TEL 23 2013

23 Vakblad voor de groenvoorziening | 35e jaargang | 7 november 2013

Toverland eist tiptop groen Verbesina alternifolia Fiks investeren loont Nieuwe 5-serie Deutz-trekkers

Voorplaat.indd 1

04-11-13 12:58

531420.indd 2

4-11-2013 11:51:15

Inhoud

Nummer 23 | 7 november 2013

Nieuws 4 5 6 7 8 9

Gemeenten ruimen nog weken op Groene nalatenschap Productschap Tuinbouw verdeeld onder partijen VVD, CDA en SGP kritisch over middelenverbod Nico Wissing: ’Duurzame buitenruimte heeft meerwaarde’ Uitgesproken: ’Geef publieke ruimte niet zomaar weg aan burgers en bedrijven’ Tuin en Landschap online

Sortiment 10

10 Hans Kramer stelt voor: Verbesina alternifolia 12 Middelgrote toekomstbestendige bomen

Bedrijf en Organisatie

16

16 Investeringen in machines maken Blom Hoveniers toekomstproof 20 Tureluur, koekoeksbloem en veenpluis in plaats van asfalt en beton 25 Zo-zit-dat: Tijdelijke verruiming vrijstelling schenkbelasting

Ontwerp en Inrichting 26 Weelderige jungle in tuin op twee niveaus

Aanleg en Onderhoud

Foto voorplaat Naam fotograaf

30 Boominfodag 32 Toverland stelt hoge eisen aan groenonderhoud 37 Werk in uitvoering: Bladblazen 32

Machines en Gereedschap 38 DEUTZ-FAHR 5-serie: gemak dient de mens

Service 43 44 46 47

Gespot: Land meten met een drone Leveranciersnieuws Agenda | Colofon Groene Gast: Dick van der Slot

38

TuinenLandschap | 23 | 2013

Inhoud.indd 3

3 04-11-13 14:08

Nieuws

Gemeenten ruimen nog weken op In Amsterdam zijn zeshonderd tot zevenhonderd straat- en laanbomen omgewaaid, waarvan veertig in het centrum en één met fatale gevolgen. Het zijn volgens hoofdstedelijk bomenconsulent Hans Kaljee vooral de zwakke broeders die omgegaan zijn: „We hebben hier over het algemeen te Foto Peter Bennink

De storm van vorige week maandag is de zwaarste geweest sinds 1990. Op Vlieland is zelfs even windkracht 12 gemeten, dat was in Nederland voor het eerst sinds 1979. Door het hele land zijn duizenden bomen omgewaaid; vooral het noorden heeft het voor zijn kiezen gehad.

Medewerkers van gemeente Amstelveen ruimen een omgewaaide eik op.

maken met een hoge grondwaterstand, waardoor bomen vaak niet diep kunnen wortelen. Van veel bomen die omgegaan zijn kun je nu ook wel zien dat ze een slecht wortelgestel hadden.

Bij een visuele controle kun je daarvan vaak niets zien.”

Ook in de Amsterdamse parken is de schade groot. In het Vondelpark zijn zo’n veertig bomen omgewaaid en in het Amstelpark zelfs honderd. Naast de omgewaaide bomen zijn er veel bomen met uitgescheurde takken waar nog in gesnoeid moet worden en zijn er veel meldingen van bewoners die bezorgd zijn over de stabiliteit van de bomen in hun straat. Kaljee: „In de eerste twee dagen hebben we alle gevaarlijke situaties weggewerkt. Nu is het tijd voor de beheerders in de stadsdelen om de talloze overige meldingen af te lopen en waar nodig een aannemer in te schakelen om bomen op te ruimen.”

Den Helder lag in het gebied waar de storm het hevigst was.

De schade is er dan ook groot, net als in Amsterdam, mede door de hoge grondwaterstand.

In Rijswijk viel de schade mee.

Werkvoorbereider Martin Efdee: „Ook hier zijn natuurlijk enkele tientallen bomen omgegaan en is er schade, maar het is beperkt gebleven. We hebben het snoeiwerk en het bomenbestand goed op orde en we hebben hier ook niet de windsnelheden gehad zoals in het noorden. Met de zomerstorm van vorig jaar hadden we meer problemen.”

Windstoten Hoewel het op de Veluwe minder hard waaide dan in NoordHolland en aan de noordkust werden hier toch ook windstoten gemeten van meer dan 106 km/u. In de gemeente Apeldoorn resulteerde dit in zo’n honderd omgewaaide bomen.

Verder zijn er honderden bomen met beschadigde takken, die de komende weken nog gesnoeid moeten worden. <

Commentaar

Kroonjuwelen Deze week zijn de kroonjuwelen van het Productschap Tuinbouw verdeeld onder de partijen uit de groene sector. En zoals het vaak gaat bij erfenissen was er ook bij deze nalatenschap gedoe. Nog voordat het lijdend voorwerp goed en wel is begraven.

Inzet van het ’gedoe’ is de erfenis van De Groene Stad. Enige maanden geleden heeft Entente Florale samen met het ministerie en andere partijen, zoals VNG, De Vitale Groene Stad opgericht om groen te promoten. De groenondernemers waaronder VHG hebben tegelijkertijd iVerde opgericht met hetzelfde doel. Deze laatste stichting neemt ook De Groene Stad over, een van de kroonjuwelen uit de PT-erfenis.

Die nalatenschap behelst feitelijk niet meer dan de website en de domeinnaam plus een twitteraccount. Daarnaast is er een hoop kennis en ervaring die in mensen zit opgesloten. Dit deel van de erfenis zit nu bij Entente Florale.

4

TuinenLandschap | 23 | 2013

NieuwsPag_4-5_B.indd 4

Voor de groenbranche is vooral interessant wat er verder onder de vlag van iVerde gaat gebeuren in samenwerking met FloraHolland. Uit de resterende fondsen van het PT is een bedrag van €740.000 veiliggesteld, waarmee de komende drie jaar een Groene Agenda wordt ontwikkeld. Op den duur zal de groensector hier nog meer eigen geld in moeten steken om groenpromotie en -onderzoek voor de toekomst te garanderen. De vraag is of ondernemers hier geld voor willen vrijmaken. De tijd zal het leren.

Hoe het ook zij, het einde van meer dan een halve eeuw collectieve tuinbouwheffingen komt nu snel dichterbij. In een wereld die voortdurend verandert is er voor dit logge, vooroorlogse apparaat geen plaats meer. De eerste contouren van een opvolging worden nu zichtbaar. Grootmoeders kroonjuwelen barsten in vele splinters uiteen. Maar scherven brengen geluk.

Ralph Mens Vakredacteur

04-11-13 13:18

Groene nalatenschap Productschap Tuinbouw verdeeld onder partijen Op maandag 4 november vond een van de laatste vergaderingen plaats van de commissie Sierteelt en Groen van het Productschap Tuinbouw (PT). In 2014 bestaat het PT alleen nog in naam en vindt de ontmanteling van de organisatie plaats. Deze week werden de kroonjuwelen verdeeld.

De nalatenschap van het PT is indrukwekkend te noemen.

Projecten uiteenlopend van plantgezondheid tot energie staan op de lijst van te verdelen activiteiten. De afgelopen maanden konden geïnteresseerde partijen zich voor de PT-projecten melden. Maandag werd besloten wat naar welke organisatie gaat.

Voor de hovenierssector is met name het programma Groen en Welbevinden van belang. Hieronder valt de groencampagne

De Groene Stad. Om deze promotiecampagne voor de baten van groen te huisvesten, is eerder dit jaar stichting iVerde opgericht, een samenwerking tussen VHG, LTO-vakgroep Bomen en Vaste Planten en Anthos. iVerde gaat dit samen met FloraHolland oppakken.

Behalve het merk De Groene Stad vallen hier ook onder het merk The Green City, de website en domeinnaam www. groenestad.nl, www.thegreencity.nl en de twitteraccount @groenestad.

Het gedachtegoed van het programma Groen en Welbevinden wordt overgedragen aan FloraHolland. Het gaat om wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de waarde van groen en groene innovaties.

Te denken valt aan onderzoek naar het effect van groen op

werknemers, het effect van groene schoolpleinen op kinderen en groene therapieën en verbetering van luchtkwaliteit door groen.

Groene Agenda Om deze onderzoeken verder te ontwikkelen is samen met iVerde ’De Groene Agenda’ als publiek-private samenwerking ingediend bij de Topsector Tuinbouw. Er lopen nog gesprekken over de overname van personeel van het PT voor ondersteuning. Het gaat om 0,4 fte voor twee jaar. De looptijd van het project is drie jaar, van 2014 tot en met 2016.

Voor financiële ondersteuning van dit programma is een aanvraag toegekend van €740.000.

Hiervan komt €100.000 uit het Hoveniersfonds van het PT, €300.000 uit het Bomen-

teeltfonds en €340.000 uit het Bloemteeltfonds.

Arbeidsmarktmonitor Andere projecten die interessant zijn voor de hovenierssector zijn de Arbeidsmarktmonitor Tuinbouw, Groen Werkt en It’s Alive. De arbeidsmarktdata van 2000 tot en met 2011 worden overgenomen door Colland Arbeidsmarkt.

De campagne Groen Werkt, voor jongeren van 10 tot 14 jaar, wordt overgenomen door Algra Communications. Deze partij zoekt hierbij samenwerking met Greenport Food & Flower Xperience. Deze partij neemt de promotiecampagne It’s Alive over.

De arbocampagne Stof? Pak ’t aan! wordt overgedragen aan Stigas, in samenwerking met Frugi Venta. <

Stenen plein wordt groene oase Foto Ralph Mens

Deelnemers aan het Landelijk Congres Openbare Ruimte bezoeken het Archeonplein in Alphen aan den Rijn. Het congres stond dit jaar in het teken van burgerparticipatie. Buurtbewoners van het Archeonplein maakten zelf een ontwerp voor dit stenen plein. In samenspraak met de gemeente is het omgetoverd in een plein met groene plantsoenen en bloembakken. Bewoners houden er jaarlijks een buurtbarbecue en zetten gezamenlijk een kerstboom neer. De gemeente Alphen aan den Rijn blijft wel zelf het groen op het plein onderhouden. Burgerparticipatie kost de gemeente Alphen jaarlijks per saldo €181.000, waarbij 90% naar openbaar groen gaat. Er zijn 2.500 vrijwilligers actief. <

TuinenLandschap | 23 | 2013

NieuwsPag_4-5_B.indd 5

5 04-11-13 13:18

Nieuws

VVD, CDA en SGP kritisch over middelenverbod

Ondernemers hebben daardoor minder dan de gebruikelijke vijf jaar om machines en materieel af te schrijven. VVD, CDA en SGP uiten ook hun zorgen over de extra kosten die gemeenten moeten maken voor niet-chemische onkruidbestrijding. Uit onderzoek door de gemeente Leiden blijkt dat dit de stad jaarlijks €450.000 extra kost.

CDA zegt een verbod ongewenst te vinden, zolang er op Europees niveau nog geen duidelijkheid is over laagrisicostoffen. De Partij voor de Dieren wil een kortere overgangster-

mijn voor particulier gebruik.

De partij ziet het liefst per 2014 alle particuliere middelen uit de schappen verdwijnen.

Taskforce opgericht BSNC, de Branchevereniging Sport en Cultuurtechniek, heeft een taskforce gewasbescherming opgericht. Deze fungeert als klankbord voor onderzoeksbureau Tauw, dat in opdracht van het ministerie van Milieu en Infrastructuur onderzoek doet naar de haalbaarheid van het verbod op chemische onkruidbestrijding op sport- en recreatieterreinen per november 2017.

De taskforce voert overleg met sportorganisaties, overheden en brancheorganisaties als VHG, Cumela en Stadswerk. De partnerorganisaties gaan via de taskforce een gezamenlijk standpunt richting politiek naar buiten brengen. In januari neemt de Tweede Kamer een standpunt in. <

Foto Miranda Vrolijk

Tweede Kamer-fracties hebben schriftelijke vragen gesteld aan staatssecretaris Mansveld van Milieu over het komende verbod op chemische onkruidbestrijdingsmiddelen. VVD, CDA en SGP zijn bezorgd over de korte overgangstermijn. Het verbod moet eind 2015 moet ingaan.

IPC Groene Ruimte presenteert nieuwe beheermethode Uit handen van adviseur John Holleman ontvangt Rob Arbeider het eerste exemplaar van het door hem geschreven boek ’Groenontwerp en -beheer’. De trainer van IPC Groene Ruimte heeft in de afgelopen jaren een nieuwe methode ontwikkeld voor het ontwerpen en beheren van het openbaar groen. In elke fase staan drie vragen centraal: ’Wat willen we?’, ’Wat hebben we?’ en ’Hoe realiseren we dit?’. Groene vakmensen zijn volgens Arbeider altijd met het laatst bezig, en daar gaat het fout. Het boek is verkrijgbaar bij IPC Groene Ruimte in Arnhem. <

c o l u m n

Mooie mensen Onlangs mochten we een achtertuintje aanleggen in de omgeving van Amsterdam. Mevrouw had een dichtgegroeide tuin uit de jaren zeventig.

Ze had er helemaal niks meer mee en gestimuleerd door programma’s als Eigen Huis en Tuin en Robs Grote Tuinverbouwing wilde ze graag iets nieuws. „Ik ken de hoofdprijs niet betale hoor, skat.” „Dat hoeft ook niet”, zei ik. „De vormgeving en de sfeer zijn al goed en met een paar simpele handelingen is de tuin weer helemaal mooi en van deze tijd.”

Offerte gemaakt en jawel, we mochten aan de gang. Maandagochtend zei ze tegen mijn collega’s: „Ruud zegt dat er sfeer zit in me tuin. Ik zie het niet en ik voel het niet.” De mannen keken haar net zo verwonderd aan als zij hen.

Om en om haalden we een struik of boom weg en bij de vraag of we de Corylus of de Prunus zouden

6

TuinenLandschap | 23 | 2013

NieuwsPag_6-7.indd 6

weghalen, antwoordde ze: „Zoek het uit, jij ben de tuinman. Hoe moet ik dat nou wete?”

Na twee dagen hard werken was het dan zover: de tuin was klaar. Ze stond versteld van het geheel. „Heb iemand het licht aangezet? Ik ben als kind zo blij, jongens”, zei ze en we kregen allemaal een zoen.

Op de terugweg naar huis zei collega Bart: „Voor dit soort klussen doe ik het nu.” „Wou je dan dat dit elke dag gebeurde?”, vroeg ik hem. „Nee hoor”, zei hij. „Dan zie je het verschil niet meer.”

Filosoof, die Bart. Maar ik begrijp het. Mooie tuinen maken bij mooie mensen, dat maakt ons werk zo mooi.

