klimaatneutraal natureOffice.com | NL-215-704490
gedrukt
samengestelde organisch-minerale meststof NPK 10-4-8 (3)
NU OOK ZONDER P! DCM NK-MIX
NPK 10-4-8 + 3 MgO MINIGRAN® TECHNOLOGY en korrel
■
Optimale productie
■
Sterkere en aantrekkelijkere planten
■
Extra magnesium voor het goed op kleur komen van de bladeren
NK 10-0-8 + 3 MgO MINIGRAN® TECHNOLOGY en korrel Zelfde vertrouwde werking als DCM MIX 5, maar gunstiger met de nieuwe fosfaatnorm GUA
RA
N
• GUARAN
36% organische stof
ED
■
E
Complete basisbemesting met lange werkingsduur
T
■
TE
E
D
•
GU
ARANTE
ED
www.dcm-info.com
DCM MIX 5
Aldert Engelsman • Zuid-Holland, Zeeland 06-236 89 287 • a.engelsman@dcmnederland.com Andre de Ridder • Noord-Holland, Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Gelderland, Flevoland • 06-513 10 492 • a.deridder@dcmnederland.com Michel Jongenelen • Noord-Brabant, Limburg, Utrecht 06-105 56 403 • m.jongenelen@dcmnederland.com toepasbaar in rijbemesting
continue en gelijkmatige groei
stimuleert bodemleven
DCM Nederland B.V. • Valkenburgseweg 62 A • 2223 KE Katwijk • Nederland tel: +31(0)71 401 88 44 • info@dcmnederland.com
Als de werknemer niet instemt met een beëindiging van zijn arbeidsovereenkomst, kan de werkgever een ontbindingsprocedure starten. Vaak stuurt de rechter partijen tijdens zo’n zitting de gang op om alsnog te proberen de zaak te schikken. Dat was vroeger zo, en is onder de WWZ nog steeds zo. Als dat lukt, gaf de rechter vroeger een ’pro forma beschikking’ af waarin de afgesproken einddatum en vergoeding zijn vermeld. Volgens de WWZ kan de rechter tegenwoordig alleen nog maar de transitievergoeding toekennen en, in zeer uitzonderlijke gevallen, iets extra’s. In de praktijk blijkt echter dat werkgevers - om een schikking te bereiken - best wel bereid zijn om iets meer dan de transitievergoeding te betalen, zonder dat sprake is van zo’n uitzonderlijk geval. De vraag is dan of de rechter wel de bevoegdheid heeft om deze hogere vergoeding toe te wijzen en in de beschikking op te nemen. Als hij dat niet zou mogen, moeten partijen alsnog een vaststellingsovereenkomst sluiten die de werknemer binnen veertien dagen weer kan ontbinden. De werkgever verkeert dan nog
steeds veertien dagen in onzekerheid. Een pro forma beschikking kan niet worden ontbonden en biedt partijen dus meer zekerheid.
Deze vraag speelde in een recente zaak. Daarin verzocht een werkgever om ontbinding van de arbeidsovereenkomst van een kraanmachinist op grond van disfunctioneren. Tijdens de zitting bereiken partijen een schikking bestaande uit een beëindiging per 1 januari 2016 onder toekenning van een vergoeding van €80.000 bruto (hoger dan de transitievergoeding, die €52.000 bruto bedraagt). De rechter overweegt dan dat de arbeidsovereenkomst alleen kan worden ontbonden als daar een ’redelijke grond’ voor is en herplaatsing niet mogelijk is. Nu beide partijen in het kader van de schikking bereid zijn om hun standpunten los te laten en te erkennen dat sprake is van een verstoorde arbeidsrelatie, staat vast dat er een redelijke grond is. Ook wordt met 1 januari 2016 als einddatum voldaan aan het wetsvoorschrift dat de opzegtermijn, onder aftrek van de
proceduretijd, in acht moet worden genomen. Wat de vergoeding betreft overweegt de rechter dat daarin de transitievergoeding is begrepen en dat de extra vergoeding wordt gezien als een door de werknemer ingestelde nevenvordering, zodat ook de vergoeding kan worden toegewezen.
In deze uitspraak lukt het de rechter om binnen de strakke kaders van de WWZ toch een pro forma beschikking af te geven. Hij moet daarvoor wel een beetje naar de beslissing ’toe redeneren’, maar komt op deze manier wel goed gedraaid. Meerdere rechters gaan tegenwoordig op deze manier met een schikking om. Dit is goed nieuws voor zowel werkgevers als werknemers: schikken tijdens de zitting en vastlegging van de gemaakte afspraken in een pro forma beschikking is dus ook onder de WWZ nog steeds mogelijk. Werkgevers ontsnappen zo aan de 14-daagse bedenktermijn en werknemers hebben een zogeheten executoriale titel om eventueel nakoming van de schikking af te dwingen. <
„HKT is een onderdeel van HAS Hogeschool dat zich bezighoudt met het uitvoeren van onderzoek. Door middel van onderzoeksvragen uit de praktijk brengen we de student, docent en het bedrijfsleven bij elkaar, om samen tot een hoger kennisniveau te komen. Daarnaast bieden we bedrijfsopleidingen voor professionals. Deze kortdurende opleidingen gaan over allerlei facetten van de boomkwekerijsector. Van een algemene sectorcursus tot een cursus plantenfysiologie. We willen alle kennis binnen onze muren aanbieden.”
