MEE MET DE ZEE... Verhalen van Zeeuwse senioren over de zee, verzameld door leerlingen van het Pieter Zeeman Lyceum.
introductie De zee: soms je beste vriend, soms je grootste vijand. De Zeeuwen weten dit als geen ander. Niet voor niets staat de zee zo prominent op hun eigen vlag. Maar zoveel Zeeuwen, zoveel verhalen over de zee. Want waar de een met plezier terugdenkt aan een strandvakantie, wordt de ander herinnerd aan die ene grote ramp... In de afgelopen maanden gingen leerlingen van het Pieter Zeeman Lyceum in gesprek met Zeeuwse senioren om te onderzoeken aan welk verhaal zij moeten denken bij 'de zee'. Deze gesprekken vormden Deel 1 van MDT Cultuur en Kunst. Bij dit programma oefenen jongeren om als kennisdetective meer te leren van mensen dan je van tevoren verwacht. Hiervoor gaan zij in gesprek met senioren (die wij vertellers noemen) om te speuren naar niet voor de hand liggende kennis en verhalen. MDT Cultuur en Kunst maakt deel uit van de landelijke Maatschappelijke Diensttijd, kortweg MDT. De zee kan je niet samenvatten, maar je kan er wel over schrijven. In dit tijdschrift lees je de verhalen die de leerlingen op het spoor zijn gekomen. En er komt nog meer. Tijdens Deel 2 van het programma maken de jongeren namelijk een creatieve presentatie over alle verhalen. We zijn nu al benieuwd naar het eindresultaat. Maar nu eerst: Mee met de zee...
Voorbestemd verliefd? Het was een doodnormale zomer
Haar ouders daarentegen, trokken
in de jaren '70. Als vakantie naar
zich hier weinig van aan omdat ze
Ouwerkerk, voor de zoveelste
bij de zee waren. Ali snapte deze
keer, want dat willen haar ouders
mentaliteit niet, hoe kan je gewoon
zo graag. Maar als
kijken naar de zee als bezigheid?
jongvolwassene kijkt ze hier zeker
Maar toch werd ze langzamerhand
niet naar uit. Een vakantie naar de
verliefd op de zee van Ouwerkerk,
zee? Op een camping? In een
een majestueus mysterie van water.
dorp? Ze wil liever feesten. Maar gelukkig gaat haar beste vriendin
Uiteindelijk ging ze
mee dus het is nog acceptabel.
nachtwandelingen maken om naar
Deze 2 waren al beste
de zee te kijken. Ze bleef ernaar
vriendinnen van jongs af aan dus
kijken. En daar aan het water,
Ali was hier erg blij mee.
rondhangen met een lokale jongen. Deze 2 gingen wel vaker afspreken,
’t Sluitgat, in de jaren ’70 een kale
en ze werden een koppel. Later
vlakte met bordjes. De camping
getrouwd en een trots paar ouders.
was dan ook erg nieuw. Nu is dat
Van alle plekken om je man tegen
wel anders met zwembaden,
te komen, aan het water. Het laat je
bomen, en veel toeristen. Dit
nadenken, bestaat het lot of is dit
verslechterde alleen maar het
gewoon toeval? Maar eigenlijk
idee van deze vakantie, aan zee in
maakt het niet uit, want de zee
een dorp met niks te doen en een
brengt geluk.
kale camping.
MAURITS OVER MEVR. PANKOW
Sindsdien gaat ze bijna elke vakantie naar de zee met haar man. Het strand in Frankrijk of de goden van Griekenland. En er komt in de toekomst zeker nog meer, en allemaal door één vakantie. En zo werd de saaie vakantie naar Zeeland, de belangrijkste van haar leven.
Maurits: "Ik heb denk ik het meeste geleerd van het bellen met de oudere, contact opnemen en vragen stellen."
Het strand is niet waar ik op visite ben "Oh ben jij dat meisje van de
Marja loopt in de week wel 12
zee", zei mevrouw Lodewijk aan
kilometer langs de bossen, in de
de andere kant van de telefoon.
heide en natuurlijk op het strand.
Ik wist toen even niet wat ik
Wat vanuit de gesprekken met
moest zeggen, omdat de vraag
Marja het meest intrigeerde was
zo direct klonk. Ik heb met
haar grote voorliefde voor de
mevrouw Lodewijk bijna iedere
natuur waar ze uren over kon
week gebeld. Het waren leuke
praten. ‘’In de duinen en in de
telefoongesprekken waar wij
heide voel ik mij een gast, maar
het alleen maar hadden over de
op het strand ben ik thuis’’. Het
zee en haar jeugd.
strand voelt voor haar als haar eigen natuurhuisje. Ik kreeg na
Mevrouw Lodewijk is een vrouw
het telefoongesprek nog
die met hart en nieren les gaf
prachtige natuurfoto’s van het
aan jongeren. Ze begon haar
strand in Renesse dat bedolven
werk als kleuterjuf in
lag onder een dik pak sneeuw.
Rotterdam en specialiseerde
Uit de gesprekken ben ik mij iets
zich in het speciaal onderwijs
heel belangrijks gaan realiseren.
voor dove en slechthorende
Mijn les is dan ook: De natuur
kinderen. Later werkte ze ook
wacht op je, ga er naar toe en je
als dramadocent op een
zult zien hoe mooi het kan zijn.
middelbare school in
De zee zou voor iedereen als een
Rotterdam. Maar haar grootste
thuis moeten gaan voelen!
passie ligt toch echt bij de natuur.
Amber: "Ik heb geleerd om niet bang te zijn om mensen aan te spreken om informatie te vragen en over wat voor kennis er allemaal is en hoe je die het beste kunt gebruiken. De tips komen zeker goed van pas bij een volgend onderzoek."
AMBER OVER MEVR. LODEWIJK
'In de duinen en in de heide voel ik mij een gast, maar op het strand ben ik thuis.'
Altijd alleen, zelfs wanneer je niet alleen bent Daar zat ik dan,
Onze zoon was geestelijk
donderdagmiddag in het leuke
gehandicapt en dit zorgde
appartement van mevrouw Van
ervoor dat ons eigen leven
de Velde. Zij is de vrouw waar je
ophield. Hij heeft begeleid
aan denkt als je denkt aan het
wonen geprobeerd, maar dit
lieve vrouwtje op de hoek, die
werkte niet. Hij wist zelf alles
koekjes bij de koffie haalt en op
het beste en wilde absoluut niet
je wacht bij de deur als je
naar anderen luisteren. Dit
langskomt. Ze zette koffie voor
maakte het voor ons als ouders
ons en terwijl ze dat deed keek
heel lastig. Je gunt hem de
ik om me heen. Ik zag
wereld, het is immers je kind!
breiwerkjes op haar stoel,
Zelfs wanneer dit ten koste van
klederdracht ingelijst aan de
je eigen energie gaat. Mijn man
muur, fotoalbums en een foto
werkte, ik niet. Hij ging
van haar man.
vroegtijdig met pensioen. De stress en zijn medische
Toen ze terugkwam vroeg ik
problemen werden hem te veel.
haar naar hem. “Mijn man is
Hij heeft de laatste jaren
vijftien jaar geleden overleden,
eigenlijk alleen maar aan de
hij was nog veel te jong. Hij had
keukentafel gezeten, want
astma en een hartritmestoornis,
hobby’s had hij niet. Het is een
maar hij is overleden aan stress.
verhaal dat ik niet graag vertel,
We hadden twee kinderen, een
maar het is mijn levensverhaal.”
zoon en een dochter.
Zo ben je altijd alleen, zelfs wanneer je niet alleen bent.
JULIETTE OVER MEVR. VAN DE VELDE
We zitten in een lastige tijd.
Verhalen als deze blijven me
Door COVID-19 zijn we ons veel
verwonderen en toen ik
beter bewust van wat het
mevrouw Van de Velde leerde
betekent om eenzaam te zijn:
kennen, had ik nooit verwacht
we hebben er immers nu
dat ze zulk verdriet mee zou
allemaal last van. Wat ik me ook
dragen. Een vrolijke, gezellige
nu beter realiseer, is dat
en sterke vrouw: dat is ze in
eenzaamheid altijd al een
mijn ogen. Dus, als we straks
probleem is geweest. Vroeger
verlost zijn van 1,5 meter en
vond ik het lastig om me voor te
andere COVID-19-regels, ga dan
stellen wat men bedoelde met
eens langs bij de ouderen in de
eenzame ouderen, maar nu kan
buurt. Ga eens als vrijwilliger
ik het maar al te goed
naar het bejaardentehuis, of
visualiseren. Eenzaamheid is
zoek simpelweg je opa en oma
iets wat je niet aan ieder
vaker op. Het zal je verbazen
persoon direct ziet. Het is een
wat een gezellige middag met
probleem waar men ook
hen én met jou doet!
stilletjes aan kan lijden.
