انقلاب اسلامي و بيداري اسلامي (تأثيرگذاري و نمونه ها)

Page 1

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬

‫‪ISLAMIC REVOLUTION STUDIES‬‬

‫ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ، 16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬ ‫ﺻﻔﺤﺎت ‪ 105‬ـ ‪73‬‬

‫‪A Quarterly Research Journal‬‬ ‫‪Vol. 5 , No 16 , Spring 2009‬‬

‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ )ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ(‬ ‫ﻣﺮﺗﻀﻰ ﺷﻴﺮودى‬ ‫ﭼﻜﻴﺪه‬ ‫اﻣﺮوزه‪ ،‬ﮔﺮوهﻫﺎي اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬از ﻓﻌﺎلﺗﺮﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎى ﺳﻴﺎﺳـﻰ ﺟﻬـﺎن ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر‬ ‫ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺟﻬﺎن و ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕﻲ ﺑﺎ ﻣـﺬﻫﺐ‬ ‫دارد‪ .‬ازاﻳﻦرو‪ ،‬اﻫﻤﻴﺖ و ﻧﻔﻮذ ﻓﺰاﻳﻨﺪه اﻧﺪﻳﺸﻪﻫـﺎ و ﻧﻬﺎدﻫـﺎي ﻣـﺬﻫﺒﻲ آﺷـﻜﺎرا در‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ ﺳﺎل ‪1992‬م‪ .‬را ﺳﺎل ﺑﻴﺪاري اﺳـﻼﻣﻲ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻰﻛﻪ در ‪1964‬م‪ .‬ﻏﺮﺑﻲﻫﺎ و ﺷﺮﻗﻲﻫﺎ اﻋﺘﻘﺎد داﺷـﺘﻨﺪ اﺳـﻼم در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺠﺪدﮔﺮاﻳﻰ ﻳﺎ ﻣﺪرﻧﻴﺰاﺳـﻴﻮن ﻛـﺎﻣﻼً ﺑـﻰدﻓـﺎع اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ در ﺳـﺎل‬ ‫‪1979‬م‪ .‬دوﻟﺖ اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻴﺪاري اﺳـﻼﻣﻲ را از ﻋﻮاﻣـﻞ ﻧـﺎﺑﻮدى ﺟﻬـﺎن ﺧﻮاﻧـﺪ و‬ ‫ﻓﻌﺎﻻن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪه در ﺟﻨﮕﻰ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺳﺎﻳﺮوس وﻧﺲ‪ ،‬وزﻳﺮ ﺧﺎرﺟﻪ وﻗﺖ اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬در ﺻﻮرت وﻗـﻮع‪ ،‬اﺣﺘﻤـﺎﻻً‬ ‫ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻣﺮﻳﻜﺎ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪازد‪ .‬وي از اﻳﻦ ﺟﻨـﮓ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان‬ ‫ﺟﻨﮓ اﺳﻼم و ﻏﺮب ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬رﻫﺒﺮان اﺗﺤـﺎد ﺟﻤـﺎﻫﻴﺮ ﺷـﻮروى ﺳـﺎﺑﻖ ﻧﻴـﺰ‬ ‫ﻫﻴﭻﮔـﺎه ﺗـﺮس ﺧـﻮﻳﺶ را از ﺑﻴـﺪاري اﺳـﻼﻣﻰ اﻧﻘﻼﺑـﻰ و ﺧﻄـﺮات آن ﺑـﺮاى‬ ‫ﻛﺸﻮرﺷﺎن ﻛﺘﻤﺎن ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻏﺮب و ﺷﺮق‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔـﺘﻦ از‬ ‫ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ را ﻧﺎﺷﻲ از وﻗﻮع و اﺳﺘﻤﺮار ﭘﺪﻳﺪه اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫واژﮔﺎن ﻛﻠﻴﺪي‬

‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨـﻲ&‪ ،‬اﻳـﺮان‪ ،‬ﺟﻬـﺎن اﺳـﻼم‪،‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬ ‫‪ . 1‬ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ‪ 88/4/26 :‬ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻬﺎﻳﻲ‪88/6/30 :‬‬

‫‪1‬‬


‫‪3‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﺗﻼش اﺳﺖ ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ را ﺑﻴﺎﺑﺪ‪:‬‬ ‫‪ .1‬ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﭘﺪﻳﺪه ﺟﺪﻳﺪي اﺳﺖ ﻳﺎ رﻳﺸﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺰ دارد؟‬ ‫‪ .2‬ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮان ﻏﺮﺑﻲ و ﺷﺮﻗﻲ ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻴﺪاري اﺳـﻼﻣﻲ را ﺗـﻮأم ﺑـﺎ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‬ ‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻋﻤﻴﻘﻲ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮد؟‬ ‫‪ .3‬اﮔﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺼﺪاق ﻫﺎي اﻳـﻦ ﺗـﺄﺛﻴﺮات‬ ‫ﻛﺪاﻣﻨﺪ؟ آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري را در ﻣﻴـﺎن ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن ﻳـﺎ ﺟﻨـﺒﺶﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد؟‬ ‫ازاﻳﻦرو‪ ،‬ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎﺳﺦ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﭼﻴﺴﺘﻲ ﺑﻴـﺪاري اﺳـﻼﻣﻲ‬ ‫ﻣﻲﭘﺮدازد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﻻزم‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺟﺪﻳﺪ و ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻮدن آن را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺳـﺎزد‪.‬‬ ‫در ﮔﺎم ﺑﻌﺪي ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪي ﻣﻴﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﮔﺴﺘﺮش ﭘﺪﻳـﺪه ﺑﻴـﺪاري اﺳـﻼﻣﻲ‬ ‫ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ و دﻻﻳﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻬﺎدن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ را ﻣﻄﺮح ﺳـﺎزد‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺼﺪاقﻫﺎﻳﻲ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻠﻖ ﻳﺎ رﺷﺪ آن‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻠﻤﻮسﺗﺮ و ﻋﻴﻨﻲﺗﺮ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ »ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ«‬

‫ﺑﻴﺪاري‪ ،‬ﺿﺪ ﺧﻮاب اﺳﺖ و در ﻣﻌﻨﺎي ﻓﻌﺎل ﺷﺪن ﻫﻮش)آﮔﺎﻫﻲ( ﺑﻪ ﻛـﺎر ﻣـﻲ رود‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬ ‫ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻇﻬﻮر اﺳﻼم ﻧﺎب و ﭘﺎك در اﻧﺴﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳـﺎس‪،‬‬ ‫ﺣﻴﺎت ﺑﺮﻳﻦ از دﻳﻦ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ و ﺗﻨﻬﺎ از دﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ درﻳﺎﻓﺖ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن‬ ‫و ﺟﻬﺎن ﺣﻴﺎت ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش ﻣﺎ را ﺑﻪ آﻧﭽﻪ زﻧﺪه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬ ‫ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم زﻧﺪه ﺷﺪن دوﺑﺎره در ﭘﺮﺗﻮ اﺳﻼم اﺻﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴـﺎن دﻳﮕـﺮ‪ ،‬در‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪4‬‬

‫ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎت اﺳﻼم ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود ﻛﻪ در ﭘﻨﺎه آن‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل‪ ،‬ﻋﺪاﻟﺖ و ﻫﻤﻪ آﻣﻮزهﻫﺎ و‬ ‫ارزشﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ زﻧﺪه ﻣﻲﺷـﻮد ﻳـﺎ ﺣﻴـﺎت ﻣـﻲﻳﺎﺑـﺪ‪ .‬اﺣﻴـﺎﮔﺮي اﺳـﻼﻣﻲ ﻧـﻮﻋﻲ‬ ‫اﺻﻼحﮔﺮي دﻳﻨﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ آن اﺻﻼح دﻳﻨﻲ ﻛﻪ در ﻏﺮب رخ داده اﺳﺖ؛ زﻳﺮا در اﺻﻼح‬ ‫دﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬دﻳﻦ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻗـﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد ﻛـﻪ دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬دﻳﻨﻲ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ دﻳﻦ ﺑﺎ زﻣﺎﻧﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ رود‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‪ ،‬دﻳـﻦ از ﻋﺮﺻـﻪ ﺣﻴـﺎت‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻴﺪاري و اﺣﻴـﺎﮔﺮي اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬زﻧـﺪه داﺷـﺘﻦ اﻧﺴـﺎن و ﺣﻴـﺎت‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي دﻳﻦ و ﺑﻪ ﺷﻴﻮه دﻳﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﻏﺒﺎر از ﺳﻴﻤﺎي دﻳﻦ زدوده و‬ ‫ﺻﻮرت و ﺳﻴﺮت دﻳﻦ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ اﻗﺪام‪ ،‬دﻳﻦ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﺣﻴﺎت آدﻣﻲ ﺑﺎز‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻬﺠﻮرﻳﺖ زداﻳﻲ از دﻳـﻦ ﻳـﺎ ﺑـﺎزﭘﻴﺮاﻳﻲ و واﺧـﻮاﻧﻲ‬ ‫ﮔﺰاره ﻫﺎ و آﻣﻮزه ﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ از اﺟﻤﺎل و اﺑﻬﺎﻣﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﻴﻤﺎي دﻳﻦ ﻧﺸﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ازاﻳﻦرو‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﮔﺮ ﺧﻮاب‪ ،‬ﺑﺮادر ﻣﺮگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺪاري دﺳﺖ در آﻏـﻮش زﻧـﺪﮔﻲ دارد‪.‬‬

‫)دﻓﺘﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت اﺳﻼﻣﻲ‪(359 :1385 ،‬‬ ‫ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺗﻨﻮ ع ﮔﺮاﻳﺶ ﻫﺎ و زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﻫـﺎي ﻣﺘﻔـﺎوت ‪ ،‬ﻣﻨـﺎدي ﭘﻴـﺎم‬ ‫واﺣﺪي در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺎ دوﺑﺎره ﺑﺮﮔﺸﺘﻴﻢ ﺗﺎ دﻳﻦ را ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻓـﺮدي‬ ‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ اﺣﺴﺎس و ﺧﻮدآﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از دو ﺣﺎﻟـﺖ ﺷـﺮﻣﻨﺪﮔﻲ و‬ ‫ﻗﺼﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ارزش ﻫﺎي ﻧﺎب و راﺳﺘﻴﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳـﺖ؛ ﺷـﺮﻣﻨﺪﮔﻲ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻋﺰﺗـﻲ ﻛـﻪ‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ وﻋﺪه داده اﺳﺖ و اﻣﺮوز ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از آن ﺑﻲﺑﻬﺮهاﻧﺪ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﺳـﻼم‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻪ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎ ﻧﺎﺷﻲ از دور ﺷﺪن از اﺳﻼم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ دو ﻋﻨﺼﺮ ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﻲ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ را در ﻳﻚ ﻋﺒﺎرت ﺧﻼﺻﻪ ﻛﻨـﻴﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﻌﻨﺎ و ﭘﻴﺎم ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻧﺎب ﺑﺎزﮔﺮدﻳﻢ ﺗﺎ ﻋﺰت ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎز ﻳﺎﺑﻴﻢ ﻳﺎ ﻋﺰت ﺑﺮ ﺑﺎد رﻓﺘﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳـﺖ آورﻳـﻢ‪.‬ﻫﻤـﺎنﮔﻮﻧـﻪﻛـﻪ از ﻣﻌﻨـﺎي‬ ‫ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ آﺷﻜﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮاد از ﻛﻠﻤﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺳـﻴﺮ ارﺗﺠـﺎﻋﻲ و ﻣﻌﻜـﻮس در ﺗـﺎرﻳﺦ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ؛ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮاد از ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﻴﺎه و ﺳﻴﺮ ﻗﻬﻘﺮاﻳـﻲ در ﺗـﺎرﻳﺦ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ‬


‫‪5‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم و ﺗﻮﺑﻪ از ﺑﻪ ﻛﻨﺎر ﻧﻬﺎدن اﺳﻼم و ﺟﺒﺮان ﻋﻤﻞ ﻧﻜﺮدن ﺑﻪ‬ ‫دﻳﻦ ﻧﺒﻮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ ﻳﻌﻨﻲ ازآﻧﺠﺎﻛﻪ ﻣﺎ در ﻋﻘﻴـﺪه‪ ،‬اﺧـﻼق و ﻋﻤـﻞ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬از ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ارزشﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫـﺮ آﻧﭽـﻪ در ﺗـﻮان‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﻴﺮﻳﻢ ﺗﺎ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻗﺮن اﺧﻴﺮ را ﺟﺒﺮان ﺳﺎزﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻫﺪف از اﻳﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻳﻚ ﺗﻤﺪن ﺟﺪﻳﺪ اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﺎ ﺑـﻪ ﻛـﺎرﮔﻴﺮي ارزش ﻫـﺎي‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ اﺳﻼﻣﻲ و ﺗﺠﺮﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﻤﺪن ﺑﺸﺮي اﺳﺖ‪ .‬ازاﻳﻦرو‪ ،‬ﻫﺪف ﻧﻬﻀﺖ ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‪،‬‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﺗﻤﺪن ﻣﺤﻤﺪي ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‪ ،‬ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﺑﺎ ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺑﺎ اﺧـﻼق‪،‬‬ ‫داﻧﺶ ﺑﺎ ارزش و ﻋﻠﻢ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﺟﻤﻊ ﺷﻮد‪) .‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﭽﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ‪ ،‬آﺷﻜﺎر اﺳﺖ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ ﭼﻴﺰ ﺟﺪﻳـﺪي ﻧﻴﺴـﺖ؛ اﻟﺒﺘـﻪ در‬ ‫دﻫﻪﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﭼﻮن ﻣﻮرد اﺳﺘﻌﻤﺎر و ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳـﻼﻣﻲ‬ ‫از ﺳﻮي ﻏﺮب‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺿـﻴﺢ ﺗـﺎرﻳﺦ ﺑﻴـﺪاري اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻫـﻢ ﻣـﻲﺗـﻮان ﺑـﻪ‬ ‫رﻳﺸﻪﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ آن ﭘﻲ ﺑﺮد و ﻫﻢ ارﺗﺒﺎط آن را ﺑﺎ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﻋﻠﺖ ﻳﺎ دﻻﻳﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫آن در دﻫﻪﻫﺎي ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ را درﻳﺎﻓﺖ‪:‬‬ ‫ﻇﻬﻮر اﺳﻼم‪ ،‬ﺗﺤﻮﻟﻲ ﻋﻈﻴﻢ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮﻳﺖ آﻓﺮﻳـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪﮔﻮﻧـﻪايﻛـﻪ ﻣﺮزﻫـﺎي ﻧـﮋادي‪،‬‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و ﻗﻮﻣﻲ را درﻧﻮردﻳﺪ و ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻛﻠﻤـﺔ اﷲ‪ ،‬ﺟﻮاﻣـﻊ ﻣﺨﺘﻠـﻒ را ﺑـﻪ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ ﻧﺰدﻳـﻚ‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ و در ﻣﻴﺎن اﻗﻮاﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺑﻬﺮهاي از ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻤﺪن آن زﻣﺎن ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻪ ﻗﺪرت‬ ‫ﻣﺎدي داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي ﺷﮕﺮف و ﺷﮕﻔﺘﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد ﻛﻪ ﻫﻢ ﻋـﺰت دﻧﻴـﻮي‬ ‫آﻧﻬﺎ را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺖ و ﻫﻢ آﻧﺎن را ﺑﻪ اوج ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ‬ ‫ﺗﻤﺪن ﻳﻮﻧﺎن در اوج ﺷﻬﺮت ﺧﻮد ﺑـﻮد و ﻫـﻢ ﻗـﺪرت ﻫـﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﻣﭙﺮاﺗـﻮري اﻳـﺮان و روم‪،‬‬ ‫اﺑﺮﻗﺪرت ﻫﺎي زﻣﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬اﺳـﻼم ﻇﻬـﻮر ﻛـﺮد و ﭘـﺲ از ﺷﻜﺴـﺖ آن دو ﻗـﺪرت ﺑـﺰرگ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ در ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي زﻣﻴﻦ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ دﻳـﺮي ﻧﭙﺎﻳﻴـﺪ ﺑﺨـﺶ ﺑﺰرﮔـﻲ از‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪6‬‬