„Waar wij vooral goed mee scoren, is het traject van eerste ideevorming via brainstorm en onderzoek, naar vermarkting. Samen met Studio Baan uit Venlo hebben we bijvoorbeeld een nieuw concept bedacht: The Green Concept Factory. Daarbij gaan we met een ondernemer in twee tot drie sessies van geen idee, naar idee, naar bv. We kijken naar de ondernemer, de markt, de trends en vervolgens ontwikkelen wij met of voor de ondernemer nieuwe producten of diensten. Dit soort initiatieven zijn nieuw voor de sector; er wordt bijzonder weinig geïnnoveerd. Er komt wel eens een nieuwe cultivar op de markt. Maar zijn er veel innovaties? Nee. Wij willen meerwaarde creëren. Hoe kun je je product beter positioneren, waar is over vijf jaar behoefte aan? Daar focussen we ons steeds meer op.”
„We komen langs en kijken hoe urgent de vraag is, wat het budget is en welke vorm en uitvoering het best passen. Vervolgens worden de planning en het verwachte resultaat vastgesteld. Ook wordt een team van deskundigen gevormd. Bij de uitvoering kunnen we vierdejaarsstudenten inzetten die twintig weken aan een afstudeeropdracht werken, maar we zetten ook steeds vaker studenten uit het eerste of tweede jaar in. Daarnaast leveren we stagiaires, docenten en junior adviseurs. Junior adviseurs zijn trainees die twee jaar in dienst zijn van HKT en onder leiding van een projectleider staan. Hierdoor kunnen we ook meerjarige onderzoeken doen.”
„Ja, wij zetten ook externen in zoals toeleveranciers. We werken ook samen met andere groene en technische scholen, waaronder INHolland, CAH Dronten, Van Hall Larenstein en Fontys Hogescholen. Er wordt kennis, capaciteit en ervaring uitgewisseld, wat de mogelijkheden en resultaten zeker ten goede komt.”
„Door de bedrijven zelf of door middel van subsidies. Wij houden ons niet bezig met de aanvraag van subsidies; daar zijn speciale bureaus voor. Wat we wel steeds vaker zien, is dat het Centre of Expertise Greenports een deel van de kosten op zich neemt. Dit centrum wil kennisontwikkeling tot stand brengen met voorlopers in de sector.”
„Doordat we studenten kunnen inzetten, hebben we gekwalificeerde handen die meters kunnen maken. Dat levert betaalbaar onderzoek op. Maar als we adviseurs inzetten, moet ieder uur gewoon worden betaald. De kosten lopen uiteen van zo’n €2.500 voor een kleine vraag, tot 1,5 ton voor een tweejarig onderzoek met alles erop en eraan. Reken voor een afstudeerproject grofweg op €10.000.”
„Er zijn heel veel ideeën, maar die verzanden vaak in de sleur van alledag. Wij pakken de ideeën op en ontzorgen. We hebben 25 jaar ervaring en voegen aandacht en expertise toe. En waar andere scholen vaak alleen een inspanningsverplichting hebben, leggen wij onszelf een resultaatverplichting op. Bovendien kunnen we door onze brede kennis en faciliteiten multidisciplinair werken.”
„Nee, er komen maar twee tot drie aanvragen per jaar. Zeker nu het onderzoek via het PT is weggevallen, had ik verwacht dat de vraag zou toenemen. We spreken wel met adviseurs en voorlichters, maar nauwelijks met kwekers. Ik zou wel in gesprek willen met kwekers. Over de toekomst van de sector en het onderzoek dat we moeten doen om te komen tot een transitie. Ook de animo voor de opleidingen is minimaal. Per jaar volgen er zo’n twintig boomkwekers een cursus bij ons.
Dat is te weinig. Verdiep je eens in je klant en plant! Juist het afstand nemen tot je bedrijf en het praten met medecursisten, kan tot verrassende inzichten leiden.”
„We moeten in gesprek met de sector om te zorgen dat we datgene bieden waar behoefte aan is. Daar zijn we mee bezig. Zo staan we op beurzen en hebben we de afgelopen drie jaar innovatiewedstrijden georganiseerd. Daarbij hebben we telkens €10.000 beschikbaar gesteld voor goede ideeën. Er kwam maar een enkele kweker op af.
Er zijn nu ieder jaar zo’n tien studenten die interesse hebben in de boomteelt. We kunnen dus wel een nieuwe impuls gebruiken. Er liggen genoeg kansen voor de sector, maar dan moeten kwekers wel uit hun comfortzone. Ze zijn zo bezig met produceren, dat ze vergeten te innoveren. Waar verdien ik mijn geld mee, waar zit de consument op te wachten, welke meerwaarde ga ik creëren? De grotere bedrijven zijn daar mee bezig; het gros volgt echter een markt die niet interessant is. Daar valt nog veel winst te behalen.” <
De meeste nieuwe kassen die nu worden gebouwd zijn voorzien van een diffuus kasdek. Bovendien zijn zowat alle kassen voorzien van een of meer schermdoeken. Is dat het begin van het einde van schermmiddelen? Zeker niet, menen de fabrikanten zelf. Een schermmiddel stelt de kweker in staat om de lichtomstandigheden aan te passen aan de behoeften van het gewas. Zeker met de laatste generatie schermmiddelen wordt het mogelijk om de plant op maat te bedienen. Zo zijn er coatings die het licht verspreiden. Daarnaast zijn er andere functies aan toe te voegen, zoals warmtereductie, de rood-blauw-verhouding, en groen licht tegenhouden. Het is duidelijk dat op dit gebied nog veel te onderzoeken valt. Over de reactie van planten op licht is al het een en ander bekend, maar de komst van ledlicht heeft een heel nieuw onderzoeksterrein bloot gelegd. De fabrikanten van schermmiddelen liften daarop mee door de resultaten uit het led-onderzoek te vertalen naar schermmiddelen. Dat leidt tot schermmiddelen die delen van het zonnespectrum tegenhouden. Alle drie de fabrikanten (Mardenkro, Hermadix en Sudlac) werken aan zo’n brede range van producten. Deze zijn in grote lijnen vergelijkbaar, maar de doseringen en exacte eigenschappen vallen anders uit.