Juliette: "Ik vond het bellen en het langsgaan bij de oudere superleuk. Ik zou het andere jongeren zeker aanraden (als ze er tijd voor hebben)."
Golven van angst en wanhoop "Ja, de zee… die geeft en die
In de Schelphoek op het eiland
neemt", vertelt mevrouw
Schouwen-Duiveland was een
Kooman (87) uit Renesse. In die
klein dorpje waar 21 gezinnen
onheilspellende nacht verloor
woonden. Het water dat het
zij zelf geen familie, maar de
dorpje ooit overspoelde heeft
verschrikkelijke herinneringen
het nooit verlaten. De restanten
zullen haar nooit loslaten.
van de huizen en boerderijen
In de nacht van zaterdag 1
liggen nu stilzwijgend onder
februari 1953 veroorzaakte de
het ooit zo verwoestende water.
zee een angst die men eerder niet kende. Een angst voor
Vlakbij de Schelphoek staat bij
verlies en voor verwoesting.
de haven van Flaauwers de
Maar vooral de angst om alles
Heerenkeet. Het is de plek waar
wat je lief is kwijt te raken.
mevrouw Kooman opgroeide en waar zij met haar man en
In één nacht was alles
ouders de Rampnacht heeft
onherkenbaar veranderd. De
doorgebracht. Op die avond was
Watersnoodramp heeft diepe
de loterijvereniging aanwezig in
sporen en littekens
café de Heerenkeet.
achtergelaten. Mensen die de Ramp en de gevolgen daarvan
Mevrouw Kooman en haar man
hebben meegemaakt, zullen de
waren naar de Heerenkeet
angst voor het water altijd bij
gefietst. "Door de harde wind
zich dragen.
waren we er veel sneller dan anders", vertelt ze.
NOA OVER MEVR. KOOMAN
Die avond ging de wind alsmaar
Niet iedereen wist de weg naar
harder razen en het water steeg
de Heerenkeet te vinden.
steeds sneller. De vader van
Sommige mensen zaten ergens
mevrouw Kooman vertrouwde
anders vast of zijn hun leven
het niet en keek naar buiten.
verloren.
"Zet jullie auto’s maar bovenop de dijk", waarschuwde hij de
Veel overlevenden van de Ramp
leden van de loterijvereniging.
vinden het moeilijk om erover
Later waarschuwde hij de
te praten. "Ik hou mijn verdriet
mensen nog een keer, maar nu
voor mezelf, want we moeten
om naar huis te gaan.
positief blijven", zegt mevrouw
De dijken bij de Schelphoek
Kooman vastberaden. Haar
waren niet meer tegen de
verhaal over de Watersnood-
kracht van het water
ramp haalt in mij ook een angst
opgewassen; ze braken door.
naar boven. Zou zoiets vreselijks
Veel mensen uit de Schelphoek
hier nog een keer kunnen
en omgeving moesten vluchten
gebeuren?
en belandden bij het enige gebouw in de buurt dat nog droog stond; de Heerenkeet. Tijdens en na de Ramp vonden veel mensen daar onderdak, omdat hun eigen huis en bezittingen door het water waren verwoest.
Noa: "Dit project heeft laten zien dat ouderen een heel mooi voorbeeld zijn van mensen waar je van kunt leren."
'Ik hou mijn verdriet voor mezelf, want we moeten positief blijven.'
Uitzicht op zee Zee. Dat is waar wij op Schouwen-
Op 11 augustus 1981 vertrok hij
Duiveland al jaren uitzicht op
vanuit de haven van Zierikzee.
hebben. Uitzicht op zee. Als ik
Honderden mensen zwaaiden hem
naar die zee kijk, dan zie ik niet
uit op de kade in de hoop door die
alleen water en golven, maar ik
mensenmassa toch een glimp van
zie alles wat daar gebeurd is aan
Pleun te kunnen zien. Tientallen
de horizon. Ik zie schepen in
schepen van de WSV Zierikzee en
vlammen opgaan en zinken, ik zie
helikopters begeleidden Pleun een
veerboten vol zwaaiende mensen,
eindje de Oosterschelde op. Zelfs
ik zie dolfijnen en vliegende
zijn oud-collega’s uit de lucht-
vissen opspringen uit het water.
machtgroep uit Soesterberg waar
Ik zie het verleden en het heden
hij van 1971 tot 1981 werkte, volgden
van deze immense watermassa.
hem een stuk mee. Maar wanneer zij omdraaien, is Van der Lugt de
Als je denkt aan al die mensen die
enige die voorbij de horizon zal
op zee hebben gevaren met hun
varen, met zijn kat Frits, niet te
boot, niet alleen dichtbij, maar
vergeten natuurlijk.
ook nog verder dan de horizon. Hoe zou dat zijn, voorbij de
Met zijn zware betonnen boot ‘De
horizon varen?
Zeeuwse Stromen’ rondt Pleun,
Veertig jaar geleden ging de
negen dagen te vroeg volgens zijn
dertigjarige Pleun van der Lugt
schema, Kaap de Goede Hoop,
dit avontuur aan.
waarna hem een hevige storm staat te wachten met harde winden en sneeuw. Maar Pleun ging door, voer verder rond de wereld en na 286 dagen arriveert hij terug in de haven van Zierikzee.
AMÉ IN GESPREK MET MEVROUW JONGE
Tienduizenden mensen
Pleun heeft een record behaald
verwelkomden hem in de nieuwe
door in 286 dagen zijn non-stop
haven. “Zonder Frits was ik ermee
zeilreis te maken. Pleun voer voorbij
gestopt”, zei hij. Omgaan met
de horizon. Zo zijn er nog veel meer
eenzaamheid was de moeilijkste
indrukwekkende verhalen over die
opgave van zijn hele reis volgens
zee waar wij al jaren op uitkijken.
Pleun. Ongeveer twee weken na
De geschiedenis van de zee is
zijn aankomst op 29 mei 1982
oneindig en oneindigheid is een
metselt hij vol trots met eigen
mooi uitzicht. Kijk dus altijd goed
handen zijn persoonlijke tegel in
naar die horizon aan zee. Er zijn niet
het muurtje aan de kade van de
alleen water en golven, maar veel
haven.
meer dan dat.
Amé: "Ik zou anderen aanraden mee te doen omdat het anders is dan uit boeken werken. Ook heb ik geleerd dat je informatie kan vinden op veel meer plekken dan ik eerst zou bedenken."
Met verhalen op reis “Soms zaten we wel twee dagen
En dat is precies wat ik juist wel
zonder water”. Iets wat we ons
heb gedaan. Met behulp van ‘Old
tegenwoordig bijna niet meer
school Zeeland’ ben ik in contact
voor kunnen stellen. Toch is het
gekomen met Annemiek Kok. Een
interessant om te kletsen met
gezellige oudere die ik nog nooit
mensen die het zich wel kunnen
eerder heb gezien. En we gingen
voorstellen. Mensen die het zelf
gewoon old school praten.
hebben meegemaakt. We zijn tegenwoordig zo bezig met onszelf, dat we bijna vergeten om aandacht te besteden aan de mensen om ons heen.
JANNE OVER MEVR. KOK
Zo begint ze lachend over haar
‘Soms zaten we wel twee dagen
trip naar Namibië. ‘Mijn man en ik
zonder vers water. Dan deden we
waren aan het rijden in een
wat water uit flessen in de badkuip,
wildpark in Namibië, toen het ons
zodat we tenminste nog onze snoet
opviel dat we geen dieren zagen.
konden poetsen’, begint ze weer,
Op dat moment keken we naast
wederom lachend.
ons, en daar stond hij, een enorm dier: een neushoorn! Nou we
Door haar manier van vertellen
hadden nog nooit zo snel
komt haar verhaal haast tot leven.
gereden’, vertelt ze, nog steeds
Ik voel gewoon de warmte van de
lachend. De manier waarop ze vol
hete zon op mijn huid, terwijl ze
plezier haar verhaal met me deelt,
haar verhaal vertelt. Door onze
brengt een glimlach op mijn
gesprekken is het duidelijk voor mij
gezicht. Nog zo’n feel-good
dat je helemaal niet het vliegtuig
verhaal, is mevrouws ervaring in
hoeft te pakken om op reis te gaan.
Abu Dhabi. Onder andere omdat
Alleen al door te praten met
ze het zo leuk brengt. Ik voel
mensen, word je meegetrokken in
gewoon haar plezier door de
avonturen die je op een andere
telefoon heen. Bij deze verhalen
manier niet had kunnen beleven. Ik
gaat het meer over die gezellige
ben in ieder geval erg dankbaar dat
Arabieren en de verschrikkelijke
Mevrouw Kok de tijd nam om mij
warmte.
meer te vertellen over haar leven. Het was een bijzondere ervaring.
Janne: "De leukste opdracht was het onderzoeken van het verhaal, omdat je je dan verder verdiept. Je leert om heel specifiek te zoeken naar bepaalde informatie."
