Focus 04-2013 by HUB Uitgevers

World Press Photo 2013

fotografiemagazine WORKSHOP

seconden shoppen

Sneller werken in Photoshop

PRAKTIJK

360˚ panorama’s

Midden in je foto ACHTERGROND

Fotowedstrijden Wedstrijden voor profs TECHNOLOGIE

Cameratechniek Van mechanisch naar elektronisch

TEST

THEMA

Landschaps fotografie

Nikon 1 S1 & J3 Panasonic F2,8/12-35 & 35-100 mm Telescopen Nikon & Swarovski jaargang 100 nummer 4 april 2013

€ 6,95

(advertorial)

De fotowedstrijd

1E PRIJS Arend-Jan Westerhuis

O P E N

2E PRIJS Meis Belle Wahr

2 0 1 2

3E PRIJS Eline Burmanje

van het jaar DE UITSLAG In Focus 01/2013 verscheen de oproep voor De fotowedstrijd van het jaar, waarbij Olympus fotografen uitnodigde om zijn of haar beste foto via de Olympus Facebook-pagina (www.Facebook.com/OlympusNL) in te sturen. Er waren vijf categorieën: HELLO wildlife, HELLO city life, HELLO people, HELLO creativity en HELLO talents. Elk van die categorieën had een eigen jury bestaande uit twee Olympus-ambassadeurs, maar het aantal likes van de bezoekers van de Facebook-pagina had ook invloed op de beslissing van de jury. Uit de duizenden ingezonden foto’s selecteerde de jury eerst een shortlist van 25 foto’s, waarvan de makers een compleet verzorgde workshop van een dag hebben gewonnen. In de laatste ronde werden ten slotte de drie uiteindelijke winnaars bepaald. De tweede en derde prijs gaan naar Meis Belle Wahr en Eline Burmanje, die met hun indrukwekkende zwart-witportretten een Olympus PEN E-PL5 systeemcamerakit t.w.v. € 699,- winnen. Eerste prijs

Arend-Jan wint een Olympus OM-D E-M5 Power Kit (inclusief hoogwaardig 12-50 mm objectief, een handgrip en twee accu’s) ter waarde van € 1.549,-. «

Arend-Jan Westerhuis wist de jury en de bezoekers van de website te overtuigen met zijn intrigerende zwart-witfoto. Op deze foto is veel te zien, maar door de kleine scherptediepte komt het onderwerp mooi los van de achtergrond. We vroegen aan Arend-Jan hoe de opname tot stand kwam. Arend-Jan: “Op de Montmartre in Parijs is zo’n plein waar kunstenaars hun schilderijen verkopen en portretten van toeristen maken. De schilders laten allemaal een mooi portret van een bekend iemand of een mooie vrouw zien als reclame voor hun werk. Er was echter één man die een schilderij van zijn eigen karakteristieke kop op zijn ezel had staan. Toen hij merkte dat ik een foto van hem wilde maken, deed hij meteen zijn handen voor zijn gezicht. In combinatie met het geschilderde zelfportret heeft dat echter een bijzonder effect: de schilder wil niet herkenbaar in beeld, maar door het schilderij mislukt dat. Ik heb wel enkele reacties gehad van mensen die denken dat het in scène is gezet, maar dat is echt niet zo.” We informeerden gelijk hoelang Arend-Jan al fotografeert. “Voor mijn gevoel fotografeer ik al vanaf mijn geboorte. Mijn vader had een analoge Leica waarmee ik heb leren fotograferen. Pas na de komst van een digitale camera kreeg ik de smaak te pakken. Omdat er geen materiaalkosten zijn, kun je veel meer fotograferen en je ziet ook meteen het resultaat: ideaal om te experimenteren en ervaring op te doen. Ik heb ook veel geleerd door naar het werk te kijken van beroemde fotografen, zoals Helmut Newton en vooral Elliott Erwitt. Zijn specialiteit was dat hij de vaak bizarre dingen die hij op straat om zich heen zag, wist vast te leggen. Mijn winnende foto is eigenlijk wel een beetje in de stijl van Erwitt.”

