TÜRKİYE KIZAK FEDERASYONU VE GELİŞİMİ Kanada‟da yaşayan ve bu ülkede Kızak sporunun Skeleton branşını yapan, katıldığı yarışlarda başarılı sonuçlar alan Demet Erki Reindeau‟ nun Türkiye adına uluslararası müsabakalara katılabilmesi için Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü tarafından 2003 yılında Kayak Federasyonu bünyesine Kızak sporu dahil edilmiş ve federasyonun adı da Kayak ve Kızak Federasyonu olarak değiştirilmiştir. Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi(TMOK) tarafından Merkezi İtalya‟da bulunan Uluslararası Kızak Federasyonu International ve Tobogganing Federation(FIBT)‟e yapılan geçici üyelik başvurusu kabul edilen Türkiye adına Demet Erki Reindeau‟ nun yarışmasına izin verilmiştir. Amerika Birleşik Devletleri'nin ünlü kayak merkezi olarak bilinen Lake Placid kentinde Uluslararası Kızak Federasyonu (FIBT) tarafından düzenlenen kızak yarışmasını kazanan Demet Erki Riendeau, ilk turda yakın rakibi İsviçreli Jennifer Burkard'ı, daha sonra da Hollandalı Joska Leconte'i geride bırakarak birinci olmuştur. Gençlik Spor Genel Müdürlüğü tarafından Kayak federasyonuna bağlı olarak kurulan Kızak sporu, 2003 yılında Türkiye Olimpiyat Komitesinin gönderdiği yazıyla geçici olarak üyeliğe kabul edilmiş; ancak Kızak spor dalının Kayak Federasyonundan ayrılmasının ardından üyelik şartları yerine getirilmediğinden ülkemizin FIBT üyeliği de maalesef iptal olmuştur. 2003 yılından 2006 yılına kadar yaklaşık 3 yıl Kayak ve Kızak Federasyonu bünyesi altında faaliyet gösteren Kızak sporu (bobsley, skeleton, luge) daha sonra 21.12.2006 tarihli ve 350 sayılı bakanlık oluru ile Gelişmekte Olan Spor Branşları Federasyonu kurulmasıyla bu federasyona bağlanmıştır. 2 yıl kadar bu federasyonun bünyesinde kalmıştır. Fakat herhangi bir faaliyet olmamıştır. Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi 12.03.2008 tarihli ve 90/2008 sayılı yazısında Kızak spor branşının müstakil bir federasyon olmaması nedeniyle uluslararası FIBT geçici üyeliğinin iptal edildiğini belirterek Olimpik spor dalı olan bu branştaki mevcut sporcularımızın uluslararası yarışmalara katılabilmesi için Kızak spor branşının ayrı bir federasyon olarak kurulmasını talep etmiştir. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü 13.05.2008 Merkez Danışma Kurulu toplantısında Kızak spor branşının Gelişmekte Olan Spor Branşları bünyesinden ayrılarak Türkiye Kızak Federasyonu olarak kurulmasına karar verilmiştir. Bakanlık makamının 23.05.2008 tarih 78 sayılı oluru ile Türkiye Kızak Federasyonu kurulmuştur. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Federasyon Başkanları Seçim Yönetmeliği gereğince 12.01.2009 tarihinde yapılan seçim sonucunda Kızak Federasyonunun ilk başkanı olarak Erol ÖZER seçilmiş ve 28.01.2009 tarihinde bakanlık oluru ile atanarak görevine başlamıştır.