Zeeland schrok wakker 1 februari 1953, de dag die voor
Zo konden er een paar
vele mensen nog steeds pijn doet.
aangespoelde sinaasappels de dag
In Zuidwest-Nederland was het
verbeteren, eerst een lekker hapje,
raak, de Watersnoodramp.
later toch wel een soort
Aangegeven als een storm, niks
lippenbalsem voor wat smaak.
bleek minder waar, het was
Wacht maar, het komt goed
tientallen keren heftiger. Het was
dachten ze, gewoon een
een zware stormwind met een
plaatselijke gebeurtenis, het gaat
springvloed, de watermassa
wel over.
beukte vol op de dijken en waterkeringen.
Het beeld van wat er gebeurde was voor niemand echt compleet en in
Het was 4 uur ’s nachts en het
de chaos werd langzamerhand
water kwam binnen en bonsde
duidelijk dat er vele slachtoffers
tegen de deuren, heel Zeeland
waren te betreuren. Een dag verder
schrok wakker. Het uitzicht, de
en niks veranderd. Stoelen en
grond, overal was water. Het
bedden werden verplaatst om het
waaide en het klotste. De
water nog steeds tegen te houden.
stroming was te heftig om naar buiten te gaan, de polders en woonkernen, het stond allemaal blank.
ANNE-MARIE OVER MEVR. ROMIJN
Was het te stoppen? Niemand
De Ramp had een zware tol geëist
wist het. Maar daar was toch dat
voor mensen en dierenlevens,
ene bootje dat het durfde, het
alsjeblieft nooit meer.
kwam steeds dichterbij. In het
1 februari 1954, het water in rivieren
bootje, van haven naar haven en
steeg niet, maar je blijft toch kijken.
uiteindelijk weer op land, in Utrecht. Toch geen plaatselijk ongelukje, maar een ramp. Huizen, scholen, boerderijen, wegen, dijken waren weg.
Anne-marie: "Ik vond het een hele leuke ervaring en je leert zelf ook niet alleen theorie maar ook veel sociale vaardigheden die erg handig zijn. Ook werk je met z'n allen aan een mooi eindproject en dat vind ik ook een mooi einddoel."
ruimte en rust Een lekker wijntje drinken met je
Natuurlijk moest er voor dat project
vriend(in) in je tuin kijkend naar
een grote uitgave gedaan worden
de mooie zonsondergang zit er
maar door dat project zouden wij
niet meer echt in. De bevolking in
allemaal straks wel een mooie
Nederland groeit enorm maar
leefruimte hebben en weer het
waar moeten we nu iedereen
stukje oude Nederland terugzien.
kwijt? We kampen steeds meer
De mooie zee en niet alleen maar
met een tekort aan woonruimte.
huizen om je heen. Hoe heerlijk is
Om dit probleem op te lossen
dat gevoel van vrijheid. Zou u dat
bouwen ze helaas dit land vol.
nu niet willen? Dhr. Houthuizen
Wordt er dan in de toekomst de
had een plan om Nederland uit te
hoogte ingebouwd om ruimte te
breiden. Hij is architect en had voor
besparen? Naast het probleem
bovenstaande problemen briljante
'woningnood' kampen we ook al
oplossingen, maar die zijn helaas
een tijd met milieuvervuiling en
van tafel geveegd. Ik hoor u wel
zeespiegelstijging.
denken: ‘Huh, uitbreiden? Nederland is toch Nederland?’. Ik
Via school doe ik mee aan een
moet u bekennen dat ik dat ook
Old-school project. In dit project
eerst dacht maar nadat ik het
werd ik gekoppeld aan de
project echt had gezien, vond ik het
sympathieke heer P. Houthuizen,
een bijzonder mooi project.
geboren in Engeland en woonachtig in Zierikzee. De bedoeling van het project is dat dhr. Houthuizen een verhaal vertelde dat veel voor hem betekent.
FLEUR OVER DE HEER HOUTHUIZEN
Het was een Deltaplan voor
Van appartementen tot grote villa’s
Nederland. Het plan hield een
bij het water.
kustuitbreiding tussen Kijkduin
Ook wilde hij hiermee meer ruimte
en Hoek van Holland in. Hij was
en rust creëren. Dat je niet meer
eigenlijk van plan om een stuk
het gevoel hebt (wat het gevoel van
land in de vorm van een driehoek
nu is volgens mij) dat je opgesloten
aan te bouwen in de Noordzee.
zit maar toch dat gevoel van
Op dit stukje land zou ook een
vrijheid weer krijgt, dat we vroeger
binnenmeer komen. Naast het
nog wel voelden. Die ene plek waar
binnenmeer zouden ook een
je hardliep of waar je leerde fietsen,
groot aantal huizen (tussen de
maar die nu is veranderd in een
3000 en 6000 woningen!) op het
appartementencomplex. Die plek
bijgebouwde stuk land gezet
waar je vroeger een ijsje ging halen
worden.
maar waar nu een huis staat.
Het doet pijn, net zoals toen de
De regering moet dan ook nu
'Jonas Brothers' uit elkaar gingen.
wakker worden en het probleem
Maar dhr. Houthuizen zijn motto
onderkennen. Stel je toch eens voor
is: “Pak de dag en geniet van het
dat het echt kan: dat je lekker
leven”.
nippend aan je wijntje over zee kijkt
Doen de projectontwikkelaars het
en nog nageniet van die
allemaal alleen voor het 'grote'
ondergaande zon. Die plannen van
geld? Dat weten we niet, maar
dhr. Houthuizen zijn toch zo gek
wat we wel weten is dat het nu
nog niet!
moet veranderen. Als je er goed over nadenkt zijn de plannen van dhr. Houthuizen nog steeds actueel, want in al die jaren is er nog weinig veranderd. Als we nu niks doen aan de huisvesting, het milieu en de zeespiegelstijging dan raken we verstrikt in allerlei problemen. Nederland is een klein landje ten opzichte van andere landen dus die kleine probleempjes kunnen sneller tot grote problemen leiden.
Fleur: "Je leert er erg veel van, bijvoorbeeld dat je meer mensen kan benaderen voor een onderzoek. Vooral mensen waarvan je het dan niet verwacht."
'Ik had een plan om nederland uit te breiden.'
Zoveel aan de hand, maar tegelijk zo rustig Er is in de wereld zoveel aan de
Elke dag een strandwandeling,
hand, we leven in een pandemie
vlakbij huis en even genieten van
en worden beperkt in onze
de rust en het geluid van de zee.
vrijheden. Leven in een sociaal
Het is niet alleen fijn om even het
isolement, thuiswerken, 1.5 meter
huis uit te zijn, maar het is ook nog
afstand houden en op veel
eens goed voor de gezondheid. ‘Ik
plekken een mondkapje dragen is
blijf in beweging, en mijn spieren
het nieuwe normaal.
blijven soepel. Dit is iets wat erg belangrijk is’, vertelde meneer
Toch is er elke dag weer dat
Lugthart.
moment waar alles zo rustig is. Het lijkt of alle zorgen even de
Het gepieker in mijn hoofd wordt
wereld uit zijn. Ik zie de
minder en ik kom even helemaal in
strakblauwe lucht boven het
het ‘nu’. Weg van de pandemie,
water en ruik de zee, terwijl ik
weg van de 1.5 metersamenleving
met mijn voeten door het zand
en weg van alle ellende.
loop. ‘Dat zijn de momentjes om te genieten’, vertelde Rob Lugthart mij. In deze coronatijd zijn de kleine geluksmomenten van groot belang. In plaats van een terrasje pakken is een wandeling het nieuwe uitgaan.
EVY OVER DE HEER LUGTHART
Strandwandelingen blijven een
En tot die tijd ga ik erop uit, geniet
moment van rust en genot. Een
ik van de rust op het strand en van
moment om te ontsnappen aan
de kleine dingen die ineens niet
de werkelijkheid, elke dag
meer zo gewoon zijn, geïnspireerd
opnieuw. Het is een gewoonte.
door het verhaal van de dagelijkse
We leven in een rare tijd waar
strandwandeling die Rob Lugthart
niks meer vanzelfsprekend is. Er is
maakt.
veel onzekerheid, maar het is niet uitzichtloos. Ook dit gaat voorbij.
Evy: "Ik denk dat ik het meest heb geleerd over de verschillende typen kennis. Doordat ik me daar nu bewust van ben kan ik ook personen benaderen voor ongedocumenteerde kennis. Dit had ik voor het project niet gedaan."
'T Strand De zon die onder gaat,
Ik ben bij Mar, vanwege het project
wandelend in de duinen en een
Old School, waarin ik word
lichte bries door je haren. Als Mar
klaargestoomd als kennisdetective.
