VBB_38-2015

B

30

38

Sleutelen aan robots

9 Prinsjesdag

14 Positieve sfeer

16 Zesde Floral

33 Broeiseizoen

en gevolgen voor de sector

op Flowers Expo in Moskou

Tweetjam pakt nog grootser uit

tulp vraagt strakke planning

Cover-nw.indd 1

16-09-15 15:49

635971_.indd 2

16-9-2015 12:33:42

B 12

Vakblad voor de

Opinie 4

Interview: ’Veel glastuinders gaan WKK verruilen voor ketel’

4

Commentaar: Vizier niet alleen extern, maar ook intern richten

5

Stelling: Producten uitproberen in testwinkel is goed idee

Nieuws 6

Een selectie uit het meest recente nieuws

B

14 ’Ook dit overleven de Russen wel weer’

9

Politiek: ’Trendbreuk, na jaren van alleen maar bezuinigingen’

10

Ondernemen: Waardevolle informatie beter benutten

12

Afzet:

14

Afzet: ’Ook dit overleven de Russen wel weer’

15

Column: Feico Smit, Oeganda

16

Afzet:

18

Vragen:

Markt 22 22 23

Nederlandse solidago weer verder teruggedrukt

24

Potchrysant snel weer stabiel na Vrouwendag-debacle

25

Polyscias kleine maar gevarieerde productgroep

Teelt

16

26

In beeld: Hond als rendabele speurneus

28

Gewasbescherming: Kasgeluiden

30

Techniek: Zeven nieuwe robots voor de sierteelt

33

Tulp: Actie nodig voor ’late tulp’

34

Teelttips:

35

Column: Kees van Egmond

Nieuws 36

Nieuwe poging voor systeemaanpak ziekten en plagen

Service

33

37

Kasgenoot: Fabiola Prins Agenda Voorplaat:

38 (2015)

Inhoud.indd 3

3

16-09-15 15:42

Opinie

’Veel glastuinders gaan WKK verruilen voor ketel’ fOtO: QuinCy vOn Bannisseht

Nederland wordt al enige jaren overspoeld door gesubsidieerde groene

Quincy von Bannisseht qvb@hortipoint.nl

„Van 2004 tot 2008 hebben veel glastuinders in WKK geïnvesteerd. De komende tijd dient zich bij hen de vraag aan: ’Investeer ik opnieuw in WKK of val ik terug op andere bronnen, zoals een ketel?’ Alleen voor tuinders die hun WKK-stroom voor eigen gebruik aanwenden, bijvoorbeeld voor belichting, is het interessant de WKK te laten reviseren, het eventuele huurcontract te verlengen of te herinvesteren in WKK. Gebruik je de WKK echter sec voor verwarming van je kas, dan is de installatie onrendabel omdat je niets verdient aan teruglevering.

Veel WKK’s in de tuinbouw zullen daarom verdwijnen en dat is zonde.”

„Allereerst omdat er dan nog steeds veel steenkool wordt verstookt, wat vanuit het oogpunt van duurzaamheid ongewenst is.

Daarnaast zien we dat er vanuit het nationale energieakkoord de komende jaren flink geïnvesteerd zal worden in zonne- en wind-

energie. Omdat er niet elke dag voldoende zon en wind zal zijn, kun je met WKK’s perfect inspelen op pieken en dalen in het energieverbruik omdat je een WKK immers snel aan- en af kunt schakelen, iets wat je met kolencentrales niet kunt.”

Volgens Energy Matters wordt de ger. Duitsland gaat dan minder „Ik ben het eens met de analyse van Energy Matters dat we, wat elektriciteit betreft, nu in een overschotmarkt zitten, maar dat de overcapaciteit in Duitsland op termijn zal afnemen. Dat daardoor ook de stroomprijzen zullen gaan stijgen, waardoor de situatie voor WKK’s wat verbetert, betwijfel ik echter. Ik heb daar namelijk geen aanwijzingen voor als ik naar de stroomprijzen tot en met 2019 kijk op de termijnmarkt. De hele energiemarkt weet natuurlijk dat die overcapaciteit in Duitsland gaat verdwijnen.

Desondanks zie ik dat dus niet terug in de marktdynamiek.”

„Dat denk ik niet. ’By far’ is steenkool op dit moment gewoon de goedkoopste brandstof.

Inderdaad gaan verouderde centrales eruit, maar er zijn ook drie gloednieuwe kolencentrales bijgekomen, met méér vermogen.

Door de oudste kolencentrales te sluiten win je dus wel op duurzaamheid, maar niet op het gebied van overcapaciteit. Daarom verwacht ik niet dat de positie van WKK vanaf 2017 weer zal verbeteren.”

Zal gas duurder worden nu er steeds „Ook de prijs van Groningengas wordt op de wereldmarkt bepaald. Als Nederland gas uit Rusland moet gaan importeren, betekent dat dus niet automatisch dat de gasprijs omhoog gaat. Het aanbod van gas uit Rusland is bovendien enorm. Maar of de gasprijs zal gaan stijgen, is onmogelijk te voorspellen.

Op de termijnmarkt zie ik in elk geval nog relatief lage prijzen, terwijl er voorlopig nog

Commentaar Elbert van den Berg hoofdredacteur evandenberg@hortipoint.nl

De tuinbouwsector wordt als een hightechsector beschouwd. Inzoomend op onderdelen is dat zeker het geval, hoewel de koppeling tussen moderne managementinformatiesystemen en geautomatiseerde productiesystemen veelal voor verbetering

met Tuinbouw Digitaal.

Opvallend is dat tuinders meer moeite doen om partners aan te sluiten op interne systemen dan dat ze interne systemen beter aan elkaar koppelen. De noodzaak om interne systemen aan elkaar te koppelen zien veel ondernemers niet omdat nogal wat

4

Opinie_NW.indd 4

zonder die koppeling naar behoren draaien. peling van interne systemen toch het overwegen waard. Niet alleen komt door de koppeling meer waardevolle informatie naar boven; een ondernemer

onder meer door schaalvergroting, beter het hoofd 38 (2015)

16-09-15 12:32

Wilt u uw mening geven? Stuur een brief naar postbus 9324,

Stelling

Producten uitproberen in testwinkel is goed idee -

een groot overschot aan steenkool is, waardoor gas uit de markt wordt gedrukt.”

„Nee, ik ben niet per se voor één bepaalde techniek. Andere technieken – zonneenergie, geconditioneerde kassen en bijvoorbeeld aardwarmte – juich ik vanuit het oogpunt van duurzaamheid toe. Ik denk alleen dat je de komende jaren eigenlijk niet zonder WKK zult kunnen. Met een toename van zonne- en windenergie heb je gewoon flexibiliteit nodig. Daar kan bovendien nog een serieus verdienmodel in zitten.”

Marc Rutgrink, zomerbloementeler in Lisse een mooie manier om

„Denk maar eens terug aan de periode 2008–2009 toen er een tekort aan netwerkcapaciteit was bij landelijk netbeheerder TenneT. Er is toen een systeem voor congestiemanagement ingevoerd. Een dergelijk systeem kun je ook invoeren om in te spelen op overcapaciteit en capaciteitsgebrek vanwege het wisselende aanbod aan zonne- en windenergie. Je zou als teler dan kunnen inbieden op capaciteit en een vergoeding kunnen krijgen op momenten dat er weinig zon of wind is en er een tekort aan elektrisch vermogen is. In de VS bestaat zoiets al. In Californië staan enkele zeer grote centrales met wel 200 tot 250 MW vermogen die alleen in bedrijf zijn op de enkele momenten in het jaar dat er te weinig zon en wind is. Normaliter zouden zulke investeringen nooit rond te rekenen zijn, maar nu wel omdat de centrales een vergoeding krijgen voor hun inzet.”

del om te testen of een of het ook marktpotentie heeft is nog -

door het eerst te proberen op beperkte

chrysantenteler in Kwintsheul

-

per land verschil is of neem het verschil

-

-

Piet Evers, leliebroeier in Moerkapelle en Luttelgeest te bieden en is sneller in te spelen op ketens die

-

-

38 (2015)

Opinie_NW.indd 5

5

16-09-15 12:32

Nieuws Lees meer op de website Op deze pagina’s vindt u een selectie uit het nieuws.

Een uitgebreide versie van deze berichten maar ook ander

■ Kamp presenteert Nationale Minister Kamp (EZ) zal op 21 september de Nationale Financieringswijzer presenteren. Dit is een nieuw webportaal dat mkb’ers moet helpen bij het zoeken van financiering. De presentatie vindt plaats tijdens een top in Den Haag over financiering van het mkb.

■ Bij bloemisten in Nederland, Frankrijk en Duitsland is Moederdag dit jaar beter verlopen dan vorig jaar, zo blijkt uit onderzoek van FloraHolland. De bestedingen vielen hoger uit, terwijl ook het aantal bestedingen toenam.

■ Vijf grote telersverenigingen, goed voor ruim 70% van het Nederlandse glasgroenteareaal, hebben besloten verregaand te gaan samenwerken en onder de naam Federatie VruchtgroenteOrganisatie (FVO) een coalitie te vormen met de overheid en de Rabobank.

Oud-landbouwminister Veerman gaat de coalitie leiden, zo hebben de betrokken partijen op 15 september bekendgemaakt. De FVO wil tot herstructurering en ontwikkeling van de glastuinbouw komen.

■ In 2014 en begin 2015 inspecteerde de Inspectie SZW ruim driehonderd groente- en sierteeltbedrijven. Bij circa tweederde van die bedrijven werden overtredingen vastgesteld.

De overtredingen hadden vooral te maken met blootstelling aan gevaarlijke stoffen, werken op hoogte, machineveiligheid en de inrichting van de arbeidsplaats. Werkzaamheden werden 22 keer stilgelegd in verband met ernstig gevaar voor personen.

■ De Club van 100 heeft vier onderzoeksvoorstellen ingediend bij de Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen. Een aantal projecten start nog dit jaar. De resultaten daarvan komen in de

6

Nieuwskort2.indd 6

Zondag 13 september is de serie Hollands Beste Bloemstylist weer beis dat FloraHolland, Bloemenbureau Holland en VBW dit jaar een promotiecampagne gekoppeld hebben aan het programma. Elke week staat er in de uitzending een bloem centraal en bloemisten spelen daar op in door een ’Boeket van de Week’ samen te stellen met dat product.

Leidschendam haken ze ook in op het televisieprogramma. „Afgelopen week werd roos iets uitgelicht en daar kunnen we een mooi boeket mee samenstellen. Niet één consument gevraagd of iets over gezegd, maar dat moet misschien nog groeien.

Alle promotie is in ieder geval welkom”, aldus Judith Ebbers.

loop van 2016 beschikbaar. De club van 100 werd vorig jaar opgericht en telt inmiddels 44 leden, tuinbouwtoeleveranciers die bereid zijn structureel bij te dragen aan onderzoek.

■ Hardlopen door kassen Heemskerkerduin Zo’n 250 hardlopers en wandelaars deden op 13 september mee aan de Kassen Cross, een recreatieve loop van 7,5 km door kassen en over tuinpaden in het Noord-Hollandse tuinbouwgebied Heemskerkerduin. De hardlooptocht, die voor de vierde maal werd gehouden, voerde onder meer door de kassen van dianthus- en tulpenkwekerij R.G. Kleef en orchideeenveredelaar Floricultura.

■ Onderzoek naar betere Kwekers, handel, FloraHolland, Rotterdam School of Management, Erasmus University (RSM) en Wageningen University zijn onderzoek gestart naar hoe de prijsvorming van sierteeltproducten in de daghandel structureel beter en stabieler gemaakt kan worden. Het onderzoeksproject, iFlow, kent een looptijd van vier jaar.

■

Horti Campus De Greenport Horti Campus kan rekenen op financiële steun van de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag aan het IDC Internationaal, het Technology Education Center HortiTech (TECH) en het IDC Greenport Logistiek. Zo krijgt het IDC Internationaal € 155.000 voor de bouw van een Chinese Solar Kas in Bleiswijk.

■ Hollands Beste Bloemstylist De eerste aflevering van Hollands Beste Bloemstylist is op zondag 13 september door 378.000 mensen bekeken. Dat zijn de helft minder kijkers dan in het vorige seizoen, toen het programma op woensdag werd uitgezonden. FloraHolland, een van de sponsors van het programma, wijt de gedaalde belangstelling aan concurrentie van andere programma’s.

■ De campagne ’Cymbidium in het bijzonder’ is op 13 september van start gegaan. Het tvprogramma RTL Weddingplanner besteedde aandacht aan cymbidium als bruidsbloem.

38 (2015)

16-09-15 14:55

FOTO: GERDIEN DE NOOY

Gelezen op Twitter Bart Bostoen (@BartBostoen) veel bezoekers getrokken. Mensen stonden in de rij om daarna een paar minuten tussen de 2.300 orchideeën te mogen lopen. Aan het project werkte de Nederlandse arrangeur Zuidkoop mee.

■ VU onderzoekt invloed groen in en rond ziekenhuizen Klinisch psychologen van de Vrije Universiteit Amsterdam gaan de komende vier jaar, samen met bureau Natuurvoormensen, onderzoek doen naar de effecten van natuurlijk ingerichte, groene omgevingen in en rondom ziekenhuizen op de gezondheid en het welbevinden van patiënten, personeel en bezoekers. De eerste resultaten worden in mei 2016 verwacht. Initiatiefnemers zijn FloraHolland en stichting iVerde.

■ Nederlandse sierteelt maakt

Arrangeur Miranda ter Voorde liet diverse toepassingen zien van cymbidium in bruidsboeketten.

■ Tuinbouwgebied Californië start aanleg tweede geothermiebron Glastuinbouwgebied Californië start deze maand in Horst met de voorbereidingen voor het boren van een tweede geothermiebron. De bron is een initiatief van vier groentetelers en Californië BV. Er is nog plek voor een aansluiting door een vijfde teler.

■ Miljoenste Floratino-tray in roulatie FloraHolland heeft tot nu toe ruim één miljoen Floratino-trays uitgegeven. Circa 250 kwekers maken er gebruik van. Ook het aantal klanten blijft groeien, meldt de bloemenveiling. Floratino is een meermalige trayserie voor pot- en tuinplanten die voorzien is van identificatie.

■ Zwevende orchideeëntuin trekt De zwevende orchideeëntuin op de Parijse vakbeurs Maison & Objet heeft vorige week 38 (2015)

Nieuwskort2.indd 7

Op de Flowers Expo in Moskou hebben FloraHolland, kwekers, handelaren en veredelaars – naar aanleiding van de aankondiging van verscherpte controles op Nederlandse bloemen vorige week – een statement gemaakt aan de Russen. De Nederlanders gaven aan dat ze toonaangevend zijn als grootste exporteur van bloemen en planten, die producten uitvoeren naar meer dan 150 landen en staan voor kwaliteit en een breed sortiment.

Zie ook pagina 10 en 11.

Terwijl NL kijkt naar Hollands Beste Bloemstylist, maar ook nog Robs Grote Tuinverbouwing hebben, moeten wij het met niks stellen @VLAM_be

Bloemistnieuws (@bloemistnieuws) @BartBostoen Leuk om te horen!

Wellicht wordt dit format in de toekomst ook uitgerold op de Belgische televisie.

aad van den enden (@aadvandenenden vandaag heeft #hetnieuweveilen haar scenario’s bediscussieerd met de inkoopverantwoordelijken van 7 handelshuizen; grote veranderbereidheid!

Teun van Turenhout (@TeunvTurenhout) #chrysant wordt gebruikt bij #Prinsjesdag Ook het kabinet en het Koningshuis gebruiken de #bloemenagenda.

Kicken @FloraHolland @mijnbloemist

Henri Wentink (@HoefmanBloom) Het is jammer dat er geen geur media is, zo’n heerlijke zoete geur van deze nieuwe #freilandroos.