Het gebruik van diffuus licht is een trend, niet alleen in Nederland, maar in heel West-Europa. „Ongeveer 75%
van de nieuwe kassen wordt gebouwd met diffuus glas”, ziet Jorn Hebels, accountmanager bij Glasimport Kwintsheul. „En dat groeit nog steeds.” Ook het gebruik van diffuse coatings neemt langzaam toe. Deze schermmiddelen bewijzen vooral hun diensten in de chrysanten, Phalaenopsis, Anthurium en andere potplanten die veel licht kunnen hebben. Zo zijn er kwekers die in het voorjaar een diffuse coating aanbrengen, en die in de zomer overspuiten met een traditionele dikkere krijtlaag. De voordelen van diffuus licht zijn inmiddels bewezen. Het licht wordt gelijkmatiger over het gewas verdeeld, zodat er bovenin wat minder licht komt en onderin wat meer. Ook valt er minder direct zonlicht op de planten, waardoor er minder verbranding optreedt. Mardenkro heeft hiervoor Redufuse ontwikkeld, Sudlac brengt Optifuse met vergelijkbare eigenschappen op de markt. D-Fuse van Hermadix is er in twee varianten, namelijk voor de groenten en voor de sierteelt. „In de sierteelt kun je over het algemeen iets meer licht wegschermen”, zegt Richard Hagedoorn, schermmiddelenspecialist van Brinkman, die Hermadix op de markt brengt. Normaal gesproken gaan deze coatings een maand of vier mee, een heel seizoen dus. Bij nat weer worden ze transparant.
Traditionele coatings schermen ongeveer net zo veel licht weg als warmte. Sommige gewassen hebben echter behoefte aan licht, maar mogen minder warmte hebben. Daarvoor hebben de fabrikanten warmtewerende coatings ontwikkeld. Zo’n coating bewijst ook zijn nut als er geen schermdoek aanwezig is, en de mogelijkheden voor luchting beperkt zijn. Deze schermmiddelen bevatten
een pigment dat naar verhouding een groter deel van het nabij-infrarood (NIR) wegschermt. Zo blijft het koeler in de kas en beschikt de plant toch over voldoende PAR-licht. Overigens wordt ook een klein deel van het PAR-licht weggenomen. Deze producten worden onder meer gebruikt in de teelt van hortensia, chrysant, gerbera, roos, amaryllis, lelie en Phalaenopsis. In sommige coatings worden diffuse en warmtewerende eigenschappen gecombineerd, zoals D-Gree, Optifuse IR en ReduFuse IR. Deze laten veel PAR-licht door, maar houden een deel van de NIR-straling buiten de kas. Dit wordt onder meer gebruikt in chrysant, alstroemeria en amaryllis.
Twee fabrikanten brengen een coating op de markt die blauw licht wegschermt: Mardenkro (ReduFlex Blue) en Sudlac (Optimix Actif). Het is bekend dat blauw licht de plant compacter maakt, en dat het wegschermen van blauw licht meer lengte geeft. Dit wordt vooral gewaardeerd in de rozenteelt. Mardenkro doet zelf onderzoek naar de invloed van lichtkleuren op de bloeminductie. In eerste instantie wordt dat gedaan voor de aardbeienteelt, maar het is mogelijk te vertalen naar de sierteelt. Ook wordt er gewerkt aan een coating die het groene licht tegenhoudt, zoals Optimix RB van Sudlac, dat nog in de testfase verkeert. „Groen licht wordt namelijk minder efficiënt gebruikt in de fotosynthese”, zegt onderzoeker Marcel Schoondergang. „Dus als we energie buiten de kas willen houden, kunnen we – naast NIR – het beste groen licht wegschermen. Maar dit is theorie. We moeten het eerst nog staven met verder onderzoek.” Mardenkro heeft ook een product dat een deel van het groene licht reflecteert, namelijk ReduFlex Green.
De fabrikant zet zelf echter vraagtekens bij het effect van een dergelijk schermmiddel. „Groen licht heeft ook zijn nut. Het wordt deels door de bladeren weerkaatst en deels doorgelaten. Daardoor dringt het dieper door in het gewas. Op dat punt is het vergelijkbaar met diffuus licht”, vertelt Van Leeuwen. „We zijn bang dat je, als je het groene licht weghaalt, te weinig licht onder in het gewas krijgt. Daarom gaan wij voorlopig niet verder met de uitrol van ReduFlex Green.”