Lugthart aan het strand denkt
Met behulp van de opdrachten heb
ziet zij deze dingen voor zich.
ik kennis verzameld en ben ik
Mevrouw Mar Lugthart loopt
erachter gekomen dat er meerdere
graag langs het strand. Zij doet
soorten kennis zijn, bijvoorbeeld:
dit dan ook zeer regelmatig. In
gedocumenteerd en niet
Zeeland is het natuurlijk heel
gedocumenteerd. Mar blijkt over
makkelijk om bij het strand te
beiden in ruime mate te
komen, dit is ook een van de
beschikken.
redenen waarom zij van Gouda naar Zeeland is verhuisd.
WESSEL OVER MEVR. LUGTHART
Ze heeft met haar man een
Ze vindt snorkelen ook erg leuk. In
appartement in Spanje. Mar is
Spanje heb je allemaal exotische
daar meestal de hele winter en in
vissen die niet in Nederland leven,
de zomers is zij dan weer lekker in
dit maakt het snorkelen erg
Zeeland. Helaas, dit jaar heeft
speciaal. Hoewel het zwemmen
corona roet in het eten gegooid.
gewaardeerd wordt is ze niet van
Dit jaar spenderen ze de winter
de watersport; zeilen of surfen dat
dan ook in het rustige Zeeland,
vindt ze maar niks.
dit was een behoorlijke tegenvaller. Het appartement ligt
Als je dichtbij het strand woont, is
aan het strand en ook in Spanje
de zee altijd dichtbij. Ik vind het zelf
wandelt ze graag. In Spanje is het
altijd geweldig om te zwemmen en
volgens haar vooral fijn vanwege
aangezien er in Zeeland genoeg
de cultuur, bijvoorbeeld
stranden zijn, kan dat gelukkig. Ik
's middags warm eten. Aangezien
heb me alleen nooit gerealiseerd
ze zo lang in Spanje is heeft zij
wat een voorrecht het eigenlijk is
daar allemaal vrienden waarmee
om hier te wonen. Door met haar in
ze allerlei verschillende
gesprek te gaan ben ik tot de
activiteiten doet. Ze vindt het erg
conclusie gekomen dat het strand
fijn om op het Spaanse strand te
niet alleen fijn is om te zwemmen
liggen en in de zee te zwemmen.
maar dat het ook een geweldige plek is om tot rust te komen. Ik ben erachter gekomen dat ik meer aan het strand gehecht ben dan dat ik eerst dacht.
Wessel: "Ik vond het het leukst om mevrouw Mar Lugthart te interviewen. Ik heb het meest geleerd van het schrijven van de column."
Fijne herinneringen aan water Hij deed het onder andere in de
Het water speelde al een grote
Noordzee, hij deed het in de
rol in zijn functie als
Atlantische oceaan, in de
mededirecteur van
Noorse Zee en in de Perzische
baggerbedrijf Ballast Nedam.
Golf. Hij deed het alleen of
Met deze baan had hij het geluk
samen met zijn vrienden. Een
de hele wereld over te kunnen
terugblik op geweldige
reizen. Alle continenten heeft
herinneringen aan het surfen en
hij in zijn leven gezien. En hoe
zeilen van de 74-jarige Arie Kok.
gaaf is het als je kunt zeggen
Op een zonnige
dat je in Hongkong en in Abu
woensdagmiddag belde ik met
Dhabi en de Verenigde
Arie, vanuit school had ik de
Arabische Emiraten hebt
leuke opdracht gekregen om
gewoond. Arie kan dat.
met deze oudere man in
Het water. Het heeft hem altijd
gesprek te gaan. Nieuwsgierig
aangetrokken. Zijn werk bracht
naar de verhalen die hij zou
hem naar vele grote wateren.
gaan vertellen over zijn leven,
Levendig vertelde Arie mij over
begon ik hem mijn vragen te
zijn grootste hobby’s: surfen en
stellen om achter deze verhalen
zeilen.
te komen en al snel nam hij mij mee naar zijn leven op en aan het water.
MATTHIJS OVER DE HEER KOK
Hier heeft hij dierbare
Of hij huurde samen met zijn
herinneringen aan. Inmiddels
vrienden in Duitsland een
gepensioneerd en wonend in
zeilboot en van daaruit
Renesse loopt hij nog
beleefden ze samen mooie
regelmatig langs het water op
avonturen.
de prachtige stranden van
Het water. Inmiddels moet hij
Schouwen-Duiveland.
het missen. Door zijn steeds
Het water. Dit element van de
slechter wordende zicht heeft
natuur heeft Arie zoveel mooie
hij zeilboten en surfplanken
belevenissen in zijn leven
moeten inruilen voor golfclubs.
gegeven. Samen met zijn vrouw
Gelukkig blijk je met een
heeft hij genoten van de
golfclub ook mooie
stranden en zeeën in Abu Dhabi
herinneringen te kunnen
en daar heel wat surf- en
maken.
zeiluren doorgebracht. Op zijn oude jaren kan hij hier met veel plezier aan terugdenken. Het water. Ook een plek die hij graag deelde met zijn vrienden. Samen zeilden zij graag vanuit Nederland naar andere landen, bijvoorbeeld naar Frankrijk, Scandinavië en Engeland.
Matthijs: "Eerst vond ik het bellen best wel eng om te doen, maar eigenlijk viel dat uiteindelijk best wel mee. Ik heb daardoor dus geleerd het gewoon te doen en niet telkens het niet doen."
Qua patet orbis Alles verandert. De vader van
In Curaçao ging hij namelijk
Frans Prins was marinier vroeger.
’s ochtends naar school en
Je kan misschien al raden waar
’s middags lekker zwemmen en
dit heen gaat. Door het werk van
duiken. Hij heeft daar uiteindelijk
zijn vader konden ze niet aan
drie jaar gewoond. Een tijdje later
verhuizen ontkomen. Ze moesten
werd zijn vader op een mariniers-
uit hun oude vertrouwde huisje in
vliegveld in Lisse geplaatst, daar
Den Helder vertrekken.
zijn ze toen gaan wonen en hij is
Daar waren ze dan, opeens
uiteindelijk zelfs wethouder en
aangekomen in Curaçao. Zijn
locoburgemeester geworden.
vader had daar werk namelijk. Frans genoot daar ontzettend.
ISA OVER DE HEER PRINS
Nu hij er zo op terugkijkt, was het
Door het werk van de vader van
rondreizen een hele leuke
Frans is hij nu wonend in Renesse.
ervaring. Als je hem kent, weet je
Door al het rondreizen heeft hij een
dat hij weinig moeite heeft met
hele nauwe relatie met de zee
nieuwe vrienden maken.
gekregen, en zou hij dus nooit in
Uiteindelijk is hij door het beroep
het binnenland kunnen wonen.
van zijn vader in alle Europese
Renesse, grenzend aan de
landen geweest. Dat heeft hij als
Noordzee, is dus de perfecte plaats
gezellig, als leuk maar bovenal
voor hem. Hij woont in een huis
bijzonder ervaren.
met een grote tuin, vlak bij de zee.
Ook toen Frans in Lisse werkte als
Hij houdt er enorm van om
wethouder en locoburgemeester,
wandelingen over het strand te
bleef hij reizen. Hij heeft toen
maken met zijn vrouw, vooral in de
namelijk deelgenomen aan een
winter. Dat komt omdat de lucht
uitwisselingsprogramma naar
dan lekker fris en koel aanvoelt. De
Japan voor brugklassers. Na zijn
wijsheid van de zee is
tijd in Lisse is hij ook nog
adembenemend.
wethouder en locoburgemeester
Al lijkt het misschien vervelend om
geweest in Vlissingen, dus je kan
veel en ver te moeten verhuizen,
wel zeggen dat hij dat soort werk
brengt het ook zo zijn voordelen
erg leuk vindt. Eigenlijk heeft hij
mee.
dit allemaal aan zijn vader te danken, want als zijn vader nooit marinier was geweest, was hij misschien wel helemaal nooit in Lisse terecht gekomen…
Isa: "Ik zou andere jongeren zeker aanraden om mee te doen aan dit project, simpelweg omdat het ontzettend leerzaam is. Ik denk dat ik door dit project bij volgende onderzoeken meer mensen kan vinden om van te leren."
Doorzetten ‘Papa, wat is een camping?’ Die
Iets totaal anders dan meubels,
vraag zul je tegenwoordig niet
maar ze zorgden ervoor dat het
heel veel meer horen, maar
werkte. Ze lieten huisjes bouwen in
vroeger kwam hij vaak voorbij. In
de oude fabriek voor de camping,
1961, het eerste jaar van
kochten veertien vrachtwagens van
Kampeercentrum Schouwen
een opgeheven park vol met
wisten niet heel veel mensen wat
spullen zoals bedden en kussens en
een camping was en wat ze er
sloegen dit allemaal op voor later.
zouden moeten zoeken, maar dat
Ze bouwden winkeltjes en huizen
hield de vader van Paul van der
en stukje bij beetje werd het
Reijnst niet tegen.
vakantiepark helemaal compleet.