‫دﻧﻴﺎي آن زﻣﺎن را در اﺧﺘﻴﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﮔﺴﺘﺮش ﺗﻨﻬﺎ ارﺿﻲ و ﻣﺮزي ﻧﺒﻮد ﺑﻠﻜﻪ دﻧﻴﺎي‬ ‫ﻓﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻳﺎﻓﺖ و‬ ‫اﻳﻦ درﺳﺖ زﻣﺎﻧﻲ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد ﻛﻪ اروﭘﺎي آن زﻣﺎن رو ﺑﻪ اﻓﻮل ﻣﻲﮔﺮاﻳﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺣـﺎل ﮔﺴـﺘﺮش ﺑـﻮد و ﺣﺘـﻲ زﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺗﻤـﺪن‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ در اوج ﺷﻬﺮت ﺧﻮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺪن ﻏﺮب در ﺧﻮاب ﻓـﺮو رﻓـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪﮔﻮﻧـﻪايﻛـﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻏﺮﺑﻲﻫﺎ آن دوران را ﻋﺼﺮ ﺗﺎرﻳﻜﻲ در ﻏﺮب ﻧﺎم ﻧﻬﺎدﻧـﺪ؛ زﻳـﺮا آﻧـﺎن در ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳـﻼم‪،‬‬ ‫ﭼﻴﺰي ﺑﺮاي ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓﻫﺎي ﺻﻠﻴﺒﻲ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ در ﻃﻮل دو ﻗﺮن‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﺪﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ ،‬ﺳﺒﺐ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻏﺮﺑﻴﺎن ﺑـﺎ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ادﺑﻴﺎت و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﻓﻜﺮي ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺷﺪ و زﻣﻴﻨﻪ ﺑﻴﺪاري آﻧﺎن را ﻓـﺮاﻫﻢ ﺳـﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬دوره رﻧﺴﺎﻧﺲ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻋﺼﺮ ﺗﺎرﻳﻜﻲ و آﻏﺎز دورهاي ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫آن‪ ،‬ﻋﺼﺮ روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻳﺎ روﺷﻨﮕﺮي ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻏﺮﺑﻴﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم و ﺑﺎ‬ ‫اﻟﮕﻮﮔﻴﺮي از آن‪ ،‬ﻛﻢ ﻛﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺷﮕﻔﺘﻲ در ﻗﺮنﻫﺎي ﻫﻔﺪه‪ ،‬ﻫﺠﺪه و ﻧـﻮزده‬ ‫ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪ‪) .‬وﻻﻳﺘﻲ‪(132 :1384 ،‬‬ ‫در اﻳﻦ دوران‪ ،‬ﺟﻬﺎن اﺳﻼم رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ دو ﻋﺎﻣﻞ ﺑـﻪ ﺧـﻮاب ﻓـﺮو رﻓـﺖ و از‬ ‫اﻓﻜﺎر و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻧﺎب اﺳﻼﻣﻲ دور ﻣﺎﻧﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎر و اﺳﺘﺜﻤﺎر ﻏﺮب در اﻳـﻦ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬ ‫ﻣﻬﻢ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و ﻓﻜﺮي و دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﺳﺘﺒﺪاد و اﻧﺤﺮاف ﺣﺎﻛﻤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ .‬اﻳﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬آﺳﻴﺐ‬ ‫ﻣﻬﻠﻜﻲ ﺑﺮ ﭘﻴﻜﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم وارد آورد ﻛﻪ در ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ اول ﺑـﻪ اوج ﺧـﻮد رﺳـﻴﺪ؛ زﻳـﺮا‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮاردي‪ ،‬ﺗﻜﻴﻪﮔﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬ﻋﻤـﺪﺗﺎً ﺑـﻪ ﻫﻤـﺎن دو‬ ‫دﻟﻴﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﻨﻘﺮض ﺷﺪ‪ .‬ازاﻳﻦرو‪ ،‬ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺣﻴﺮتآوري از ﻟﺤﺎظ ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻓﻜﺮي از ﺳﻮي ﻏﺮب ﺑﺮ‬ ‫ﺟﻬﺎن اﺳﻼم آﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ از ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﺳﻼم را ﻋﺎﻣﻞ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ داﻧﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬در ﭘﻲ آن ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻟﮕﻮﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻏﺮب ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﻘﺐاﻓﺘـﺎدﮔﻲ ﺧـﻮد را ﺟﺒـﺮان‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ دوران‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻫﻮﺷـﻴﺎري و درك ﻋﻤﻴـﻖ از اوﺿـﺎع و‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﻘﺐاﻓﺘﺎدﮔﻲ و ﺑﻪ ﺧﻮاب رﻓﺘﻦ ﺟﻬﺎن اﺳـﻼم‪ ،‬از‬


‫‪7‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫اﺳﻼم ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺪان دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن از اﺳـﻼم دور ﺷـﺪﻧﺪ و از اﻧﺪﻳﺸـﻪﻫـﺎي‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻴﺪ ﺟﻤﺎلاﻟﺪﻳﻦ اﺳﺪآﺑﺎدي‪ ،‬ﺳـﻴﺪ‬ ‫ﻗﻄﺐ و ﺣﺴﻦ اﻟﺒﻨﺎ‪ ،‬ﺗﻼشﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﺧﻮاب ﺳﻨﮕﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻴﺪار و ﺑـﻪ آﻧﻬـﺎ‬ ‫ﺑﻔﻬﻤﺎﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ ﺷﻜﺴﺖ و ﻋﻘﺐاﻓﺘﺎدﮔﻲ آﻧﻬﺎ ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟ )ﻫﻤﺎن‪(217 ،‬‬ ‫آﺧﺮﻳﻦ ﺿﺮﺑﻪ اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﺑﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم‪ ،‬ﺷﻜﻞ دادن و ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﻮد‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺬر آن‪ ،‬در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪس ﻓﻠﺴـﻄﻴﻦ ﻛﺎﺷـﺘﻪ ﺷـﺪ‪ .‬در اﻳـﻦ زﻣـﺎن‪ ،‬آرﻧﻮﻟـﺪ ﺗـﻮﻳﻦ ﺑـﻲ‪،‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦﻧﮕﺎر ﻣﻌﺮوف اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪ ،‬در ﻛﺘﺎب ﺗﻤﺪن در ﺑﻮﺗﻪ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬در ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻤﺪنﻫﺎ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺴـﻴﺎر‬ ‫ﻣﻬﻢ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ زﻳﺮ را ﺑﻴﺎن داﺷﺖ‪ :‬ﭘﺎن اﺳﻼﻣﻴﺰم ﺧﻮاﺑﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﺮ‬ ‫ﺿﺪ ﺳﻠﻄﻪ ﻏﺮب ﺷﻮرش ﻛﻨﻨﺪ و ﺗﺤﺖ ﻳﻚ رﻫﺒﺮي ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺪار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و‬ ‫ﺑﺎﻧﮓ اﻳﻦ ﺷﻮرش ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ روح ﻧﻈﺎﻣﻲ اﺳﻼم ﻣﺆﺛﺮ اﻓﺘﺪ و اﺳﻼم ﺑﺎر دﻳﮕﺮ‬ ‫ﺑﺮاي اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺧﻮد ﻗﻴﺎم ﻛﻨﺪ‪) .‬ﻧﻚ‪ :‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﻳﻦ ﺑﻲ در ‪1979‬م‪ .‬ﺑﺎ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳـﺮان ﻛـﻪ اﻧﻔﺠـﺎر ﻧـﻮر ﺑـﻮد‪ ،‬ﻫﻤـﺮاه‬ ‫ﮔﺸﺖ؛ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﻲ و ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﺷﻌﺎر »اﷲ اﻛﺒﺮ« و ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﺑـﻪ ارزش ﻫـﺎي‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻤﻪ ﻗﺪرتﻫﺎي ﺑﺰرگ و اﺑﺮﻗﺪرتﻫـﺎ اﻳﺴـﺘﺎد و ﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﻘﻄـﻪ‬ ‫ﻋﻄﻔﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺤﻮﻻت اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﻲ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم و ﺑﻠﻜـﻪ در ﻛـﻞ ﺗـﺎرﻳﺦ‬ ‫ﺑﺸﺮي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺮﻛﺖ‪ ،‬آن ﺧﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺪار ﺷﺪ و ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن اﺳـﻼم‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ازاﻳﻦرو‪ ،‬ﻫﻨﻮز دو ﺳﺎﻟﻲ از اﻧﻘﻼب ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﻋـﺪهاي ﺟـﻮان‬ ‫ﺑﺎاﻳﻤﺎن‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﻗﺪرت ﺑﺰرگ آن زﻣﺎن را ﻛﻪ در آن ﻛﺸﻮر ﭘﺎﻳﮕﺎه داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠﻴﺲ‪،‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ و اﺳﺮاﺋﻴﻞ را ﺑﻪ زاﻧﻮ درآوردﻧﺪ و ﺑﺪون دادن ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ اﻣﺘﻴﺎزي‪ ،‬آﻧﻬﺎ را وادار‬ ‫ﺑﻪ ﻓﺮار ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮري اﻧﮕﻠـﻴﺲ و روﺳـﻴﻪ ﺑـﻪ زاﻧـﻮ درآﻣﺪﻧـﺪ و ﺷﻜﺴـﺖ‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮري اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬اﻟﺠﺰاﻳـﺮ و دﻳﮕـﺮ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ‬ ‫ﺑﺎﻧﮕﻲ ﻛﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﻧﺪاي اﺳﻼم اﺳﺖ و در ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ اﺷﻐﺎﻟﻲ‪ ،‬اﻧﺘﻔﺎﺿﻪ‪ ،‬اﻣﺎن را‬ ‫از ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ و اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ اﻣﺮﻳﻜﺎ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻓﻜﺮﺗـﺪاوم‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪8‬‬

‫اﺷﻐﺎل ﻋﺮاق اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺪﻓﺶ ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ ﺑﻴﺪاري و آﮔﺎﻫﻲ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﻫـﺎ‬ ‫ﺑﻴﺪار ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺳﻪ اﺻﻞ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻛﺎر ﺑﺰرگ ﺧﻮﻳﺶ را آﻏﺎز ﻛﺮده اﻧﺪ‪ :‬ﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑـﻪ‬ ‫اﺳﻼم ﻧﺎب ﻛﻪ در ﺻﺪر اﺳﻼم ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺮ ﻗﺪرت ﻫﺎي ﺑﺰرگ آن زﻣﺎن ﻏﻠﺒﻪ ﻳﺎﺑﺪ؛ دوم‪ ،‬وﺣﺪت‬ ‫ﺟﻬﺎن اﺳﻼم اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ و اﺳﺘﻌﻤﺎر‪ ،‬ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز ﻛﻮﺷﻴﺪ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ اﺻﻮﻟﻲ ﻫﻤﭽﻮن‬ ‫»ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﻴﻨﺪاز و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻦ«‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻓﺮﻗﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﻼﻣﻲ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮي ﺑﻴﻨـﺪازد؛‬ ‫ﺳﻮم‪ ،‬اﺳﺘﻜﺒﺎرﺳﺘﻴﺰي و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻛﻔﺮو اﻟﺤﺎد و ﻃﺎﻏﻮت و ﻃﺎﻏﻮﺗﻴﺎن زﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺮﻛـﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي اﺳﻼم و ﺷﻜﺴﺖ اﺳﺘﻜﺒﺎر ﺧﺘﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪) .‬ﻫﻤﺎن‪(201 ،208 :‬‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻴﺎن ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ و اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﺑﺎ ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﺑﻴﺪاري و اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﭘﻲ ﺑـﺮد‪ ،‬وﻟـﻲ‬ ‫ﺑﺮاي روﺷﻦﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ دﻳﺪﮔﺎه ﺑﻨﻴﺎنﮔﺬار اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳـﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﺸﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪» :‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺎنﻃﻮرﻛﻪ اﻳﺮان ﻗﻴﺎم ﻛﺮد و دﻣﺎغ ﻣﺴﺘﻜﺒﺮﻳﻦ را ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﺎﻟﻴـﺪ‪ ،‬ﺗﻤـﺎم‬ ‫ﻣﻠﺖﻫﺎ ﻗﻴﺎم ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻦ ﻓﺴﺎد را ﺑﻪ زﺑﺎﻟﻪدانﻫﺎ ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ‪) «.‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ‪ :1371 ،‬ج‪(633 ،1‬‬ ‫»ﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ را ﻳﻚ ﻧﻬﻀﺖ اﻳﺮاﻧـﻲ ﻧﻤـﻲداﻧـﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﻧﻬﻀـﺖ اﺳـﻼﻣﻲ و ﻧﻬﻀـﺖ‬ ‫ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺴﺘﻜﺒﺮﻳﻦ اﺳﺖ‪) «.‬ﻫﻤﺎن‪(764 :‬‬ ‫» ﻫﺎن اي ﭘﺪران ﻛﻠﻴﺴﺎ و روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺗﺎﺑﻊ ﺣﻀـﺮت ﻋﻴﺴـﻲ×! ﺑـﻪﭘﺎﺧﻴﺰﻳـﺪ و از ﻣﻈﻠﻮﻣـﺎن‬ ‫ﺟﻬﺎن و ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر در ﭼﻨﮕﺎل ﻣﺴﺘﻜﺒﺮان ﭘﺸـﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻛﻨﻴـﺪ و ﺑـﺮاي رﺿـﺎي ﺧـﺪا و‬ ‫ﭘﻴﺮوي دﺳﺘﻮر ﺣﻀﺮت ﻣﺴﻴﺢ ﻳﻚﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﻧﺎﻗﻮسﻫـﺎ را در ﻣﻌﺎﺑـﺪﺗﺎن ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ ﻣﻈﻠﻮﻣـﺎن و‬ ‫ﻣﺤﻜﻮم ﻧﻤﻮدن ﺳﺘﻤﮕﺮان ﺑﻪ ﺻﺪا درآورﻳﺪ‪) «.‬ﻫﻤﺎن‪(866 :‬‬ ‫»اي ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﺟﻬﺎن! ﺑﻪﭘﺎﺧﻴﺰﻳﺪ وﺧﻮد را از ﭼﻨﮕﺎل دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺸﺮ ﻧﺠﺎت دﻫﻴﺪ؛ ﺑﻴﺶ از‬ ‫اﻳﻦ زﻳﺮ ﺑﺎر ﻇﻠﻢ ﻧﺮوﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن اﺳﺖ‪) «.‬ﻫﻤﺎن‪(924 :‬‬ ‫»ﻫﺎن! ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﺸﺪار ﻣﻲدﻫﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻤﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﺑﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫اﻳﺮان ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﺠﺎوز و دﺳﺖ درازي ﺑﻲﺷﺮﻣﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻧﮕﺎه ﻧﻜﻨﻴﺪ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺮو ﺑـﺮاي‬


‫‪9‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫ﻧﺠﺎت ﻋﻠﻤﺎي اﻳﺮان از ﭼﻨﮕﺎل دژﺧﻴﻤﺎن دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر اﻳﺮان ﻣﺒﺎرزه ﻛﻨﻴﺪ و ﺑـﻪ ﺳـﺘﻤﻜﺎران ﺗﻜﻴـﻪ‬ ‫ﻧﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ آﺗﺶ دوزخ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﺘﺎن را ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا ﻫﻴﭻ ﻳﺎوري ﻧﺨﻮاﻫﻴﺪ داﺷـﺖ‬ ‫و ﻫﻴﭻﻛﺲ ﺑﻪ ﻛﻤﻜﺘﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ«‪) .‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫»ﺷﻤﺎ اي ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎي آزاديﺑﺨﺶ و اي ﮔﺮوهﻫﺎي در ﺧﻂ ﺑﻪ دﺳـﺖ آوردن اﺳـﺘﻘﻼل و‬ ‫آزادي‪ ،‬ﺑﻪﭘﺎﺧﻴﺰﻳﺪ و ﻣﻠﺖﻫﺎي ﺧﻮد و ﻣﻠﻞ اﺳﻼﻣﻲ را ﻫﺸﺪار دﻫﻴﺪ ﻛﻪ زﻳـﺮ ﺑـﺎر ﺳـﺘﻢ رﻓـﺘﻦ‬ ‫ﺑﺪﺗﺮ و ﻗﺒﻴﺢﺗﺮ از ﺳﺘﻤﻜﺎري اﺳﺖ و ﺑﻪ دوﻟﺖﻫﺎ اﺧﻄﺎر ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ از زﺑﻮﻧﻲ و ذﻟﺖ ﺧﻮد را ﻧﺠﺎت‬ ‫دﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺗﺬﻛﺮ دﻫﻴﺪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺎز آﻳﻨﺪ و ﺑﻪ اﺧﻮت اﺳﻼﻣﻲ ﺑﮕﺮاﻳﻴﺪ‪) «.‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫»دﻳﮕﺮ دﻧﻴﺎ ﻃﻮري ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻜﻨﻨﺪ؛ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭘـﺎ‬ ‫ﺧﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻖ ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﺎ ﻣﺸﺖ ﻣﺤﻜﻢ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪) «.‬ﻫﻤﺎن‪(944 :‬‬ ‫» ﻫﺎن اي ﻣﻈﻠﻮﻣﺎن ﺟﻬﺎن! از ﻫﺮ ﻗﺸـﺮ و از ﻫـﺮ ﻛﺸـﻮري ﻫﺴـﺘﻴﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧـﻮد آﻳﻴـﺪ و از‬ ‫ﻫﻴﺎﻫﻮي و ﻋﺮﺑﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎ و ﺳﺎﻳﺮ زورﻣﻨﺪان ﺗﻬﻲﻣﻐﺰ ﻧﻬﺮاﺳﻴﺪ و ﺟﻬﺎن را ﺑﺮ آﻧﺎن ﺗﻨﮓ ﻛﻨﻴﺪ و‬ ‫ﺣﻖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻣﺸﺖ ﮔﺮه ﻛﺮده از آﻧﺎن ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪) «.‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫»اي ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﺟﻬﺎن! ﺑﭙﺎﺧﻴﺰﻳﺪ و ﺧﻮد را از ﭼﻨﮕـﺎل ﺳـﺘﻤﮕﺮان ﺟﻨﺎﻳـﺖﻛـﺎران ﻧﺠـﺎت‬ ‫دﻫﻴﺪ و اي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﻴﺮﺗﻤﻨﺪ اﻗﻄﺎر ﻋـﺎﻟﻢ! از ﺧـﻮاب ﻏﻔﻠـﺖ ﺑﺮﺧﻴﺰﻳـﺪ و اﺳـﻼم و ﻛﺸـﻮرﻫﺎي‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ را از دﺳﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮان و واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺑﻪ آﻧﺎن رﻫﺎﻳﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪) «.‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫دﻟﻴﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫دﻟﻴﻞ ﻳﺎ دﻻﻳﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ را ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮﺷﻤﺮد‪:‬‬ ‫‪ .1‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ& ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺟﻨﺒﻪ دﻳﻨﻲ و اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻢﻧﻈﻴـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬در‬ ‫واﻗﻊ‪ ،‬از ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ در دﻧﻴﺎي ﻏـﺮب و ﺷـﺎﻳﺪ ﻛﻤـﻲ ﭘـﺲ از ﺻـﺪر اﺳـﻼم‪ ،‬ﺷﺨﺼـﻴﺘﻲ را‬ ‫ﻧﻤﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻧﺪازه ﻧﻬﻀﺖ‪ ،‬اﻓﻜﺎر و ﻋﻤﻠﻜﺮد و راﻫﺒﺮدﻫﺎﻳﺶ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن اﻋـﻢ از‬ ‫ﺟﻬﺎن ﻏﺮب)ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ(‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺷﺮق)ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ( و ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪10‬‬

