Je weg vinden - ArtEZ 2022

Je

weg vinden

Verhalen verzameld door studenten van ArtEZ over het leven van bewoners van Het Schild

i n t r o d u c t i e

Sommige dingen kies je, andere overkomen je. Iedereen maakt wel iets mee dat zijn of haar leven voorgoed verandert.

Dat kan groot zijn of klein. Mooi of verdrietig. Senioren hebben al veel veranderingen meegemaakt in hun leven. Hoe kijken zij daarop terug?

In een periode van 3,5 maand spraken studenten van ArtEZ in Arnhem met vier bewoners van Het Schild in Wolfheze. Ze onderzochten samen momenten van balans en disbalans en hoe de vertellers hierop terugkijken Alle vertellers delen met elkaar dat ze, in hun jeugd of later, hun zicht zijn kwijtgeraakt en nieuwe manieren hebben moeten vinden om hun weg te vinden in een wereld die voornamelijk is ingericht voor ziende mensen.

Wat was voor hen een belangrijk moment dat een nieuwe richting bepaalde in hun leven? Hoe gingen ze om met een gevoel van disbalans en wat deden ze om de balans weer te herstellen? De gesprekken tussen de studenten en vertellers vormden de basis voor dit boekje en voor een interactieve eindpresentatie van de studenten in Het Schild

Ieder jaar biedt HUMINT Solutions bij haar TINO MDT programma, ruimte voor een stage aan ArtEZ studenten. De studenten brengen hun eigenheid en talenten mee en wij bieden ze de kans om te oefenen met elementen van de TINO methode Net zoals bij onze (educatieve) programma's oefenen de studenten om meer te leren van mensen dan je van tevoren verwacht.

In dit magazine vind je de verhalen die Sanne, Wout, Janita en Elsbeth hebben opgehaald bij Kim, Ronald, Garmt en Marianne door middel van interviews

Veel leesplezier gewenst!

H e t l e v e n i n k l e u r e n

Rust voor Kim betekent creatief bezig zijn Ze zit in haar eigen bubbel Het liefst met zo weinig mogelijk mensen eromheen Kim heeft geen zicht meer, maar het maken van kunst is het belangrijkste in haar leven. Als Kim begint aan een tweedimensionaal werk maakt ze eerst de lijnen en kleurt ze het in Daarna maakt ze op de lijnen kleine kraaltjes vast Kim wil geen hulp Het maken is iets dat ze met de jaren zelfstandig heeft leren doen. Ze bedenkt zelf ook creatieve ideeën. Zo heeft ze een envelop van stof en elastiek gemaakt voor haar kwasten Iets waarvan haar moeder zegt dat ze zoiets nog nooit gezien heeft.

imaginaire werelden waar Kim helemaal in weg kan dromen Ze denkt dan aan nieuwe werelden ontdekken en hier allerlei avonturen beleven. Favoriete werelden zijn: De Droomvlucht in de Efteling, het televisieprogramma Star Trek of de film Jurassic Park Sommige werelden heeft ze toen ze slechtziend was nog kunnen bekijken, andere werelden heeft ze later via andere zintuigen leren kennen. Zoals bijvoorbeeld de muziek van de droomvlucht Ze maakt ook werk voor andere mensen Ze is nu bezig met een dinosaurus voor haar stiefvader.

Het verhaal van kim Hokke opgeschreven door Sanne Woppenkamp

Je kan de audio-versie, ingesproken door Sanne, beluisteren door te klikken op het audio-icoontje.

Een andere fascinatie is het heelal. Kim wilde als kind astronaut worden Haar ouders geloofden altijd dat Kim er slim genoeg voor was Zo vertelde ze dat om astronaut te worden je goed moet kunnen rekenen. Een week daarna was ze ineens zó goed in rekenen, de juf was er verbaasd over Later was er een juf die vertelde dat ze nooit astronaut zou kunnen worden en haalde hiermee alle hoop voor Kim weg. Omdat Kim zo gefascineerd was door het heelal organiseerden haar ouders iets voor haar Kim kreeg een rondleiding door Space Expo in Den Haag In de laatste ruimte van de expositie zei de gids dat hij er niet zoveel over kon vertellen en haalde André Kuijpers erbij. Kim mocht met hem op de foto en ze kreeg een astronautendiploma

Kim werd geboren met een handvol fysieke uitdagingen Ze heeft daarvoor medicatie, operaties en behandelingen gehad Toen Kim 30 werd organiseerde haar moeder een surprisefeest. Ze nodigde alle doktoren en mensen die voor haar gezorgd hadden uit Veel daarvan zijn gekomen en wisten nog van Kim Sommigen waren verrast over de gezondheid en levenslust van Kim Door de onzekerheid over haar gezondheid is de dood een onderwerp waar Kim al over nagedacht heeft Na een overlijden in haar familie besefte ze dat het leven ineens voorbij kan zijn Kim leeft in het moment en geniet van de tijd die ze heeft. Ze doet wat ze graag wil doen en bewijst elke keer weer hoeveel méér ze kan dan mensen denken

Het idee om met haar moeder in Spanje te overwinteren was dan ook van Kim Hier hadden ze het erg naar hun zin Kim vertelde dat Spanje voor haar als een tweede thuis voelt. Spanje heeft een ander ritme. Het gaat er een stuk langzamer dan in Nederland Het geeft Kim rust

Haar moeder is met haar nieuwe vriend in Spanje gaan wonen Sinds 2021 woont Kim zelfstandig.