Ik kwam twee weken geleden
Paul is een harde werker. Er was
voor het eerst langs bij meneer
toentertijd geen school in de buurt,
Van der Reijnst en het eerste wat
dus moest Paul vanaf jongs af aan
me opviel was dat hij erg
al op het vakantiepark werken. Hij
enthousiast en vrolijk was. Ik
moest klusjes doen, dingen
kreeg een tour door de tuin,
bouwen en daarna administratief
ontmoette de ganzen én kreeg
werk doen. Ook vertelde hij dat hij
het hele verhaal over het
ooit lang gewerkt had om een tent
familiebedrijf te horen.
op te knappen en schoon te maken,
Het begon bij een meubelfabriek
zodat hij zelf in de zomer op de
met 25 medewerkers. Deze liep
camping kon staan. Maar toen hij
goed maar de fabriek moest
een keer terugkwam van het
helaas gesloten worden. Wat
strand, zaten er ineens twee
moest de familie nu doen?
meisjes in zijn tent: zijn vader had
De vader van Paul had iets
hem verhuurd. Winst is winst.
gehoord over een camping in Zeeland en daar zijn ze beland.
TOBIAS OVER DHR. VAN DER REIJNST
In 1970 kwam er een nieuwe
Het verhaal van de familie Van der
verbinding van het vasteland
Reijnst is een verhaal van
naar Schouwen-Duiveland. Op
doorzetters en een bron van
de camping werd het drukker
inspiratie. In deze tijd, waarin ook
dan ooit. Kampeercentrum
door veel mensen geworsteld
Schouwen werd een groot
wordt, kunnen we veel van hen
succes. Na het einde van de
leren.
meubelzaak ging de familie niet bij de pakken neerzitten, maar worstelde en kwam boven.
Tobias: "Ik heb denk ik het meest geleerd van de opdrachten waarbij je op zoek moest naar informatie omdat ik dit nog nooit echt zo gedaan had. Normaal gesproken vraag ik alleen om informatie bij de opdrachtgever maar nu heb ik geleerd dat dit ook bij andere mensen kan."
Van leuk en populair, naar gevaarlijk en zeldzaam “Een leuke maar gevaarlijke
Zoals mevrouw Verseput het zei:
hobby.” Tongvissen. In die tijd
“Deze hobby heeft mij een
rond het jaar 1967 was het nog
sterke band met de zee
een enorm populaire hobby. Nu
gegeven.”
komt het bijna niet meer voor...
Vissers lopen door het water
En dreigt de traditie ten onder
met een sleepnet van zo’n 20
te gaan. Tong vangen met
meter lang, die vastzit aan
sleepnetten aan de kust, iets
stokken met treklijnen. Ze lopen
wat je niet vaak meer
door het water van de ene pier
tegenkomt. Ooit weleens van
naar de andere, de ene visser
gehoord? Ik eigenlijk niet!
gaat diep het water in (tot zijn
Totdat ik mevrouw Ellie
middel) en de ander loopt met
Verseput had gesproken, zij is
het water tot de knieën. Zo
een voorbeeld van iemand die
wordt het net in een boog door
dit vroeger erg vaak deed en
de zee getrokken. Hier in
het ook erg jammer vindt dat
Zeeland was de plek tussen het
dit hier in Zeeland bijna niet
Watergat en Renesse aan de
meer voorkomt.
Noordzeekust een ideale plek
Eigenlijk ontstond strandvisserij
om bijvoorbeeld tong te
uit armoede, mensen gingen
vangen! Dit stuk moet je dan
vissen om extra kosten te
wel lopen en dat is een flink
verdienen. Later, toen de
stuk hoor! Zelf wandel ik dit wel,
armoede een stuk minder was
maar dat valt nog wel mee.
werd het ook nog eens een hele
Maar stel je voor, dat stuk moet
leuke hobby. Een hobby waar je
je helemaal door het water
echt een band hebt met de zee!
lopen! Ook nog eens sportief.
STERRE OVER MEVR. VERSEPUT
Naast het flinke stuk lopen zie
Als je langs het Watergat loopt
ik er geen problemen in. Maar
staan overal borden met “PAS
waarom komt het dan nu bijna
OP, levensgevaarlijke
niet meer voor?
zandbank”. Hier kan je zomaar
Met behulp van het verhaal van
heel snel, zonder dat je het door
Ellie en andere bronnen ben ik
hebt, omsingeld zijn door
er achter gekomen dat er best
opkomend water en drijfzand.
wat gevaren bij komen kijken,
Zo is het vaak onmogelijk om
zoals de stroming en de oneffen
weer terug aan land te komen.
bodem. De visser die diep in het
En de kans op verdrinken zeer
water schuifelt is in het meeste
groot. Ik heb ook al erg vaak in
gevaar. Volgens mevrouw
de krant zien staan dat er daar
Verseput kan de stroming soms
toeristen zijn verdronken..
zo sterk zijn dat je echt ver
"Door het in stand komen van
meegetrokken wordt.
de Brouwersdam en de
Ook is 1 sterke golf genoeg om
daardoor gevormde
je omver te trekken. Dus
zandbanken is het te gevaarlijk
strandvissen met een sleepnet
geworden om zo diep het water
is eigenlijk een erg gevaarlijke
in te gaan,” vertelt mevrouw
hobby! Ook vertelde Ellie mij
Verseput.
dat tussen ongeveer 1960-1970
Eigenlijk erg jammer van die
de Brouwersdam tot stand
zandbanken want nu zijn er
kwam en de zee hierdoor een
steeds minder mensen die aan
stuk gevaarlijker werd.
strandvisserij doen. Je komt het
Zandbanken vormden zich en
zelden meer tegen, vooral niet
strandvisserij met sleepnetten
hier in Zeeland. De traditie hier
was geen veilige hobby meer.
gaat langzaam verloren.
Sterre: "Je kan er veel van leren en het is erg interessant. Zoals hoe je het beste informatie kan vinden die lastig te vinden is. En vinden van het grootst in het kleins."
'Deze hobby heeft mij een sterke band met de zee gegeven.'
De zee kan je vriend zijn, maar ook je vijand Heerlijk. Een dag met vrienden
Een middag met vrienden met een
naar het strand. Een paar
bootje het water op. Zonnebril op,
strandlakens mee, wat te eten en
bikini aan, een gevulde koelbox
te drinken, genoeg zonnebrand
mee, genoeg zonnebrand
en een box waar je goede muziek
gesmeerd en de box voor muziek
op kunt spelen. Een bijna perfecte
natuurlijk niet te vergeten. Klinkt
zomermiddag. Maar wat als dat
ook leuk toch? Maar wat als je boot
niet meer kan? Wat als de golven
omslaat? Wat als de golven ineens
zo hoog komen dat er geen
zo hoog slaan dat het water met
strand meer is om te recreëren?
bakken over de reling komt, en je
Wat te doen, als de zee zo hoog is
boot ineens gekelderd wordt?
en de stroming zo sterk dat je er in verdrinkt?
MARIA OVER DE HEER VAN LIERE
Dag bootje, bedankt voor deze
Een dag zeilen of surfen als er een
toch niet zo’n leuke middag. Het
keer veel wind staat. Of misschien
klinkt als: “Oh, maar dat gebeurt
een middag fietsen tussen
mij toch niet. Ik pas altijd goed op
Bruinisse en Ouwerkerk
bij, en op het water.” Maar dat is
bijvoorbeeld, langs de boorden van
iets wat je nooit zeker weet. De
de Oosterschelde. Kortom, een
zee is zo onberekenbaar. Het ene
heleboel mooie dingen die je aan of
moment is de zee je grootste
op zee kan beleven.
vriend, maar het volgende is ze je
Geniet dus van de mooie kanten
grootste vijand, en zou je zomaar
van de zee, ze heeft er meer dan
kunnen vechten voor je leven… en
genoeg, maar wees je wel bewust
voer je een strijd tegen de zee.
van haar kracht.
De zee heeft zoveel moois te bieden, we zouden daar optimaal
~Met dank aan meneer
van moeten genieten. Het
Cees van Liere~
voedsel dat ze voorziet, zowel de dieren als de planten. De toeristen die ze trekt ’s zomers, die meehelpen met onze (normaal gesproken) goede economie. De watersport, een middag duiken en daarbij de mooiste dingen zien.
Maria: "Ik heb er bijvoorbeeld van geleerd dat het helemaal niet eng is om met vreemden te praten. Ook heb ik veel geleerd over de verschillende typen kennis die er zijn."