‫‪ .2‬ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ&‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم و ﻣﻌﻨﺎي ﻗﺪرت را در ﺳـﻄﺢ ﺟﻬـﺎﻧﻲ و ﻧﻴـﺰ در ﺟﻬـﺎن‬ ‫اﺳﻼم ﺗﻐﻴﻴﺮ داد‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻗﺪرت ﭘﻴﺶ از او ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎدي ﺗﻜﻴﻪ داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﭘﺲ‬ ‫از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان و ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺣﻀﺮت اﻣﺎم& ﺑﺮ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻣﻌﻨـﺎ و ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻗـﺪرت‪ ،‬از‬ ‫ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻠﻤﻮس)ﻣﺎدي( ﺑﻪ ﻏﻴﺮﻣﻠﻤـﻮس)ﻣﻌﻨـﻮي( ﻫﻤﭽـﻮن ﻋﻘﺎﻳـﺪ‪ ،‬ﭘـﺮورش اﻓﻜـﺎر و‬ ‫اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪ .3‬در ﺷﺶ ﻫﻔﺖ ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﺨﺼﻴﺖ دﻳﻨﻲ و ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﻴـﺰد و ﻣﻠﺘـﻲ را‬ ‫رﻫﺒﺮي ﻛﻨﺪ و ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻧﺶ‪ ،‬ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ و ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ او را ﻛﺎﻣﻼً ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬دﻳـﺪه‬ ‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ و دﻳﻨﻲ اﻣﺎم در ﺳـﻄﺢ ﺟﻬـﺎن و در‬ ‫ﻗﺮون اﺧﻴﺮ ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ ﺑﻮد‪) .‬ﻣﺤﻤﺪي‪(45 :1387 ،‬‬ ‫‪ .4‬ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ زﻧﺪﮔﻲ رﻫﺒﺮان ﻧﻬﻀﺖﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻫﻴﭻﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧـﺪ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮن اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ& ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ و ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن و دﻳﮕﺮ ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬ ‫در اﻳﺮان ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزﻧﺪ ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺸﺎن ﭘﻴﺎمﻫﺎي ﻗﺮآﻧﻲ را ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺳـﺎده ﺑـﻪ ﺗـﻮدهﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ازاﻳﻦ رو‪ ،‬اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﻳﻜـﻲ از اﺳـﺮار ﺑـﺰرگ ﭘﻴـﺮوزي اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورد‪.‬‬ ‫‪ .5‬زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻲﺗﺠﻤﻞ وي‪ ،‬ﺻﻼﺣﻴﺖ رﻫﺒﺮي ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن و ﺗـﻮدهﻫـﺎي ﻣﺴـﻠﻤﺎن را ﺑـﻪ او‬ ‫ارزاﻧﻲ داﺷﺖ‪ .‬در واﻗﻊ زﻧﺪﮔﻲ وي‪ ،‬ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻃﻠﺒﻪ ﺳﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻣﺮﺟـﻊ‬ ‫ﺗﻘﻠﻴﺪ اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد را در رأس ﻫﺮم ﻗـﺪرت ﻳﺎﻓـﺖ‪ ،‬در‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﺎدﮔﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺗﻘﻮا و اﺧﻼق اﺳﻼﻣﻲ اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ& ﻧﻴـﺰ ﺗـﺄﺛﻴﺮات ﻓﺮاواﻧـﻲ ﺑـﺮ‬ ‫ﻣﺮدم ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري را ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ واداﺷﺖ‪.‬‬ ‫‪ .6‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ&‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻣﺖ و ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﻲ و ﻧﺠﺎت آن از ﮔﻤﺮاﻫﻲ و ﻋﻘﺐﻣﺎﻧـﺪﮔﻲ‬ ‫ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي ﻧﻤﻲاﻧﺪﻳﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﻓﻜﺮ ﻧﺠﺎت ﻫﻤﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎ و ﺗﻤﺪنﻫـﺎ ﺑـﻮد‪ .‬ﭘﻴـﺎﻣﺶ ﺑـﻪ‬ ‫ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ و ﭘﺎپ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎي دﻏﺪﻏﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ و اﻟﻬﻲ وي در ﻧﺠﺎت اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎﻳﻲ ﺑـﻮد‬


‫‪11‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫ﻛﻪ از ﺟﺎده ﻫﺪاﻳﺖ اﻧﺴﺎن و ﺳﻌﺎدت دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﺧﺎرج ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻳﻦ دﻟﺴﻮزي‪،‬‬ ‫ارﺗﺒﺎط و ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان را ﺑﺎ ﺑﺨﺶﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪ .7‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ& ﻫﻢ ﺑﺮ ﺟﻬﺎنﺷﻤﻮﻟﻲ ﻧﻬﻀﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﻣـﺮدم اﻳـﺮان ﺗﺄﻛﻴـﺪ ﻣـﻲورزﻳـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ آن را ﻣﺨﺘﺺ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺟﻬـﺎن ﻧﻤـﻲدﻳـﺪ و ﻫـﻢ ﺑـﺎ رد ﺟﻬـﺎنﺷـﻤﻮل ﺑـﻮدن‬ ‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ و ﻧﺠـﺎت اﻧﺴـﺎنﻫـﺎ را ﻧﻤـﻲﭘـﺬﻳﺮﻓﺖ‪،‬‬ ‫درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺘﻔﻜﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬اﻳﻦ اﺻﺮار و اﻳﻦ ﻧـﻮع ﻧﻈﺮﻳـﻪﭘـﺮدازي ﺑـﻪ‬ ‫ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪) .‬ﭘﺎرﺳﺎﻧﻴﺎ‪(376 :1376 ،‬‬ ‫‪ .8‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ& ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﭘـﻨﺞ ﻳـﺎ ﺷـﺶ ﻗـﺮن ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮداز اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺧﻮد وارد ﻋﺮﺻﻪ ﻋﻤﻞ ﺷﺪ و ﺑﺎ روﺷﻨﮕﺮيﻫﺎي ﺧـﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻣﻠـﺖ اﻳـﺮان را‬ ‫ﺑﻴﺪار ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻧﻈﺮ و ﻋﻤﻞ‪ ،‬از دﻻﻳﻞ ﻣﻬﻢ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﻣﺎم در ﺑﺮﭘـﺎﻳﻲ اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از دﻳﻦ در اﻳﺠﺎد ﺗﺤﻮل اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺗـﺄﺛﻴﺮ اﻣـﺎم ﺧﻤﻴﻨـﻲ& و‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﮔﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﭘـﻴﺶ‬ ‫از آن‪ ،‬در ﻓﻀﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ آﻟﻮده ﺑﻪ ﻟﻴﺒﺮاﻟﻴﺴﻢ و ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻛﻤﺘـﺮ ﻛﺴـﻲ ﺑـﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ دﻳـﻦ در‬ ‫ﭘﺪﻳﺪآوري اﻧﻘﻼب اﻳﻤﺎن داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ دﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻓﻮق‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻗﺪرت دﮔﺮﮔﻮن‬ ‫ﺷﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻗﺪرت واﻗﻌﻲ‪ ،‬ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻗﺪرت اﻟﻬﻲ اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ ﭼﻨـﻴﻦ ﻗـﺪرﺗﻲ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﭘﺎﻳﻤﺎن ﺷﺪه ﺧﻮﻳﺶ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ& ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن‬ ‫ﻧﺸﺎن داد ﺗﻨﻬﺎ راه دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ‪ :‬ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ و ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎده و ﺑﻲآﻻﻳﺶ‪ ،‬ﻧﺠﺎت اﻧﺴﺎنﻫـﺎ و‬ ‫ﺗﻤﺪنﻫﺎ و ﺗﺮﻛﻴﺐﺳﺎزي ﻧﻈﺮ و ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ دﻳﻦ ﺑﻪوﻳﮋه دﻳﻦ اﺳﻼم اﺳـﺖ‪ .‬دﻳﻨـﻲ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن اﺳﻼﻣﻲ و ﻏﻴﺮ آن‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺳﺨﻦ دارد‪ .‬ﺑﻪ دﻳﮕـﺮ ﺳـﺨﻦ‪ ،‬اﻣـﺎم و اﻧﻘـﻼب‬ ‫ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ راه ﻧﺠﺎت‪ ،‬اﺳﻼم اﺳﺖ؛ اﻳـﻦ‪ ،‬رﻣـﺰ ﺑﻴـﺪار ﺷـﺪن ﺟﻬـﺎن ﺧﺴـﺘﻪ از‬ ‫ﮔﻤﺮاﻫﻲ ﻣﺴﻠﻚﻫﺎ و ﻣﻜﺘﺐﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪) .‬ﻣﺤﻤﺪي‪(502 :1386 ،‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪12‬‬

‫ﻣﺼﺪاقﻫﺎﻳﻲ از ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬

‫اﻳﻨﻚ ﺑﻪ ﻣﺼﺪاق ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻠﻲ از ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﺮ ﻫﻮﺷﻴﺎرﺳـﺎزي ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن اﺷـﺎره‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ دو ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﻴﻨـﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻤـﻮس و ﭘﺮاﻫﻤﻴـﺖ از آﮔـﺎﻫﻲ و رﺷـﺪ ﭘﻴـﺮوان اﺳـﻼم‬ ‫)ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ( را ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارﻳﻢ‪.‬‬ ‫‪ .1‬ﻫﻮﺷﻴﺎري ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫ﻣﺮدان و زﻧﺎن اﻳﺮاﻧﻰ از ﻓﺮداى ﭘﻴﺮوزى اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺗﺸﻜﻞﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد اﻧﻘﻼﺑـﻰ‬ ‫و ﺧﻮدﺟﻮش‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ ارﺗﺒﺎط و ﺗﺒﺎدل آرا و ﺗﺠﺎرب ﺑﺎ ﻣﺮدان و زﻧﺎن را در اﻗﺼﺎ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﺑـﻪ‬ ‫وﺟﻮد آوردﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺧﺸﻢ و واﻛﻨﺶﻫﺎى ﺗﻨﺪ ﺑﺴـﻴﺎرى از ﻣﺤﺎﻓـﻞ ﻏﺮﺑـﻰ را ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﺷـﻌﺎر‬ ‫دروﻏﻴﻦ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬زن و ﻣﺮد را در ﺻﺤﻨﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﻣﺮدان و زﻧﺎن‬ ‫اﻳﺮاﻧﻰ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮآﺷﻔﺘﮕﻰ ﻏﺮب‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺪور ﻣﻌﻨﻮى ﺑﻴـﺪارى اﺳـﻼﻣﻰ اداﻣـﻪ دادﻧـﺪ ﺗـﺎ‬ ‫ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﻛﺖ اﻟﮕﻮﻳﻰ ﻛﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺑﺮاى ﺣﻀﻮر ﺳﻴﺎﺳﻰ ـ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻰ ﻣـﺮد و زن‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد‪ ،‬زﻧﺎن ﻟﺒﻨﺎﻧﻰ ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ از دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﮔﺎه ﺷﺪﻧﺪ و آن را ﺑﺎر دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺖ آوردﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻴﺪارى‪ ،‬زﻧﺎن ﻟﺒﻨﺎﻧﻰ را ﺑﻪ ﻛﻼﺷﻴﻨﻜﻒ و ﺑﻤﺐﻫﺎى ﻣﻮﻟﻮﺗﻮف ﻣﺠﻬـﺰ‬ ‫ﻛﺮد‪ .‬زﻧﺎن ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻴﺪارى اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻫﻢ ﺣﺠـﺎب را ﻣـﻰﺧﻮاﻫﻨـﺪ و ﻫـﻢ ﺣﻀـﻮر در‬ ‫اﺟﺘﻤﺎع را؛ ﻳﻌﻨﻰ زﻧﺎن ﻧﻤﻰﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﺣﺠﺎب از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﻨﺎر روﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻫﻤﺎن اﻟﮕﻮﻳﻰ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن اﻧﻘﻼﺑﻰ اﻳﺮاﻧﻰ ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦرو‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻳﻚ زن ﺑﻨﮕﺎﻟﻰ‪ ،‬زﻧـﺎن‬ ‫ﭼﻴﺰى ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺑﺮاﺑﺮى ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻏﺮﺑﻰ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻨﺪ و ﺧﻮاﻫﺎن اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﻓﻌﺎلﺗـﺮى‬ ‫در زﻧﺪﮔﻰ ﻣﺬﻫﺒﻰ و اﺳﻼﻣﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪) .‬راﻏﺒﻲ‪(111 :1384 ،‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻮﻳﺖ اﺳﻼﻣﻰ ﺧﻮد را در ﭘﺮﺗـﻮ ﺑﻴـﺪارﮔﺮى زﻧـﺎن اﻧﻘﻼﺑـﻰ‬ ‫اﻳﺮان ﺑﻪدﺳﺖ آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ دهﻫﺎ ﻫﺰار زن ﻏﺮﺑﻰ در ﻧﻬﻀﺘﻰ اﺧﻼﻗﻰ و اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ارزشﻫـﺎى‬ ‫اﻟﻬﻰ اﺳﻼم را ﻛﺸﻒ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم ﻣﺸﺮف ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺻﺪ ﻫـﺰار‬ ‫ﻧﻔﺮ آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﻳﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﻤﻰ از آﻧﺎن را زﻧﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ زﻧﺎن‬


‫‪13‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ زﻧﺎن ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻰ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮاﻗﺐ ﭘﻮﺷﺶ اﺳﻼﻣﻰ ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬ ‫در ﺧﻮرد و ﺧﻮراك ﺧﻮد ﻧﻴﺰ دﻗﺖ ﺑﺴﻴﺎر دارﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺣﺘﻰ در اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫـﺎى ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮﻧﻰ‪،‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر دﻗﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ از ﺗﻤﺎﺷﺎى ﺳﺮﻳﺎلﻫﺎى ﺿﺪ اﺳـﻼﻣﻰ ﻳـﺎ ﺿـﺪ اﺧﻼﻗـﻰ اﺟﺘﻨـﺎب‬ ‫ﻣﻰورزﻧﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از زﻧﺎن‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﮔﺮد آﻣﺪن در ﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎى ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ‬ ‫ﺷﻜﻞ ﻣﻰﮔﻴﺮد‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ در ﺑﻴﺮون از ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ دور ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ و ﺑـﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ‪) .‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﻴﺪارى زﻧﺎن اﻳﺮاﻧﻰ ﺑـﺮ ﺑﻴـﺪارى اﺳـﻼﻣﻰ ﺷـﻚ دارﻧـﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻳﻚ روزﻧﺎﻣﻪ آﻟﻤﺎﻧﻰ در اﻳﻦ ﺑﺎره اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ روزﻧﺎﻣﻪ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ ﻛﻪ ﭼﺮا ﺑﻴﺪارى اﺳﻼﻣﻰ و ﺟﻨﺒﺶ ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺣﺠﺎب در دﻫﻪ ‪1340‬ﻫــ‪.‬ش‪1960 /‬م‪.‬‬ ‫اﺗﻔﺎق ﻧﻴﻔﺘﺎد؟ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‪ :‬ﺣﺠﺎب زﻧﺎن اﻳﺮان ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در اﻳﻦ‬ ‫اﻣﺮ دﺧﺎﻟﺖ دارد‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم دﻧﻴﺎ ﺑﻪوﻳﮋه در دﻧﻴﺎى اﺳﻼم‪ ،‬زﻧﺎن در ﻋﺮﺻﻪ زﻧـﺪه ﻛـﺮدن‬ ‫ارزش ﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬در ﺣﺎل اﻳﺠﺎد و اداره ﺟﻨﺒﺸﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ‪1357‬ﻫــ‪.‬ش‪/‬‬ ‫‪1979‬م‪ .‬اﻳﺮان وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪) .‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫‪ .2‬ﭘﻮﺷﺶ اﺳﻼﻣﻰ‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮى ﻛﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ از زن ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬دو ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻬﻢ ﺑﺮ ﺟـﺎى ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪:‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ آﻧﻜﻪ ﺟﻬﺎن درﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ زن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻳﺮاﻧﻰ ﺧﺎﻧﻪﻧﺸﻴﻦ و ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﻢ داﻧﻴﻞ‬ ‫ﻛﺸﺎر‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮ ﺟﺸﻨﻮاره ﻣﻮﻧﺘﺮان ﻛﺎﻧﺎدا‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ :‬ﺗﺼﻮﻳﺮى ﻏﻠﻂ از ﺣﻀﻮر زﻧﺎن در اﻳﺮان‪ ،‬در‬ ‫ذﻫﻦ ﺧﺎرﺟﻰﻫﺎ وﺟﻮد دارد؛ ﻏﺮﺑﻲ ﻫﺎ ﻓﻜﺮ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ زﻧـﺎن اﻳﺮاﻧـﻰ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎى اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬ ‫ﭼﻨﺪاﻧﻰ ﻧﺪارﻧﺪ و در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧـﻪدارى ﻣﺸـﻐﻮﻟﻨﺪ‪) .‬ﻋﺴـﮕﺮي‪(96 :1384 ،‬‬ ‫دﻳﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻧﮕﺮشﻫﺎى ﻣﻨﻔﻰ درﺑﺎره زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬روزﻧﺎﻣـﻪ ﻧﻴﻮﻳـﻮرك‬ ‫ﺗﺎﻳﻤﺰ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ اﺣﻴﺎى ﺣﻘﻮق اﺳﻼﻣﻰ زﻧﺎن در ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﭘﻜـﻦ را ﺟﺎﻟـﺐﺗـﺮﻳﻦ ﭘﺪﻳـﺪه‬ ‫ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن را ﺳﺨﺖ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار داد؛ زﻳﺮا ﺳﺨﻨﺮاﻧﺎﻧﻰ ﻛﻪ‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪14‬‬