Kim doet waar ze zin in heeft en is vaak creatief bezig Wanneer een breiwerk af is, voelt ze terug of er ergens een steek los zit Als deze er is haalt ze het uit elkaar en begint ze opnieuw. Zo gaat ze verder totdat het werk helemaal af is. Soms moet ze wel tien keer opnieuw beginnen Kim is een echte doorzetter Ze heeft veel meegemaakt en ondanks alle tegenslagen heeft ze veel positiviteit 'Nee, mij krijgen ze niet kapot.'

E e n h o n i n g v o l v e r h a l e n

Wat verwacht je van een potje honing van 500g?

Besef, om dit potje te vullen vliegen bijen, allegorisch gezien, 2,5 keer de aarde rond Want kijk je naar de vliegweg die zij hiervoor afleggen, dan zitten zij rond 25.000 tot zelfs 500.000 kilometers[1]. Zouden de bijen dus daadwerkelijk voor deze vliegroute kiezen, wat voor verhalen zouden dan uit dit potje honing tevoorschijn komen? Het enthousiasme dat mij overkomt bij de voorstelling deze verhalen te kunnen horen, is ontzettend hoog Achter een simpel potje honing zou dan zoveel meer zitten dan wat je op een eerste blik kan zien en gaat verwachten Ik zie het helemaal voor me: in plaats van de spread voor je boterham uit dit potje te lepelen, trek je papiertjes eruit die verhalen tonen –elk vanuit het perspectief van een klein bijtje - die net een stukje wereldreis achter de rug heeft.

Als je op die manier naar de honing kijkt, dan is Garmt de Vries mijn persoonlijke potje honing en het moment dat ik hierachter kom, leeft mijn nieuwsgierigheid, interesse en enthousiasme enorm op Hij heeft genoeg of misschien zelfs meer verhalen dan meerderde wereldervaren en levenswijze zwermen bijen opgeteld. En toch laat hij dit ten eerste niet vermoeden. Bij onze korte kennismaking in een groep houdt hij een laag en terughoudend profiel. Garmt is 88 jaar oud en deelt mij gelijk in het begin van ons eerste persoonlijke gesprek mee, dat hij tot de generatie hoort, die in de aanstaande jaren uiteindelijk gaan uitzwermen en dat hij bijgevolg niet weet of hij nu überhaupt van betekenis voor mij zou kunnen zijn Onze volgende gesprekken bewijzen het tegendeel. Je bent in voor een traktatie. Ik zal sommige papiertjes uit mijn potje met je delen:

Je kan de audio-versie, ingesproken door Janita, beluisteren door te klikken op het audio-icoontje.

Besef, Indonesië, Batavia 1934 – NEDERLANDS-INDIË. Een 'exotische plek', een 'prachtig paradijs' om op te groeien als 'kinderen van de vrijheid' Maar als schooljongen mag Garmt deze vrijheid al niet meer ervaren, want met een leeftijd van 8 jaar, wordt alles anders Japan bezet Nederlands-Indië: eerst werden auto’s weggehaald, dan de radio’s – de wijken werden omsloten – de wijken worden ingesloten – Garmt en zijn familie wordt weggehaald –neergezet in Tjideng, een concentratiekamp - een laag prikkeldraad om het kamp heen - een tweede laag prikkeldraad komt erbij – bamboe wordt bevestigd aan het hek, er is geen zicht meer naar buiten - '2m lengte, 70cm breedte en alleen naar boven mag je zoveel ruimte gebruiken als je wilt', het is alles wat Garmt er ter beschikking heeft Lakens heb je er niet, het zijn van tieker, een soort gras, gevlochten soort matjes, waarop hij en alle anderen slapen. 'Het is een gevecht om schoon te blijven, vreselijkheid', Malaria staat er altijd om de hoek te kijken, water is schaars, er zijn tot 150 mensen in een grot huis TJIDENG. 'Vergeet niet, ik was toen nog een kind. Mijn waarnemingen en vooral mijn tijdsbeleving was anders.' Garmt vertelt over zijn tijd in het concentratiekamp op een erg nuchtere manier: een impressie over het spelen met grotere jongens Een ander verhaal over het samen zoeken in tijdelijk verlaten huizen

Is er een kans om door de achtergelaten spullen te kijken en stiekem iets mee te nemen? Een beschrijving over de nachten waarin hij met de andere kinderen op de laatste rij achter de volwassenen staat. De rijen waar zij in de massa moeten staan om te kijken hoe de vrouwen, die iets niet goed deden, hun handen krijgen gebroken Voor mij klinkt dit heftig Voor Garmt is het anders, hij benadrukt dat hij zich nu achteraf wel van dingen bewust is, maar toen: 'als kind neemt je verstand anders waar en je moeder regelt alles en probeert ook te beschermen.'