Discussie op LinkedIn

■ BBL-contracten tellen niet mee Contracten met iemand die de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) volgt, tellen niet mee voor de ’ketenbepaling’, ongeacht het tijdstip waarop de contracten zijn aangegaan of geëindigd. Werkgevers kunnen daardoor een afgestudeerde BBL’er, aansluitend op hun BBL-contract een tijdelijk contract aanbieden.

Het ministerie van SZW komt daarmee terug op een eerdere toepassing van de regels rondom tijdelijke contracten. Sinds 1 juli 2015 mogen werkgevers maximaal drie keer achter elkaar een tijdelijk contract aanbieden, maar wel binnen een maximale periode van twee jaar. Daarna is er sprake van een contract voor onbepaalde tijd, tenzij de ’keten van contracten’ met een tussenpoos van minimaal zes maanden wordt doorbroken.

Leuk en aardig dat MPS garant staat voor een ’licence to produce’. Maar de kosten voor het label worden er niet minder op. Vooral telers met MPS-GAP en MPS-SQ krijgen fors hogere kosten dit jaar in rekening gebracht. Zij en diverse andere MPS-telers vragen zich in toenemende mate af wat er tegenover staat. Het label is immers onzichtbaar voor de consument. Met de recente invoering van MPS A+ kunnen telers zich alleen onderling van elkaar onderscheiden.

Dit zal de consument een rotzorg zijn.

Nee, MPS moet meer gaan leven verder in de keten.

7

16-09-15 14:55

VAKMANNEN IN HART EN NIEREN

Maak kennis met ons!

635972_.indd 8

16-9-2015 12:33:54

’Trendbreuk, na jaren van alleen maar bezuinigingen’ LTO Glaskracht Nederland -

van de arbeidslasten met

foto: Vidiphoto

trendbreuk, na jaren van alleen maar bezuinigingen.

Peter van Leth, Quincy von Bannisseht -

O

ok de voortzetting en budgetverhoging van de MIA en Vamilregeling kunnen op instemming van de brancheorganisatie rekenen, evenals de aankondiging dat de Garantieregeling Marktintroductie Innovatie (GMI) nog dit jaar opengaat.

Verder wijst Van Ruiten op het achtergestelde leningenfonds waaraan wordt gewerkt

kolenbelasting. „Het gaat om slechts € 0,05/ m3 tot € 0,0138/m3, maar toch ...”

Daarnaast signaleert Van Ruiten dat het kabinet bereid is belemmeringen voor ketensamenwerking – vaak rond mededinging – weg te nemen. Verder spoort hij EZ aan de beloofde inzet voor een gelijk speelveld in Europa ook waar te maken, vooral op het gebied van gewasbescherming. <

door de Nationale Investeringsinstelling (NLII). „Wij proberen daar input voor te leveren om te bereiken dat ook de glastuinbouw van dit fonds gebruik zal kunnen gaan maken. Hoe het fonds eruit komt te zien, is echter nog niet bekend.”

Minpunt vindt de glastuinbouwvoorman de kleine verhoging van de energiebelasting, ter compensatie van de afschaffing van de

Achtergrond ■ In 2016 is weer budget gereserveerd voor nieuwe aanvragen voor de subsidieregeling Marktintroductie energie innovaties (MEI).

■ De IMM-regeling (voorheen: IRE-regeling) wordt in 2016 gecontinueerd.

■ Dit najaar is de eerste openstelling van de Garantieregeling Marktintroductie duurzame Innovaties (GMI). Tot 2020 staat de over-

eenvoudiger. Het budget van de nieuwe geintegreerde regeling gaat in 2016 omhoog miljoen.

■

■

■ Het kabinet brengt in december 2015 een energierapport uit waarin een integrale en strategische visie op de energievoorziening in Nederland staat. Het jaar daarop moet dat tot nieuw kabinetsbeleid leiden.

■ De Tweede Kamer debatteert op 14 okto-

lage-inkomensvoordeel (LIV) voor werkgevers die mensen aan de onderkant van de

Mansveld (I&M) over de invoering van de

■

wordt te investeren in nieuwe en bestaande risicovolle marktintroducties in onder meer de glastuinbouw.

■

■

maximaal € 2.000 per werknemer per jaar.

■ Minister Kamp (EZ) presenteert op 21

De innovatieregelingen Research en ■

Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk

de 100% en 120% van het minimumloon. kosten, een voordeel dat kan oplopen tot

38 (2015)

3815prinsjasdag2015.indd 9

jaar niet bezuinigd. De vorig jaar aangekondigde korting van het budget met 2% is teruggedraaid.

9

16-09-15 15:23

Waardevolle informatie beter be De tuinbouwsector is een hightechsector, maar voor het koppelen van managementinformatiesystemen en geautomatiseerde productiesystemen valt nog veel te leren van anuit het rapport ’Van kas naar keten’ van LEI Wageningen UR in samenwerking met Tuinbouw Digitaal.

Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

De ideale toekomstige geïntegreerde koppeling tussen moderne managementinfor matie- e

M

wordt veel informatie handmatig geregistreerd in een bedrijfsmanagementsysteem of handmatig verzonden naar externe partijen. Dit is inefficiënt en foutgevoelig.

Bovendien blijft veel waardevolle informatie uit kwekerijsystemen nu onbenut. Een

oderne kwekerijen zijn verregaand geautomatiseerd en in de productieprocessen wordt veel informatie gegenereerd. Om in de toenemende behoefte aan up-to-date managementinformatie en keteninformatie te voorzien,

Mening

oplossing is het koppelen van kwekerijsystemen aan het bedrijfsmanagementsysteem. „Echter, in de huidige tuinbouwpraktijk blijken dergelijke integratieoplossingen moeizaam van de grond te komen”, ervaart Robbert Robbemond, LEI-onderzoeker, na

Maurice van Winden, directeur SDF

’Van keten naar kas’ dan echt dat integratie van verkoop, logistiek

Maurice van Winden, dide barrières en aanbevelingen van het rapport ’Van kas naar keten’, maar ziet -

nagementsystemen wel mooi vinden, maar

moeite om handelspartners aan te sluiten op hun interne systemen dan dat ze interne

Althans zo denken veel telers erover, maar meer en meer ondernemers lopen tegen problemen aan waarop ze moeten anticipe-

is dat raar; dat extern meer gekoppeld wordt

Van Winden de razendsnelle ontwikkelingen

De samenwerking tussen handelaren en

het geen uitzondering meer dat ondernemers -

-

en technieken zal het niet liggen, want die een hele uitdaging worden om iedereen op

-

problemen gaan voordoen die niet meer de glasgroenteteelt telersverenigingen regel-

10

3815kasketen.indd 10

bestellingen, soms wel van 20 tot 50 per dag tie ondernomen en interne systemen worden

38 (2015)

16-09-15 10:37

IllustrAtIe: leI WAgenIngen ur

er benutten Achtergrond

Voortouw vanuit Nederland ciers moeten hierin het voortouw nemen, omdat

In het rapport ’Van kas naar keten’ staan de onderstaande aanbevelingen.

■ Standaardisatie is geen doel op zich, maar

■ Gebruik concrete pilots om de samenwerking tussen kwekers, tussen leveranciers en tussen kwekers en leveranciers te stimuleren. Probeer tevens brancheorganisaties van leveranciers en kwekers te activeren op dit thema.

Hieraan worden steeds hogere eisen gesteld.

naadloos met elkaar en met externe systemen dat alle leveranciers en standaardisatieorganisaties in de sector met elkaar het onderwerp integratie hoog op de agenda zetten.

■

■ De markt voor tuinbouwtechnologie is internationaal. Het is daarom cruciaal dat de benodigde standaarden internationaal gedragen worden. Vanuit haar leidende positie zou Nederland

Voordelen van geïntegreerde automatiserings-

zodat het belang van investeringen erin

■ De complexiteit van integratie-oplossingen kan worden verlaagd door praktische hulpmiddelen en toepasbare kennis gebaseerd op ISA95 (internationale standaard voor integratie van kantoor- en productieautomatiseringssystemen) beschikbaar te stellen en open te delen.

order-picking-systemen, sorteer- en verpakklimaatsystemen (met teeltplanning). Leveran-

entinfor matie- en geautomatiseerde productiesystemen.

afronding van rapport ’Van kas naar keten’.

Helaas is er geen eenvoudige oplossing voorhanden. Bij innovatie op het gebied van integratieoplossingen beïnvloeden veel verschillende partijen en omstandigheden elkaar. Om tot succesvolle veranderingen te komen is daarom een systeembenadering nodig (zie kader).

agenda hebben wat de kans vergroot op wantrouwen bij gezamenlijke initiatieven.

Andere barrières die innovatie op het gebied van integratieoplossingen remmen zijn: de economische situatie, de kleine schaalgrootte van kwekers en de afname van de vraag naar hoogwaardige technologie.

Niet uniek Barrières „Het implementeren van integratieoplossingen is complex. Deels komt dat doordat in de bestaande systemen veel leverancierspecifieke standaarden en verouderde koppelingen zijn opgenomen. Daardoor is het lastig om de achterliggende technische infrastructuur bij kwekers aan te passen”, stipt Robbemond als eerste barrière aan.

Veel tuinders zien wel dat integratie tussen kwekerij- en bedrijfsmanagementsystemen voordelen oplevert, maar vinden de kosten niet opwegen tegen de baten. Als zij voor de keuze staan te investeren in IT, dan ligt de prioriteit vaak bij het vinden van een zo goedkoop mogelijke oplossing en niet zozeer bij de integratiemogelijkheden ervan.

Om dit te doorbreken zijn samenwerken en kennis delen de sleutelwoorden. Uit de interviews maakt Robbemond echter op dat verschillende partijen te veel een eigen 38 (2015)

3815kasketen.indd 11

De integratiemogelijkheden van bedrijfsmanagementsystemen met geautomatiseerde productiesystemen verschillen tussen glas-, sierteelt- en glasgroentebedrijven, maar ook weer niet zo dat ze uniek zijn te noemen. „De uniekheid van verschillende tuinbouwbedrijven ten opzichte van andere productiebedrijven moet niet overschat worden. Er valt veel te leren van oplossingen die in de internationale productie-industrie ontwikkeld zijn. Die kunnen inspirerend en richtinggevend werken”, stelt Robbemond.

Hij benadrukt de waarde van de ISA-95 referentiemodellen en de daarop gebaseerde XML-berichten. Een van de belangrijkste onderwerpen die door deze modellen worden aangepakt, is de koppeling tussen bedrijfsmanagement, procesmanagement en technische aansturing. Hiervoor worden verschillende besturingslagen onderscheiden die gezamenlijk verantwoordelijk zijn

voor de integratie van het productiesysteem.

Met een besturingsgelaagdheidsmodel is inzicht te verkrijgen hoe processen door bedrijfsmanagement worden aangestuurd en hoe technologie betrokken wordt in de uitvoering ervan. „Voor de belangrijkste informatiestromen zijn referentieberichten in XML-formaat uitgewerkt die open te gebruiken zijn door leveranciers. Hierdoor hoeft het wiel in de tuinbouwsector niet opnieuw te worden uitgevonden”, beweert Robbemond. <

In het kort ■

industrieën loopt de tuinbouwsector achter op het gebied van gestandaardinagement en operationele teeltprocessen.

■ Volgens sectorexperts, telers, en technologieleveranciers is dit te verklaren vanuit de economische situatie en de kwekers.

11

16-09-15 10:37

Peter van de Pol, spreker op Blooming the Future:

-

Arie-Frans Middelburg afmiddelburg@hortipoint.nl

H

et antwoord dat Berry Philippa, voorzitter van Blooming Breeders vorig jaar in week 47 gaf op de vraag ’Waarom Blooming the Future?’ in een interview met het Vakblad voor de Bloemisterij was helder. „Omdat we willen komen tot een sectorbrede visie die tot stand komt in samenspraak met alle geledingen van de sierteelt; veredelaars, toeleveranciers, producenten, veilingen, handelaren en retailers.” Ook op de site van Blooming the Future wordt nog vastgehouden aan ’een strategische visie en actieplan waar alle partijen in de sector achter staan.’

Inmiddels zijn er een congres en decisionroomsessies geweest, ligt er een SWOTanalyse en een lijst met ideeën en zijn de datum, de plaats en het programma voor het slotcongres bekend. Alle geledingen van de sector zullen daar wederom aan meedoen. Duidelijk is echter dat er geen

uitgebreide visie opgetekend in een lijvig rapport gaat komen, maar een visie voor de sector verwoord door Berry Phillipa in 300 woorden. Vijf sprekers delen op 22 september in Breukelen hun aanpak op vijf terreinen die volgens Blooming the Future voor de sierteelt uitdagingen vormen. Philippa wil daar aan het eind van het congres een beginselverklaring voor de hele sector uit destilleren.

Een van de sprekers is Peter van de Pol. Hij nam na het eerste congres op 2 december vorig jaar zitting in een klankbordgroep.

Nu spreekt hij met Hendrico de Brabander van Noviflora over een van de uitdagingen voor de sector: samenwerken. Schoneveld en Noviflora zetten samen primula Pricanto in de markt.

Achtergrond

Slotcongres Blooming the Future Het slotcongres van Blooming The Future; Sierteelt in Beweging vindt plaats op 22 september, vanaf 14.15 uur. De locatie is Nyenrode Business Universiteit, Straatweg 25, Breukelen. Op het slotcongres uitdagingen voor de sierteeltsector: marketing, cross-overs, consument, duurzaamheid en samenwerking.

Marcel Jansen van Strøm Creative

12

blooomingthefuture.indd 12

Aandacht trekken – over marketing. Peter van de Pol van Schoneveld Breeding en handelen onder het kopje ’Partnerschap bouwen’ de uitdaging samenwerking.

Helias Andriessen van Plantics spreekt over duurzaamheid. Annet Langeslag van over de consument. Het is nog een verrassing wie de uitdaging cross-overs bespreekt.

Van de Pol zat niet te wachten op een nieuw lijvig rapport van Blooming the Future. Er zijn er al zoveel. FloraHolland, ABN Amro, LTO, Rabobank en het Santpoort-beraad. „Ik wil geen nieuwe visie met nieuwe inkt, die in een kast eindigt. Maar praktische handvatten geven. Waar ging het fout en wat ging goed bij onze samenwerking met Noviflora?”

Van de Pol wijst erop dat gedurende het traject van Blooming the Future de andere visies wel zijn meegenomen. „Maar we hebben niet geprobeerd slimmer te zijn en iets nieuws te beginnen. Visies vertellen hoe het in theorie zou moeten. Ik wilde best in een klankbordgroep, maar als er alleen een rapport zou komen dat in de kast zou blijven liggen dan was ik afgehaakt. Geef de sector ook een oplossing, een denkrichting.

Laat voorbeelden zien en discussieer erover”, aldus de International Grower of The Year 2014.

Van de Pol spreekt op het slotcongres dus over samenwerking. Een toverwoord dat de afgelopen maanden en jaren al zo vaak rondzong als het tegen zat in de sector. Net als de andere uitdagingen op Blooming the Future: consument, marketing, cross-overs en duurzaamheid. What’s new? Zijn het geen open deuren? „Zolang het alleen met de mond beleden wordt wel”, zegt Van de Pol. „Maar ik denk door te laten zien hoe wij de handen ineen hebben geslagen met andere bedrijven door specifiek markt-productcombinaties te maken en schaphouders te ondersteunen. Dat is samenwerken met de handen.”

38 (2015)

16-09-15 12:32

Foto: Arie-FrAns Middelburg

Van de Pol realiseerde zich in 2008 dat het anders moest met Schoneveld. De crisis zorgde zijns inziens voor een nieuwe werkelijkheid. Bedrijven zouden voortaan meer moeten doen voor dezelfde omzet. Je moet volgens hem echt een meerwaarde hebben.