Bobsleigh, Luge ve Skeleton Modern kızak Türkiye‟de yeni gelişmeye başlamıştır. Dünyada Bobsleigh, Skeleton ve Luge olmak üzere üç ayrıbranş olarak yapılan bu sporlar Ülkemizde KIZAK Federayonu altında yürütülmektedir. Skeleton ve bobsleigh branşları ayrı bir uluslararası federasyona (FIBT - The Federation Internationale de Bobsleigh et de Togogganing), Luge branşı ise ayı bir uluslararası federasyona (FIL- İnternational Luge Federation) sahiptir. Ülkemiz adına heriki federasyona üyelik müracaatı yapılmış olup süreç takip edilmektedir. LUGE: Küçük, bir yada iki kişilik, sırtüstü yatılarak kayılan ayakların önde uzandığı bir tür kızak çeşididir. Kızak kullanıcının baldırları ve kalflarını kullanımı yada ters omuzun oturağa kuvvet uygulamasıyla dümen edilir. Aynı zamanda LUGE, bu kızaklar tarafından yapılan yarışmaya da isim vermiştir. Bu yarışma kızakların zamana karşı yarışması ile yapılmaktadır.
Tarihi: Luge, Skeleton ve bobsled gibi, sağlık ve kaplıca kasabası olan St moritz, İsviçre, 19.yy. sonlarında , turizm girişimcisi Caspar Badrutt tarafından ortaya çıkarılmıştır. Badrutt kış konaklamaları, yiyecek - içecekli odalar ve aktivitelerle ilgili düşüncelerini çok güzel bir şekilde ortaya koymuştur. En maceracı İngiliz misafirleri, köyden daha hızlı bir şekilde ulaşım sağlamak amacıyla kayarak gelen, servis yapan çocuklara uyum sağlamaya başlamışlardı. Bunun sonucu olarak iki sonuç ortaya çıktı. Kısa dönemde, kızakların dümen edilmesi için; SKELETON ( baş önde), LUGE ( ayaklar önde), iki veya dört kişi için BOBSLEIGHS, uzun dönemde ise yayalaırn güvenliği için araçların izleyeceği ve misafirilerin eğlencesi için 1870 yılında ilk karım boru şeklinde pist yapılmıştır. Bu pist halen kullanılmakta ve iki olimpiyata ev sahipliği yapmıştır. Yapay soğutmaya gerek kalmadan doğal şartlar altında oluşmaktadır. Badrutt‟un inşa ettiği Palace Hotel ve Krup Hotel Sahip olduğu kış spor aktiviteleri ile Alp Dağlarında Kış turizminin populerliğini arttırmaktadırlar. İlk organizasyon 1883‟te İsviçrede gerçekleştirilmiş. Uluslararası Kızak Federasyonu 1913 yılında Almanya‟nın , Dresden bölgesinde kurulmuştur. Fakat
1935 yılında Uluslararası Bobsleigh ve Kızakçılık Federasyonu (FIBT) olarak birleştirilince faaliyete başlamıştır. Bundan sonra SKELETON , spor olarak olimpiyat oyunlarında yerini almıştır. İlk bu dalda Dünya Şampiyonası 1955 yılında Norveç‟in başkenti Oslo‟da yapılmıştır. 1957 yılında Uluslararası Luge Federasyonu kurulmuştur ve ilk defa 1964 yılında Kış Ol,mp,yat Oyunlarına dahil edilmiştir. Kurallar: Luge‟da kurallar basittir. Rota zamanlıdır ve kızakçı pistin açık olduğu bildirildiği kesin zaman içerisinde başlangıç yerinden hareket etmelidir. Kızakçı ve ya pilot bitişe kızakla ve kayar pozisyonda varmalıdır, atletler kızaklarını bitiş çizgisinden iterek geçemezler. Bunu yapmak otomatik olarak diskalifiyeye neden olur. Buna rağmen kızakçılar pistte yarış sırasında durup kızaklarının üstünde yeniden pozisyon aldıktan sonra kaymaya devam edebilirler, fakat yarış sırasında ki pistteki görevliler ve ya seyircilerden birisinin