Probeer de OM-D nu zelf! Tijdens de Professional Imaging-beurs krijg je de gelegenheid om de OM-D – door EISA verkozen tot Compacte Systeemcamera van het Jaar – nu zelf te testen in de Olympus-stand. Professional Imaging wordt gehouden van 14-16 april te Nieuwegein. Openingstijden en routebeschrijvingen kun je vinden op www.profesionalimaging.nl.

Bezoek de Facebook-pagina van Olympus op:

www.Facebook.com/OlympusNL Je kunt hier reageren op inspirerende foto’s en je hoort al het Olympus-nieuws als eerste.

WIE WORDT DE VOLGENDE EISA PHOTO MAESTRO

THEMA: MACRO/CLOSE-UP

HOE HET WERKT

• EISA PHOTO MAESTRO 2013 • PUBLICATIE IN 17 EUROPESE FOTOTIJDSCHRIFTEN

STUUR EEN BEELDVERHAAL IN BESTAANDE UIT 5 TOT 8 FOTO’S NB: HET THEMA MACRO OMVAT OOK CLOSE-UPFOTOGRAFIE! ALLE INZENDINGEN DIENEN IN DIGITALE VORM TE WORDEN AANGELEVERD (als digitale opname of als scan van een analoge dia of negatief)

EERSTE RONDE: NATIONAAL, DEADLINE 1 MEI 2013 De eerste-, tweede- en derdeprijswinnaar worden gekozen door de redactie van Focus. De uitslag wordt gepubliceerd in het julinummer van Focus. 1e prijs: € 250,-; 2e prijs: € 150,-; 3e prijs: € 100,-

FINALE: INTERNATIONAAL Alle eersteprijswinnaars uit de 17 EISA-landen worden voorgedragen voor de internationale jurering op de Algemene Vergadering van de EISA, die eind juni plaatsvindt. Daar zullen de 17 nationale winnaars door de hoofdredacteuren van de 17 Europese EISA-tijdschriften worden beoordeeld. 1e prijs: € 1.500,- en de EISA Photo Maestro 2013 Trofee 2e prijs: € 1.000,- en certificaat 3e prijs: € 750,- en certificaat Het werk van de drie internationale winnaars wordt gepubliceerd in het septembernummer van alle 17 bij de EISA aangesloten fototijdschriften. De drie winnaars worden tevens uitgenodigd voor de officiële EISA Awards Ceremony in Berlijn.

Voor verdere informatie en de wedstrijdvoorwaarden: www.eisa.eu en/of www.focusmedia.nl/eisamaestro.

Toekomst van de beroepsfotograaf

“J

a, ze wil fotograaf worden.” Mijn broer antwoordde aan de andere kant van de telefoon bevestigend op mijn vraag of zijn schoolverlatende dochter zeker was van haar keuze. “Ze kiest een beroep zonder toekomst”, reageerde ik instinctief. Het bleef even stil aan gene zijde. Mijn reactie was anders dan verwacht. Zijn vraag kwam net een dag nadat vooraanstaand fotojournalist Bas de Meijer zijn nieuwsfotografie aan de wilgen hing. Uit protest tegen de gigantische devaluatie van het beeld. Want opdrachtgevers willen niet meer voor foto’s betalen. Niet veel in elk geval. Ik eerlijk gezegd ook niet. Dat kán gewoon niet meer. Dus rijst onmiddellijk de vraag: is fotografie nog wel een écht beroep met échte inkomsten? Geen twijfel of het een echt beroep is – het is een ambacht. Maar dat was de banketbakker ook. Totdat Albert Heijn ook lekkere appeltaartjes ging verkopen. Plus bijna even of zelfs net zo lekker brood. Te koop voor een lagere prijs op een plek waar je toch al komt: de supermarkt. Zo verdween de banketbakker uit het straatbeeld. Geslachtofferd door de harde economische beul: als het aanbod de vraag overstijgt, dan dalen de prijzen. Fotografie is niet meer het exclusieve domein van professionals. De concurrentie is moordend door de groeiende groep van amateurfotografen die lekker bijklussen op het professionele pad. Tegen andere tarieven. Natuurlijk. Een spaarcentje verdienen voor het volgende objectief is een minder zware last dan de volgende betaling voor de hypotheek. En het ambacht? Ach, wees eerlijk... Er zijn tientallen fotostocksites met miljoenen foto’s, waar zo veel goede foto’s bij zitten dat succes is verzekerd. Meestal staan er niet eens bedragen bij, maar reken je af in credits. Dan weet je eigenlijk al genoeg. Als de waarde van het product zelfs niet meer in geld kan worden uitgedrukt, dan is de toekomst voor de producent allesbehalve rooskleurig. Dan kun je beter stoppen, zoals Bas de Meijer doet. Of er gewoon niet aan beginnen.