Daarnaast zijn er de ’traditionele’
krijtmiddelen, die zo’n 30 tot wel 80 % van het licht weghalen. Deze middelen zullen altijd blijven bestaan, denkt Richard Hagedoorn. Voor schaduwgewassen die zwaar geschermd moeten worden, zullen moeten krijten. Zeven jaar geleden heeft Hermadix het vloeibare krijtmiddel Q4 White op de markt gebracht, dat een langere levensduur heeft dan de traditionele producten. Vorig jaar is echter Q3 White in het leven geroepen. Dit slijt sneller, maar is ook goedkoper dan Q4 White. „We moeten met de markt meedenken”, zegt Hagedoorn. „Als je een heel hoog schermingspercentage wil
hebben en veel krijtmiddel opbrengt, dan kun je goed vier tot vijf maanden schermen met Q3. Dat geldt ook als je twee keer in een seizoen krijt. Bij dunnere lagen kun je beter Q4 gebruiken. Bij Mardenkro gaat de ontwikkeling juist in de andere richting. „We zien een trend naar dunnere lagen”, vertelt consultant Jeroen van Leeuwen. Van Redusol, het eerste vloeibare schermmiddel in de markt, is daarom een variant ontwikkeld die langer meegaat bij een gebruik van minder dan twaalf emmers per ha. <”
Door diffuus schermmiddel wordt het licht gelijkmatiger verdeeld over de kas, zowel horizontaal als verticaal. Er wordt wel eens beweerd dat diffuus licht 10% productiewinst oplevert. Dat is echter geen wet van Meden en Perzen. Het resultaat hangt onder meer af van het weer. Met bewolkt weer zal de coating eerder een nadeel zijn, omdat hij ook licht tegenhoudt. Bovendien wor-
den de voordelen van diffuus licht niet optimaal benut als niet tegelijk andere factoren worden aangepast, zoals watergift, CO2 en temperatuur. Wat verandert er precies met een diffuse coating?
teler wil geen verbranding van zijn gewas, dus hij stuurt op de heetste plekken. Door het gebruik van een schermmiddel dat het licht diffuus maakt, eventueel in combinatie met warmtewering, verdwijnen die banen. De lichtverdeling in de kas wordt homogeen. De temperatuur en het licht mogen dus verder oplopen, zonder dat er schade optreedt. Dit is ongeveer hetzelfde verhaal als dat van kouval en condensatie: er wordt gestuurd op de zone met het slechtste klimaat.
In de zomer zijn er altijd banen met licht en schaduw in de kas. De
Als er minder warmte de kas in komt, kan het schermdoek langer
open blijven en mogen de luchtramen langer dicht blijven. Er blijft meer vocht en CO2 in de kas. Het gevolg is dat het gewas langer actief is, dus langer blijft verdampen. Daarmee koelt het zichzelf. „Het klinkt vreemd, maar door de ramen te sluiten wordt het soms juist koeler in de kas”, concludeert Sander Hogewoning, onderzoeker bij Plant Lighting.
Een puntje van aandacht: onder de open ramen kan het lichter zijn dan buiten. Er valt namelijk niet alleen direct zonlicht op de planten, maar ook indirect dat verstrooid is door de coating. Daardoor kan het gewas op die plaatsen extra snel verbranden. De oplossing is om bij het openen van de luchtramen te letten op de stand van de zon.
Onder een diffuse, warmtewerende coating zal een plant minder snel in de stress raken. Als hij zijn huidmondjes langer openhoudt, zal hij gedurende de dag meer verdampen. Dan moet hij ook meer water krijgen.
Bij een diffuus schermmiddel neemt de lichttransmissie af, met name als het licht schuin op de kas staat. Dat gebeurt vooral in de ochtend bij een lage zonnestand. „De kas warmt daardoor langzamer op”, verklaart Jeroen van Leeuwen, consultant bij Mardenkro. „Dat betekent dat je in de ochtend iets later moet starten met water geven.”
„Bij het 50% diffuus maken van licht gaat 5 tot 7% van het licht verloren”, stelt Tom Dueck, onderzoeker bij Wageningen UR Glastuinbouw. „We zagen dat het gewas daardoor meer vegetatief werd. Je moet dus bij-
sturen om het weer generatiever te krijgen, bijvoorbeeld met de temperatuur. Dit geldt voor alle schermmiddelen waarmee licht wordt weggehaald.”
Elk jaar is weer anders. Het valt dus moeilijk te voorspellen of een schermmiddel zijn nut zal bewijzen of niet. „Mijn advies is om naar het tienjarig gemiddelde te kijken”, zegt Sander Hogewoning. „Het ene jaar heb je meer geluk, het andere jaar minder.”
Tom Dueck heeft ervaren dat het gewas een klap krijgt als het ineens in licht achteruit gaat. Zo kan het gebeuren dat de verdamping terugvalt en het gewas enkele dagen stilstaat, totdat het zich heeft aangepast. „Je moet dus goed opletten hoe het gewas reageert”, is het advies van Dueck, „vooral in de periode rond het opbrengen van het schermmiddel.”
Ook een diffuse coating houdt altijd wat licht tegen. „Bij hogere lichtintensiteiten is dat te compenseren door de CO2 -dosering te verhogen”, meent Richard Hagedoorn, productspecialist bij Royal Brinkman. „CO2 is namelijk vaak de beperkende factor.”
In april gaat een groot onderzoek van start naar de bloeiinductie van Phalaenopsis, waarin ook het gebruik van schermmiddel als stuurmiddel is meegenomen. Voor de bloei is nu nog een koude periode nodig, wat in de zomer veel energie kost. Er wordt gekeken of de bloei bij minder koeling ook kan worden geïnduceerd met rode leds, of met schermmiddelen die een deel van het spectrum weglaten, zoals verrood. <
Altijd actueel vraag & aanbod op de slimste bomensite van Nederland! Meld u aan en vergroot uw verkoopkansen Volg Treecommerce nu ook via twitter: @Treecommerce www.treecommerce.com
Hulpstoffen voor gewasbescherming Hasten, Elasto G5 en Atplus verbeteren de effectiviteit van gewasbeschermingsmiddelen en groeiremmers SURfaPLUS BV, Wageningen tel: 0317-451217 e-mail: info@surfaplus.com www.surfaplus.com/trading
Compleet in teeltvloeren Telefoon: 0182 - 351144 • Bergambacht info@houdijkdenboer.nl • www.houdijkdenboer.nl
+ '( %$..(5
( ;3(57,6(%85($8
Specifieke boomkwekerij schade-expertise bij: • schade aan plantopstanden • schaderegeling • onteigening • planschade • LRGD geregistreerd deskundige • NIVRÉ Register-Expert • Lid N.V.A.E. • Tevens uitgave Prijzenregister Boomkwekerijproducten De Akker 100, 2743 DP Waddinxveen bakkerexpertise@planet.nl
www.bakkerexpertise.nl
Voor AL uw boomkwekerijbenodigdheden: • Kluitmaterialen • Tonkinstokken • Bindmaterialen • Gewasbeschermingsmiddelen • etc. etc. Tielsestraat 95 Hoofddealer van: 4041 CS Kesteren tel: 0488 – 483275 fax: 0488 – 482895 info@agrodearend.nl www.agrodearend.nl www.felco.com DE PARTNER met visie voor de kweker!