Jack van Haperen ontwerper/hovenier Ruud Vermeer hovenier Bart Hoes tuinontwerper

Ruud Vermeer info@meneervermeertuinen.nl

04-11-13 12:59

Nico Wissing van NL Greenlabel:

’Duurzame buitenruimte heeft meerwaarde’

Waarom organiseren jullie dit congres? „Nadat we eerder duurzame producten hebben gelabeld, willen we nu ook de buitenruimte monitoren. Welke planten worden er gebruikt in de buitenruimte, hoe is die opgebouwd, hoe is de sociale interactie, hoe is het energiegebruik? Dit wilen we vastleggen in een duurzaamheidspaspoort. Op dit congres willen we laten zien hoe je dat doet.”

Voor wie is het congres bedoeld? „Je ziet dat veel ambtenaren worstelen met duurzaam-

Wat willen jullie met het congres bereiken? „We willen laten zien dat je duurzaamheid kunt enten in de maatschappij, dat de duurzame buitenruimte meerwaarde heeft. Iedereen kan meedoen. We trekken ook geen leveranciers voor, het gaat om gelijkwaardige producten.

We zijn samen onderweg, en ook samen verantwoordelijk.

Wat dit jaar duurzaam is, kan volgend jaar weer helemaal anders zijn. Het blijft steeds in ontwikkeling, het is een dynamisch label.”

Waar zitten de knelpunten als het om duurzaamheid gaat? „Het voornaamste knelpunt zit nog in de regelgeving. Dit hopen we via het ministerie van Economische Zaken open te breken. Maar eigenlijk zijn er geen echte knelpunten, iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen. We appeleren aan wat iemand wil nalaten voor zijn kinderen. Zo willen we ook in Arnhem een stukje groen nalaten op een plek die nu heel naargeestig is. Daar maken we samen met alle congresgangers een groene oase van.”

Foto NL Greenlabel

heid. Zo komt het duurzame inkoopbeleid van de overheid nauwelijks van de grond. De GDO, Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling, is een van onze partners. Je ziet dat er van de kant van de gemeenten veel interesse is voor deze materie.

Daarnaast is het congres bedoeld voor hoveniers, ontwerpers, eigenlijk iedereen die bij de buitenruimte betrokken is.”

Nico Wissing

spelers gemeld zoals Philips en Staatsbosbeheer. Overigens kunnen bedrijven zich niet labelen, alleen hun producten”

Wat is het vervolg op dit congres?

Hoe willen jullie partijen bij elkaar brengen? „We proberen verschillende disciplines te verbinden. Dat hoeft niet per se met groen te maken te hebben. Zelf ga ik liever naar een kunstbeurs of iets met mode dan naar een groenbeurs, zo creëer je meer spin-off en kruisverbanden. Inmiddels hebben zich ook grote

„We willen concepten als de Levende Tuin van VHG nog meer tussen de oren krijgen van hoveniers. Ook zou de overheid nog bewuster kunnen inkopen.

We willen leukere, groenere en betere ontwerpen stimuleren, met meer nieuwe producten.

Dingen waar mensen gelukkig van worden. Dat is het doel van NL Greenlabel.”

Plassen voor 1 hectare groen dak Amsterdammers konden zondag op het Beursplein een plasje doen om urine in te zamelen voor groene daken. De inzamelingsactie werd georganiseerd door Waterschap Amstel, Gooi en Vecht dat zo wil laten zien hoe uit urine fosfaat wordt gewonnen. Dit is een grondstof voor kunstmest die gebruiktt wordt om 1 ha daknatuur te realiseren. Waterschapbestuurder Peer Rooijmans en BNN-presentator Ruben Nicolai gaven het startsein. Rooijmans: „Ik vind het mooi dat we met deze actie laten zien dat het waterschap uit afvalwater nieuwe kostbare grondstoffen produceert.” Nicolai: „Jammer dat ik zelf geen dakterras heb.” <

Foto Cris Toala Olivares

Foto Miranda Vrolijk

NL Greenlabel organiseert op 14 november in Arnhem een congres waarbij de duurzame buitenruimte centraal staat. Diverse sprekers laten hun licht schijnen over dit onderwerp. Initiator van het congres, samen met tv-hovenier Lodewijk Hoekstra, is tuin- en landschapontwerper Nico Wissing.

TuinenLandschap | 23 | 2013

NieuwsPag_6-7.indd 7

7 04-11-13 12:59

Uitgesproken

„De publieke ruimte is net zo essentieel voor de kwaliteit van leven als water uit de kraan. De overheid heeft daarom de taak om de kwaliteit daarvan te bewaken en ervoor te zorgen dat de openbare ruimte voor iedereen toegankelijk blijft. Je kunt als gemeente ervoor kiezen om het beheer van de openbare ruimte tijdelijk uit handen te geven aan groepen bewoners of marktpartijen. Prima, maar doe dit vanuit een bewuste strategie, waarbij je als gemeente altijd de regie behoudt.

Er zijn extreme voorbeelden van Oostbloklanden waar onder druk van hardkapitalistische processen sommige stukken stad helemaal niet

Publieke ruimte is voor de kwaliteit van leven net zo essentieel als water

meer toegankelijk zijn, omdat die geconfisqueerd zijn door vermogende nouveaux riches.

Dichter bij huis vinden we minder extreme voorbeelden van een overheid die de regie uit handen heeft gegeven met onwenselijke gevolgen. Neem het stationsplein van Rotterdam Centraal: dit wordt een essentiele plek in het hart van de stad met een prachtig heringericht plein. Maar het is nog maar de vraag of je als voetganger in de toekomst door het station naar Noord (en vice versa) kan lopen of dat je daar een kaartje van de NS voor nodig hebt.

Ik bedoel niet dat je als overheid alles zelf moet willen doen, maar als je wat uit handen geeft, moet je de regie houden. De overheid is de enige partij die de continuïteit en de toegankelijkheid kan waarborgen. Het is goed als je als gemeente gebruikmaakt van de talenten van je bewo-

ners. Er zijn veel voorbeelden te noemen waarbij de inbreng van bewoners een verrijking voor de openbare ruimte is. Bijvoorbeeld het aanleggen van plantsoenen of boomgaarden. Het is goed als een gemeente die ruimte geeft. Maar ze moet wel een vinger aan de pols houden, want hoeveel enthousiasme is er na een, twee of drie jaar?

Ook kun je niet zomaar in kwetsbare wijken het beheer van de openbare ruimte aan de bewoners overlaten. Als je dat niet heel bewust doet met goede begeleiding, dan bestaat het risico dat sommige stukken van de openbare ruimte compleet verpieteren en dat er grote kwaliteitsverschillen in de stad ontstaan. Kortom: het is goed om bewonersinitiatieven te ondersteunen, maar doe dit altijd vanuit een bewust beleid.

Foto Platform 31

Geef publieke ruimte niet zomaar weg aan burgers en bedrijven

Radboud Engbersen programmamanager Platform 31 (Platform 31 is een kennisen netwerkorganisatie voor stedelijke en regionale ontwikkeling, zie www. platform31.nl)

www.tuinenlandschap.nl

vhg

Deze kolom valt onder redactionele verantwoordelijkheid van vhg.

Bouwhelmen Het was een ongebruikelijk beeld vanmiddag. Bouwhelmen in de Eerste Kamer. Ze waren er niet om een restauratieklus te klaren. Nee, er was een andere dringende reden voor. Het gaat niet goed in de bouw.

Diverse bedrijven zijn in de afgelopen periode al omgevallen en er lijkt nog geen eind aan deze trend te zijn. De bouw is echter een belangrijke motor achter onze nationale economie. We kunnen het niet laten gebeuren, dat deze sector nog verder achteruit holt.

Daar hebben wij als hoveniers- en groenvoorzienersbedrijven ook een belang bij. Geen schop in de grond, betekent geen nieuw groen. Al een aantal jaren komt er nauwelijks nieuw volume bij. De concurrentie om

8

TuinenLandschap | 23 | 2013

NieuwsPag_8-9.indd 8

de bestaande koek, die kleiner wordt door lagere consumentenbestedingen en bezuinigingen bij gemeenten, wordt steeds zwaarder. Het roer moet om.

Er is werk aan de winkel om nieuwe impulsen aan de bouw te geven. Namens 17 organisaties vanuit de bouwwereld, waaronder Branchevereniging VHG, boden de bouwhelmen de petitie ’Bouw nou op!’ aan aan leden van de Eerste Kamer.

Een van de voorstellen is het mogelijk maken van een lage btw op nieuwbouw, zodat de bouwproductie van nieuwe huizen weer op gang komt. Met voor ons nieuwe tuinen, nieuwe parken en nieuwe natuur. Die bouwhelm past ons dus allemaal.

Egbert Roozen directeur vhg e.roozen@vhg.org

04-11-13 14:08

Tuin en landschap o

nline

www. tuinenlandschap. nl

Van onderstaande berichten staat een uitgebreide versie op de site van TuinenLandschap

Dodelijk ongeval bij hoveniersbedrijf

gunther de rooy @guntherderooy Leuk, blijk ik de schoonheid vd Parrotia persica al jaren geleden te hebben ondekt. #Boomvdtoekomst

Een 57-jarige man uit Zwijndrecht is vorige week donderdag om het leven gekomen bij een ongeval bij een hoveniersbedrijf in zijn woonplaats. De man raakte beklemd onder een hefinstallatie waarmee vrachtwagens worden geladen en gelost.

Henk De Waal @Ouwewaal Mooie groeispurt @Tuinenlandschap. E-magazine de toekomst?

Kamervragen over essentaksterfte

Ralph Mens @ralphmens Wethouder van Velzen, Alphen: participatie kost geld, levert hogere kwaliteit beheer op. Levert geen bezuiniging op. #lcor

CDA-Tweede Kamerlid Jaco Geurts heeft Kamervragen gesteld over essentaksterfte. Hij vraagt staatssecretaris van economische zaken Sharon Dijksma of zij bekend is met de problematiek en of ze van plan is actie te ondernemen tegen de oprukkende ziekte.

Geert Crielaard @crielaardgeert Burgerparticipatie is zo ’last season’. Overheidsparticipatie bij burgerinitiatief wordt de toekomst! #Singelpark als voorbeeld.

Bacterievuur boven de rivieren

Thomas van Belzen @CobouwPolitiek Bouw heeft verlanglijstje met 10 wensen. Wil Blok voor Sinterklaas spelen?

Boven de rivieren zijn dit jaar een aantal behoorlijke uitbraken van bacterievuur gevonden. Dat meldt Naktuinbouw naar aanleiding van de door haar uitgevoerde inspecties van het openbaar groen in de bufferzones.

Groenkeur promoot gebruik MVO Wijzer Stichting Groenkeur adviseert gecertificeerde ondernemers om de VHG MVO Wijzer te gebruiken. Ondernemers kunnen zo hun ambities op mvo-gebied tonen aan afnemers.

Burgerparticipatie levert geen bezuiniging op tuinenlandschap.nl Burgerparticipatie kost geld en levert geen bezuiniging op. Dat zei wethouder Kees van Velzen van Alphen aan den Rijn tijdens het Landelijk Congres Openbare Ruimte. Wat is uw mening?

Dikke voldoende voor Kasteeltuinen Arcen

Doe mee aan de discussie in de tuinenlandschap-groep

72% Foto Hans van der Beele

zei ja tegen de stelling: ’Goed voor het vak dat VHG strengere lidmaatschapseisen stelt’ Stem mee over de volgende peiling:

’De najaarsstorm van eind oktober maakt de omzet voor 2013 voor een deel goed’

Bezoekers van de Kasteeltuinen Arcen, die in april dit jaar heropenden, geven het landgoed als rapportcijfer een acht.

Het herstel van de Kasteeltuinen lijkt daarmee goed gelukt.

Het aantal bezoekers nam ook flink toe, tot ruim 80.000. Op 5 april 2014 opent Arcen met een Lente-Explosie.

ap

an

enL

Filmpjes

Dossiers

Documenten en links naar websites

f

ie r b ws u ie

Bij sommige artikelen in dit blad staan icoontjes, deze verwijzen naar extra informatie op de website Foto’s

h dsc

Praat mee

N

TuinenLandschap | TuinenLandschap Tuin enLandschap 23 | 2013

NieuwsPag_8-9.indd 9

9 04-11-13 14:08

Sortiment

1

2 3

Hans Kramer stelt voor:

Verbesina alternifolia ’Nog een gele composiet erbij?’, zult u zeggen. ’Die zien er toch allemaal hetzelfde uit?’ Toch voegt Verbesina alternifolia iets toe aan het sortiment met zijn rechte, statige groei en kleine bloemhoofdjes. Diegenen die nog steeds geen geel in de tuin willen, kunnen met deze bescheiden ogende plant gemakkelijk overgehaald worden.

Tekst en beeld Hans Kramer

Hans Kramer is vasteplantenkweker.

Hij bestrijdt eentonigheid in Nederlandse tuinen en plantsoenen door onbekend, maar goed toepasbaar sortiment onder de aandacht te brengen. www.hessenhof.nl

10

W

ie een Verbesina wil kopen, moet flink zoeken, want maar weinig kwekerijen bieden hem aan. Wij werden een aantal jaren geleden in de tuin van Great Dixter, in Zuid-Engeland opmerkzaam gemaakt op de plant. Hij stond daar achterin in de beroemde lange border. Volgens Fergus Garret, de tuinbaas, stond hij daar al jaren. Typisch zo’n plant waar je niets aan hoeft te doen, zei hij. En dat klopt.

Wat opvalt aan de plant zijn de zeer stevige, dikke stengels die tussen de internodiën licht gevleugeld zijn. Het smalle, lancetvormige blad staat verspreid en staat niet zo dicht op elkaar.

Het is in dit opzicht een veel fijnere plant dan bijvoorbeeld Eupatorium. Door de bitterheid van het blad wordt het niet door konijnen gegeten.

De bloemen zijn klein als je ze vergelijkt met andere composieten als Helenium. Het lijkt wel of elke bloeiwijze

TuinenLandschap | 23 | 2013

HansKramerVerbesina.indd 10

31-10-13 11:18

1 Verbesina is typisch een plant waar je jarenlang niets aan hoeft te doen.

2 De bloemen hebben tot tien lintbloempjes, vaak zijn het er echter maar vier tot zes.

3 Verbesina valt niet om, woekert niet en is met veel planten te combineren.

Naam en herkomst 1

Verbesina is behoort tot de Asteraceae. De ruim tweehonderd soorten komen voor het grootste deel uit Zuid-Amerika. Slechts zestien soorten komen uit Noord-Amerika, waarvan er maar twee sporadisch gekweekt worden, V. alternifolia en V. helianthoides. De laatste is een veel lagere, behaarde plant die veel vroeger in het jaar bloeit.