COLOFON

Remco de Graaf Hoofdredacteur Focus

Uitgever

Coverfoto

Abonnementen

Portfolio’s

Focus Magazine BV Postbus 3389, 2001 DJ Haarlem Prof. Eijkmanlaan 2-4, 2035 XB Haarlem tel: 023-5430000; fax: 023-5359627 e-mail: focus@focusmedia.nl internet: www.focusmedia.nl Facebook: www.facebook.com/focusmagazine Twitter: http://twitter.com/focusmedianl Abonnementenadministratie: Op werkdagen kunt u bellen tussen 10 en 14 uur naar tel: 023-5364401. e-mail: abonnementen@hub.nl

Nico van Kappel/ Buiten-Beeld/Hollandse Hoogte

Focus verschijnt 12x per jaar. Een jaarabonnement kost € 62,- in Nederland en € 68,- in België. Een tweejarig abonnement kost € 115,- (NL) en € 127,- (B). Een los nummer kost € 6,95. Aanvragen kan via www.hubstore.nl/focus. Een nieuw abonnement wordt gestart met de eerst mogelijke editie voor een bepaalde duur. Het abonnement zal na de eerste (betalings)periode stilzwijgend worden omgezet naar een abonnement van onbepaalde duur, tenzij u uiterlijk één maand voor aﬂoop van het initiële abonnement schriftelijk (per brief, mail of fax) opzegt. Na de omzetting voor onbepaalde duur kan op ieder moment schriftelijk worden opgezegd per wettelijk voorgeschreven termijn van één maand. Verhuisberichten of bezorgklachten kunt u doorgeven via www.hubstore.nl (service) of per e-mail: abonnementen@hub.nl. Schrijven kan ook naar HUB Uitgevers, Abonnementenadministratie, postbus 3389, 2001 DJ Haarlem. Op werkdagen kunt u bellen tussen 10 en 14 uur naar tel: 023-5364401.

Iedereen is vrij zijn/haar werk voor publicatie in Focus aan te bieden. Dat kan per e-mail via verwijzing naar de website of door inzending van het werk via e-mail op focus@focusmedia.nl. De redactie reageert alleen in geval van geschiktheid voor publicatie.

Secretariaat/FocusXtra Jannie de Kruijff; jannie@focusmedia.nl Roos Schouw; roos@focusmedia.nl

Redactie Remco de Graaf (uitgever/hoofdredacteur) Dirk van der Spek (senior editor) Raymond Harper (eindredacteur) Dennis Hissink (website) Mark Moed (fototechniek/websitebeheer) Mich Buschman (fototechniek) Frans Barten (fototechniek/beeldbewerking) Roos Schouw (redacteur) Jannie de Kruijff (redacteur) Frits Baarda (Boeken) Ger Meesters

Medewerkers Frits Baarda Jan Bosteels Johan Elzenga Philip Kruijer Johan de Vos

Vormgeving Erik Kwant Ido Harmens - FirmaVorm, Arnhem

Advertenties Raymond Ullers; r.ullers@hub.nl Bob Severijnse; b.severijnse@hub.nl

Marketing Marjolein Sturk

Abonnementenadministratie Ingrid van der Aar Tanja Ekel Marja Haakmeester abonnementen@hub.nl

Nabestellingen

Druk Boom & van Ketel graﬁmedia, Haarlem

Nabestelling van voorgaande nummers tot een half jaar terug kan via www.hubstore.nl/focus.

