انقلاب اسلامی، بیداري اسلامی و آینده اسلام سیاسی در من

Page 1

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ‪ -‬ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‬

‫‪Pažuhešhnâme-ye Enghelâbe Eslâmi‬‬

‫ﺳﺎل او‪‬ل‪ :‬ﺷﻤﺎرة ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪1391‬‬ ‫ﺻﻔﺤﺎت ‪113-143 :‬‬

‫‪A Quarterly Scientific – Research Journal‬‬ ‫‪on Islamic Revolution‬‬ ‫‪Vol 1, No 4, Fall 2012‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﺳﯿﺪ ﻣﺮﺗﻀﯽ ﻫﺰاوهاي‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫‪1‬‬

‫ارﺗﺒﺎط اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﺑﺎ ﭘﺪﯾﺪه ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و ﻣﻮﺿﻮع اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ‪ ،‬از ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮده و ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻓﺮاواﻧـﯽ در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﺗﺤﻮﻻت اﺧﯿﺮ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ »ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ« از ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺌﻮاﻻت ﻓﺮاواﻧﯽ را‬ ‫ﭘﯿﺶ روي ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻗﺮار داده و ﻓﻬﻢ آﯾﻨﺪه ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﻮزه‪ ،‬از اﻫﻤﯿﺖ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺳﺌﻮال ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ »ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮي ﺑﺮ آﯾﻨﺪه‬ ‫»اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ« در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ و در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﻧﻘﺶ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾـﺮان ﺑـﻪ ﭼـﻪ ﺻـﻮرت‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﻧﮕﺎرﻧﺪه در ﺗﻼش اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺴﺖ روش ﮔﻔﺘﻤﺎن و از رﻫﮕﺬر ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﯽ ﭼﻨﺪ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻣﺤﺘﻤﻞ و ﻣﻄﺮح در اﯾـﻦ‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮاي ﺳﺆال ﻣﺬﮐﻮر ﺑﯿﺎﺑﺪ‪ .‬ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﻮﻻت اﺧﯿﺮ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ‬ ‫»ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ« ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﺗﻘﻮﯾﺖ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫ﮐﻠﯿﺪ واژهﻫﺎ‪ :‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪ ،‬اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬آﯾﻨﺪه‬ ‫‪ -1‬اﺳﺘﺎدﯾﺎر ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻮﻋﻠﯽ ﺳﯿﻨﺎ‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ‪91/4/25 :‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪A‬‬

‫‪Email:m.hazavei@basu.ac.ir‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﻬﺎﯾﯽ‪91/7/25 :‬‬


‫‪114‬‬

‫‪ ................................................................. 114‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﺗﺤﻮﻻت ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘـﺎ و ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﭘﯿﺮاﻣـﻮن آن از ﻣﺤﻮرﻫـﺎي‬ ‫ﻣﻬﻢ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺣﻮزه ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ و ﺣﺘﯽ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺎ رﻫﯿﺎﻓﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت و ﺑﻌﻀﺎً ﻣﺘﻌﺎرض ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﮑﻮﯾﻨﯽ‪ 1‬و ﺑﺮرﺳﯽ رﯾﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ رﺧﺪاد‪ 2‬از ﺟﻬﺖ ﻧﺤﻮه وﻗﻮع ﺑـﻪ‬ ‫ﻟﺤﺎظ زﻣﺎﻧﯽ و در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﯿﺰ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‬ ‫را ﺑﺎ رﻫﯿﺎﻓﺖ آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ‪ 3‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺎﻣﺪ اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت‪ ،‬ﭘﯿﺮوزي اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﺎن و در ﯾﮏ ﻧﮕﺎه ﺣﺪاﻗﻠﯽ اﻓـﺰاﯾﺶ وزن‬

‫ﺳﯿﺎﺳﯽ آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬و ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﯾﺪه ﺗﺎ ﻋﻨﻮان ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺤـﻮﻻت‬ ‫اﻃﻼق ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ در ﭘﺮﺗﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﮑﻮﯾﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ رﺧـﺪاد و آﺳـﯿﺐ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻧﻪ‪ ،‬در ﻣـﻮرد اﯾـﻦ‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﺗﺤﻮﻻت‪ ،‬آﯾﻨﺪه اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ و ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت در ﺣـﺎل رﺷـﺪ‬ ‫اﺳﺖ و )ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ از ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺑـﻮده اﺳـﺖ(‪ ،‬ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ ﻣﺤـﻮر‬ ‫آﯾﻨﺪهﭘﮋوﻫﯽ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ و ﺗﺤـﻮﻻت آن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬از اﯾـﻦ رو ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ اﯾﻨﮑـﻪ روﻧـﺪ‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﺗﺤﻮﻻت آﯾﻨﺪه در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎم ﺳﺎزي ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺄﺛﯿﺮ دو ﺳﻮﯾﻪ اي ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘـﻪ و ﮔﻔﺘﻤـﺎن اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و‬ ‫ﺳﻨﺎرﯾﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮاي آﯾﻨﺪه ﻣﻄﺮح و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از آن اراﺋﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﺳﺆال اﺻﻠﯽ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﭼﻪ ﺗـﺄﺛﯿﺮي ﺑـﺮ‬ ‫آﯾﻨﺪه اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ و ﻧﻘﺶ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪A‬‬

‫‪1-Gentic study‬‬ ‫‪2- Process study‬‬ ‫‪3-Feuture study‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪115 .............................................................................................‬‬

‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه در ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮد ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ﺳﺆال از روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑـﯽ از‬ ‫روشﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ در ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اراﺋﻪ ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ‬ ‫واﻗﻊﺑﯿﻨﺎﻧﻪ از اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت و ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ اﺣﯿﺎء و رﺷﺪ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻘـﺴﯿﻢ ﺑﻨـﺪي‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻﻠﯽ ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻﻼﺣﯽ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﺟﻬﺎد و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬ ‫و ﺳﭙﺲ ﺑﺮ اﺳﺎس وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎ و ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾـﻦ ﺧـﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻣﻔﺼﻞﺑﻨﺪي آﻧﻬﺎ در ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﯿﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ و ارﺗﺒـﺎط ارﮔﺎﻧﯿـﮏ آن ﺑـﺎ‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﻮﻻت اﺧﯿﺮ ﻣﻮﺳـﻮم‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﺑﻪ ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي رﺷﺪ و ﺗﻘﻮﯾـﺖ اﺳـﻼم‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫‪ .1‬ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ و روش‬ ‫‪ -1-1‬ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﺎﺳﺎً در زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ و ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﻃﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﭼﻪ زﺑﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺪتﻫﺎ از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑـﻮد اﻣـﺎ در ﺳـﺎل ‪ 1952‬زﻟﯿـﮓ ﻫـﺮﯾﺲ‪،‬‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫زﺑﺎنﺷﻨﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮاﯾﯽ اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ از »ﺟﻤﻠﻪ« را ﮐﺎﻧﻮن ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار داد‪.‬‬ ‫)ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﺮوي‪ (35 :1391 ،‬و آن را ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪ‪ .‬در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮا‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻧﻘﺶ ﮔﺮاﯾـﯽ در دﻫـﻪ ﻫـﺎي ‪ 60‬و ‪70‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﻣﯿﻼدي‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎﻓﺖ ﻧﯿﺰ وارد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﮔﺮدﯾﺪ و اﯾﻦ ﻧـﻮع از ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﮔﻔﺘﻤـﺎن را ﻣـﯽﺗـﻮان‬ ‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻧﻘﺶﮔﺮا ﻧﺎﻣﯿﺪ و ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻣﺤﺪودي اﺳﺖ ﮐـﻪ‬ ‫زﺑﺎن در آن ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣـﯽ رود‪ .‬ﺑﻌـﺪﻫﺎ در دﻫـﻪﻫـﺎي ‪ 80‬و ‪ 90‬ﻣـﯿﻼدي ﺑـﺎ رﺷـﺪ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪ‬

‫‪A‬‬

‫زﺑﺎنﺷﻨﺎﺳﯽ اﻧﺘﻘﺎدي‪ ،‬ﻗﺪرت و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي وارد ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﮔﺮدﯾـﺪ و ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﺘﻘﺎدي ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮادي ﭼﻮن ون داﯾﮏ‪ ،‬وداك و ﻓﺮ ﮐﻼف ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ .‬ﮔـﺮ ﭼـﻪ ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﺘﻘﺎدي ﺑﺎ ﺳﻪ روﯾﮑﺮد ﻋﻤﺪه ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ اﻣـﺎ ﻣﺤـﻮر ﻫﻤـﻪ آﻧﻬـﺎ ﻧﻘـﺪ ﻣﺤـﺪودﯾﺖ ﻫـﺎ و‬ ‫ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻧﻘﺶ ﮔﺮا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ )ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‪(154 : 1383 ،‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪116‬‬

‫‪ ................................................................. 116‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫ﻧﻮع دﯾﮕﺮي از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن در ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ ﻓﻠـﺴﻔﻪ ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﯿـﺸﻞ ﻓﻮﮐـﻮ در دﻫـﻪ ‪60‬‬ ‫ﭘﺎﯾﻪﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از زﺑﺎن اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻞ ﺣﻮزه اﺟﺘﻤﺎع‬ ‫را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﻧﻈﺎم ﻫﺎي ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺑﺮ ﺳﻮژه ﻫﺎ ﯾﺎ ﻓﺎﻋﻼن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫ﮐﻠﯿﺪي در اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻓﻮﮐﻮ »ﺣﮑﻢ« اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﯾﮏ ﺻﻮرﺗﺒﻨﺪي ﮔﻔﺘﻤـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ‬ ‫وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬وي ﮔﻔﺘﻤﺎن را اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ »ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از اﺣﮑﺎم را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠـﻖ‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻨﺪي ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣـﯽ ﻧـﺎﻣﻢ‪ (Foucault, 1962: 117) «.‬ﻣـﺜﻼً‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﮔﺰاره ﻫﺎ و اﺣﮑـﺎﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ »اﺳـﻼم‪ ،‬داراي ﺑﻌـﺪ ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫اﺳﺖ«‪» ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﻓﻘﻪ اﺳﺖ« و »ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎ ﻋﯿﻦ دﯾﺎﻧـﺖ ﻣﺎﺳـﺖ« و ‪ ...‬ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺮﯾﮥ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺗﻮﺳﻂ آرﻧﺴﺘﻮ ﻻﮐﻼوﺷﻨﺘﺎل ﻣﻮف در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺎ ﺑﺴﻂ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻓﻮﮐـﻮ در ﺣـﻮزه‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳﯽ – اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺴﺖ ﻧﻈﺮﯾﺎت اﻓﺮادي ﭼﻮن درﯾـﺪا‪ ،‬ﺳﻮﺳـﻮر‪ ،‬ﺑـﺎرت‪،‬‬ ‫ﻻﮐﻼن ‪ ،‬ﮔﺮاﻣﺸﯽ و آﻟﺘﻮﺳﺮ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و اﯾﻨﮏ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﮔﻔﺘﻤـﺎﻧﯽ‬ ‫ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﺎ ﻧﺎم اﯾﻦ دو ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.(E,laclau and Mouffe, 1985 :180) .‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﻻﮐﻼوﻣﻮف ﺑﺎ ﻃﺮح ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﻫﻢ ﭼﻮن دال ﻫﺎي ﺷﻨﺎور )ﻧﺸﺎﻧﮥ( ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ اﻋﺘﺒـﺎر‪ ،‬دال ﻣﺮﮐـﺰي‪،‬‬ ‫زﻧﺠﯿﺮه ﻫﻢ ارزي و ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ » اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺟﻬﺎن واﻗﻌﯿـﺖ ﺗﻨﻬـﺎ‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫در درون ﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎي ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻤﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧـﻮد داراي ﻫﻮﯾـﺖ ﻧﯿـﺴﺖ«‬ ‫)ﺣﻘﯿﻘﺖ‪( 534 :1387،‬‬

‫ﮔﺮ ﭼﻪ اﻧﺘﻘﺎداﺗﯽ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻻﮐﻼوﻣﻮف وارد ﺷﺪه اﺳـﺖ اﻣـﺎ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ وﯾﮋﮔﯿﻬـﺎي‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﺧﺎص‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﻬﻢ ﭘﺴﺎﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ در ﺣﻮزه ﻋﻠـﻮم اﻧـﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ آن ﮐﻞ ﺣﻮزه اﺟﺘﻤﺎع ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺗﺼﻮر ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﻣﻌﻨﺎ ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬ ‫و ﺑﺎز ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد )ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‪.(160 : 1383 ،‬‬ ‫‪ -1-2‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ روش‬

‫‪A‬‬

‫ﮐﺎرﺑﺮد ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روﺷﯽ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ – اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ اﻣـﺮي ﺑـﺪﯾﻊ‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي ﯾﮏ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑـﺮاي رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ ﻫـﺪف ﭘـﮋوﻫﺶ ﮐﻤـﮏ‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪117 .............................................................................................‬‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ رو ﻻزم اﺳﺖ ﻗﺪري ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﺑـﻪ ﻣﺜﺎﺑـﻪ روش ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬ ‫ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪ .‬در ﮐﺎرﺑﺴﺖ روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺎﺳﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ﯾﮏ‪ :‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻓﻀﺎي ﺗﺨﺎﺻﻢ‪ :‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ اﻗﺘـﻀﺎي ﮐـﺎرﺑﺮد روش ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﮔﻔﺘﻤـﺎﻧﯽ در‬ ‫ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي آن‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺣﺪاﻗﻞ دو ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬـﺎ ﻫﻤـﻮاره ﺑـﻪ واﺳـﻄﻪ‬ ‫»ﻏﯿﺮ« ﯾﺎ »دﺷﻤﻦ« ﻫﻮﯾﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻌﻨﺎ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﻣﺖ و ﻏﯿﺮﯾﺖ در ﻧﻈﺮﯾـﻪ ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﺑـﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﻔﺘﻤﺎن در ﺳﺎﯾﻪ دﯾﮕﺮي ﯾﺎ ﻏﯿﺮ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺗﺤﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ آن ﻣﺘﺤـﻮل‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و اﺣﯿﺎﻧﺎً ﺑﻪ زوال ﻣﯽرود و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ ﺧﺼﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬـﺎ‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫را ﺑﺮاي ﺑﻘﺎء ﺑﻪ ﺑﺎزﺳﺎزيﻫﺎي ﻣﺪاوم ﺗﺌﻮرﯾﮏ وادار ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺗـﻮان ﺑﺎزﺳـﺎزي ﺧـﻮد را‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در ﻣﯿﺪان ﻣﻨﺎزﻋﻪﻫﺎي ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﺮﺻﻪ را ﺑﻪ رﻗﯿﺒﺎن واﻣﯽﮔﺬارد )ﻧﻮذري‪(35 :1380 ،‬‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫دو‪ :‬ﺗﻌﯿﯿﻦ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن‪ :‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑـﺎ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬـﺎي ﻣﺘﺨﺎﺻـﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﻘﻄـﻊ زﻣـﺎﻧﯽ و‬

‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن‬ ‫اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﻋﺮاق و ﻧﯿﺰ در ﻣﺼﺮ ﻗﺒﻞ از ﺣﺴﻨﯽ ﻣﺒﺎرك و ﭘﺲ از آن ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺎ ﻫﻢ‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺪ و ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎي ﻣﻬﻢ در ﻧﻈﺎم ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ زﻣﺎن و ﻣﮑـﺎن ﯾـﺎد ﺷـﺪه در‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼً ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﺳﻪ‪ :‬ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎﯾﻪ ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ‪ :‬ﺑﺮ اﺳـﺎس اﯾـﻦ اﺻـﻞ و ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑـﺮ ﻧﻈﺮﯾـﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬در ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﺜﺎﺑﻪ روش‪ ،‬رواﯾﺖ ﺻﺮف رﺧﺪادﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻫﺪف ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺮرﺳـﯽ اﯾـﻦ‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫روﯾــﺪادﻫﺎ در ﺳــﺎﯾﻪ ﺗﺤــﻮﻻت ﻣﻌﻨــﺎﯾﯽ اﺳــﺖ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘــﺖ ﺗﺤــﻮﻻت اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ ﻧﺘﯿﺠــﻪ ﮐﺎرﺑــﺴﺖ‬ ‫ﺳﺎزوﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ در ﯾﮏ رﻗﺎﺑﺖ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﺼﺎﺣﺐ اﻓﮑﺎر ﻋﻤـﻮﻣﯽ اﺳـﺖ از اﯾـﻦ رو ﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎ ﮔﺮه ﺧﻮرده اﺳـﺖ و ﺑـﺪون درك ﻧﻈـﺎم ﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ ﺣـﺎﮐﻢ ﺑـﺮ‬ ‫ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان روﯾﺪادﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪A‬‬