‫از دﻧﻴﺎى اﺳﻼم آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺎن ﻣﻬﻤﻰ درﺑﺎره زﻧﺎن ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻨﺪ‪) .‬راﻏﺒﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎن( در اﻳﻦ‬ ‫ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﻰ ﻳﻚ زن ﻣﺤﺠﺒﻪ اﻳﺮاﻧﻰ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺴﺰاﻳﻲ در ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺣﺠﺎب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﺟﺎى‬ ‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻗﻀﺎوتﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ ﻛﻪ ﺣﻀﻮر ﺟﻬﺎﻧﻰ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻣﺆﻓﻘﻴﺖ ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺎﻧﻴﻪ ﺗﺮﻛﻴﺎن از اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻴﺰ ﺗﻼش زن اﻳﺮاﻧﻰ در ﻣﻌﺮﻓﻲ اﻟﮕﻮى زن ﻣﺴـﻠﻤﺎن ﺑـﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴـﺎن را‬ ‫ﻣﻮﻓﻖ ﻣﻰداﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ روى‪ ،‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪﻛﻪ اﺣﻤﺪ ﻫﻮﺑﺮ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬آﻧﭽﻪ در اﻳﺮان و درﺑﺎره زﻧـﺎن رخ‬ ‫داده‪ ،‬در ﻫﻤﻪ ﺟﺎى ﺟﻬﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬارده اﺳﺖ‪) .‬دﻻل‪(162 :1384 ،‬‬ ‫دﻧﻴﺎى اﺳﻼم از اﻟﮕﻮى ﺣﺠﺎب اﺳﻼﻣﻰ زﻧﺎن ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﻳﺮان ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮى ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻟﻴﺰ ﻣﺎرﻛﻮس‪ ،‬از ﻓﻌﺎﻻن ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي زﻧﺎن در اﻧﺪوﻧﺰي‪ ،‬ﺑﻰﭘﺮده اﻋﺘﺮاف ﻣﻰﻛﻨﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﭘﺨﺶ ﺗﺼﺎوﻳﺮ زﻧﺎن اﻳﺮاﻧﻰ در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎى ﮔﺮوﻫﻰ ﻛﺸﻮرش‪ ،‬اﺳﺘﻘﺒﺎل‬ ‫از ﺣﺠﺎب اﺳﻼﻣﻰ در اﻧﺪوﻧﺰى ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ ﺑﻪﺗـﺪرﻳﺞ ﺗﻘﻠﻴـﺪ از ﺣﺠـﺎب ﺑـﺎﻧﻮان‬ ‫اﻳﺮاﻧﻰ در آن ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و اﻳﻨﻚ در ﻣﻴﺎن داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﻫﻮاداران ﺑﺴﻴﺎري دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ زﻧﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﺑـﻪﻋﻨـﻮان اﻟﮕـﻮﻳﻰ ﺑـﺮاى زﻧـﺎن‬ ‫ﺗﺮك‪ ،‬آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺷﻌﺎر دادن در ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ و رﻋﺎﻳﺖ ﭘﻮﺷﺶ اﺳﻼﻣﻰ واداﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﭘﻮﺷـﺶ‬ ‫زﻧﺎن اﻧﻘﻼﺑﻰ و ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻳﺮان در ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎى ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ﺑﺮ ﻟﺒﺎس ﺑﻪوﻳـﮋه روﺳـﺮى‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻋﻤﻴﻘﻰ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺳﺎلﻫﺎى اﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﻤﺎر داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﺎﺣﺠﺎب در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎى اردن اﻓﺰوده ﺷﺪه و در‬ ‫ﻟﻴﺒﻰ ﻧﻴﺰ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﺣﺠﺎب اﺳﻼﻣﻰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺗﺮدﻳﺪى ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﺠﺎب‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮاﻧﻰ ﺑﻪ اﻗﺼﻰ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﺑﻪوﻳﮋه ﻛﺸﻮرﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ ﺳﺮاﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ).‬ﭘﻠﻨﮕﻲ‪،‬‬ ‫‪(186 :1384‬‬ ‫ﺣﺠﺎب زﻧﺎن ﺟﻤﻬﻮرى اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﺷﻴﻮهﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ ﺑﻪ آن ﺳﻮي ﻣﺮزﻫﺎى اﻳـﺮان ﻧﻔـﻮذ‬ ‫ﻛﺮده اﺳﺖ؛ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺨﺸﻰ از اﺷﺎﻋﻪ ﺣﺠﺎب اﻳﺮان اﺳﻼﻣﻰ از ﻃﺮﻳﻖ ﻓـﻴﻠﻢﻫـﺎى اﻳﺮاﻧـﻰ‬ ‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﺣﺠﺎب اﺳـﻼﻣﻰ اﻳﺮاﻧـﻰ ﺑـﻪ اﺳـﺘﺜﻨﺎى ﺗﺒـﺪﻳﻞ آن ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎد‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ دوﻟﺖﻫﺎ‪ ،‬دﻻﻳﻞ دﻳﮕﺮى ﻧﻴﺰ دارد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ‪ .1‬ﭘﻮﺷﺶ اﺳـﻼﻣﻰ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان اﻇﻬـﺎر‬


‫‪15‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫وﺟﻮد ﻓﺮدى ﻳﺎ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻰرود؛ ‪ .2‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺠﺎب‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﻰ ﺑـﻪ ﺟﻨـﺒﺶ اﻓﺴـﺎر ﮔﺴـﻴﺨﺘﻪ‬ ‫ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ اﺳﺖ؛ ‪ .3‬ﻣﻬﻢﺗﺮ از ﻫﻤﻪ‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﮔﺮاﻳﺶ و ﺗﺸﺮف ﺑﻪ دﻳﻦ ﻣﺒﻴﻦ اﺳﻼم اﺳﺖ‪) .‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫‪ .3‬اﺗﺤﺎد دﻳﻦ و دوﻟﺖ‬

‫در دﻧﻴﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ در ﻣﻴﺎن ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﮔـﺮوهﻫـﺎى ﺳﻴﺎﺳـﻰ ﺟﻬـﺎن ﻗـﺮار‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎى ﻣﺬﻫﺒﻰ‪ ،‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﺖ و ﻣﺬﻫﺐ ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ ﺑﺮﻗـﺮار‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬از ﻫﻤﺎن روزﻫﺎى ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزى اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﻰ‪ ،‬اﻣـﺎم ﺧﻤﻴﻨـﻰ&‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺟﻬﺎنﮔﺮاﻳﻰ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﺎﻟﻰﺗﺮﻳﻦ و ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮﻳﻦ ﻣﻈﻬﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ دﻳﻦ و دوﻟﺖ‬ ‫ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬وى ﺑﺮ اﺳﺎس آﻣﻮزهﻫﺎى دﻳﻨﻰ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد اراده ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﺳـﺮاﻧﺠﺎم رﻫﺒـﺮى‬ ‫ﺟﻬﺎن را از آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و ﺣﺘﻰ ﻧﻮﻳﺪ ﻣﻰداد وﻋﺪه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪزودى ﺗﺤﻘﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ و‬ ‫ﻣﺤﺮوﻣﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪) .‬ﻛﻴﻠﻲ و ﻣﺎرﻓﻠﻴﺖ‪(123 :1380 ،‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﭘﻰ ﺑﺮدن ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن اﺳﻼمﮔﺮاﻳﻰ)دﻳﻦ( و ﺟﻬـﺎنﮔﺮاﻳـﻰ)ﺳﻴﺎﺳـﺖ( در اﻧﺪﻳﺸـﻪ‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﭼﻨﺪان دﺷﻮار ﻧﻴﺴﺖ؛ زﻳﺮا ﺗﺄﺳﻴﺲ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﻰ ﻛﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن را‬ ‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﻣﻠﻴﺖﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻧﻴﺰ ﻣﻮاﻧﻊ ﻗـﻮﻣﻰ و ﺳﻴﺎﺳـﻰ ﻣﻮﺟـﻮد ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﭘﻴﻮﻧـﺪ دﻫـﺪ‪ ،‬از‬ ‫ارزشﻫﺎ و ﺷﻌﺎرﻫﺎى اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪﻳﺪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ‬ ‫ﺑﺮ ﻟﺰوم ﭘﻴﺮوى از ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪس)ﻗﺮآن( و اﺣﻜﺎم اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﺗﺮدﻳﺪي وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ اﻳﻦ اﻧﻘﻼب در ﭘﻰ‬ ‫ﺗﺤﻜﻴﻢ ﺟﻬﺎﻧﻰ اﺻﻮل ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ اﺳﻼم در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰى اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻰ‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻣﻐﺮب زﻣﻴﻦ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻨﻴﺰ در ﺳﺎل ‪1372‬ﻫـ‪.‬ش ‪1993/‬م‪ .‬آن را ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴـﺎت‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻣﺬﻫﺐ)اﺳﻼم( ﺧﻮاﻧﺪ‪) .‬ﻓﻮزي‪(93 :1381 ،‬‬ ‫ازاﻳﻦ رو‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮ )ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮردن ﻣﺬﻫﺐ و ﺳﻴﺎﺳﺖ اﺳـﻼﻣﻰ ﻧﺎﺷـﻰ از اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻰ(‬ ‫دوﻟﺖ اﻣﺮﻳﻜﺎ را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﻛﻪ اﺳﻼمﮔﺮاﻳﻰ را از ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﺎﺑﻮدى ﺟﻬـﺎن ﺑﺨﻮاﻧـﺪ و ﻓﻌـﺎﻻن‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﻪﻋﻨﻮان رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪه در ﺟﻨﮓ اﺳﻼم و ﻏﺮب ﻧﺎم ﺑﺒﺮد‪ .‬رﻫﺒﺮان اﺗﺤﺎد‬ ‫ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروى ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻴﺰ ﺗﺮس ﺧﻮﻳﺶ از اﺳﻼم اﻧﻘﻼﺑﻰ اﻟﻬﺎم ﻳﺎﻓﺘﻪ از اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻰ و‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪16‬‬

‫ﺧﻄﺮات آن ﺑﺮاى ﺷﻮروى را ﻛﺘﻤﺎن ﻧﻤﻰﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻳﻚ ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮ اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻰ از اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه‬ ‫ﺑﻪﻋﻨﻮان اﻧﺘﻔﺎﺿﻪ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻳﺎد ﻛﺮد‪ .‬ازاﻳﻦ رو‪ ،‬ﺷﺮق و ﻏﺮب‪ ،‬ﻛﻪ اﺳﻼم ﺳﻴﺎﺳﻰ)اﺳﻼم ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ دﻳـﻦ و ﺳﻴﺎﺳـﺖ( ﻧﺎﺷـﻰ از اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻰ را ﺧﻄـﺮ ﻋﻤـﺪهاى ﺑـﺮاى ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﺧـﻮد‬ ‫ﻣﻲ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﻛﺪام ﺗﻼش ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ از دﺷـﻤﻨﺎن ﺟﻨـﺒﺶﻫـﺎى اﺳـﻼﻣﻰ ﺳﻴﺎﺳـﻰ‬ ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪) .‬ﻛﻴﻠﻲ و ﻣﺎرﻓﻴﻠﺖ‪(265 :1380 ،‬‬ ‫ﻫﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻮن در ﺳﺎل ‪1372‬ﻫـ‪.‬ش ‪1993/‬م‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻤﻴﻖ ﺑﺨﺸﻲ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﻰ ﻏﺮب ﺑـﺎ‬ ‫اﺳﻼم ﺳﻴﺎﺳﻰ اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻮك اﺳﻼﻣﻰ ﻛﻪ ﺧﻮد را رﻗﻴﺐ ﻛﻬـﻦ‬ ‫ﻏﺮب ﻣﻰداﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ اﺻﻠﻰ ﻓﺮا روى ﻧﻈﻢ ﺟﻬﺎﻧﻰ اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ آن‪ ،‬دﻳـﻦ و ﺳﻴﺎﺳـﺖ را‬ ‫ﺟﺪا از ﻫﻢ ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬اﺳـﻼم ﺷﺨﺼـﻴﺖ اﺻـﻠﻰ ﺳـﻨﺎرﻳﻮى‬ ‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﻣﺮﻳﻜﺎﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﻏﺮب ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮاً ﭘﺎﺳﺨﻰ اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻳﻚ‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ ﻏﺮﺑﻰ)ﻻروﻧـﺲ( در ‪1369‬ﻫــ‪.‬ش‪1990 /‬م‪ .‬آن را ﺿـﺮﺑﻪ اﻧﻘـﻼب ‪1357‬ﻫــ‪.‬ش‪/‬‬ ‫‪1979‬م‪ .‬اﻳﺮان‪ ،‬ﺷﮕﻔﺘﻰ ﭘﺪﻳﺪه اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻰ& و دﺷﻮارى ﻛﻨﺎر آﻣﺪن ﺑﺎ اﺳـﻼمﮔﺮاﻳـﻰ اﻳﺮاﻧـﻰ‬ ‫ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ازاﻳﻦرو‪ ،‬ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت وﺳﻴﻌﻰ ﺑﺮاى ﺷﻨﺎﺧﺖ راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺎن دﻳﻦ‬ ‫و دوﻟﺖ اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ در اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ داﻧﺸﮕﺎه ﺷـﻴﻜﺎﮔﻮ آﻏـﺎز ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﺎ ﻫﻢ دﻳﺪن و ﺑﺎ ﻫﻢ ﺧﻮاﺳﺘﻦ دﻳـﻦ و ﺳﻴﺎﺳـﺖ در دﻧﻴـﺎ )ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺟﻨـﺒﺶ اﻟﻬﻴـﺎت‬ ‫رﻫﺎﻳﻰﺑﺨﺶ اﻣﺮﻳﻜﺎى ﻻﺗﻴﻦ( ﺑﻪوﻳﮋه دﻧﻴﺎى اﺳﻼم )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻤﺎس و ﺣﺰباﷲ(‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚ ارزش‬ ‫ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪ ﺷﺪه ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫‪ .4‬اﺳﻼم ﻣﺒﺎرز‬

‫اﻧﺘﺨﺎب اﺳﻼم ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﺳﺘﺒﺪاد و اﺳﺘﻜﺒﺎر‪ ،‬ﺗﺤﻮل ﻧـﻮﻳﻨﻰ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﭘـﺲ از اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ روى داده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ از آن ﺣﺘﻰ ﮔﺮوهﻫﺎى ﺳﻴﺎﺳـﻰ اﻳﺮاﻧـﻰ ﻫﻤﭽـﻮن ﻣﺠﺎﻫـﺪﻳﻦ‬ ‫دﻳﺮوز و ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ اﻣﺮوز ﻧﻴﺰ اﻋﺘﻘﺎد راﺳﺨﻰ ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻮدن اﺳﻼم در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮ ﺿﺪ ﺑﻴﺪاد و ﺳﺘﻢ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ اﻧﻘﻼب اﻳﺮان ﻧﺸﺎن داد ﻛـﻪ اﮔـﺮ اﺳـﻼم ﺑـﻪﺧـﻮﺑﻰ ﺗﻔﺴـﻴﺮ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻣـﻰﺗﻮاﻧـﺪ‬


‫‪17‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫ﻣﻘﺘﺪرﺗﺮﻳﻦ رژﻳﻢﻫﺎى ﺳﻴﺎﺳﻰ را ﺑﺮاﻧﺪازد و ﺧﻮد ﺑﺮ ﺟﺎى آن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎدﺛـﻪ ﺗﻮﺟـﻪ‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎ و ﺟﻨﺒﺶﻫﺎﻳﻰ را ﻛﻪ ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ و ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎﻳﻲ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﻬﺎ‪ ،‬در ﻧﻴﻞ ﺑﻪ آرﻣﺎنﻫﺎى ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺧﻮد ﺗﻮﻓﻴﻘﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧـﻮد ﺟﻠـﺐ‬ ‫ﻛﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ از ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴـﺘﻰ و ﻛﻤﻮﻧﻴﺴـﺘﻰ ﺑـﻪ ﻳـﻚ‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ارزشﻫﺎﻳﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﻋﺎرﻳﺖ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺮاى ﺧﺎرج ﺷﺪن از ﺑﻦﺑﺴﺖ ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﻰﻓﺮﺟـﺎم ﺧـﻮد‪ ،‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم‬ ‫اﺳﻼم را ﺗﻨﻬﺎ اﺑﺰار ﻛﺎرآﻣﺪ ﻳﺎﻓـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪﮔﻮﻧـﻪايﻛـﻪ ﺷـﻴﺦ ﻣﺤﻤـﺪ اﺑـﻮﻃﻴﺮ‪ ،‬از روﺣﺎﻧﻴـﺎن ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻰ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ اﺳﻼم را راﻫﮕﺸﺎى آزادى ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻣﻲداﻧﺪ‪) .‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ&‪(204 :1369 ،‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺟﻨﺒﺶ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻰ در دﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺘﻔﺎﺿﻪ و ﺷﻴﻮه‬ ‫و وﻳﮋﮔﻰﻫﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻳﻜﻰ از آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬واﺑﺴﺘﻪ ﻧﺒﻮدن اﻧﺘﻔﺎﺿﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎى داﺧﻠـﻰ و ﻛﺸـﻮرﻫﺎى‬ ‫ﺧﺎرﺟﻰ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻰ ﻳﻚ روش ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ ﺳﻴﺎﺳﻰ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺑـﻪ ﺟـﺎى روشﻫـﺎى‬ ‫ﺻﺮﻓﺎً ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﻴﺰ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻟﻬﺎمﺑﺨﺶ روﺣﻴـﻪ ﺟﻬـﺎد اﺳـﻼﻣﻰ‪،‬‬ ‫ﺛﺒﺎت و ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻰ ﻣﺒﺎرزان‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﺷﻤﺎر ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻣﺠﺎﻫﺪان‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺣﻀـﻮر‬ ‫ﻣﺮدم در ﻧﻤﺎزﻫﺎى ﺟﻤﻌﻪ و ﺟﻤﺎﻋﺎت‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر ﻣﺠﻠﻪﻫﺎى اﻧﻘﻼﺑﻰ ﻫﻤﭽﻮن »اﻟﻄﻠﻴﻌﺔ اﻻﺳﻼﻣﻴﻪ« و‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﺑﻪ ﻣﺸﺮوبﻓﺮوﺷﻰﻫﺎ در دو دﻫﻪ اﺧﻴـﺮ‪ ،‬از ﻧﺸـﺎﻧﻪﻫـﺎى روﻳﻜـﺮد ﺟﻨـﺒﺶ‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم و ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮى ﺷﻴﻮهﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ اﻧﻘﻼب اﻳـﺮان اﺳـﺖ‪ .‬ﺻـﺪﻳﻘﻲ‪:1375 ،‬‬ ‫‪ (70‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪﻛﻪ ﻳﻜﻰ از رﻫﺒﺮان ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻰ ﮔﻔﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻧﻘـﻼب اﻳـﺮان ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬ ‫ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪى را ﭘﻴﺶ روى ﺟﻨﺒﺶ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﮔﺸﻮد و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺗﻨﻬـﺎ‬ ‫از زاوﻳﻪ اﺳﻼم ﻧﮕﺎه ﺷﻮد‪ ).‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺷﻘﺎﻗﻲ‪(123 :1371 ،‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺑﺮداﺷﺘﻰ ﻧﻮﻳﻦ از اﺳﻼم و ﻗﺮآن‪ ،‬در ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺟﻮاﻣـﻊ اﺳـﻼﻣﻰ و‬ ‫ﻧﻴﺰ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻨّﻰ ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪ آورد‪ ،‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ روﻧﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ دوﻟﺖﻫﺎى ﻓﺎﺳـﺪ و‬ ‫ﺳﺮﻛﻮبﮔﺮ را ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه آﺷﻜﺎر ﺑﺮﺿﺪ آﻣﻮزهﻫﺎى ﺗﺤﻤﻴﻠﻰ ﺿـﺪ دﻳﻨـﻰ داﻣـﻦ زد‪،‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪18‬‬