VDH Foliekassen BV
Tel: 0031 (0) 172 2359 90 Fax: 0031 (0) 172 2359 95 Mail: info@foliekassen.com Web: www.foliekassen.com Frankrijklaan 9 2391 PX Hazerswoude-dorp (NL)
Het najaar van 2015 en de winter van 20152016 is extreem zacht geweest. Eind januari was het bijvoorbeeld maar liefst 16,3째C. Door het zachte najaar zijn de rozen in de vollegrond tot zeer lang doorgegroeid en zijn de takken slecht afgehard. De gevolgen van dit proces zijn nu terug te zien bij de potrozen die in november/december zijn opgepot. Door het zeer zachte weer in de winter zijn de rozen al volop uitgelopen. Daarnaast is de pot al volledig doorworteld; dit heb ik nog nooit zo vroeg gezien in de praktijk. Zoals op de foto is te zien, hebben de stamrozen al jonge scheuten van een paar centimeter groot en beginnen de wortels zich al te hechten aan het antiworteldoek van het containerveld. Dit is natuurlijk extreem vroeg. Door de juiste bescherming van de rozen heeft koning Winter, met enkele venijnige nachtvorsten, gelukkig nog maar weinig schade toegebracht aan dit vroege schot. Het totaal aan gemeten koude-uren deze winter (waarbij de temperatuur lager is dan 7째C) is zeer laag. Een roos heeft voldoende koude-uren nodig om goed af te harden. Bij veel rozensoorten is dit onvoldoende geweest. In de praktijk zie je nu ook duidelijke verschillen bij potrozen die, na het rooien, wel of niet in de koelcel hebben gezeten. Je ziet bij onder andere Poulsen-rozen die in
december zijn opgepot, veel meer insterving van takken dan bij rozen die in januari zijn opgepot en eerst in de koelcel hebben gezeten. Blijkbaar geeft de bewaring in de koelcel nog de nodige koude-uren, zodat deze rozen beter zijn afgehard en daardoor minder insterving van takken geven, ten opzichte van niet-gekoelde rozen. Bij insterving is het het best om de rozen in een later stadium dieper terug te knippen, zodat ogen lager in de plant gestimuleerd worden om uit te lopen.
Het wettelijk gebruiksvoorschrift van Calypso is aangepast, omdat de werkzame stof thiacloprid op een aantal meetpunten de norm voor oppervlaktewater overschrijdt. Om de emissie terug te dringen moeten in alle buitenteelten, waarvan het perceel grenst aan oppervlaktewater, dus ook in de rozen, gebruik worden gemaakt van 90% driftreducerende doppen. Door het zachte weer zijn luizen extreem vroeg actief. In februari werden de eerste luizen buiten op de potrozen al waargenomen. De minimumtemperatuur voor Calypso ligt rond de 12째C voor een goede werking. Gezien de huidige temperaturen kan dit middel nu worden ingezet tegen luizen. <
Het laten leven van de nuttige aaltjes is veel effectiever dan het bestrijden van alle aaltjes. Toch kiezen we voor de schijnzekerheid van een chemische bestrijding. Het zou te prijzen vallen als we als kwekers al jaren bezig zouden zijn met de gezonde bodem en niet steeds al het bodemleven vernietigen om die paar schadelijk aaltjes te doden. Misschien klinkt dit wat negatief, want er zijn wel kwekers die al lang met deze materie bezig zijn. Het gros durft echter nog niet van de chemie af. Als je stopt met chemie, heb je natuurlijk niet direct een gezond bodemleven. De beste tijd om de omslag te maken is niet als het een keuze is, maar als het niet anders kan. Door het niet verkrijgbaar zijn van de bekende middelen, moet je als vasteplantenkweker een plan hebben. Op dit moment is er een groep middeltjesverkopers met allerlei grote beloften. Om deze verkopers een goed verhaal te ontfutselen moet je weten wat je nu eigenlijk wil van een aaltjesmiddel. Je eerst verdiepen in de levenswijze van een aaltje en wanneer deze het beste te bestrijden is, zorgt ervoor dat je geen willoos slachtoffer wordt van een
goede verkoper. Een verkoper met een goed product weet veel over aaltjes en zal duidelijke antwoorden geven.