De manshoge Verbesina alternifolia (syn. Actinomeris alternifolia) is veel interessanter. De plant komt in het oosten van Noord-Amerika voor, van Ontario tot diep in het zuiden. Hij groeit daar op vochtige voedselrijke grond, langs stromen en beken, waarbij ze soms ook iets in de schaduw staan. De Amerikaanse naam is ’Wingstem’ naar de gevleugelde stengels, maar af en toe wordt ook de volksnaam ‘Yellow Ironweed’ genoemd. Ironweed is de naam voor Vernonia en inderdaad hebben ze de plantopbouw, hoogte en bloeitijd gemeen, waardoor je ze vóór de bloei zou kunnen verwarren.

2 3

Wetenschappelijke naam Verbesina alternifolia Nederlandse naam geen Bloeitijd 8-10 Hoogte 200-250 cm Grondsoort vochtig, voedzaam, droge grond wordt verdragen Standplaats volle zon tot lichte schaduw Wintergroen nee

in een laat stadium getopt is, want de hoofdstengel groeit niet door, maar wordt afgesloten door één enkel bloemhoofdje.

Daaronder vertakt de stengel zich in wijde, schermvormige pluimen met luchtig verspreide bloemen, die druk door hommels en bijen worden bezocht.

In de vroege winter verkleurt het zaad naar bruin; de zaadhoofden zien er boeiend uit met hun platte zaden die netjes in een soort gebogen trosjes verticaal naast elkaar geschikt zijn. Ze worden ’s winters graag door vogels gegeten.

Amerikaanse bronnen vermelden dat de plant hinderlijk uit zou zaaien, wij hebben echter hier in al die jaren nooit een zaailing gezien.

Grote vaste planten hebben niet altijd een goede naam. Slechte eigenschappen zoals woekeren en omvallen worden gauw genoemd. Maar Verbesina kunnen we niet betichten van beide kwalen. Sterker nog, de plant gedraagt zich uitermate

netjes en blijft zelfs smaller dan bijvoorbeeld een Eupatorium, die we overal zien.

Hij zou er trouwens heel mooi mee gecombineerd kunnen worden. Ook hoeven we niet bang te zijn dat de plant na een aantal jaren minder vitaal wordt. Hier staat hij als het ware in de bloei van zijn leven, na zeven jaar vast te staan.

Maar eerlijk is eerlijk, je moet er wel een beetje de ruimte voor hebben. In grotere particuliere tuinen en parken kan Verbesina goed gecombineerd worden met andere hoge vaste planten zoals Eupatorium, Veronicastrum en Persicaria amplexicaulis. Door z’n ingetogen geel en kleine bloemetjes kan hij de notoire geelhater overhalen om toch overstag te gaan.

Een heel geraffineerde combinatie is te maken met het hoge siergras Sorghastrum, dat met z’n gele meeldraden fraai kleurt bij het geel van Verbesina. Maar ook rood kleurende Panicum- en Miscanthus-

cultivars als ’Ghana’ passen er uitstekend bij.

In de natuur vind je Verbesina vaak tegen bosranden. Maar te donker mag hij niet staan, dan trekt hij naar de zon.

Wat grondsoort betreft is de plant niet kieskeurig: op een vochtige kleigrond kan de plant gemakkelijk 2.50 m worden. Op onze zandgrond is dat zo’n 1.80 m. Op droge, arme zandgrond zullen de onderste bladeren bruin verkleuren, maar dat is met goede plantcombinaties goed te camoufleren.

Is er plaats voor nog een gele composiet? Het feit dat de plant zowel insecten als vogels aantrekt, maakt hem zeer waardevol. Verbesina is betrouwbaar, sterk en ziektevrij, kan zeer lang vast blijven staan en geeft een mooi winterbeeld.

Door z’n stevige stengels en hoogte wordt hij niet gauw onder de voet gelopen, eigenschappen die in het openbaar groen zeer gewaardeerd worden. <

TuinenLandschap | 23 | 2013

HansKramerVerbesina.indd 11

11 31-10-13 11:18

Sortiment

Middelgrote toekomstbestendige bomen Het klimaat verandert en planten moeten daarom in de toekomst in Nederland bestand zijn tegen extreme regen, hitte, droogte, maar ook tegen strenge vorst.

Daarom vergt bomen aanplanten met visie op de toekomst een vernieuwde kijk op het sortiment. In drie artikelen worden bomen voorgesteld die het kunnen opnemen tegen al die weersextremen. In dit deel: middelgrote bomen.

Tekst en beeld Ton Stolk

Catalpa x erubescens Catalpa x erubescens groeit uit tot een boom met zware vertakking.

Doorgaans wordt hij zo’n 10 tot 12 m hoog, maar onder gunstige omstandigheden kan hij een hoogte van 15 m bereiken. De kroon is eerst breed piramidaal, later meer rond.

Catalpa x erubescens is een hybride die vermoedelijk midden jaren 80 van de 19e eeuw in Frankrijk is ontstaan uit een kruising van C. bignonioides en C. ovata. In 1869 is hij beschreven. Het soms zwak drielobbige, grote blad loopt licht purperkleurig uit om al snel groen te kleuren. De cultivar ’Purpurea’ loopt uit met bijna purperzwart blad.

Maar ook dat wordt in de loop van

12

de zomer groen. De bloei is de belangrijkste sierwaarde. Van Catalpa x erubescens staan de purpergeaderde, gelig-witte bloemen in vrij losse, opstaande pluimen. De hoofdbloei valt in juli-augustus met wat nabloei in september-oktober. De bundels dunne peulvormige doosvruchten met een lengte van 25 tot 40 cm blijven veelal tot in het volgend voorjaar hangen.

Aan de bodem stelt hij weinig eisen, behalve dan dat uitgesproken zure of kalkrijke bodems niet geschikt zijn.

Een wat drogere, tot voedselrijke lemige zandgrond is zeer geschikt, terwijl tijdelijke overstroming geen probleem zal zijn.

TuinenLandschap | 23 | 2013

middelgrote toekomstbomen1.indd 12

31-10-13 11:41

Parrotia persica ’Bella’ Parrotia persica ’Bella’ en nog enkele selecties zijn door hun groeiwijze beter geschikt als straat- of laanboom dan de soort op zich.

Wat gewoon als Parrotia persica in de kwekerijen staat, wordt door zijn brede vertakking op den duur een veel te brede boom. Aan de cultivar ’Bella’ valt vooral de wijnrode kleur van pas uitgelopen blad op. De herfstkleur is van een vergelijkbare tint.

De cultivar staat pas sinds een vijftal jaren echt in de belangstelling.

Op de beurs Groot Groen van 2007 is hij uitgeroepen tot beste nieuwigheid. De ’moederboom’ is geselecteerd uit een partij zaailingen uit de noordelijke Kaukasus. De ervaring met deze nieuwe cultivar beperkt zich dus tot jonge exemplaren. Het lijkt er op dat het een goede boomvormer is met een duidelijke harttak en lichte zijtakken.

De verwachting is dat ’Bella’ smaller blijft dan de soort.

Voor de aanplant van deze selectie volstaan de ervaringen met de soort. Die geven aan dat Parrotia persica graag een warme standplaats heeft. De boom is bestand tegen het stedelijk klimaat en kent geen ziekten of aantastingen. De bodemeisen zijn minimaal en beperken zich tot een zuurgraad rondom neutraal.

Fraxinus sieboldiana Fraxinus sieboldiana is een bloem-es die mooier en rijker bloeit dan de veel bekendere Fraxinus ornus. De overdaad aan geurende bloemen zitten in pluimen aan het einde van de twijgen.

Bij F. ornus zijn de witte bloemkroonbladeren niet meer dan smalle slippen. In combinatie met hun meeldraden vormt het grote aantal bloemen in zo’n bloempluim een warrig geheel. De kroonbladen van F. sieboldiana zijn weliswaar korter (5-7 mm) maar wel zo’n 2 mm breed. De pluimen ogen daardoor beduidend witter. De bloei valt in mei-juni, gelijk met of vlak na het uitlopen van de bladeren.

Groeit deze bloem-es als forse struik, dan wordt hij doorgaans niet veel hoger dan zo’n 5 tot 6 m. Maar hoog veredeld – bij voorkeur ruim boven de 2 m– is hij zeker bruikbaar als straatboom. De kroon is dicht vertakt met een overwegend dun takkenstelsel. De boom verdraagt tijdelijke hitte en droogte en is daarmee een geschikte soort voor de stedelijke situatie.

TuinenLandschap | 23 | 2013

middelgrote toekomstbomen1.indd 13

13 31-10-13 11:41

Pterostyrax hispida Pterostyrax hispida wordt als boom tot ruim 10 m hoog, als struik blijft hij veelal wat lager. De boom op de foto staat in het Wilhelminapark in Tilburg. Heel opvallend aan deze kleine boom is de overdadige, geurende bloei in tot 25 cm lange hangende, samengestelde pluimen.

Vanwege de vorm van de bloeiwijzen wordt hij wel epaulettenboom genoemd. De bloeitijd begint rond eind mei en loopt door tot in juni. De bloemen zijn op zich klein, maar door de grote hoeveelheid is de bloei indrukwekkend te noemen.

In Japan en de West-Chinese provincies

14

Pyrus x canescens Sichuan en Hupei liggen de natuurlijke verspreidingsgebieden van Pterostyrax hispida.

Daar groeit hij in hellingbossen. Hispida verwijst naar de kleine ruwe, stijfharige steenvruchten die na de bloei verschijnen en die later gelig bruin kleuren.

Jonge bomen zijn wat vorstgevoelig. Een warme, beschutte standplaats in de volle zon of hooguit lichte schaduw draagt er toe bij dat de jonge twijgen in het najaar goed afrijpen. Ook een niet te vochthoudende en rijke bodem helpt daarbij. Tevens is die bodem bij voorkeur licht zuur tot neutraal.

Pyrus x canescens mag vanwege de peertjes die hij produceert wellicht wat minder geschikt worden genoemd voor aanplant in straten. Maar in een smalle groenstrook met lage heesters of vaste planten, in plaats van gras, is hij zeker een aardige, opvallende boom. De beperking zit â&#x20AC;&#x2122;m namelijk in de kogelronde tot peervormige vruchten met een doorsnede tot zoâ&#x20AC;&#x2122;n 4 cm. Rijp zijn ze als ze bleekgroen en nog keihard zijn. Zo vallen ze vervolgens, allesbehalve eetbaar, uit de boom op de grond.

Interessant aan Pyrus x canescens is met name de jaarlijks overdadige bloei in combinatie met het zilvergrijs uitlopende blad.

TuinenLandschap | 23 | 2013

middelgrote toekomstbomen1.indd 14

31-10-13 11:41

Tetradium daniellii Die bloei valt in april en houdt in een koud voorjaar tot drie weken aan. Bij warm weer is het na een week gedaan met de bloei en lijkt het bij elke vlaag wind te sneeuwen.

Pyrus x canescens, voortgekomen uit een kruising van P. nivalis en P. salicifolia, vormt een stevige, ongedoornde boom van circa 10 m hoog en behoudt een vrij smalle kroon. Ondanks de zuidelijke herkomst van beide oudersoorten is hij zeer goed winterhard. Daarnaast is hij zeer windvast.

Hij vraagt een zonnige standplaats met een droge tot vrij vochtige, maar goed doorlatende, kalkhoudende bodem die niet te voedselarm mag zijn.

Tetradium daniellii is bij velen nog altijd beter bekend als Euodia hupehensis, in het Nederlands ook wel bijenboom genoemd.

In Duitsland noemt men hem stink-es, omdat de twijgen en bladeren na kneuzing een minder aangename geur afgeven.

Van juni tot ver in juli is de boom overladen met grote pluimen crème-witte bloemen die rijkelijk nectar leveren. Zij lokken daarmee zeer veel bijen, hommels, vlinders en andere insecten. Uit de bloemen ontstaan vervolgens tweekleppige doosvruchtjes met een of twee zwarte zaden. De doosvruchten

zelf kleuren tot donkerpaarsrood.

Tetradium behoort tot de familie van de ruitachtigen en is dus verwant aan Choisya, Citrus en Skimmia. De bijenboom is vaker een grote, meerstammige struik dan een opgaande boom. Ook dan vertakt de stam al snel. De schermvormig kroon is vrij open en laat veel licht door. De schors van stam en gesteltakken is glad en grijs. De uiteindelijke hoogte varieert van 5 tot 15 m. Aan zijn standplaats stelt hij weinig eisen, als deze maar warm en zonnig is en de bodem luchtig en voedzaam.

TuinenLandschap | 23 | 2013

middelgrote toekomstbomen1.indd 15

15 31-10-13 11:41

Bedrijf en Organisatie

Investeringen in machines ma ke Blom Hoveniers toekomstpro of Ondanks de economische tegenwind investeren Frank en Miranda Blom van Blom Hoveniers in Oudenbosch dit jaar €500.000 in nieuwe machines. Zo schaften de ondernemers een nieuwe snippercombinatie aan. Hiermee willen zij hun bedrijf klaarstomen voor de toekomst. „De focus ligt op kwaliteit en innovatie.”

Tekst en beeld Ank van Lier

16 Blom.indd 16

TuinenLandschap | 23 | 2013

31-10-13 11:41

Last minute klussen

Bedrijfsinformatie ▸ Bedrijf: Blom Hoveniers. ▸ Locatie: Oudenbosch. ▸ Aantal medewerkers: 15. ▸ Werkzaamheden: Ontwerp-, advies-, aanlegen onderhoudswerkzaamheden. Ook boomverzorging is een belangrijke pijler onder het bedrijf. De klantenkring bestaat uit particulieren, bedrijven en instellingen en overheden. ▸ Werkgebied: De provincies Noord-Brabant, Zeeland en Zuid-Holland.

Frank en Miranda Blom tonen vertrouwen in de toekomst en investeren, ondanks de economische crisis, in nieuwe machines en gereedschap.

ma ken o of

H

et West-Brabantse dorp Oudenbosch, beroemd vanwege zijn basiliek, is de thuisbasis van Blom Hoveniers. Het bedrijf telt een vestiging op het industrieterrein waar het kantoor en de machines zijn ondergebracht, en een vestiging aan de rand van het dorp. Hier zijn ook machines gestald, wordt het groenafval verwerkt en is een showtuin aangelegd. „Miranda en ik zijn 24 jaar geleden begonnen vanuit een garagebox; met een bakfiets bezocht ik mijn eerste klanten”, vertelt Frank Blom. In de loop der jaren maakte Blom Hoveniers een gestage groei door. „Ons bedrijf kent een brede basis.