Hij hield zich voortaan opzettelijk niet meer alleen aan zijn rol aan het begin van de keten. „We willen niet op iemands stoel gaan zitten, maar wel de stoelen bij elkaar zetten.

En specifiek kennis bij elkaar brengen.”

In 2008 begon Schoneveld daarom met het geven van teeltondersteuning. In 2010 werd dat aangevuld met marketingondersteuning en in 2012 ging de veredelaar ook verkoopondersteuning geven.

Om tafel Schoneveld zit regelmatig om tafel met eindklanten van kwekers. Met een Ikea bijvoorbeeld dat cyclamen uit haar sortiment wilde schrappen, maar na gesprekken met Schoneveld de kleurenmixen per land aanpaste en toch weer 1,4 miljoen cyclamen ging draaien.

Of met Franse tuincentrumketen Jardiland. Local for local is een trend in Frankrijk, Engeland en Duitsland. „We moeten niet denken dat we onze Nederlandse producten er even door kunnen drukken in die landen. Wat we wel kunnen doen is een 38 (2015)

blooomingthefuture.indd 13

samenwerking opzetten.” Voor cyclamen Petticoat werd met de Jardiland afgesproken dat de keten van lokale kwekers afnam, maar zodra de kwaliteit in Frankrijk afnam als het te warm werd, werd er gekozen wordt voor planten uit Nederland.

Daarnaast helpt Schoneveld – in samenwerking met andere veredelaars en handelaren – tuincentra met het stimuleren van de verkoop door de Inspiratietafel. De tafel dient bezoekers van tuincentra te inspireren en aan te zetten tot aankoop. Aan de hand van een productkalender wordt de tafel bij tuincentra 52 weken per jaar gevuld met planten. Tweewekelijks verandert het sortiment. Op de vloer geeft een medewerker van het tuincentra informatie over de planten, bovendien is er ondersteuning van narrowcasting en online-activiteiten.

Actie Van de Pol is positief over de stappen die Schoneveld sinds 2008 heeft gemaakt. Hij zag zijn kosten weliswaar stijgen, maar het bedrijf schrijft nog altijd zwarte cijfers. „Op de korte termijn levert de samenwerking niet veel op. Maar op de lange termijn wel.

Ik weet zeker dat onze genetica in beeld blijft bij schaphouders waardoor kwekers kunnen blijven leveren en wij ook aan kwekers kunnen blijven leveren.”

Van de Pol hoopt mensen volgende week te inspireren. „We pretenderen niet alle kennis in huis te hebben. Maar een belangrijke boodschap die we willen brengen is: kom in actie. Als maar 1% van de aanwezigen geïnspireerd wordt om samen te gaan werken. Dan hebben we meer bereikt dan een rapport dat in de kast blijft liggen.”

Geen revolutie Een revolutie verwacht Van de Pol niet, kleinere veranderingen wel. „Als iedereen blijft zitten en redeneert: is dit het nou? Dan komen we niet los. Mensen in de sector zullen een voet los van de grond moeten doen, anders kunnen ze geen stap zetten. Er zullen er echter zijn bij wie de uitdagingen niets teweeg brengen. Zij zullen de kat uit de boom blijven kijken. Voor hen is het straks te laat.

Maar er zullen er ook zijn – en dat weet ik zeker – die bruikbare elementen vinden in wat de sprekers te vertellen hebben. En dan vind ik dat we al wat bereikt hebben.”

Wat heeft Blooming the Future Van de Pol zelf eigenlijk gebracht? „Het heeft me een nieuw netwerk opgeleverd. Ik ben in de klankbordgroep gerold en dat heeft me in nauwer contact gebracht met andere mensen. Dat heeft het me al gebracht. Ik probeer daarbij wel altijd te kijken naar verbindingen voor ons bedrijf.” <

13

16-09-15 12:32

Nederlanders op Flowers Expo, Moskou:

’Ook dit overleven de Russen w Op Flowers Expo vorige week in Moskou was de sfeer opvallend positief ’ze denken in oplossingen’, laten standhouders horen. Op marktbezoek werden de gevolgen van de zwakke roebel en de strengere grenscontroles echter tastbaar.

I

k vond de stemming heel positief. Ik heb op de beurs veel winkeliers en grote „ importeurs gesproken. De meeste hebben het niet over strengere grenscon-

troles of de zwakke roebel. Ze zijn vooral op zoek naar oplossingen. Hoe kunnen we zorgen dat de bloemen er toch komen?

Russen zijn gewend om met tegenslag om

te gaan; daar gaan ze heel flexibel mee om”, vertelt Arthur Zwinkels. Hij vertegenwoordigde als persoonlijk verkoper van FloraHolland LG Flowers en het Belgische Fikona.

Het positivisme van Zwinkels is bij meerdere standhouders te horen als we een rondje bellen. Het was erg druk op Flowers Expo hoewel Ruut Smit van Floritec - dit jaar geen stand, maar bezoeker van de beurs en op marktbezoek - aangeeft dat er minder stands stonden dan vorig jaar.

Russen schrikken niet

Foto: Danny van UFFelen, Zentoo

Ook Michel Duijvesteijn van Zentoo bestempelt Flowers Expo, die vorige week van 8 tot en met 10 september plaatsvond, als een goede beurs. Ook qua bezoekersaantallen. „De beurs werd goed bezocht en de vraag naar Nederlandse producten blijft overeind. De Russen zelf schrikken nog niet eens zo erg van de politieke situatie. Wat dat betreft zijn ze wel wat gewend. De handel loopt, weliswaar in anonieme verpakkingen, gewoon goed door. Ze bereiken de klant, alleen hoor je dat het transport een of twee dagen langer duurt”, geeft hij aan.

Gerberateler Arjan Koolhaas van Koolhaas Flowers uit Bleiswijk was vorige week op de Flowers Expo in Rusland aanwezig om onder andere Qbox te promoten; een verpakking die met name geschikt is voor het transport over verre afstanden. Bijvoorbeeld Rusland. Ook Koolhaas vond de stemming op de beurs positief. „Er werd verder niet zo veel over de boycot gesproken. De bloemen bereiken nog steeds onze klanten”, ervaart Koolhaas.

Volgens John Elstgeest, accountmanager Oost-Europa, waren in de stand van Deliflor de zwakke roebel en de grenscontroles geen onderwerpen van gesprek. „Russen zijn crises gewend en ook dit overleven ze wel

14

flowerexpo2.indd 14

38 (2015)

16-09-15 13:57

Column Feico Smit f.smit@royalvanzanten.com

en wel weer’ weer. Elstgeest bespeurde veel belangstelling voor de chrysanten van Deliflor, ook voor noviteiten.

Decorum Company reisde vorige week met 21 man af naar Moskou. Gezamenlijk hadden zij een paar straten ingericht met bloemen en planten. Er was elke dag een selfie-actie en in de stand waren arrangeurs aanwezig die demonstraties gaven. Dit trok volgens orchideeenkweker Henk de Jong veel bezoekers. „We hebben veel Russen gesproken en je merkt dat ze helemaal niet zo in de rats zitten. Zij accepteren de situatie zoals die is.”

Op marktbezoek Veel kwekers plakten een marktbezoek aan de beurs vast. Met eigen ogen zagen ze dat de problemen waarmee de Russen kampen invloed hebben op de verkoop van bloemen en planten.

Duijvesteijn zag op de verkooppunten dat de crisis toch wel heeft toegeslagen. Er worden minder bloemen verkocht. De Russen zijn terughoudender, bespeurde hij. „Niet zo gek als je bedenkt dat Russen in anderhalf jaar tijd veel minder te besteden hebben aan dollar/euro-producten. Het is dus logisch dat de bloemenverkoop terugloopt”, geeft Duijvesteijn aan. Ook qua aanbod ziet hij wat verschuivingen. Waar vroeger het gewicht van een chrysant minimaal 85 of 90 gram moest zijn, kan het nu af met ietsjes minder.

Dit laatste ondervond ook Ruud Smit.

Hij ziet een langzame verschuiving van troschrysant naar santini. En ook bij gerbera is een verschuiving zichtbaar van grootbloemig naar mini’s. Volgens Zwinkels heeft dat deels met prijs te maken. Maar het komt ook doordat er meer reclame wordt gemaakt voor mini’s in Rusland, het assortiment van de mini’s verbetert (de koppen worden groter) en de goede houdbaarheid.

Een verschuiving dus naar goedkopere bloemen. Dit gaat echter niet voor alle bloemen en planten op. Er zijn nog steeds Russen die bulken van het geld. Zwinkels geeft aan dat de verkoop van het label Regina, de ficus op stam van Fikona, gestaag doorloopt in Rusland. „Voor de rijken maakt het niet uit of de ficus 100, 200 of 300 euro kost. Ze kopen toch wel.” Alle bloemen en planten die onder de ’top’ zitten heben het lastig. Is een potchrysant goedkoper dan de kalan38 (2015)

flowerexpo2.indd 15

Oeganda

choë dan kiezen de gewone Russen voor de potchrysant.

Het is al eerder gezegd. De Russen denken in oplossingen. Kan het transport goekoper door meer bloemen en planten op een kar? Kan er een centje van de prijs af om bloemen betaalbaar te maken in de winkel?

En wat de strengere grenscontroles betreft: kunnen bloemen en planten uit Nederland in blanco hoezen en in trays en fust dat niet naar het land van herkomst te herleiden is?

Na zdorovje De oude Lada’s worden opgepoetst in Rusland door de Tsaren van weleer om ons Nederlanders even een lesje te komen leren.

Met tienduizenden ronkende Lada’s staan ze -

over tot de ultime poging ons dwars te zitten

Anonieme verpakking Ook bij Decorum Flowers gaan de bloemen in een anonieme verpakking over de Russische grens. Volgens De Jong is dat jammer, juist omdat Decorum Company daar als merk meer voet aan de grond wil krijgen. „Wij hebben vorig jaar een project opgestart en willen meer zichtbaar worden in Rusland. Ik ben er meerdere malen geweest om onbekendheid weg te nemen, kennis over te dragen en Decorum te promoten”, legt De Jong uit. Dit heeft volgens hem wel effect gehad. Want ondanks dat Nederlandse bloemen en planten door de lagere roebel flink duurder zijn geworden, is de afzet volgens De Jong vrij stabiel gebleven. „Daar moet je echt wel wat voor doen; het gaat niet vanzelf. Als de crisis niet had toegeslagen hadden we daar meer af kunnen zetten. Het is jammer dat het stuk merkontwikkeling bij de bloemen nu niet mogelijk is door de blanco hoezen, maar kwaliteit en betrouwbaarheid blijven belangrijk. Zeker voor de export op verre markten”, ervaart hij.

Angst dat ze in Rusland massaal zelf bijvoorbeeld chrysanten gaan kweken hoeven Nederlanders niet te hebben. Elstgeest vertelt dat de Russen wat belangstelling tonen om zelf te gaan telen. „Maar dat is nog niet serieus te nemen. Het is meer dat iemand langs komt met idee het zelf te doen. Als ik ze dan vertel wat er allemaal bij komt kijken haken ze af.

Smit zag tijdens zijn marktbezoek wat lokale productie van chrysant, maar noemt dat het ondereind van de markt. „Mijn indruk is dat de import uit Nederland als de standaard wordt wordt geaccepteerd. De lokale productie is er voor de gaatjes.” Het geeft in ieder geval aan, zoals Duijvesteijn ook al concudeerde, dat de vraag naar bloemen en planten uit Nederland overeind blijft. <

toe te laten.

-

druk staat moet een uitweg vinden. Bloemen

de Batavieren tegen de Kozakken. Ik zie al -

Den Haag staat van alleen maar vierkante Haag.

Na de veldslag die gepaard gaat met veel wapengekletter van zwaarden en knotsen en wodka en wordt onder luid applaus een winnaar aangewezen van deze totaal over-

15

16-09-15 13:57

Zesde Floral Tweetjam nog grootser

-

Cindy van der Zwet cvanderzwet@hortipoint.nl

B

hier ruim een jaar geleden mee gestart en in deze periode is het team uitgebreid en zijn de sessies professioneler geworden. Eerst waren het enkele bloemisten die gefilmd werden met een iPad; nu staat de zaal voller en is er een cameraploeg aanwezig die alles vastlegt. De designers, het bloemwerk en de verschillende interviews die deze middag over het vak plaatsvinden worden allemaal gefilmd. Bloemisten over de hele wereld kunnen inloggen en het drie-uur-durendeevenement realtime volgen.

In Delft zijn vandaag dertig arrangeurs aanwezig; zelfs afkomstig uit Spanje en Foto’s: Cindy van der Zwet

loemisten, telers en sponsors reisden 4 september naar Delft af om de zesde Floral Tweetjam van Flower Factor bij te wonen. De Floral Tweetjam is een initiatief van Pim van den Akker en is opgezet om te inspireren en partijen met elkaar te verbinden. „Deze tweetjam is eigenlijk een afgeleide van de muziekbusiness. Daar heb je jamsessies, waarbij muzikanten bij elkaar zitten en al spelenderwijs liedjes maken. Dat kan met ons vak ook.

Als je bloemisten bij elkaar zet, ontstaat er ook iets moois. Die inspiratie, kennis en sfeer wil ik graag overbrengen.”

De Floral Tweetjam is een interactief online en offline-evenement voor iedereen die betrokken is bij de sector. Van den Akker is

Zo’n dertig bloemisten gaan aan de slag met de producten die kwekers voor deze middag hebben aangeleverd. Het thema van de Floral Tweetjam is deze keer ’Vintage Fall’.

16

Tweetjam.indd 16

Engeland. Sommige arrangeurs hebben een eigen winkel, maar er doen ook verschillende docenten en leerlingen met de tweetjam mee. Iedereen krijgt drie opdrachten binnen het thema ’Vintage Fall’. Karin Pasman is een van de (freelance) bloemisten die vandaag meedoet. Zij is al bij meer edities aanwezig geweest. „Voor mij is dit een leuke middag en ik doe weer wat inspiratie op. Je hebt contact met elkaar en je leert er altijd weer van”, motiveert zij haar deelname. Er staan volgens haar deze middag weer genoeg producten om mooie creaties mee te maken.

Alle bloemen en planten worden gesponsord door de leden van Flower Factor.

Dit zijn individuele kwekers, maar ook verschillende FPC’s zijn aangesloten bij dit promotieplatform. Een daarvan is Your Lily.

Kweker Gerben Ravensbergen is deze middag ook in Delft en mag onder het toeziend oog van de camera op de bank meer vertellen over zijn product en over wat het promotieplatform Your Lily allemaal doet. Zijn doel is om de diversiteit van het assortiment over te brengen bij de bloemist. „Via Flower Factor kunnen we goed de bloemisten bereiken. Flower Factor heeft weer een andere groep volgers dan wij hebben en daar willen we onze lelies onder de aandacht brengen. Dat grote bereik is de meerwaarde van het platform”, vindt Ravensbergen. Daarnaast ontvangen zij veel beelden die zij zelf ook weer delen via de sociale media om zo het product weer onder de aandacht te brengen.

Your Lily is een half jaartje lid van de Flower Factor en volgende maand wordt er weer over de promotie gesproken en geld opgehaald. „We zullen zien of we er mee door gaan. Dit kost natuurlijk geld en dat moet ook op de een of andere manier terugkomen. Dat kun je nooit aantonen, dus het 38 (2015)

15-09-15 16:44

maakt voor de promotie-activiteiten en daar wordt deze middag een foto naar toe gestuurd. „De producten die hier staan worden gesponsord door de telers. Dit rouleren we, zodat iedereen een keer een bijdrage levert. Dan is het natuurlijk ook leuk om te zien wat er uiteindelijk mee gedaan wordt”, legt hij uit. Van der Helm hoopt dat hij er na deze middag weer een paar nieuwe ambassadeurs voor zijn product bij gekregen heeft. „Ik vind het een goed concept, maar ik hoop dat het nog groter gaat worden.”

bloemisten vast.

gaat uiteindelijk om het gevoel dat iedereen hier aan overhoudt”, stelt Ravensbergen.