BEVRIJD Als je de omstandigheden aan de kant zet, klinkt dit voor mij als een ontzettend avontuur: per schip op grote reis gaan van Batavia naar Amsterdam. De realiteit is ook hier natuurlijk anders. Bedenk, rond 70 jaar terug zo een reis opstappen was onder een ander soort standaard dan vandaag. Aanvullend was dit een verhuizing net na een gevangenschapssituatie Ongeveer een week reist Garmt met zijn familie met een schip van Batavia naar Soerabaja en vanuit daar verder naar Colombo/ Ceylon (nu Sri Lanka). Het wordt hun thuis, of veel meer tussenstation, voor de komende (rond) 5 maanden: Ceylon is een eiland, waar zij wonen in barakken en waar op dit moment heel veel Nederlanders zitten, die teruggaan Garmts moeder schrijft brieven aan de familie in Nederland

Hierin vertelt zij wat een teleurstelling het voor haar is, dat zij nu niet gelijk verder kunnen Zij weten niet hoe lang, maar zij weten dat zij moeten wachten Garmt daarentegen, begint hier vooral de vrijheid weer te voelen Na de tijd in het concentratiekamp herinnert dit meer aan zijn thuis waar hij opgroeide en het voelt ook enigszins zo. ‘Thuis’ is inderdaad iets wat straks in Nederland een erg ander soort invulling voor Garmt krijgt

NEDERLAND Zodra Garmt met zijn familie het schip afstapt in Amsterdam, is zijn moeder weer thuis en terug bij haar wortels. Haar ouders wonen er, zij is er opgegroeid. Garmt is zelf nog nooit in Nederland geweest, maar toch straalt hier gelijk een lekker en een vertrouwd gevoel in hem op Met de bus naar Groningen om voor het eerst zijn grootouders te ontmoeten Zij voelen ook gelijk al als bekend en knus

Voor bijen is het mogelijk om de tijd precies te weten en dus hun opdrachten effectief uit te voeren en voorbereid hun routines bij te kunnen houden. Maar hoe doen zij dit? Aan de hand van licht, temperatuur en sociale signalen weten bijen zich te oriënteren.[1]

Deze factoren zijn niet alleen maar voor bijen fundamenteel. Ben je ooit ver in het buitenland met een ander klimaat geweest, dan weet je goed hoe een andere tijdszone, licht en vooral ook temperaturen je lichaam zowel fysiek alsook mentaal kunnen uitdagen en uit je norm halen. Daarentegen moet je niet eens ver in het buitenland zijn geweest om de betekenis van sociale signalen te begrijpen. Zodra je in een nieuwe, al bestaande, groep terechtkomt, moet je vaak eerst hun dynamiek, gedrag en omgang even observeren Stel daar komt aanvullend een andere cultuur bij kijken Dan kan de uitdaging gelijk nog wat stapjes hoger worden Hierbij is dan ook al de uitgangssituatie ongeveer geschetst van Garmt, die voor het eerst naar Nederland komt:

In de Tropen was Garmt gewend dat het 'om 6 uur donker hoorde te zijn', lange nachten dus. Wanneer hij in mei bij zijn grootouders in Nederland terechtkomt, moet hij naar bed terwijl het nog licht buiten is De dagen zijn lang! En op die dagen mist Garmt de bekende natuur en het vertrouwde getier Voornamelijk de vele verschillende insecten, die hij altijd zo interessant vond. Nederland is plat, zo erg plat. Exotisch en tropisch lijkt er niets van. 'Dat vond ik iets idioots!' Verder ziet het er niet alleen maar gek uit, het voelt ook zo, want Garmt vindt het koud Veel te koud Hoe kan dat nou in mei? Zijn broertje zit er ook mee: zijn verwondering staat midden in de woonkamer van de Nederlandse familie: 'Hij geeft een grote schop tegen het kacheltje en zegt, wat doet dit rare ding nou hier???' Vanzelfsprekend hadden zij in Nederlands-Indië nooit iets in de woonkamer om warmte te creëren.