‫ﭼﻬﺎر‪ :‬ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﺘﻦ در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن‪ :‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ آورده ﺷﺪ ﮐﺎرﺑﺴﺖ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﻣـﺸﺎﺑﻪ‬ ‫روش ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺗﺤﻮﻻت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ درك ﻧﻈﺎم ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ اﺳﺖ اﻣـﺎ ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﻣﻌﻨـﺎ ﺑـﺪون ﻣـﺘﻦ‬ ‫اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺪون ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺘﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﻟﻐﺰﻧـﺪه اي اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ اﻓـﺰاﯾﺶ‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪118‬‬

‫‪ ................................................................. 118‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫ﺿﺮﯾﺐ ﺧﻄﺎي ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻮن ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎﺗﯽ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎ و ﺳـﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻫـﺎ و‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﻫﺎ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ و ﺗﺤﻠﯿﻞ آن در ﮔﻔﺘﻤـﺎن‪ ،‬رﯾـﺸﻪ در دﯾـﺪﮔﺎه ﻫـﺎي ﻣﺎﯾﮑـﻞ‬ ‫ﻫﺎﻟﯿﺪي دارد وي در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ زﺑﺎن ﺳﻪ ﻓﺮاﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪه دارد ﮐـﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از‪:‬‬ ‫»ﻓﺮا ﻧﻘﺶ اﻧﺪﯾﺸﮕﺎﻧﯽ« ‪» ،‬ﻓﺮا ﻧﻘﺶ ﺑﯿﻨﺎﻓﺮدي« و »ﻓﺮاﻧﻘﺶ ﻣﺘﻨـﯽ«‪ .‬وي ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣـﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮاﻧﻘﺶ اول ﻣﺤﺘﻮا را ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎﺗﺶ از ﺟﻬﺎن واﻗﻌﯽ ﺗﺠـﺴﻢ‬ ‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﺮاﻧﻘﺶ دوم از زﺑﺎن ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ اﺑﺰاري ﺑﺮاي ورود ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ روﯾـﺪاد ﮔﻔﺘـﺎري‬ ‫ﺑﻬﺮه ﻣﯽﺟﻮﯾﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺴﺖ ﻓﺮاﻧﻘﺶ ﺳﻮم ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﻣﺘﻦ ﻣﯽﭘﺮدازد و ﻣﯿﺎن ﺧﻮد و ﺷـﺮاﯾﻂ‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺪﯾﻨﺴﺎن ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪(Halliday, 1971: 332- 4) .‬‬

‫ﭘﻨﺞ‪ :‬ﻣﺘﻦ و ﻣﻌﻨﺎ و ﮐﺮدارﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ :‬ﮐﺮدارﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان از ﺟﻬـﺖ ﺑﮑـﺎرﮔﯿﺮي‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫زﺑﺎن ﯾﺎ ﻋﺪم آن ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد ﮐﺮدارﻫﺎي ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ زﺑﺎﻧﯽ و ﮐﺮدارﻫﺎي ﮔﻔﺘﺎري ﻏﯿﺮ زﺑﺎﻧﯽ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﻔﺘﺎر و ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﮑﻞ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻮن ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺻـﻮﺗﯽ و‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮي‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‪ ،‬وﺑﻼگ‪ ،‬دل ﻧﻮﺷﺘﻪ و ‪ ...‬ﺟﺰء ﮐﺮدارﻫﺎي ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ زﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﯽ روﻧـﺪ و‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﮐﺮدارﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﺗﺤـﺮﯾﻢ ﻫـﺎ‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾـﺖﻫـﺎي ﻣـﺎﻟﯽ‪ ،‬رأي دادن ﯾـﺎ رأي ﻧـﺪادن‪ ،‬ﺣـﺒﺲ‪ ،‬ﺗﻮﻗﯿـﻒ‪،‬‬ ‫ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﺿﺮب و ﺟﺮح و ‪ ...‬ﺟﺰء اﻋﻤﺎل ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﻏﯿﺮزﺑﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺟﺎﻟﺐ آﻧﮑـﻪ ﻫـﺮ‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫دو ﻧﻮع ﮐﺮدارﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﯾـﮏ وﯾﮋﮔـﯽ ﻣـﺸﺘﺮك اﻧـﺪ و آن اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻫـﺮ دو در ﭘـﯽ‬ ‫»ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺳﺎزي ﺧﻮد« و ﺑﻪ »ﺣﺎﺷﯿﻪ راﻧﺪن ﻏﯿﺮﺧﻮد« ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ و ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺧﺎﻃﺮ‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان روش ﺗﺤﻠﯿـﻞ و‬ ‫ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺗﺄﺛﯿﺮ آن در اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در آﯾﻨﺪه ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻻﮐﻼوﻣﻮف در ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭼﺎرﭼﻮب‬

‫‪A‬‬

‫ﻧﻈﺮي ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﺗﺒﯿﯿﻦ و ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ )ﺑﯿﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ( ﺑﺎﺷـﺪ زﯾـﺮا دال‬ ‫ﻣﺮﮐﺰي اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ در اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت‪ ،‬اﺳﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ در درون ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧـﻪ اﺻـﻼح‪،‬‬ ‫اﻧﻘﻼب و ﺟﻬﺎد ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ در ﺣـﺎل ﺑﺮﺟـﺴﺘﻪﺳـﺎزي‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ و ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪ راﻧﺪن و ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻠﯽ ﮔﺮاﯾﯽ و ﺳﻠﻄﺎﻧﯿـﺴﻢ اﺳـﺖ‪ .‬و‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪119 .............................................................................................‬‬

‫ﮐﺎرﮐﺮد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ زﺑﺎﻧﯽ و ﻏﯿﺮ زﺑﺎﻧﯽ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ رﻫﺒﺮان ﺑﺎﻋﺚ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ اﯾـﻦ ﭼـﺎرﭼﻮب و روش را ﺑـﺮاي‬ ‫ﺗﺒﯿﯿﻦ و ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻘﺎﻟﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮ ﮔﺰﯾﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪ -1-3‬ﻣﺪل ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑـﺮ ﻧﻈﺮﯾـﻪ و روش‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﻧﻈﺮﯾﻪ و روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳـﺪ ﻣـﺪل ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺗﺤـﻮﻻت‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ )ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ( و آﯾﻨﺪه اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮ ﻣﺸﺨﺼﻪﻫﺎي زﯾﺮ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﯾﮏ‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻋﺘﺒﺎر‪ :‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن اﺻﻮل اﺳﺎﺳﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ اﺻﻮل ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ در‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫دو‪ .‬ﻣﻔﻬﻮم ﻏﯿﺮﯾﺖ و ﺗﺨﺎﺻﻢ‪ :‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺑـﻞ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ اﺳـﻼم ﺑـﺎ اﻟﮕﻮﻫـﺎي ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿـﺴﺘﯽ در‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺑﺮوز و ﻇﻬﻮر ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻣﮑﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻪ‪ .‬دال ﻣﺮﮐﺰي‪ :‬ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﺗﺤـﻮﻻت اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﻣﻨﻄﻘـﻪ را در راﺳـﺘﺎي ﮔﻔﺘﻤـﺎن اﺳـﻼم‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﺳﻼم ﻋﺪاﻟﺖ ﮔﺴﺘﺮ و ﺳﻠﻄﻪ ﺳﺘﯿﺰ و ﺿﺪ اﺳﺘﺒﺪاد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻬﺎر‪ .‬ﻧﻘﺶ رﻫﺒﺮان‪ :‬ﮐﻪ در زﻧﺠﯿﺮه ﻫﻢ ارزي در ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ وﺟـﻮد دارد ﺑـﺴﯿﺎر ﻣﻬـﻢ‬ ‫اﺳﺖ )ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﺮوي‪(35 -34 :1391 ،‬‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻏﺎﻟﺐ در ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘﻪ )ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ از‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان( ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻣﻌﻨﺎﯾﯽ در درون ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ در اﯾـﻦ‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﮐﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎي زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ و در ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺗﺨﺎﺻﻢ و ﻏﯿﺮﯾﺖ ﺳﺎزي‪،‬‬ ‫از ﻃﺮﯾﻖ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدارﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ زﺑـﺎﻧﯽ و ﻏﯿـﺮ زﺑـﺎﻧﯽ ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑـﺮ ﻣﺘـﻮن و ﻣﻌﻨـﺎي ﺧـﻮد ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺳﺎزي ﺧﻮﯾﺶ و ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪ راﻧﺪن ﺳﺎﯾﺮ ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﻫـﺎ ﻣـﯽ ﭘـﺮدازد و در اﯾـﻦ ﻣﻘﺎﻟـﻪ ﺗـﻼش‬

‫‪A‬‬

‫ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮﯾﻪ و روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪل ﻓﻮق ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ .2‬ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ‬

‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺻﺪد ﻧﺴﺒﺖ ﺳـﻨﺠﯽ ﻣﯿـﺎن اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﯽ‬ ‫اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘﻪ و اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺸﻒ و ﺗﺒﯿﯿﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﯿﺎن رﺷﺪ اﺳـﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ در‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪120‬‬

‫‪ ................................................................. 120‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ و ﺗﺄﺛﯿﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان در اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻣـﺴﺘﻠﺰم آن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا و ﺑﻪ ﻃﻮر اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ اراﺋﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﯾﺎ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ از ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ »اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ«‪» ،‬ﺑﯿـﺪاري‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ« و »اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ« ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪ .‬و ﺳﭙﺲ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﺤﻮﻻت اﺧﯿـﺮ در ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺑـﺮ‬ ‫اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪ -2-1‬اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ‬

‫در ﯾﮏ ﺑﺮرﺳﯽ واژﮔﺎﻧﯽ در ﻣﯽ ﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ واژه »اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ« ﭘـﯿﺶ از وﻗـﻮع اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﯽ‬ ‫اﯾﺮان در ادﺑﯿﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و در واﻗﻊ ﻣﻮﻟﻮد ﺳﺎﻟﻬﺎي ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان و ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻧﻘﺶ اﺳﻼم و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي اﺳﻼﻣﯽ در ﺟﺮﯾﺎن ﺷﮑﻞ ﮔﯿـﺮي‪ ،‬ﭘﯿـﺮوزي و‬ ‫ﺗﺪاوم اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ در اﯾﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﮐـﺎرﺑﺮد و‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫رواج واژه اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻏﺮب آن ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ادﺑﯿﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻏﺮﺑﯽ ﻫﺎ‪ ،‬دﯾﻦ اﺳﺎﺳﺎً از ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬ ‫ﺟﺪا ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و دﯾﻦ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻓﮑﺮي آﻧﺎن داراي ﻧﻘﺶ ﺻﺮﻓﺎً ﻓﺮدي و ﻧﻪ ﻗﻄﻌـﺎً اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‬ ‫اﺳﺖ اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم )ﺳﯿﺎﺳﯽ( ﮐﻪ در دﯾﺪ آﻧﺎن ﺑﺮداﺷـﺘﯽ ﺑﻨﯿـﺎد ﮔﺮاﯾﺎﻧـﻪ از‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫اﺳﻼم ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎﻟﺘﺒﻊ ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ اﺳﻼم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﺜﺒﺖ و ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫ﻗﻮت اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻪ در واﻗـﻊ ﻫﻤـﯿﻦ ﻣﻔﻬـﻮم از اﺳـﻼم در اﻧﺪﯾـﺸﻪ‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﺻﺪور اﻧﻘﻼب ﻣﺤﻮر ﺗﺤﻮﻻت و ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻠﻘـﯽ ﻣـﯽ ﮔـﺮدد‪ .‬ﮐـﺎرﮐﺮد اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن دﯾﻦ در ﺟﺮﯾﺎن اﻧﻘﻼب اﯾﺮان در ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 56‬و ‪ 57‬ﻋﻤـﻼً اﺳـﻼم را ﺳﯿﺎﺳـﯽ و‬ ‫اﯾﻦ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﺑﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي رﺳﺎﻧﺪن ﯾﮏ اﻧﻘﻼب ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺮدﻣـﯽ در ﺳـﺎﻟﻬﺎي ﭘﺎﯾـﺎﻧﯽ ﻗـﺮن‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد‪) .‬ﺧﺮﻣﺸﺎد‪ (22 :1387 ،‬در اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﯾـﺎ ﺗﻮﺻـﯿﻒ از‬ ‫اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ -‬اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﯿﻒ آن دﺳﺘﻪ از ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر‬

‫‪A‬‬

‫اﯾﺠﺎد ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﺻﻮل اﺳﻼﻣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﻣﯽﺗـﻮان ﮔﻔﺘﻤـﺎﻧﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎر آورد ﮐﻪ ﮔﺮد ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺮﮐﺰي )دال ﻣﺮﮐـﺰي( ﺣﮑﻮﻣـﺖ اﺳـﻼﻣﯽ ﻧﻈـﻢ ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ﺑـﺮ ﺗﻔﮑﯿـﮏ‬ ‫ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي دﯾﻦ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺄﮐﯿﺪ دارد و ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ اﺳﻼم ﻧﻈﺮﯾﻪ اي ﺟﺎﻣﻊ در ﺑﺎره دوﻟﺖ و ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬ ‫دارد‪ ....‬و ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎزﺳﺎزي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻮل اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ و‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪121 .............................................................................................‬‬

‫‪ ...‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻤﺎن در ﺗﻘﺎﺑﻞ )ﻏﯿﺮﯾﺖ و ﺗﺨﺎﺻﻢ( ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎي ﻣﺪرن و ﺳـﻨﺘﯽ ﮐـﻪ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدي ﺑﻪ ادﻏﺎم دﯾﻦ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد )ﺣﺴﯿﻨﯽ زاده‪(17 : 1386 ،‬‬ ‫ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻓﻘﻂ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺠﺪد ﮔﺮاﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ )آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻏﺮﺑﯽﻫﺎ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ( ﺑﻠﮑـﻪ‬‫واﮐﻨﺸﯽ ﺑﻪ ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯽﻫﺎ ‪ ،‬زورﮔﻮﯾﯽﻫﺎ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮيﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﯽ وﺟﻮد دارد و ﺑـﺎ‬ ‫ﻓﺸﺎرﻫﺎي اﺳﺘﻌﻤﺎري ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯿﺎن و اروﭘﺎﺋﯿﺎن ﺑﺮ آﻧﻬﺎ وارد ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﺳﻼم ﯾﺎ ﺣﺮﮐﺖﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫در ﺣﺎل اﯾﺠﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ اﺳﺖ )اﻣﯿﺮ اﺣﻤـﺪي‪:1376 ،‬‬ ‫‪(25 -24‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﯾﻌﻨﯽ اﻃﻼق اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ ارزش ﻫﺎي دﯾﻨﯽ‪ ،‬اﺳـﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﯾﻌﻨـﯽ‬‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺟﻬﺎن آﺧﺮت ﻧﺒﺎﺷﯿﻢ‪ .‬در ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﺳﺘﻘﻼل‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ ﻏﺬا و‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫رﻓﺎه ﺑﺮاي ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﺎن را ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻏﺮب دارد )ﺷﯿﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ‪(19 :1376 ،‬‬ ‫ ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺎي اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﯽ از دﻫﻪ ‪ 60‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮف ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﺎ ﻫﺪف ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳـﯽ وارد‬‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺷﺪﻧﺪ آﻧﻬﺎ اﺳﻼم را ﮐﻠﯽ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﮔﯿﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﯿﺰ ﺑـﻪ اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ‪.‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از ﻧﮕﺎه اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﺎن ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺳﻼم ﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫اﺳﺎس و ﺑﻨﯿﺎد آن ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬روا‪(42 :1378 ،‬‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫رﺿﻮان اﻟﺴﯿ‪‬ﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﯾـﮏ ﺗﺤـﻮل ﺳـﻪ ﻣﺮﺣﻠـﻪاي را ﭘـﺸﺖ ﺳـﺮ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ‪ :‬دوران رواج اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎي ﻧﻮﺳﺎزي اﺳـﻼم و ﻣـﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺠـﺪد آن در‬ ‫ﺗﻤﺪن دﻧﯿﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ :‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺘﻘﺎدي و ﺑﻨﯿﺎن ﮐﻦ ﮐﻪ در آن اﻟﮕﻮي ﺗﻤـﺪﻧﯽ‪ -‬اﺳـﻼﻣﯽ‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫وﯾﮋهاي اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪ و ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم‪ :‬ﮐﻪ در وﺟﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ آن ﯾﻌﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﺪن ﺷﺪﯾﺪ اﺳﻼم و ﺗﺒـﺪﯾﻞ‬ ‫ﺷﺪن آن ﺑﻪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺗﺠﻠﯽ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪) .‬اﻟﺴﯿ‪‬ﺪ‪(26 -25 :1383 ،‬‬ ‫در ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ درﺑﺎره ﺗﻌﺮﯾﻒ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﺳـﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬

‫‪A‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺳﻼم ﻋﺪاﻟﺖ ﺧﻮاه‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪﮔﺮا‪ ،‬دﻧﯿﺎﮔﺮا‪ ،‬اﻗﺘﺪاﮔﺮا‪ ،‬ﺗﻤﺪن ﺳﺎز‪ ،‬واﻗﻊ ﮔﺮا‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬اﻧﻘـﻼب و‬ ‫اﺻﻼح‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﻋﻘﻞ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺳﻠﻄﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺳﺎز و ﻋﻤﻞ ﮔﺮا‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪12‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ ................................................................. 122‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫‪ -2-2‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﻧﻈﺮﯾـﻪ اي اﺳـﺖ ﺑـﺮاي ﺗﺤﻠﯿـﻞ و ﺗﺒﯿـﯿﻦ رﺧـﺪادﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ از دﺳـﺎﻣﺒﺮ ‪ 2010‬ﺑـﺎ‬ ‫ﺧﻮدﺳﻮزي ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮ ﻋﺰﯾﺰي در ﺗﻮﻧﺲ آﻏﺎز و ﺑﺎ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ ﺗﻮﻧﺲ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻟﯿﺒـﯽ‬ ‫و ﯾﻤﻦ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و اﯾﻨﮏ در ﺟﻬﺎن ﻋﺮب ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﺸﻮرﻫﺎ در اردن‪ ،‬ﺑﺤﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺷﺮق ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‬ ‫ﻧﯿﺰ در ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪدي در ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ وﺟـﻮد دارد ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﻮﺟﺪ ﭼﻨﯿﻦ رﺧﺪادﻫﺎ و ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ آﻧﻬـﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨـﺪ از ‪ :‬ﻣﺎﻫﯿـﺖ اﺳـﺘﺒﺪادي‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎي ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎ اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻓﻘﺮ‪ ،‬واﺑـﺴﺘﮕﯽ ﺣﮑـﺎم و‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﺳﺮدﻣﺪاران ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﯿﮕﺎﻧﮕﺎن‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺴﺎد و راﻧﺖ ﺧﻮاري و ‪ . ...‬ﮔﺮ ﭼﻪ آﻏﺎز رواج و ﮐﺎرﺑﺮد‬ ‫ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺘﺄﺧﺮ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ در واﮐﺎوي ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ از ﻗﺪﻣﺘﯽ ﺣـﺪاﻗﻞ‬ ‫‪ 150‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ در ﺗﺤﻮﻻت اﺧﯿـﺮ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧـﻪ و‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ رخ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺟﺪﯾﺪ و ﻧﻮﻇﻬﻮر و اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ آن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ از اﻣﻮاج ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ .‬و ﺑﺪﯾﻦ ﺳﺎن ﺗﺎرﯾﺦ ‪150‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﺳﺎﻟﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ‪-‬ﻋﺮﺑﯽ ﺷﺎﻫﺪ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﯾــﮏ ‪:‬ﻣــﻮج اول ﺑﯿــﺪاري اﺳــﻼﻣﯽ )از ﻣﺒــﺎرزات ﺳــﯿﺪ ﺟﻤــﺎل اﻟــﺪﯾﻦ اﺳــﺪآﺑﺎدي ﺗــﺎ ﻧﻬــﻀﺖ‬ ‫اﻣﺎمﺧﻤﯿﻨﯽ)ره(‪.‬‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫دو‪ :‬ﻣﻮج دوم ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ )از ﻧﻬﻀﺖ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ)ره( )اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﯽ اﯾـﺮان( ﺗـﺎ ﺑﻬـﺎر‬ ‫ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ(‪.‬‬

‫ﺳﻪ‪ :‬ﻣﻮج ﺳﻮم ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ )از ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺗﺤﻮﻻت اﺧﯿﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن(‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ آﻧﮑﻪ آﻧﭽﻪ ﺳﯿﺪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺪآﺑﺎدي ﻣﻄﺮح ﮐﺮد اﺳـﺘﺮاﺗﮋي و راﻫﺒـﺮد ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺮاي‬ ‫اﺳﺘﻘﻼل‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺑﻮد وي ﺑﻪ اﺻﻮﻟﯽ ﺑـﺮاي ﺗﺤﻘـﻖ اﯾـﻦ ﻫـﺪف ﺑـﺰرگ‬ ‫ﺗﺄﮐﯿﺪ دارد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﺳﺘﺒﺪاد و ﺧﻮد ﮐﺎﻣﮕﯽ ‪،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم اﺻـﯿﻞ و اوﻟﯿـﻪ‪،‬ﻟﺰوم‬

‫‪A‬‬

‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺧﺎرﺟﯽ ‪،‬ﺿﺮورت اﺗﺤﺎد ﺟﻬﺎن اﺳﻼم‪،‬ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن روﺣﯿﻪ ﺟﻬﺎد و ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻣﺒﺎرزه‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ )ﺟﻬﺎنﺑﯿﻦ‪(127-128 :1391 ،‬‬

‫ﺑﺪﯾﻨﺴﺎن در ﺳﺎﯾﻪ ﺗﻼﺷﻬﺎي ﺳﯿﺪ ﺟﻤﺎل ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻓﺮاد ﻣﺆﺛﺮ روﺣﺎﻧﯽ در اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮاري‬ ‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ آﻧﺎن و ﺣﻀﻮر در درﺑﺎر ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﮕﺎرش ﻧﺎﻣﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑـﻪ‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪123 .............................................................................................‬‬

‫ﻣﯿﺮزاي ﺷﯿﺮازي در ﺳﺎﻣﺮا )ﮐﻪ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي ﻓﺘﻮاي ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺗﻨﺒﺎﮐﻮ ﮔﺮدﯾـﺪ( و ﻧﯿـﺰ ﺳـﻔﺮﻫﺎي‬ ‫ﻣﺘﻌﺪد و روﺷﻨﮕﺮي ﻫﺎي ﻓﺮاوان‪ ،‬ﻣﻮج اول ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾـﮏ‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ارزﻧﺪه زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎز ﻣﻮج ﻋﻈﯿﻢ ﺗﺮي در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺷﻮد و در ﻧﻬـﻀﺖ اﻣـﺎم ﺧﻤﯿﻨـﯽ ﻋﻤـﻖ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮي ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﻬﻀﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ اوج ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺣﺮﮐﺘﻬﺎ و ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي اﺳـﻼﻣﯽ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم و ﺗﺸﯿﻊ و ﺗﺒﻠﻮر ﻫﻤﻪ آﻣﺎل و آرﻣﺎﻧﻬﺎي اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻧﻬﻀﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﻗـﺒﻼً ﺑـﻪ وﻗـﻮع‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﻮج دوم ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺤـﻮر ﻗـﺮاردادن اﺳـﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﭘﻮﯾـﺎ و‬ ‫ﻋﻤﻠﮕﺮا‪ ،‬اﺣﯿﺎي ﻣﻔﺎﻫﯿﻤﯽ ﭼﻮن ﺟﻬﺎد‪ ،‬ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﻇﻠﻢ ﺳﺘﯿﺰي‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ ﻃﻠﺒﯽ‪ ،‬ﻧﻔـﯽ ﺳـﻠﻄﻪ ﮐـﺎﻓﺮان و‬ ‫اراﺋﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﻧﻮﯾﻦ از ﺟﻬﺎن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان و ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن )در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﺮﮐﺰ‪-‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﭘﯿﺮاﻣﻮن( و اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺮدﻣﺴﺎﻻر ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ اﺳـﻼم‬ ‫در ﺟﻬﺎن ﻫﻮﯾﺘﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد آﻏﺎزﮔﺮ ﻣﻮج دوم ﺑﯿـﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ اﺳـﺖ در‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫اﯾﻦ ﺑﺎره ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬

‫» آﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﺑﺪﺳﺖ آوردﯾﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ اﺳﻼم را در اﯾﻨﺠﺎ زﻧﺪه ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺗﺮ اﺳﻤﯽ از اﺳﻼم ﺑﻮد‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫وﻟﯿﮑﻦ اﺳﻼم اﺻﻠﺶ ﻧﺒﻮد ﯾﻌﻨﯽ اﺻﻠﺶ دﻋـﻮا ﺑـﺎ اﺳـﻼم ﺑـﻮد ﻣـﯽ ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ اﺳـﻼمزداﯾـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪) .‬اﻣـﺎم‬ ‫ﺧﻤﯿﻨﯽ)ره(‪ ،1367 ،‬ج ‪(170 :17‬‬

‫و ﺣﻀﺮت آﯾﺖ اﻟﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪ اي ﻧﯿﺰ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﯾﻦ دﺳﺘﺎورد ﻣﻬـﻢ در ﻣـﻮج دوم ﺑﯿـﺪاري ﺗﺄﮐﯿـﺪ‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ در ﺣﻘﯿﻘﺖ دو ﮐﺎر ﺑﺰرگ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻧﻈﺎم اﺳـﻼﻣﯽ و‬ ‫دﯾﮕﺮي زﻧﺪه ﮐﺮدن ﻫﻮﯾﺖ اﺳﻼﻣﯽ در دﻧﯿﺎﺳﺖ‪ ) .‬آﯾﺖ اﷲ ﺧﺎﻣﻨﻪ اي‪(1374 ،‬‬

‫و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺟﻬﺎن از ﺳﺎل ‪ 2010‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮﭘـﺬﯾﺮي از اﻣـﻮاج اول و دوم ﺑﯿـﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮات و ﺗﺤﻮﻻت ﺑﺮق آﺳﺎﯾﯽ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺷـﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘـﺎ ﺑـﻮد ﮐـﻪ از ﺳـﻮي دﯾﮕـﺮان‬ ‫)ﻏﺮﺑﯽﻫﺎ( ﺑﻪ ﺑﻬﺎر ﻋﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺧﺰان ﻏﺮﺑﯽ و ‪ ...‬ﺷﻬﺮت ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﺿﺪ‬ ‫اﺳﺘﺒﺪادي‪ ،‬ﺿﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎري‪ ،‬اﺳﻼمﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ و ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﻮدن آﻏـﺎز ﺷـﺪﻧﺪ و ﺳـﺒﺐ وﺣـﺸﺖ و ﻫـﺮاس‬

‫‪A‬‬

‫ﻗﺪرت ﻫﺎي اﺳﺘﮑﺒﺎري ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﭘﺮوژه اﺳﻼم ﻫﺮاﺳﯽ و ﺑﺎﻟﺘﺒﻊ اﯾﺮان ﻫﺮاﺳﯽ را در ﺟﻬﺎن‬ ‫آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬و در ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻣﺼﺎدره اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧـﻮد از ﻃﺮﯾـﻖ‬ ‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺟﺮﯾﺎﻧﻬﺎي ﺳﮑﻮﻻر و ﺑﻪ اﻧﻔﻌﺎل ﮐﺸﺎﻧﺪن ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي اﺧﯿﺮ اﺳـﻼﻣﯽ و در ﻧﻬﺎﯾـﺖ در اﺧﺘﯿـﺎر‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ رﻫﺒﺮي اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت ﺑﺮ آﻣﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪12‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪ ................................................................. 124‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫‪ -2-3‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‬

‫در ﺳﺎﻟﻬﺎي ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺣﺠﻢ اﻧﺒﻮﻫﯽ از ادﺑﯿﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ در ﻗﺎﻟـﺐ‬ ‫ﮐﺘﺎب‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻪ و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و ‪ ...‬درﺑﺎره اﻧﻘـﻼب و ﺗـﺪوﯾﻦ اﯾـﻦ رﺧـﺪاد ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﮔـﺸﺖ اﻣـﺎ‬ ‫ﻋﻠﯽرﻏﻢ وﺟﻮد ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺨﯽ‪ ،‬و آﺳـﯿﺐ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻧﻪ ﻓـﺮاوان‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾـﻒ دﻗﯿﻘـﯽ از ﭘﺪﯾـﺪه‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اراﺋﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬ ‫‪ -‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﯾﻌﻨﯽ اﺣﯿﺎ و ﺗﻌﻤﯿﻖ ﻋﻘﺎﯾﺪ و اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﯽ در اﻓﮑﺎر و رﻓﺘﺎر ﻓـﺮد و ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺑـﻪ‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﺻــﻮرت ﺻــﺮﯾﺢ و ﻫﻤــﺮاه ﺑــﺎ ﺧــﺸﻮﻧﺖ و ﺧــﻮﻧﺮﯾﺰي در ﺟﻬــﺖ ﻧﯿــﻞ ﺑــﻪ ﮐﻤــﺎل اﻧــﺴﺎﻧﯽ و‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ)ﺣﺸﻤﺖزاده ‪(35 :1378 ،‬‬ ‫دﯾﻠﯿﭗ ﻫﯿﺮو ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب ﺳﺎل ‪ 1357‬اﯾﺮان ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﮥ ﺗﺤﻮﻻت ﺑـﺰرگ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫از ﺳﺎلﻫﺎ ﭘﯿﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬رژﯾﻢ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮي را اﺋﺘﻼف ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺗﺤـﺖ‬ ‫رﻫﺒﺮي ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﺎن ﺷﯿﻌﻪ ﺑﺮﭼﯿﺪ و آﯾﺖ اﷲ ﺧﻤﯿﻨـﯽ رﻫﺒـﺮي اﺻـﻠﯽ اﯾـﻦ اﻧﻘـﻼب ﺑـﻮد‪ ...‬ﺷـﺮاﯾﻂ‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و زﯾﺮ ﺑﻨﺎﺋﯽ اﻧﻘﻼب ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻗﺮن را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ )ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪،‬‬ ‫‪(37 : 1379‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﻫﺮ اﻧﻘﻼب در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﻮد ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺶ ﺷﺎﺧﺺِ ﺣﻀﻮر ﻣﺮدم‪ ،‬اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژي‬

‫‪iv‬‬

‫ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬رﻫﺒﺮي ﻫﺪاﯾﺖﮔﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺪف اﯾﺠﺎد و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺑـﺎﻻﺧﺮه ﺷـﺪت و‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ رﺧﺪاد در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻌﯿﻦ زﻣﺎﻧﯽ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺪ زﯾﺎدي ﺟﺎﻣﻊ و ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪c‬‬

‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﭘﺪﯾﺪه اي ﮐﻪ از ‪ 19‬دي ﻣﺎه ‪ 1356‬ﺑﺎ ﯾـﮏ ﺗﻈـﺎﻫﺮات ﻣﺮدﻣـﯽ از‬

‫‪r‬‬ ‫‪A‬‬

‫ﺷﻬﺮ ﻗﻢ در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺗﻮﻫﯿﻦ روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﯾﮏ رﻫﺒﺮ دﯾﻨﯽ ﯾﻌﻨﯽ آﯾﺖ اﻟـﻪ ﺧﻤﯿﻨـﯽ آﻏـﺎز‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻮب اﯾﻦ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺗﻮﺳﻂ رژﯾﻢ ﺷﺎه اﻋﺘﺮاﺿـﺎت ﻣﺮدﻣـﯽ در ﻗﺎﻟـﺐ ﺑﺰرﮔﺪاﺷـﺘﻬﺎي‬ ‫دورهاي ﭼﻬﻞ روزه ﺷﻬﺪا در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮان ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد رﻫﺒﺮي اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺰاﯾﻨـﺪه و‬ ‫ﮔﺴﺘﺮده ﻣﺮدﻣﯽ ﺑﺎ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺷﺒﮑﻪ روﺣﺎﻧﯿﺖ و ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﺪد ﻣـﯽﮔﯿـﺮد و اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژي‬ ‫ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻨﻨﺪه آن اﺳﻼم و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧـﺎص ﻣـﺬﻫﺐ ﺷـﯿﻌﻪ اﺳـﺖ )اﺳـﻼم ﭘﻮﯾـﺎ و ﺳﯿﺎﺳـﯽ(‪ ،‬ﺣﺮﮐـﺖ‬ ‫اﻋﺘﺮاﺿﯽ و ﺳﺎده اوﻟﯿﻪ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي و رﻫﺒﺮي اﻣﺎم ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮل ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪125 .............................................................................................‬‬