‫ﺗﻼش ﺑﺮاى ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺮاﺑﺮى و ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ را ﺷﺪت ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬واﻛﻨﺶ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫ﻏﺮب و ﻏﺮبزدﮔﻰ را ﮔﺴﺘﺮش داد و ﻧﻴﺰ ﻧﺎاﻣﻴـﺪى ﺳـﺎلﻫـﺎى ﭘﺎﻳـﺎﻧﻰ دﻫـﻪ ‪1350‬ﻫــ‪.‬ش‪/‬‬ ‫‪1970‬م‪ .‬را از ﻋﺮﺻﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺣﺬف ﻛﺮد‪ .‬در واﻗﻊ اﻧﻘﻼب اﻳﺮان‪ ،‬اﻳـﻦ ﺣﻘﻴﻘـﺖ را ﻛـﻪ اﺳـﻼم‪،‬‬ ‫راهﺣﻞ و ﺟﻬﺎد‪ ،‬وﺳﻴﻠﻪ اﺻﻠﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦﻫﺎى در ﺣـﺎل ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ اﺳـﺘﻜﺒﺎر ﺑـﻪوﻳـﮋه‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎى ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻧﺘﻘﺎل داد‪) .‬ﻛﺪﻳﻮر‪(97 :1374 ،‬‬ ‫‪ .5‬ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖاﷲ‬

‫ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزى اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ در اﻳﺮان ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ‬ ‫اﻟﮕﻮ و ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻣﺒﺎرزان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻳﻜﻰ از رﻫﺒﺮان ﻣﺠﻠـﺲ‬ ‫اﻋﻼى اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﻋﺮاق دراﻳﻦﺑﺎره ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﺎ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻰﮔﻔﺘﻴﻢ اﺳﻼم در اﻳﺮان‬ ‫ﭘﻴﺮوز ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪزودى ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن در ﻋﺮاق ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺮوز ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ از آن‬ ‫درس ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و آن را ﺳﺮﻣﺸﻖ ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫـﻴﻢ«‪) .‬ﺟﻤﺸـﻴﺪي‪ :1374 ،‬ج‪ (391 ،2‬ﺑـﻪ ﺑﻴـﺎن‬ ‫دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺣﺪود‪ 1/5‬ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻣﺴـﻠﻤﺎن را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨـﺖ و آﻧـﺎن را ﺑـﺮاى ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ اﷲ در ﻛﺮه زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺣﺮﻛـﺖ درآورد‪ .‬اﻳـﻦ روﻳﻜـﺮد‪ ،‬در اﺳﺎﺳـﻨﺎﻣﻪ‪ ،‬ﮔﻔﺘـﺎر و ﻋﻤـﻞ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ دﻳﺪه ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﻼﻗﻪ ﺟﻨﺒﺶﮔﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اﺑﺮاز ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﮔﺮوهﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺘﺎب ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳـﻼﻣﻰ اﻣـﺎم‬

‫ﺧﻤﻴﻨـﻰ&‬

‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻟﻴﺴﺎر اﻻﺳﻼﻣﻰ ﻣﺼﺮ( ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺟﻤﻬﻮرى اﺳﻼﻣﻰ اﻳـﺮان ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﺗﻨﻬـﺎ راهﺣـﻞ‬ ‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺒﻬﻪ ﻧﺠﺎت اﺳﻼﻣﻰ اﻟﺠﺰاﻳﺮ(‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪى ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﺑﺮ ﭘﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻳـﻚ ﺣﻜﻮﻣـﺖ‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻴﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪.‬آﻳﺖاﷲ ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﺻﺪر ﭘﻴﺶ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﻴﻠـﻰ در ﺗـﻼش ﺑـﻮد‬ ‫رژﻳﻢ ﻋﺮاق را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﺳﺎزد و ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳـﺮان ﺑـﺮ ﭘﺎﻳـﻪ وﻻﻳـﺖ‬ ‫ﻓﻘﻴﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪) .‬اﺣﻤﺪي‪(117 :1369 ،‬‬


‫‪19‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫ﺑﺮﺧﻰ ﺣﺮﻛﺖﻫﺎى دﻳﮕﺮ اﺳﻼﻣﻰ ﻧﻴﺰ ﺑـﺮ اﺳـﺎس اﺻـﻞ وﻻﻳـﺖ ﻓﻘﻴـﻪ و ﭘـﺬﻳﺮش آن‪ ،‬از‬ ‫رﻫﺒﺮى اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮان ﭘﻴﺮوى ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﮔﺮوهﻫﺎ دوﮔﻮﻧﻪاﻧﺪ‪ :‬دﺳﺘﻪاى ﻛـﻪ‬ ‫از ﻟﺤﺎظ ﻋﻘﻴﺪﺗﻰ و ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺧﻮد را ﻣﻘﻠﺪ رﻫﺒﺮى اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﻰ اﻳـﺮان ﻣـﻰداﻧﻨـﺪ‪) .‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ اﻣﻞ در ﻟﺒﻨﺎن( و دﺳﺘﻪاى ﻛﻪ ﻫﻢ از ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺎﺳﻰ و ﻫﻢ ﻣﺬﻫﺒﻰ‪ ،‬از رﻫﺒـﺮى اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮان ﭘﻴﺮوي ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ‪) .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﺒﺶ ﺣﺰباﷲ ﻟﺒﻨﺎن( )ﺳﺎزﻣﺎن ارﺗﺒﺎﻃـﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‪،‬‬ ‫ﺑﻲﺗﺎ‪(3 :‬‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺑﺮاى رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻈـﺎم ﻣﺒﺘﻨـﻰ ﺑـﺮ اﺳـﻼم‪،‬‬ ‫ﺷﻴﻮه ﻫﺎ و روشﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ را در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻰ ﺗﻨﻬـﺎ از ﻃﺮﻳـﻖ اﻗـﺪام ﻗﻬﺮآﻣﻴـﺰ و‬ ‫ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺰباﷲ ﺣﺠﺎز( و ﻛﻮدﺗﺎ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﺒﺶ آزادىﺑﺨﺶ ﺑﺤـﺮﻳﻦ( درﺻـﺪد ﻧـﺎﺑﻮد‬ ‫ﻛﺮدن رژﻳﻢ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﮔـﺮوهﻫـﺎﻳﻰ ﺷـﺮاﻳﻂ ﻓﻌﻠـﻰ را ﺑـﺮاى روي آوردن ﺑـﻪ اﻗـﺪاﻣﺎت‬ ‫ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻤﻰداﻧﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑـﻪ ﺷـﻴﻮهﻫـﺎى ﻣﺴـﺎﻟﻤﺖآﻣﻴـﺰ ﻫﻤﭽـﻮن ﺷـﺮﻛﺖ در‬ ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬در ﭘﻰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻈﺎم ﻣﻮﺟﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺰب اﺳﻼمﮔﺮاى رﻓﺎه‪ .‬ﮔﺮوهﻫﺎى‬ ‫دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ دو روش ﭘﺎﻳﺒﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ ﺣﺰب اﷲ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪاى از اﻳﻦ ﮔﺮوه‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺼﺎف ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﻴﻞ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺎروﻧﻰ ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻘﺮار ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻰ‬ ‫ﺑﻪ دو روش ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻣﻜﻤﻞ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺟﻨـﮓ ﺑـﺎ اﺳـﺮاﺋﻴﻞ و ﺷـﺮﻛﺖ در‬ ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﻟﺒﻨﺎن روى آورده اﺳﺖ‪) .‬ﻧﻚ‪ :‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫‪ .6‬ﺳﺎﺧﺘﺎرﺷﻜﻨﻰ‬

‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎى ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺟﻬﺎﻧﻰ را در ﻫﻢ ﺷﻜﺴﺖ و‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎى ارزﺷﻰ ﺟﺪﻳﺪى را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎى ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺳﺎﺧﺖ؛ از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ( در اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻨّﺘﻰ ﺑﻪ ﻣـﺪرن‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ ﻳـﻚ اﻟﮕـﻮى ﺟﻬـﺎﻧﻰ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬آن ﻫﻢ اﻟﮕﻮﻳﻰ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻏﺮب ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ؛ زﻳﺮا آﻧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ دﻧﻴـﺎى ﻏﻴﺮﻏﺮﺑـﻰ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﺎن ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ در اروﭘﺎ و اﻣﺮﻳﻜﺎ را ﺑﭙﻴﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه‪ ،‬ﻧﻮﺳﺎزى ﺑﺎ‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪20‬‬

‫دﻧﻴﺎﮔﺮاﻳﻰ ﻣﻔﺮط ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺒﺎﻧﻰ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻏﺮب را زﻳﺮ ﺳﺆال ﺑـﺮد و‬ ‫ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮآورد ﻛﻪ دﻳﻦ درﺑﺎره اداره دﻧﻴﺎ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮىﻫﺎﻳﻲ اﺳﺎﺳﻰ دارد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ دﻧﻴﺎﮔﺮاﻳﻰ اﻓﺮاﻃﻲ را ﻫـﻢ‬ ‫ﻧﻔﻰ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ارزش ﻧﻮﻳﻨﻰ در ﺗﻮﺳﻌﻪ آﻓﺮﻳﺪ و آن‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ اﻟﮕﻮﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪) .‬رﻓﻴﻊﭘﻮر‪(12 :1376 ،‬‬ ‫ب( اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ در اﻳﺮان در دورهاى ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﺴﺖﻣﺪرﻧﻴﺴـﻢ در‬ ‫رﺑﻊ آﺧﺮ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ وارد ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺪﻳﺪﺗﺮ و ﺟﺪىﺗﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ازاﻳﻦرو‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴـﺪه ﺑﺴـﻴﺎرى از‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان ﻏﺮب‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮان‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﻰ اﺳﺖ ﭘﺴﺖﻣﺪرﻧﻴﺴـﻤﻰ ﻛـﻪ در رواﻳـﺖ و‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ ﺟﺎى ﻧﻤﻰﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮان ﺗﻮﺟﻪ اﻓﺮادى ﻫﻤﭽﻮن‬ ‫ﻣﻴﺸﻞ ﻓﻮﻛﻮ‪ ،‬درﻳﺪا‪ ،‬ادوارد ﺳﻌﻴﺪ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﻮد ﻛﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻓﻮﻛﻮ از ﺟﻤﻠﻪ اﺷﺨﺎﺻـﻰ ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎى ﻧﻈﺮى ﺧﻮﻳﺶ را در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﭘﻴﺪا ﻛﺮد و ﺑﺎ ﭼﺎپ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻫﺎﻳﻰ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺧـﻮد‬ ‫را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻳﺮان ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﻼت ﺷﺪﻳﺪ و ﺗﻨﺪ ﻫـﻢﻛﻴﺸـﺎن ﺧـﻮد روﺑـﻪ رو‬ ‫ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ او‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ در اﻳﺮان در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻌﻨﻮﻳﺖﮔﺮاﻳﻰ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺟﺎى ﻣـﻰﮔﻴـﺮد‪،‬‬ ‫درﺣﺎﻟﻰﻛﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ‪ ،‬ﻗﺮنﻫﺎ در ﻏﺮب ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻰ ﺳﭙﺮده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ ﻧﻈﺮﻳﻪ و دﻳﺪﮔﺎه اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ و زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺪون ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ را رد ﻛﺮد و ﻓﻀﺎى ارزﺷـﻰ‬ ‫ﺗﺎزهاى را ﺑﻪ روى ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن ﮔﺸﻮد ﻛﻪ در آن‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎى ﻣﺎدى و ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎى ﻣﻌﻨﻮى‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ داده ﻣﻰﺷﻮد‪) .‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫ج( ﺗﺎ ﭘـﻴﺶ از ﭘﻴـﺪاﻳﺶ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻋﻤـﺪه ﻧﻈﺮﻳـﻪﭘـﺮدازان اﻧﻘـﻼب در ﻋﺮﺻـﻪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻰ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎى ﺳﺎﺧﺘﺎرﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ داﺷﺘﻨﺪ؛ ﻳﻌﻨﻰ ﻣـﻰﻛﻮﺷـﻴﺪﻧﺪ ﺑـﺎ ﺑﺮرﺳـﻰ ﮔﺰﻳﻨﺸـﻲ‬ ‫اﻧﻘﻼبﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﺌﻮرى دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻫـﺮ اﻧﻘـﻼب ﺟﺪﻳـﺪى را ﻛـﻪ در ﺟﻬـﺎن رخ‬ ‫ﻣﻰدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آن ﺗﺒﻴﻴﻦ و ﺣﺘﻰ وﻗﻮع آن را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻰ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻢ اﺳـﻜﺎﭼﭙﻮل‪ ،‬از ﺟﻤﻠـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪﭘﺮدازان ﺑﻮد ﻛﻪ اﻧﻘﻼبﻫﺎ را ﻋﻤﻠﻰ اﺗﻔﺎﻗﻰ و ﺧﺎرج از اراده ﻣﻰداﻧﺴﺖ و ﺑﺮ آن ﺑﻮد ﻛـﻪ‬ ‫اﻧﻘﻼبﻫﺎ ﻣﻰآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻰ ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزى اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮان ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧـﻮﻋﻰ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن و ﻣﻌﻤﺎرى ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ ،‬اﺳﻜﺎﭼﭙﻮل ﺗﺌﻮرى ﺧـﻮد را ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺻـﻮرت ﺗﻐﻴﻴـﺮ داد‪:‬‬


‫‪21‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫اﻧﻘﻼبﻫﺎ ﻣﻰآﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻻ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻰ اﻳـﺮان‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻳﻨﻜـﻪ اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ ﻧﺸﺎن داد ﻣﻰﺗﻮان ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه ﻋﻈﻴﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ را ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ارزش و ﻣﻔﻬﻮم ﺟﺪﻳﺪى اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﺗﺌﻮريﭘﺮدازى ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪) .‬ﻓﺮاﺗﻲ‪(184 :1377 ،‬‬ ‫‪ .7‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم‬