FOCUS 04 7 APRIL 2013

FocusXtra FocusXtra is een commerciële koopwijzer in Focus waar fabrikanten tegen vergoeding facultatief hun producten met hun speciﬁcaties kunnen laten opnemen.

Auteursrecht Het auteursrecht op dit tijdschrift en op de daarin verschenen artikelen wordt door de uitgever voorbehouden. Op toegestane verveelvoudiging is het wettelijk bepaald inzake het Reprorecht van toepassing (art. 16b en 17 Auteurswet en AmvB van 25-6-1974, Stbl. 351). Hoewel de informatie in Focus naar beste weten juist is, blijven vergissingen en drukfouten mogelijk. Uitgever noch redactie stelt zich daarvoor aansprakelijk.

Focus is onderdeel van de Focus Media Groep en mede-oprichter van de European Imaging and Sound Association (EISA).

Inhoud Focus nr. 4 • april 2013

30 Els Zweerink Finding Guillermo

40 Wie niet waagt...

58 Filters in landschapsfotografie

34 64

360 graden panoramafoto’s Zet de toeschouwer midden in je foto

Zoekt de grenzen op

Mike van der Giessen en Floor Stoop werken sinds 2005 samen onder de naam Fotoﬂoor. Ze zijn gespecialiseerd in fashion, beauty en portretten, en hun werk is regelmatig te bewonderen in Nederlandse tijdschriften als Vogue, Linda, Grazia en Red. Daarnaast maken ze vrij werk zoals de serie Dada Simultane, want “het maken van eigen werk is een hartverheffende sensatie”.

Fotowedstrijden voor beroepsfotografen

Niet ieder filter is digitaal te simuleren

Fotofloor

World Press Photo 2013

Op 15 februari werden de winnaars van World Press Photo 2013 bekendgemaakt. De World Press Photo van het jaar 2012 is een foto uit Gaza-Stad van de hand van de Zweedse fotograaf Paul Hansen. Een internationale jury koos deze foto uit ruim 103.000 inzendingen van bijna 5700 fotografen.

72 60 seconden shoppen Een snelle workflow opzetten in Photoshop

80 Minder bewegende delen Afscheid van het mechaniek

88 Panasonic G X Vario F2,8/12-35 & 35-100 mm Compacte proflenzen voor MFT

92 Nikon 1 S1 en J3 Ultrasnel duo

94 Gestabiliseerd en modulair © PAUL HANSEN

Nieuwe telescopen van Nikon en Swarovski

98 Photomast Eenvoudig en doelmatig de hoogte in

107 FocusXtra Koopwijzer digitale fotografie

50 Boslandschappen

Rubrieken: 10 Spotlight 12 Infocus 16 Productinfo 48 De Klik 71 Schoonheid 101 Boeken 103 Agenda 106 De Achterkant

Landschapsfotografie omvat méér dan alleen open landschappen

FOCUS 04 9 APRIL 2013

Bij ‘landschapsfotograﬁe’ denken de meeste mensen al snel aan weidse vergezichten met veel open ruimte. Landschapsfotograﬁe is echter meer dan dat, en bijvoorbeeld ook in het bos kun je prachtige foto’s maken. Alleen vereist dat wel een speciale aanpak.

SPOTLIGHT

ÂŤ

Beautiful Broken Ice, Reflections and the Terra Nova. January 7th 1911, by Herbert Ponting.