‫ﺷﮑﻞ داد و ﺗﻐﯿﯿﺮ رژﯾﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﯾﻢ ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪ ﯾﮑـﯽ از ﺗﻘﺎﺿـﺎﻫﺎي ﺑﻨﯿـﺎدﯾﻦ ﺗﺒـﺪﯾﻞ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻮب رژﯾﻢ ﺷﺎه ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺗﻈﺎﻫﺮاﺗﯽ ﻣﺮدم در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﺣﺮﮐـﺖ ﻋﻤﯿـﻖ اﻧﻘﻼﺑـﯽ و‬ ‫ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺘﻤﺮار ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻫﺎي روزﻫﺎي ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ و ﻋﺎﺷﻮراي ‪ 57‬ﺑﺎﻋﺚ اوجﮔﯿﺮي آن ﻣـﯽ‬ ‫ﺷﻮد و ﺷﺎه ﻧﺎﭼﺎر در ‪ 26‬دي ﻣﺎه ‪ 57‬اﯾﺮان را ﺗﺮك ﻣﯽﮐﻨﺪ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ در ‪ 12‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 57‬در ﻣﯿـﺎن‬ ‫اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد و اﻧﻘﻼب ﭘﺲ از ﺳﻪ روز درﮔﯿﺮي ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ در ‪ 22‬ﺑﻬﻤـﻦ‬ ‫‪ 57‬ﻣﻠﺖ اﯾﺮان ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ اﻧﻘﻼﺑﯽ در ‪ 12‬ﻓـﺮوردﯾﻦ ‪ 58‬ﺑـﺎ رأي ﻣـﺮدم ﺑـﻪ‬ ‫اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ در ﭘﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ رژﯾﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ در اﯾﺮان ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻣﯽﯾﺎﺑـﺪ و اﯾـﻦ ﺗﺤـﻮل‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ آﻏﺎز ﺗﺤﻮﻻت ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ اﺳﻼم )ﺧﺮﻣﺸﺎد‪،‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫‪(20-19 :1387‬‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫‪ .3‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﺄﺛﯿﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ ﻗﺪﻣﺘﯽ ‪ 150‬ﺳﺎﻟﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد دارد و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﻓﺮاز و ﻓﺮودﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻧﯿـﺰ ﺗﻔـﺎوت ﻫـﺎي ﻣﺤﯿﻄـﯽ و ﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎي ﺳﯿﺎﺳـﯽ و ﻓﮑـﺮي‬ ‫ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي آن و ﻧﻘﺶ رﻫﺒﺮان در ﺷـﮑﻞ ﮔﯿـﺮي اﯾـﻦ ﮔﻔﺘﻤـﺎن‪ ،‬ﺗﺒﻌـﺎً داراي ﺗﻨـﻮع و ﺗﻌـﺪد درون‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﺰرگ از ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺪدي ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬

‫‪iv‬‬

‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ در ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﺰرگ ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ در ﯾﮏ‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﺳﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن زﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ ارزﯾﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺘﺪاً ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻫﺮ ﯾﮏ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬ ‫‪ -3-1‬ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻﻼﺣﯽ‬

‫‪h‬‬ ‫‪c‬‬

‫ﺷﺮوع ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻﻼﺣﯽ ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﻣﻮج اول ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﺷﺮوع اﺳﺘﻌﻤﺎر ﮐﻬﻦ در ﺟﻬﺎن‬

‫‪r‬‬ ‫‪A‬‬

‫اﺳﻼم آﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ اﯾﻦ دوران ﻣﻘﺎرن ﺑﺎ اﻧﺤﻄﺎط ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﻗﺮن ﻫﻔـﺘﻢ ﻫﺠـﺮي‬ ‫ﻗﻤﺮي و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻏﺮب ﺑﺎ ﺧﺮوج از ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﺮون وﺳﻄﯽ و ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﺗـﺸﮑﯿﻞ‬ ‫دوﻟﺖ ﻣﻠﺖ ﻫﺎي اروﭘﺎﯾﯽ )ﻗﺮارداد و وﺳﺘﻔﺎﻟﯽ( و ﺷﺮوع اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺰرﯾـﻖ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﯽ و از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﮔﻤـﺎردن ﺣﺎﮐﻤـﺎن واﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﻮد در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺗﺤﻘﯿﺮ رﻧﺞ آور ﻋﻤﯿﻖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ را ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪12‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪ ................................................................. 126‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫ﺗﺤﻘﯿﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ در ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﯿﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ و ﺗﺤـﻮﻻت اﺧﯿـﺮ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬ ‫ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻔﮑﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن در اﯾﺮان و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ در اﯾﻦ ﻣﻘﻄـﻊ ﺳـﻌﯽ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ در‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ درك درﺳﺖ از ﭼﺎﻟﺸﻬﺎي ﭘـﯿﺶ روي ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑـﺎ ﻣﯿﻬﻤـﺎن ﺗـﺎزه واردي ﮐـﻪ‬ ‫ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ ﻏﺮﺑﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﻫﻮﺷـﯿﺎراﻧﻪ ﺑﺮﺧـﻮرد ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ در ﺳـﺎﯾﻪ اﻓﮑـﺎر و اﻧﺪﯾـﺸﻪ و‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺘﻔﮑﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻـﻼﺣﯽ ﻣﺘﻮﻟـﺪ ﺷـﺪ و ﺣﻘﯿﻘﺘـﺎً ﺑﺎﯾـﺪ ﻧﻘـﺶ ﺳـﯿﺪ‬ ‫ﺟﻤـﺎلاﻟــﺪﯾﻦ اﺳـﺪآﺑﺎدي و ﻫﻤﮑــﺎران او در اﯾـﺮان و ﻣــﺼﺮ و ﺳـﺎﯾﺮ ﮐــﺸﻮرﻫﺎي اﺳـﻼﻣﯽ را آﻏــﺎز‬ ‫ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﯾﮏ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﺰرگ ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪ‪.‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫‪ -3-1-1‬ﻣﺨﺘﺼﺎت و وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻﻼﺣﯽ‬

‫دﻗﺖ در ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻓﮑﺮي و ﺗﻼﺷﻬﺎي رﻫﺒﺮاﻧﯽ ﭼﻮن ﺳﯿﺪ ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺪآﺑﺎدي ﮐـﻪ ﺧـﺮده ﮔﻔﺘﻤـﺎن‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫اﺻﻼﺣﯽ در درون ﻣﺘﻮن آﻧﺎن ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺮده‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن در ﺻﺪد ﻧﻔﯽ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ )ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻏﺮﺑﯽ آن( ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ آن را ﺑـﺎ اﺳـﻼم در‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﺗﻌﺎرض ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﯿﺮاﯾﺶ و ﺑﺎزﺳﺎزي ﺗﻔﮑﺮ اﺳﻼﻣﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﺠﺎد ﻫﻮﯾﺘﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬ ‫و ﻏﯿﺮ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﻫﺎﯾﯽ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺳﻼم از ﺧﺼﯿﺼﻪ اﺳـﺘﻌﻤﺎري ﻣﺪرﻧﯿﺘـﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ اﯾﻦ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ ﺿﺮورﺗﯽ ﺑﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻧﻪ ﯾﮏ اﻧﺘﺨﺎب‬

‫‪iv‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ ﺳﯿﺪﺟﻤﺎل در ﻣﮑﺘﻮﺑﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ »ﺳﯿﻞ ﺗﺠﺪد ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻃـﺮف ﻣـﺸﺮق‬ ‫ﺟﺎري اﺳﺖ و ﺑﻨﯿﺎد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﺷﻤﺎﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﺪ در ﺧﺮاﺑﯽ اﺳﺎس ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺑﮑﻮﺷﯿﺪ« )ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‪(73 :1376 ،‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪c‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺻﻼﺣﯽ ﺑﻮدن ﺣﺮﮐﺘﻬﺎ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻﻼﺣﯽ اﺳﺖ و دال ﻣﺤـﻮري‬

‫‪r‬‬ ‫‪A‬‬

‫ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺣﻮل ﻣﺤﻮر آن ﻣﻔـﺼﻞ ﺑﻨـﺪي ﻣـﯽ ﺷـﻮد اﺻـﻼح ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ‬ ‫ﻣﺼﻠﺤﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﺪرت ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺎي اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺟﻨﺒﮥ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺗﻼﺷﻬﺎ‬ ‫در ﻗﺎﻟﺐ و از ﻃﺮﯾﻖ ﻧﺮم اﻓﺰاري ﭼﻮن ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﺑﯿﺎن و ﻣﺤﺎورات ﻓﺮدي و ﺗﻤﺎﺳﻬﺎي ﭼﻬﺮه ﺑـﻪ ﭼﻬـﺮه و‬ ‫ﺟﻠﺴﺎت ﻣﺬﻫﺒﯽ دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬از دﯾﮕـﺮ ﻣﺸﺨـﺼﺎت و وﯾﮋﮔـﯽ ﻫـﺎي ﺧـﺮده ﮔﻔﺘﻤـﺎن اﺻـﻼﺣﯽ‬ ‫ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن ﻃﺮح ﻣﺘﻔﮑﺮان ﺑﺮاي ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ و ﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم و‬ ‫ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻋﻈﻤﺖ و ﺣﯿﺎت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را در ﺣﻮزه ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣـﺪﻧﻈﺮ دارﻧـﺪ اﻣـﺎ اﻟﮕـﻮي‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪127 .............................................................................................‬‬

‫ﺑﺪﯾﻞ و ﻃﺮح ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦ اﻣﺮ اراﺋﻪ ﻧﻤﯽ دﻫﻨﺪ و ﺑﻪ زﺑﺎن دﯾﮕﺮ ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل ﺗﻐﯿﯿـﺮ رﻓﺘـﺎر در‬ ‫درون ﻫﯿﺄتﻫﺎي ﺣﺎﮐﻤﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑـﺪﯾﻬﯽ‬ ‫اﺳﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﻣﻮاﻧﻊ ﯾﺎ ﻓﻘﺪان ﻣﻘﺘـﻀﯿﺎت آن در ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣـﺬﮐﻮر ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬و‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﺘﺎً »اﺻﻞ ﻗﺪر ﻣﻘﺪور« ﺑﺮ رﻓﺘﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻗﺪاﻣﺎت ﮐﻨﺸﮕﺮان درون اﯾﻦ ﺧـﺮده ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﺣـﺎﮐﻢ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از ﺑﺮرﺳﯽ ﻓﻀﺎي ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﻣﻮاﺿﻊ و ﻣﺘﻮن ﺑﺠـﺎ ﻣﺎﻧـﺪه از دوره ﺷـﮑﻞ ﮔﯿـﺮي ﺧـﺮده‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻﻼﺣﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﺪان ﺗﺸﮑﯿﻼت از وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎ و ﻣﺨﺘﺼﺎت اﯾﻦ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﻣﺼﻠﺤﺎن‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ ﮔﺮوه‪ ،‬ﺳـﺎزﻣﺎن و ﺣـﺰب ﺑﻮدﻧـﺪ و اﺻـﻮﻻً در ﻓﮑـﺮ ﺳـﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﻣﺮدﻣﯽ در درون ﻫﯿﭻ ﺗﺸﮑﯿﻼﺗﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ آﻧﻬﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺻﻼح ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﯾﻌﻨـﯽ‬ ‫ﺣﮑﺎم ﯾﺎ ﻋﻠﻤﺎي ذي ﻧﻔﻮذ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﺣﺴﻦ اﻟﻨﺒﺄ در ﻣﺼﺮ ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺘﺜﻨﺎء در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﺑﺎﺷﺪ ﮐـﻪ‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﺗﺸﮑﯿﻼت اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ را اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد و ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ »اﻻﺳﺘﺜﻨﺎء ﯾﺆﮐﺪ اﻟﻘﺎﻋﺪه«‬ ‫‪ -3-1-2‬رﻫﺒﺮان ﻓﮑﺮي ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻﻼﺣﯽ و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﻮري آﻧﺎن‪:‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫اﮔﺮ ﺳﯿﺪ ﺟﻤﺎل اﻟـﺪﯾﻦ اﺳـﺪآﺑﺎدي را ﺑﻨﯿـﺎن ﮔـﺰار ﻣـﻮج اول ﺑﯿـﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ و ﻣﺘﻔﮑـﺮ ﭘﯿـﺸﮕﺎم‬ ‫ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ دوران ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﮔﺰاف ﻧﮕﻔﺘﻪ اﯾﻢ او ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳـﯽ اﺑﻌـﺎد‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻠﻞ و ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﺤﻄﺎط و ﺧﻤﻮدﮔﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و اراﺋﻪ راه ﺣﻞ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ ﺑـﺮاي آﻧـﺎن در‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﭘﯽ رﻫﺎﯾﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن از وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺪو ﻧﺎﻫﻨﺠﺎر ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪه در آن ﺑﻮد‪ .‬او ﻋﻤﺪه ﻣﺸﮑﻼت را ﻧﺎﺷـﯽ از‬ ‫ﺟﻬﻞ و ﺑﯿﺨﺒﺮي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﮔﺮﻓﺘﺎري آﻧﺎن ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻫﺎ و ﺧﺮاﻓﺎت داﻧﺴﺘﻪ راه ﺑـﺮون رﻓـﺖ از اﯾـﻦ‬ ‫ﻣﺸﮑﻼت را ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم و ﻗﺮآن و اﺗﺤﺎد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ داﻧﺪ وي در ﯾﮑﯽ از ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻫـﺎي‬ ‫ﺧﻮد در ﻣﺤﻞ اﻟﻮﻃﻨﯽ ﻣﺼﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫آﻗﺎﯾﺎن!! ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻓﺎﺿﻠﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﺻﺮاط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺳﻌﺎدت ﺑﺸﺮي ﻗـﺮآن ﮐـﺮﯾﻢ اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﺮاﻣـﯽ‬ ‫دﺳﺘﻮر ﻣﻘﺪس ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺮاﻓﺖ ﮐﻠﯽ ادﯾﺎن ﺣﻘﻪ ﻋﺎﻟﻢ و ﺑﺮﻫﺎن ﺧﺎﺗﻤﯿﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ دﯾﻦ اﺳﻼم اﻟـﯽ‬