Verder komt er ook nog een ander waardesysteem om de hoek kijken Zouden de grootouders van Garmt, die allebei boeren waren, in Batavia tot de lagere sociale groep horen, dan ligt de scheiding tussen arm en rijk in Nederland erg anders. Erg anders was ook de maatschappelijke cultuur, want opeens waren er voor kinderen meer kaders en was er een verwachting van discipline Dit paste niet helemaal bij Garmt: 'Ik deed wel altijd waar ik zelf zin in had!' Op een school was hij de afgelopen jaren niet geweest en dus zit hij de eerste jaren in Nederland met veel jongere kinderen in de klas en krijgt bijles. Kortom, staat de omgeving, gegevens en dagelijkse routine in Nederland voor Garmt toch even helemaal op de kop

De dikke, oudste wortels van Garmt liggen en blijven natuurlijk in Batavia, maar er komen Nederlandse wortels bij Hij trouwt, krijgt kinderen, een rijk aantal aan kleinkinderen en vooral vindt hij een prachtig thuis. Meer dan 50 jaar leven hij en zijn vrouw Marjan in hun eigen huis 'Knutselen, rommelen, tuinieren en ontdekken', dat is hoe Garmt benoemt waarmee hij zich altijd bezig heeft gehouden naast zijn werk Van de kleine vliegtuigen, die hij zelf bouwt; de groenten, die hij in zijn tuin groeit; de boeken, waarvan hij sommige zelf over de grens in Duitsland kocht en ook in het Duits leest; de reizen in zoveel vreemde landen; de bezoeken aan museums overal in de wereld; de avontuurlijke activiteiten, zoals Chinese letters leren tekenen; of zijn bijen De bijen, die hij ongeveer 35 jaar houdt, waarvan hij 2-3 keer in het jaar honing heeft, en de potjes die hij zelf binnen de familie gebruikt, verkoopt of als cadeautjes verder doorgeeft.

Kijk, zo superleuk het mij ook lijkt dat bijen de hele wereld rondgaan, ik ben me natuurlijk wel ervan bewust, dat dit niet erg realistisch is. De vraag is toch: moet dit überhaupt? Zouden er niet ook nu al best wat verhalen bij de kleine bijen te vinden zijn? Heinrich von Kleist heeft ooit gezegd: 'Honing woont in elk bloem, vreugd op elke plek, net zoals een bij moet je het alleen maar te vinden weten'

Zijn bijen heeft Garmt een paar jaar geleden moeten opgeven. 'Als je begint minder te zien, dan is het toch best gevaarlijk om met bijen te werken' Hetzelfde geldt voor zijn motor gedreven modelvliegtuigen Op het moment dat zo een vliegtuig opstart, zit het al op 75km/u. Neerdalend komt het dan al met 120km/u. Ben je bijna blind, dan zie je niet waar het precies neerkomt en zou je het op je hoofd kunnen krijgen Nou, dat zou er minder goed uit gaan. Uit hun huisje zijn Garmt en zijn vrouw Marjan ondertussen vertrokken en zij zijn verhuisd naar een appartement in Het Schild; een centrum voor blinden en slechtzienden

In mijn gesprekken met Garmt valt me op hoe present hij vertelt over al zijn ervaringen en alles wat er ooit was. Het lijkt alsof zijn wereld openging, groter en wijder is geworden toen hij naar Nederland kwam Kijk ik naar de manier en de hoeveelheid, namelijk hoe weinig Garmt in vergelijking over de afgelopen paar jaren praat en vertelt, denk ik toch dat zijn wereld voor hem weer wat kleiner voelt. Ik snap dat helemaal, of tenminste kan ik me het voorstellen. Besef, Garmt was wel een van mijn zelfbedachte bijen, die de wereld in is gegaan Want er zijn nog wel zoveel meer papiersnippertjes vol verhalen van potje Garmt, dan wat hier te staan is gekomen Hij heeft zo ontzettend veel ervaringen meegemaakt, welke al in zichzelf enorm waardevol zijn om te horen! Bovenop komt er dan nog, dat hij zo ontzettend veel, gedetailleerde kennis over de meest diverse thema’s heeft Hij weet dit in verhalen over zijn eigen ervaringen stiekem in een bijzin te benoemen

Ik ervaar Garmt als een zo kostbaar verteller, van wie ik best wat meeneem Ik merk dat ik niet alleen de verhalen van Garmt fascinerend vind, maar hemzelf De manier hoe hij naar dingen kijkt, het inzicht dat hij heeft, zijn sterke karaktertrekken. Vooral hoe scherp hij over dingen denkt en dit verwoord En bij al dit komt niet een keer protserigheid tevoorschijn Nou denk ik dat alles wat hij heeft gedaan natuurlijk heeft beïnvloed wie en hoe hij vandaag is. Juist daarom denk ik dat Kleis een goed punt heeft Garmt is nu meer zoals een echte bij, die geen eindeloze kilometers in alle directies op aflegt, maar meer in zijn gekozen omgeving blijft. En nog kan hij zomaar vreugd voor mij betekenen. In ons gesprek heb ik Garmt verteld dat volgens mij in zijn hoofd al een hele wereld zit Het is helemaal niet meer nodig dat hij 25000 tot 500000 km aflegt, maar meer dat hij ziet, wat voor potentie er al in zijn eigen kinesfeer ligt.