FOCUS 04 10 APRIL 2013

Terra Nova HERBERT PONTING – CAPTAIN SCOTT’S ANTARCTIC EXPEDITION 1910-1913 In 1910 vertrok de Engelse ontdekkingsreiziger Robert Falcon Scott naar Antarctica, met als doel om als eerste de geografische Zuidpool te bereiken. Aan boord van het expeditieschip Terra Nova bevond zich ook fotograaf Herbert Ponting.

onting was daarmee de eerste professionele fotograaf die een poolexpeditie vastlegde. Hij verbleef ruim een jaar in het basiskamp, waar hij de expeditieleden, het landschap en de dieren fotografeerde. Niet zonder gevaar – zo ontsnapte hij nauwelijks aan de dood toen hij werd aangevallen door acht orka’s. Hij ontwikkelde zijn foto’s op grootformaat glasplaten in een zelfgebouwde donkere kamer en maakte daarnaast ook een aantal filmopnames. Omdat Ponting al op (middelbare) leeftijd was, nam hij geen deel aan de barre tocht naar de Zuidpool, maar keerde hij met meer dan 1700 foto’s heelhuids terug naar Engeland. Het lukte Scott en vier metgezellen inderdaad om de Zuidpool te bereiken... om er vervolgens achter te komen dat het Noorse expeditieteam van Roald Amundsen hen ruim een maand voor was geweest. Scott en zijn bemanning overleefden de terugtocht niet. Herbert Ponting publiceerde het fotoboek The Great White South en bracht twee films over de expeditie uit. De rest van zijn leven besteedde hij grotendeels aan het geven van lezingen over de expeditie. In 1920 werd het Scott Polar Research Institute opgericht als eerbetoon aan Robert Falcon Scott. Het is gewijd aan Brits poolonderzoek en bezit een van de grootste fotocollecties van poolgebieden. Daaronder Pontings foto’s, die inmiddels gedigitaliseerd zijn. Honderd jaar na dato hebben de unieke beelden van deze legendarische expeditie nog niets van hun impact verloren. «

Q Terra Nova Herbert Ponting – Captain Scott’s Antarctic Expedition 1910-1913 t/m 26 apr Gallery Vassie Langestraat 47, Amsterdam www.galleryvassie.com

FOCUS 04 11 APRIL 2013

INFOCUS Evenementen, exposities, boeken en sites waarvan Focus vindt dat je ze niet mag missen.

Pride Photo Award De Pride Photo Award, de internationale fotowedstrijd over seksuele en genderdiversiteit, wordt alweer voor de vierde keer gehouden. Thema dit jaar is Extremely Normal. De media laten graag de extravagante foto’s zien: drag queens, halfnaakte dansende mannen op een boot... Pride Photo Award daagt je nu uit om juist het alledaagse van de lesbische, homoseksuele, biseksuele en transgender (LHBT) gemeenschap vast te leggen. Natuurlijk wel op een aansprekende, pakkende manier, waarbij de organisatie hoopt op fotoseries die de diversiteit laten zien van de LHBT-gemeenschap en foto’s die mensen aan het denken zetten over genderstereotypen. De wedstrijd begint in april (de precieze datum is op het moment van schrijven nog niet bekend, red.) en loopt tot en met 31 mei. In juni worden de winnaars geselecteerd, waarna op 23 augustus de uitreiking zal plaatsvinden in de Oude Kerk te Amsterdam. De expositie is daar vervolgens één maand te zien. Q www.pridephotoaward.org