‫ﻣﺮدﻣﻰ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻰ از وﻳﮋﮔﻰﻫﺎ و ارزشﻫﺎى اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮان‪ ،‬در ﺟﻨﺒﺶﻫﺎ و‬ ‫ﮔﺮوهﻫﺎى ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻣﺘﻌﺪدى راه ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﻳﮕـﺮ‪ ،‬اﻳـﻦ ﺟﻨـﺒﺶﻫـﺎ و ﮔـﺮوهﻫـﺎ‬ ‫درﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ اﺳﻼم ﺗﻮاﻧﺎﻳﻰ ﺑﺴﻴﺞ ﺗﻮدهﻫﺎى ﻣﺮدم را دارد‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑـﻪ‬ ‫ﺳﻮى اﺗﻜﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺟﺎي اﺗﻜﺎ ﺑﻪ ﻗﺸﺮ روﺷﻦﻓﻜـﺮ‪ ،‬ﭘﺎﻳﮕـﺎه ﻣﺮدﻣـﻰ ﺧـﻮﻳﺶ را ﮔﺴـﺘﺮش‬ ‫دادهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪه دﻛﺘﺮ ﺣﺴﻦ اﻟﺘﺮاﺑﻰ‪ ،‬رﻫﺒﺮ ﺟﺒﻬﻪ اﺳﻼﻣﻰ ﺳﻮدان‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸـﻪ‬ ‫ﻛﺎر ﻣﺮدﻣﻰ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮدهﻫﺎى ﻣﺮدم را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻫﺪﻳﻪاى ﮔـﺮانﺑﻬـﺎ ﺑـﻪ ﺗﺠـﺎرب دﻋـﻮت‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ارزاﻧﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻛﺎر ﻣﺮدﻣﻰ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶﻫﺎى اﺳـﻼﻣﻰ‬ ‫را ﺑﻪ ﺳﻮى وﺣﺪتﻃﻠﺒﻰ ﻣﺬﻫﺒﻰ و ﻗﻮﻣﻰ ﺳﻮق داده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶﻫـﺎى اﺳـﻼﻣﻰ ـ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻰ را از اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺮﻗﻪ‪ ،‬دورﺗﺮ و آﻧﻬﺎ را از ﺗﺸـﻜﻴﻼت ﻗـﻮىﺗـﺮ‪ ،‬اﻣﻜﺎﻧـﺎت وﺳـﻴﻊﺗـﺮ‪،‬‬ ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ و ﭘﺎﻳﺪارى ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪).‬دﻫﻜﺮدي‪(199 :1380 ،‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎى ﻓﺮاواﻧﻰ از ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم در ﺣﺮﻛﺖﻫﺎى ﺳﻴﺎﺳـﻰ دﻳـﺪه ﻣـﻰﺷـﻮد؛ از ﺟﻤﻠـﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﺮدم ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﺮﻛﻴﻪ ﭘﻴﺶ از ﻛﻮدﺗﺎى ‪ 1359‬آن ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧﻴﺎﺑـﺎنﻫـﺎ ﻣـﻰرﻳﺰﻧـﺪ و ﺷـﻌﺎر‬ ‫»اﺳﺘﻘﻼل‪ ،‬آزادى و ﺟﻤﻬﻮرى اﺳﻼﻣﻰ« و ﻣﺮدم ﻛﺸﻤﻴﺮ در راﻫﭙﻴﻤﺎﻳﻰ دوﻳﺴﺖ ﻫـﺰار ﻧﻔـﺮى‬ ‫‪ 1369‬ﺷﻌﺎر »اﷲاﻛﺒﺮ و ﺧﻤﻴﻨﻰ رﻫﺒﺮ« را ﺳﺮ ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ ﺟﻬﺎد اﺳﻼﻣﻰ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﺮ آن‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻰﻫﺎ ﻫﻤﺎن ﺷﻌﺎرﻫﺎﻳﻰ را ﺳﺮ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﻣﻨﺎدى آن ﺑﻮد‪ .‬آﻧﻬـﺎ‬ ‫ﺑﺎ آواي ﺑﻠﻨﺪ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻰزﻧﻨﺪ‪» :‬ﻻاﻟﻪاﻻاﷲ‪ ،‬اﷲاﻛﺒﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺮوزى از آن اﺳﻼم اﺳﺖ«‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬آﻧﺎن‬ ‫ﺷﻌﺎرﻫﺎى ﻗﻮمﮔﺮاﻳﻰ و اﻟﺤﺎدى را ﺑﻪ دور اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺷﻌﺎرﻫﺎى اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻧـﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﺎلﻫﺎى ‪1369‬ﺗﺎ‪ 1379‬در ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎى ﻛﻴﭗ ﺗﺎون اﻓﺮﻳﻘﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ‪ ،‬ﺷـﻌﺎر و ﻧـﺪاى »اﷲ‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪22‬‬

‫اﻛﺒﺮ«‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻨﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﻳﺎدآور و ﻣﺆﻳﺪ اﻳﻦ ﻛﻼم رﻫﺒﺮى اﻧﻘـﻼب اﺳـﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﻓﺮﻳﺎد »اﷲاﻛﺒﺮ« ﻣﺮدم اﻟﺠﺰاﻳﺮ ﺑﺮ ﭘﺸﺖﺑﺎمﻫﺎ درس ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﻠﺖ اﻧﻘﻼﺑـﻰ اﻳـﺮان اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫)ﻧﻚ‪ :‬ﺟﻤﺸﻴﺪي‪ :1374 ،‬ج‪(39 ،2‬‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن آﻣﻮﺧﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﻧﻈﺎم ﺳﻴﺎﺳـﻰ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮ آراى واﻗﻌـﻰ‬ ‫ﻣﺮدم اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ رﻓﺮاﻧﺪوم ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﺻﻞ اﻧﻘﻼب ﺧﻮد ﮔـﻮاﻫﻲ ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﻣﺪﻋﺎﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫رﻓﺮاﻧﺪم ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻋﻤﻠﻰ ﺷﮕﻔﺖ‪ ،‬ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ و ﺳﺨﻨﻰ ﻧﻮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣـﻲآﻣـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪاى ﻓﺮاﺗﺮ از دﻣﻮﻛﺮاﺳﻰ ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻮد‪ .‬ازاﻳﻦرو‪ ،‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺪﻳﻠﻰ ﺑﺮاى ﺟﻬﺎن ﺧﺴﺘﻪ از‬ ‫ﻟﻴﺒﺮال دﻣﻮﻛﺮاﺳﻰ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺣﺘﻰ ﻣﺮدم ﺧﺒﺮﮔﺎﻧﻰ را ﺑﺮﻣﻲ ﮔﺰﻳﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺗـﺪوﻳﻦ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻰ ﺑﺮ اﺳﺎس رأى ﻣﺮدم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ آراى ﻋﻤﻮﻣﻰ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻲﺷﻮد؛‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در اوج ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﻣﺎم اﺟﺎزه ﻧﺪاد‪ ،‬ﻣﺠﻠـﺲ از ﺣـﻖ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻰ ﺧـﻮد ﺑـﺮاى اﺳﺘﻴﻀـﺎح‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ رﺋﻴﺲﺟﻤﻬﻮر ﺑﮕﺬرد‪ .‬ﺣﺘﻲ اﺟﺎزه ﻧﺪاد ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد دوﻟﺖ ﻧﻈـﺎﻣﻰ ﺑـﻪ ﺑﻬﺎﻧـﻪ ﺑﻬﺘـﺮ اداره‬ ‫ﺷﺪن ﺟﻨﮓ ﻃﺮح ﺷﻮ ﻳﺎ ﻣﺨﺎرج اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت در دوران ﺟﻨﮓ و ﺗﺤﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺻﺮف ﺟﺒﻬـﻪﻫـﺎ ﺷـﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺳﻔﺎرش ﻣﻰﻛﺮد ﺣﺘﻰ ﻳﻚ روز‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﺷـﻮرا‪ ،‬ﻣﺠﻠـﺲ ﺧﺒﺮﮔـﺎن و‬ ‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرى ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻧﻴﻔﺘﺪ‪) .‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ‪ :1361 ،‬ج‪(752 ،2‬‬ ‫‪ .8‬اﺷﺎﻋﻪ دﻳﻦﮔﺮاﻳﻰ‬

‫در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ و ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﻳـﺪﺋﻮﻟﻮژﻫﺎى ﺳـﻜﻮﻻر در ﺟﻬـﺎن ﻣﺴـﻴﺤﻴﺖ ﺳـﺮ‬ ‫ﺑﺮآورﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ ﻓﺎﺷﻴﺴـﻢ )‪1324‬ﻫــ‪.‬ش‪1945 /‬م‪ (.‬و ﻛﻤﻮﻧﻴﺴـﻢ)‪1370‬ﻫــ‪.‬ش‪/‬‬ ‫‪1991‬م‪ ،(.‬ﻧﻈﺎم دﻣﻮﻛﺮاﺳﻰ ﻟﻴﺒﺮال ﺧﻮد را ﺑﻰرﻗﻴﺐ ﻣﻰدﻳﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻟﻴﺒﺮال‬ ‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﻰ را ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺳﺎﺧﺖ؛ زﻳﺮا روﻳﺪاد اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﺌﻮرىﭘـﺮدازان ﻟﻴﺒـﺮال را‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ دﻳﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ اداره ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﺮداﺧﺖ و دﻳﻦ ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ اﻫﻤﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻰ ـ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻰدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻃﻞ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴـﺎن دﻳﮕـﺮ‪ ،‬ﻣـﺪتﻫـﺎ درﺑـﺎره ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬ﻫﻢزﻣـﺎن ﺑـﺎ ﻣـﺪرن ﺷـﺪن‪،‬‬


‫‪23‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫ﺳﻜﻮﻻر ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻰ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن آﻣﻮﺧﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋـﺎﺗﻰ ﻛـﻪ ﺑـﻪ دﻳـﻦ روى‬ ‫ﻣﻰآورﻧﺪ‪ ،‬ﻟﺰوﻣﺎً ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﻣﺪرن ﺷﺪن‪ ،‬ﺳﻜﻮﻻر ﻧﻤﻰﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﻫﻢ در ﻛﺸﻮرﻫﺎى‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و ﻫﻢ در ﺟﻬﺎن در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺑﻲﺷﻤﺎري از ﻣﺮدم درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺎ‬ ‫ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﮔﺮوهﻫﺎ ﻳﺎ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎى دﻳﻨﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺆﺛﺮﺗﺮى ﻫﺪفﻫـﺎى ﻣـﺎدى و ﻣﻌﻨـﻮى‬ ‫ﺧﻮد را دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻨﺪ‪).‬واﻳﺖ‪ ،‬ﻟﻴﺘﻞ و اﺳﻤﻴﺖ‪(6 :1381 ،‬‬ ‫ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺳﺮد‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻠﮕﺮاف‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ و ﺑﻪوﻳﮋه‪،‬‬ ‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ‪ ،‬ﻓﺎﻛﺲ و اﻳﻤﻴﻞ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﮔﺸﺖ ارزشﻫﺎى دﻳﻦﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ و دﻳﻦﻣﺪاراﻧﻪ اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﻰ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ ﺳﺒﺐ ﺷـﺪ ارﺗﺒـﺎط ﻣﻴـﺎن ﺟﻮاﻣـﻊ‬ ‫دﻳﻨﻰ و ﻏﻴﺮدﻳﻨﻰ و ﻫﻤﻜﺎرى ﻓﻌﺎﻻن ﻣـﺬﻫﺒﻰ و ﺳﻴﺎﺳـﻰ در زﻣﻴﻨـﻪﻫـﺎى ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬ﺑـﻴﺶ از‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي ﺟﻨـﮓ ﺳـﺮد‪ ،‬ﭘﻴـﺪاﻳﺶ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺟﺪﻳـﺪ در‬ ‫رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻰ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬داروﻫـﺎى ﻏﻴﺮﻣﺠـﺎز‪ ،‬اﻳـﺪز‪ ،‬ﺗﺮورﻳﺴـﻢ‪ ،‬ﻣﻬـﺎﺟﺮت‪،‬‬ ‫ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﮔﺎن و ﺣﻘﻮقﺑﺸﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ آﻧﻬـﺎ‪ ،‬ﺣﻀـﻮر ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﻓﻌـﺎﻻن دﻳﻨـﻰ ﺑـﺎ‬ ‫ﻫﺪفﻫﺎى ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ؛ زﻳﺮا دﻣﻮﻛﺮاﺳﻰ اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻰ‪ ،‬ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻰ ﺧـﻮد را در‬ ‫ﺣﻞ آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن ﻧﺪاده اﺳﺖ‪) .‬ﻛﺮث‪(15 :1380 ،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ روى‪ ،‬اﻣﺮوزه دﻳﻦ در اﺑﻌﺎد ﻣﻠﻰ و ﻓﺮاﻣﻠﻰ )ﻣﻨﻄﻘﻪاى و ﺟﻬﺎن(‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪى ﺑﺮ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ دارد‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺟﻠﻮه اﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ را ﺑﺎﻳﺪ در ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳﻰ دﻳﻨﻰ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳﻰ‬ ‫دﻳﻨﻰ‪ ،‬دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻧﻮﻋﻰ اﺳﺘﺮاﺗﮋى وﻳﮋهاي دارد ﻛﻪ ﻣﻰﻛﻮﺷﺪ ﻫﻮﻳـﺖ دﻳـﻦداران را ﺑـﻪﻋﻨـﻮان‬ ‫ﻳﻚ ﺟﻤﻌﻴﺖ و ﻳﻚ ﮔﺮوه‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻣـﻰﺧﻮاﻫﻨـﺪ آﻧـﺎن را ﺑـﻪ ﻣﺤـﻴﻂ ﻏﻴﺮدﻳﻨـﻰ‬ ‫ﺑﻜﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﻰ اوﻗﺎت ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺪاﻓﻌﻰ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻳﺎﺑـﺪ و ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻛﻪ در ﺟﺴﺖوﺟﻮى ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺪلﻫﺎى ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺑـﺎ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻰ و اﻗﺘﺼـﺎدى‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﻨﺠﺎﻣﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ دوﺑﺎره ﺑـﺮ اﻳـﻦ اﻣـﺮ ﻛـﻪ ﭘﺪﻳـﺪار ﺷـﺪن دوﺑـﺎره دﻳـﻦ ﻳـﺎ‬ ‫ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮاﻳﻰ دﻳﻨﻰ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺻﻞ در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﻬﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزى اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ‪ .‬ازاﻳﻦرو‪،‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪24‬‬

‫ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﺿﺪ اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺟﻬﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد را‬ ‫ﻣﻰﺗﻮان اﻗﺪاﻣﻰ ﺑﺮاى ﺳﺮﻛﻮب ﻳﺎ ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﻛـﺮدن ﺑﻨﻴـﺎدﮔﺮاﻳﻰ اﺳـﻼﻣﻰ ﺑﺮآﻣـﺪه از اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ ﺗﻠﻘﻰ ﻛﺮد‪) .‬ﻛﭙﻞ‪(30 :1370 ،‬‬ ‫‪ .9‬اﻟﮕﻮى ﺟﺪﻳﺪ ﺟﻬﺎﻧﻰ‬

‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﻛﻪ در ﭘﻰ اﻳﺠﺎد ﻧﻈﻤﻰ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ دﻳﻦ در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاى ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ ﻫﺪف‪،‬‬ ‫دو اﺳﺘﺮاﺗﮋى ) راﻫﺒﺮد( را در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺨﺴـﺖ از ﻳـﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻛﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت ﻛـﻪ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ ﺑﺮﺧﻮرد اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺑـﺎ ﺟﻬـﺎﻧﻰﺳـﺎزى ﻏﺮﺑـﻰ را در وﺿـﻌﻴﺖ ﻛﻨـﻮﻧﻰ ﺟﻬـﺎن‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻰﺳﺎزد‪ ،‬ﭘﻴﺮوى ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ ﻣﻰﻛﻮﺷﺪ ﺗﻼشﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺑﺮاى ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻈﺎم‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻰ آﻳﻨﺪه از ﺳﻮى ﺣﺎﻣﻴﺎن و ﭘﻴﺮوان ﻫﺮﻳﻚ از ﻧﻈﺎمﻫﺎى ﺗﻚ ﻗﻄﺒﻰ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻰ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ‬ ‫ﻗﻄﺒﻰ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﻬﺎﻧﻰ واﺣﺪ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻀﻌﻴﻒ و آرﻣﺎن‬ ‫اﻳﺠﺎد ﻧﻈﺎم ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺳﺎزد‪ .‬دوم‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺷﺪن‬ ‫ﻏﺮﺑﻰ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دراز ﻣﺪﺗﻲ ﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮى از ﻧﻈﺎم ﻣﻄﻠﻮب و آرﻣﺎﻧﻰ اﺳﻼﻣﻰ را ﻧﺸﺎن ﻣـﻰدﻫـﺪ‪،‬‬ ‫اﻟﮕﻮى رﻓﺘﺎرى ﺧﻮد ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪) .‬ﻛﺎرﮔﺮ‪(101 :1383 ،‬‬ ‫از دﻳﺪﮔﺎه اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ( اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻛﻪ از آن ﻣﻰﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﻈﺎم اﻣﺎﻣﺖ و اﻣﺖ ﻳﺎد ﻛـﺮد‪ ،‬ﺑـﻪ زﻋﺎﻣـﺖ ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬ ‫ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ اﻣﺎم ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮى از ﻋﻠﻢ ﻟﺪﻧﻰ‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﺖ و اﻣـﺪادﻫﺎى اﻟﻬـﻰ‪ ،‬ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﻋﺎدﻻﻧﻪاى را ﭘﺎﻳﻪرﻳﺰى ﻣﻰﻛﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﻠﺖ ﻫﺎ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻫﺎ و ﺳﺮزﻣﻴﻦﻫﺎ را ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اﻣﺖ واﺣـﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮى ﻛﻤﺎل اﻧﺴﺎﻧﻰ و اﺳﻼﻣﻰ ﺳﻮق ﻣﻰدﻫﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔـﺖ رﻫﺒـﺮى و اﻣﺎﻣـﺖ در‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺟﻬﺎﻧﻰ اﺳﻼم‪ ،‬از ﺳﻪ وﻳﮋﮔﻰ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .1 :‬رﻫﺒﺮى‪ ،‬ﻣﺮﻛـﺰ و ﻗﻄـﺐ اﻳـﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ‪،‬‬ ‫ﻋﻘﻴﺪﺗﻰ‪ ،‬ﻣﻌﻨﻮى و ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻰرود؛ ‪ .2‬رﻫﺒﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺘﺨﺐ ﭘﻴـﺎﻣﺒﺮ ﻳـﺎ ﻣﻨﺘﺨـﺐ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ‬ ‫)ﻧﻮاب ﺧﺎص( و ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ)ﻧﺎﻳﺒﺎن ﻋﺎم( اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم اﺳﺖ؛ ‪ .3‬ﺗﺤﻘـﻖ اﻣﺎﻣـﺖ و ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺮدم ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪) .‬ﺣﻜﻴﻤﻲ‪(105 :1381 ،‬‬