Geschreven door: Janita Tögel na interviews met Garmt de Vries

E l k e G o l f i s d e z e e

G e s c h r e v e n d o o r W o u t v a n V e e n e n d a a l n a i n t e r v i e w s m e t R o n a l d P o l d e r m a n

Je kan de audio-versie, ingesproken door Wout, beluisteren door te klikken op het audio-icoontje.

'Although balance and perfect harmony are impossible in a constantly changing ecosystem, I believe that people are mainly motivated by their desire to bring things back to balance.'

Haim Dror

Balans

Een verhaal over balans Over de menselijke drang om naar balans te streven, om ernaar te handelen Ik interview Ronald erover Na ongeveer 15 minuten kletsen over balans aanbrengen zegt hij: 'Ik heb het idee dat het me meer overkomt, dan dat ik dat zelf doe.'

Ronald is 72 en woont in wooncentrum Het Schild in Wolfheze. Hij is roomskatholiek opgevoed, maar tegenwoordig zoekt hij meer naar de raakvlakken van religie en spiritualiteit De meeste kinderen geloven wat hun ouders geloven, maar Ronald wil altijd doorontwikkelen 'Ik ben een denker', vertelt hij Met zijn leeftijd groeide ook zijn visie op de maatschappij Waar sommige mensen hun leven lang dezelfde overtuigingen behouden, is Ronald sinds zijn twintiger jaren een eigen kijk op religie en politiek aan het ontwikkelen. Nu, jaren later, is hij nog niet uitgeleerd.

Spiritualiteit

Op z’n 35e gaat Ronald met zijn vrouw naar de school voor filosofie. Lessen volgen over de advaita vedanta omdat het aansluit bij zijn visies De advaita vedanta is een filosofisch-religieuze leer Met een nondualistische manier van denken Op die school begint een ontwikkeling waar Ronald tot op heden nog mee bezig is. Hij legt uit over de gedachte dat alles één is. Dat alles met elkaar verbonden is. Soms zijn grote spirituele of religieuze ideeën het best te begrijpen door middel van een metafoor, om mensen een beeld te geven van dingen die te groot zijn om te begrijpen 'Elke golf is de zee', zegt Ronald Al die golven Ogenschijnlijk afzonderlijke onderdelen, elk leven, elk materiaal, elke gebeurtenis, ze behoren tot één geheel 'Ik kan het niet ervaren, maar ik geloof het wel.'

Zelfontwikkeling ziet Ronald als een slinger van een staartklok Je schommelt heen en weer in de dingen die je leert, dingen die je kent of kunt en hoe je je gedraagt Soms maak je goed gebruik van je verkregen vaardigheden en soms doe je iets wat je eigenlijk had afgeleerd 'Ik dacht dat ik een heel eind gevormd was en nu loop ik hier weer tegen mezelf aan', legt Ronald uit. Juist het ervaren van die uitersten en de momenten dat de slinger zich tussen het een en het ander in bevindt Alles tussen goed en fout Dat is voor Ronald in balans zijn

Na een zware periode neemt Ronald een moment rust. Hij stopt even met werken om op zichzelf te reflecteren Ronald vertelt dat wanneer je afscheid van iets neemt, er nieuwe dingen ontstaan Wanneer hij na een aantal maanden langzamerhand weer begint met werken ervaart hij dat er een stuk ruimte is gecreëerd. Sindsdien is hij er zich van bewust dat hij kan aanvoelen hoe iemand tegenover hem staat. In die zin was blind worden voor hem geen gemis, zegt hij. In een gesprek kan hij horen en ervaren wanneer iemand oprechte interesse heeft Zo denkt hij terug aan een collega van jaren geleden waarvan hij later pas inzag: die collega, die zag mij echt voor wie ik was

Op weg naar een betere wereld

Ronald is nog steeds actief bezig met vooruitgang Een nieuwe wereld dichterbij brengen Begin jaren 80 neemt hij deel aan een milieuweek, waar hij ziet hoe kippen worden gehouden. Hij ontwikkelt kennis over de Bio-industrie en besluit vegetariër te worden. 'Je kunt het oppakken of laten liggen', zegt hij over milieuvervuiling 'Mijn bijdrage is van invloed' Ook vertelt hij dat hij bewuster is geworden en bijvoorbeeld heeft besloten niet meer met het vliegtuig te reizen Volgens Ronald heeft de aarde namelijk ook een bewustzijn. De aarde kan zich verzetten tegen de vervuiling en overconsumptie van de mens. 'Je kunt niet meer opmaken dan dat erbij komt.' De aarde wordt onleefbaar. Maar dat wil Ronald niet. Het liefst zou Ronald zien dat we in Nederland, in de toekomst, allemaal veganistisch, lokaal en seizoensgebonden eten Zelf is hij daar nog niet helemaal, maar dat ziet hij in de toekomst wel gebeuren