Interview op de bank Een paar meter verderop staat Tom van Holstein te kijken bij wat bloemisten met zijn aangeleverde gerbera’s doen. Het bedrijf uit De Lier is lid van Flower Factor met als doel bloemisten meer in aanraking te laten komen met het product. Van Holstein heeft deze middag verschillende bloemen neergezet die passen bij het thema. „Ik neem op zo’n middag de Holstein-soortjes mee, maar welke gerbera’s de arrangeurs gebruiken is eigenlijk nog niet eens zo belangrijk. Als ze de bloemen maar meer gaan gebruiken.

Wij zijn er bij gebaat als de hele productgroep gerbera beter verkocht wordt bij de bloemist.”

Van Holstein loopt in het rond en spreekt verschillende bloemisten aan. Hij hoeft geen interview op de bank te geven; cymbidium-

teler Leo van der Helm uit Nootdorp mag dat deze middag wèl. Hij is woordvoerder namens de productcommissie snycymbidium en houdt een promotiepraatje voor het product voor de camera. In de praktijk hoort hij soms van bloemisten dat het lastig is om met cymbidium te werken. Deze middag hoopt hij bloemisten ervan te overtuigen dat er met snijorchidee ook mooie arrangementen te maken zijn. „Ik vind het ook goed dat er deze middag studenten zijn. Dat is de toekomst. Je kan ze niet vroeg genoeg in aanraking brengen met onze bloemen. Voor ons is het goed dat ze ons product kennen, maar voor bloemisten is het een manier om zich beter te onderscheiden van bijvoorbeeld de supermarkten.

Die hebben het ook moeilijk en moeten met andere bloemen gaan werken”, vindt Van der Helm.

Via de app houdt hij zijn achterban op de hoogte van de ontwikkelingen van vanmiddag. Er is een speciale groepsapp aange-

Die wens heeft Van den Akker ook. Hij hoopt de komende editie nog meer bloemisten, telers, en kijkers aan zich te binden. Dit keer waren er ruim 800 kijkers; bijna twee keer zoveel als vorige keer. Hij benadrukt dat de beelden en de foto’s van deze middag de komende maanden nog verspreid gaan worden, via de site en sociale media. Meer mensen zullen alle creaties onder ogen krijgen en het uiteindelijke bereik zal hoger zijn.

Flower Factor is ook met partijen in gesprek om de Floral Tweetjam in Duitsland van de grond te krijgen. „Het moet gaan groeien. Het kan nog veel groter worden.

Het aantal kijkers kan omhoog, maar dat is ook weer niet het belangrijkste. Het is op zo’n middag ook goed dat de hele keten met elkaar in contact is en wordt geïnspireerd.

Het gaat ook om het verbinden met elkaar”, besluit Van den Akker. <

Leliekweker Gerben Ravensbergen (rechts) zit namens Your Lily op de bank.

38 (2015)

Tweetjam.indd 17

17

15-09-15 16:44

Vragen Stuur uw vragen naar Postbus 9324, 2300 PH Leiden.

U kunt ook bellen, faxen of mailen: Peter van Leth, 071-56 59 688, pvanleth@hortipoint.nl

Is roken op de werkvloer reden tot ontslag op staande voet? andere de normen, waarden en huisregels beschreven die binnen de onderneming van moment dat ĂŠĂŠn van de regels uit het reglement niet worden nageleefd of overschreden worden?

W

erknemers hebben recht op een rookvrije werkplek. De werkgever is hier verantwoordelijk voor en moet dus zorgen dat daadwerkelijk sprake is van een rookvrije werkplek. In veel reglementen komt daarom een rookbeleid of rookverbod terug. De praktijk wijst uit dat een compleet verbod lastig na te streven is.

Daarom kiezen veel ondernemers ervoor om een vaste plek in te richten waar het personeel op vastgestelde tijden mag roken.

Onbewuste schade Wat nu als werknemers buiten deze plek roken en, waarschijnlijk onbewust, schade toebrengen aan uw onderneming als gevolg van een brandende sigarettenpeuk? De sigarettenpeuk kan bijvoorbeeld in een vuilcontainer terecht komen en brand veroorzaken met in het ergste geval verregaande gevolgen. De eerste reactie van veel ondernemers zal zijn: ontslag op staande voet! Kan dit wel? Ja, die mogelijkheid bestaat.

Wanneer werknemer opzettelijk of ondanks een waarschuwing roekeloos anderen in gevaar brengt of schade toebrengt aan een eigendom van werkgever, kan de werkgever overwegen om de werknemer op staande voet te ontslaan. Houdt hierbij rekening met het feit dat wel aannemelijk gemaakt moet kunnen worden dat hiervan sprake is.

Let op! Ontslag op staande voet dient altijd onverwijld, dus dezelfde dag, en schriftelijk te gebeuren.

Alleen in het geval dat de onderneming ernstige schade wordt toegebracht en bewezen kan worden dat werknemer hier schuldig aan is raden wij u ontslag op staande voet aan. Aangezien werknemer, na een ontslag op staande voet, geen recht heeft op een WW-uitkering zal de werknemer bijna

18

3815vraag.indd 18

IllustratIe: Peter moorman

altijd zijn ontslag aanvechten middels een procedure bij de kantonrechter. Nu, door de invoering van de WWZ per 1 juli 2015, hoger beroep en cassatie open staat, kan dit tijdrovend zijn en veel geld kosten. Win dus advies in voordat u overgaat tot ontslag op staande voet.

Is de situatie niet dusdanig ernstig van aard dat van ontslag op staande voet sprake kan zijn, dan adviseren wij u uw werknemer een schriftelijke waarschuwing te sturen (per aangetekende post), waarbij u aangeeft dat een eventuele volgende overtreding gevolgen kan hebben voor de voorzetting van zijn of haar dienstverband.

In goede banen Wat kunt u het beste doen om het rookbeleid binnen uw onderneming in goede banen te lijden? U kunt natuurlijk een volledig rookverbod invoeren voor de onderneming.

Wanneer u dit onderbouwt in uw bedrijfsreglement en hierbij vermeldt dat werknemer een waarschuwing zal krijgen indien hij de regels overtreedt en bij maximaal drie waarschuwingen er sprake zal zijn van ontslag op staande voet, heeft u de meeste kans dat u in een mogelijke procedure in het gelijk gesteld wordt.

Gezien het feit dat er vandaag de dag nog altijd veel mensen zijn die roken kunt u, om overtredingen en stiekem roken te voorkomen, het beste een rookplek inrichten waarbinnen werknemers in hun pauze kunnen roken.

Door voldoende consequent te zijn en bovenop het rookgedrag van uw werknemers te zitten hoeft het roken binnen uw onderneming niet voor problemen te zorgen.

-

38 (2015)

15-09-15 16:44

M K Groene planten

Snijbloemen 2013

35

2014

2015

2013

2015

160

2013

2014

2015

150

25 20 15

Middenprijs in centen

120 Middenprijs in centen

Middenprijs in centen

2014

130

30

10

Bloeiende planten

110 100 90

27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 week

De gemiddelde prijs van snijbloemen kwam in week 37 uit op 26 cent. Dit was drie cent meer dan het jaar ervoor.

80

140 130 120 110 100 90 80

27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 week

De prijsvorming van groene planten was dit jaar ook beter. Gemiddeld brachten zij € 1,16 op; tegen € 1,10 vorig jaar.

27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 week

Bloeiende planten gingen gemiddeld voor € 1,24 van de hand. Dit is tien cent meer dan vorig jaar.

Marc de Baan:

’Samen werken aan nieuwe initiatieven’ Bedrijf: FloraHolland Week: 37

Maandag „Mijn week begint met het doornemen van informatie die mijn collega van PMI nodig heeft voor ons Product Markt Plan Balkon & Terras. Eén van de initiatieven is het in kaart brengen van de Europese Productie. Daarna heb ik een afspraak in het HBC met Teun van Turenhout over de FPC van donderdag as. ’s Middags ga ik samen met collega Marcel Vooren naar Citrina in De Kwakel, om te praten over een nieuw project binnen Accountmanagement.”

Dinsdag „De dag begint met telefonisch overleg met mijn Spaanse collega Maria Jose. Zij is terug van vakantie, ik heb haar taken de afgelopen weken waargenomen. Nu kunnen er weer nieuwe zaken opgepakt worden. Ook werk ik verder aan het in kaart brengen van de productgroepen mandevilla, bougainvillea en Nerium oleander. ’s Middags ga ik samen met mijn collega langs bij Verde Calabria, een Italiaanse aanvoerder en praten over hun commerciële strategie. Eind van de dag ga ik nog naar de Autumn Fair in Naaldwijk en heb ik overleg met een paar kwekers.”

Woensdag „Vanochtend heb ik overleg met een collega over een onderzoek naar 00 (TEMPL)

Markt-Prijsbeelden-nw.indd 19

consumentgedrag en aankoopmotieven op het gebied van outdoor planten. Daarna ga ik weer naar de Autumn Fair waar ik een paar uur ben ingedeeld in onze gezamenlijke outdoor stand. ’s Middags werk ik verder aan het Product Markt Beeld Mandevilla die ik de komende maand wil delen met verschillende mandevillakwekers. Hier staat veel informatie in over de afzet, marktplaats en productie van dit product.”

Donderdag „Een vroege start, om 7:00 begint de FPC Balkon &Terras. Samen met twee collega’s presenteer ik het Product Markt Beeld B&T. De gloednieuwe brochures worden uitgedeeld, en de reacties zijn zeer positief!

We kunnen in nauw overleg met de FPC-leden en klankbordgroep de initiatieven verder uit gaan werken. ’s Middags heb nog overleg met mijn collega in Italië over het nieuwe seizoen.”

Vrijdag „Op pad naar Klazienaveen waar ik een afspraak heb met een Spaanse kweker om het Product Markt Beeld B&T te delen. ’s Middags heb ik nog contact met diverse klanten, want ook voor komende week worden weer diverse bezoeken gepland om zowel marktkennis te delen als advies te geven over aanvragen van Mediterrane planten.”

19

15-09-15 16:44

In de grafieken wordt de procentuele verandering (= index) weergegeven van de prijs en de totale aanvoer ten opzichte van vorig jaar.

Snijbloemen Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 150

in procenten

125

100

75

50

32

33

34

35

36

37 week

Prijs index

Aanvoer index

Herstel in prijs van snijbloemen In week 33 tot en met week 36 bleven de prijzen van snijbloemen gemiddeld 20% achter op vorig jaar. In week 37 trad herstel op. De prijs was 13% hoger dan de week ervoor en 6% hoger dan week 37 van vorig jaar bij een gelijke hoeveelheid verkochte stuks. Vooral het herstel bij chrysant had een positieve invloed op het totaal. Vergeleken met 2014 steeg troschrysant 16% in prijs, santini 6% en geplozen chrysant 53% (bij 25% minder aanbod).

De prijs van roos grootbloemig

bleef stabiel bij 8% meer stuks.

Bij gerbera geen herstel. Vergeleken met 2014 daalde germini 20% in prijs; het aanbod is 13% hoger, duidelijk te veel voor de markt. Prijs gerbera grootbloemig daalde bij een stabiele aanvoer met 18%. Een lichte prijsdaling bij alstroemeria van 4,2% bij 18% meer stuks.

Bij helianthus steeg de prijs fors in week 37 met 25%. Wellicht was dit het positieve effect van de 150.000 Van Gogh zonnebloemen op het Museumplein.

Kamerplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 120

in procenten

110

100

90

80

32

33

34

Aanvoer index

35

36

Prijs index

37 week

Stijging aanvoer kamerplanten De gemiddelde prijs van kamerplanten steeg licht met 1%. Ook het aantal verkochte stuks was met een stijging van 4% hoger dan vorig jaar. Het resultaat hiervan was een omzetstijging van 5%. Ondanks dat de phalaenopsisprijs daalde met 6% had de stijging van 11% verkochte stuks een belangrijk aandeel in de totale omzetstijging. Cyclamen doen het een stuk beter dan vorig jaar, er werd 43% meer verkocht.

Dit sloot goed aan op de vraag want de prijs daalde nauwelijks

vergeleken met 2014. Ook een positief resultaat voor begonia.

Bij 20% meer stuks, steeg de prijs met 4%. De groene kamerplanten ficus en dracaena stegen in omzet met respectievelijk 13% en 8%. Een stabiel beeld bij kalanchoĂŤ waarvan zowel prijs als aanbod gelijk bleef. De prijs van potchrysant steeg licht met 3,5% bij een daling in stuks van 10%; de omzet daalde 7%. Chrysant was het enige product in de top 15 kamerplanten met een lagere omzet vergeleken met vorig jaar.

Tuinplanten Ontwikkelingen afgelopen zes weken t.o.v. een jaar eerder 120

in procenten

110

100

90

80

32 Aanvoer index

20

Markt-2-Veilingbijdragen-nw.indd 20

33

34

35 Prijs index

36

37 week

Minder tuinplanten, hogere prijs In week 37 daalde het aanbod tuinplanten in vergelijking met vorig jaar met 4%. Door een prijsstijging van 7,5% steeg de omzet licht met 1%.

Calluna is in deze periode veruit het grootste product in omzet.

De callunaprijs steeg met 11% bij een aanvoer vergelijkbaar met vorig jaar.

Hebe staat op nummer 2 in de top 10 tuinplanten en doet het beduidend beter dan in 2014; bij 3% minder stuks steeg de prijs met 31%.

Skimmia maakt de top 3 com-

pleet, waarvan de prijs gelijk bleef bij 6% minder verkochte stuks.

Wekelijks stijgt het violenaanbod, maar de aantallen liggen met een daling van 35% ver achter op vorig jaar. Ondanks deze daling was er geen schaarste aan violen want de prijsstijging van 9% is aan de lage kant.

Ook gaultheria doet het minder dan vorig jaar. Er werd in week 37 15% minder gaultheria aangevoerd en de prijs daalde met 5%.

38 (2015)

15-09-15 16:44

Zwitserland

Over de toonbank

Lausanne

Jessica Doucet

’Ik maak me zorgen over de productiekrimp’ Hoe lopen de verkopen?

FOTO: BLUE FLOWERS

„Onze zomer is zeker niet slecht geweest. Hoewel we steeds minder high society trouwwerk hebben in het zomerseizoen – die opdrachten gaan nu vaak naar een beroemde bloemist in Monaco – hebben we met onze zakelijke en particuliere klanten de omzet op peil kunnen houden. Vooral ook de bestellingen via het internet zijn toegenomen.”

Welke bloemen en planten verkoopt u het meest?

Naam: Blue Flowers Locatie: Lausanne Sortiment: 60% bloemen, 20% planten, 20% overig Specialiteit: highend markt Aantal medewerkers: 5

U heeft twee winkels? „Ja, beide in Lausanne. In de ene winkel verkopen we uitsluitend bloemen en planten, in de andere overheersen woondecoratie-artikelen en hebben bloemen een bijrol. We verkopen daar ook schoenen van het modemerk Free Lance.”

Standpunt

Arnold Wittkamp, communicatie, marketing, sales bij Parfum Flower Company, blogger, spreker Mee eens, oneens of denkt u er heel anders over?