‫‪A‬‬

‫ﯾﻮم اﻟﻘﯿﺎﻣﻪ و ﺿﺎﻣﻦ ﺳﻌﺎدت دارﯾﻦ وﻓﻮز ﻧﺸﺄﺗﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬آه ! آه! ﭼﻪ ﺳﺎن از ﻓﺮط ﻏﻔﻠـﺖ ﻣﻬﺠـﻮر‬ ‫ﺷﺪه ‪ .‬ﮔﺮاﻣﯽ دﺳﺘﻮر ﻣﻘﺪس ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺷﺮاره از ﻗﺒﺎت اﻧﻮار ﻣﻀﺌﯿﻪاش ﻋﺎﻟﻢ ﻗﺪﯾﻢ و دﻧﯿﺎي ﺟﺪﯾﺪ را‬ ‫ﺑﻪ آن ﺣﻘﺎرت‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻤﺪن رﺳﺎﻧﯿﺪه ‪ ...‬آه! آه و اﻟﻒ آه! اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس آﺳﻤﺎﻧﯽ اﯾـﻦ ﮔﺮاﻣـﯽ‬ ‫ﺗﺼﻨﯿﻒ ﺣﻀﺮت ﺳﺒﺤﺎﻧﯽاش ﻣﺎﯾﻪ ﮐﻞ ﺳﻌﺎدت اﻧﺴﺎﻧﯽ از دﯾﻮان ﺳﻌﺪي و ﺣـﺎﻓﻆ و ﻣﺜﻨـﻮي اﯾـﻦ‬ ‫ﻓﺎرض اﻣﺮوزه ﮐﻤﺘﺮ ﻣﺤﻞ اﻋﺘﻨﺎ و ﻣﻮرد اﻫﺘﻤﺎم اﺳﺖ)ﺣﻨﻔﯽ‪(82 :1998 ،‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪12‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪ ................................................................. 128‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫او ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﯽ ﻋﺎﻣﻞ وﺣﺪت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ داﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳـﺖ‬ ‫ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ دﻣﻨﺪه ﺣﺲ ﻋﺼﺒﯿﺖ دﯾﻨﯽ در ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ و ﯾـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻣـﺎداﻣﯽ ﮐـﻪ ﻣﯿـﺎن‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻗﺮآن ﻣﻼك ﻋﻤﻞ ﺑﺎﺷﺪ راﺑﻂ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن از ﻫﺮ راﺑﻄﻪ ﻗﻮﻣﯽ و زﺑـﺎﻧﯽ ﻧﯿﺮوﻣﻨـﺪﺗﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ‬ ‫ﺑﻮد )رﺣﻤﺎﻧﯿﺎن‪(12 :1387 ،‬‬ ‫از ﻣﺠﻤﻮع آراء و ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ و ﻣﺘﻮن ﺑﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪه از آﻏﺎزﮔﺮ ﺑﯿﺪاري ﻣـﺸﺮق زﻣـﯿﻦ ﺑـﺮ ﻣـﯽ آﯾـﺪ ﮐـﻪ‬ ‫ﮔﺎمﻫﺎي ﻣﺪﻧﻈﺮ او در رﻫﺎﯾﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از اﻧﺤﻄﺎط و ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ در ﻣﺤﻮرﻫﺎي زﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ذﮐﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻮري ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﮐﺎﻣﻼً در ﺗﺤﻮﻻت ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و از اﺟﺰاي‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﺳﺘﺒﺪاد و ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﯽ‪،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻗـﺮآن اﺳـﻼم اﺻـﯿﻞ و‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﺗﻤﺴﮏ ﻧﻈﺮي و ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ آن ‪،‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﺧﺎرﺟﯽ ‪،‬وﺣﺪت اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن روﺣﯿﻪ ﺟﻬـﺎد‬ ‫و ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺑﯿﺪاري و ﺷﻬﺎدت ﻃﻠﺒﯽ‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﯿﺪﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ از ﻋﻼﻣﻪ اﻗﺒﺎل ﻻﻫﻮري ﯾـﺎ ﺷـﯿﺦ ﻣﺤﻤـﺪ ﻋﺒـﺪه‪ ،‬ﻋﺒـﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬

‫ﮐﻮاﮐﺒﯽ و ﺷﯿﺦ ﺣﺴﻦ اﻟﻨﺒﺄ و اﺑﻮاﻻﻋﻼ ﻣﻮدودي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻫﺒﺮان اﺻﻠﯽ ﺧـﺮده ﮔﻔﺘﻤـﺎن اﺻـﻼﺣﯽ‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﻧﺎم ﺑﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻼﺷﻬﺎي ﻓﮑﺮي و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﻮد و ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺘﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺻـﺪد اﯾﺠـﺎد ﺗﻐﯿﯿـﺮات‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ از ﻃﺮﯾـﻖ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ذﻫﻨـﯽ و دروﻧـﯽ ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ و‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻓﮑﺮي‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﻏﺮب ﺑـﻪ اﻋﺘﻤـﺎد ﺑـﻨﻔﺲ و ﺧـﻮدِ اﺳـﻼﻣﯽ‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎﯾﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺠﺪد و ﻋﻈﻤﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ آﻧﺎن ﺑﻮد ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -3-2‬ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ‬

‫اﯾﻦ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﻌﻤﯿﻖ ﺑﯿﺪاري در اﺛﺮ ﺗﻼﺷﻬﺎي رﻫﺒﺮان ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻﻼﺣﯽ ﺷـﮑﻞ‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﮔﺮﻓﺖ و دال اﺻﻠﯽ و ﻣﺮﮐﺰي آن ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ و ﺷﺎﻟﻮده ﺷﮑﻨﺎﻧﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺸﺎر ﻫﻤـﻪ ﺟﺎﻧﺒـﻪ‬ ‫ﻏﺮب در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺑﻮد در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬اﺳﻼم رﻧﮓ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﯿﺮد در ﻣﻘـﺎﻃﻌﯽ در‬ ‫ﺻﺪد دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻗـﺪرت از ﻃﺮﯾـﻖ ﻣﺒـﺎرزه ﻣـﺴﻠﺤﺎﻧﻪ و ﻗﯿﺎﻣﻬـﺎي اﻧﻘﻼﺑـﯽ اﺳـﺖ ﺑـﺪﯾﻬﯽ اﺳـﺖ‬

‫‪A‬‬

‫ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي اﯾﻦ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﺟﻠﻮه ﻫﺎﯾﯽ از ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻﻼﺣﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻏﺎﻟـﺐ در ﺑـﺴﺘﺮ زﻣـﺎﻧﯽ ﻣﻌـﯿﻦ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ اﻧﻘﻼﺑـﯽ و‬ ‫رادﯾﮑﺎل ﺷﺪن ﭘﯿﺶ ﻣﯽ رود‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ از اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻـﻼﺣﯽ ﻫﻤﭽـﻮن اﻗﺒـﺎل‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪129 .............................................................................................‬‬

‫ﻻﻫﻮري ﻏﻠﺒﮥ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ را ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل او ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻬﺮان‬ ‫در آﯾﻨﺪه ﻗﺮار ﮔﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ )اﻗﺒﺎل ﻻﻫﻮري‪(73 :1357 ،‬‬ ‫ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ زﯾﺮ‬ ‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ ﻇﻬﻮر رژﯾﻢ ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﺘﯽ و اﺳﺘﻘﺮار آن در ﻗﻠﺐ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ)‪1948‬م‪ 1327 /‬ﻫـ‪.‬ش(‬‫ اﻓﻮل ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﺮب )ﻧﺎﺻﺮﺳﯿﻢ( در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯽ و ﺿﺮورت دﺳـﺖ ﯾﺎزﯾـﺪن‬‫ﺑﻪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﺟﺪﯾﺪ در ﻣﺒﺎرزه‬ ‫‪ -‬ﺗﻐﯿﯿﺮ روﯾﮑﺮد اﺳﺘﻌﻤﺎر از اﺳﺘﻌﻤﺎر ﮐﻬﻦ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻧﻮ‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺒﺘﺬل ﻏﺮب در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم‬‫ ﺗﻼش ﻏﺮب در ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ رﺳﺎﻧﺪن ﺳﮑﻮﻻرﻫﺎ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم و اﺳـﺘﻤﺮار واﺑـﺴﺘﮕﯽ آﻧـﺎن ﺑـﻪ‬‫ﻏﺮب‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫‪ -‬اﻧﺴﺠﺎم روﺣﺎﻧﯿﺖ ﺷﯿﻌﻪ ﭘﺲ از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﻠﺦ ﻣﺸﺮوﻃﯿﺖ و ﺗﮑﺎﻣﻞ اﯾﻦ اﻧﺴﺠﺎم در دﻫﻪ ‪50‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان )‪ 1357‬ﻫـ ش ‪ 1978‬م(‬‫اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ و زﻣﯿﻨﻪ ﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳـﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ در ﺳـﺎل ﻫـﺎي ‪1990 – 1948‬‬ ‫)ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺷﻮروي ﺳﺎﺑﻖ( ﺑﺎﻋﺚ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي ﺧﺼﻮﻣﺖ اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﺎن ﺑﺎ ﻏﺮب ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻔﻮ‪‬ق آﻧـﺎن‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫در ﭼﻬﺎر ﺣﻮزه ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﮔﺮدﯾﺪ )اﻣﺮاﺋﯽ‪( 154 :1382 ،‬‬ ‫و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم و ﺗﻼش رﻫﺒﺮان ﻓﮑﺮي ﻣﺸﺮق زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺑﻪ وﯾﮋه در اﯾﺮان ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي رﺳﯿﺪ زﯾﺮا اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﻓﺮد ﺧﻮد ﻫﻢ از ﺑﻌﺪ ﻗﺪرت ﺳﺨﺖ اﻓﺰاري ﻣﺜﻞ وﺳﻌﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻈﯿﻢِ اﻧﺮژي و ﻫﻢ از ﺑﻌـﺪ‬ ‫ﻗﺪرت ﻧﺮم ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻫﺎي ﻋﻈﯿﻢ اﻧﺴﺎﻧﯽ ‪،‬اﻋﺘﻘﺎدات و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ اﺳﻼﻣﯽ ‪ ،‬ﻫﻤﺒـﺴﺘﮕﯽ‬ ‫اﻗﻮام و ﻣﺬاﻫﺐ و‪ ...‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺤﻮر اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﻋﻤﻼً اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ‬

‫‪A‬‬

‫ﺳﻮﻧﺎﻣﯽِ ﺳﻬﻤﮕﯿﻦِ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ‪ ،‬ﻏﺮب را در ﭼﻬﺎر ﺣﻮزه ﭘﯿﺸﯿﻦ اﺑﺘﺪاً ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﮐـﺸﯿﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑـﺎ‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺳﺎزي ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ در ﺟﻬﺎن و ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪ راﻧﺪن ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻧﻈـﺎم ﻫـﺎي‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻏﺮب‪ ،‬روح ﺗﺎزه اي در ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي آزادﯾﺨﻮاه ﺑﻪ وﯾﮋه در ﮐﺸﻮر ﻫـﺎي‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮاي روﯾﺎروﺋﯽ ﺑﺎ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺰم و ﻧﻈﺎم ﺳﻠﻄﻪ دﻣﯿﺪ و ﻫﻤﮕﯽ را ﺑﻪ ﺟﻮش و ﺧﺮوش واداﺷـﺖ‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪130‬‬

‫‪ ................................................................. 130‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن واﻗﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ 40‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و‬ ‫در ﺗﺮﺟﻤﮥ ﮐﺘﺎب ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﯾﺎ در ﺗﺮﺟﻤﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺮ ﮐﺘـﺎب » ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در‬ ‫ﻧﻀﺖ آزادي ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن « ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻟﻨﺤﺮ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻌﻈﻢ ﻟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‬ ‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ دال ﻣﺮﮐﺰي در اﯾﻦ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤـﺎن اﺳـﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ و اﻧﻘﻼﺑـﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻮر ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻓﺮﻫﻨﮑﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻏﺮب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺳﺎﯾﻪ ﭘﯿﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ در اﯾﺮان و ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن اﻋﻼم ﺻـﺪور اﻧﻘـﻼب ﺗﻮﺳـﻂ رﻫﺒـﺮ‬ ‫ﻓﻘﯿﺪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از اﺻﻮل اﻧﺪﯾﺸﻪ اﻧﻘﻼﺑﯽ در ﺟﻬﺎن اﺳـﻼم‪ ،‬ﮔﻔﺘﻤـﺎن اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺮزﻫﺎي اﯾﺮان را درﻧﻮردﯾﺪ و ﺗﺮوﯾﺞ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻣﻠـﺖ‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫اﯾﺮان ﺑﺮ اﺻﻮل و آرﻣﺎن ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ و ﺟﻬﺎﻧـﺸﻤﻮل اﻧﻘـﻼب‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ آﮔـﺎﻫﯽ ﺑﺨـﺸﯽ و رﻫـﺎﯾﯽ‬

‫ﺑﺨﺸﯽ دﯾﮕﺮان ﮔﺮدﯾﺪ) دﻫﻘﺎﻧﯽ ﻓﯿﺮوزآﺑﺎدي و رادﻓﺮ ‪( 128: 1388 ،‬‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( در ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺧﻮد از ﻣﻔﻬﻮم ﺻﺪور اﻧﻘﻼب دﻗﯿﻘﺎً ﺑﻪ دال ﻣﺮﮐـﺰي در اﯾـﻦ ﺧـﺮده‬

‫ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ اﺷﺎره ﮐﺮده و ﻓﺮﻣﻮده اﻧﺪ‪:‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭼﯿﺰي را ﮐﻪ در اﯾﺮان واﻗﻊ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﯿﺪاري ﮐﻪ در اﯾﺮان واﻗـﻊ ﺷـﺪ و‬

‫ﺧﻮدﺷﺎن از اﺑﺮ ﻗﺪرتﻫﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ در ﻣﻠﺖﻫﺎ و ﻫﻤﻪ دوﻟـﺖﻫـﺎ ﺑـﺸﻮد ﯾﻌﻨـﯽ ﺻـﺪور‬ ‫اﻧﻘﻼب ﻣﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺑﯿﺪار ﺷﻮﻧﺪ و ﺧﻮدﺷﺎن را از اﯾـﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎرﯾﻬـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫دارﻧﺪ ﻧﺠﺎت ﺑﺪﻫﻨﺪ )اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ‪ ،1367 ،‬ج‪(127: 13‬‬

‫و در ﻓﺮازي دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﺟﻬﺎن از ﭘﯿﺮاﻣﻮن ‪ -‬ﻣﺮﮐﺰ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن و ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان‬ ‫و ﺿﺮورت ﺻﺪور اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺑﺮ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ در ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻠـﺖ ﻫـﺎ ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ‪ » :‬ﻣـﺎ‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫اﻧﻘﻼﺑﻤﺎن را ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻧﻘﻼب ﻣﺎ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ و ﺗﺎ ﺑﺎﻧﮓ ﻻاﻟﻪ اﻻ اﷲ‬ ‫و ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﷲ)ص( ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎن ﻃﻨﯿﻦ ﻧﯿﺎﻓﮑﻨﺪ ﻣﺒﺎرزه ﻫﺴﺖ و ﺗﺎ ﻣﺒﺎرزه ﻋﻠﯿـﻪ ﻣـﺴﺘﮑﺒﺮﯾﻦ‬ ‫ﻫﺴﺖ ﻣﺎ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ).‬اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ‪ ،1367،‬ج ‪( 266: 11‬‬

‫‪A‬‬

‫ﮔﺮﭼﻪ ﭘﯿﮕﯿﺮي اﺻﻞ ﺻﺪور اﻧﻘﻼب در دوﻟﺖ ﻫﺎي ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﺮاز‬ ‫و ﻓﺮودﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮرﺳﯽ آﻧﻬﺎ از ﻣﻮﺿﻮع ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺧﺎرج اﺳﺖ اﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮔﻔﺘﻤـﺎن‬ ‫آرﻣﺎﻧﮕﺮاي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺷـﺮاﯾﻂ ﺧـﺎص اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪،‬ﺳﯿﺎﺳـﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ ﮐـﺸﻮرﻫﺎي‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ ﻣﻮﻓـﻖ ﺑـﻪ ﮔـﺸﻮدن راه ﺧـﻮد ﺷـﺪ و ﺗﺤـﻮﻻت‬ ‫ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 2010‬ﺗﺎﮐﻨﻮن در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﺆﯾﺪ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ اﻧﻘﻼب و ﺑﯿﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ در ﺟﻬـﺎن‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪131 .............................................................................................‬‬

‫اﺳﻼم در ﺣﺎل اﻧﺘﺸﺎر و ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺷﺪن اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺑﻪ ﻣﻮج ﺳﻮم ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﯾﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﺎي رﺳﺎﻧﻪ اي از ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪ ،‬اﺑﺪاع روز ﻗﺪس ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎد ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻣﺒﺎرزه اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﺎن ﻋﻠﯿﻪ ﻇﻠﻢ و ﺗﺠﺎوز و اﺳﺘﮑﺒﺎر‪ ،‬راﻫﭙﯿﻤﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﺑﺮاﺋﺖ از‬ ‫ﻣﺸﺮﮐﺎن و ﭘﯿﺎم ﻫﺎي راﻫﮕﺸﺎي ﺳﺎﻻﻧﻪ رﻫﺒﺮان اﻧﻘﻼب در ﻣﻮﺳﻢ ﺣﺞ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ و ﺗﻮأم‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺑﺎ روﻧﺪ ﺻﻠﺢ و ﺳﺎزش در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ از اﻧﺘﻔﺎﺿﻪ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ‬ ‫و ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻟﺒﻨﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻤﺎد ﻫﺎي ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤـﺎن‬ ‫اﻧﻘﻼﺑﯽ و ورود ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺒﺎرزه ﺑـﺎ اﺳـﺘﻌﻤﺎرﮔﺮان و ﻣـﺴﺘﮑﺒﺮان ﺟﻬـﺎﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫‪ -3-3‬ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺟﻬﺎد و ﻣﺸﺎرﮐﺖ‬