Eind van vorige zomer is er in korte tijd veel problemen ontstaan met smucht en taksterfte in coniferen. Vaak is de schade die afgelopen zomer is ontstaan, nu nog te zien in het gewas. De schade kenmerkt zich vooral door bruine plekken of takken. In coniferen die dit voorjaar geleverd worden, is het mogelijk om lichte aantasting door middel van snoei te verwijderen. Snoei voordat het nieuwe schot is gevormd. In gewassen die nog niet leverbaar zijn, kan de snoeibeurt worden uitgesteld tot eind mei/ begin juni. Zo gauw de temperaturen weer gaan stijgen, ontstaat ook de kans op nieuwe schimmelaantastingen. Kijk daarom kritisch naar de afstand tussen de planten, zowel in de vollegrond als in de containerteelt. Als de planten te dicht op elkaar staan krijgen ze vaak te weinig licht en ook de luchtstroom tussen de coniferen is minder waardoor gewassen langer nat blijven. Neem tijdig maatregelen zoals uitdunnen, wijderzetten of snoeien. Als de druk van schimmelaantastingen hoog is, vooral in gewassen waar vorig
jaar een aantasting heeft gezeten, kunt u preventief een behandeling uitvoeren met bijvoorbeeld Signum (In onbedekte teelt niet in gewassen hoger dan 150 cm), Flint of Ortiva. Als na snoeiwerkzaamheden een natte periode volgt, is het ook verstandig om een bespuiting uit te voeren. De voorkeur gaat dan uit naar Flint vanwege zijn betere regenvastheid. Bij het snoeien ontstaan kleine wondjes waaruit een nieuwe aantasting kan ontstaan. Lees voor toepassing altijd het etiket voor aanvullende eisen.
Om een goede keuze te kunnen maken moet duidelijk zijn wat we willen. We willen niet perse de aaltjes doden, maar we willen dat we er geen last van hebben. Als bekend is dat op een grond met erg veel overige aaltjes de schade van parasitaire aaltjes veel minder is, moeten we deze overige aaltjes sparen. Bij de keuze van de middelen moet dus niet alleen gekeken worden naar wat er dood gaat, maar veel meer naar wat er blijft leven. Middelen waarvan de goede aaltjes blijven leven en de slechte dood gaan, zijn minder waarschijnlijk dan middelen die voorkomen dat de plant door aaltjes wordt aangetast. Goed nadenken over de werking en altijd het overleven van de goede aaltjes in het achterhoofd houden is de enige manier om een goede keuze te maken. Natuurlijk zijn een goede structuur en een goed organische stofgehalte hier ook belangrijk factoren. <
Houd de komende periode de activiteit van de taxuskeverlarven goed in de gaten. Met name in de kas kunnen de larven door de zachte winter al vroeg actief zijn. Insectenparasitaire aaltjes (Steinernema) kunnen worden ingezet zodra de bodemtemperatuur minimaal 6-8째C is. Voer de behandeling uit op een bewolkte dag, bij voorkeur tegen de avond. Beregen het gewas na de toepassing of pas in de vollegrond de aaltjes toe tijdens of voor een regenbui. <
Bewonder meer toverhazelaars bij Van der Werf op deboomkwekerij.nl.
De problemen met wortellesieaaltjes lijken de laatste jaren toe te nemen. In de praktijk worden vooral in Buxus sempervirens, Prunus laurocerasus, vruchtbomen en rozen slecht groeiende plekken waargenomen. Bij bemonstering van deze plekken op aaltjes worden dikwijls zware besmettingen aangetroffen. Besmettingen van 500 tot zelfs boven de 1.000 Pratylenchus vulnus (Pv) per 100 ml grond komen geregeld voor, terwijl boven de 100 al wordt gesproken van een zware besmetting. Wortelknobbelaaltjes (MeloĂŻdogyne) geven problemen in met name vaste planten en rozen (zie kader soorten aaltjes).
Voor de toenemende problemen met aaltjes zijn verschillende oorzaken. Specialisatie en onvoldoende teeltwisseling zijn belangrijke redenen waardoor aaltjes zich sterk uitbreiden op waardplanten. Daarnaast zijn de chemische bestrijdingsmogelijkheden minimaal. Verder nemen de aaltjesproblemen toe als gevolg van zachte winters. Eurofins Agro (voorheen Blgg) ziet dat terug in de aaltjesmonsters. Normaal nemen de aaltjes in de winterperiode sterk in aantal af. Vanaf het voorjaar vermeerderen ze weer sterk. De laatste jaren heeft het minimaal gevroren waardoor de aaltjes gemakkelijker overleven.
Indirect zorgen de weersomstandigheden ook voor meer aaltjesschade. Wortellesieaaltjes dringen de wortels binnen, waardoor wondjes ontstaan. Deze wondjes vormen een invalspoort voor schimmels en bacteriĂŤn, waardoor wortels afsterven. Bij een aangetaste plant zie je dat er bovenaan wel weer nieuwe wortels worden gemaakt, maar de onderste wortels van de plant zijn verrot. Hierdoor kan de plant moeilijker vocht en voeding opnemen waardoor de gewasgroei wordt geremd. Als de bodemstructuur en de groeiomstandigheden goed zijn en vocht en voeding gemakkelijk beschikbaar,
dan kan de schade meevallen. De laatste jaren hebben we echter te maken met een droog voorjaar en droge start van de zomer en een nat najaar. Bij droogte heeft de plant al zijn wortels nodig en wordt de groei al snel geremd door aaltjes. Wordt het vochtiger in de bodem dan zie je eerst iets herstel, maar onder natte omstandigheden kunnen wortelrotschimmels makkelijk de aangetaste wortels binnendringen. Bijvoorbeeld Buxus kleurt dan snel bruin.