Reageer dan bij de marktredactie: A.F. Middelburg, 06-23631549 of mail afmiddelburg@hortipoint.nl

38 (2015)

Markt-3-Toonbank-nw.indd 21

„We gaan nu over van hydrangea naar amaryllis als hoofdproduct. Anthurium loopt het hele jaar door goed. Chrysanten verkopen we bijna niet. Bij planten doet de grootbloemige, witte phalaenopsis het erg goed. Traditionele planten als begonia, kalanchoë en potroos verkopen we vrijwel niet. Deze zomer heb ik voor het eerst wat speciale planten uit Nederland gehaald zoals ficus Panda, araucarias, fockea Edulis, pinus Pinea bonsai. Daar wil ik me meer in gaan specialiseren.”

Waar koopt u in? „Rechtstreeks uit Nederland, voornamelijk van Weerman en Waterdrinker. Door de directe lijnen hebben we geen dure tussenschakels die

ook nog eens voor vertraging zorgen. We hebben altijd superverse producten. Zo’n 80% van ons aanbod komt uit Nederland. Zomerbloemen betrek ik vrijwel uitsluitend van een Franse kweker. In de winter komt alles uit Nederland.”

Wat vindt u van de Nederlandse prijzen? „Het viel me op dat de prijzen in de zomer niet merkbaar zijn gedaald. Bloemen waren duurder dan in voorgaande zomers. Nu liggen de prijzen weer in lijn met vorig jaar.”

Hoe kijkt u aan tegen de toekomst van de Zwitserse bloemist? „Ik maak me vooral zorgen om de productiekrimp. Steeds meer kwekers gaan failliet, handelsbedrijven ook. Als ik in Aalsmeer kom, zie ik langzamerhand glas plaats maken voor woonwijken en dat is triest. Je kunt op je vingers natellen dat juist de krenten in de pap afvallen en de bulk overleeft. Bij bloemisten zie ik vooral dat er in de steden weinig kansen zijn voor nieuwkomers, nog wel op het platteland.

De bestaande bloemisten in de stad zullen het vooral moeten hebben van vergaande service, topkwaliteit en het internet.”

’Klanten kopen niet meer bij een bedrijf, maar bij een verkoper’ De tijd dat een bloemist trouw was aan zijn leverancier lijkt voorbij. Alle bloemen en planten zijn immers overal te krijgen. De informatie over prijs, kweker en de beschikbaarheid ligt op straat. Waar vroeger de groothandelaar gewoon zei dat je even naar zijn collega moest gaan voor een speciaal artikel dat hij niet in zijn assortiment had, verwacht de bloemist nu alles te kunnen krijgen bij zijn leverancier.

En waar vroeger de bloemist trouw was aan één hoofdleverancier, shopt hij nu gezellig rond en heeft hij twee of drie webshops van verschillende leveranciers op zijn pc openstaan om te kijken waar een bepaald artikel het goedkoopst is.

Dat een bloemist niet meer zo trouw is als vroeger is een belangrijke reden dat het bij veel groothandels mis gaat. Voor een groothandel is het namelijk haast niet meer mogelijk je te onderscheiden op assortiment. Met alle mogelijkheden tot voorraad delen en webshop-koppelingen is het voor bijna elke groothandel mogelijk een totaalassortiment aan te bieden. Hoe ben je nu anders dan je collega’s?

Waar is jouw klant naar op zoek?

Zet de verkopers en het personeel dat contact maakt met de klanten in de spotlight. Tegenwoordig kopen mensen namelijk niet meer bij een bedrijf, maar bij een contactpersoon. Mensen kopen bij mensen.

’Wat kan bedrijf A doen voor mij?’ is voorbij. De nieuwe realiteit is: ’Hoe kan verkoper X mij helpen in mijn behoeften?’ Als bedrijf kun je dan heel mooi inzetten op het laten zien wat je doet (bijvoorbeeld qua logistieke en financiële voorzieningen) om verkoper X op de meest effectieve en efficiënte wijze zijn werk te laten doen.

Geef je verkopers een eigen pagina op de site, waar ze kunnen vertellen over hun specialismen, over hun passies. Geef ze de ruimte op de sociale media om hun eigen identiteit te tonen. Als bedrijf kom je zo alleen maar beter over. Het gaat immers om de ’gunfactor’!

21

15-09-15 16:44

A

Foto: De GrAAF VAn Der ZAnDe

Minder Hollandse panicum impuls voor middenprijs De Nederlandse aanvoer van panicum krimpt dit jaar en daar -

„Het loopt aardig door. De meeste klanten kopen panicum via de webshop, waarin we het altijd op voorraad hebben”, is de ervaring van Vincent Bartels van Van Dijk Bloemen. Pim Schox, inkoper bij Hamifleurs, meldt dat panicum een veel gekocht artikel is. „Zeker als de prijzen gunstig zijn loopt het goed weg. We hebben het altijd op voorraad, maar krijgen er ook speciale bestellingen voor.”

Bij de klanten van Wesseling staat panicum lager op de populariteitsladder, weet inkoper Brian van der Hulst. „Niet geweldig”, omschrijft hij de marktpotentie.

Krimp na stijging Na de aanvoerstijging met 27% tot 35 miljoen stelen vorig jaar lag het Nederlandse panicum-

aanbod bij FloraHolland tot en met augustus dit jaar 13% achter. Dat is met 18,5 miljoen stuks toch nog altijd 5% meer dan in 2013. Toen werd gemiddeld 9 cent per steel betaald, vorig jaar 8 cent en dit jaar tot en met augustus 11 cent. „Dit jaar gaat het beter”, is het oordeel van Coma Egrin van kwekerij Komt Goed met vestigingen in Kwintsheul en Monster.

Het importaanbod kromp vorig jaar bij FloraHolland met 10% tot 5,4 miljoen stuks die voor een gemiddelde van 11 cent per steel werden verhandeld. Dit jaar is er een plus van 15% en daarvoor ligt de middenprijs per steel 2 cent hoger op 13 cent. „De winterkwaliteit van de importpanicum is tegenwoordig best wel

redelijk”, oordeelt Van der Hulst.

Volgens inkopers is de Hollandse kwaliteit gemiddeld goed. „Nooit klachten, dat zegt genoeg.

Al moet je nu het herfst wordt wel beter op de bladkwaliteit letten”, weet Schox. „Soms heeft een kweker een dipje in de kwaliteit en dan moet je schakelen. Dat is geen probleem. De inwisselbaarheid van panicum is trouwens ook groot. Dat geldt eigenlijk voor alle siergrassen”, vindt Bartels.

Onderscheidend Vanaf half maart is Egrin met panicum op de markt en de teler probeert dit jaar tot in december aan te voeren. „Om ons te onderscheiden streven we naar jaarrondaanvoer, maar dat is niet zo

eenvoudig. Vooral de bladkwaliteit op peil houden is lastig.”

Hij voert marktleider Fountain aan.

Teler Theodoor Leenen van T.J.M. Leenen in Voorhout probeert zijn aanbod apart te positioneren met eigen rassen, zoals Splash en Explosion. „Daarmee zijn we vanaf begin mei tot begin november op de markt. Het begin is elk jaar goed, in de zomermaanden zakken de prijzen weg, maar het is rendabel.” In de veredeling zoekt hij andere vormen en nieuwe kleuren.

Panicum is geen gewas, dat zich leent voor directe verkoop. „Een beetje via FloraMondo, het meeste wordt geveild”, aldus Leenen. Dat is ook de ervaring van Egrin. ■

Rol miscanthus blijft als decoratiegras beperkt Miscanthus is als decoratiegras hooguit een leuke verbre-

„Mooie rode sprieten, daardoor is het een interessante aanvulling. Maar het is snel te duur en er zijn veel alternatieven”, vindt

inkoper Vincent Bartels van Van Dijk Bloemen over miscanthus (Chinees riet of sierriet). Pim Schox, inkoper bij Hamifleurs

voegt hieraan toe dat nieuwe, aparte soortjes de aantrekkelijkheid van het siergrassenpakket vergroten. „Maar de verkoop is nog geen tiende van wat we aan panicum doen”, relativeert hij.

Aanvoerfluctuaties

Foto: JAn theuws

Bij FloraHolland steeg het aanbod siermiscanthus vorig jaar met 52% tot 850.000 takken en de middenprijs steeg een cent tot een dubbeltje per steel. Dit jaar tot en met augustus is er een krimp met 31% en klom de middenprijs met 4 cent tot 16 cent.

Miscanthus sinensis Rotfeder is voor de sierteeltsector het belangrijkste ras. „Met de donkerrode sinensis Subrosa zoeken wij onderscheid”, meldt Liesbeth Schellekens van kwekerij Bisselingskaat in Wehl. Teler

22

Markt-4-wk38-Snijbloemanalyses-nw.indd 22

Jan Theuws van Kwekerij J.A. Theuws in Valkenswaard voert miscanthus als decoratiegras aan als bijproduct van de handel in planten. „De sinensis Zebrinus hebben we aangevoerd vanwege het geelgroene blad, maar dat werd geen succes.”

Miscanthus giganteus (Olifantsgras) is een moeilijk bloeiende variant, die als grondstof voor andere marktsegmenten kansen biedt. Zoals vezelbron voor biomassa, compost en zelfs biobeton, stikstof- en fijnstofbinder en als metershoog gras het onaantrekkelijk maken van het gebied rond luchthaven Schiphol voor ganzen. „Die toepassingen staan wat verder van ons weg”, vindt Theuws. „Voor grootschalige telers is het misschien een alternatief.” ■ 38 (2015)

15-09-15 16:45

Nederlandse solidago weer verder teruggedrukt

Minder aanvoer Jaar op jaar daalt de Nederlandse aanvoer van solidago, vanaf 25 miljoen stelen in 2000 tot 5,6 miljoen afgelopen jaar. In ver-

Het importaanbod kreeg zo’n vijf jaar geleden met rassen als Golden Glory en Carzan Glory, en daarna varianten ervan, een

25000

15

20000 15000

10 10000 5

0

5000

00” 01” 02” 03” 04” 05” 06” 07” 08” 09” 10” 11” 12” 13” 14”

m

t 13

20

g g au au tm tm 14 2015 0 2 g

au

0

bron: Vbn/FloraHollanD

gelijking met de jaren ervoor klom de middenprijs in 2014 tot 12 cent per steel. Dit jaar zit de klad er weer in: tot en met augustus werd voor Nederlandse solidago gemiddeld 9 cent per stuk betaald, bij een 20% lagere aanvoer. Het importaanbod via FloraHolland zakte dit jaar met 6% tot 31 miljoen stelen. Er zijn grote directe stromen.

In 2000 werden via de VBNveilingen nog 150 miljoen importsolidago’s verhandeld. Dit jaar werd voor de importstelen gemiddeld 18 cent betaald en dat verschil met de Nederlandse illustreert ook het verschil in kwaliteit. „Als de prijs hetzelfde is, geef ik ook de voorkeur aan import boven Hollandse”, geeft Bremmer aan.

Gemiddelde prijs in centen

„Hollandse, daar doen we niet meer in, uitsluitend nog import.

Dat is constant op de markt, waardoor je klanten steeds hetzelfde kunt aanbieden”, meldt inkoper Marcel van der Meer van Aablo over de solidagomarkt. Inkopers Edwin Buchner van Wesseling en Stef Akerboom van Hukra zijn ook al jaren geleden overgestapt op het importaanbod, al dan niet via FloraHolland.

Voor het boekettensegment waarin Wim Wiesmeijer Boeketterie is gespecialiseerd, is Hollandse solidago volgens inkoper Harold Bremmer nog wel interessant. „Er is nu hele mooie op de markt, goed vertakt en wat bij betreft liever nog iets rijper.

De import is meestal aanzienlijk duurder”, licht hij toe.

20

Verkochte aantallen x duizend

Foto: De GraaF Van Der ZanDe

-

Aanvoer en gemiddelde prijs van Hollandse solidago op de Nederlandse veilingen sinds 2000.

kwalitatieve impuls. Die bleek voor het Nederlandse aanbod niet weggelegd.

Volgend jaar zal de Nederlandse aanvoer waarschijnlijk weer krimpen, zo verwachten leveranciers van uitgangsmateriaal en telers. „Wij kappen met solidago en specialiseren helemaal op zonnebloemen”, kondigt Arie van der Spek van Maatschap Van der Spek in de Haarlemmermeer aan. „Ooit hadden we twintig gewassen, maar daarvoor is de veilingklok een onbetrouwbaar instrument geworden.” Marinus Klepper van Klepper Bloemen-

kwekerij in Ouddorp kwalificeert het seizoen als mager. „Wij zijn altijd iets eerder op de markt met een eigen soort, Super Star, en dat maakt het verschil in rendement met de in Nederland gangbare Tara. Bart van Staveren van Van Staveren Bloemen in Noordwijk heeft hetzelfde oordeel over de resultaten als Klepper.

Naast de concurrentie van de jaarrond kwalitatief betere import is volgens sommigen geel een minder populaire kleur. Er is veredeling voor de Nederlandse markt, vooral gericht op spreiding van de oogst. ■

Marktacties Woonplant van de maand september: vleesetende planten Woonplant van de maand oktober: begonia Tuinplant van de maand september: struikhei (calluna) Tuinplant van de maand oktober: laurier PurE Seasonal Flowers herfst: helianthus, callistephus, hypericum, rozenbottel, dahlia 21 mei - 21 nov Campagne Trending in de Tuin Mooiwatplantendoen.nl 21 mei - 21 nov Campagne Trending in the Garden Pflanzenfreude.de 19 sep Rob’s Grote Tuinverbouwing met onder andere: buxus, ceropegia African Parachute, hydrangea Strong Annabelle en Pink Annabelle, acer J.Jewels, potanthurium, favourite roses, SBS6, 17.00 uur.

3 - 6 maa Huis&Tuin, consumentenbeurs, WTC Expo, Leeuwarden

Bloemenbureau Holland, VBW en FloraHolland

31 aug - 1okt: chrysant 1 okt - 18 okt: alstroemeria 12 okt - 8 nov: lisianthus 2 nov - 29 nov: orchidee

20 sep Dank-, boete- en gebedsdag (Zwi) 24 sep Dank-je-wel Dag (Dui) 26 sep Dag van de Klant (Bel) 27 sep Nationale Feestdag van de Franstalige gemeenschap (Bel) 1 okt Nationale Vergeet-ze-niet-dag (Ned) 5 okt Dag van Leraar, een 10 voor de juf (Ned) 14 okt Lerarendag (Pol) 26 okt Nationale Feestdag (Oos) 28 okt Grootoudersdag (Rus) 31 okt Halloween (Ned, Bel, Dui, Fra, GB) 31 okt Hervormingsdag (Dui) 1 nov Allerheiligen 2 nov Allerzielen 4 nov Dag van de Eenheid (Rus) 8 nov Remembrance Sunday (GB) 10 nov Dag van de Mantelzorg (Ned) 11 nov Bevrijdingsdag WOI (Fra), Wapenstilstand (Bel), Onafhankelijkheidsdag (Pol) 15 nov Feestdag Duitstalige gemeenschap (Bel) 15 nov Feest van de Dynastie (Bel)

Heeft u informatie voor de agenda? Mail naar afmiddelburg@hortipoint.nl

38 (2015)

Markt-4-wk38-Snijbloemanalyses-nw.indd 23

23

15-09-15 16:45

Analyse bloeiende planten Foto: LéAndrE vAn rEEs

Exporteur over Indonesië

Potchrysant snel weer stabiel na Vrouwendag-debacle de markt zich later in het jaar weer te herstellen.

Léandre van Rees:

’Trots op handel met Indonesië’ Vanwaar deze opvallende uitspraak? „Met het ene afzetland heb je net iets meer dan met het andere.

Indonesië is voor mij een heel bijzonder land, en niet alleen omdat ik er bijna elk jaar wel een keer kom en mijn ouders er wonen. Het is vooral bijzonder omdat de mensen er aardig zijn en ze er met weinig middelen en hard werken iets moois kunnen maken. Zoals mijn klant in Jakarta.”