Een leven, een wereldreis Waar de reis dit keer zou
Dat het werk best gevaarlijk kon
eindigen, was de vraag. Soms was
zijn werd later duidelijk op één van
je maar liefst 13 maanden
zijn reizen. Meneer Oostdam en 100
onderweg. “Dat was het leuke er
anderen strandden in China, waar
ook aan”, vertelt Dic Oostdam. “Zo
zij drie maanden vastzaten op het
kreeg je de hele wereld te zien.”
vrachtschip ‘de Papendrecht’. De
Van Amerika tot Azië, hij is overal
oorzaak: politieke problemen
geweest. Het reizen ging niet per
tussen de toenmalige Nederlandse
vliegtuig maar per boot. Hij
en Chinese premiers. Drie maanden
werkte bij Smit Internationale,
lang werken onder toeziend oog
een sleepdienstmaatschappij. Het
van bewapende Chinese militairen.
werk was onvoorspelbaar en kon
“Het is iets wat je eigenlijk gewoon
soms heftige situaties met zich
weer wil vergeten”, vertelt hij.
meebrengen. “Boten die vergaan, dat is geen prettig gezicht.”
ISA OVER DE HEER OOSTDAM
Sommige reizen konden langer
Ik dacht hierbij gelijk aan de
dan een jaar duren. Ik kan me dat,
gemiddelde middelbare scholier
vooral in een tijd dat je bijna niet
(inclusief mezelf) op dit moment.
kan reizen, totaal niet voorstellen.
Heb ik om negen uur de eerste
Hoe het is om allerlei plekken
online les? Dan ga ik om tien voor
over de hele wereld te zien maar
negen mijn bed uit. Ok, op
ook om zo lang van huis weg te
sommige dagen misschien nog wel
zijn. Daarom vroeg ik ook aan Dic
wat later. Ritme? daar is sinds
of hij het moeilijk vond om zo
maart 2020 al helemaal geen
lang op reis te zijn, weg van
sprake meer van. Het laat je denken
familie. “Nee, je tekende bij de
over hoe situaties kunnen
reis en wist niet wanneer je terug
verschillen, misschien heb ik het
zou komen. Het was ook 50 jaar
dan toch best relaxed met online
geleden, een hele andere tijd dan
lessen om daarna lekker m’n eigen
nu.” Het was hard werken,
ding te gaan doen ondanks de
iedereen had een eigen taak op
beperkingen. Zo sta je weer even
het schip. Meneer was kok, stond
met beide benen op de boot… ehm,
om 05:30 op en werkte vervolgens
grond!
de hele dag. “Het was een ritme.”
Isa: "Ik vond het speciaal om echt over iemand z’n verhaal te schrijven en ik heb geleerd dat het niet zo eng is om mensen te bellen."
Het dorp dat gespaard bleef van een totale ramp In de nacht van 31 januari op
In Renesse werden noodwoningen
zondag 1 februari ging Zeeland
aangeboden door Oostenrijk.
gebukt onder een grote storm en
Mensen uit droge gebieden hielpen
het water steeg enorm, waardoor
andere die het nodig hadden, zoals
Zeeland en deels Brabant en
hen voedsel en zelfs onderdak
Zuid-Holland werden overspoeld
geven. Zo kwamen bij de toen nog
met water.
zesjarige Annie Verberk evacués uit
Veel woonplaatsen kwamen
Serooskerke wonen. Annie vertelt
onder water te staan. Woonde je
dat zij weinig van de ramp heeft
in Renesse, dan kon je geluk
hoeven meemaken, wonend in
hebben.
Renesse. Behalve dat haar ouders
Het dorpje Renesse aan de kop
andere mensen hebben
van Schouwen-Duiveland, nu
opgevangen, heeft het gezin hier
bekend als badplaats, was één
gelukkig geen last van
van de plaatsen waar het redelijk
ondervonden. Wel ging zij met haar
droog was gebleven. Omdat
vriendinnetjes kijken tot waar het
mensen in Renesse gewoon in
water was gekomen. Gelukkig heeft
hun huis konden wonen, werden
ze geen trauma’s aan de ramp
hier veel evacués naartoe
overgehouden.
gebracht.
Alhoewel Renesse gespaard was
Enorm veel mensen moesten
gebleven van het metershoge
opgevangen worden en
water, werd het Slot Moermond, dat
hulpverlening krijgen, daarom
aan de rand van Renesse ligt,
kreeg Nederland hulp van
getroffen; het terrein van de Burcht
omliggende landen. De mensen
van Moermond was vernield door
die geen huizen meer hadden
het water.
kregen een noodwoning.
SHANNON OVER MEVR. VERBERK
Veel van de bomen hadden het
en daarachter zie je bomen die een
niet overleefd en daarom werd
stuk dunner zijn, dat zijn de bomen
aan Johannes Braber, een
die hij heeft aangeplant. Door het
inmiddels overleden fruitteler
wegtrekken van het water kwamen
uit Renesse, gevraagd om nieuw
ook oude fundamenten (13e eeuw)
groen te planten. Je kan tot de
tevoorschijn.
dag van vandaag nog zien welke
Hoewel er in Zeeland veel mensen
planten hij heeft geplant. Langs
zijn getroffen, zijn er gelukkig ook
de grote oprit van het slot, de
mensen waaronder mevrouw
Slotlaan, zie je grote dikke eiken
Verberk goed vanaf gekomen.
van voor de ramp staan
Shannon: "Wat ik het leukst vond was alle informatie op te zoeken over het gekozen onderwerp."
Toeristen zijn van belang Meneer Troost komt
Hoe komt het dat vijftig procent
oorspronkelijk uit Rotterdam,
van de toeristen Duits is? Dat komt
maar woont sinds 1971 in Zeeland.
omdat de Duitsers heel graag naar
Hij heeft ook achtentwintig jaar
deze kant komen om hun vrije
projectontwikkelingen gedaan in
dagen door te brengen. De meeste
binnen- en buitenland. Meneer
Duitsers die naar Zeeland komen,
Troost is op het moment
komen uit het gebied Noordrijn-
organisator van verschillende
Westfalen.
brancheorganisaties. En hij zit sinds 1999 in de recreatieparken
Dat maak ik zelf ook mee als ik mijn
in Zeeland: campings en
vakantiebaantje doe; in de horeca
bungalowparken. Hij is op dat
merk je dat er vooral in de zomer
idee gekomen toen hij eerst in de
erg veel Duitsers deze kant uit
recreatieverhuur voor een baas
komen. Meneer Troost merkt dat
werkte.
ook: ’Ik merk wel dat in deze coronatijd ook veel meer
Later heeft hij de grond
Nederlanders voor een dagje de
overgenomen waarop de
rust hier in Zeeland op komen
bungalows staan, omdat die baas
zoeken. Ik vind uiteindelijk dat de
Duitsers maar niks vond. Zo is dat
coronacrisis voor mijn
bij toeval gebeurd. Op die
vakantieparken goed uitpakte,
recreatieparken is vijftig procent
want Mark Rutte raadde
van de bezetting Duits en vijftig
buitenlandse vakanties af.'
procent Nederlands.
OSCAR OVER DE HEER TROOST
Meneer Troost: ‘Ik vind het wel
Dat dat bij toeval is gebeurd, is erg
leuk dat ik ook een ander soort
leuk als je ziet wat hij ervan heeft
mensen zie dan voorheen want
gemaakt. Want dat betekent erg
mensen uit de stad hebben een
veel voor de levendigheid in dit
andere insteek.’ Hij zegt: ‘Ik heb er
gebied en dat er ook veel werk is in
vertrouwen in dat de Nederlandse
de vakantieperiodes in Zeeland, en
mensen die normaal naar het
dat is dan niet alleen op de
buitenland gaan eerder weer
vakantieparken hier, maar ook op
Zeeland opzoeken. Mensen
het strand en in de horeca. Zoals de
hebben behoefte aan rust, dat
bakker met brood van Zeeuwse
kwamen ze hier zoeken.
granen, dat spreekt toch wel erg
Mensen in de stad zijn de natuur
aan als toerist. De toeristen zijn dus
in Zeeland niet gewend, want het
erg belangrijk voor de bewoners
is daar erg dichtbevolkt. Terwijl
van Zeeland. Stel je voor dat er hier
dat voor ons Zeeuwen heel
in Zeeland geen toeristen waren.
normaal is eigenlijk, dat je het
Dan was het voor de horeca
strand, bos, en sportvelden op
onmogelijk om hier een bestaan op
fietsafstand in de buurt hebt. Dat
te bouwen, en voor de
is voor veel stadsmensen dus niet
jongvolwassenen, die kunnen hier
zo, daarom trekken die mensen
dan ook niks beginnen en zo zal
met vrije dagen richting Zeeland
Zeeland dus vanzelf helemaal
voor de prachtige omgeving.’
leeglopen. Eigenlijk hebben wij als inwoners van Zeeland geluk dat er
Het leuke vond ik toen ik met
hier zo een mooie natuur is, dat de
meneer Troost contact had, dat
toeristen erg aantrekt.
hij recreatieparken in zijn bezit had.
Oscar: "Het leukste van de afgelopen weken vond ik het speuren naar kennis om zo uiteindelijk een mooi resultaat neer te zetten."