We bieden een compleet pakket aan diensten, van advies en ontwerp tot aanleg en onderhoud.

Daarnaast doen we steeds meer op het gebied van boomverzorging.”

Ook de klantenkring is gevarieerd. Blom werkt voor particulieren, maar ook voor bedrijven, instellingen en overheden. „Op deze manier creëren we een stukje risicospreiding. Gaat het in het ene segment minder goed, dan krikt een ander marktsegment de omzet meestal weer op. De laatste jaren nemen grote werken voor overheden bijvoorbeeld in frequentie af, terwijl we in de particuliere sector juist een groei doormaken”

Het bedrijf onderscheidt zich volgens Blom door korte lijnen, klanten hebben meestal contact met de ondernemer zelf. „Ook spreken onze medewerkers ’dezelfde taal’. Hebben klanten niet mij maar de projectleider aan de lijn, dan merken ze dat vaak niet eens. Een ander pluspunt is dat we opdrachten meestal op korte termijn kunnen oppakken. Dit lukt omdat we de planning niet al een half jaar van tevoren dichttimmeren: 30 tot 35% van de tijd houden we beschikbaar voor lastminuteklussen. Dat stelt ons in staat om flexibel te zijn.”

Blom erkent dat in deze werkwijze ook een risico schuilt. Soms komt het voor dat de vrijgehouden tijd niet kan worden volgepland. „Maar we vinden altijd wel een oplossing. Mijn ervaring is dat je als hovenier ook je eigen werk kunt genereren”, zegt Blom. „Je ogen openhouden is hierbij het allerbelangrijkst. Zie ik ergens achterstallig tuinonderhoud of een border die nog moet worden aangelegd, dan bel ik aan en bied vrijblijvend aan om een offerte te maken. Dat wordt dikwijls gewaardeerd, heel vaak levert dit nieuwe klussen op. Wat dit betreft ligt het werk letterlijk voor het oprapen”

Breed palet Frank en Miranda Blom zijn ervan overtuigd dat deze werkwijze, en ook het brede palet aan klanten, ertoe bijdraagt dat zij nog relatief weinig last hebben van de crisis. „Wel zie ik dat we op kantoor 10 tot 15% meer uren moeten maken om dezelfde omzet binnen te halen. Er gaat meer energie zitten in de werkvoorbereiding, in het tekenen en in communicatie met de klant. Maar over het algemeen mogen we niet klagen.”

Om het bedrijf ook naar de toekomst toe gezond te houden, zijn de ondernemers sinds enkele jaren bezig met het verder optimaliseren van de bedrijfsvoering. „De focus ligt hierbij op kwaliteit en innovatie, natuurlijk in combinatie met een goede prijs”, zegt Blom. „Om een kwaliteitsslag te kunnen maken, proberen we onze processen nog beter en strakker te organiseren. Bijvoorbeeld op het gebied van communicatie, calculatie en nazorg. Daarom organiseren we binnenkort een communicatietraining voor onze medewerkers.

Bij de klant van vandaag draait het vooral om vertrouwen en beleving; dat zijn de toverwoorden voor de toekomst. Ben je als bedrijf in staat om mensen een goed gevoel te geven, dan speelt de prijs een minder grote rol.”

Dit ’goede gevoel’ is ook een van de redenen dat Blom veel samenwerkt met andere marktpartijen, waaronder een schapenhouder. „Grotere terreinen laten we vaak begrazen door een kudde schapen >

TuinenLandschap | 23 | 2013

Blom.indd 17

17 31-10-13 11:41

in plaats van er met de klepelmaaier overheen te gaan. Dat levert hartverwarmende reacties op.”

Kansen in boomverzorging

De nieuwe snippercombinatie van Blom, met een grotere inhoud en een opgebouwde bosbouwkraam.

Vellen, snoeien en versnipperen kan zo worden gecombineerd.

Omdat Blom Hoveniers innovatie hoog in het vaandel heeft staan, wordt regelmatig geïnvesteerd in nieuwe machines en gereedschap. Zo schaften de ondernemers enkele jaren geleden elektrisch gereedschap aan om de brandstofkosten terug te dringen, de arbeidsomstandigheden voor hun mensen te verbeteren en het bedrijf een duurzamer imago te geven.

Dit jaar investeerde Blom in een nieuwe snippercombinatie, met een grotere inhoud en een opgebouwde bosbouwkraam. Hiermee kan het vellen, snoeien en versnipperen van bomen worden gecombineerd in één werkgang. „Op deze manier besparen we dus mankracht. Daarnaast hebben we ook een hoogwerker en een carrier met haakarmsysteem aangeschaft, waarmee we zelf containers kunnen vervoeren. Voorheen besteedden we dit uit. Voor de buitenwereld lijkt een investering vaak alleen geld te kosten, maar als je het goed aanpakt kun je hiermee juist kosten besparen en geld verdienen.”

Om deze reden ruilde Blom afgelopen jaar ook

twee bestaande trekkers in voor één nieuw en meer geavanceerd exemplaar. Deze trekker kan meer uren worden ingezet en daardoor sneller rendabel worden gemaakt. „Overigens vind ik dat nieuwe machines minimaal 1.000 uur per jaar probleemloos moeten kunnen draaien. Dat onderhandel ik dan ook uit bij de aankoop. En om het maximale rendement uit een machine te halen, is het belangrijk dat medewerkers hier goed mee leren omgaan. Daarin investeren we bewust tijd en geld.”

Voldoende productie Volgens Blom draagt nieuw materieel er ook toe bij dat zijn bedrijf voor vol wordt aangezien. „Vooral overheden vinden het belangrijk dat je als bedrijf voldoende productie kunt draaien. En met de aanschaf van de snippercombinatie springen we ook in op marktontwikkelingen. Steeds meer bossen zijn aan het vergrijzen en daar zal de overheid iets mee moeten. De gedane investeringen maken ons bedrijf toekomstproof.” <

Vijf tips van Frank Blom ▸ Adviseer klanten hoe te besparen op groenonderhoud. Dit levert op lange termijn vaak meer op. ▸ Ontzorg klanten zoveel mogelijk. ▸ Refereer in een klantgesprek aan uitgevoerde projecten. Dit wekt vertrouwen. ▸ Een klant wil duidelijkheid: wat kost iets, wanneer starten de werkzaamheden en wanneer wordt de klus afgerond. Houd daar rekening mee. ▸ Leg de lat niet te hoog: als je gezond bent, een boterham kunt eten en geen rechtszaken hebt lopen, kun je tevreden zijn.

18 Blom.indd 18

TuinenLandschap | 23 | 2013

31-10-13 11:41

531421.indd 19

4-11-2013 11:10:04

Bedrijf en Organisatie

Tijdelijke natuur op bouwlocaties

Tureluur, koekoeksbloem en ve en pluis in plaats van asfalt en bet on Waar een economische crisis in de huizen- en kantoormarkt al niet goed voor kan zijn. Het biedt volop mogelijkheden voor ecologische rijkdom op plekken die tijdens hoogconjunctuur snel zouden zijn volgebouwd. Tureluur, koekoeksbloem en veenpluis in plaats van beton, asfalt en baksteen. Het zou binnenkort realiteit kunnen zijn voor heel veel hectares bouwgrond in Nederland.

Tekst en beeld Henk-Jan van der Veen

20

TuinenLandschap | 23 | 2013

Steenwijk.indd 20

31-10-13 11:42

Aan de A32 van Meppel naar Leeuwarden ter hoogte van Steenwijk wordt braakliggende grond ingezet als tijdelijke natuur.

De regeling Tijdelijke Natuur De ’Green Deal Tijdelijke Natuur’ vervult een voorbeeldfunctie voor de groene en economische sector. Kern van de regeling is dat de Flora- en faunawet wordt versoepeld ten gunste van tijdelijke natuur. De grondeigenaar krijgt - in tegenstelling tot de oude wet - toestemming om beschermde planten en dieren te verwijderen zodra hij gaat bouwen.

N

ve enet on

atuur houdt zich niet aan menselijke normen. Zij vestigt zich op plaatsen waar men haar in eerste instantie liever niet wil. Braakliggende bouwgrond is hier een voorbeeld van.

Binnen enkele jaren neemt natuur bezit van de kale grond en koloniseren planten en dieren het terrein. Gunstig voor de biodiversiteit in Nederland, maar ongunstig voor projectontwikkelaars en grondeigenaren. Zij ervaren natuur vooral als een obstakel.

Tot voor kort hadden zij hier alle reden toe. Een projectontwikkelaar neemt risico, investeert in grond om er binnen afzienbare tijd een bedrijventerrein of woonwijk te realiseren. Aangezien de verkoop vrijwel altijd gestaag verloopt, duurt het jaren voordat een terrein volledig volgebouwd is.

In die tijd hebben er zich allerlei planten en dieren gevestigd en daarmee heeft de projectontwikkelaar een probleem.

Op het moment dat een beschermde plant of dier op de bouwlocatie voorkomt, verbiedt de Flora- en faunawet de ontwikkelaar om de natuur te verstoren of te verwijderen. Om vertraging van de bouw, juridisch getouwtrek over compensatie of een bouwstop te voorkomen, houden project-

ontwikkelaars de bodem op een bouwterrein liefst zo kaal en zo kort mogelijk.

Aan deze situatie is nu een eind gekomen. Op vijf locaties in Nederland loopt een pilot voor tijdelijke natuur. Het streven is om deze regeling straks ook op andere plaatsen toe te passen.

Een van de pilotlocaties is Eeserwold aan de A32 bij Steenwijk. Het gebied is een combinatie van wonen, werken en recreëren, met als blikvanger een zandwinplas. Het woongedeelte heeft de allure van een landschapspark, met grote kavels, gebogen lanen en statige villa’s. Het bedrijventerrein is ruim van opzet. Tussen de kavels liggen grote, aaneengesloten groenstroken. Rondom het gebied liggen diverse wandel- en fietspaden en een natuurgebied, dat samen met het riviertje de Steenwijker Aa deel uitmaakt van de Ecologische hoofdstructuur.

Geen struikelblok „Op Eeserwold laten we zien dat er prima te werken valt met natuur”, vertelt ecoloog Mark Zekhuis van Landschap Overijssel. „Natuur hoeft geen struikelblok te zijn op een onbebouwd terrein. Er ligt een kleine 40.000 ha onbebouwde grond te wachten in Nederland op woonbestemming of industrieterrein. Als je als overheid de moed hebt om natuur hier een kans te geven, dan creëer je een gigantisch biotoop voor allerlei planten, vogels, amfibieën en insecten. Het getuigt van ondernemerschap om de Flora- en faunawet zo flexibel te maken dat natuur op een bouwlocatie volop ruimte krijgt, zonder dat de projectontwikkelaar hier hinder van gaat ondervinden.”

Volgens Zekhuis lijkt het nadelig voor de natuur, maar is het eigenlijk pure winst. „De grondeigenaar kan nu in natuur investeren zonder bedrijfsrisico te lopen. De versoepeling betekent geen vrijbrief om onverantwoord om te gaan met beschermde planten en dieren. De eigenaar blijft verantwoordelijk voor beschermde soorten die voor de ontheffing al op het bouwterrein voorkwamen.”

Soortenrijkdom Projectontwikkelaar Roelofs exploiteert het 113 ha grote Eeserwold. Woordvoerder Marcel Grit ziet in de ontwikkeling van tijdelijke natuur op het terrein geen enkele bedreiging. „Integendeel, het past goed in onze bedrijfsfilosofie. Wij willen duurzaam ondernemen en hebben een sterke binding met deze omgeving.” De regeling Tijdelijke natuur biedt zowel natuur als de projectontwikkelaar voordelen. Grit: „Er is geen noodzaak om de grond constant kaal te houden. Daarmee besparen we op maaikosten. De grond geven we jaarlijks in

TuinenLandschap | 23 | 2013

Steenwijk.indd 21

>

21 31-10-13 11:42

gebruik aan boeren in de omgeving. Zij maaien een tot twee maal per jaar de vegetatie en voeren het maaisel af.”

De soortenrijkdom op Eeserwold neemt ieder jaar nog toe, merkt Zekhuis op. „We hebben onder meer rietruigte met wilgenstruiken. Hier broedt de blauwborst, een soort die buiten natuurgebieden weinig voorkomt. In het woongedeelte is er veel afwisseling in droge en natte graslandjes.

Dat geeft een gevarieerde plantengroei, met onder meer echte koekoeksbloem, moeraswederik en op enkele plekken zelfs veenpluis. Daarnaast broeden in het gebied nog verschillende weidevogels als tureluur en watersnip.”

Nulmeting

Het terrein Eeserwold ligt naast een ecologische verbindingszone. Een brede strook met groene en blauwe elementen waarlangs dieren en planten zich kunnen verspreiden.

Inventarisaties vormen een belangrijk ijkpunt in de regeling Tijdelijke Natuur. „Om te kunnen voldoen aan de eisen van de ontheffing hebben we van tevoren een zogenaamde nulmeting gedaan: een basismonitoring op aanwezige planten en dieren”, vertelt Zekhuis. „Vervolgens herhalen we ieder jaar deze inventarisatie om de ontwikkelingen van soorten vast te leggen.”

Alleen voor de beschermde soorten die in de nulmeting waargenomen zijn, geldt een compen-

satieverplichting. Grit: „De grondeigenaar weet van tevoren welke voorzorgsmaatregelen hij moet treffen voordat de schop in de grond gaat.” Grit benadrukt dat voor de eigenaar altijd een zorgplicht geldt. „Wij doen er alles aan om voor de bouw een alternatieve plek te zoeken voor een beschermde soort. Enkele jaren geleden zat de modderkruiper in een van de sloten. De watergang hebben we gefaseerd gedempt, zodat de vis zich geleidelijk kon verplaatsen naar een aangrenzende sloot. Daarnaast hebben we met netten en emmers de sloot afgevist om de laatste exemplaren te vangen.”

Verrekijkers De reactie van collega-projectontwikkelaars is positief, maar ook kritisch, vertelt Grit. „Bedenk dat een projectontwikkelaar in eerste instantie niet gaat voor soortenrijkdom. Sommige collega's denken dat een ruig bedrijventerrein een teken is dat de grond niet verkoopt. Gelukkig zijn velen positief en zien ze de meerwaarde van natuur op een bedrijventerrein. Laatst kwam mijn buurman enthousiast vertellen dat hij die ochtend reeën en hazen had gezien terwijl hij het bedrijvenpark opreed. Ze hebben nu zelfs in het kantoor verrekijkers opgesteld om dieren te observeren.” <

Pioniersoorten profiteren van tijdelijke natuur Op vijf locaties loopt op dit moment de pilot Tijdelijke Natuur, onder meer in Rosmalen, het Westelijk havengebied in Amsterdam, Nijmegen en op Eeserwold bij Steenwijk. De winst ligt in pioniermilieus, zoals rietruigtes, opgespoten zandvlaktes en graslanden.