H a a r E i g e n T o k o

Marianne Polderman

Geboren: oktober 1947 – 75 jaar Geschreven door Elsbeth de Boer

Marianne is positief, toekomstgericht, heeft een opgeruimd karakter, kan snel keuzes maken en is tegelijkertijd ook bescheiden Misschien heeft ze dit karakter van haar vader, die een echte doorzetter en vechter was. Of misschien zijn deze kwaliteiten ontwikkeld door alles wat ze heeft meegemaakt in haar leven. Van haar visuele beperking die niet serieus genomen werd als kind en tiener, naar haar werkleven waarbij ze telkens weer onderschat werd in haar kunnen Telkens wanneer er een disbalans ontstaat helpt haar positiviteit en toekomstgerichtheid haar om weer een nieuwe balans te vinden

Marianne was 18 jaar toen ze bij het A.I.B. (Algemene en Individuele Blindenbelangen) in Amsterdam een beroepskeuzetest deed. Ze had langzaamaan als kind interesse gekregen in de zorg. Eigenlijk vond ze verpleegkunde een mooi beroep, maar dit idee verwaterde omdat ze al snel doorhad dat dit niet zou gaan lukken met haar visuele beperking Mariannes interesse in het verzorgen van mensen kwam misschien bij haar moeder vandaan die vroeger regelmatig naar medische programma’s keek. Hier zat Marianne dan soms bij, al kon ze vrij weinig zien van wat er op de televisie afgebeeld werd. Of van het feit dat haar moeder zorgde voor het grote gezin met 9 kinderen, 6 meisjes en 3 jongens waar Marianne het 6de kind was Uit de beroepskeuzetest was het beroep heilgymnast-masseur gekomen, wat tegenwoordig meer behoord tot het beroep fysiotherapeut Ze was erg enthousiast over deze uitslag Ze had er nog niet eerder van gehoord, maar het paste goed bij haar interesses. Mensen helpen, verzorgen en een goed gevoel geven door middel van massage leek haar geweldig.

Je kan de audio-versie, ingesproken door Elsbeth, beluisteren door te klikken op het audio-icoontje.

Marianne is pas op haar 17de jaar gediagnostiseerd met de progressieve oogaandoening retinitis pigmentosa. Als kind was ze ook al slechtziend, maar de oogarts kon toen nog niks vinden. Dat was erg frustrerend voor haar, want doordat de dokters niets konden vinden werd op een gegeven moment maar de conclusie getrokken dat het tussen haar oren zat. Er werd tegen Mariannes moeder gezegd: 'Doe maar alsof ze gewoon alles kan zien, misschien gaat dat dan wel over' Omdat ze als kind niet serieus was genomen kwam de diagnose op haar 17de als een opluchting. Eindelijk kon ze bewijzen dat ze niet gek was, dat er echt iets aan de hand was. Er ontstond een nieuwe balans waar vanuit ze verder kon met haar leven Al die tijd moest ze ondanks haar beperking zich maar redden in de ‘ziende’ wereld. Nu kon ze nieuwe vaardigheden gaan leren, zoals het brailleschrift, waardoor ze zelfstandig kon zijn

Na haar diagnose verhuisde ze naar het revalidatiecentrum voor blinden en slechtziende volwassenen De Schansenberg te Loenen op de Veluwe. Marianne heeft daar een jaar lang, van februari 1966 tot februari 1967, intern gewoond Dit was ook een grote opluchting voor Marianne Het was de eerste keer dat ze in contact kwam met andere mensen die ook visueel beperkt waren. Als ze nu een keer tegen een deur aanliep, dan werd er niet gelachen of niet nageroepen, het was normaal Ze voelde zich eindelijk op haar plek Ze leerde braille lezen en schrijven en haalde haar typdiploma. Maar dat was niet het enige. Ze leerde hier allerlei vaardigheden, bijvoorbeeld koken, schoonmaken, naaien, handarbeid met hout of metaal

De Schansenberg bestond uit twee gebouwen; een oud landhuis als woongedeelte, dat piepte en kraakte aan alle kanten, en een nieuwer gebouw, 150 meter verderop, waar verschillende leslokalen waren In het landhuis was een eetzaal waar ze met z’n 49-en zaten, verdeeld over tafels met 6 mensen per tafel. Daarnaast waren er tweepersoonsslaapkamers en een badkamer die gedeeld werd met de hele gang Marianne kan zich nog herinneren dat ze haar eerste kamergenoot ’s avonds laat hoorde braille lezen, ze deed dat namelijk zo snel dat je haar vingers over het papier hoorde glijden. Ze had het erg gezellig met haar en de andere medebewoners

De directeur van De Schansenberg was zelf ook blind en wist daardoor precies hoe hij de bewoners kon helpen om verder in de maatschappij te komen. De directeur hielp vooral bij de laatste stap om de bewoners aan een baan te helpen of dat ze konden starten met een opleiding