'voor ons Zeeuwen is het heel normaal eigenlijk om het strand, bos, en sportvelden op fietsafstand te hebben.'
Juffrouw Riet Als kind hoopte je op een juf als
Uiteindelijk moest ze stoppen,
Riet. Ze is aardig, gezellig en
maar gelukkig ging Riet niet
heeft ook wel leuke praatjes.
helemaal weg. Iedereen houdt
Het begon allemaal als
wel van een muziekje?
hoofdleidster op de
Iedereen, behalve kinderen. ‘Ik
kleuterschool. Ze was erg jong
zag twee beren’ en ‘Op een
voor een hoofdleidster, maar
grote paddenstoel’ gaan er bij
dat kon de pret niet bederven.
de meeste wel in, maar het
Iedereen hield van haar. Vooral
bespelen van een triangel is
de kinderen. Het was niet gek
voor de meeste kinderen geen
dat de kinderen zo dol op haar
appeltje-eitje. Omdat dit
waren. Ze wist precies wat de
probleem niet heel erg
kinderen aantrok en wat ze
aangepakt wordt op de
liever niet wilden zien.
basisschool, moest Riet wel ingrijpen. Vrijwillig muziekles
Al met al was deze fijne periode
geven aan kinderen was voor
als hoofdleidster nog maar het
haar de beste oplossing. De
begin. Riet werd directrice van
kinderen die muziek leren
de basisschool. Het plezier van
begrijpen en Riet die weer les
het onderwijs ging niet stuk
kon geven aan de kinderen.
door het zijn van een directrice. Het gaf juist een kick. Ze was niet de enige die een boost kreeg. De kinderen hadden ook baat bij hun nieuwe directrice. Wie wil er nou geen directrice als Riet?
ABDULAI OVER MEVR. RIET
Haar mooiste herinneringen?
Op een van die reusachtige
Zon, zee en zand. Als kind waren
bergen zat Riet met een helder
dit dé drie objecten voor een
sprankelend glaasje water,
leuke speeldag. Zo dacht Riet
kijkend over de spelende
ook. Als er mooie zonnige dag
kinderen terwijl de zon lachend
op komst was, moest ze die
meekijkt. “Dat was een van de
gelegenheid pakken om naar
mooiste en leukste momenten
het strand te gaan. Alle
van mijn leven”, zei Riet met
kinderen namen emmers en
een grote glimlach.
scheppen mee. Dat is precies
Het strand was het leukste wat
wat Riet wou. Kinderen die
ze kon doen met de kinderen,
heerlijk aan het spelen zijn met
maar dat zegt niet dat de
emmertjes en schepjes. Er
‘normale’ dagen saai en niet
ontstaan heldere blauwe
waardevol zijn. “Alle dagen zijn
grachten, als blauwe zijde onder
speciaal voor mij geweest”,
de lucht. Hele kastelen met
vertelde ze. Riet werkte in het
bergen en watervallen.
onderwijs voor maar liefst 25 jaar. “Het waren de beste 25 jaren van mijn leven”, zei Riet.
Abdulai: "Tijdens deze opdrachten heb ik vooral socialiteit geleerd. Ik heb met veel ‘vreemde’ mensen in contact moeten komen. Dat liep wat mij betreft goed af."
achter de rood-wit gestreepte ronde muren De kust waar veel mensen voor
Na haar verhaal te horen wekten er
op vakantie moeten in je achter-
zich ook nog meer vragen op in
tuin hebben, de geur van
mijn hoofd. Wat gebeurt er nou
de zee tot in je woonkamer ruiken
precies in een vuurtoren? En zijn er
en de krijsende meeuwen die je
niet al modernere oplossingen voor
’s morgens vroeg wekken. Het
zo’n vuurtoren? Er zijn 53 vuur-
wonen aan de voet van de vuur-
torens in Nederland, elk op zich
toren die jarenlang de 250 gulden
hebben ze een eigen vorm, kleur en
briefjes sierde, hoe is dit?
lichtkarakter. Ze hebben een verschillend uiterlijk zodat schepen
Voor antwoord op deze vraag heb
kunnen zien bij welke vuurtoren ze
ik Mineke Straijer mogen spreken.
zijn en zo dus welke stad. In het
Mineke Straijer weet er, als
donker is dat natuurlijk niet te zien,
dochter van een vuurtoren-
dan is het de beurt aan de lichten
wachter, alles van. Haar vader
boven in de toren. Door middel van
keek uit over een grote
het draaien van de lamp ontstaat er
oppervlakte van zee. Nu zijn er
een lichtpatroon, hier laten ze dan
nog maar weinig mensen met dit
per vuurtoren een andere
beroep. Mineke vond het heerlijk
hoeveelheid seconden tussen. Het
om zo dicht bij de zee te wonen,
licht in de vuurtoren van Nieuw-
al moest ze dan overal vijf
Haamstede schittert om de 15
kilometer bij optellen als ze
seconden. Vroeger draaiden ze de
ergens naartoe moest fietsen.
hele toren om dit te realiseren, dit was natuurlijk loodzwaar. Nu draait alleen de lamp.
EMME LOTTE OVER MEVR. STRAIJER
Waarom zijn er eigenlijk nog
Mineke denkt ook dat ze door het
vuurtorens, boten kunnen toch
opgroeien op deze plek dapperder
met behulp van een GPS zien
is geworden, later is ze dan ook
waar ze varen? Het antwoord op
ambulancebroeder geworden. Een
die vraag is vrij simpel, niet alle
reden dat ze er dapperder door is
boten hebben een GPS, en
geworden is dat ze vaak in het
een GPS-signaal kan natuurlijk
donker nog een stuk alleen moest
ook wegvallen. Zo blijven
fietsen; ze woonde natuurlijk een
vuurtorens dus hun waarde
stuk verder dan de anderen. Het
houden.
werk van Mineke en haar vader laat zien dat mensen helpen in de
Mineke vond het heerlijk om zo
familie zit.
dicht bij de zee te wonen, ze is nog steeds vaak op het strand te vinden, wel houdt ze niet van op warme dagen bakken in de zon.
Emme Lotte: "Ik heb geleerd hoe je gericht onderzoek kan doen, en te graven naar kennis. Ik denk dat ik er later nog steeds wat aan heb."
Strand Zand in je haar. De zoute zee, de
De rustige en natuurlijke omgeving
hoge duinen achter je en het
maakte het leren heel prettig.
zonnetje schijnt. Ik sprak laatst
Mevrouw van Velzen komt uit
een vrouw die ervan overtuigd
Scheveningen en is later verhuisd
was dat het strand de fijnste plek
naar Zeeland. Ze heeft altijd dicht
op aarde is. Ze had het over de
bij het strand gewoond; ze zou niet
Zeeuwse stranden. Ik heb er nog
zonder het strand kunnen. In haar
eens over nagedacht en kwam
jeugd ging ze ook vaak met
erachter dat ze misschien wel
vrienden naar het strand om te
gelijk heeft. Je kan er zoveel
zwemmen en om de
verschillende dingen doen.
zonsondergang te bewonderen.
Voor een schoolproject genaamd
Tegenwoordig wordt er nog steeds
MDT Cultuur en Kunst, waar
veel gewindsurft op het strand, er is
jongeren in gesprek gaan met
zelfs nog een andere populaire
ouderen, heb ik met mevrouw
sport bijgekomen: kitesurfen, zelfde
Van Velzen gesproken. Zij
principe alleen dan met een grote
vertelde over hoe ze heel haar
vlieger die je vooruit trekt. Het is
leven gewindsurft heeft. Op een
toch episch hoe het strand zoveel
plank met een mast en een zeil
leuke dingen kan bieden. Het
over het water racen. Ze zei dat
houdt nooit op. Strand is leuk voor
dat het fijnste is wat er bestaat.
de jeugd, families, kortom, voor
Ze vertelde mij ook dat ze in haar
jong en oud. Heel eerlijk, het strand
examenjaar haar meeste tijd op
is natuurlijk ook ideaal.
het strand spendeerde. Niet om te sporten, zonnen of wat dan ook, maar om te leren.
JASPER OVER MEVR. VAN VELZEN
Aan de waterkant zitten kinderen
Golfsurfen is wat ik graag doe. Het
met schepjes en emmertjes. Er
is een uitdagende sport die erg
ontstaan kastelen, grachten,
intensief is. Het strand maakt het
bergen en rivieren. Een stukje
mogelijk voor mensen om heel veel
verderop kijken pap en mam
verschillende leuke dingen te doen.
tevreden toe. Je kan ook naar het
Ik heb nog meer geleerd van dit
strand om te wandelen, gewoon
project dan dat de bedoeling was:
er even op uit. Stevig
mevrouw Van Velzen heeft mij echt
doorstappen en tegelijkertijd voel
aan het denken gezet. En ik ben tot
je de wind in je haar en voel je de
de conclusie gekomen dat ik het
hitte van de zon op je huid
helemaal met haar eens ben. Het is
branden. Zelf kom ik ook graag
echt een voorrecht om dicht bij het
op het strand. Ik hou ervan om op
strand te wonen. Ik zou zelf ook niet
het strand actief bezig te zijn.
zonder het strand kunnen. Bedankt mevrouw Van Velzen!