‫ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻓﮑﺮي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان و ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﻪ در ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼﺑﯽ از‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﯾﮏﺳﻮ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﻣﺮدمﺳﺎﻻري دﯾﻨﯽ در اﯾﺮان ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب و دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻠﺖ‬ ‫اﯾﺮان در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ‪ -‬ﻓﻨﺎوري‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي و ﻋﺒﻮر ﻣﻮﻓﻖ از ﺑﺤﺮانﻫﺎ و ﻓﺸﺎرﻫﺎ و‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﯾﻦ ﻣﻠﺖ ﺑﺮ آرﻣﺎن ﻫﺎي ﺧﻮﯾﺶ ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ‬ ‫اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل رﺳﯿﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺪم در راه ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫ﮔﺬارﻧﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ اوﻟﯿﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖِ اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﺎن ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺧﺮده‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺟﻬﺎد و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ زﯾﺮ ﻇﻬﻮر ﯾﺎﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬

‫ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺳﺮد و ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺷﻮروي ﺳﺎﺑﻖ و ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻬﺎن دو ﻗﻄﺒﯽ‬‫‪ -‬ﻃﺮح ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪن‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ رﺷﺪ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﺮاﻣﺮزي و ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺟﺪﯾﺪ در ﺟﻬﺎن و ﮐﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ‬‫ ﻫﻨﺠﺎر ﺳﺎزي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺮورﯾﺴﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﻏﺮب‬‫‪ -‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻀﻮر ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻏﺮب در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم‬

‫‪A‬‬

‫‪ -‬ﺷﺮوع روﻧﺪ ﺳﺎزش و ﺻﻠﺢ ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﯿﻞ از ﺳﻮي ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ و دوﻟﺖ ﻫﺎ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ‬

‫‪ -‬ﭘﯿﺮوزي ﻫﺎي ﺣﺰب اﷲ ﻟﺒﻨﺎن و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﻤﺎس در ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ )ﺟﻨﮓ ﻫﺎي ‪ 33‬روزه و ‪ 22‬روزه(‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪13‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ ................................................................. 132‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫ ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎي اﻗﺘﺼﺎدي در ﻏﺮب و ﺗﻼش ﻏﺮب ﺑﺮاي ﻓﺮاﻓﮑﻨﯽ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺎرج‬‫از ﮐﺸﻮرﻫﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ و اروﭘﺎﺋﯽ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺷﻮروي ﺳﺎﺑﻖ ﺳﺒﺐ رﻫﺎﯾﯽ ﺑﺨﺶ ﻋﻈﯿﻤﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن‬ ‫و ﺟﻤﻬﻮري ﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﯿﻦ ﺗﺎزه اﺳﺘﻘﻼل ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﯽ ﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎم‬ ‫ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( در ﭘﯿﺎم ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪:‬‬ ‫وﻗﺘﯽ از ﮔﻞ دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻌﻀﯽ از ﺟﻤﻬﻮري ﻫﺎي ﺷﻤﺎ ﭘـﺲ از ﻫﻔﺘـﺎد ﺳـﺎل‬ ‫ﺑﺎﻧﮓ »اﷲ اﮐﺒﺮ« و ﺷﻬﺎدت ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﺣﻀﺮت ﺧﺘﻤـﯽ ﻣﺮﺗﺒـﺖ)ص( ﺑـﻪ ﮔـﻮش رﺳـﯿﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻃﺮﻓﺪاران اﺳﻼم ﻧﺎب ﻣﺤﻤﺪي را از ﺷﻮق ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ اﻧﺪاﺧﺖ )اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨـﯽ‪:1367 ،‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ج ‪(85،21‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻫﻮﯾﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ در ﺑﻮﺳﻨﯽ و ﻫﺮزه ﮔﻮﯾﻦ و‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﮐﻮزوو اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﺣﺎﮐﯽ از ﻫﻮﯾﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ اﮔﺮ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪن )و ﻧﻪ ﻟﺰوﻣﺎً ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﺎزي( را ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬

‫آورﯾﻢ ﻗﻄﻌﺎً اﯾﻦ اﻣﺮ در ﺑﺴﯿﺎري از ﺣﻮزه ﻫﺎي ﺗﻌﺎﻣﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺳﺎﻧﻪ‪ ،‬اﻗﺘـﺼﺎد و ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﺪ‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﺎن ﺗﺴﻬﯿﻞ‪ ،‬ﺗﺮددﻫﺎ در ﻓﻀﺎي ﻣﺠﺎزي و ﺣﺘﯽ واﻗﻌﯽ ﻣﻤﮑﻦﺗﺮ ﺷﻮد و ﮔـﺮاﯾﺶ‬ ‫ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن در ﺳﺎﯾﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﺎﻣﻼت ﺑﻪ ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ و ﻣﺤﯿﻂ زﯾـﺴﺖ )ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺳـﺒﺰ( ﺑـﺴﺘﺮ‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﺎن از ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺎي ﻣﻠﯽ و ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﯿﺶ روﯾـﺸﺎن‬ ‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻃﺮح ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺮورﯾﺴﻢ در ﺟﻬﺎن و ﻫﻨﺠﺎرﺳﺎزي آن ﺗﻮﺳﻂ رﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﻓﺸﺎر‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫رواﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻞ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺸﺖ ﺗـﺎ ﻏـﺮب دﻓـﺎع و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻣـﺸﺮوع‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ در ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﻣﺤﺎق ﺑﺒﺮد و در ﻋﺮﺻﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﺮوهﻫﺎي‬ ‫ﺗﺮورﯾﺴﺘﯽ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﮐﻨـﺪ )ﻧﻈﯿـﺮ آﻧﭽـﻪ در ﻣـﻮرد ﺣﻤـﺎس‪ ،‬ﺣـﺰباﷲ‪ ،‬ﺟﻬـﺎد اﺳـﻼﻣﯽ ﻓﻠـﺴﻄﯿﻨﯽ‪،‬‬

‫‪A‬‬

‫اﺧﻮاناﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺟﺒﻬﻪ ﻧﺠﺎت اﺳﻼﻣﯽ اﻟﺠﺰاﯾﺮ‪ ،‬اﺳﻼمﮔﺮاﯾﺎن ﺳﻮﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﺳـﻮدان و ﻋـﺮاق و ‪...‬‬ ‫اﻧﺠﺎم داد( از ﻣﻨﻈﺮ دﯾﮕﺮ ﻏﺮب و ﺑﻪ وﯾﺰه اﻣﺮﯾﮑﺎ اﯾﻦ ﮔﺮوﻫﻬﺎ را ﺑﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﭘﺎﯾﮕـﺎه ﻣﺮدﻣـﯽ ﻣـﺘﻬﻢ‬ ‫ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﺎن ﻣﺒﺎرزه را از ﺣـﻮزه ﻫـﺎي ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﺑـﻪ ﺣـﻮزهﻫـﺎي‬ ‫دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ﮐﺸﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻠﺖ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﭼﯿـﺰي‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺟﻬﺎد و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺸﻬﻮر ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬و ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﻋـﺮاق‪،‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪133 .............................................................................................‬‬

‫ﻣﺼﺮ‪ ،‬اﻟﺠﺰاﯾﺮ‪ ،‬ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ و ﻟﺒﻨﺎن و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻃﯽ ‪ 2‬دﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﯾﻦ اﻣـﺮ را‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و اﺳﻼﻣﮕﺮاﯾﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﮐﻞ ﯾﺎ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤـﺪه اي از ﻗـﺪرت ﺳﯿﺎﺳـﯽ و ﺣـﻖ‬ ‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ در اﺟﺮا ﯾﺎ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﻧﻘﺶ ﻃﺮح ﺳﺎزش ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺧﯽ رﻫﺒﺮان دوﻟﺖ ﻫﺎ ﯾﺎ ﮔﺮوﻫﻬﺎي‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯽ ﻏﻔﻠﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻼﺷﻬﺎ ﺗﻠﻨﮕﺮي ﺑﻪ ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﺑـﻮد و اﯾـﻦ اﻣـﺮ ﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﻣﺒـﺎرزان‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯽ را ﺑﺎ اﺑﺘﮑﺎر روشﻫـﺎي ﺟﺪﯾـﺪ ﻣﻘـﺎوت از ﯾـﮏ ﺳـﻮ و ﺗﮑﯿـﻪ ﺑـﺮ روشﻫـﺎي ﺳﯿﺎﺳـﯽ و‬ ‫دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ﺗﺎ ﺣﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟﺖ ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮد و اﻣـﺮوز اﺳـﻼم ﮔﺮاﯾـﺎن در ﺟﻬـﺎن در ﭘﺮﺗـﻮ ﺑﯿـﺪاري‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻧﻤﻮدن اﺳﻼمﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ و دﮐﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳـﺎزش‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺟﻬﺎن را در ﺟﻬﺖ ﯾﮏ راه ﺣﻞ دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ اﺳﺘﯿﻔﺎي ﺣﻘـﻮق‬

‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯿﺎن اﺳﺖ ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬راه ﺣﻠﯽ ﮐﻪ در آن ﺗﺸﮑﯿﻞ دوﻟـﺖ ﻓﻠـﺴﻄﯿﻨﯽ‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺘﺨﺘﯽ ﻗﺪس ﺷﺮﯾﻒ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ آوارﮔﺎن‪ ،‬از اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎي آن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ﺷـﺮاﯾﻂ ﮐﻨـﻮﻧﯽ رﺷـﺪ اﺳـﻼم ﮔﺮاﯾـﺎن و اﺣﯿــﺎء اﺳـﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺑﻨﻈـﺮ ﻣﯿﺮﺳــﺪ‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫اﺳﻼمﮔﺮاﯾﺎن ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮي از ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬درون و ﺑﯿﺮون از ﻣﺤﯿﻂ ﺧﻮد و اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻀﺎﻫﺎ و‬ ‫ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻓﺮا روي ﺧﻮد ﺑﻪ راﻫﺒﺮدﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ و ﺟﺪﯾﺪي دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺮﺧـﯽ‬ ‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎي اول و دوم )اﺻﻼﺣﯽ و اﻧﻘﻼﺑﯽ( و ﺑﺮﺧﯽ ﻧﯿﺰ اﺑﺘﮑـﺎري‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫و ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻓﻀﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪ اي و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎي ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ در ﯾـﮏ ﺟﻤـﻊ‬ ‫ﺑﻨﺪي از واﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎي راﻫﺒﺮدي ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﺷـﺪ ﺑﯿـﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ‪ ،‬راﻫﺒﺮدﻫـﺎي زﯾـﺮ در‬ ‫دﺳﺘﻮر ﮐﺎر اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﺎن در ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺟﻬﺎد و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻗﺮار دارد‪:‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻗﺮآن و اﺳﻼم ﺑﺎ اوﻟﻮﯾﺖ اﺗﺨﺎذ روش ﻫﺎي دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ‬

‫‪ -2‬اﻋﻼم ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي اﻧﺪﯾﺸﻪ اﺳﻼم در ﮐﻠﯿﻪ ﺷﺌﻮن زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻧﺴﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ‬ ‫‪ -3‬ﻧﻔﯽ ﺳﮑﻮﻻرﯾﺰم و اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺗﻮأﻣﺎن ﺑﻮدن دﯾﻦ و ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﯽ )ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺑﺨـﺸﯽ دﯾـﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﮐﺎرآﻣﺪﺳﺎزي دﯾﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﯽ(‬ ‫‪ -4‬اﺣﯿﺎي ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﯽ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺗﻤﺪن ﻏﺮب‬ ‫‪ -5‬ﮐﺴﺐ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﯽ‬

‫‪A‬‬

‫‪ -6‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻫﺎي ﻣﺎدي و اﻗﺘﺼﺎدي و رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎﯾﻪ دﯾﻦ )رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدي(‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪13‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪ ................................................................. 134‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫‪ -7‬اﺟﺮاي اﺣﮑﺎم و ﻓﺮاﺋﺾ اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫‪ -8‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ ﺟﻬﺎن ﺷﻤﻮﻟﯽ اﺳﻼم و ﺗﺸﮑﯿﻞ اﻣﺖ واﺣﺪه اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫‪ -9‬ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﺪاﻓﻊ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺠﻮم ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻏﺮب‬ ‫‪ -10‬ﻋﻤﻞ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬ ‫‪ -11‬اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮي‬ ‫‪ -12‬ﻣﺸﺎرﮐﺖ و رﻗﺎﺑﺖ ﭘﺬﯾﺮي در ﻣﺸﺎرﮐﺖ و ﻣﺒﺎرزه ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫در ﯾﮏ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي از ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﺳـﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ در ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎر و در ﺟﻬﺖ دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻫﻮﯾﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﻗـﺪرتﯾـﺎﺑﯽ و‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺑﺮ روﻧﺪ زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﮐـﺸﻮرﻫﺎ از ﯾـﮏ ﺳـﻮ و‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺧﻮد در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﻪ ﺧﺮدهﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻﻼح‪ ،‬اﻧﻘﻼب و ﺟﻬﺎد و ﻣﺸﺎرﮐﺖ‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﺑﺮوز ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ راﺑﻄﻪ و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻣﺘﻐﯿـﺮ‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﻣﺴﺘﻘﻞ )اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ( و ﻣﺘﻐﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ )ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ( در ﻫﺮ دوره زﻣﺎن و ﺷﺮاﯾﻂ ﺧـﺎص و در‬

‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺘﻔـﺎوت ﻋﻤـﻞ ﻧﻤـﻮده و‬ ‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آﻣﺎدﮔﯽﻫﺎي ﻓﮑﺮي ﻣﺮدم و وﺟـﻮد رﻫﺒـﺮان ﺷﺎﯾـﺴﺘﻪ و ﺳـﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي داﺧﻠـﯽ و ﻓـﻀﺎي‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و در ﺗﺨﺎﺻﻢ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫـﺎي ﻣﺘﻌـﺎرض و ﻣﻐـﺎﯾﺮ ﺧـﻮد ﺗﻮاﻧـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻮﻓﯿﻘﺎﺗﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫‪ -4‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ِﺗﺄﺛﯿﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ و در ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺳﺆال اﺻﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ آﻣـﺪ اﯾـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ درﺻـﺪد اراﺋـﻪ‬

‫‪A‬‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘﻪ )ﺑﯿـﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ( ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﭼـﺎرﭼﻮب ﻧﻈـﺮي و روش ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺲ از ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﭼـﺎرﭼﻮب ﻧﻈـﺮي و اراﺋـﻪ ﺗـﺼﻮﯾﺮي ﺗـﺎرﯾﺨﯽ –‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬﺎي آن اﯾﻨﮏ در ﭘﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﻪ‬ ‫ﺳﺆال اﺻﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺴﺘﯿﻢ و آن اﯾﻨﮑﻪ ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﭼﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮي ﺑﺮ آﯾﻨـﺪه اﺳـﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ در‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ و در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻧﻘﺶ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪135 .............................................................................................‬‬