Aan wie levert u in Indonesië? „Ik heb er één klant, het is dus nog erg kleinschalig. Maar het is een leuke uitdaging dat samen met de klant op de rit te zetten. Als je ziet waarmee zij is begonnen een aantal jaren geleden en waar ze nu staat, dan is dat fantastisch. Ze kan zich onderscheiden met Nederlandse producten en dat is natuurlijk een voordeel. Maar aandacht voor de klant en het product doet ook heel veel. Ik verkoop er veel tulpen, maar ook producten als amaryllus, eucalyptus, astilbe, calla, hypericum en rozen. Een breed assortiment.”

Waar kopen andere winkeliers hun bloemen?

Hoe ziet u de toekomst? „We gaan wel wat uitbreiden naar andere regio’s in Indonesië, maar ik zie het voorlopig nog geen belangrijk afzetland worden.

Het is een enorm groot land, maar er is armoede en bloemen staan niet bovenaan het prioriteitenlijstje. De middenklasse kan zich langzamerhand wel steeds meer bloemen veroorloven, maar ik moet zeggen dat de meeste bloemen er nog vooral worden gekocht door Chinezen. De toekomst op bloemengebied hangt ook sterk samen met de koers van de roepi, die nogal schommelt.

Als de koers daalt, dan merken we dat meteen aan de vraag.”

24

Markt-5-wk38-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 24

Als meest in het oog springende uitschieter noemen telers zonder twijfel de Vrouwendag. Wat Allerheiligen is voor de bolchrysant, is Vrouwendag sinds jaren voor de potchrysant. Met de danig afgekoelde Russische markt, viel die afzetpiek dit jaar fors tegen. „Rond Vrouwendag was de markt superslecht”, aldus Berkhout.

Theo Nederpel van Gebr. Nederpel

Potplanten in Wateringen schetst hoe slecht: „Voor Vrouwendag hebben we aanzienlijke aantallen planten moeten weggooien. Het hele eerste halfjaar hebben we veel last gehad van de mindere vraag vanuit Rusland. We dachten vooraf misschien wel 30% minder handel met Rusland te doen dit jaar, maar het was wel 60% minder.” Nederpel zag de markt voor zijn hoogwaardige, grotere potchrysanten pas in de loop van juli stabiliseren.

-9% omzet In de statistieken van FloraHolland zijn zowel het stabiele seizoensverloop als de problemen rond Vrouwendag goed terug te zien. Tot en met week 36 lag de omzet van potchrysant met zo’n € 16,8 miljoen nog altijd 9% onder het niveau van 2014, grotendeels door lagere prijzen. Toch zijn de cijfers volgens Martijn Bentvelsen, projectleider Markt & Product bij FloraHolland niet per se slecht: „Afgezien van de duidelijk lagere prijzen rond begin maart, liggen de prijzen voor alle potmaten door de rest van het jaar heen redelijk stabiel op het niveau van 2013.” Ook de verkochte aantallen blijven rond week 36 nauwelijks meer achter bij vorig jaar (-2%). Met name potmaat 12 zou zijn gegroeid in aantallen, waar veel andere maten licht krompen. ■

100

40000

90

36000

80

32000

70

28000

60

24000

50

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

20000

Verkochte aantallen x duizend

„Voornamelijk op de lokale handelsmarkt, waar ook particulieren mogen kopen. Daar zijn geen koelcellen en het assortiment is beperkt. De Indonesische telers houden het vooral bij chrysanten, lelies en producten als ledervaren. Het gaat er allemaal nogal amateuristisch aan toe; de bloemen worden vaak nog gebracht op een brommertje. Dan hoef je het over kwaliteit en houdbaarheid natuurlijk helemaal niet te hebben.”

Vrouwendag

Gemiddelde prijs in centen

Bedrijf: Holex Flower Functie: Account manager Verre Oosten Belangrijkste afzetlanden: USA, Canada, Midden- en Verre Oosten Inkoop: veilingklok, rechtstreeks van kwekers, eigen import (DFG) Aantal medewerkers: 73

Planteninkopers zien op het eerste gezicht geen opvallende veranderingen in de markt voor potchrysanten. Zij ervaren jaarrond redelijk stabiele verkopen met een klein plusje bij de ene potmaat en kleine minnetjes bij andere. „Bij onze klanten loopt de vraag naar potchrysanten altijd aardig door.

Vooral in Frankrijk en in OostEuropa”, vertelt bijvoorbeeld Tom Kooij van Juniflor. „Globaal gezien draait de potchrysantenmarkt het laatste jaar best lekker”, vindt Paul Berkhout van Berkhout Plants in Kwintsheul. „Wij beleven een vrij constant seizoen zonder grote uitschieters omhoog of naar beneden. Dat komt ook door ons redelijke vaste klantenbestand. We kunnen onze vraag steeds beter voorspellen. Ik denk dat dit in de hele branche steeds meer zo is."

Verkochte aantallen en middenprijs van de bloeiende kamerplant chrysant (Ind. Grp) via FloraHolland van 2008 tot en met 2014.

38 (2015)

15-09-15 16:45

Foto: Arie-FrAns MiddelburG

Afzetzaken

Analyse groene planten

Polyscias kleine maar gevarieerde productgroep plantenhandel zeer klein. Rechtstreekse handel weet kleine beetjes nog wel te waarderen. Voor de klok is dat anders.

Foto: PotPlAntenkwekerij joGrow

gangsmateriaal vanuit Costa Rica vrijwel altijd redelijk schaars. „Polyscias is bij leveranciers vaak snel uitverkocht”, bevestigt Kees Schatteleijn, planteninkoper bij Juniflor. Dat maakt volgens hem van het product nooit een hardloper. Toch krijgt Juniflor met enige regelmaat vraag naar polyscias. „Frankrijk vraagt ze rechtsreeks in keramiek, voor Rusland moet het vaak in een plastic pot”, weet de inkoper.

Tot en met week 36 scoort de productgroep Polyscias in de statistieken van FloraHolland een omzetstijging van 25% ten opzichte van vorig jaar. De omzetgroei volgt uit een toename van de verkochte aantallen met maar liefst 56%, naar 137 duizend stuks. De middenprijs reageert met een vermindering van 20%.

Dat lijkt geen gevolg van een toename aan kleine potmaten, want potmaat 12 bleef als enige stabiel ten opzichte van vorig jaar. Bij de wat grotere maten verdubbelden soms de aantallen. Volgens telers wordt momenteel vooral het ras Fabian ondergewaardeerd door tijdelijk overaanbod.

Beperkt leverbaar

500

350

460

300

420

250

380

200

340

150

300

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

100

Verkochte aantallen en middenprijs van de groene kamerplant Polyscias via FloraHolland van 2008 tot en met 2014 38 (2015)

Markt-5-wk38-Exporteur-Afzetzaken-nw.indd 25

Wim van Dam Wat is de solanum Albino? „De bessen van de ’normale’ solanum zijn licht/donkergroen en kleuren vervolgens vrij snel helemaal oranje. Twee jaar geleden vonden wij een aan de slag zijn gegaan. We vonden hem zo bijzonder dat we er dit jaar

Jan Tichelaar, inkoper bij Hamiplant, noemt polyscias ’een leuk artikel’, omdat het in een brede range aan soorten en maten verkrijgbaar is. „Het is een relatief duur product, maar een markt als Italië blijft er wel om vragen.

Bepaalde soorten zie je de laatste maanden vaker voor de klok.

Daar zakt de prijs snel weg.”

Planteninkopers beoordelen de sierwaarde van polyscias zeer uiteenlopend. Waar de een de plant zelf in huis heeft, noemt een ander het ’brandhout’. Over houdbaarheid in de voorraad hebben plantenhandelaren geen klachten. Volgens interieurbeplanters reageert polyscias in donker Noordwest-Europa soms met bladval op verandering van standplaats. ■

Verkochte aantallen x duizend

Gemiddelde prijs in centen

Over het algemeen noemen leveranciers polyscias door de beperkte beschikbaarheid van uit-

R. en W. van Dam potplanten, Den Hoorn introductie nieuwe solanum Albino

bessen die zeer langzaam aan de onderkant oranje kleuren. De bessen

Hoe zetten jullie Albino in de markt? „We proberen - in week 41 veilen we de eerste planten - iedere dag aan de klok te zijn in Aalsmeer en Naaldwijk. Zo kunnen alle handelaren de planten kopen en kunnen wij ontdekken wat de marktpotentie is. We zijn ook echte kloktelers. Als je goede kwaliteit teelt kun je op de klok aan de bovenkant van de markt zitten. Daarnaast zitten we op FloraXchange

wellicht richting kerst meer vraag. De tijd is in ieder geval rijp dat er wat

Waarom niet? telen solanum al twintig jaar en vroeger was het lastig om er bessen in te krijgen. Tegenwoordig zijn er soorten die veel makkelijker bessen geven.

Mede daardoor is er een uitbreiding gekomen. We waren de grootste in solanum op 8.000 m2. Nu zijn er kwekers die groter zijn en die aan de retail leveren. Dat gaat vaak om een mindere kwaliteit en lagere prijzen. blij zijn als je gemiddeld 50 cent krijgt. Vandaar dat we verder zijn gegaan

Doen jullie veel aan vernieuwing? „We hebben dit jaar ook voor het eerst mini’s gemaakt van de ’gewone’ solanum. Het is een hele kunst om een solanum in een klein potje van 7 cm te telen, maar het is gelukt. We zagen de uitbreiding aankomen en markt er op reageert. Wij zijn blij dat we een andere richting zijn uitgegaan, er is gewoon overproductie. Met onze nieuwe producten hebben we in ieder geval geen last van concurrentie en hopen dat we hiervan de

25

15-09-15 16:45

Hond als rendabele speurneus ook nog rond te rekenen.

D

e afgelopen maanden hebben de stagiaires Samantha Dooijenburgh (Inholland richting dier- en veehouderij, op de foto) en Haye van Leeuwen (Inholland richting tuinbouw agribusiness) zich erover gebogen of detectiehonden inzetbaar zijn bij het opsporen van ziekten en plagen. Ze deden dat in vaste planten en bollen, omdat ze het in opdracht deden van het Innovatieen Demonstratie Centrum Bollen & Vaste planten. Ze zijn begeleid door medewerkers van Naktuinbouw.

De stagiaires komen tot de conclusie dat honden in meerdere gewassen rendabel zijn in te zetten, mits goed getraind.

Ras en ruimte waarin ze opereren, maakt niet uit. Dus in kas- en zomerbloementeelten bieden speurhonden wellicht ook mogelijkheden. Alhoewel, een hoge RV en hoge temperatuur in een kas vinden honden niet prettig. Daarin zijn ze echter te trainen. Het hangt van de impact van de plaag of ziekte af of een speurhond door een teler of groep telers meer opbrengt dan dat die kost of dat wellicht keuringsinstellingen de speurhond als service kunnen aanbieden.

Er blijven nog veel vragen over, waardoor vervolgonderzoek volgt. Honden blijken tegen plantpathogenen en niet al te hoge concentraties gewasbeschermingsmiddelen te kunnen, maar in hoeverre brengen ze zelf plagen en ziekten over? Moeten ze gewassen worden na een bedrijfsbezoek of kunnen ze beschermende kleding dragen? < Peter van Leth pvanleth@hortipoint.nl

Foto: Naktuinbouw

26

Spread.indd 26

38 (2015)

15-09-15 16:45

38 (2015)

Spread.indd 27

27

15-09-15 16:45

K asgeluiden Peter van Leth, Hans Neefjes, Joef Sleegers

Bestrijding van ziekten en plagen. Hoe gaat dat in de praktijk?

Wat houdt telers bezig en hoe gaan ze daarmee om? Wat zijn de geluiden uit de kas? Om de twee weken laat het Vakblad telers vertellen over chemische of geïntegreerde bestrijding.

’Nauwelijks correctie nodig door breed bioleven’

-

2

-

Marco van de Werken

2

Plaats: Brakel Kwekerij De Heuve: 3,8 ha chrysant onder 9.800 lux, waarvan 75% troschrysant Grand Pink en 25% santini (o.a. ’Rossi’)

-

’Platte dopluis is weer terug’ Verleden jaar had Arjen Verwer

-

Arjen Verwer Plaats: Klazienaveen Teelt: minigerbera onder 7.000 lux Oppervlakte: 2 ha

-

-

28

Kasgeluiden-NW.indd 28

38 (2015)

15-09-15 16:45

-

-

Kees Kouwenhoven Adviseur gewasbescherming Royal Brinkman, o.a. roos

-

-

-

-

-

-

Specialist gewasbescherming bij Biobest Nederland, o.a. in potplanten

-

-

38 (2015)

Kasgeluiden-NW.indd 29

29

15-09-15 16:45

Zeven nieuwe robots voor de si In het IDC Robotica wordt geprobeerd om vraagstukken in de glastuinbouw op te lossen met mechanisatie en robots. Er lopen veertien trajecten, waarvan zeven in de sierteelt. De voorlopige resultaten worden gepresenteerd tijdens het Robotica en mechanisatie-event in Demokwekerij Westland.

Hier volgt alvast een voorproefje.

Joef Sleegers jsleegers@hortipoint.nl

D

Demokwekerij Westland. Samen met Jan Smits en Perry van Adrichem werkt hij aan projecten om robots in de sierteelt toe te passen.

Tot nu toe zijn er veertien trajecten opgestart, waarvan zeven in de sierteelt. Deze worden gepresenteerd tijdens het Robotica en mechanisatie-event dat in oktober in Demokwekerij Westland wordt gehouden.

De precieze datum is nog niet bekend.

Van probleem tot robot Voor het IDC Robotica begint een traject eigenlijk altijd met een kweker die een

alternatief zoekt voor zware en repeterende handelingen. De eerste stap is dat hij een bezoekje brengt aan de Demokwekerij in Honselersdijk. Daar ziet hij opstellingen, technieken en films. „We willen discussies voeren”, zegt projectmanager Wubben. „Daarmee krijgen we inzicht in de praktijkvraagstukken.”

De tweede stap is een bezoek van het IDC-team aan de kwekerij, om het proces in kaart te brengen en te zien welke onderdelen het best zijn te automatiseren. „Soms wil de kweker meerdere onderdelen tegelijk automatiseren, maar dat is niet verstandig”, zegt Jan Smits. „Dat is een recept voor Foto: JoeF SleegerS

e robot is een relatieve nieuwkomer in de sierteelt. Mechanisering, de wat starre manier van automatisering, is wijd verbreid, maar de flexibele tegenhanger, de robot, is nog bijna nergens te vinden. Het verschil tussen robotisering en mechanisering is een grijs gebied. Grofweg komt het erop neer dat een robot zo kan worden geprogrammeerd dat hij zelfstandig diverse handelingen kan uitvoeren.

Het Inovatie en Demo Centrum (IDC) Robotica is een van de zes IDC’s in Nederland. Deze centra hebben de taak om belangrijke ontwikkelingen ’aan te jagen’, vertelt Roy Wubben, projectmanager bij

30

Robotica.indd 30

38 (2015)

16-09-15 13:56

de sierteelt mislukking. Het beste is om stap voor stap te innoveren.”

Bij bedrijfsbezoeken blijkt ook dat tuinders de productiviteit van hun personeel vaak wat te hoog inschatten, constateert Smits. „Een mens kan maximaal 2.400 repeterende handelingen per uur uitvoeren.

Dat houden ze niet meer dan vier uur vol.

We moeten dus de productiviteit meten en checken. Dat is belangrijk om de terugverdientijd te bepalen.”