Zo hielp hij ook Marianne door in gesprek te gaan met het hoofd van de opleiding tot heilgymnastmasseur. Alleen was dit anders verlopen dan verwacht. Het hoofd van de opleiding wilde liever geen blinden of slechtzienden meer toelaten tot de opleiding, omdat er apparatuur gebruikt zou gaan worden in het beroep waarbij zicht belangrijk was. Marianne werd afgewezen voor de opleiding In eerste instantie was dit een echte teleurstelling Marianne had ernaar uitgekeken om te beginnen aan deze opleiding. Maar het was ook duidelijk geworden dat het hoofd van de opleiding niet zoveel zin had om blinden of slechtzienden op de opleiding te hebben De teleurstelling van de afwijzing voor de opleiding tot heilgymnast was er wel, maar ze keek snel weer naar de toekomst. Ze had helemaal geen zin om naar een opleiding te gaan waarbij ze al wist dat de directeur op deze negatieve manier naar haar zou kijken

Marianne heeft vaker te maken gehad met mensen die haar tegenwerkten vanwege haar beperking, mensen die haar niet serieus namen, haar onderschatten Ze wilde geen negativiteit meer Ze wilde kijken naar mogelijkheden en niet naar beperkingen Maar wat nu? Voor ongeveer een week heeft ze zich in disbalans hierover gevoeld, als ze geen masseuse kon worden, wat dan wel? De directeur van De Schansenberg was ondertussen alweer verder op zoek in het werkveld naar mogelijkheden. Al snel kwam hij met een baan als telefoniste die Marianne kon gaan doen Marianne had nog haar twijfels of ze dit wel leuk zou vinden, maar ze wilde het best proberen voor een periode, als een stage, en al snel merkte ze dat ze het werk eigenlijk heel leuk vond.

In deze baan begon ze zich steeds meer thuis te voelen en vond ze opnieuw haar balans Ze kwam in Arnhem bij het GAK (Gemeenschappelijk Administratie Kantoor) in de postkamer terecht als telefoniste Haar bureau was speciaal ingericht zodat ze zelfstandig alles kon doen Er werd gebruik gemaakt van piepjes voor meldingen en er was een pennenkast: een apparaat waarop in braille wordt aangegeven op welke lijn er een telefoontje binnenkwam.

Op dat moment kon ze nog een klein beetje zien Marianne gebruikte een bril met één afgeplakt glas en één +40 glas Daarmee kon ze met één oog nog wat zien Ze schreef met een viltstift de telefoonnummers groot op papier en kon dit lezen als ze dichtbij kwam kijken op haar papier Ze weet nog precies het moment wanneer ze overgestapt is op braille. Marianne had een meneer aan de telefoon gehad en een nummer opgeschreven. En ineens kon ze niet meer zien wat ze zelf opgeschreven had. Ze pakte de braillemachine, die wel al in de hoek stond al die tijd, en is vanaf dat moment overgegaan op braille Ze belde de meneer terug en ze legde uit dat ze het niet meer kon teruglezen en of de meneer het kon herhalen zodat ze het nu met de brailleschrijfmachine kon opschrijven Marianne is nooit meer teruggegaan naar de viltstift en papier

Marianne zat echt op haar plek in de receptieruimte, wat ook de postkamer was Ze had leuke collega’s en een fijne werkgever Haar bureau stond achter glas maar wel in een open ruimte waardoor er veel reuring was, dit vond Marianne erg leuk, er gebeurde veel. Er kwamen vaak mensen aan de balie, de post werd in- en uitgepakt en ze kan zich nog herinneren dat er altijd koffie, thee en kopjes in een mand werden gedaan en in het liftje werden gezet naar de andere etages Haar werk was dan ook niet alleen stilzitten achter het bureau als telefoniste, ze hielp mensen bij de balie, hielp mee met het in- en uitpakken van post en zorgde ervoor dat er koffie en thee naar de andere etages werd gebracht. De reuring vond Marianne erg fijn aan deze werkplek en de directeur was heel aardig en begripvol. Later is ze gaan werken op het hoofdkantoor van het GAK in Amsterdam als telefoniste Daar zat ze in een aparte ruimte met nog 6 andere telefonisten Dit vond ze veel minder fijn werken omdat er veel minder gebeurde en haar werk werd veel minder divers In Arnhem had ze ‘haar eigen toko’, zoals ze het zelf zegt, ze kon hier zelfstandig aan het werk en als je iets niet wist kon je iemand bellen om het te vragen. Maar in Amsterdam was dit heel anders, voor elk klein dingetje moest je via de leidinggevende om toestemming vragen. Daar kon ze niet zo goed tegen, ze wilde niet afhankelijk zijn van anderen Daarbij vond de leidinggevende in Amsterdam dat Marianne teveel lawaai maakte met de Braille-typmachine Marianne was daar boos om geworden Natuurlijk maakte ze meer geluid met haar typmachine dan haar collega’s die schreven met een pen. En bovendien had ze collega’s die veel te weinig uitvoerden, dus ze maakte nog een scherpe opmerking dat ze zeker meer lawaai maakte dan haar collega’s die helemaal niks opschreven Ze moest maar over op heel dun papier, want dat zou minder geluid maken volgens de leidinggevende, maar dit werkte helemaal niet Marianne was hier zo gefrustreerd over De Braille-typmachine maakt niet minder geluid wanneer je er dunner papier in stopt. En daarbij blijven de puntjes in dun papier helemaal niet zitten, dus na één keer met je vingers erover te schuiven waren de cijfers en letters niet meer te lezen. Braille papier moet wat steviger zijn om het schrift goed te kunnen lezen

