγκέντρωση χρημάτων για την έρευνα. Προσκαλέσαμε πλήθος φίλων και συνεργατών σε μία εκδήλωση στο χώρο της ναυτιλιακής εταιρείας Prime Marine, που τόσο ευγενικά μας παραχώρησε ο κ. Στάθης Τοπούζογλου. Μαζί με την αδελφή του, την κα Ελένη Δαμάσκου, ήταν οι τέλειοι οικοδεσπότες. Το catering της βραδιάς, που ανέλαβε εξ’ολοκλήρου η Prime Marine, ήταν μια γευστικότατη έκπληξη. Κατά την προσέλευσή τους οι καλεσμένοι μπορούσαν να πάρουν ένα ποτό στο χώρο υποδοχής και να γνωριστούν μεταξύ τους. Ο χώρος είχε στολιστεί Χριστουγεννιάτικα και ήταν ζεστός και όμορφος. Στο τραπέζι, μαζί με το μενού της βραδιάς, οι καλεσμένοι έβρισκαν ένα μικρό δώρο, την καρφίτσα με το σήμα του συλλόγου μας, παρουσιασμένη μέσα σε μία προσεγμένη θήκη. Το πρόγραμμα της βραδιάς περιελάμβανε ομιλίες από τους καθηγητές Robert Arceci, Peter Beverley και Barrett Rollins, που είχαν την ευγενή καλοσύνη να αφήσουν τις οικογένειές τους για να είναι κοντά στη δική μας οικογένεια, αυτή του συλλόγου Άρτεμις. Στις Η.Π.Α., πατρίδα του R. Arceci και του B. Rollins ήταν μία από τις σημαντικότερες γιορτές, αυτή των Ευχαριστιών (Thanksgiving). Ένας λόγος παραπάνω που είμαστε ευγνώμονες για την παρουσία τους τη βραδιά αυτή. Στις ομιλίες τους και οι τρεις επιστήμονες τόνισαν το σημαντικό ρόλο των ιδιωτικών χορηγιών στην έρευνα για την Ιστιοκύττωση και επεσήμαναν πως δεν υπάρχει ενδιαφέρον από τις κυβερνήσεις ή τις φαρμακευτικές εταιρίες, λόγω του μικρού αριθμού των παθόντων. Έτσι παρακινούσαν τους καλεσμένους για περισσότερες και μεγαλύτερες δωρεές, ώστε να βοηθήσουν στην συνέχι-
16
ση της έρευνας, έτσι ώστε να βρεθεί η θεραπεία. Τίτλος της βραδιάς ήταν άλλωστε «Together We Will Find a Cure», δηλαδή «Μαζί θα βρούμε τη θεραπεία». Το μουσικό κομμάτι, επίσης ευγενική προσφορά του κ. Τοπούζογλου, επιφύλασσε και αυτό πολλές ευχάριστες εκπλήξεις. Η πρώτη, ο Μαέστρος Roberto Soldatini που μας τίμησε με την παρουσία του και έφερε από την πατρίδα του Ιταλία ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα τσέλο Stradivarius. Στο πιάνο τον συνόδευσε η κα Anita Savic, η δεύτερη έκπληξη της βραδιάς, που εκτός από ταλαντούχος πιανίστα εργάζεται στο Τεχνικό Τμήμα της Prime Marine. Το δεύτερο μουσικό κομμάτι περιελάμβανε αποσπάσματα όπερας ερμηνευμένα με πάθος από τη μεσόφωνο Ειρήνη Καράγιαννη και τον τενόρο Δημήτρη Πακσόγλου. Στο πιάνο τους συνόδευε ο Δημήτρης Γιάκας. Τα αποτελέσματα από τις δωρεές που συγκεντρώθηκαν εκείνη τη βραδιά, μας γεμίζουν αισιοδοξία και μας κάνουν να ελπίζουμε πως σύντομα θα καταφέρουμε να βρούμε την απάντηση για τη σπάνια αυτή νόσο.