‫‪25‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫ب( ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﻰ اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌـﻪاى ﻫﻤﮕـﻮن و ﻣﺘﻜﺎﻣـﻞ‪ ،‬ﺷـﻜﻮﻓﺎﻛﻨﻨﺪه اﺳـﺘﻌﺪادﻫﺎ و‬ ‫ارزشﻫﺎى اﻧﺴﺎﻧﻰ و واﺟﺪ اﺳﺘﻘﻼل ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎى ﺑﻨﻴﺎدﻳﻦ و اﺳﺎﺳﻰ ﻓﻄـﺮى‬ ‫و روﺣﻰ اﻧﺴﺎﻧﻰ در آن ﺑﺮآورده ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻈﺎم‪ ،‬از ﺗﻌﻠﻘﺎت ﻣﻠﻰ و ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺘﻰ‪ ،‬رﻫﺒﺮىﻫـﺎى‬ ‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ و ﻣﺰوراﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎى ﺧﻄﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﺸﺮى‪ ،‬ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺷﻴﻄﺎن و اﻧﺴﺎن ﻛﻪ رﻳﺸﻪ ﺳﺘﻴﺰهﻫـﺎ‪،‬‬ ‫دﺷﻤﻨﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺟﺮهﻫﺎ و ﻣﺠﺎدﻟﻪﻫﺎي ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺒﺮى ﻧﻴﺴﺖ‪) .‬ﻫﻤﺎن(‬ ‫ج( در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬اﻧﺴﺎنﻫﺎ اﻋﻤﺎل ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻗﺎﻧﻮن ﺧﺪا ﺑﺮ روى زﻣﻴﻦ‬ ‫را ﺑﻪ رﻫﺒﺮ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه و اﻟﻬﻰ واﻣﻰﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ اﻟﻬﻰ ﺑﻪ ﺻﻮرت اراده اﻣـﺎم ﺗﺠﻠـﻰ‬ ‫ﻣﻰﻳﺎﺑﺪ و ﻣﺮزﻫﺎى اﻋﺘﺒﺎرى و ﻗﺮاردادى ﻣﻮﺟﻮد و ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ دﻧﻴﺎى ﻛﻨﻮﻧﻰ زاﻳﻞ ﻣﻰﺷﻮد‪) .‬دﻓﺘﺮ‬ ‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت اﺳﻼﻣﻲ‪(359 :1358 ،‬‬ ‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎى ﻧﻈﺎم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﻼﻣﻰ ﺑﺎ وﻳﮋﮔﻰﻫﺎى ﻧﻈﺎمﻫﺎى ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺎل و ﺣﺘـﻰ‬ ‫ﻧﻈﺎمﻫﺎى اﺣﺘﻤﺎﻟﻰ آﻳﻨﺪه‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ وﻳﮋﮔـﻰﻫـﺎى اﻳـﻦ‬ ‫ﻧﻈﺎمﻫﺎ ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻰ ﻫﻴﭻ ﺷﺒﺎﻫﺘﻰ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﻇـﺎﻫﺮى‪ ،‬ﻟﻔﻈـﻰ و ﺷـﻜﻠﻰ‬ ‫ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻰ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﻣﺮوج و ﻣﻨـﺎدى‬ ‫آن در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ دﻟﻴﻞ وﻳﮋﮔﻰﻫﺎى اﻟﻬﻰ و اﻧﺴﺎﻧﻰاش ﺑﻪ ﺟﺎي ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺷﺪن ﻣﺰوراﻧﻪ و‬ ‫ﻓﺮﻳﺐﻛﺎراﻧﻪ ﻏﺮﺑﻰ درآﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ازاﻳـﻦرو‪ ،‬از آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ درﺻـﺪد اﺳـﺖ‬ ‫ارزشﻫﺎى ﺟﺪﻳـﺪى را در ﭘﻬﻨـﻪ اداره ﺟﻬـﺎن ﺟـﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ارزشﻫـﺎى ﭘﻴﺸـﻴﻦ ﻏﺮﺑـﻲ ﺳـﺎزد‪،‬‬ ‫ﺳﺮدﻣﺪاران ﺟﻬﺎﻧﻰﺷﺪن ﻏﺮﺑﻰ‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﻘﻼب را ﺗﻨﻬـﺎ رﻗﻴـﺐ ﺧـﻮد ﻣﻌﺮﻓـﻰ ﻛـﺮدهاﻧـﺪ‪) .‬ﻧﻬـﺎد‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ‪223 :1385 ،‬‬ ‫‪ .10‬ﺳﺘﻴﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻜﺒﺎر‬

‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل را از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺻﻮل ﺗﻮﺳﻌﻪ و واﺑﺴﺘﮕﻰ را از اﺳﺎﺳﻰﺗﺮﻳﻦ دﻻﻳﻞ‬ ‫ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻰ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎرﻫﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪ ﻣﻠﺖﻫﺎ و دوﻟﺖﻫﺎى در ﺑﻨﺪ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم‬ ‫و ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻫﺸﺪار ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻰ& ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎور ﺑﻮد ﻛـﻪ اﺳـﻼم ﻣﺨـﺎﻟﻒ و ﻣﻨﻜـﺮ‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪26‬‬

‫واﺑﺴﺘﮕﻰ ﺻﻨﻌﺘﻰ‪ ،‬زراﻋﺘﻰ)ﻛﺸﺎورزى(‪ ،‬ادارى‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدى و ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ اﺳﺖ و اﻟﺒﺘﻪ واﺑﺴﺘﮕﻰ ﻓﻜـﺮى‬ ‫را ﻣﻬﻢﺗﺮ از واﺑﺴﺘﮕﻰﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻰداﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ آن را ﻣﺒﺪأ ﻫﻤﻪ واﺑﺴﺘﮕﻰﻫﺎ ﻣﻰﺷـﻤﺮد و‬ ‫ﻫﺸﺪار ﻣﻰداد ﻛﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺎ واﺑﺴﺘﮕﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﻤﻊ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻫﻤـﻪ اﺑﻌـﺎد اﺟﺘﻤـﺎﻋﻰ ﺑـﻪ‬ ‫اﺳﺘﻘﻼل ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻰﺗﻮان ﻛﺸﻮرى را ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪) .‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ‪ :1361 ،‬ج‪ ،1‬ﻫﻤﺎن‪(109 ،‬‬ ‫ﻣﻮاﺿﻊ و ﺗﻼش اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻰ& ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻘﻼل اﻳﺮان از ﺳـﻠﻄﻪ اﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻫﻤـﺮاه ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺟﺮﺋﺖ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻣﻠﺖﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ زورﮔﻮﻳﻰ اﺑﺮﻗﺪرتﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻜﺴـﺘﻦ ﺑـﺖﻫـﺎى‬ ‫ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﻰ ﻧﻬﺎل ﻗﺪرت واﻗﻌﻰ اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﺳـﺮ ﺑـﺮآوردن ارزشﻫـﺎى ﻣﻌﻨـﻮى و اﻟﻬـﻰ‬ ‫اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪) .‬ﺑﻬﺮاﻣﻲ‪ (13 :1381 ،‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘـﺎد ﻣﻘـﺎم ﻣﻌﻈـﻢ رﻫﺒـﺮى‪ ،‬اﺳـﺘﻘﻼلﺧـﻮاﻫﻰ اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ ﭼﻨﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮي را ﺑﺮ ﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻰ را وادار ﺑﻪ اﻋﺘـﺮاف ﻛـﺮده اﺳـﺖ؛ ﺑـﺮاي‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻳﻜﻰ از رﻫﺒﺮان ﻛﺸﻮرﻫﺎى واﻗﻊ در ﺷﺮق آﺳﻴﺎ‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن اﺟﻼس ﺳـﺮان ﻛﺸـﻮرﻫﺎى‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ در ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻌﻈﻢﻟﻪ‪ ،‬دﻟﻴﻞ ﻓﻘﺮ ﻛﺸـﻮرش را واﺑﺴـﺘﮕﻰ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪﻫـﺎى ﻛﺸـﻮر ﺑـﻪ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪدارﻫﺎى ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺘﻰ و اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻰ داﻧﺴﺖ‪ .‬ازاﻳﻦ رو‪ ،‬ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮى ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬ ‫ﻣﻰﮔﻴﺮد ﻛﻪ وﻗﺘﻰ اﺳﺘﻜﺒﺎر ﻣﻨﺎﻓﻌﺶ اﻳﺠﺎب ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻠﺘﻰ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎدى‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ‪،‬‬ ‫ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدﻣﻰ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﻛﺴﻰ رﺣﻢ ﻣﻰﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﻣـﻲاﻓﺰاﻳـﺪ‬ ‫ﻛﻪ‪ :‬ﭼﻪ آن ﻛﺸﻮر ﭘﻴﺮو اﺳﻼم اﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ از اﺳﻼم ﻧـﺎب ﻣﺤﻤـﺪي ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻛﻨـﺪ‪.‬‬ ‫)ﻫﻤﺎن‪(64 :‬‬ ‫اﻣﺮوز دﻳﮕﺮ ﺷﻜﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﻛﻪ اﻳﺴﺘﺎدﮔﻰﻫﺎى دوﻟﺖ و ﻣﻠﺖ وﻧﺰوﺋﻼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻣﺮﻳﻜـﺎ‬ ‫ﻣﺘﺄﺛﺮ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﺳﺘﺮو ﺑﻪ ﭘﺸﺖﮔﺮﻣﻰ ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎى ﺟﻤﻬﻮرى اﺳﻼﻣﻰ )ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﺑﺮآﻣﺪه از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ( ﺑﻪ روﻳﺎروﻳﻰ اﻧﻘﻼب و ﻛﺸﻮرش ﺑﺎ اﻣﺮﻳﻜﺎ اداﻣﻪ ﻣﻰدﻫﺪ‪ .‬ﺣﺰباﷲ‬ ‫ﻟﺒﻨﺎن ﺑﺎ درسﮔﻴﺮى از اﺳﺘﻘﻼلﻃﻠﺒﻰ اﻧﻘﻼب ﻣﺮدم اﻳﺮان ﻣـﻰﻛﻮﺷـﺪ اﺳـﺘﻘﻼل ﻟﺒﻨـﺎن را در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ رژﻳﻢ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺘﻰ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺳـﻮرﻳﻪ ﺑﺎرﻫـﺎ اﻋـﻼم داﺷـﺘﻪ درس اﻳﺴـﺘﺎدﮔﻰ در ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻏﺎﺻﺐ را از اﻧﻘﻼب اﻳﺮان آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﻓﻐـﺎﻧﻰ ﺑـﺎ اﺗﻜـﺎ ﺑـﻪ درسﻫـﺎى‬ ‫اﻧﻘﻼب ‪ 1357‬اﻳﺮان ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ روسﻫﺎ را از ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺧﻮد ﺑﻴﺮون ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﺳـﺘﻘﻼل دﺳـﺖ‬


‫‪27‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬دﺳﺘﻴﺎﺑﻰ اﻳﺮان ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﺳﻴﺎﺳﻰ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎدى‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻰ و ﻧﻈـﺎﻣﻰ ﺑـﻪ ﺷـﻴﻮه اﻳـﺮان‬ ‫اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻟﮕﻮﻳﻰ ﺑﺮاى رزﻣﻨﺪﮔﺎﻧﻰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻨﻚ ﻋﺮاق‪ ،‬ﺳـﻮدان‪ ،‬ﻓﻠﺴـﻄﻴﻦ و‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻠﻄﻪﮔﺮان ﺑﺮ آب و ﺧﺎك ﺧﻮد ﻣﻰﺟﻨﮕﻨﺪ‪.‬ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫آﻧﻬﺎ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﺘﺠﺎوزان ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﺷﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺷﻌﺎرﻫﺎ )ﻣﺮگ ﺑﺮ اﻣﺮﻳﻜﺎ(‪ ،‬ﺷﻴﻮهﻫﺎ )ﺑﺴـﻴﺞ‬ ‫ﻣﺮدﻣﻰ(‪ ،‬ﺳﻼحﻫﺎ )ﺗﺴﻠﻴﺤﺎت ﺳﺒﻚ و ﻣﺘﻌﺎرف( و ﺳﻤﺒﻞﻫﺎى )ﺗﻮﺳﻞ و ﺗﻮﻛﻞ ﺑﻪ ﺧﺪا( اﻧﻘﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ ﻣﻰرزﻣﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﻜﺒﺎر را از وﻗﻮع ﻳﻚ ﻳـﺎ ﭼﻨـﺪ ﭘﻴـﺮوزى دﻳﮕـﺮ‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزى اﻳﺮان در ﺳﺎل ‪ 1357‬ﻧﮕﺮان ﻣﻲﺳﺎزد‪) .‬ﺑﻨﺴﻮن‪(12 :1382 ،‬‬ ‫راﺑﻄﻪ ﻳﺎ ﺗﻌﺎﻣﻞ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎ ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻓﺮوان و ﻣﺘﻌـﺪدي ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه‬ ‫دارد؛ از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬ ‫‪ .1‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻗﺪﻣﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻳﺎ دﺳﺖﻛﻢ ﻗﺪﻣﺖ ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻴـﺪاري اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ اذﻋـﺎن‬ ‫داﺷﺖ ﻛﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﻌﻤﻴﻖ آن ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪهاي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .2‬اﺛﺮﮔﺬاري اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ از ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺗﺄﻳﻴـﺪ ﻣـﻲﺷـﻮد؛‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬از ﺳﺨﻨﺎن اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ&‪ ،‬ﻣﻮاﺿـﻊ ﻣﻘـﺎم ﻣﻌﻈـﻢ رﻫﺒـﺮي و ﻧﻴـﺰ رﺷـﺪ ﺗﺤـﻮﻻت‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ در دﻫﻪﻫﺎي اﺧﻴﺮ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﻘﻼب اﻳـﺮان ﺑـﺮ ﺟﻨـﺒﺶ ﺑﻴـﺪارﮔﺮي اﺳـﻼﻣﻲ‬ ‫ﭘﻲ ﺑﺮد‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺑﺎرﻫﺎ اﻋﻼم ﻛﺮده ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻫـﻴﭻ ﺗﻼﺷـﻰ‬ ‫ﺑﺮاى ﺻﺪور اﻧﻘﻼب در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎمﻫﺎى اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ‬ ‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻰ و وﺣﻰ اﻟﻬﻰ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺻﺪور ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻓﻴﺰﻳﻜﻰ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ :‬ﺑﺮرﺳﻲ دو ﻧﻤﻮﻧﻪ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ارزشﻫﺎﻳﻰ ﻫﻤﭽﻮن ﺣﺠﺎب‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ دﻳﻦ و ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬اﺳﻼم ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ راه‬ ‫ﻣﺒﺎرزه و ﻧﻴﺰ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻰ را در ﺟﻬﺎن زﻧﺪه ﻳﺎ ﺧﻠﻖ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺷـﻮد‬ ‫ﻳﺎ ﻧﻴﺎزى ﺑﺒﻴﻨﺪ در اﻳﻦ راه ﺑﻪ اﻗﺪام ﻓﻴﺰﻳﻜﻰ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﻮد‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻰدﻫـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ارزشﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ ﻓﻄﺮت اﻧﺴـﺎﻧﻰ‪ ،‬در ﺗﻮﺳـﻌﻪ و ﺗﻌﻤﻴـﻖ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ ﻳـﻚ‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪28‬‬

‫اﺣﻴﺎﻛﻨﻨــﺪه ﻧﻴ ـﺎز دارد‪ .‬اﻟﺒﺘــﻪ ﺗــﺄﺛﻴﺮ و ﮔﺴــﺘﺮش ارزشﻫــﺎى ﻧﺎﺷــﻰ از اﻧﻘــﻼب اﺳــﻼﻣﻰ در‬ ‫ﺳﺮزﻣﻴﻦﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻴﺶ از دﻳﮕﺮ ﻣﻤﺎﻟﻚ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻰﺷﻚ‪ ،‬ﻳﻜـﻰ از ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ دﻻﻳـﻞ آن‪،‬‬ ‫وﺟﻮد ﻋﻨﺼﺮ اﺳﻼم و وﺟﻮه ﻣﺸﺘﺮك ﻓﺮاوان ﻣﻴﺎن اﺳﻼم ﻛﺸﻮرﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻟﺒﻨـﺎن و‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ و اﺳﻼم در اﻳﺮان اﻧﻘﻼﺑﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( ﺣﺰباﷲ ﻟﺒﻨﺎن‬

‫ﺣﺰب اﷲ ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻪﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻰ& و رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎى ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒـﺮى ﻗـﺮار‬ ‫دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﺎرﺟﻰ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ را در ﭼﻬـﺮه ﺣـﺰب‬ ‫اﷲ دﻳﺪ‪ .‬اﻳﻨﻚ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﻪ ﭼﺮا اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻣﻴـﺰان ﺑـﺮ ﺟﻨـﺒﺶ‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ ﺣﺰب اﷲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫‪ .1‬ﻣﻴﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﻟﺒﻨﺎﻧﻰﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻠﻘـﻪﻫـﺎى ﻓﺮاواﻧـﻰ وﺟـﻮد دارد؛ ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎى‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﻰ ﻋﻠﻤﺎ و ﻣﺮدم ﺟﺒﻞ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎ اﻳﺮان دوران ﺻﻔﻮﻳﻪ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫـﺎى ﺳﻴﺎﺳـﻰ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻰ و‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدى روﺣﺎﻧﻰ ﺑﻠﻨﺪآوازه اﻳﺮاﻧﻰ‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﻮﺳﻰ ﺻﺪر ﺑﻪﻋﻨﻮان رﻫﺒﺮ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻼت‬ ‫ﺑﺮ ﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪه از او‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ ﺟﻨـﺒﺶ اﻣـﻞ‪ ،‬ﺣﻀـﻮر ﺷـﻴﻌﻴﺎن ﺑﺴـﻴﺎر در ﻟﺒﻨـﺎن‪ ،‬وﺟـﻮد دﺷـﻤﻦ‬ ‫ﻣﺸﺘﺮك)اﺳﺮاﺋﻴﻞ(‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﻛﻤـﻚﻫـﺎى اﻧﺴـﺎن دوﺳـﺘﺎﻧﻪ ﺟﻤﻬـﻮرى‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﺤﺮوﻣﺎن ﻟﺒﻨﺎﻧﻰ و ﻣﻬﺎﺟﺮت و ﺳﻜﻮﻧﺖ داﺋـﻢ ﻣﻘـﺪارى از اﺗﺒـﺎع ﻟﺒﻨـﺎن در‬ ‫اﻳﺮان‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮان ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﺟﺎي دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﻟﺒﻨـﺎن‬ ‫ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪدى ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻣـﻰﺷـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ اي ﻛـﻪ در زﻣﻴﻨـﻪ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ‪ ،‬ﺷﻤﺎر ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺑﺰرگ اﻣـﺎم ﺧﻤﻴﻨـﻰ& و ﻣﻘـﺎم ﻣﻌﻈـﻢ رﻫﺒـﺮى در ﻧﻘـﺎط‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻰﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﺮ روى دﻳﻮارﻫﺎى آن‪ ،‬ﻋﻜﺲ ﺷﻬﺪاﻳﻰ دﻳﺪه ﻣﻰﺷـﻮد ﻛـﻪ‬ ‫ﺟﺎن ﺧﻮد را در راه ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮﺿﺪ اﻣﺮﻳﻜﺎ و رژﻳﻢ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺘﻰ)دﺷﻤﻦ ﺷـﻤﺎره ﻳـﻚ اﻳـﺮان( از‬ ‫دﺳﺖ دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدان ﺑﺎ ﻇﻮاﻫﺮ اﺳﻼﻣﻰ در ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ رﻓﺖ و آﻣـﺪ ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬زﻧـﺎن ﺣﺠـﺎب‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ دارﻧﺪ و در اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﻋﻤﻮﻣﻰ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻧﺸﺴـﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﺸـﺎن از ﻣـﺮدان ﺟﺪاﺳـﺖ‪،‬‬