Op een gegeven moment kwam er een hogere functie vrij als assistente van de leidinggevende Haar collega’s werden gevraagd of die hier interesse in hadden. Marianne was niet gevraagd, maar ging zelf naar haar leidinggevende toe. Ze had de leidinggevende van haar stuk gebracht door te zeggen dat zij wel interesse had, daar had de leidinggevende totaal niet aan gedacht. Marianne voelde zich hierdoor echt niet gezien en ondergewaardeerd

Later kwam er een nieuwe leidinggevende die wel begrip had voor haar en hoe ze werkte. Die had op een gegeven moment gezegd: 'Ik ken je nu al zo lang, als jij goed had kunnen zien dan was jij niet achter de telefoon beland.' Zij had wel door dat Marianne eigenlijk wel meer zou kunnen en willen. Daarom mocht Marianne meer administratief werk gaan doen, waar haar collega’s niet voor gevraagd waren Dit vond ze hartstikke leuk om te doen en ze voelde zich eindelijk serieus genomen

Marianne heeft echt plezier gevonden in haar werk als telefoniste en dit 38 jaar lang gedaan. Desondanks betekent dat niet dat ze haar interesse in de zorg en het masseren links heeft laten liggen. Ze heeft in Utrecht, aangepast voor blinden en slechtzienden, en later in Amsterdam bij haar werkgever, een EHBO-cursus gedaan, en haar EHBO-diploma gehaald Ook heeft ze een voetzoolreflex cursus en een Shiatsu massage cursus gedaan Ook nu, wanneer iemand ergens last van heeft, vindt ze het leuk om mensen te kunnen helpen door te masseren.

Marianne heeft samen met Ronald, haar man, 42 jaar gewoond in Amsterdam Nu wonen ze sinds 4 jaar in Het Schild, een woonzorgcentrum voor blinden en slechtzienden, in Wolfheze. Marianne en Ronald waren in Amsterdam gewend om eropuit te gaan en aan veel activiteiten mee te doen. In Het Schild worden ook veel activiteiten georganiseerd waar ze aan deelneemt. Er is bijvoorbeeld een breigroep en elke week komt er een verhalenverteller en iemand die ‘meer bewegen voor ouderen’ geeft En op donderdagmiddag is er een quiz waarbij Ronald een van de quizmasters is en Marianne koffie en thee zet Maar ze blijven niet alleen binnenshuis, ze gaan ook regelmatig naar buiten. Op vrijdag gaan ze naar de markt en er is ook een soort buurthuis waar ze mensen uit Wolfheze ontmoeten. Binnen Het Schild wonen ook mensen die het brailleschrift nooit hebben leren lezen Nu geeft Marianne braille-les aan iemand waar ze veel voldoening uit haalt

Marianne zegt zelf dat ze in haar leven meerdere keren van balans, naar disbalans, weer naar balans is geraakt. Maar elke keer kwam ze weer ‘op haar pootjes terecht’, zoals ze het zo mooi zegt. Ze kijkt snel weer vooruit, naar de mogelijkheden en niet naar de onmogelijkheden. Misschien komt dat door de opvoeding die Marianne heeft gehad, en het vechtende karakter van haar vader, doordat ze zich vanaf haar kindertijd steeds moest bewijzen aan anderen Eerst bewijzen dat ze echt een visuele beperking had, maar ook dat ze ondanks haar visuele beperking tot veel in staat is. Ze is vaak onderschat en ondergewaardeerd, maar heeft nooit haar positiviteit en doorzettingsvermogen verloren. Zij wist van zichzelf wat ze kon en wat ze waard was en dat heeft haar ver gebracht

'Je weg vinden' presenteert de gesprekken die studenten van ArtEZ in Arnhem hebben gevoerd met vier bewoners van Het Schild. Zij deden dit als onderdeel van hun stage bij TINO MDT, dat georganiseerd wordt als Maatschappelijke Diensttijd (MDT) programma.

Ontwerp, redactie en lay-out> HUMINT Solutions ism de studenten

Graag bedanken we alle vertellers voor het delen van hun verhalen

Meer weten> www.tino-mdt.nl

Copyright © 2022 HUMINT Solutions