Veel planten en dieren profiteren hiervan, omdat ze nu geen strijd hoeven aan te gaan met andere planten en dieren. De specifieke soorten die juist op dit soort terreinen afkomen, heten pioniersoorten.

Deze soorten kunnen zich tijdelijk settelen en zich voortplanten, om vervolgens, als het gebied weer te dicht begroeid raakt, verder te trekken naar een ander ’kaal’ gebied. In Amsterdam groeit bijvoorbeeld massaal bijenorchis en vinden we grondbroeders als kleine plevier.

22

TuinenLandschap | 23 | 2013

Steenwijk.indd 22

31-10-13 11:42

531422.indd 23

4-11-2013 11:10:33

531428.indd 24

4-11-2013 11:10:13

Zo-zit-dat

Tijdelijke verruiming vrijstelling schenkbelasting Hovenier Jan van der Smit* is bezig een nieuwe woning te kopen. Nu overwegen zijn ouders hem een schenking te doen om gebruik te maken van de tijdelijke verruiming vrijstelling schenkbelasting. Hij vraagt zich af wat dat inhoudt.

Tekst Egbert Jan Blonk | Beeld Peter Moorman

V

an 1 oktober 2013 tot 1 januari 2015 geldt tijdelijk een verhoogde vrijstelling in de schenkbelasting. Deze regeling is een verruiming van de bestaande vrijstelling voor een schenking van ouders aan een kind tussen 18 en 40 jaar.

De vrijstelling schenkbelasting wordt tijdelijk verruimd tot maximaal €100.000 voor schenkingen die u van een ouder, een familielid of van een derde ontvangt.

Hierbij geldt geen leeftijdsgrens.

Dit bedrag is vrij van schenkbelasting als u dit gebruikt voor de aankoop, verbetering of onderhoud van de eigen woning, dan wel voor de aflossing van een eigen woningschuld. De woning moet u wel gebruiken als hoofdverblijf. Deze maatregel geldt vanaf 1 oktober 2013 tot 1 januari 2015.

Daarnaast mag u de schenking ook gebruiken om de restschuld van een verkochte eigen woning af te lossen. Deze laatste regeling geldt met terugwerkende kracht vanaf 29 oktober 2012.

Voorwaarden vrijstelling

Vermindering

Voorwaarden voor de vrijstelling is dat de schenking is vastgelegd in een overeenkomst. Hierin is opgenomen dat u de schenking heeft gebruikt voor een van de volgende doelen: ▸ U heeft er een eigen woning mee verworven. Dit is het moment waarop de akte van levering is getekend bij de notaris. ▸ U heeft er voor de eigen woning een recht van erfpacht, opstal of beklemming mee afgekocht. ▸ U heeft er (een deel van) een eigenwoningschuld mee afgelost. ▸ U heeft er kosten van verbetering of onderhoud van de eigen woning mee betaald. ▸ U moet schriftelijk kunnen aantonen dat de schenking daadwerkelijk is betaald en gebruikt voor de hierboven genoemde kosten. ▸ U vraagt de vrijstelling aan via de aangifte schenkbelasting.

Indien er al eerder gebruikgemaakt is van de bestaande verhoogde vrijstelling voor schenkingen van ouders aan hun kind tussen 18 en 40 jaar, dan moet u die eerder gebruikte vrijstelling in mindering brengen op de vrijstelling van €100.000.

Stel dat u eerder voor een bedrag van €25.000 gebruik heeft gemaakt van een verhoogde vrijstelling. Dan mag u nu nog van uw ouders maximaal €75.000 belastingvrij ontvangen voor de eigen woning.

Schenkbelasting Ondanks dat er door gebruik te maken van de verruimde vrijstelling geen schenkbelasting verschuldigd is, moet u wel aangifte doen voor de schenkbelasting. De vrijstelling is namelijk alleen op verzoek van toepassing en niet automatisch. In de aangifte geeft u vervolgens aan dat u gebruik wenst te maken van de eenmalig verhoogde vrijstelling.

Wilt u gebruikmaken van de verruimde vrijstelling, raadpleeg dan uw adviseur zodat u zeker weet dat u aan alle voorwaarden voldoet. <

Egbert Jan Blonk is accountant bij Grant Thornton, E Egbertjan.blonk@gt.nl

Hoe-zit-dat?

* Deze naam is fictief

Heeft u vragen of problemen die geschikt zijn voor bespreking in de rubriek Zo-zit-dat, laat het de redactie weten. Met behulp van een deskundige trachten wij het juiste antwoord of de juiste aanpak van uw probleem te vinden.

TuinenLandschap | 23 | 2013

Zo-zit-dat.indd 25

25 31-10-13 11:42

Ontwerp en Inrichting

Weelderige jungle in tuin op twee niveaus Tuinontwerper Marijn Vereijken heeft op een klein oppervlak een omsloten binnenwereld gecreĂŤerd. Het ontwerp voor zijn eigen tuin bestaat eigenlijk uit twee tuinen, op twee niveaus: een dakterras en een benedentuin. Weelderig en uitbundig, maar wel binnen strakke kaders.

Tekst en Beeld Modeste Herwig

26

TuinenLandschap | 23 | 2013

TuinVanMarijnVereijken.indd 26

31-10-13 11:43

Vanaf het bankje achter in de tuin kijk je over het terras het kantoor in, helemaal tot aan de straat. De strakke lijnen van de gevel worden gebroken door de twee grote pollen bamboe. De schutting links is begroeid met klimop, ervoor een lage Taxus-haag om de lengte van de tuin te benadrukken. Rechts achter de Taxus-haag is de trap naar het dakterras.

D

e eigentijdse woning van tuinontwerper Marijn Vereijken in Lent is zo ingedeeld dat er op de begane grond plek is voor het kantoor. De tuin van 10,5 x 5 m moest hier goed bij aansluiten en een visitekaartje voor het ontwerpbureau zijn.

De woonkamer ligt op de eerste verdieping, met een zonnig dakterras van 3,2 x 5 m. Vereijken: „De achtertuin is door de grote glazen wand een verlengstuk geworden van mijn werkruimte. In deze kleine tuin waan je je in een jungleachtige oase, omringd door hoge woningen. Ik streef er naar in mijn ontwerpen voor kleine tuinen te refereren aan een grotere wereld. Eigenlijk zoals een Japanse tuin een verbeelding is van een landschap.’’

Benedentuin en dakterras

Marijn Vereijken www.hetbuitenland.nl

Vereijken wilde in de benedentuin een groene, omsloten binnentuin creëren. Er is nauwelijks een overgang tussen huis en tuin, de beleving van het binnentreden in een andere weelderig groene wereld is hierdoor heel sterk. Langs de randen is veel hoog groen, twee hoge Phyllostachys nigra breken de gevel. Tussen de bamboes door loop je naar het centrale terras, als door een poort. „Dit effect wordt drie keer herhaald in de tuin: de schuifpui, de twee bamboes en achter het terras twee pollen Miscanthus werken allemaal als ’poort’. Midden in de tuin is geen hoge beplanting, als een open plek in het bos. Het terras ligt precies in het verlengde van de glazen pui, de waterschaal is een focuselement. Het bankje voor de schuur fungeert als eindpunt van de zichtas die begint in het kantoor.’’

Het dakterras moet het hele jaar door mooi zijn, het is immers direct verbonden met de woonkamer. In tegenstelling tot de benedentuin is het hier zonnig. De klimroos Rosa ’Schneewittchen’ klimt samen met een Clematis en een druif naar boven. „Met een rij Buxus in pot langs het hek wordt de breedte van het terras benadrukt. Aan de reling

hangen bakken met de witbloeiende, eenjarige Bacopa, deze beplanting is elk jaar anders.’’

De trap vanaf het dakterras vormde de aanleiding om aan de linkerkant een lang pad te maken naar de tuinpoort. De treden van de trap krijgen een vervolg in de vorm van stapstenen. De keuze voor stapstenen maakt extra beplanting mogelijk.

Deze gang wordt door lage Taxus-hagen van de hoofdruimte gescheiden.

Het kleurenschema bestaat uit grijs en groen.

De kleuren van de woning zijn bewust doorgezet in de harde materialen en de beplanting. „Het metaalgrijs van de aluminium kozijnen en jaloezieën voor de ramen, het grijs van de stalen trap en het grijs van de betonvloer heb ik buiten herhaald.

Voor de verharding heb ik lichtgrijze hardstenen tegels, granieten stapstenen, blauwgrijze pebbles en metalen roosters gekozen. Ik heb gekozen voor pure, natuurlijke materialen met een sterke zeggingskracht en mooie patina. Het rooster past goed bij de aluminium kozijnen en bij de stalen trap. In de beplanting worden frisgroen, groengeel en blauwgroen blad afgewisseld. Zwarte bamboestelen en de witte bloemen zorgen voor contrast.’’

Er is veel schaduw in de benedentuin, hier groeien Hosta ’Halcyon’, Hakonechloa en diverse varens. De strakke lijnen van de bestrating worden doorbroken door wintergroene bodembedekkers zoals Asarum en Pachysandra. De planten mogen elkaar overal raken, alles is vervlochten. Het weelderige groen wordt ingekaderd door strak geschoren hagen van Taxus. Er is ook veel verticaal groen: de luchtige kroon van Koelreuteria paniculata, klimplanten over de pergola’s en tegen de gevel.

Zowel de benedentuin als het dakterras zijn een geliefde plek om te verblijven. De opdeling in ’kamertjes’ en de coulissenwerking van hoge planten en hagen doen de tuin groter lijken. De hoge begroeiing zorgt bovendien voor privacy. >

TuinenLandschap | 23 |2013

TuinVanMarijnVereijken.indd 27

27 31-10-13 11:43

De verschillende bladvormen, de bamboe en de klimplanten zorgen voor een jungleachtige sfeer in de tuin. De stam is van Koelreuteria paniculata, gekozen vanwege de relatief open kroon die gefilterd licht doorlaat, het mooie grote blad (Wisteria-achtig bijna), en de langdurige en grote sierwaarde door de grote bloemtrossen in de zomer. Daarnaast de gele herfstkleur en de grote trossen blaasvormige zaaddozen in de herfst, ‘s winters aan de boom blijvend.

Het terras is een open, lichte plek tussen het groen. De verharding bestaat uit hardstenen tegels in de maat 20x20 cm. De lichte tint grijs werkt heel ruimtelijk, de kleine maat zorgt voor detaillering. Een collectie fraaie potten siert het terras, dit jaar groeien er Agapanthus, Petunia, Lobelia en Hosta in de potten. Het bankje staat in zijn eigen tuinkamer, afgezet met lage Taxushagen en een ’plafond’ van de met Wisteria begroeide pergola. De schuur achter in de tuin is gecamoufleerd met klimhortensia.

28

Op het dakterras is langs het hek een ’haag’ gemaakt van een rij Buxus in pot. Om meer ruimte voor beplanting te creëren zijn aan het hek balkonbakken gehangen. Hierin groeit elk jaar een andere beplanting van wit bloeiende eenjarigen. Achteraan tegen de scheidingswand is de druif te zien, die vanuit de buurtuin naar boven klimt. In de potten staan een collectie siergrassen en prairieplanten.

Onder aan de trap naar het dakterras is een tableau gemaakt van strandkeitjes (pebbles). De ondergrond is een 10 cm dik bed van geel zand met een bovenlaag van 5-10 cm cement, waarin de keitjes met de hand zijn ingelegd. Hetzelfde tableau is nog een keer herhaald bij de tuinpoort aan het eind van de gang. Verder is er een rand met pebbles rond het terras gelegd. Omdat de traptreden bestaan uit roosters is er onder de trap voldoende licht voor diverse bladplanten, zoals Asarum, Hosta en Carex morrowii ’Variegata’.

Het zonnige dakterras is bereikbaar via een lange trap. Hier bloeit Rosa ’Schneewittchen’ langs de scheidingswand met de buren. De roos komt net als de druif van beneden, waar hij is geplant naast de pui. Boven worden de takken in twee richtingen doorgeleid: naar de reling aan de achterzijde van het dakterras en naar de afscheiding met de buren. Zij leiden de roos verder over hun eigen balkonreling, zoals de druif van de buren is geleend.

TuinenLandschap | 23 | 2013

TuinVanMarijnVereijken.indd 28

31-10-13 11:43

Uitgelicht

Vlonder van metalen roosters Vlakbij de pui is een terras van â&#x20AC;&#x2122;zwevendeâ&#x20AC;&#x2122; roosters gemaakt. Bij mooi weer ligt hier een matras om vanuit een liggende positie te genieten van de tuin. De vlonder van metalen roosters is opgebouwd uit twee roosters van verzinkt staal, 1.000x1.500x32 mm met een maaswijdte van 32x32 mm. Dit is een fabrieksmaat, ze zijn dus niet op maat gemaakt. De roosters liggen los in een stalen frame in de vorm van een L-profiel, de randen zijn 32 mm hoog.

Het frame is wel op maat gemaakt: 200x300 cm. In het midden is een extra steunbalk gelast om de draagkracht te verhogen. Het frame is gelakt om roestvorming te voorkomen. De roosters zweven 17 cm boven het maaiveld en zijn uitneembaar, heel praktisch

voor het onderhoud.

Het frame met roosters rust op betonbielzen, zodat het komt te zweven boven een bed van Pachysandra. Aan de voorkant (puizijde) en achterkant (tuinzijde) van het frame liggen bielzen van 20x12x100 cm over de hele breedte.

Ze zijn met de smalle kant (12 cm) naar boven op een 10-15 cm dikke fundering gelegd.

Voor de bielzen zijn in een bestaand Pachysandra-bed twee stroken planten weggehaald. De fundering voor de betonbielzen bestaat uit een zandbed van geel vulzand met cement. De betonbielzen zijn waterpas gesteld en onderling verlijmd. Het frame ligt los op de betonbielzen, door het gewicht zal het stevig blijven liggen.

dwarsdoorsnede dwarsdoorsnede

rooster

L-frame

pachysandra

biels cementlaag

plantbodem

plantbodem

>

zandbed

N

TuinenLandschap | 23 |2013

TuinVanMarijnVereijken.indd 29

29 31-10-13 11:43

Aanleg en Onderhoud

Workshops en beursbezoek Het middagprogramma bestond uit drie workshops waarvan er door elke bezoeker twee gevolgd konden worden. Bij de workshop innovatie besprak Lothar Goecke, van Argus electronic, de Tree Motion Sensor. Een stabiliteitsmeter die je op de boom bevestigt en die registreert hoe de boom reageert op wind. Jan Clement van Alterra besprak het nieuwe Boomregister met alle Nederlandse bomen, dat is gemaakt op basis van remote sensing.