Anders Petersen - Soho Het werk van Anders Petersen is vergelijkbaar met dat van de Franse fotograaf Antoine d’Agata, hoewel die nog een stapje verder gaat. Wat ze gemeen hebben, is dat ze hun foto’s niet als buitenstaander willen maken. Ze maken deel uit van de situatie en worden ook betrokken in wat gebeurt - emotioneel, mentaal en zelfs fysiek. Petersen is nieuwsgierig en zijn camera verschaft hem toegang tot plekken waar hij anders niet zou komen. Een bejaardentehuis, een gevangenis, de psychiatrie, de voorstad, de nacht... Tegelijkertijd is het ook zijn camera die hem niet te ver laat gaan. Hij is wél aan het werk. In 2011 werkte Anders Petersen op uitnodiging van The Photographers’ Gallery in Soho als artist in residence. Een maand lang dompelde hij zich onder in dit deel van Londen, de straten, pubs en cafés en huizen van de bewoners vastleggend. Het resultaat is typisch Petersen: rauwe beelden in een korrelig zwart-wit. Met zijn dagboekachtige stijl, zowel doordringend als gevoelig, heeft hij de essentie van het Soho van vandaag weten te vangen.

FOCUS 04 12 APRIL 2013

Q Anders Petersen - Soho 23 mrt t/m 5 mei Q Stieglitz19 Klapdorp 2, Antwerpen (B) www.stieglitz19.be

Foto’s: Anders Petersen

Eve Arnold - Photographs 1950-1985 Vorig jaar overleed de Amerikaanse fotografe Eve Arnold op 99-jarige leeftijd. Zij was in 1951 de eerste vrouwelijke fotograaf die lid werd van het fotoagentschap Magnum. Ze was een geëngageerde fotojournalist, die ook intieme, indringende portretten maakte van celebrities als Joan Crawford, Marlene Dietrich en Marilyn Monroe. Met deze laatste had ze een speciale band: samen hadden ze zes fotosessies. Arnold werkte het liefst met bestaand licht en legde haar onder-

werpen van dichtbij op een invoelende wijze fotograﬁsch vast. Haar betrokken fotoreportages gingen over heel diverse, vaak baanbrekende onderwerpen. Van een modeshow voor zwart publiek door zwarte modellen in een baptistenkerk in Harlem via de eerste vijf minuten van een baby tot reportages over politieke ﬁguren als de communistenjager Joseph McCarthy en Malcolm X, de leider van de zwarte moslims in de VS (haar bekende fotoreportage uit 1961).

Arnold had een grote interesse voor sociaal-maatschappelijke thema’s en wist in landen te komen waar nog maar weinig westerse fotografen waren doorgedrongen. Ze maakte er opzienbarende fotoreportages, zoals in Rusland en in China waar ze een wereld tussen een feodale agrarische maatschappij en de communistische industrialisatie vastlegde. Ook bezocht ze islamitische landen als Egypte, Dubai, Oman en Afghanistan, waar ze bijzondere foto’s van het leven van gesluierde

vrouwen maakte. Dit is de eerste overzichtstentoonstelling van Eve Arnold in Nederland, die drie documentaires en ruim 130 foto’s omvat. Q Eve Arnold - Photographs 1950-1985 t/m 9 jun Q Gemeentemuseum Helmond Kasteelplein 1, Helmond www.gemeentemuseumhelmond.nl

Foto zoekt familie

Het Tropenmuseum en KIT Information and Library Services, twee afdelingen van het Koninklijk Instituut voor de Tropen, zijn op zoek naar de eigenaren van 335 fotoalbums. Deze familiealbums uit voormalig Nederlands-Indië behoren nu nog tot de collectie van het instituut, maar vinden door dit project hopelijk hun weg naar huis. De albums bleven achter in Indonesië toen duizenden Indische Nederlanders het land verlieten tijdens de Nederlandse strijd tegen de Indonesische onafhankelijkheid Foto uit familiealbum, 1900-1940. tussen 1945 en 1949. Ruim duizend albums werden door Collectie: Tropenmuseum militairen en Rode Kruismedewerkers verzameld en in 1948 afgeleverd bij het Tropenmuseum. Op kijkdagen vonden veel families hun albums later terug, maar van 335 rechthebbenden ontbreekt nog elk spoor. Na een succesvolle crowdfunding-campagne, die € 13.150,- heeft opgebracht, kunnen alle albums gedigitaliseerd worden. De eerste albums staan inmiddels online, en vanaf 1 april zullen alle albums te bekijken zijn via een speciale website en app. Twee albums zijn al overgedragen aan de rechtmatige eigenaren. Het project heeft hulp van partners. Zo draagt Go-Tan, producent van Aziatische levensmiddelen en exotische snacks, een steentje bij: op 80.000 zakken kroepoek verschijnen de komende maanden stickers van familiefoto’s met de tekst ‘Is dit jouw oma?’ Q www.fotozoektfamilie.nl