Fundraising Event
Μία βραδιά με κοινωφελή σκοπό
17
18
Fundraising Event
Μία βραδιά με κοινωφελή σκοπό
Οι κυρίες της Prime μαζί με την Τίνα Ταυρίδου
19
20
Νικόλας & Ελισάβετ Κοντογιάννη
Στάθης Τοπούζογλου
Απόστολος Κοντογιάννης
Prof. Peter Beverley
Prof. Barrett Rollins
Prof. Robert Arceci
Ε. Δαμάσκου, Α. Κοντογιάννης, Σ. Τοπούζογλου
Α. Κοντογιάννης, Σ. Παληός
Fundraising Event
Μία βραδιά με κοινωφελή σκοπό
Ανίτα Σάβιτς, Maestro - Roberto Soldatini
Maestro - Roberto Soldatini
Ειρήνη Καράγιαννη (Μεσόφωνος), Δημήτρης Πακσόγλου (Τενόρος)
Δημήτρης Γιάκας (Πιάνο), Ειρήνη Καράγιαννη (Μεσόφωνος)
Α. Ευσταθίου, R. Arceci, Σ. Παληός, P. Beverley, B. Rollins
Kathryn Androus, Ε. Δαμάσκου, Μαρία Τοπούζογλου, Γ. Κουλερής
Σ. Τοπούζογλου, Maestro, Α. Κοντογιάννης
Η οικογένεια της Prime με τον Maestro
21
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΙΟΚΥΤΤΩΣΗ Φόρμα Αίτησης Εγγραφής Μέλους Επίθετο:
Όνομα:
Διεύθυνση: Πόλη:
Τηλέφωνο:
Τ.Κ.:
Χώρα:
Φαξ:
E-mail:
Το ποσό της ετήσιας εγγραφής μέλους για το έτος 2014 καθορίζεται στα 70 Ευρώ. Το ποσό αυτό περιλαμβάνει την συντήρηση του Συλλόγου & τις εκτυπώσεις όλων των ενημερωτικών φυλλαδίων.
Μέθοδοι Πληρωμής • Μετρητά (ταχυδρομικώς) • Κατάθεση στον λογαριασμό ταμιευτηρίου (ΕΤΕ 702/74402356) IBAN: GR5201107020000070274402356 BIC: ETHNGRAA
Μπορείτε να στείλετε την συμπληρωμένη αίτηση ταχυδρομικώς ή με φάξ. Παρακαλώ κάντε μία φωτοτυπία για τα αρχεία σας. Σύλλογος Άρτεμις : Σκουζέ 10, 185 36 Πειραιάς Τηλ: 210 4520 453 Φαξ: 210 4516 990 E-mail: info@histioartemis.gr Website: ww.histioartemis.gr
22
EYXAΡΙΣΤΟΥΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΡΤΕΜΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΕΧΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΣ Ευχαριστούµε ιδιαιτέρως τους χορηγούς µας που µας υποστηρίζουν για την επίτευξη των στόχων µας. • Ίδρυµα Α. Γ. Λεβέντη • Σίµο & Ζέτα Παληού • Αριστείδη και Σεµίραµις Ευσταθίου • Diana Shipping • Prime Marine, Στάθης Τοπούζογλου, Eλένη Δαµάσκου, Γιώργος Κουλερής, Μιχάλης Χαλκιάς • Almi Marine, Ευγενία Δασκαλοπούλου • Swiss Marine, Δηµήτρης Θεοδωράκης • Liquimar Tanker, Δηµήτρης Παπαδηµητρίου • Εxcel Maritime, Βίλλης Παναγιωτίδης
Μη διστάσετε να μας ζητήσετε έντυπα υλικά που θα βοηθήσουν στο έργο σας.
ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΟΛΩΝ ΣΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΓΝΩΣΤΗ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΗ ΝΟΣΟ ΤΗΣ ΙΣΤΙΟΚΥΤΤΩΣΗΣ.
23
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΙΟΚΥΤΤΩΣΗ Σκουζέ 10, 18536 Πειραιάς Τηλ. 210 4520 453, Fax. 210 4516 990 Email: info@histioartemis.gr Website: www.histioartemis.gr