In de workshop Flora- en faunawet, door ecologisch adviseur Johannes Regelink en Conny Crutzen van het ministerie van Economische Zaken, bleek dat deze wet, na 11 jaar, nog steeds voor veel discussie en onduidelijkheid zorgt.

In de workshop beheer en onderhoud prikkelde groenbeheerder Jules Sondeijker van de gemeente Sittard-Geleen de aanwezigen met stellingen als: „Misschien moeten we in crisistijd maar helemaal stoppen met investeren in groen.” Daarnaast gaf aanbestedingsadviseur Ed Scherps tekst en uitleg over de nieuwe aanbestedingswet.

Tussen de lezingen en workshops door was er tijd om de beurs te bezoeken en te netwerken.

Parrotia boom van de toekomst Nieuw was de verkiezing van de ’Boom van de Toekomst’. Deze jaarlijkse verkiezing is in het leven geroepen omdat recente boomziekten en klimaatsverandering nieuwe eisen stellen aan het bomensortiment. Negen boomkwekers hadden een boom voorgedragen. Na een voorverkiezing via internet kregen drie genomineerden elk vijf minuten de tijd om hun zaak te bepleiten.

Uiteindelijk kozen de bezoekers van de Boominfodag Parrotia persica, genomineerd door boomkwekerij Ebben, als ’Boom van de Toekomst.’

30

TuinenLandschap | 23 | 2013

Boominfodag.indd 30

04-11-13 14:10

Boominfodag nieuwe stijl De 6e Nederlandse boominfodag die 31 oktober werd gehouden in het Nationaal Park op de Utrechtse Heuvelrug was anders van opzet dan voorgaande edities. Waar voorheen de dag gevuld was met plenaire lezingen was er nu, na een gezamenlijk ochtendprogramma, ’s middags keuze uit workshops, zodat de dag meer op de individuele interesses van de ongeveer 150 bezoekers was toegesneden. Tot slot werd in een gezamenlijke afsluiting Parrotia persica uitgeroepen tot Boom van de Toekomst.

Tekst Peter Bennink Beeld Peter Bennink, Orjen

Plenaire lezingen in het ochtendprogramma De in Scandinavië werkende wetenschapper Cecil Konijnendijk van den Bosch trapte af met een lezing over Urban Forestry. Deze wetenschap bestudeert de bomen in het stedelijk gebied en de relatie tussen bomen en mensen. De tweede spreker, Matthew Wells, directeur Tree Preservation van New York City, brengt Urban Forestry als geen ander in de praktijk. Met feiten, cijfers en bedragen gebaseerd op onderzoek overtuigt hij beleidsmakers van het belang van bomen. Deze werkwijze heeft onder meer geleid tot een programma om 1 miljoen nieuwe bomen te planten in New York.

Henry Kuppen van Kuppen Boomverzorging leidde vervolgens de ’Boom van de Toekomst’-verkiezing in met een aanklacht tegen monoculturen. Door steeds maar weer groepen van soms duizenden dezelfde bomen aan te planten, kan een opstand door één ziekte worden weggevaagd. ’Plant dus verschillende soorten, geslachten en families door elkaar’, was Kuppens dringende advies. <

TuinenLandschap | 23 | 2013

Boominfodag.indd 31

31 04-11-13 14:10

Aanleg en Onderhoud

Toverland stelt hoge eisen aan groenonderhoud In gezinsattractiepark Toverland in het Limburgse Sevenum sluit het groen harmonieus aan op de attracties. De onderhoudseisen in Toverland liggen hoog want tijdens alle openingsuren moet het park er perfect bij liggen.

Dit betekent onder meer dat al het onkruid handmatig wordt geplukt en de hagen drie keer in het groeiseizoen worden gesnoeid .

Tekst en Beeld Emiel van den Berg

A

ttractiepark Toverland is door de jaren heen veranderd van een indoor-attractiepark tot een allweatherthemapark voor het hele gezin. De indoorhallen zijn het hele jaar geopend, het buitengebied is open van april tot en met oktober, én in de kerstvakantie. De gevarieerde attracties in dat buitengebied worden omringd door groen dat zo is samengesteld dat het naadloos aansluit op die attracties (zie kader ’Planten voor beleving’).

Het park is in totaal 12 ha groot waarvan 4,5 ha bestaat uit gazon en ligweide.

In totaal staat er 3 km Carpinus-haag. Het park is onder te verdelen in de parking, de Tovertuin, de Troy-area, het deel rond het Scorpios-schip en de Magische Vallei.

Belangrijkste insteek bij het groenonderhoud van Toverland is dat het park er tijdens de openingstijden perfect uitziet. Dat betekent automatisch dat de werkzaamheden in de periode dat het buitengebied gesloten is anders zijn dan wanneer het buitengebied voor publiek toegankelijk is. Tijdens de stille

wintermaanden is er vooral aandacht voor groot werk. Ruud Moors, hoofd van de groenafdeling, werkt in die periode samen met Rob Verkoelen. Beiden zijn jaarrond in vaste dienst. „In de winter snoeien we bomen en heesters, halen we straatwerk op, vernieuwen we beplanting, herstellen we hekwerken, trappen en schonen we de vijvers op.’’ Bij vorst staat het werk niet stil want dan zijn beide mannen actief met het straatwerk in de twee overdekte gedeeltes en het onderhoud aan de tuinmeubels en de diverse machines. Tevens is er dan tijd om aan de computer de jaaroverzichten uit te werken en de vakkennis op pijl te houden. „Sneeuwt het dan worden we ingezet als sneeuwruimers.’’

Korrels tegen uitdroging Het onderhoud tijdens de maanden dat het buitengebied van Toverland open is, verdeelt Moors in de voorjaars- en zomerperiode. In het vroege voorjaar is er aandacht voor de bemesting van de

In de Magische Vallei versterken varens de sprookjesachtige sfeer. Rhus typhina op hoogstam moeten op den duur gaan zorgen voor de gewenste schaduw. Op de achtergrond, tussen de siergrassen, geven een paar grote groepen Agastache extra belevingswaarde.

32

TuinenLandschap | 23 | 2013

OnderhoudToverland2.indd 32

31-10-13 11:44

Ruud Moors

gazons en de borders. De gazons krijgen een gift van Multigreen Universeel, een negen maanden lang werkende kunstmest. Daarnaast is er een gift van het bodemverbeterende Terra-Fertiel, meestal net na het beluchten van het gazon. Eveneens geven ze in het voorjaar Aqua-Zorb Granular wetting agent. „Een nieuw product dat uitdroging van het gazon tegengaat. De korrels nemen water op en laten dit daarna langzaam los. Handig op onze sneluitdrogende zandgrond’’, legt Moors uit. In het najaar krijgen de gazons overigens nog een gift van AZ-kalk, een korrelkalk verrijkt met micro-organismen.

In de borders gebruikt Moors de meststof Osmocote Flora. „Een kunstmest die zorgt voor extra voeding.’’ Omdat de bodem vooral uit zand bestaat, is het zaak voor Moors om een goede bodemstructuur te behouden. Bij de aanplant van nieuwe planten bijvoorbeeld freest hij siertuinbemesting in, vaak vermengd met de biologische bodemverbeteraar Biovin. Dikwijls geeft hij in het najaar een tweede gift van Biovin waarbij dit licht wordt ingespit. „Biovin is met name belangrijk voor het activeren van het bodemleven. Een enkele keer strooien we het ook bij de hagen.’’

De entree naar de Troy-area is ingepakt met groepen Carex pendula en Miscanthus sinensis ’Gracillimis’.

De grassen drukken door hun dichte groei de aanwas van onkruid.

Toverland telt vijf watervallen waarvan de grootste 25 m breed en 9 m hoog is. Treurwilgen geven een jungleachtige sfeer waarbij de hangende takken overgaan in kruipende takken van Salix purpurea ’Pendula’.

Mycor Tree-saver Ook bij de aanplant van bomen gebruikt Moors Biovin, echter altijd nadat het plantgat gevuld is met bomengrond. „Bij de aanleg van de Magische Vallei vorig jaar hebben we tevens gewerkt met Mycor Tree-saver, een wortelstimulator die opgelost in water wordt toegevoegd. Het product stimuleert de aangroei van haarwortels aanzienlijk’’, is de ervaring van het hoofd groen van Toverland. Verder worden in maart alle vaste planten, siergrassen en klimplanten teruggesnoeid.

Met zo’n 80.000 planten een hele klus. >

Op de taluds van zandgrond is een dichte bedekking van planten die zich stevig wortelen belangrijk om wegspoelen van de grond tegen te gaan. Hier is gekozen voor Pennisetum die bij extreme droogte wel extra water vraagt. De taluds vragen extra aandacht, maar blijven bestaan vanwege het spanningsveld dat ze creëren.

TuinenLandschap | 23 | 2013

OnderhoudToverland2.indd 33

33 31-10-13 11:44

Schoffelen en handmatig plukken houdt de vasteplantenborders onkruidvrij. Erboven ontwikkelen zich Cornus kousa en Heptacodium miconioides. Aan de brug versterken grillige gedroogde lianen de glooiende, natuurlijke vormgeving van de Magische Vallei.

Een laatste voorjaarsklus is het ruimen van het resterende herfstblad.

Vanaf begin mei begint het reguliere onderhoud. Moors is dan verantwoordelijk voor het beheer en stuurt samen met Verkoelen de inmiddels ingeschakelde vijf tot zes parttimers aan. Bij de gazons draait het om het maaien van de grote oppervlaktes, het bijmaaien rond paaltjes, bomen en andere obstakels en het maandelijks bijhouden van de grasranden.

Drie weken plukken In de borders staat het weghalen van onkruid centraal. Schoffelen wordt vooraf gegaan door plukken. „We proberen zo veel mogelijk te plukken waarbij we het onkruid ook meteen helemaal afvoeren.

Regent het na een schoffelbeurt dan groeit niet-verwijderd groot onkruid eenvoudigweg weer door.’’ Na twee tot drie weken is het hele terrein geplukt en geschoffeld waarna de route opnieuw begint. „In de Magische Vallei met zijn jonge beplanting schoffelen we nog wekelijks.’’

Het onderhoud bij de vele vijvers beperkt zich tot het weghalen van te hard groeiende planten en het schoonhouden van de pompinstallaties. Geregeld wordt blad weggehaald. „Om het water zuiver

34

te houden, gebruiken we twee keer per jaar Alg-Killer. Een natuurproduct dat draadalgen bestrijdt maar al het andere leven met rust laat’’, zegt Moors.

Een andere belangrijke klus is het snoeien van de hagen. Dit gebeurt drie keer per groeiseizoen aangezien ze constant strak moeten zijn vanwege het dagelijkse bezoek. Eind mei is de eerste knipbeurt, eind juni-begin juli - meestal net voor bouwvakvakantie - volgt de tweede en tot slot is er een laatste snoeibeurt in september. Door het goed bijhouden van de hagen ogen deze behalve strak ook goed vertakt, tot onderaan, waardoor de hagen en blokken er zeer verzorgd uitzien.

Onkruidbestrijding tussen de bestrating besteedt Toverland uit. Onkruid wordt bespoten met een laserspuit waarbij door middel van selectspray alleen spuitvloeistof vrijkomt op plaatsen waar werkelijk onkruid groeit. Het gebruikte chemische middel is Roundup Evolution. „Natuurlijk is dat chemische een nadeel, maar belangrijk is het juiste gebruik ervan. Wij letten nadrukkelijk op de juiste dosering en spuiten alleen als het de hele dag zonnig is, om uitspoeling te voorkomen. Daarmee kun je het schadelijke van het chemische middel sterk terugdringen.”

Bestrating goed vegen Moors ziet in borstelen, branden of stomen van onkruid een alternatief voor Roundup dat vanaf 2015 is verboden. „Ik twijfel eraan of dat milieuvriendelijker is want die manieren van bestrijding zijn vaak niet afdoende en het gebruik van al die machines geeft ook vervuiling.’’ Er is wel al besloten om in 2014 te gaan experimenteren met de alternatieve manieren van onkruidbestrijding. Als aandachtspunt bij onkruidbestrijding benadrukt Moors het goed vegen van de bestrating. „Op plaatsen waar zand zich ophoogt, is er automatisch groei van onkruid.’’

Vanwege de relatief droge zandgrond, en zeker sinds de aanleg van de Magische Vallei waar veel vaste planten groeien, heeft ook de beregening de aandacht van de groenafdeling in Toverland. Alles behalve de Magische Vallei wordt indien nodig handmatig beregend met losse slangen. In de Magische Vallei echter ligt een volautomatisch computergestuurd beregeningssysteem met 200 pop-up sproeiers. Die verspreiden water dat afkomstig is uit de aanwezige natuurlijke vijvers gevuld met opgevangen regenwater.

Delen van de vallei zijn onafhankelijk van elkaar te beregenen. „Handig, want er zijn delen waar veel varens groeien

TuinenLandschap | 23 | 2013

OnderhoudToverland2.indd 34

31-10-13 11:44

Planten voor beleving

en die vragen extra water. En plekken waar lavendel groeit, kunnen we zo droger houden.’’ Hier en daar liggen druppelslangen, bijvoorbeeld langs de wilgenaanplant die vanaf volgend jaar tot tunnel wordt getransformeerd. „Eveneens handig want die kunnen we overdag gewoon aanzetten.’’ Jonge aanplant van bomen krijgt tot nog toe aanvullend water met de hand. „Afgelopen zomer was dat zeker nodig.’’

Voor tienen gemotoriseerd werk Het uitgangspunt bij Toverland is dat het park er tijdens de openingsuren altijd perfect uitziet. De door het attractiepark zelf gehouden enquêtes wijzen uit dat bezoekers het park als zeer aangenaam en schoon ervaren. Omdat het park pas om tien uur in de ochtend opengaat,

is het mogelijk om voor die tijd zo veel mogelijk gemotoriseerd werk te doen.

Rond parkeerplaatsen en in de verafgelegen gebieden kan dat nog tijdens de openingsuren gebeuren. Is er publiek dan wordt vooral gewerkt in het groen rondom de attracties. „Dan dienen we allemaal ook als aanspreekpunt en wegwijzers.’’