Als het vraagstuk duidelijk is, gaat het team van het IDC Robotica samen met de kweker werken aan een oplossing. Er worden ideeën geboren en getest, en uiteindelijk wordt een proefopstelling gebouwd

Hortensia (1)

trajecten betreft het toppen van de jonge potplanten. Op twee momenten moeten de jonge blaadjes worden afgesneden om een bredere, vollere plant te kans op overdracht van ziekten.

Tegenwoordig is vision-technologie zo ver dat de jonge blaadjes gens kan een laserstraal de een kwestie van uitzoeken welke laser voor dit werk geschikt is.

Er bestaan lasers die met gemak door een dikke plaat aluminium

waarin alle kritische onderdelen worden getest. Hierna zit de klus erop voor het IDC Robotica. Het blijft wel vaak bij de verdere ontwikkeling betrokken, maar in een adviserende rol. Alle trajecten verlopen op deze manier.

Modulaire opbouw In het begin van een traject zijn er nog geen technische toeleveranciers bij betrokken.

Dat is om zo veel mogelijk opties open te houden. „Als ik een hek bestel bij een timmerman krijg ik een houten hek. Bestel ik het bij een smid, dan krijg ik een ijzeren hek”, zegt Wubben. „Die keuze willen we pas

maken als we de verschillende mogelijkheden hebben onderzocht.”

De nieuwe machine wordt modulair opgebouwd: een standaard robotarm, aan- en afvoerbanden, een grijper, een visioncamera en software. Zo zijn onderdelen makkelijk te vervangen of te gebruiken voor andere toepassingen. De robotarm is standaard, de grijper, vision en software moeten meestal speciaal worden ontwikkeld.

Overigens is de uitkomst van een traject niet altijd een robot. Soms is een eenvoudige aanpassing in het productieproces al genoeg om het grootste deel van het probleem op te lossen. <

Hortensia (2) Het tweede traject van hortensia betreft de snoei als de potplant een aantal weken oud is. Op dit moment gebeurt dat met een soort automatische heggeschaar. Een nadeel is echter dat de schaar de plant een beetje wegdrukt, waardoor het nooit helemaal een horizontale snede wordt. Ook ontstaan er veel wonden waar een infectie door naar binnen kan dringen.

Voor deze handeling zou een laserstraal voordelen bieden. Zo kan een laserstraal de planten helemeer die bot worden of een besmetting kunnen overdragen.

Voorafgaand aan het snoeien kunnen de planten op lengte worden gesorteerd met vision-technologie. Op dit moment worden de onderdelen van het traject uitgetest in het IDC-Robotica.

Hortensia (3) tensia is nog vaak handworden de afgesneden bloemen op het gaas gelegd en opgehaald

bladsteeltje heen komen.

Het IDC zoekt naar lasers met ze soms vast aan het focussen op een bepaalde brandpuntsafstand. De blaadjes worden afgesneden en weggeblazen. Op deze manier beschadigd.

Het werken met lasers heeft

worden geen ziekten verspreid.

Op dit moment worden de onderdelen van het traject uitgetest in het IDC-Robotica.

38 (2015)

Robotica.indd 31

in de schuur moeten de bloemen allemaal op dezelfde lengte worden delingen.

Het voorstel van het IDC was om een oogstkarretje te ontwikkelen met een robot die de geoogste stelen meteen op

worden gehangen. Geen robot dus, maar vergeleken met de bestaande situatie is dit al een hele stap vooruit.

>

31

16-09-15 13:56

Tulp -

-

Yucca -

-

Bol-op-pot

Ficus -

32

Robotica.indd 32

16-09-15 13:57

foto: Incotec

Actie nodig voor ’late tulp’ -

Hans Neefjes hneefjes@hortipoint.nl

Kleurstof laat zien wat coaten van tulpen behelst. Een dun laagje ’draagt’ benodigde fungici-

T

ulpenbollen zijn minstens een week later dan normaal in stadium G. Bovendien is de gemiddelde bolmaat door een voorspoedig groeiseizoen forser dan gebruikelijk, ofwel er kunnen per oppervlakte minder bollen gebroeid worden.

Daarnaast vallen Internationale feestdagen in 2016 in een relatief korte periode. Tussen Vrouwendag (2 maart 2016) en Pasen (27 maart) zitten negentien dagen. „Dat is rond die tijd ongeveer een trekduur. Jullie zullen in de broeierij gas moeten geven om zowel voor Vrouwendag als Pasen voldoende volume te realiseren. Ga in ieder geval meer voortrekken rond die periode.

En ga al in week 12 actie voeren om vraag en afzet te optimaliseren. Ik hoop in ieder geval dat veel gele tulpen voor Pasen klaar zijn”, sprak Peter Edelaar op 9 september in Bovenkarspel. De productcoördinator tulp van FloraHolland was een van de sprekers op de derde en laatste actualiteitenavond van handelscoöperatie CNB. Traditiegetrouw komen dan actuele zaken uit het onderzoek, de handel en de broeierij ter sprake.

Edelaar haakte in op het feit dat de tulpenbollen afgelopen groeiseizoen later stadium G bereikt hebben. Nico Hof van CNB Kwaliteit + had op de eerste actualiteitenavond 38 (2015)

Tulp.indd 33

gemeld dat er pas vanaf half januari sprake kan zijn van een flinke tulpenaanvoer. En een week extra tussentemperatuur in de preparatie is gewenst. De bolspruiten zijn namelijk behoorlijk klein dit jaar. Volgens Edelaar is het een voordeel dat 2015 een week extra, week 53, heeft. Degenen die op weeknummer inkopen, die zullen dus minder merken van een laat broeiseizoen.

En met de 5-graden-broei kunnen telers eerder broeien.

Hof nuanceerde desgevraagd deze opmerkingen. „Een tulp kijkt niet naar weeknummers. En de trekduur in de kas is bij de 5-graden-broei langer, dus de tijdwinst die je pakt in de preparatie die lever je deels in.”

Edelaar is positief. „In 2016 hebben we een extra verkoopdag, maandag 29 februari, dat zijn dus zo’n 20 miljoen tulpen.” Naar verwachting zullen er weer meer tulpen via de retailers van de hand gaan. Was hun aandeel in 2009 38% van de tulpenafzet, in 2014 werd 67% van de 2 miljard tulpenstelen door supermarktketens verkocht. De bloemistenverkoop ging van 61% naar 31% in die periode.

Via consumentenonderzoek wil FloraHolland meer te weten komen over de tulpenaankoop. Bekend is dat de zogeheten ’Cosiness Seeker’, een consumententype die zoekt naar gezelligheid en sfeer, de belangrijkste tulpenkoper is, gevolgd door de ’Cultivated Performer’ die van alle consumenten

het meeste geld aan bloemen uitgeeft en vooral koopt bij de bloemist. Tulp staat er dus goed op. Maar er zijn kanttekeningen: de groep ’Desinterested’, die nauwelijks bloemen kopen, die groeit het hardst. Veelal zijn dit jongeren. FloraHolland wil daarom ook die groep ’aan de tulp krijgen’. In Engeland is de gemiddelde tulpenkoper het jongst, leert het consumentenonderzoek.

Coaten Duurzaam bollen telen en broeien is een speerpunt van standsorganisatie KAVB. Adjunct-directeur André Hoogendijk somde enkele projecten op waarin terugdringen van milieubelasting een belangrijk onderdeel is. Via het project ’Crowdsourcing residuen’ wil de KAVB samen met de broeiers aantonen dat tulpen schoon zijn.

Vrijwillig en anoniem bloemen in een lab laten testen levert telers, de sector en kopers volgens Hoogendijk veel informatie op. Proactief en open handelen en positief nieuws uitdragen, dat is het credo.

Op het gebied van bolontsmetting lijkt coaten een manier om middelgebruik terug te dringen. PPO en Proeftuin Zwaagdijk testen samen met telers, KAVB en Incotec de mogelijkheden. Incotec is gespecialiseerd in behandeling van zaden. Coaten biedt perspectief, is de eerste conclusie, maar vooraf desinfecteren van de bollen is essentieel. <

33

16-09-15 13:56

Teelttips ZomerBloemen

De aanwezigheid van allerlei beestjes wordt door steeds meer kwekers niet meer als een potentieel probleem, maar als natuurlijke hulpbron gezien. Een tegendruk voor schadelijke insecten en spinten. Inzicht in de natuurlijke vijanden is een begin van een teelt met minder bestrijdingsmiddelen.

Natuurlijke vijanden zijn lang niet alleen organismen

Chrysant Eind september is een belangrijk beslismoment in de tripsbestrijding: stoppen met beestjes of doorgaan?

De aantallen trips op de vangplaten en in het gewas zijn bepalend. Bij minder dan vijf tripsen per plaat per week is te overwegen om door te gaan met de biologische bestrijding.

PhalaenoPsis Voortakken Bij lagere buitentemperaturen en afnemende zonnestraling neemt de kans op voortakken toe. Het ontwikkelen van een bloemtak tijdens de opkweek, heeft met name te maken met de planttemperatuur. Plantleeftijd en ras spelen ook een rol, maar voorkom vooral

34

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 34

CamPanula glomerata roest

die ter bestrijding worden ingezet. De hele natuur zit er vol mee. Het enige dat er gedaan moet worden, is deze natuurlijke vijanden laten leven.

Spuit alleen als het echt ergens tegen is en niet om voor de zekerheid de boel schoon te krijgen.

Juist schoonmaken van het gewas doodt erg veel natuurlijke vijanden. Een beetje meer aandacht voor de materie, zou er wel

eens voor kunnen zorgen dat insecten veel minder snel een plaag gaan worden. Als er interesse voor is, lijken de mogelijkheden veel groter dan gedacht.

Geef een beestje eerst eens het voordeel van de twijfel. Zeker in deze tijd van het jaar en vooral in de geoogste gewassen is dit maar een vrij klein risico.

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Henk van den Berg Teelt- en Bedrijfsadvies, 0252-340301

Tot nu toe is de indruk dat met tripslinten in combinatie met bijstrooien van A. cucumeris of A. montdorensis en corrigerende bespuitingen met Botanigard en NeemAzal het beste resultaat geeft.

Let wel op muizenvraat aan linten.

Het vrij uitstrooien van A. swirskii of andere roofmijten geeft op veel bedrijven een minder resultaat. Het lijkt erop dat de roofmijten minder goed ontwikkelen door de bespuitingen van met name NeemAzal. De

roofmijten die uit de lintzakjes komen zijn hiertegen kennelijk beter beschermd.

Bij lage tripsdruk vanuit de winter zijn er op verschillende bedrijven goede resultaten behaald zonder roofmijten, maar met frequente bespuitingen met NeemAzal (twee keer per week) of Botanigard. Ook het inregenen van Botanigard bij de start van de teelt ruimt veel tripsen op.

Op enkele bedrijven blijft de trips goed onder controle met aaltjes; afhankelijk van de druk om 7 tot 10

dagen toepassen.

Bij hogere tripsdruk zullen de meeste bedrijven overgaan op chemische bestrijding. De ervaring leert dat dit met de huidige middelen niet eenvoudig is.

De ervaring binnen excursiegroepen leert dat een bespuiting met Movento en Spruzit effectief is. Winner is tijdelijk weer beschikbaar. Het is vooral een ’knock-downmiddel’ voor de eindfase van de teelt en goede ervaringen zijn er met ruimtebehandelingen.

Een redelijk succesvolle

combinatie tegen trips is Mesurol (150) met Actara (40) en lokfructose. Let op de pH van de spuitoplossing; onder andere Vertimec en NeemAzal werken minder bij een te hoge pH-KCLl. Ter voorkoming van resistentie is afwisselen van middelen in blokken van twee weken aan te raden.

snelle daling van de planttemperatuur aan het einde van de dag.

■ Sluit de doeken in de namiddag op tijd, zeker wanneer het helder weer is en/of wanneer er die dag gegoten is en het substraat veel vocht bevat.

■ In de ochtenduren is het juist opletten bij het openen van het schermdoek.

Bouw bij een lage buitentemperatuur voldoende tijd in bij het openlopen van het doek, zodat de verwarming en/of de warmte van de

lampen de kouval goed kan opvangen.

■ Verhoog de stook- en luchtingstemperatuur in de namiddag met minimaal 0,5°C. Om de daling van de planttemperatuur te vertragen kan deze verhoging vooral gerealiseerd worden door de minimum temperatuur in de bovenbuis te verhogen. Met name op heldere dagen zal een verhoging van de bovenbuis met 10–20°C de uitstraling van de plant tegengaan.

■ Verhoog tevens de

stook- en luchtingstemperatuur ten opzichte van de zomerinstellingen. Stook in de opkweek minimaal op 28°C en stel de luchting minimaal in op 28,5°C. Aan het einde van de maand kan de luchtlijn weer een volle graad hoger liggen dan de stooklijn, dus op minimaal 29°C.

nu niet te snel. Om de lichtsommen te halen moet u ook weer bijbelichten.

Start 14 uur voor zonsondergang met belichten en streef vooral in de ochtend naar wat hogere instraling om huidige lichtsommen te handhaven. De zon gaat nu per week een kwartier eerder onder. De daglengte neemt per week ongeveer 30 minuten af.

Als de vegetatieve groei van Campanula glomerata minder wordt, valt er erg makkelijk roest in. Op zich is roest in het najaar geen groot probleem, maar als te vroeg het gewas door roest vernietigd wordt, kost dat groei. Probeer het gewas dus nu nog te beschermen tegen roest. Het gewas hoeft niet schoon, maar de planten moeten wel door kunnen groeien. Vanaf half oktober mag de roest gerust het gewas verder aantasten. Deze roest vormt geen probleem voor de teelt in het volgende voorjaar, dus helemaal schoon worden is niet nodig.

Belichten Benut zoveel mogelijk natuurlijk licht om de groei te blijven stimuleren.

Scherm in de opkweek

Dirk Jan Binnendijk Tuinbouwadviezen, 071-5416564

Ed Konijn, Bureau IMAC Bleiswijk, 10-5219094

38 (2015)

15-09-15 16:46

Schoffelen

AnthuRIum herfst De herfst kenmerkt zich door afname van daglengte en instraling en toename van vocht. Laat daarom meer buitenlicht op het gewas toe. Na de zomer kan het gewas meer instraling aan en omdat ze een steeds kortere tijd bloot wordt gesteld aan hogere straling is er voldoende mogelijkheid de warmte via verdamping af te voeren.

Sluiten van bovendoeken op basis van instraling is nu nauwelijks nog nodig. Bij te hoog oplopende temperatuur kan een percentage van het doek worden gesloten maar stel een korte wachttijd, zodat bij een wolk voor de zon het doek weer snel open loopt. Door de lage stand van de zon zullen alle

Roos Inspelen op herfstweer De kans op zomers weer is nu erg klein geworden. De dagen worden snel korter.

De temperatuur in de kas kan nu weer redelijk goed gecontroleerd worden. Tenzij er vaak regen valt.

Het kasklimaat moet activerend zijn. Alleen bij een droge windrichting moet u oppassen. De avonden zijn ook kouder. De minimumtemperatuur in de donkerperiode is rond de 15,5°C voor de meeste cultivars.

Het maakt wel uit of dit met luchten bereikt wordt of door de ramen gesloten te laten. Met de ramen open kan de temperatuur daar 38 (2015)

Teelttips-Schoffelen_nw.indd 35

doeken nu meer licht wegschermen dan in de zomer.

Op basis van straling en energie mag het energiedoek ook langer sluiten. Op basis van buitentemperatuur moeten doeken later en in stappen openen en in de middag mogen ze vanaf 150 watt/m2 sluiten. Zodra het werk in de kas klaar is, is het zeker bij onbewolkt weer raadzaam het aluminiumdoek vroeg te sluiten.