teması halinde kızakçı diskalifiye edilecektir. Kızakların üstünde kilo sınırlaması olduğu gibi tasarım ve yapımında da kısıtlamalar vardır. “çelikler” ( kızağın kaydığı ayağın tabanında ki metal bıçaklar) havanın ısısına bağlı olarak belli bir ısı aralığında olmalıdır. Atletler ve kullandıkları bot,başlık,eldiven,spike gibi ekipmanlarında da ağırlık kısıtlaması uygulanmaktadır. Diğer zamana karşı olan sporlar gibi sıralama turu başlangıç pozisyonunu belirler, bu bozuk pist durumlarında önemlidir. Dünya Kupası ve Dünya Şampiyonası etkinliklerinde, iki yarış Tek erkekleri, Tek bayanları ve Çifte yarışlarda kazananı belirler. Kış olimpiyatlarında Çiftler 2 yarış yaparken Erkekler ve Bayanlar Tek etkinliklerinde 4 yarış yapıldı. Dünya kupası ve Dünya Takım Şampiyonası etkinliğinde, her bir yarış kazananı belirleyen zamanla uyumlu olarak sırayla her ülkenin Tek erkekleri, Tek bayanları ve Çiftleri yarıştı. Tek raunt elemeli bir etkinliktir. Drag yarışlarında veya Team pursuit track cycling‟ de gördüğünüz şeylere benzer. Ayrı bir gruba geçmek için
sıralama turu yapılır daha sonra kazananı belirleyene kadar pistte (çeyrek finaller, yarı finaller ve finaller şeklinde ) ayrı ayrı rauntlar yapılır. YAPAY PİSTLER: Yapay pistler özel olarak tasarlanmış ve yükselen virajlarla yapılandırılmışlar artı düzlüklerle duvarlandırılmışlardır.bir çok pist yapay olarak soğutulmuştur ama suni ısıtmasız olan yapay pistler de mevcuttur. Mesela St.Moritz. Pistler pürüzsüz olmalıdırlar. Atletler kızağı, üstünde yassı ve aerodinamik bir pozisyonda , başlarını hava akımını minimuma indirgemek için aşağıda tutarak sürerler. Kızak başlıca hararetle koşucu ayakların üstüne baskı kurarak seyreder. kesin bir vücut ağırlığının aktarılması, hararetin baskısı ve omuzların hareketiyle oluşur. Ayrıca küçük ayarlamalar için başka yollar da vardır.
Yüksek kıvrımlı virajlarda 7G‟nin üstünde ki santripetal çekimleri deneyim ederken 120160 km saat ortalamalı hızlarda yarışırlar. Tek erkekler başlangıç yerlerini kızak ve skeleton yarışmacılarının başladığı yerin yanında alırlarken, çoğu pistte çiftler ve tek bayanla beraber başlangıç yerlerini pistin ötesinde alırlar. Yapay pist ligi en hızlı ve en çevik kar-kış-kızak sporudur. Doğal Pist: Doğal pist varolan dağ yolları ve patikalarla oluşmuştur. Yapay yolla set çekilerek hazırlanmış dönemeçlere müsade edilmemiştir. Pistin yüzü yatay olmalıdır. Doğal buzlanma ile oluşturulmuştur. Yapay dondurma kesinlikle yasaktır. Pist frenleme ve dümen hareketlerinden pürüzlenebilir. Yarışmacılar kızağı dümen edebilmek için ellerini sürümek ve bacakalarını düzneli bir şekilde kullanmak zorundadırlar. Böylece dar ve düz köşelerden dönebilirler. Dönemeçlerdne önce frenlemek önemlidir ve başarılı bir frenleme için özel çivili ayakkabılar kullanılır. Doğal pistleirn çoğu Avuturya ve İtalya‟da bulunur. Diğerleri ise Almanya, Polonya,Rusya,Slovenya;kanada ve ABD‟de bulunur. Opper Pennisula Kızak Kulübü, beş tane ışıklandırılmış doğal kıza pistinden biridir. Dünya Şampiyonası 1979 Avrupa Şampiyonası 1970 ten beri yapılmaktadır.