Om de 9.000 onderhoudsuren zo efficiënt mogelijk te besteden, laat Moors zich geregeld inspireren op beurzen en onderhoudt hij contacten met collega’s van andere pretparken. Zo volgt hij wat er fout kan gaan en wat juist goed werkt. „Met die informatie kunnen we de kosten beïnvloeden.” De Efteling noemt hij als bekend voorbeeld maar Europa-Park in het Duitse Rust ziet hij als het attractiepark waar hij het meest van opsteekt. <

In de Troy-area groeit Santolina tussen de keien om de bodem uiteindelijk te bedekken.

Het groen bij Attractiepark Toverland is ontworpen door Marc Heusschen van Heusschen Copier in Gulpen. Het park is in totaal 12 ha groot waarvan 4,5 ha bestaat uit gazon en ligweide. In totaal staat er 3 km Carpinus-haag, het merendeel op de parking. Het park is onder te verdelen in de parking, de Tovertuin, de Troy-area, het deel rond het Scorpios-schip en de Magische Vallei.

De parking is aangelegd in 2001. De parkeervakken zijn omkaderd met hagen van Carpinus betulus waarboven een aantal Quercus robur groeit. Een laan van Pinus nigra subsp. nigra leidt de bezoeker naar de hoofdingang. De tovertuin, eveneens uit 2001, is vooral overzichtelijk gehouden.

Onderdelen zijn een doolhof van Carpinus betulus, een laan van geknotte Salix alba, veel gazon en een bosje van Pinus nigra subsp. nigra.

De beplanting in de Troy-area, rondom de grote houten achtbaan, stamt uit 2007 en die rondom het Scorpius-schip uit 2010. Hier speelt belevingswaarde een belangrijke rol. Er groeit een mix van streekgebonden en mediterrane planten.

Streekgebonden planten (Toverland ligt in De Peel) zijn diverse grassen en berken.

Mediterraan zijn Cupressus, Actinidia op stam, Quercus suber, Lagerstroemia, Ficus carica en Santolina als grondbedekking. De slecht groeiende olijfbomen zijn inmiddels vervangen door Pyrus salicifolia ’Pendula’.

Bloeiende vaste planten die hier groeien zijn Pennisetum, Nepeta, Achillea en Salvia.

In de Magische Vallei - aangelegd in zomer 2012 en winter 2012/2013 - is een jungleeffect nagestreefd. De vallei is 4 ha groot en telt acht attracties. Blikvangers zijn de meanderende wildwaterbaan Djengu River en de achtbaan Dwervelwind. De beplanting hier versterkt de glooiende lijnen die het gebied kenmerken. De kronkelvormen komen terug in de takken van kronkelSalix en kronkel-Corylus. Ook de gekrulde bladdelen van sommige varencultivars versterken deze vormgeving, alsof de wind er doorheen is geslagen. Koningsvarens wekken indruk met hun karakteristieke, sprookjesachtige uiterlijk. Treurvormen van Fagus, Betula en Salix geven een besloten gevoel en langs de rotspartijen groeien veel klimplanten die behalve klimmen ook hier en daar van bovenaf als gordijnen langs de rotswanden wapperen.

TuinenLandschap | 23 | 2013

OnderhoudToverland2.indd 35

35 31-10-13 11:44

531424.indd 36

4-11-2013 11:11:02

Werk in uitvoering

Wat Wie

Tekst Peter Bennink Beeld Vidiphoto

Zelf een bijzondere aanlegof onderhoudsklus voor deze rubriek? Mail naar

pbennink@hortipoint.nl

Bladblazen Beheerders militair ereveld Grebbeberg Beheerder Charles Willemsen van het militair ereveld De Grebbeberg in Rhenen (r) en medewerker Kees Kelderman houden zich in de herfst vooral bezig met bladblazen. De begraafplaats moet er altijd op en top verzorgd uitzien, dus zijn de twee in deze periode dagelijks negen uur aan het blazen.

Ze hebben hun vaste route over het ĂŠĂŠn hectare grote terrein en werken goed samen.

Het langdurig blazen maakt het werk wel zwaar

maar de mannen zijn het gewend. Ze gebruiken alkylaatbrandstof en dragen oordopjes. Ook in andere jaargetijden wordt de bladblazer regelmatig ter hand genomen om stof of ander vuil weg te blazen. De bladblazers worden dan ook elke twee jaar vervangen.

Dit jaar is het bladblazen extra lastig. Omdat het een mastjaar is, vallen niet alleen de bladeren massaal maar ook de eikels en beukennootjes.

TuinenLandschap | 23 | 2013

WerkInUitvoering.indd 37

37 31-10-13 11:44

Machines en Gereedschap

DEUTZ-FAHR 5-serie: gemak d De DEUTZ-FAHR ontwerpers hebben een nieuwe 5-serie trekker op de markt gebracht die vele keuzemogelijkheden biedt voor de gebruiker. Er is veel aandacht besteed aan stijl, efficiëntie en comfort. Het vermogen van deze trekkers ligt tussen 72,5 en 90 kW.

Tekst en beeld Johan Simmelink

38

De 5-serie van DEUTZ-FAHR is een heel nieuw concept met een moderne uitstraling. Dit merk je vooral bij de bediening.

Je kunt bijvoorbeeld de gevoeligheid van het stuur instellen, zodat je kleinere stuurbewegingen hoeft te maken voor een bepaalde stuuruitslag. Vooral bij werkzaamheden waarbij je veel stuurbewegingen maakt, geeft dat een lichtere belasting voor de chauffeur. Ook kun je programmeren welke werklampen je wilt gebruiken en vervolgens met één knop alle werklampen tegelijk in- en uitschakelen.

De aftakasaandrijving is standaard uitgerust met vier snelheden. Naast de 540 en 1000 toeren is het ook mogelijk om een 540 ECO of 1000 ECO in te schakelen.

In de ECO–stand wordt het toerental van de aftakas bij een lager motortoerental gerealiseerd.

Wat betreft transmissie zijn er meerdere mogelijkheden. De meest eenvoudi-

ge is een mechanisch gesynchroniseerde versnellingsbak van tien versnellingen vooruit en tien achteruit. De Powershift heeft drie versnellingen en zo krijg je dertig versnellingen voor- en achteruit.

Wanneer je deze combineert met een extra kruipbak, dan ontstaan er zestig versnellingen voor- en achteruit.

De meest geavanceerde transmissie is de continu variabele transmissie TTV. Hiermee kun je bij het gebruik van een aftakasaangedreven werktuig het toerental van de trekker en de machine vastzetten en het gaspedaal gebruiken als rijpedaal. Met het rijpedaal bepaal je traploos de gewenste snelheid van 0 tot 40 km per uur. Vooral bij werkzaamheden waarbij de snelheid vaak verandert, scheelt dit veel inspanning. Ook zal de slijtage aan de koppeling sterk afnemen omdat je de snelheid kunt wijzigen met het rijpedaal en de koppeling niet hoeft te gebruiken. <

TuinenLandschap | 23 | 2013

M&G Deutz trekker.indd 38

31-10-13 11:45

Motor De 4 cilinder DEUTZ-motor met een inhoud van 3620 cm3. De brandstofinspuiting gaat via een elektronisch geregelde common-railtechniek. Door de vloeistofgekoelde recirculatie van uitlaatgassen en een dieseloxidatiekatalysator worden de vervuilende emissies tot een minimum beperkt en voldoet de trekker aan de Tier 4i-norm.

Bedieningspaneel De knoppen voor de bediening van de verschillende functies zijn aan de rechterkant van de cabine samengebracht. Alle knoppen zijn groepsgewijs geplaatst, elke groep heeft zijn eigen kleur. De trekker heeft maximaal vijf dubbelwerkende aansluitingen.

Twee hiervan worden met een joystick bediend, de andere drie met elektrische schakelaars.

Shuttle-hendel Aan de linkerkant zit direct onder het stuur de shuttle-hendel. Met deze hendel kun je de rijrichting van de trekker veranderen zonder de koppeling te gebruiken. De agressiviteit van deze verandering van rijrichting kun je instellen met de schuifknop op de handel.

k dient de mens DEUTZ-FAHR 5120

Voorasvering

Gewicht 4.600 kg Motor 4 cilinder diesel motor Maximum Vermogen (bij 2.200 omw./ min) 89,5 kW(118 pk) Hef kracht achter 4.650 of 6.600 kg (afh. van grootte hefcilinder) Pompopbrengst hydrauliekpomp 60 of 90 (bij dubbele pomp) l/min Wielbasis 2.440 mm Hoogte van cabine 2.765 mm Prijs vanaf €72.000 excl. BTW

Cabine

Oneffenheden in de weg of terrein veroorzaken, door de korte afstand tussen voor- en achteras, trillingen in de gehele trekker. De toename van de maximum snelheid en zware werktuigen in de hefinrichting versterken deze trillingen. Door voorasvering neemt het comfort voor de chauffeur sterk toe. Je kunt met een schakelaar in de cabine de voorasvering uitschakelen.

De cabine van de 5-serie heeft een brede instap en een vlakke vloer. Bij de vering heb je de keuze uit en mechanische vering of een luchtgeveerde cabine. Bij een luchtgeveerde cabine wordt de cabine door sensoren zoveel mogelijk vlak gehouden. De cabine heeft een ’high visibility’ dak en een automatische klimaatregeling. ▸ SAME DEUTZ-FAHR Benelux Wijchen www.samedeutz-fahr.com

TuinenLandschap | 23 |2013

M&G Deutz trekker.indd 39

39 31-10-13 11:45

531425.indd 40

4-11-2013 11:11:43

531426.indd 41

4-11-2013 11:12:36

nummer 1 in duurzaam Europees hout

531427.indd 42

4-11-2013 12:04:28

Gespot

▸Airovation - The Flying Engineers ▸Maakt 2D- en 3D-kaarten, alsook inspecties van objecten en promotiemateriaal d.m.v. luchtfotografie en -film met een onbemand luchtvaartuig (drone) ▸Prijs: afhankelijk van plaats en oppervlakte vanaf €150 voor alleen luchtfotografie, het maken van een 3D-landmodel inclusief de benodigde fotografie: €800 ▸Meer informatie: www.airovation.nl

Land meten met een drone Een terrein vanuit de lucht inmeten gaat sneller en preciezer dan met de hand. Althans, volgens het bedrijf Airovation. Dat biedt de groenman een nieuwe dienst aan: het inmeten van een terrein door middel van een drone. Daarmee is het uniek in Nederland.

Tekst Miranda Vrolijk Beeld Airovation

H

et inmeten van een terrein is doorgaans een lastige klus. Met name als het terrein veel obstakels en hoogteverschillen kent. Bovendien is het tijdrovend omdat de klus nog grotendeels met de hand wordt uitgevoerd. Volgens Mario Wijsman van Airovation in Waddinxveen kan dit een stuk eenvoudiger: zijn bedrijf maakt gebruik van onbemande luchtvaartuigen. Zij fotograferen het in te meten terrein. Met de luchtfoto’s die dit oplevert en een aantal met de hand opgemeten referentiepunten, maakt Wijsman in een computerprogramma 3D- en 2D-landmodellen. Die zijn geschikt voor alle CAD-systemen.

Voor een tuin van zo’n 10.000 m2 is de klus in twee dagen geklaard, één dag om te fotograferen en één dag om de foto’s te verwerken tot een kaart of model. Bij kleine tuinen heeft Wijsman er slechts een dag voor nodig. „Met de hand een terrein inmeten kost al gauw een week, tijdswinst is daarom een groot voordeel van onze dienst.’’ Het fotograferen gebeurt met twee man, Wijsman is de piloot van de drone, een ander bedient de camera.

Wanneer ze zich in risicogebieden bevinden, bijvoorbeeld in de buurt van heliplatforms of vliegvelden, dan zijn ze

met zijn drieën. „Een extra paar ogen om de boel in de gaten te houden.’’ Om zakelijk te mogen vliegen in het Nederlandse luchtruim heeft Wijsman inmiddels alle certificaten in huis.

Als tweede grote voordeel van het inmeten met behulp van een drone noemt Wijsman de nauwkeurigheid.

Door middel van het onbemande luchtvaartuig wordt alles opgemeten. „Een professionele landmeter zet bijvoorbeeld om de 1,5 m punten met een nauwkeurigheid die eentiende mm tot maximaal een cm kan afwijken, dat is natuurlijk heel weinig, maar tussen die punten wordt niks gemeten. Wij meten met een nauwkeurigheid die maximaal 4 cm kan afwijken, maar we meten wel alles.’’ Oppervlaktes en ruimtes kunnen daarom met het 3D-landmodel veel preciezer worden opgemeten dan door middel van een schatting waarop het in de praktijk nu veelal neerkomt. Wanneer er bijvoorbeeld een berg grond moet worden afgegraven, trek je daar in de computer een cirkel omheen en bepaal je heel snel en nauwkeurig de totale inhoud. Je weet dus precies hoeveel grond je moet afvoeren. „What you see is what you get.’’ <

TuinenLandschap | 23 | 2013

Gespot23.indd 43

43 31-10-13 11:46

Leveranciersnieuws De informatie in deze rubriek is verstrekt door de leveranciers

Freest tot 60 cm diep Stierman introduceert stobbenfrees D67-720. Deze frees is op afstand bestuurbaar en kan tot 60 cm diepe boomstobben wegfrezen.

De rijsnelheid is opgewaardeerd tot 3,8 km/u, 35% hoger dan bij de voorganger van D67-720. De dieselmotor is watergekoeld en heeft een

vermogen van 67 pk. De afstandsbediening is via een laptop instelbaar en verschillende functies zijn door de gebruiker te regelen, waardoor het rendement verhoogd is.

Via de afstandsbediening kan het freeschassis voorover gekanteld worden, onafhankelijk van het onderstel.

Met DCM Solafida wordt in één werkgang de bodem op peil gebracht en stijgt de bezettingsgraad van de bodem. In combinatie met het compenseren van jaarlijkse verzuring zorgen de korrels voor een hoger rendement van de bemesting.

Een korrel Solafida bevat

een combinatie van kalium, calcium en magnesium voor een evenwichtige bodem.

De grondstoffen zijn van natuurlijke oorsprong. De beste balans wordt verkregen als eens per jaar een dosis van 5-10 kg/100 m2 gebruikt wordt.

DCM Solafida is verkrijgbaar in 25 kg zakken.

▸ Stierman Reesink | (0575) 59 99 94 | www.stierman.info

▸ DCM | (071) 401 88 44 | www.dcm-info.com

Grijper en schop in één

Slijpt in nauwe ruimten

Scoovel combineert de eigenschappen van een grijper met die van een ballastschop. Het opruimen van tuinafval wordt met het stuk gereedschap een eenvoudige klus.

Scoovel raapt, schraapt en verzamelt in een beweging.

Opruimklussen van snoeiafval, takjes, bladeren, gras en tuinvuil worden met het

gereedschap gemakkelijk en zonder de handen te bezeren aan scherpe takken of stekels.