Knijp in de middag steeds vroeger het lucht; Verhoog de ventilatietemperatuur naar 25°C en laat deze in de middag oplopen naar 28°C. Bouw bevochtiging flink af, vooral in de namiddag. Zet pulstijden zo kort mogelijk en vergroot pauzetijden. Door in de nacht een stooktemperatuur van 20-21°C te hand-

haven, zal het mogelijk zijn de komende tijd de snelheid in het gewas te houden.

De bedbevochtiging moet alleen nog rond het midden van de dag aan. In de ochtend en namiddag is er voldoende vocht en bij een bewolkte dag zal er doorgaans niet veel uit het gewas verdwijnen. Zorg dat er nu ook voldoende EC wordt meegegeven.

Het is belangrijk de bemesting aan te passen. Geef vooral meer calcium mee.

Om te voorkomen dat stikstof te veel oploopt, wordt er steeds meer calciumchloride gebruikt.

zonder problemen wel iets onder komen.

Het is erg belangrijk om voldoende lichtsom te halen.

Niet ieder bedrijf kan dit halen, maar een streven van 20 mol PAR licht (of zoveel als mogelijk) is erg belangrijk.

Wees met watergeven in het najaar voorzichtig. Het maximale watergehalte van de matten is in principe 75%. Streef daarbij naar een intering van ongeveer 7% absoluut of 10% relatief. Vaak zien we bij toenemende belichtingsuren wel dat er weer meer liters per vierkante meter nodig zijn dan in augustus. Vervroeg de watergeefperiode om in de donkerperiode niet te nat te zijn.

Kies bij de bemesting voor een wat generatiever schema. Ammonium zal niet vaak boven een kwart mmol per liter uitkomen. Er kan

nu weer voor een kalium/ calcium-verhouding kleiner dan 1 gekozen worden.

Bij het gewaswerk moet erop gelet worden, dat iedere plant blad heeft.

Meer dan één laag blad heeft geen zin, je ziet bij veel gewassen onderin nu meer bladval. Als een gewas volledig van snee is, kan er eventueel bij het zwaardere loos voor een extra knippunt gekozen worden.

Met het weer van de laatste twee weken moet u beducht zijn voor een hogere botrytisdruk. Helaas wordt dit nog niet regelmatig gemeten.

Het kan wel reden zijn om bij de meeldauwbestrijding te kiezen voor een middel, dat ook botrytis bestrijdt.

Hans van Eijk, Bureau IMAC Bleiswijk, 010-5219094

Johan Sonneveld, Adviesbureau J. Sonneveld, 06 46134453

Kees van Egmond kees@kees-ineke.nl

Relaxruimte Eindelijk hebben ze het begrepen. Een betere sfeer, goed voor de gezondheid en ontspannen op reis gaan. Dat bereik je met groen. Bomen, planten, bloemen, iedereen wordt er beter van.

Op Schiphol zijn ze inmiddels overtuigd. Nu mijn tandarts nog.

Want als je ergens last van spanning en stress hebt, dan is het daar wel. In de wachtruimte van de tandarts. Wij woonden vroeger in een flat, boven zo’n praktijk. Ik weet nog goed dat er een poster hing van een jongensgebit. Een afgebrand kerkhof, dat was het. En dan daaronder de boodschap ’Snoep verstandig, eet een appel’. Nee, ik zat er helemaal niet op mijn gemak. Maar er was natuurlijk ook geen plant te bekennen. Nog geen cactus.

De wachtkamers die ik door de jaren heen bezocht verschilden niet zo gek veel van die eerste. Kaal en kil. Tijdschriften over allerlei onderwerpen, behalve interessante. Incomplete kinderpuzzels. En als er al eens een plantje stond dan was-ie halfdood. Dacht je bij jezelf: Moet je de tandarts horen als ik mijn gebit zo verzorg…

Het enige lichtpuntje was altijd de assistente.

Zoals die keer, een halfjaar geleden. Vrolijk, opgewekt. En toen we een afspraak maakten voor eind augustus zei ze: ’Wedden voor een fles wijn dat we dan middenin een hittegolf zitten?’ Nou, dat durfde ik wel aan. En ik won. De temperatuur was net boven de 20 graden die dag. Dus dat zei ik ook tegen de tandarts toen ik op de stoel ging zitten voor controle. ’Is dat zo?

Nee, ze is er niet. En waar houd je van? Zoete witte wijn?’

Had ik het maar niet gezegd. Voor het eerst in jaren bleek ik een gaatje te hebben. ’Kom volgende week donderdag maar terug, dan vul ik hem. Hij zit in je verstandskies.’ Nou, dat heb ik geweten. Over een verdoving werd niet gepraat.

Meneer ging eerst aan de slag met de snelle boor. Toen met de langzame. En reken maar dat hij op mijn zenuwen werkte. Ik ging door de grond.

Dagen later liep ik nóg met pijn. En dan vraag je je tóch af hoe het zou zijn geweest als er in die wachtruimte bij de tandarts wat meer planten hadden gestaan. Een groene wand bijvoorbeeld.

Of een heuse boom. Maar ja, ik begin er niet over. Houd mijn kiezen stijf op elkaar. Die fles wijn heb ik ook nog niet gekregen.

35

15-09-15 16:46

Nieuws

Nieuwe poging voor systeemaanpak ziekten en plagen Telers die zich houden aan de basisprincipes van geïntegreerde teelt, zouden toegang moeten kunnen krijgen tot extra correctiemiddelen. Dat is het principe van een pilotstudie die LTO Glaskracht Nederland doet in samenwerking met het Ctgb en NVWA. Tuinbouw en overheid doen een pilotstudie naar een nieuw systeem van duurzame gewasbescherming, waarin met middelen noodsituaties in teelten zijn op te vangen.

Deze systeembenadering levert per saldo de minste risico’s op voor mens, dier en milieu.

Overheid en telers zouden flexibeler met het gebruik van correctiemiddelen in een verder voornamelijk biologische gewasbescherming moeten kunnen omspringen.

Nieuwe wetgeving Het huidige toelatingssysteem is juridisch duidelijk: een middel is in een bepaalde teelt toegelaten of niet. Het Ctgb heeft daar heldere maatstaven voor. De rol die een middel speelt als correctiemiddel in een geintegreerde teelt, speelt daar nu geen rol in, vinden telers. „Wij zijn met NVWA en het Ctgb nu een aantal casussen aan het uitwer-

ken om duidelijk te maken hoe zo’n nieuwe systeembenadering binnen geïntegreerde teeltsystemen zou kunnen werken. Dit levert wel degelijk milieuwinst op”, zegt Helma Verberkt van LTO Glaskracht Nederland.

Voor siergewassen wordt een casus voor de aanpak van wolluis uitgewerkt.

Zij benadrukt dat voor een optimale inzet van biologische gewasbescherming en groene middelen de toelating van correctiemiddelen goed geregeld moet zijn. „Het zou heel mooi zijn als wij deze aanpak in een Green Deal met staatssecretaris Dijksma verder kunnen oppakken. Het project zal circa twee jaar duren. Inbedden in wetgeving wellicht langer”, schetst Verberkt.

Toekomst geïntegreerde teelt Sprake van een systeemaanpak is niet nieuw. Pogingen in het verleden waren echter met name gericht op teeltsystemen.

Er is echter niet een of een aantal teeltsystemen. Het gaat niet om het teeltsysteem, maar om de milieuwinst. Daarnaast wordt gekeken naar andere criteria zoals: een systeembenadering gebaseerd op geïntegreerde teelt en innovaties in deze teeltwijze, borging en handhaafbaarheid.

UITGEVER BDUmedia Afdeling Vak- en Publieksmedia Postbus 67, 3770 AB Barneveld, tel 0342-49 42 63, fax 0342 41 31 41 Uitgever: Wiljo Klein Wolterink MBA Verkoopleider: Ron van de Hoef, e-mail: r.v.d.hoef@bdu.nl

Colofon REDACTIE Schipholweg 1, Postbus 9324, 2300 PH Leiden e-mail: bloemisterij@hortipoint.nl www.vakbladvoordebloemisterij.nl

Directeur Elbert van den Berg Secretariaat Linda Laman 071-56 59 678 Alice Hoogenboom 56 59 679 Hoofdredacteur Elbert van den Berg 071-56 59 678 Eindredacteur Jenny Mostert 071-56 59 633 Vakredactie Politiek en economie Quincy von Bannisseht 56 59 637 Peter van Leth 56 59 688 Markt en afzet Arie-Frans Middelburg 56 59 687 Cindy van der Zwet 56 59 630 Teelt en techniek Hans Neefjes 56 59 638 Joef Sleegers 56 59 642

36

ColofonVbb-nieuws 1 artikel_2.indd 36

Criteria die centraal staan in de pilotstudie.

De geïntegreerde teelt is bovendien verder ontwikkeld. De risico’s daarmee worden ook groter. Door de beschikbaarheid aan correctie middelen kan de geïntegreerde teelt verder uitgerold worden. „Komt deze ruimte er niet, dan zal dit grote consequenties hebben voor de geïntegreerde teelt en zelfs voor de sierteelt in Nederland”, verwacht Verberkt.

De industrie investeert namelijk vooral in de grote landbouwgewassen. Mogelijkheden in Nederland zoals de NL Kleine Uitbreiding Gebruiksgebied (dat kan een klein gewas zijn of een kleine toepassing) en wederzijdse erkenning zijn vrijwel niet van toepassing voor de sierteelt. Het verdienmodel voor de industrie wordt steeds lastiger in de sierteelt om toepassingen door de procedures te krijgen. Hierdoor komen er ook maar weinig middelen beschikbaar voor de sierteelt.

Gesprekken van LTO Glaskracht over een systeemaanpak met onder meer de industrie, toeleveranciers van biologie en milieuorganisaties geven Verberkt goede hoop op een breed draagvlak voor de nieuwe aanpak. <

Bureauredactie Carolyne de Vries Lentsch, Jolanda de Wekker Webredactie Erik Rotteveel Vormgeving Diseno Vormgeving Fotografie Gerdien de Nooy Freelancers Gert van den Berg, Hermen de Graaf, Bernadette Hoefsloot, Harmen Kamminga, Ank van Lier, Astrid Zoumpoulis-Verbraeken

ABONNEMENTENSERVICE Mutaties en bezorging Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via vakbladvoordebloemisterij.nl of bij de abonnementenservice.

Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk twee maanden voor vervaldatum bij de abonnementenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement en klachten over de bezorging kunt u contact opnemen met de abonnementenservice, BDUmedia, afdeling Vak- en Publieksmedia, Postbus 67, 3770 AB Barneveld. Op werkdagen is de abonnementenservice telefonisch bereikbaar van 8.30 uur tot 14.00 uur op 0342-494844, e-mail: abonnementen@bdu.nl.

Prijzen Jaarabonnement: € 349,60. Studenten 25% korting; 65 plussers 15% korting. Jaarabonnement Europa: € 449,65 (België: € 377,70). Jaarabonnement buiten Europa: € 466,50.

Genoemde prijzen zijn inclusief 6% btw en verzendkosten.

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE Verkoopleider: Ron van de Hoef, 0342 - 494263, 06 - 51806325, e-mail r.v.d.hoef@bdu.nl Media-adviseur: Gert-Jan Bloemendal, 0342-494807 e-mail: g.bloemendal@bdu.nl

Vakblad voor de Bloemisterij is een wekelijkse uitgave van de Stichting Vakinformatie Siergewassen en BDUmedia, Vak- en Publieksmedia.

Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

Lezers wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Algemene voorwaarden: op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van BDUmedia B.V. zijn van toepassing de voorwaarden, welke zijn gedeponeerd ter Griffie van de Arrondissementsrechtbanken en de KvK.

Druk: BDU Media

38 (2015)

16-09-15 13:56

Kasgenoten

A genda 22 sep ging, slotcongres, 14.15 uur, Nyenrode Business Universiteit, Breukelen.

Go Loopbaancafé, werk verandert, verander mee!, 16.30-19.30 uur, Wellantcollege, Aalsmeer. Info: wellant.nl Seed meets Technology, bij Proeftuin Zwaagdijk. Info: seedmeetstechnology.com Dag van de Westlandse techniek.

Info: www.sobwestland.nl Weken van de Nederlandse roos.

Info: www.mijnbloemist.nl/nederlandseroos Homogeen kasklimaat, themabijeenkomst, Hoorn. Info: www.greenportnhn.nl Westland Event, Tuinbouw in transitie: de kracht van veranderen, gemeente Westland.

Info: www.gemeentewestland.nl IFTF handelsbeurs, Vijfhuizen.

Info: www.iftf.nl 4-6 nov FloraHolland Trade Fair, Aalsmeer.

Info: www.floraholland.com

FOTO: Prins GrOw

Binnenland

Leeftijd: 44 jaar Plaats: Jordan Station Teelt: statice, amaryllis, pioen Oppervlakte: 10.000 m2

Fabiola Prins Hoe gaat het met u?

LTO Glaskracht Nederland Hortensia goes USA, buitenlandbezoek naar Amerika.

Webinar milieuzaken in de praktijk, 20.0021.00, online.

Tuinplantendag, locatie nog niet bekend.

Businessledenbijeenkomst, 12.00-16.00 uur, Dekker, Zoetermeer.

Gewasbijeenkomst chrysant, 15.00-20.00 uur, Westland. Thema: gewasgezondheid.

Kantinebijeenkomst Het Nieuwe Telen potplanten, locatie nog niet bekend.

Themabijeenkomst water, emissie en techniek, 14.0017.00 uur, Aalsmeer/Lisse (8/10), Luttelgeest (13/10), Bommelerwaard (10/11), Westland (12/11), Limburg (24/11), Oostland (26/11), Heerhugowaard (1/12).

Handelsmissie Columbia met bezoek aan Proflora.

Gewasbijeenkomst cyclaam, 13.30-16.30 uur, locatie nog niet bekend.

Seminar Het Nieuwe Telen, 13.00-20.00 uur, Bleiswijk.

Info: www.ltoglaskrachtnederland.nl

Er is geen dag geweest dat ik terug wilde naar Nederland. Toen we naar Canada gingen bood het land veel kansen. En het land is gewoon zo mooi. Dat trok me nog het meest.

Het leven is goed in Canada? „Ja, je kunt je hier net zo druk maken als je zelf wilt. En de hele zomer is het zalig weer, wat voor de statice weer wat minder is omdat de etmaaltemperatuur te hoog is. Daarnaast hebben Jan en ik twee tieners van 15 en 13, echte Canadezen maar ze vinden als we in Nederland waren gebleven hadden we het ook goed gehad. We gingen niet weg omdat we Nederland een rotland vonden. We wilden een nieuwe uitdaging en niet

Jullie telen nog steeds statice?

-

Volgt u de tuinbouw in Nederland?

Buitenland Info: www.floratrade.it.

Handelsbeurs Iberflora, Valencia, Spanje. Info: www.iberflora.feriavalencia.com Zuhoor, internationale bloemen & tuintentoonstelling, Abu Dhabi, Verenigde Arabische Emiraten. Info: www.zuhooruae.ae

je op Schiphol landt weet je precies wat de mode is. Een Canadees geeft daar niets om.

Onze binding met Nederland geeft ons ook een voorsprong in Canada. Onze werkmen-

Wat doet u over tien jaar? „Een huisje op de Bahamas? Daar gaan we regelmatig in maart heen. Ik denk dat we

Onderstaande symbolen hebben de volgende betekenis en verwijzen naar de website vakbladvoordebloemisterij.nl

!

Documenten en linken naar website

38 (2015)

Kasgenoten agenda_nw.indd 37

Foto’s

Filmpjes

37

16-09-15 10:24

Roelofarendsveen info@klinkstoom.nl

641286_.indd 38

16-9-2015 13:24:47

Gebeten door planten?

FlorĂŠac zoekt werknemers met lef!

Bekijk onze vacatures op

635974_.indd 39

16-9-2015 13:17:17

635975_.indd 40

16-9-2015 12:35:32