De mogelijkheden van chemische bestrijding of chemische grondontsmetting zijn zeer beperkt. Wettelijk is het nog toegestaan om ĂŠĂŠn keer per vijf jaar een perceel te laten ontsmetten met metam-natrium, maar in een lagere dosering dan in het verleden. Het injecteren mag daarnaast alleen met vergunning, speciale apparatuur, het middel moet voldoende diep worden ingewerkt en het perceel moet direct worden afgedekt. In de praktijk komt het er op neer dat er nog enkele loonwerkers zijn die deze toepassing uitvoeren in de bloembollenteelt, akkerbouw of vollegrondsgroenteteelt. Ook vasteplantentelers en boomkwekers op zand kunnen deze loonwerkers inhuren, maar voor percelen in regio Boskoop is de apparatuur te groot en te zwaar. Naast de wettelijke en praktische beperkingen heeft grondontsmetting als nadeel dat gunstig bodemleven wordt gedood. De methode is daarom vooral een noodmaatregel. Ook het strooien van Vydate voor het planten is een noodmaatregel. Een geĂŻntegreerde aanpak heeft de voorkeur. Die start met het regelmatig bemonsteren van de bodem, een goede teeltwisseling en het zorgen van een gezonde bodem. Daarbij hoort het toepassen van de juiste groenbemesters of biologische grondontsmetting. Tagetes heeft een goede bestrijdende werking op wortellesieaaltjes.
>
Deze groenbemester wordt in de praktijk daarom veel toegepast tussen mei en augustus. In het najaar kan dan weer worden geplant. In de praktijk blijkt wel steeds vaker dat één seizoen Tagetes niet voldoende is bij een zeer zware aaltjesaantasting.
Pratylenchus penetrans
Astilbe
Daar komt ook bij dat aaltjes lange tijd in bijvoorbeeld wortelresten van Buxus kunnen achterblijven. Ook Japanse haver wordt steeds vaker gebruikt. Binnen het Koepelproject Plantgezondheid worden verschillende
nieuwe strategieën getest om het bodemleven te stimuleren waardoor schadelijke aaltjes minder kans krijgen. Daarnaast worden verschillende groenbemestermengsels getest al dan niet in combinatie met biologische grondontsmetting. <
STEKBEDRIJF G VAN DER LOO BV
Gewortelde stek: Heesters, Coniferen en Siergrassen in pluggen Hooghoutseweg 27, 5074 NA Biezenmortel tel: 0411-643094 fax: 0411-643597 e-mail: infovdloo@stekbedrijf.com
www.stekbedrijf.com
Aangeboden
De Waal Stek Hoeve 25 6851EP Huissen Tel. 06-55322725 www.waalstek.nl
Beworteld Buxus Sempervirens stek 2/cup 160 gaats tray Bossig en gezond, grote en kleine aantallen geen probleem.
GEVRAAGD Thuja occ. Smaragd Thuja plic. Atrovirens Thuja plic. Excelsa Thuja plic. Martin Taxus Baccata Taxus media Hicksii Taxus media Hillii Taxus Fastigiata / Aurea Cupr. Leylandii Cupr. Castlewellan Picea omorika Prunus laur. Caucasica Prunus laur. Genolia Prunus laur. Herbergii Prunus laur. Novita Prunus laur. Rotundifolia Prunus lusitanica Augustifolia Photinia Red Robin
60 – 225 kl. 80 – 225 kl. 80 – 225 kl. 80 – 225 kl. 120 – 225 kl. 120 – 200 kl. 80 – 200 kl. 100 – 200 kl. 80 – 225 kl./ co 80 – 225 kl./ co 80 – 250 kl./ co 80 – 225 kl./ co 80 – 225 kl./ co 80 – 225 kl./ co 80 – 225 kl./ co 80 – 225 kl./ co 60 – 225 kl./ co 80 – 225 kl. /co
PFLANZEN-JANSSEN Ziegelheider Str. 57 47906 Kempen Tel: 0049-2152-89740 Fax: 0049-2152-897410 Kontaktpersoon: Paul (spreekt Hollands) Mobiel: 0049-172-2125936 E-mail: ingmar.janssen@pflanzen-janssen.de
hebe thuj a
buxus erus junip mus euony
Smidstraat 1, 6691 ES Gendt, Nederland www.wilbertstek.nl
aris aecyp cham ilis b o s n lauru a l u d lavan psis thujo
prun us rosm arin us thym us taxu s ilex
Greensales Pieter van der Linden opende op 3, 4 en 5 maart officieel haar nieuwe vestiging in het Friese Balk. Voorheen was op deze locatie, die eigendom is van gemeente Gaasterland, de sociale werkvoorziening van Empatec gevestigd. Een perceel met verouderde containervelden vormt nog een stille getuige van deze voormalige werkvoorziening. Maar het grootste deel van de locatie heeft de laatste maanden een metamorfose ondergaan en daarom is het vandaag, op de eerste dag van de officiële opening, tijd voor een feestje. Maar dan wel een feestje in alle bescheidenheid. Geen wapperende vlaggen of speeches van wethouders, maar wel kunnen hoveniers een rondje lopen over het bedrijf en zich vervolgens tegoed doen aan een kopje koffie en een gebakje in de kantine. „Deze locatie en onze locatie in Noordscheschut moeten elkaar versterken”, zegt mede-eigenaar Pieter van der Linden. „We hebben redelijk wat klanten in deze kant van het land die nu al naar ons bedrijf in Noordscheschut komen rijden. Voor hen moet deze locatie een extra service zijn waar ze terecht kunnen als ze planten nodig hebben.”