Scoovel is bescheiden van formaat, gemakkelijk te hanteren en ergonomisch ontworpen.

Dit maakt het ook geschikt voor de professional. Als het gereedschap een ogenblik niet gebruikt wordt, blijft het rechtop staan op de bladen.

▸ GTM Professional | (0165) 53 29 92 | www.gtmprofessional.com

44

Bomen op het juiste peil

Metabo brengt een platkopslijper op de markt met kabel of accu voor het werken in nauwe ruimten. Met deze slijper wordt de kans op risicovolle en gevaarlijke situaties verkleind.

Met zijn vlakke tandwielhuis is de platkopslijper geschikt voor ruimten tot 43°. Ook in tot 66 mm smalle tussenruim-

ten en vlakke U-profielen kan de machine tot 110 mm diep werken. De beschermkap is gereedschaploos te verstellen en ook het wisselen van de slijpschijf gaat zonder extra sleutels. De slijper is verkrijgbaar in twee varianten: WEF 9-125 met een vermogen van 900 Watt en een WF 18 LTX 125, een 18 Volt accuslijper.

▸ Metabo | (0346) 25 90 60 | www.metabo.nl

TuinenLandschap | 23 | 2013

LeveranciersTEL23.indd 44

31-10-13 11:47

Vrouwelijke leest Steel Blue heeft het assortiment veiligheidsschoenen uitgebreid met Ladies Argyle.

Deze schoen combineert veiligheidskenmerken van een werkschoen met een vrouwelijke leest.

Ladies Argyle heeft, in vergelijking tot een herenmodel, een hogere boog, een kortere enkelhoogte en een kleinere instap. De schoen is vervaardigd

van soepel nubuck rundleer, heeft een zachte polstering, een lederen afsluitende watertong en de binnenvoering is vochtregulerend. Het voetbed van de polyurethaan uitneembare binnenzool ondersteunt de boog van de voet, zodat lang dragen geen problemen geeft.

Ladies Argyle is leverbaar in de kleuren Wheat en Claret, beiden met lila accenten.

▸ Steelblue | (075) 614 60 27 | www.steelblue.nl

Strak dekzeil Met de Coverseal wordt een zwembad schoon en veilig gehouden. Omdat het afdekzeil strak gespannen is, ontstaan geen waterzakken na een regenbui en zijn er geen opwaaiende flappen door de wind.

Vallende blaadjes en andere onrechtmatigheden komen

door het zeil niet in het zwembad terecht. Daarnaast wordt de warmte vastgehouden en wordt verdamping tegengegaan. Coverseal is in zes kleuren verkrijgbaar, de kleur en het materiaal van de kast van het oprolmechanisme zijn naar wens in lijn of juist contrasterend invulbaar.

▸ Abrisud | 0800 022 20 03 | www.abrisud.nl

Boeken Atlas AUP Gebieden Amsterdam geeft inzicht in de cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige waardering van naoorlogse wijken in Amsterdam. Deze wijken worden gezien als mijlpaal in stedenbouwkundige aanpak en laten voor het eerst nauwe verwevenheid zien tussen stedenbouwkundige opzet, groen, infrastructuur en bebouwing. ▸ Atlas AUP Gebieden Amsterdam | ISBN 978-90-78088-42-4 | €35

In Hugh Maaskant Architect of Progress wordt het oeuvre van de belangrijkste naoorlogse architect van Nederland door Michelle Provoost uitgelicht in een Engelstalig boek. Het gebonden boek is geïllustreerd met 350 kleurenafbeeldingen en is voorzien van een inleidend hoofdstuk met fotoessay van architectuurfotograaf Iwan Baan. ▸ Hugh Maaskant Architect of Progress | ISBN 978-90-5662-803-1 | €49,50

De Upcycle is het vervolg van het boek Cradle to Cradle.

Beide boeken dienen als inspiratiebron voor innovatieve ondernemers die duurzaamheid tot in de kern van hun organisatie willen doorvoeren.

Aan de hand van voorbeelden uit de hele wereld worden ondernemers in dit Nederlandstalige boek geïnspireerd te ’Upcyclen’ door middel van een praktisch stappenplan.

Heidebeheer bundelt kennis uit onderzoek en praktijk en biedt een nieuwe invalshoek voor natuurbeheerders. In het boek staat alles over heidebiotopen, heidebeheer en de effecten op de biodiversiteit.

Minder gangbare beheervormen als branden, aanleg van akkers en visgraagplaggen worden in het boek besproken en ook het nut van monitoren wordt beschreven.

▸ Upcycle | www.duurzaamheid.nl | €19,95

▸ Heidebeheer | ISBN 978-9-05011462-2

TuinenLandschap | 23 | 2013

LeveranciersTEL23.indd 45

45 31-10-13 11:47

Agenda

Cursussen

Als zaadjes spreken konden Tentoonstelling over zaden, t/m 15 november, Meise, België.

De groene sector Vakbeurs, 7 t/m 9 januari, Hardenberg.

Bosmaaien Opfristraining en basistraining, 11 november, Arnhem.

▸ www.evenementenhal.nl

▸ www.ipcgroen.nl

Vakmanschap | ontwerp en sense of place Lezing, 17 januari, Houten.

Bomen en bestekken Tweedaagse cursus, 12 november, Doorn.

▸ www.makeblijde.nl

▸ www.ocbor.nl

IPM Vakbeurs, 28 t/m 31 januari, Essen, Duitsland.

Motorkettingzaag 3, zware velling Cursus, 12 november, Arnhem.

▸ www.messe-essen.de

▸ www.ipcgroen.nl

Vakmanschap | wetenschap en ontwerptraditie Lezing, 7 februari, Houten.

Zorgvuldig handelen Flora- en faunawet Cursus, 12, 15, 19, 20, 22 en 26 november, Arnhem.

▸ www.makeblijde.nl

▸ www.ipcgroen.nl

Tuinbouw Relatiedagen 11 t/m 13 februari, Gorinchem.

Kantinegesprek Bijeenkomst, 13 november, Apeldoorn.

▸ www.evenementenhal.nl

▸ www.ontwerpinstituut.nl

Tuinidee Beurs, 20 t/m 23 februari, ’s-Hertogenbosch.

Veiligheid van speelgelegenheden Cursus, 14 november, Gorinchem.

▸ www.tuinidee.nl

▸ www.keurmerk.nl

Huis & Tuin Beurs, 27 februari t/m 2 maart, Leeuwarden.

Levende en duurzame buitenruimte Congres, 14 november, Arnhem.

▸ www.huis-tuin-beurs.nl

▸ www.nlgreenlabel.nl

Vakmanschap | vakmanschap in uitvoering Lezing, 21 maart, Houten.

Bescherm uzelf en milieu Kennisbijeenkomst, 14 november, Alphen aan den Rijn.

Bodem, vaste grond onder natuur Cursus, 20 november, Velp.

▸ www.makeblijde.nl

▸ www.ipcgroen.nl

▸ www.vanhall-larenstein.nl/tenc

Fleurig Beurs, 11 t/m 15 juni, Bennekom (Ede).

Biologische bestrijding gebruik feromonen Kennisbijeenkomst, 14 november, Alphen aan den Rijn.

Opzichter/uitvoerder buitenruimte Cursus, 21 november, Arnhem.

▸ www.plantentuinmeise.be

Bedrijfsvoeren gewasbescherming Cursus licentie B, 15 november, Houten. ▸ www.ipcgroen.nl

Terug naar de toekomst Congres, 7 en 8 november, Amersfoort. ▸ www.lpb.nl/congres

Motorkettingzaag 1, lichte velling Cursus, 19 november, Arnhem. ▸ www.ipcgroen.nl

▸ www.nationaalmonumentencongres. nl

Een reis naar Parijs Expositie werkgroep CO2-OO, vanaf 21 november, IJssel Den Nul. ▸ www.infocentrumijssel.nl

Tuinbouw Relatiedagen 26 t/m 28 november, Venray. ▸ www.evenementenhal.nl

Een socratische dialoog over waarde Symposium, 27 november, Amersfoort. ▸ www.cultureelerfgoed.nl

Verkeer & Mobiliteit Vakbeurs, 28 november, Houten. ▸ www.verkeerenmobiliteit.nl

Vakmanschap | handvaardigheid en detaillering Lezing, 29 november, Houten. ▸ www.makeblijde.nl

Winterpaleis Het Loo Paleistuin in wintersfeer, 14 december t/m 5 januari, Apeldoorn. ▸ www.paleishetloo.nl

Gezonde grond Kennisbijeenkomst, 19 november, Arnhem. ▸ www.ipcgroen.nl

Chemische onkruidbeheersing Kennisbijeenkomst, 19 november, Arnhem, 21 november, Houten. ▸ www.ipcgroen.nl

VTA Cursus, 19 en 20 november, Biddinghuizen. ▸ www.degroenepraktijk.nl

Bomen en recht Basiscursus, 19 november, 13 maart, Cuijk. ▸ www.cobra-adviseurs.nl

Boomveiligheidsinspecteur Cursus, 20 november, Arnhem. ▸ www.ipcgroen.nl

▸ www.fleurig.nl

▸ www.ipcgroen.nl

▸ www.ipcgroen.nl

GaLaBau Beurs, 17 t/m 20 september, Nuremberg, Duitsland. ▸ www.galabau-messe.com

Natuurlijk spelen en het WAS Cursus, 15 november, Delft.

Gewasbescherming, bijen en drachtplanten Kennisbijeenkomst, 21 november, Houten.

▸ www.keurmerk.nl

▸ www.ipcgroen.nl

Colofon Tuin en Landschap is een tweewekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia, Issnnummer 016 533 50 Schipholweg 1 Postbus 9324, 2300 PH Leiden www.tuinenlandschap.nl Secretariaat: Linda Laman en Alice Hoogenboom (071) 565 96 78 tuinenlandschap@hortipoint.nl

Redactie Bakker hoofdredacteur 06 35 11 56 17 / wbakker@hortipoint.nl ▸ Peter Bennink vakredacteur (071) 565 96 53 / pbennink@hortipoint.nl ▸ Ralph Mens vakredacteur (071) 565 96 52 / rmens@hortipoint.nl ▸ Miranda Vrolijk vakredacteur (071) 565 96 56 / mvrolijk@hortipoint.nl ▸ Alice Hoogenboom redactie-assistent (071) 565 96 79 / ahoogenboom@hortipoint.nl ▸ Gerdien de Nooy fotograaf ▸ Marrit Molenaar, Jenny Mostert, Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker bureauredacteuren ▸ Bert Hassing, John Jennissen vormgevers ▸ Wendy

▸ Basisvormgeving

46 Agenda.indd 46

Gerrie van Adrichem

Abonnementenservice Aanvraag en wijziging abonnement naar BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld (0342) 49 48 44 abonnementen@bdu.nl Abonnementsprijs per jaar: €240 (excl. 6% btw). Studenten en scholieren €180 (25% korting, excl. btw). Buitenlandse abonnees betalen een toeslag voor portokosten. Los nummer €10 (incl. 6% btw, excl. verzendkosten).

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan, lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 2 maanden voor de vervaldatum is opgezegd bij de abonnementenservice. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kan contact worden opgenomen met de abonnementenservice.

Voor inhoudelijke vragen en opmerkingen en voor vragen aan externe auteurs kunt u contact opnemen met de redactie.

Exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Wiljo Klein Wolterink mba uitgever (0342) 49 42 63 Advertentie-exploitatie BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia ▸ Gert-Jan Bloemendal media adviseur (0342) 49 48 07 / g.bloemendal@bdu.nl ▸ Ron van de Hoef verkoopleider (0342) 49 42 63 / r.v.d.hoef@bdu.nl Druk BDUprint

©BDUmedia, 2011 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld; evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers worden met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

TuinenLandschap | 23 | 2013

04-11-13 12:02

Foto Gerdien de Nooy

Nationaal Monumentencongres 14 november, Amersfoort.

Foto Gerdien de Nooy

Groene Gast

Dick van der Slot runt samen met zijn vrouw in Almere hoveniersbedrijf DECAtuinen

Dick van der Slot Hoe lang bent u al hovenier?

Wat vindt u het mooiste aan het vak?

„Twaalf jaar, daarvoor was ik snijbloementeler. Ik kweekte onder andere zomerbloemen, lelies en irissen. Tuinieren is altijd al een hobby geweest, daarom ben ik veertien jaar geleden begonnen met de avondopleiding tot hovenier in Houten. Samen met mijn vrouw heb ik toen DECAtuinen opgericht. Eerst wilden we alleen tuinen ontwerpen, maar je weet hoe dat gaat bij een klant, die wil ook graag dat je de tuin aanlegt.

Dat zijn we ook gaan doen en dat bevalt heel goed. We zijn nu uitgegroeid tot een bedrijf met vijf werknemers en 90% van ons werk bestaat uit aanleg. Mijn vrouw en ik doen nu al het regelwerk en werken nauw samen met een freelance-ontwerper.’’

„Het maken van dingen. Je tekent iets en om dat dan naar volle tevredenheid van de klant ook daadwerkelijk te realiseren, dat is mooi. Vaak wordt een klant aangenaam verrast door het resultaat, je voegt daarmee als hovenier echt iets toe.’’

Komt u vaak in de Oostvaardersplassen? „Ja, ik woon al 21 jaar pal naast dit natuurgebied, eerst met de kwekerij en nu met het hoveniersbedrijf. Ik ga er vaak met een groep vrienden fietsen, naar Lelystad of Harderwijk. ’s Winters kun je er heerlijk schaatsen, op de foto sta ik op de plek waar we altijd op stappen. Dan kun je wat dieper het natuurgebied in komen dan op de fiets of te voet.’’

Nog wat gemerkt van de opnamen voor ’De Nieuwe Wildernis’, de film die nu in veel bioscopen draait? „Ja, de filmploeg is hier op een gegeven moment langsgekomen om te vragen of ze opnamen mochten maken in onze oude snijbloemenkas. Ze zochten een geschikte locatie voor het filmen van kleine insecten, bijvoorbeeld van muggen die uit eitjes komen. Dat was niet mogelijk in het natuurgebied zelf.

Wij vonden het prima. Ze hebben toen in de kas een klein studiootje ingericht en zo’n twee maanden gefilmd. Vandaar dat ons bedrijf bij de aftiteling staat.’’

Wat vond u van de film? „Dat weet ik nog niet, we zijn nog niet geweest, maar dat gaan we zeker nog doen!’’ <

TuinenLandschap | 23 | 2013

Agenda.indd 47

47 04-11-13 12:02

531423.indd 48

4-11-2013 11:13:29