Kategoriler: Tek Erkekler/ Bayanlar Çiftler – Erkekler (Teknik olarak kadınlar yarışabilir ama düznelenmemiştir) Takımlar Challenge Cup ( Birincilik Yarışı) Takım yarışlarında bir erkek ve bir kadın ve çiftler takım olarak yarışabilir. Ve takım yarışlarında iki farklı ülkeden yarışmacılar takım oluşturabilir. Bayrak yarışı hala geliştirilmektedir.
Yönetim: Kızak sporu FIL ( Uluslararası Kızak Federasyonu) tarafından yönetilmektedir. FIL Berchtesgaden, Almanya‟da bulunmaktadır. Alman temsicilerin yönetimindedir. Şu kişiler FIL‟de başkanlık yapmıştır. Bert Isatitsch, Avusturya (1957 – 1994 ) Josef Fendt, Almanya ( 1994- - ) Skeleton(Buz Kızağı) Skeleton, İngilizce "İskelet" kelimesinden türetilmiştir. Bu deyim, 19.yy. 80'li yıllarından seri kullanılan, karın üstünde sürülen ve yönlendirilen kızağı ifade etmektedir. Bu kızağın kapalı çelik rayları olup, iz uzunluğu 38 cm'dir ve sürücüsü ile birlikte maksimum 120 kg ağırlığında olabilir. Sporcu, kızağını ağırlık verme suretiyle
yönetir. Sporcu, kasket, yumuşak döşemeli yarış giysisi, eldiven ve yön vermeyle frenlemede kullanılmak üzere demirli ayakkabı kullanmaktadır. St. Moritz (İsviçre) Cresta-Run Pistinde bu sporcular 120 km/s 'ten fazla hız yapabilmektedirler. Skeleton‟da baş önde ve farklı bir kızak çeşidi kullanılmaktadır. Skelaton kayıcılar Cresta kayıcılarla aynı aletleri kullanılar fakat ikisi farklı sporlardır. Skeleton; bobsleigh ve Luge kullananlarla aynı pisti kullanır. Cresta kendine özgü bir piste sahiptir. Skeletonda dümen ve frenleme mekanizmaları yasaktır ama crestada ayaklar bu konuda kullanılır. Skeleton çok hızlı kayış sporudur ve atletlerin deneyimleri bunu arttırır. Fakat FIBT tarafından 5G‟nin altında bir hız öngörülmüştür. Kızakçılar dümen ve fren mekanizması kullanamazlarve hızları saatte 130 km kadar ulaşır. Dümen için ufak vites ve ayaklar sürüklenerek kullanılır.
Skeleton ilerde bobsleigh kariyeri için en iyi eğitimi veren ve atletleri hazırlayan bir spordur. Olimpik olmayan ana yarışmalar; her yıl düzenlenen Dünya Şampiyonaları ver Dünya Kupalarıdır. Bu yarışların sonunda alınan sonuçlar ve dereceler ilerdeki yarışmalardaki başlangıç pozisyonlarını belirler. Pist kayıldıkça düzlüğünü yitirir.Bu nedenle her yarışmacı, yarışta ilk sıralarda olmayı tercih eder. FIBT tüm performanslara dayanarak olimpiyatlara hangi ülkenin katılacağını belirler. Erkek yarışlarında, en iyi 12 ülke dünya kupasındaki sıralarına göre , bayanlarda ise en iyi 8 ülke katılmaya hak kazanır. Olimpiyat Kuralları: - Skeleton pisti; bobsleigh ve Luge ile aynı pist ve uzunluğu en az 1200 m olmalıdır. - Yarış koşarak itme kısmı ile başlar ( 25m-40 m) - İtme safhasından sonra atlet kızağın üstüne atlar ve pistte inişe geçer - Atlet yüzükoyun , surat aşağı bakacak şekilde ve kollar yanında oalcak şekilde yatmak zorundadır. - Güç sadece atlet tarafından yaratılmalı ve yerçekimi gücünden yararlanılmalıdır. - Skeleton atletin vücut hareketleri tarafından dümen edilmelidir.