‫در زﻣﯿﻨﻪ رﺧﺪادﻫﺎي اﺧﯿﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻋﺮﺑﯽ و اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣـﺸﺨﺺ و ﻋﻤـﺪه‬ ‫ﺳﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬ ‫ﯾﮏ‪ :‬ﺗﺤﻮﻻت رخ داده ﻃﺮح و ﺳﻨﺎرﯾﻮﯾﯽ اﺳﺖ از ﺳﻮي اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ﻫﺎ و ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﺖ ﻫﺎ ﮐﻪ در اداﻣﻪ‬ ‫ﻃﺮح ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺰرگ ﯾﺎ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺟﺪﯾﺪ اراﺋﻪ ﺷـﺪه و ﻫﯿـﺄت ﺣﺎﮐﻤـﻪ اﻣﺮﯾﮑـﺎ در راﺳـﺘﺎي ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬ ‫اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ – اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ درﺻﺪد اﯾﺠﺎد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻧﻮﯾﻨﻮ ﺑﺎ ﻫﺪف اﻓﺰاﯾﺶ ﺿﺮﯾﺐ اﻣﻨﯿﺘﯽ و رﻓـﻊ‬ ‫دﻏﺪﻏﻪﻫﺎي رژﯾﻢ ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﺘﯽ آﻧﻬﺎ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ﺳﺎدهﺗـﺮ ﮔـﺮ ﭼـﻪ ﻫـﺪف اﻣﺮﯾﮑـﺎ در‬ ‫ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺰرگ در درﺟﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻏﺮب اﺳﺖ اﻣ‪‬ﺎ ﻫﺪف اﺳﺎﺳﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي اﻣﻨﯿﺘﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﺎوﯾﻨﯽ ﻫﻤﭽﻮن اﻟﻘﺎﻋﺪه و رادﯾﮑﺎﻟﯿﺴﻢ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺎراك‬ ‫اوﺑﺎﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻃﺮح ﺑﻮش رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺳﺎﺑﻖ اﻣﺮﯾﮑﺎ را ﺑﺎ روﺷﯽ ﻧﻮ و در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻨﻄﻖ اﺷﺎﻋﻪ دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ‬ ‫و ﺿﺮورت اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﻓﻀﺎ و ﻣﺤﯿﻂ دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ در راﺳﺘﺎي ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻣﺮﯾﮑﺎ دﻧﺒﺎل ﻧﻤﻮد و ﭘﯿﺶ ﻓﺮض‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﻫﺮ دو ﺣﺰب دﻣﻮﮐﺮات و ﺟﻤﻬﻮرﯾﺨﻮاﻫﺎن ﻧﯿﺰ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻫﻢ زدن ﺛﺒﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻣﺼﺎﻟﺢ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه و ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫دو‪ :‬ﺗﺤﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ اﻧﻔﺠﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﺖﻫـﺎ ﭘـﺲ از‬ ‫ﮐﻨﺎرﮔﺬاردن ﻃﺮح ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺟﺪﯾﺪ آﻧﺮا ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻨﮏ ﻏﻔﻠﺖ زده در ﺻﺪد اﺳﺘﻔﺎده از‬ ‫آن ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻃﺮﺣﻬﺎي ﺧﻮد از ﺗﺒﻌﺎت ﻣﻨﻔﯽ اﯾﻦ اﻧﻔﺠﺎر ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬـﺎ ﻗـﺪرت ﯾـﺎﺑﯽ و ﭘﯿـﺮوزي‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫اﺳﻼﻣﮕﺮاﯾﺎن در ﭘﺎي ﺻﻨﺪوق رأي اﺳﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ اوﺿﺎع را ﮐﻨﺘﺮل و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ و‬ ‫ﺳﻮي اﻫﺪاف و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﻫﺪاﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺑﺮ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻓـﻀﺎي ﺑـﺎز ﺳﯿﺎﺳـﯽ و‬ ‫آزاد و دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺿﺮر و زﯾﺎن را ﺑﺰرگ ﺗﺮ و ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻊ‬ ‫اﻣﺮﯾﮑﺎ و اﺳﺮاﺋﯿﻞ را ﺑﺮ ﻫﻢ ﺑﺰﻧﺪ‪) .‬ﺧﺮﻣﺸﺎد‪(33 -34 :1391 ،‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﺳﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت و ﻗﯿﺎﻣﻬﺎي ﻣﺮدﻣﯽ در ﺟﻬـﺖ ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ ﺣﮑﻮﻣـﺖ ﻫـﺎي اﺳـﺘﺒﺪادي ﺣـﺎﮐﻢ ﺑـﺮ‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻧﻔﻮذ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺘﻌﺎرﮔﺮان و ﻧﻔﯽ ﺗﺤﻘﯿﺮ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ‬

‫‪A‬‬

‫ﺧﻮد از ﺳﻮي ﺳﻠﻄﻪ ﮔﺮان ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﮐﺮاﻣﺖ و ﻋﺰّت ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺮدم ﻣﺴﻠﻤﺎن اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﻫﺎ و ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯿﻬﺎي آﻧﺎن‬ ‫ﺳﻠﻄﻪ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ اﺳﺖ و اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻟﯿﺒﺮاﺳﺘﯽ و ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳـﻌﻪاي‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪13‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪ ................................................................. 136‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪه اﻧﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻧﯿﺎزﻫﺎي واﻗﻌﯽ آﻧﺎن در ﺟﻬﺖ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و رﻓـﺎه و‬ ‫ﻋﺪاﻟﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﻫﻤﺎن ﻋﺰت اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﯾﺮان ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻟﮕﻮي زﻧﺪه و ﭘﻮﯾﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﯾﻦ اﻟﮕﻮ درﺻﺪد ﺑـﻪ ﭼـﺎﻟﺶ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪن ﺗﻤﺪن ﻏﺮب و ﻧﻈﺎم ﻟﯿﺒﺮال دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ‪ ،‬ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ آن اﺳﺖ‪) .‬ﻧﺠﻔﯽ‪(11 :1391 ،‬‬ ‫در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ دو ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺎﺳﯽ در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﻻﮐﻼ ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ‬ ‫دﺳﺘﺮﺳﯽ‪ 1‬و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻋﺘﺒﺎر‪ 2‬ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد در ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﻻﮐﻼ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﯾﻌﻨـﯽ در دﺳـﺘﺮس ﺑـﻮدن در زﻣﯿﻨـﻪ و‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﻔﺘﻤﺎن دﯾﮕﺮي‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ واﻗﻌﯽ ﻫﮋﻣﻮﻧﯿﮏ ﻧﺸﺎن ﻧﺪاده اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺻﺮف در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﯿﺮوزي ﯾﮏ ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﺧـﺎص را ﺗـﻀﻤﯿﻦ ﮐﻨـﺪ‪) .‬ﺑـﺎﺑﯽ‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﺳﻌﯿﺪ‪(87 :1379 ،‬‬

‫ﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﺳﺨﻦ در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺮف اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺧـﻮد‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫را ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮاري ﻧﻈﻢ ﺟﻠﻮه ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﺬﯾﺮش آن را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر در اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﻧﮕﺎه ﻻﮐﻼ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ اﺻﻮل ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدي ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﺻﻞ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬ ‫ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯾﺎ ﮔﺮوه ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺗﺮ و ﺑﯽ ﻗﺮارﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ اﺻـﻮل اﺳﺎﺳـﯽ آن‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﺮاﮐﻨﺪه و ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ اﺻـﻮﻟﯽ ﻣﺎﻧـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ ﮔـﺮوه را ﻣﻨـﺴﺠﻢ و‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎزد ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ از در ﺳﺘﯿﺰ درآﯾﻨﺪ‪) .‬ﺣﺴﯿﻨﯽ زاده‪(202 :1383 ،‬‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس آﻧﭽﻪ از دو ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻋﺘﺒﺎر و در دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻨﻈﺮ ﻣﯽرﺳـﺪ‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ )اﺳـﻼﻣﯽ‪ -‬ﻋﺮﺑـﯽ(‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﺛﻘﻞ ﺗﺤﻮﻻت اﺧﯿﺮ ﺑﻮده اﻧﺪ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس ﺑﻮدن ﺑـﺮاي‬ ‫ﻣﺮدم ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻧﯿﺰ داﺷﺘﻦ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻋﺘﺒﺎرِ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي آﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﯾـﮏ ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﻫﮋﻣﻮﻧﯿـﮏ و‬

‫‪A‬‬

‫ﻏﺎﻟﺐ و اﻟﮕﻮي ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﻼم ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﯽ در ﻗﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻤﺎن را ﺑﻪ اﻓﻖ ﺗﺼﻮري ﻣﺮدم ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1 - Availibility‬‬ ‫‪2 - Credibility‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪137 .............................................................................................‬‬

‫دﻗﺖ در ﺗﺤﻮﻻت ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي ﻣﺤﯿﻄـﯽ‪،‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻧﻤﻮدن ﺧﻮد و ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪ راﻧﺪن ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺳﻨﺘﯽ و ﻟﯿﺒﺮال ﺑـﺮ‬ ‫اﺻﻮل ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻬﻤﯽ ﻧﺰد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﯾﻦ ﮐـﺸﻮرﻫﺎ ﺗﮑﯿـﻪ دارد ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ اي ﮐـﻪ ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﯾـﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ راه ﺑﺮون رﻓﺖ از وﺿﻊ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎن ﻣﻮﺟﻮد )اﻧﺤﻄﺎط و ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ( را در ﻃﺮﺣﯽ ﻧﻮﯾﻦ‬ ‫ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ اﺻﻮل ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ در اﯾـﻦ ﮔﻔﺘﻤـﺎن‬ ‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﺻﻮل ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري ﻧﺪارد ﺑﻠﮑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﺋﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﺗﻤﺎم ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ را دارد‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ اﺻﻮل ﻣﺸﺘﺮك ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -‬اﺳﻼم ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﻬﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ در آن دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت و دﯾﻦ و ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﻧﻤﯽ‪-‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﺗﻮان از ﻫﻢ ﺟﺪا ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪ -‬ﺑﺎور ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻬﻀﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﻼم و ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻟﺰوم اﯾﺠـﺎد ﯾـﮏ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪ‬

‫اﺳﻼﻣﯽ و اﻟﮕﻮ‪.‬‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫‪ -‬ﺣﺮﮐﺖ ﺿﺪ ﻓﻘﺮ در ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺟﺪ‪‬ي ﺑﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﺎدﯾﮕﺮاﯾﺎﻧﻪ )اﻋﻢ از ﺷﺮﻗﯽ و ﻏﺮﺑﯽ(‬‫‪ -‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﺳﻼم ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﺑﺸﺮي در ﻫﻤﻪ اﻋﺼﺎر و ﻣﮑﺎﻧﻬـﺎ از ﺗـﺎرﯾﺦ‬

‫ﺑﺸﺮي‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم اﺻﯿﻞ و ﻋﻤﻞ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺮآن و ﺳﻨﺖ‬‫‪ -‬ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺑﯿﺪاري ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺟﻬﺎد ﻣﻘﺪس‬

‫‪ -‬ﺑﺎور ﺑﻪ ﻟﺰوم ﻣﺒﺎرزه ي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﮑﺮي ﺑﺎ ﻏﺮب و اﺳﺘﻌﻤﺎر در ﺗﻤﺎﻣﯽ وﺟﻮه آن‪.‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ ﺑﺎور ﺑﻪ ﻟﺰوم اﯾﺠﺎد وﺣﺪت و اﻧﺴﺠﺎم در ﻣﯿﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑـﻪ اﻫـﺪاف داﺧﻠـﯽ و‬‫ﺧﺎرﺟﯽ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ ﺗﻼش ﺑﺮاي ﮐﺎر ﺗﺸﮑﯿﻼﺗﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺣﺴﺎب ﺷﺪه ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ‪ ،‬اﻗﺘـﺼﺎدي ﺳﯿﺎﺳـﯽ و ﺣﺘـﯽ‬‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎ اﻟﻘﺎء ﻣﺪاوم روﺣﯿﻪ ﺟﻬﺎد و ﺷﻬﺎدت‪.‬‬

‫‪A‬‬

‫ﻧﮑﺘﮥ ﻣﻬﻢ آن ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯾﻦ اﺻﻮل در ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬﺎي اﺻﻼﺣﯽ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑـﯽ‪،‬‬ ‫ﺟﻬﺎد و ﻣﺸﺎرﮐﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺘﺮﮐﻨﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس اﻟﮕﻮي ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﯽ اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﻣﺤـﮏ‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪ آﻣﺪه اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪13‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪ ................................................................. 138‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫ از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺮ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ در ادﺑﯿـﺎت ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﻣﻌﺎﺻـﺮ‬‫ﺟﻬﺎن ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ در ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ از ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺗـﻼش‬ ‫ﺑﺮاي »ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﯽ« ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻼش ﺑﺮي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ وارد ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‬ ‫اﺻﻮﻻً اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻗﺎدر اﺳﺖ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺟﺪا ﺷـﻮد‪) .‬اﻣﯿﺮاﺣﻤـﺪي‪(10 :1376 ،‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺑﺨﺸﯽ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دو دﺳﺘﺎورد ﻋﻤﺪه و اﺳﺎﺳﯽ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮاي ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺷﺎره‬ ‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﻃﺮاﺣﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻞدﻫﯽ‪ ،‬رﻫﺒﺮي و ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزي رﺳﺎﻧﺪن ﯾﮏ اﻧﻘـﻼب ﺑـﻪ ﻧـﺎم اﺳـﻼم و ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﺑﻨﯿﺎدﻫﺎ و اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ آﻣﻮزه ﻫﺎ‪ ،‬ارزش ﻫﺎ و اﺻـﻮل ﻫﻤـﺎن ﺟﻨـﺒﺶ ﻫـﺎي‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫اﺳﻼﻣﯽ )ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ(‬

‫و اﯾﻦ ﻫﺮ دو ﯾﻌﻨﯽ آﺷﮑﺎر ﮐﺮدن ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎ و ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽﻫـﺎي ﮔﻔﺘﻤـﺎن اﺳـﻼم‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺳﻼم در ﺣﻮزه ﺳﯿﺎﺳﺖ و اﺟﺘﻤﺎع و اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫـﻢ اﻧﻘـﻼب ﺳـﺎز و‬ ‫ﻫﻢ ﺣﮑﻮﻣﺖﺳﺎز اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ اوﺟﮕﯿﺮي اﯾﻦ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫـﺎ در ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﺑﯿـﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ و در‬ ‫ﻣﻮج ﺳﻮم آن در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ و اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺮب را ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﭘﺮوژه‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫اﺳﻼم ﻫﺮاﺳﯽ و اﯾﺮان ﻫﺮاﺳﯽ وادار ﮐﺮده اﺳﺖ زﯾﺮا ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﮔﺮاﻫﺎم ﻓﻮﻟﺮ »ﻗﺒﻞ از اﻧﻘـﻼب اﯾـﺮان‪،‬‬ ‫اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻫﺮﮔﺰ از اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭼﯿﺰي ﻧﺸﻨﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻧﻘـﻼب اﯾـﺮان ﺷـﻮك ﻋﻤـﺪهاي ﺑـﺮاي‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﮐﺜﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ در ﻏﺮب و دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻬـﺎن‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫از اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﯿﻤﻨﺎﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ اﺳـﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﺑـﻪ ﻗـﺪرت ﻧﺮﺳـﺪ‬ ‫)ﻓﻮﻟﺮ‪(30 -31 :1376 ،‬‬

‫و ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﯾﻨﮑﻪ اﻫﻤﯿﺖ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑـﺮاي ﺟﻨـﺒﺶ ﻫـﺎي اﺳـﻼﻣﯽ و اﺳـﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ از‬

‫‪A‬‬

‫آنروﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﻧﻤﺎد وﺿﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽ ﺷـﻮد ﺑﻠﮑـﻪ‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎن ﻋﺮﺑﯽ – اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ و از ﻫﻤـﯿﻦ رو ﺗﻤـﺎﻣﯽ ﻧﻈـﺎم ﻫـﺎي‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﻬﺎن ﻋﺮﺑﯽ‪ -‬اﺳﻼﻣﯽ در ﺳﺎل ‪ 1979‬از ﺻﺪور اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ﻧﮕـﺮان‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ زﯾﺮا اﮐﺜﺮ آﻧﺎن ﭼﯿﺰي ﻣﯿﺎن ﻏﺮﺑﮕﺮاﯾﯽ ﻣﻌﯿﻮب و ﻋﺪاﻟﺖ اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ را ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪139 .............................................................................................‬‬