Van der Linden legt uit dat het Drenthse Noordscheschut de hoofdvestiging blijft. Telefoontjes komen in principe
altijd daar terecht en als klanten orders doorgeven worden deze ook daar bij elkaar gezocht. Ook de boekhouding, logistiek en het maken van offertes blijft in Drenthe. Balk wordt dus met name een echt afhaalpunt. „Maar wel een met het complete sortiment zoals we dat in Noorscheschut ook hebben”, zegt Van der Linden. Gevraagd naar de keuze voor Balk als plek voor een tweede vestiging zegt hij: „De locatie hier kwam vrij en met een perceeloppervlakte van 40.000 m² biedt de plek volop mogelijkheden. We hebben geïnventariseerd hoeveel klanten er in de omgeving zitten door onder andere te rade te gaan bij de Kamer van Koophandel en door op Google te zoeken. Ook hebben we gekeken welke klanten die in Noordscheschut kopen uit deze regio komen. Uit dat laatste zien we dat klanten die in Noordscheschut kopen bereid zijn om een uur te reizen om daar naar toe te komen. Alles bij elkaar denken we dat er in deze hoek van het land voldoende potentie zit voor een afhaalcentrum als dit. In Friesland is er bovendien niets vergelijkbaar met datgene wat we nu hier zijn begonnen.”
Een van de drijvende krachten achter de nieuwe locatie is Jan Katerberg. Een ondernemer met een achtergrond als hovenier en kweker en hij is ook degene die al langer de klokinkoop voor Greensales Pieter van der Linden doet. „Twee keer per week zit ik in Aalsmeer op de klok. Ik koop in voor diverse klanten en ook om de voorraad van Noordscheschut - en nu dus ook van de locatie in Balk aan te vullen.” Omdat Van der Linden maar een dag in de week in Balk aanwezig zal zijn, wordt Jan het gezicht van het nieuwe bedrijf. En met zijn ervaring als kweker gaat hij in de toekomst ook de 3.000 m² kasruimte en 6.000 m² containerveld, die onderdeel zijn van het nieuw bedrijf, benutten. „De komende tijd gaan we bepalen welke producten dit worden.
Daarbij denken we vooral aan heesters die we goed aan hoveniers kwijt kunnen zoals bijvoorbeeld Hydrangea macrophylla, H. paniculata en Weigela. En deze in wat grotere potmaten vanaf 5 l-container. We gaan voor onze kwekerij op zoek naar gaten in het bestaande sortiment.” Voor Greensales is zelf kweken een nieuwe activiteit waarvan het niet de bedoeling is dat deze in Noordscheschut navolging zal krijgen. „Het is dat we hier de ruimte er voor hebben, anders hadden we dat ook nu niet gedaan”, zegt Katerberg. Kenmerkend voor de werkwijze van Greensales is dat kwekers hun producten in consignatie op het bedrijf neerzetten. Dat gebeurt op deze manier in Noordscheschut en nu ook in Balk. Niet meer zoals in het verleden gebeurde op een eigen stukje van het afhaalcentrum, maar gesorteerd per product op alfabet. Hortensia van meerdere kwekers staan daarom bij elkaar omdat dat voor de klanten van de cash-and-carry het meest overzichtelijk is.
„Een goede logistiek is voor ons bedrijf belangrijk”, zegt Van der Linden. Het bedrijf werkt met zo’n 120 kwekers die met name op dinsdag en donderdag in Noordsche-
schut aanleveren. Om de logistiek te stroomlijnen maakt het bedrijf gebruik van drie verzamelpunten. Eén bij Koetsier Vaste Planten in Hazerswoude-Dorp, daarnaast in Zundert bij Treerun en van recenter datum bij Plantenkwekerij Joost Sterke in het Brabantse Haaren. „En nu hebben we dus ook nog eens twee locaties waardoor logistiek nog meer aandacht vraagt. Aan kwekers hebben we gevraagd of ze vanaf dit voorjaar een deel van hun producten ook in Balk willen neerzetten. Door zo goed als alle kwekers is hierop positief gereageerd, waardoor we hier nu het volledige sortiment wat we ook in Noordscheschut hebben aan onze klanten kunnen laten zien.” Van der Linden merkt dat hoveniers steeds vaker hun bestelling opgeven en de planten laten bezorgen, in plaats van dat ze zelf op het afhaalcentrum in Noordscheschut hun bestelling bij elkaar zoeken. In dat licht bezien is het openen van een nieuwe afhaallocatie misschien een beetje tegenstrijdig, maar Van der Linden herhaalt dat het voor sommige klanten toch nog een heel eind rijden is naar Noordscheschut en dat de nieuwe locatie naast service voor klanten, ook meer interactie met hen oplevert. Bovendien kan Balk dienen als showroom waarnaar hoveniers hun klanten - consumenten dus - kunnen verwijzen. „Uiteraard hebben we alle vertrouwen in de nieuwe locatie en de toekomst zal uitwijzen of dat terecht is.” <
Heeft u ervaring als bestuurder of secretaris en zet u graag uw talenten in ten behoeve van hét laanboomcentrum van Europa? Wij zijn op zoek naar een
Secretaris Dagelijks bestuur (0,4 fte) Schets van het werk Als secretaris bent u de ‘spilfiguur’ van de vereniging Tree Centre Opheusden. U beheert de informatiestromen binnen de vereniging. Daarbij horen een aantal uitdagende verantwoordelijkheden, zoals de verantwoordelijkheid voor het algemene beleid en de financiële zaken. Ook heeft u een belangrijke rol in het opstellen en uitvoeren van jaar- en actieplannen. Als ervaren bestuurder schakelt u tussen de diverse (internationale) niveaus, zoals kwekers, overheden en handelsorganisaties. Schets van het profiel U bent enthousiast, bindend en stimulerend. In uw eerdere werk heeft u ervaring opgebouwd met secretariële en financiële processen. Ook heeft u kennis van laanbomen en bent u woonachtig in de Betuwe. Het is een pré wanneer u Engels en Duits goed beheerst. Neem voor meer informatie contact op met Jannette Petersen. Bel naar 0525 661 697 of mail naar j.petersen@ecmdialoog.nl. De sollicitatieprocedure wordt begeleid door
t c u d o r p Uw ! l a a t i v r e g lan