PİST: Skeleton da Luge ve bobsleigh sporları ile aynı piste sahiptir. Bir çok yarış insan yapımı yüzeylerde gerçekleştirilir, ama hala St. Moritz gibi doğal buz pistleri de mevcuttur.Pistler 1200m( bunlar yokuş aşağıdır)-1650m olabilir. Son 100-150 m‟nin hem yokuş yukarı uzantılar hem de %12 den daha fazla olmayan eğim ve bazen de kavisleri vardır. Bir çok pist 15 kıvrımın birleşmesinden oluşur, ama ünlü Cresta Run orjinalliğini korur ve sadece 10 kıvrımı vardır. Diğer kayış sporları Luge ve Bobsleigh‟de olduğu gibi skeletonda da başlangıç çok önemlidir saniyenin onda biri başlangıçta yarışın tabanında saniyenin onda üçüne dönüşebilir, bu yüzden atletler yarışta patlama gücü kullanmaları gerektiği için sprint antremanı yapıp bacaklarını geliştirirler. Ama hız tek gereken faktör değildir: ayrıca en iyi sırayı bulup hızlarını yüksek tutmak için her bir etapta kusursuz bir şekilde kontrol sağlamalıdırlar. Başlangıç bölgesi 15m lik kıvrımlardan 60mlik kıvrımlara kadar değişen ve atletin genelde 35km/ hıza ulaşmasını sağlayan kıvrımlardan oluşur. İngiliz Bob Skeleton Birliği kayan kişinin kızağına atlamadan önce ki sprint bölgesinin başlangıcını pistin 20-30m si olarak belirler. İtme kulpları da pist boyunca atletlere en yüksek başlama hızına ulaşmalarına yardımcı olmak adına yerleştirilmiştir.
Pistin ilk kıvrımı pistin ilk 2/3 ü olarak tanımlanır. Geleneksel olarak atlete gereken sürüş teknikleriyle ilgili olarak pistin en çok istenen elementlerini içerir. İlk 250 metrede izlenen pistin rotası atletin maksimum hıza (80-100 km/s) çıkmasını sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Pist zaman takibi ( bitiş çizgisi) hep dümdüzdür bu sayede atletler kızaklarını güvenli bir şekilde yavaşlatabilirler. KIZAK: “Toboggan” lar Alpine ülkelerinde Kanada/Hindistan tarzı ulaşım için kullanılan kızaklardan 19 yy sonlarında etkilenilerek yapılmıştır. Bir çok ekleme ve atletlerin yeniden tasarlamaları sonucunda skeleton kızakları bugünkü halini almıştır. 1892de LP Child Amerikayı yeni metal kızağı piyasaya sürüp skeletonu bir spor haline getirdi. Aşağıya doğru tasarım küçük metal ayaklı kızağı ortaya çıkardı ve bu tasarım hızlı bir şekilde tutuldu. 1902 de Arden Bott atletlere öne arkaya kaymalarını sağlamak adına yardımcı olmak amaçlı hareketli bir oturak ekledi ama bu özellik modern kızaklarda mevcut değil.
Bugün FIBT skeleton kızağının yapımında kullanılan maddeleri kısıtlamıştır. Kızak iskeleti çelikten yapılmış olmalı ve fren ve ya yön verme mekanizmaları içermemelidir. Ana taban plastikte olabilir. Tutacaklar ve çamurluklar yarış sırasında atletin güvenliğine destek olmak adına kenarlardadırlar. Diğer özellikler FIBT‟ Kızak kuralların da kızağın boyutuna göre düzenlenmiştir. Toplam Kilo (Atlet + Kızak) Erkek 115 kg 43 kg Kadın 92 kg 35 kg