‫ﺟﺎ دارد ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺟﺎن اﺳﭙﻮزﯾﺘﻮ اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﮔﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ » :‬اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﯽ اﯾـﺮان‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ در ﺳﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣـﯽ ﮔـﺬارد‪ :‬در ﺟـﻮاﻣﻌﯽ ﮐـﻪ‬ ‫ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﯾﻦ اﻧﻘﻼب ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ وﺟـﻮد آﻣـﺪن آﻧﻬـﺎ ﻣـﯽ ﺷـﻮد )ﮐـﺸﻮرﻫﺎي‬ ‫ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس( و در ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ وﺟﻮد داﺷـﺘﻪ اﻣـﺎ ﻓﻌـﺎل ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﻓﻌﺎل ﺷﺪن و ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ود )ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺷـﺒﻪ ﻗـﺎره ﻫﻨـﺪ و آﺳـﯿﺎي ﺟﻨـﻮب ﺷـﺮﻗﯽ( و‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺮه در ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﻓﻌـﺎل ﻫـﻢ ﺑـﻮده اﻧـﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ اﻧﻘـﻼب ﺑﺎﻋـﺚ‬ ‫رادﯾﮑﺎﻟﯿﺰ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد )ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎن و ﻋﺮاق( )اﺳﭙﻮزﯾﺘﻮ ‪(13 -54 : 1382 ،‬‬ ‫در ﻣﺠﻤﻮع و ﺑﺮ اﺳـﺎس ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﮔﻔﺘﻤـﺎﻧﯽ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه ﭘﯿﺮاﻣـﻮن ﻧﻘـﺶ ﺑﯿـﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ در‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ در رﺷﺪ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺑـﺮ اﯾـﻦ‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﻮدار زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داد‪:‬‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫ﻧﻘﺶ اﻟﮕﻮﯾﯽ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‬ ‫)ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﺻﺪور اﻧﻘﻼب(‬

‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫ﻧﻘﺶ ﺧـﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬـﺎي ﺳـﻪ ﮔﺎﻧـﻪ‬ ‫اﺻﻼﺣﯽ‪ ،‬اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺟﻬﺎد و ﻣـﺸﺎرﻣﺖ‬ ‫ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﺎورﻫﺎ و اﺻﻮل ﻣﺸﺘﺮك زﯾﺮ‪:‬‬ ‫ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي دﯾﻦ از ﺳﯿﺎﺳﺖ‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﻧﻬﻀﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﺳﻼم‬

‫ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ‬

‫ﺣﺮﮐﺖ ﺿﺪﻓﻘﺮ و در ﺟﺴﺘﺠﻮي رﻓﺎه اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫اﺳﺘﺒﺪاد داﺧﻠﯽ‬

‫ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﻣﺪاﺧﻼت‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ)ﻏﺮب ﺑﻪ وﯾﮋه اﻣﺮﯾﮑﺎ(‬

‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﺎدﯾﮕﺮاﯾﺎﻧﻪ ﻏﺮﺑﯽ و ﺷﺮﻗﯽ‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺑﯿﺪاري ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن )ﻋﺰت اﺳﻼﻣﯽ(‬ ‫ﻟﺰوم ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻏﺮب در وﺟﻮه اﺳﺘﻌﻤﺎري آن‬

‫‪A‬‬

‫وﺣﺪت ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫ﮐﺎر ﺗﺸﮑﯿﻼﺗﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ روﺣﯿﻪ ﺟﻬﺎد و ﺷﻬﺎدت‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫‪140‬‬

‫‪ ................................................................. 140‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻌﯽ ﺑﺮ آن ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮي و روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯿﺎن ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﻧﯿﺰ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاري اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﯽ ﺑـﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺎس ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ را ﺑﻪ ﺷﺮح ذﯾﻞ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮﺷﻤﺮد‪:‬‬ ‫اول‪ :‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ از ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن داراي ﺳﻪ ﻣـﻮج ﺗـﺎرﯾﺨﯽ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﻪ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن اﺻﻼﺣﯽ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﺟﻬﺎد و ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دوم‪ :‬ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ اﻣﻮاج و ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﺳـﻪ ﮔﺎﻧـﻪ در زﻣﯿﻨـﻪ ﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺳﯿﺎﺳـﯽ و‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬رﺷﺪ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﮔﺴﺘﺮش ﭘﯿﺪا ﮔﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻮ‪‬م‪ :‬دالّ ﻣﺤﻮري در ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و اﻣﻮاج ﺳـﻪ ﮔﺎﻧـﻪ ﺑﯿـﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ و ﻧﯿـﺰ ﺧـﺮده‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬﺎي اﺻﻼﺣﯽ‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﯽ و ﺟﻬﺎد و ﻣﺸﺎرﮐﺖ‪ ،‬اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣـﺴﻠّﻂ ﺷـﺪن‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮي ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧـﺸﺎﻧﻪ ﻧـﺴﺒﺖ ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان و ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮي و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ از‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫درون و ﺑﯿﺮون در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﻮج ﺳﻮم ﺧﻮد ﻧﻘﻄﻪ اوج و ﺷﮑﻞ ﮐﻤﺎل ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺻﻞ ﺻـﺪور اﻧﻘـﻼب در‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻔﯽ اﺳﺘﺒﺪاد‪ ،‬ﻃـﺮد ﺳـﻠﻄﻪ و ﺗـﻼش در ﺟﻬـﺖ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﻫـﻮﯾﺘﯽ‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﻣﺴﺘﻘﻞ را در ﺧﻮد ﺟﺎي داده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﯿﺎن در ﺟﺮﯾﺎن ﺑﯿـﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ در ﮐـﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬ ‫ﺗﺠﻠﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ در ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺟﻨﺒﺶ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻮده اﻧﺪ ﺑـﻪ‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫ﻧﻮﻋﯽ ﺟﻨﺒﺶ ﺳﯿﺎﺳﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ و در ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﻓﻌﺎلﺳﺎزي را اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً در ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ در آﻧﻬﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‬

‫‪A‬‬

‫و ﻓﻌﺎل ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﯾﺎﺑﯽ و رادﯾﮑﺎﻟﯿﺰه ﺷﺪن آن ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺸﻢ‪ :‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ از ﺑﯿﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ ﺗﺤـﻮﻻت ﻣﻨﻄﻘـﻪ‪ ،‬اﺳـﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﺑـﺎ اﻧـﻮاع‬ ‫ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎي زﺑﺎﻧﯽ و ﻏﯿﺮزﺑﺎﻧﯽ و ﻣﻠﻬﻢ از ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ در ﮐﺎر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺳﺎزي ﺧـﻮﯾﺶ و‬ ‫ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪ راﻧﺪن ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻫﺎي ﻣﺘﺨﺎﺻـﻢ ﻫﻤﭽـﻮن ﺳـﻨﺘﯽ و ﯾـﺎ ﻏﺮﺑـﯽ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿـﺴﻢ‪ ،‬ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿـﺴﻢ‪،‬‬ ‫ﺳﮑﻮراﻟﯿﺴﻢ و ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﺴﻢ ﺗﻮﻓﯿﻘﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪141 .............................................................................................‬‬

‫ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﺮﺑﯽ‪ -‬اﺳﻼﻣﯽ ﺑـﺎ روشﻫـﺎي دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿـﮏ و اﺳـﺘﻔﺎده از‬ ‫ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻧﺮم اﻓﺰاراﻧﻪ ﺟﺪﯾﺪ درﺻﺪد اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪ دﯾـﻦ و ﮔـﺰﯾﻨﺶ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راهﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺑﺤﺮان ﻣﺸﺎرﮐﺖ‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽﻫﺎي اﻗﺘـﺼﺎدي و‬ ‫ﻫﻮﯾﺖﯾﺎﺑﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﺮآﻣﺪه اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫‪A‬‬


‫‪14‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ ................................................................. 142‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ – ﭘﮋوﻫﺸﯽ »ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ش ‪ ،4‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪91‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫‪ .1‬اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺪ روح اﷲ )‪ ،(1361‬ﺻﺤﯿﻔﻪ ﻧﻮر‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،17‬ﺷﺮﮐﺖ اﻓﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‬ ‫‪ .2‬اﻣﺮاﺋﯽ‪ ،‬ﺣﻤﺰه )‪ ،(1383‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان و ﺟﻨﺒﺶ ﻫـﺎي اﺳـﻼﻣﯽ ﻣﻌﺎﺻـﺮ‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ ،‬ﻣﺮﮐـﺰ اﺳـﻨﺎد‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺗﻬﺮان‪.‬‬ ‫‪ .3‬اﻣﯿﺮاﺣﻤﺪي‪ ،‬ﻫﻮﺷﻨﮓ‪ ،(1376) ،‬اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در اﯾﺮان‪) ،‬ﮔـﺰارش ﺳـﻤﯿﻨﺎر( ﻣﺎﻫﻨﺎﻣـﻪ اﺳـﻼم و ﻏـﺮب‬ ‫ﺷﻤﺎره ‪5‬و‪.6‬‬ ‫‪ .4‬ﺑﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺳﻌﯿﺪ‪ ،(1379) ،‬ﻫﺮاس ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ‪ ،‬اروﭘﺎ ﻣﺪاري و ﻇﻬﻮر اﺳﻼم ﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺟﻤﺸﯿﺪﯾﻬﺎ و‬ ‫ﻣﻮﺳﯽ ﻋﻨﺒﺮي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪.‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫‪ .5‬ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺮزاد )‪ ،(1391‬راﻫﺒﺮد ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾـﺮان در ﻗﺒـﺎل ﺟﻨـﺒﺶ ﺑﯿـﺪاري‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ‪-‬ﭘﮋوﻫﺸﯽ»ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ«‪ ،‬ﺳﺎل اول‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،3‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫‪ .6‬ﺣﺴﯿﻨﯽ راد‪ ،‬ﺳﯿﺪﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ)‪ ،(1386‬اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ در اﯾﺮان‪ ،‬ﻗﻢ اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻣﻔﯿﺪ‪،‬‬ ‫‪ .7‬ﺣﺴﯿﻨﯽ زاده‪ ،‬ﺳﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ)‪ ،(1383‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﻔﺘﻤـﺎن و ﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺳﯿﺎﺳـﯽ‪ ،‬ﻓـﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼـﺼﯽ ﻋﻠـﻮم‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ :‬ﻣﺆﺳﺴﻪ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺎﻗﺮاﻟﻌﻠﻮم‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.28‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫‪ .8‬ﺣﺸﻤﺖ زاده‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ)‪ ،(1378‬ﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﯽ در اﯾـﺮان‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‬ ‫ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ داﻧﺸﻮ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮ‪.‬‬

‫‪ .9‬ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﺳﯿﺪﺻﺎدق) ‪ ،(1387‬روش ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ ‪ :‬ﻗﻢ ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻣﻔﯿﺪ‪.‬‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫‪ .10‬ﺣﻨﻔﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻦ)‪1998‬م(‪ ،‬ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬اﻟﻘﺎﻫﺮه‪ ،‬دارﻗﺒﺎء‪.‬‬

‫‪ .11‬ﺧﺮﻣﺸﺎد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ)‪ ،(1391‬ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﯽ‪-‬اﯾﺮاﻧﯽ اﻟﻬﺎم ﺑﺨﺶ ﻣﻮج ﺳﻮم ﺑﯿﺪاري اﺳـﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻓـﺼﻠﻨﺎﻣﻪ‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﻧﻬﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره‪.28‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫‪ ،(1387) ------------ .12‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾـﺮان و اﺳـﻼم ﺳﯿﺎﺳـﯽ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎرﻫـﺎﯾﯽ درﺑـﺎره اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه اﻣﺎم ﺻﺎدق‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪.‬‬

‫‪ .13‬دﻫﻘﺎﻧﯽ ﻓﯿﺮوزآﺑﺎدي و رادﻓﺮ‪ ،‬ﺟﻼل و ﻓﯿﺮوزه )‪ .(1388‬اﻟﮕﻮي ﺻﺪور اﻧﻘﻼب در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ دوﻟـﺖ‬ ‫ﻧﻬﻢ‪ ،‬داﻧﺶ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.1‬‬

‫‪A‬‬

‫‪ .14‬رﺣﻤﺎﻧﯿﺎن‪ ،‬دارﯾﻮش)‪ .(1387‬ﺳﯿﺪﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺳﺪآﺑﺎدي‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت و ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻋﻠـﻮم‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬

‫‪ .15‬روا‪ ،‬اﻟﯿﻮﯾﻪ‪( 1378) ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﺴﻦ ﻣﺪﯾﺮﺷﺎﻧﻪ ﭼﯽ و ﺣﺴﻦ ﻣﻄﯿﻌﯽ اﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪،‬‬ ‫ﻧﺸﺮ اﻟﻬﺪي‪.‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ و آﯾﻨﺪه اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪143 .............................................................................................‬‬

‫‪ .16‬ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ)‪ ،(1345‬آﯾﻨﺪه در ﻗﻠﻤﺮو اﺳﻼم‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ آﯾﺖ اﷲ ﺳﯿﺪ ﻋﻠﯽ ﺧﺎﻣﻨﻪ اي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬ ‫‪ .17‬ﻓﻮﻟﺮ‪ ،‬ﮔﺮاﻫﺎم)‪» ،(1376‬اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻏﺮب« )ﮔﺰارش ﺳـﻤﯿﻨﺎر(‪ ،‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣـﻪ اﺳـﻼم و ﻏـﺮب‪ ،‬ﺷـﻤﺎره‬ ‫ﭘﻨﺠﻢ و ﺷﺸﻢ‪.‬‬ ‫‪ .18‬ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺎﻇﻢ اﻻﺳﻼم)‪ ،(1376‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﯿﺪاري اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻧﺸﺮﭘﯿﮑﺎن‪ ،‬چ‪.5‬‬ ‫‪ .19‬ﻧﺠﻔﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺳﯽ)‪ ،(1391‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﯿﺪاري اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ‬ ‫ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺳﺎل ﻧﻬﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.28‬‬ ‫‪ .20‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﺮوي‪ ،‬ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ )‪ ،(1391‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﯿﻌﻪ در ﻋﺮاق‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﯽ‪-‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺳﺎل اول ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.3‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪I‬‬

‫‪ .21‬ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺪﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ )‪ ،(1383‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ و روش‪ ،‬ﻓـﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼـﺼﯽ ﻋﻠـﻮم‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﻪ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺎﻗﺮ اﻟﻌﻠﻮم‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﺸﺘﻢ‪.‬‬

‫‪ .22‬ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ -‬ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ )‪ ،(1379‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان در داﯾﺮه اﻟﻤﻌﺎرف ﻫـﺎي ﺟﻬـﺎن‪،‬‬

‫‪S‬‬ ‫‪f‬‬

‫اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻫﺪي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬

‫‪ .23‬ﻧﻮذري‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯽ)‪ ،(1380‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻧﻮﺷـﺘﻪ وارﯾـﺎن ﻣـﮏ داﻧـﻞ‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪ ،‬ﻧـﺸﺮ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮔﻔﺘﻤﺎن‪.‬‬

‫‪o‬‬ ‫‪e‬‬

‫‪ .24‬اﺳﭙﻮزﯾﺘﻮ‪ ،‬ﺟﺎن)‪ ،(1382‬اﻧﻘﻼب اﯾﺮان و ﺑﺎزﺗﺎب ﺟﻬﺎﻧﯽ آن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺤﺴﻦ ﻣﺪﯾﺮﺷﺎﻧﻪ ﭼﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﺎز‪.‬‬ ‫‪ .25‬اﻟﺴﯿ‪‬ﺪ‪ ،‬رﺿﻮان‪ .(1383)،‬اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮ در ﮐﺸﺎﮐﺶ ﻫﻮﯾـﺖ و ﺗﺠـﺪد‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻣﺠﯿـﺪ ﻣـﺮادي‪،‬‬ ‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﺎز‪.‬‬

‫‪v‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪h‬‬

‫‪ .26‬اﻟﻨﺤﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻤﻨﻌﻢ‪ .(1347)،‬ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻧﻬـﻀﺖ اﺳـﻼﻣﯽ ﻣـﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ آﯾـﺖاﷲ ﺳـﯿﺪ ﻋﻠـﯽ‬ ‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات آﺳﯿﺎ‪.‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪r‬‬

‫‪27. Halliday, M.A.K(1961), Linguistis structure and Literary style:‬‬ ‫‪and inguiry into the language of William Golding's "The In‬‬ ‫‪heritors". In S. chatman (Ed), Literery (New York and London:‬‬ ‫‪oxford Univercity Press).‬‬ ‫‪28. Foucault, M,(1962), The Archaeology knowledge, Translated by‬‬ ‫‪A. Sheridan clondon: Routledye.‬‬ ‫‪29. Laclau and Mouffe,(1987) Hegemony and 80 aalist sterategy :‬‬ ‫‪Towards a Radical Pemocratic Politics (London : werso).‬‬ ‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ‪30. www:khamene.ir،1374/11/20‬‬

‫‪www.SID.ir‬‬

‫‪A‬‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.