FOCUS 04 13 APRIL 2013

Reframe Festival Van 12 tot en met 21 april vindt in Eindhoven het Reframe Festival plaats. Uitgangspunt is de veranderende rol van de autonome fotograaf en van de fotografie in het algemeen. We worden overspoeld met beeldmateriaal. De authenticiteit van de maker zit niet meer in het drukken op het knopje, maar in de keuzes die de fotograaf of kunstenaar maakt: het idee dat erachter zit en het verhaal dat wordt verteld. Fotografie als medium, niet als doel. Het festival wordt georganiseerd door Temporary Art Centre (TAC), Galerie Pennings, de Fotoacademie, Studium Generale TU/e, CKE, Sint Lucas en Fotosz.nl. Voor de tentoonstelling in TAC zijn fotografen en kunstenaars uitgenodigd die op de meest uiteenlopende manieren met fotografisch materiaal werken. Deelnemende fotografen zijn onder anderen Willem Populier, Joachim Schmid, Paul Bogaers, Kim van Erven, Erik Klein Wolterink, Marc Faasse, Chantal Rens, Ruth van Beek, Joris Janse en Philip Schuette. Soms zie je een foto en vraag je je af: is het nu echt of is het geshopt..? Is dit spontaan of in scène gezet..? De fotografen die te zien zijn in de Technische Universiteit spelen hiermee en zetten de toeschouwer op het verkeerde been. Met onder meer Kim Boske, Wout Berger, Aukje Dekker & Aisha Zeijpveld, Denis Darzacq, Filip Dujardin en Isabelle Wenzel. In het Van Abbemuseum zijn cinemagraphs (stilstaand beeld waaraan beweging is toegevoegd) van bekende Eindhovenaren te zien, gemaakt door Bries Beweegt. Pas afgestudeerden aan de Fotoacademie presenteren hun werk, net als studenten van Sint Lucas, en amateurfotografen zijn met buurtbewoners op zoek gegaan naar meeting points in Eindhoven. Het gehele programma, locaties en openingstijden vind je op de website. Hyper, 2007. Foto: Denis Darzacq

Johan van der Keuken, still from De Grote Vakantie, 2000, 35 mm, color, sound. © Pieter van Huystee Film en TV (Nederland)

Q www.reframefestival.nl.

Johan van der Keuken - Filmer en fotograaf Johan van der Keuken (1938-2001) werkte tegelijkertijd en afwisselend als fotograaf en cineast. Hij fotografeerde met een filmisch oog en filmde met een fotografisch oog. Al op zeventienjarige leeftijd publiceerde hij zijn eerste fotoboek. Vanaf de jaren vijftig maakte hij gemiddeld één à twee

films per jaar, wat uiteindelijk een oeuvre van meer dan vijftig films opleverde. EYE laat behalve een groot aantal fotowerken ook zijn belangrijkste films zien, waarbij inzicht wordt gegeven in de manier waarop Van der Keuken zijn films maakte. Van der Keukens werk is zowel artistiek

als geëngageerd en vertoont grote samenhang. In EYE is op grote schermen, die in de ruimte zijn geplaatst, te zien hoe Van der Keuken verschillende sequenties in één film bij elkaar brengt en hoe hij verschillende beelden met elkaar laat contrasteren.

FOCUS 04 14 APRIL 2013

Q Johan van der Keuken - Tegen het licht. Filmer en fotograaf 30 mrt t/m 9 jun Q EYE IJpromenade 1, Amsterdam www.eyefilm.nl