Jasper: "Het is een superleuk project en je leert er veel van. Ik vond het leukste de column te schrijven, omdat je dan echt iets hebt waar je trots op kunt zijn."
zorg over de zorg Ouderen voelen zich steeds vaker
Henny Wallet wilde altijd al de zorg
in deze crisis eenzaam. Vaak
in als verpleegster maar ze moest
zitten zij in een verzorgingstehuis
werken in de bakkerij. Toch is zij
en mogen zij niet naar buiten. Zij
uiteindelijk in de verpleging terecht
zitten maar in een kamertje
gekomen, tenminste, dat dacht zij.
afgesloten van de wereld. Op die
Toen begon het welbekende
eenzaamheid heeft mevrouw
verhaal over corona. Wij als
Wallet iets gevonden.
Nederland moesten in lockdown
Henny Wallet is 77 jaar en
omdat wij de druk op de zorg
afkomstig uit Veenendaal. Henny
moesten verspreiden.
Wallet woont al 32 jaar in Zeeland waar zij geniet van het mooie
Voor mevrouw Wallet betekende
wandelgebied en de zee waar zij
corona nog een keer na haar
zich thuis voelt.
pensioen in de zorg.
BINCK OVER MEVR. WALLET
Mevrouw Wallet kreeg een
Toen ik met mevrouw Wallet een
aanbod om nog een keer in de
gesprek had gevoerd bleef ik maar
zorg te werken als assistent
over de zorg nadenken. Ik ben zelf
apotheker in Borge Damme. Het
helemaal geen zorgtype, hoef maar
werk vindt mevrouw Wallet erg
een keer bloed te zien en dan ga ik
leuk want dan heeft ze meer
al tegen de vlakte. Toch vind ik dat
sociale contacten voor een
er veel geld naar de zorg moet.
babbeltje.
Stel je voor, je bent multimiljonair
De titel van deze column is ‘mijn
en je bent ziek dan kun je niets met
zorg over de zorg’, maar wat is
je geld, dus wij in Nederland
mijn zorg dan? Dat zal ik haarfijn
kunnen beter geld investeren in de
uitleggen. Naast deze coronacrisis
zorg zodat de bevolking gezond is.
had ik altijd al zorg over de zorg.
Maar zo denkt Mark Rutte er niet
Ik heb namelijk zelf uit eigen
over, want er werd in 2017 in de
perspectief gezien dat mijn vader
zorg bezuinigd. En ik vind
ernstig ziek is geweest. Hij werd
persoonlijk dat dat nooit had
ziek door de ziekte van Crohn,
mogen gebeuren want de zorg is
een darmaandoening. Ik vond het
het belangrijkste dat er is.
schandalig dat het er op dat
Al met al hoop ik dat de zorg weer
moment alleen over geld ging,
beter wordt na de coronacrisis. En
want zo’n bed kost geld. Elke keer
bent u een persoon op leeftijd met
als door de doktoren gedacht
een achtergrond in de zorg, zou ik
werd, nu gaat het beter, dan werd
zeggen, meld je aan. Ten eerste,
hij meteen ontslagen, maar
leuk om contact te maken met
eigenlijk was hij nog hartstikke
mensen en ten tweede, uw hulp is
ziek. Hierdoor is mijn zorg over de
hard nodig.
zorg ontstaan.
Binck: "Ik heb door dit project verder leren kijken dan m'n neus lang is."
Op het strand Met je kleinkinderen op het
Toen de dokter dat zei is ze naar
strand als je later oud bent, wie
het strand in Renesse bij haar
wil dat nou niet? Dit zou voor de
familie gegaan. Ze vond dit
meeste mensen een paradijs zijn.
prachtig en was toen heel snel al
Een huisje aan het strand in
verliefd op de zee. Hier heeft ze ook
Portugal en nog geen 20 meter
haar man ontmoet, en is ze later
van de zee verwijderd zijn. Dat is
ook gaan wonen met haar twee
toch prachtig. Gezellig met z’n
zoons. Annette heeft dus ook een
allen een zandfort bouwen tegen
huisje in Portugal waar ze normaal
het water of zelfs een potje
gesproken heel vaak naartoe gaat
volleybal spelen. Heel veel vissers
met haar familie om even lekker tot
die verse vis verkopen naast je
rust te komen. Daar is jammer
deur. Klinkt bijna te mooi om
genoeg de laatste tijd niet zo veel
waar te zijn.
van gekomen, maar binnenkort
Dit is het normale leven voor de
mag het hopelijk weer. Ze kijkt er
75 jaar oude mevrouw Annette, zij
heel erg naar uit!
heeft de zee altijd een geweldige plek gevonden om tot rust te komen en zal niks anders kiezen dan het strand voor een vakantie. Toen Annette nog jong was moest ze van de dokter naar het strand toe omdat ze niet zo heel erg lekker was.
Jelte: "Het leukste was om met haar te praten over haar herinneringen. Het lastigste was het documenteren van haar verhalen."
JELTE OVER MEVROUW ANNETTE
'Ik zou niets anders kiezen dan het strand voor een vakantie.'
Hard werken zit in zijn bloed Mijn doel is gelukkig zijn. Iemand
Haar vader had net een camping in
die dat al onder de knie heeft is
Renesse gekocht. Dus Ton mocht
Ton Rijstenbil.
daar komen werken. Hij draaide
Voor een schoolproject moesten
mee in de kantine.
wij (de 4-vwo leerlingen van het
Het werd een groot succes en
Pontes Pieter Zeeman) met
iedereen kwam naar Renesse. Ook
ouderen gaan bellen op zoek naar
zijn vader kwam mee en hielp met
hun verhaal. Het verhaal van Ton
het uitbreiden van de zaak. Ton
is het delen waard. Van hem kan
werkte hard en is een echte
ik nog veel leren.
gastheer. Uiteindelijk runde hij wel 6 horecazaken. Maar hij werkte
Ton groeide op in Scheveningen
veel, echt heel veel.
waar hij zijn vader hielp in de
Tot hij op een nacht thuis nog
groente- en fruitzaak. Ze
dingen aan het afronden was en hij
woonden vlak aan het strand en
niet goed werd. Zijn zoon Jerry was
iedere dag was hij daar te vinden
nog beneden en dat was maar
met zijn vrienden om een potje te
goed ook want die belde direct de
voetballen of om te zwemmen.
dokter. Hij wist dat er wel echt iets
Tot hij naar de
aan de hand moest zijn als zijn
Kruideniersvakschool in Utrecht
vader zich niet goed voelde. En dat
ging. Hij ging daar heen omdat
was het ook. Ton moest naar het
zijn vader de zaak wilde
ziekenhuis. Er werden 7 verstopte
uitbreiden tot een supermarkt.
aders ontdekt en hij heeft er een
Vader wilde altijd maar meer. Op
maand gelegen. Maar de bypass
die school ontmoette hij zijn
operaties werkten als een tierelier.
vrouw, Barry. En ze werden verliefd.
RENÉE OVER DHR. RIJSTENBIL
Voor Ton is er veel veranderd
Ook is hij veel sentimenteler
toen. “Ik heb mij nog nooit zo
geworden en hechter met zijn zoon
goed gevoeld.” Toen er iemand
Jerry. Jerry had hem gevraagd mee
zich aanbood heeft hij de zaak
te gaan naar ‘De Griezelbus’, dus ze
zonder twijfel verkocht. Want hij
hadden opeens veel tijd samen.
heeft geleerd dat werken niet het belangrijkste is. Zo begon hij met
“Ik doe alleen nog maar leuke
schilderen, dat gaf hem rust en hij
dingen”, zegt Ton. En dat beschouw
was er ook nog eens heel goed in.
ik als een goed advies voor een gelukkig leven.
Renée: "De stap is nu minder groot om een onbekende te benaderen. En misschien heeft die wel niet-herkende kennis."
colofon Mee met de zee.. presenteert de gesprekken die leerlingen van het Pieter Zeeman Lyceum hebben gevoerd met ouderen in Zeeland. Zij deden dit als onderdeel van hun deelname aan Old-School Zeeland, dat georganiseerd wordt als Maatschappelijke Diensttijd (MDT) programma. In de periode van 2021 tot en met 2022 vond dit Old-School Zeeland programma plaats. Inmiddels is het overgegaan in het MDT Cultuur en Kunst programma.
Ontwerp, redactie en lay-out> HUMINT Solutions Graag bedanken we alle vertellers voor het delen van hun verhalen en leerkracht Kathinka voor de leuke samenwerking. Meer weten> www.mdtcultuurenkunst.nl Copyright © 2022 HUMINT Solutions