‫‪29‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫ﻣﺮدم ﻟﺒﻨﺎن از اﻳﺮان ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ دوﻟﺖ اﻧﻘﻼﺑـﻰ و اﺳـﻼﻣﻰ ﺣﻤﺎﻳـﺖ ﻣـﻰﻛﻨﻨـﺪ‪) .‬ﺳـﺎزﻣﺎن‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻲﺗﺎ‪(5 :‬‬ ‫‪ .2‬در ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﺣﺰب اﷲ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﮔﺮوه ﺳﻴﺎﺳﻰ اﺳﻼﻣﻰ دﻳﮕـﺮي ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﻴﺮ اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮان ﻗﺮار دارد‪ .‬اﻓـﺰون ﺑـﺮ زﻣﻴﻨـﻪﻫـﺎى ﻣﺸـﺘﺮك ﻣﻮﺟـﻮد ﻣﻴـﺎن اﻳـﺮان و ﻟﺒﻨـﺎن‪،‬‬ ‫اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎى دﻳﮕﺮى ﻧﻴﺰ ﺳﺒﺐ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﮕﺮف ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﻧﮕﻴـﺰهﻫـﺎ را ﻣـﻰﺗـﻮان در‬ ‫ﭘﺬﻳﺮش رﻫﺒﺮى اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان رﻫﺒـﺮ دﻳﻨـﻰ و ﺳﻴﺎﺳـﻰ از ﺳـﻮى ﺣـﺰب اﷲ و‬ ‫ﻛﻤﻚﻫﺎى اﻳﺮان ﺑﻪ ﺣﺰب اﷲ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻛـﺮد‪ .‬ﻫـﻢﭼﻨـﻴﻦ ﺣـﺰب اﷲ از ﻟﺤـﺎظ اﻗﺘﺼـﺎدى و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﺎ اﻋﻄﺎى ﻛﻤﻚﻫﺎى ﺗﺤﺼﻴﻠﻰ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن‪ ،‬ﺗﻮزﻳﻊ داروى راﻳﮕﺎن ﻣﻴﺎن ﺑﻴﻤﺎران‪،‬‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ آب ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪان‪ ،‬دادن ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﺤﺮوﻣﺎن‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در ﭘﺮﺗﻮ ﺣﻤﺎﻳﺖ اﻳـﺮان‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺷﺪت ﻓﻌـﺎل اﺳـﺖ‪ .‬در ﻋـﻴﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬از ﻟﺤـﺎظ ﻧﻈـﺎﻣﻰ از اﺳـﻠﺤﻪ و ﺟﻨـﮓ ﺟـﺪا ﻧﻴﺴـﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اﺻﻞ ﺟﻬﺎد‪ ،‬ﻫﻤـﻮاره آﻣـﺎده ﭘﺎﺳـﺦﮔـﻮﻳﻰ ﺑـﻪ ﺣﻤﻠـﻪ اﺣﺘﻤـﺎﻟﻰ دﺷـﻤﻦ‬ ‫ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺘﻰ اﺳﺖ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻌﺎر اﺳﻼﻣﻰ اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻰ&‪ ،‬ﻳﻌﻨﻰ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﻴﻦ ﺑـﺮود‪،‬‬ ‫ﻗﺴﻢ ﻳﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﻴﻞ را ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ اداﻣﻪ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ‪ ،‬ﺣﺰب اﷲ ﺷﻌﺎرﻫﺎﻳﻰ را از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﺑـﻪ ﻋﺎرﻳـﺖ ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ و‬ ‫ﺳﻤﺒﻞﻫﺎى اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ را ﻧﻴﺰ ﺳﻤﺒﻞ اﻧﻘﻼب ﺧﻮد ﻣﻰداﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺮوزى ﺣﺰب اﷲ در دو دﻫﻪ‬ ‫از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﺶ ﺑﺮﺿﺪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭼﻬﻞ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎﻟﻪ ﺳـﺎف‪ ،‬ﮔـﻮاﻫﻲ ﺑـﺮ ﺗـﺄﺛﻴﺮ‬ ‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻌﺎرﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ‪ ،‬ﺟﻬﺎد ﻣﻘﺪس ﺑﺮﺿـﺪ اﺷـﻐﺎلﮔـﺮان و ﻋـﺪم اﺗﻜـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫ﻛﺸﻮرﻫﺎى دﻳﮕﺮ در ﻣﺒﺎرزه ﺿﺪ اﺳﺮاﺋﻴﻠﻰ اﺳـﺖ‪) .‬ﺟﻤـﻊ ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﺗﻘﺮﻳـﺐ ﻣـﺬاﻫﺐ اﺳـﻼﻣﻲ‪،‬‬ ‫‪ :1384‬ج‪(179 ،1‬‬ ‫ﺣﺰب اﷲ ﻟﺒﻨﺎن در ﺑﻌﺪ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻧﻴﺰ ﺑـﻪﺷـﺪت ﻣﺘـﺄﺛﺮ از اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻰ اﻳـﺮان اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺟﻨﺒﺶ اﻣﻞ‪ ،‬رﻫﺒﺮى اﻧﻘﻼب اﻳﺮان را در دو ﺑﻌﺪ ﺳﻴﺎﺳﻰ و ﻣـﺬﻫﺒﻰ و‬ ‫ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اﺻﻞ وﻻﻳﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻓﻘﻴﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ دﻟﻴـﻞ‪ ،‬از ﻣﻮاﺿـﻊ ﻣﻨﻄﻘـﻪاى و‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪30‬‬

‫ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺟﻤﻬﻮرى اﺳﻼﻣﻰ اﻳﺮان ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺧﻮد ﻧﻴﺰ در ﭘﻰ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳـﻼﻣﻰ‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮرى اﺳﻼﻣﻰ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻳﻜﻲ از رﻫﺒﺮان ﺟﻨﺒﺶ اﺳـﻼﻣﻲ ﻟﺒﻨـﺎن‪» :‬ﻣـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫ﺟﻬﺎن اﻋﻼم ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺟﻤﻬﻮرى اﺳﻼﻣﻰ ﻣﺎدر ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬دﻳﻦ ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﻠﻜﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﺧﻮن ﻣﺎ و ﺷﺮﻳﺎن‬ ‫ﺣﻴﺎت ﻣﺎﺳﺖ«‪) .‬ﻛﺪﻳﻮر‪ ،‬ﻫﻤﺎن( در ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ دﻟﻴﻞ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺣﺰب اﷲ در دو ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آن ﻫﻢ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ .1‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه رﻧﮓ ﺧﺪاﻳﻲ زد‪ ،‬ﺷﻌﺎرﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺎد ﺑﺮﺿﺪ اﺷﻐﺎلﮔﺮان را اداﻣﻪ‬ ‫داد‪.‬‬ ‫‪ .2‬ﺑﺪون اﺗﻜﺎ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎى دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزه ﻛﺮد و آن را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪) .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮﻫﻨـﮓ‬ ‫و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺳﻼﻣﻲ‪(342 :1385 ،‬‬ ‫ب( ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺟﻬﺎدي ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‬

‫ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ در ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﺮﻫﻮن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧـﻪايﻛـﻪ ﺳـﻬﻢ ﻗﺎﺑـﻞ‬ ‫ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ در ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺘﺄﺛﺮ از اﻗﺪاﻣﺎت ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳـﺮان در ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺎﻳﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ در روزﻫﺎي آﻏﺎزﻳﻦ ﭘﻴـﺮوزي اﻧﻘـﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﺴﻮلﮔﺮي اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﺳﻔﺎرت ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬اﻋﻄﺎي ﻟﻘـﺐ ﺳـﻔﻴﺮ ﺑـﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪه‬ ‫ﺳﺎف در اﻳﺮان‪ ،‬اﻋﻼم آﺧﺮﻳﻦ ﺟﻤﻌﻪ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن ﺑﻪﻋﻨـﻮان روز ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﻗـﺪس‪ ،‬اراﺋـﻪ‬ ‫ﻛﻤﻚﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و اﻧﺴﺎندوﺳﺘﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲﻫﺎي دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﻚ و ﺳﻴﺎﺳﻲ از ﺟﻨﺒﺶ‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻃﺮحﻫﺎي ﺳﺎزش و ﺻﻠﺢ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ و ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺻﻨﺪوق ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻣﺮدم‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪) .‬ﻛﺪﻳﻮر‪ ،‬ﻫﻤﺎن‪(97 :‬‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان اﻧﮕﻴﺰه اﺻﻠﻲ ﺧﻴـﺰش و رﺳـﺘﺎﺧﻴﺰ اﺳـﻼﻣﻲ در ﻓﻠﺴـﻄﻴﻦ اﺷـﻐﺎﻟﻲ‬ ‫ﺑﻪوﻳﮋه در ﻧﻮار ﻏﺰّه و ﻛﺮاﻧﻪ ﺑﺎﺧﺘﺮي رود اردن اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻴﺦ ﻋﺒـﺪاﻟﻌﺰﻳﺰ ﻋـﻮده‪ ،‬رﻫﺒـﺮ ﻣﻌﻨـﻮي‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ ﺟﻬﺎد اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﻧﻘﻼب اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ&‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ و ﺟﺪﻳـﺪﺗﺮﻳﻦ ﺗـﻼش در‬ ‫ﺑﻴﺪارﺳﺎزي اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮاي اﺗﺤﺎد ﻣﻠﺖﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮد‪ «.‬ﺑﺮژﻳﻨﺴـﻜﻲ‪ ،‬ﻣﺸـﺎور اﻣﻨﻴـﺖ ﻣﻠـﻲ‬


‫‪31‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫دوﻟﺖ ﻛﺎرﺗﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎت اﺳﻼم ﺑﻨﻴﺎدﮔﺮا در ﺳﺮاﺳﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﺷـﺎه و‬ ‫ﺗﺸﻨﺠﺎت ﻧﺎﺷﻲ از اﻳﺮان اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ&‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺨﺎﻃﺮه ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﻪ‬ ‫ﺣﻴﺎت ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﻛﺎﻣﻼً ﺑﻪ آن واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ‪) «.‬ﻫﻤﺎن‪(114 :‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬در ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﻼﻣﻲ و ﻧﻴـﺰ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺳـﻨّﻲ ﻣـﺬﻫﺐ ﻓﻠﺴـﻄﻴﻦ‬ ‫ﺑﺮداﺷﺘﻲ ﻧﻮﻳﻦ از اﺳﻼم و ﻗﺮآن ﭘﺪﻳﺪ آورد‪ ،‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ روﻧﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﺑـﺎ دوﻟـﺖﻫـﺎي ﻓﺎﺳـﺪ و‬ ‫ﺳﺮﻛﻮبﮔﺮ را ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه آﺷﻜﺎر ﺑﺮﺿﺪ آﻣﻮزهﻫﺎي ﺗﺤﻤﻴﻠﻲ ﺿـﺪ دﻳﻨـﻲ داﻣـﻦ زد‪،‬‬ ‫ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺮاﺑﺮي و ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺷﺪت ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ ،‬واﻛﻨﺶ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫ﻏﺮب و ﻏﺮبزدﮔﻲ را ﺗﻮﺳﻌﻪ داد و ﻳﺄس و ﻧﺎاﻣﻴﺪي ﺳـﺎلﻫـﺎي ﭘﺎﻳـﺎﻧﻲ دﻫـﻪ ‪ 50‬ـ ‪ 70‬را از‬ ‫ﻣﻴﺎن ﺑﺮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ دﻻﻳﻞ ﻧﺎﻛـﺎﻣﻲ ﺳـﺎف در ﻣﺒـﺎرزات ﺿـﺪ اﺳـﺮاﺋﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻋـﺪم درك‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻮﻳﻨﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در ﺟﻬﺎن آﻓﺮﻳﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻜﺲ ﺳـﺎف‪ ،‬ﺣﺮﻛـﺖ‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬ﺷﻴﻮهﻫﺎي اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﻲ را ﻣﺒﻨـﺎي ﻣﺒـﺎرزات ﺿـﺪ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴـﺘﻲ‬ ‫ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار داده‪.‬‬ ‫ﺷﻴﺦ اﺳﻌﺪ ﺗﻤﻴﻤﻲ‪ ،‬از رﻫﺒﺮان ﺟﻨﺒﺶ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ زﻣﺎن اﻧﻘـﻼب اﻳـﺮان‪،‬‬ ‫اﺳﻼم از ﻋﺮﺻﻪ ﻧﺒﺮد اﻋﺮاب ﺑﺮﺿﺪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻏﺎﻳﺐ ﺑﻮد و ﺣﺘﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﻧﺘﺨـﺎب واژﮔـﺎن‬ ‫ﻧﻴﺰ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮد؛ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي واژه ﺟﻬﺎد‪ ،‬از واژهﻫـﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽـﻮن ﻧﻀـﺎل )ﻣﺒـﺎرزه( و‬ ‫ﻛﻔﺎح )ﭘﻴﻜﺎر( ﺑﻬﺮه ﻣﻲﺟﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻧﻘﻼب اﻳﺮان‪ ،‬اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻛﻪ اﺳﻼم‪ ،‬راهﺣﻞ و ﺟﻬﺎد‪ ،‬وﺳـﻴﻠﻪ‬ ‫اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ اﻧﺘﻘﺎل داد‪ .‬ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻠّﻪ ﺷـﺎﻣﻲ‪ ،‬ﭼﻬـﺮه ﺑﺮﺟﺴـﺘﻪ اﺻـﻮلﮔـﺮاي‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﭘﻴﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در اﻳـﺮان اﺛـﺮي ژرف ﺑـﺮ اﻧﻘـﻼب و ﺑـﺮ ﻣـﺮدم‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛﻪ ﭘﺲ از آن ﻣﺮدم ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﺮاي آزادي ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺮآن و ﺳﻼح ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ در ﺣﺮﻛﺖ ﺟﻬﺎد اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ راه ﻳﺎﻓﺖ‬ ‫و ﺳﭙﺲ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺬر آن را در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ اﻓﺸﺎﻧﺪ‪) .‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ‪(78 :1369 ،‬‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﻮارد دﻳﮕﺮي‬ ‫ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪32‬‬

‫‪ .1‬ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻛﻪ ﭘﺲ از ﭘﻴﺮوزي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ در اﻳﺮان ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺒﺎرزان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﮔﻮﻧﻪايﻛـﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزان ﺑﺮاي ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻗﻬﺮآﻣﻴﺰ و ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ )ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺟﻨـﺒﺶ‬ ‫ﺟﻬﺎد اﺳﻼﻣﻲ( ﻳﺎ راهﻫﺎي ﻣﺴﺎﻟﻤﺖﺟﻮﻳﺎﻧﻪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻤﺎس( روي آوردهاﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨـﺎ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺒﺎرزان ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ آﺷﻜﺎرا ﺧﻮاﻫﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳـﻼﻣﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ ﺑﺮﺧـﻲ‬ ‫ﮔﺮوﻫﺎي ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ در ﭘﻲ اﺟﺮاي ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﺳﺘﻘﺮار ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬ ‫‪ .2‬ﺟﻨﺒﺶ اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳـﺮان‪ ،‬از ﻣﺴـﺠﺪ و اﻣـﺎﻛﻦ دﻳﻨـﻲ‬ ‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﻧﻴﺰ ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن اﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬ﺣﺮﻛـﺖﻫـﺎي‬ ‫ﺿﺪ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﺧﻮد را از ﻣﺴﺠﺪ‪ ‬داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺳﺎﻣﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎن‪ ،‬ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫ﻣﺮﻛﺰ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻫﺎي ﺿﺪ اﺳﺮاﺋﻴﻠﻲ‪ ،‬روﻧﻖ ﺗﺎزه اي ﻳﺎﻓﺘﻪ و اﺟﺘﻤﺎع ﻧﻤﺎزﮔﺰاران در ﻣﺴﺎﺟﺪ اﻓﺰون‬ ‫ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ازاﻳﻦرو‪ ،‬اﻧﺘﻔﺎﺿﻪ را اﻧﻘﻼب ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪) .‬اﻣﻴﻨﻲ‪ 31 :1381 ،‬ـ ‪(34‬‬ ‫‪ .3‬اﻣﺮوزه ﭘﻴﺮوان اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮ ﻟﺰوم وﺣﺪت ﻫﻤﻪ ﻗﺸﺮﻫﺎ و ﻣﺬاﻫﺐ ﺑـﺮاي ﻧﻴـﻞ ﺑـﻪ‬ ‫ﭘﻴﺮوزي در ﺟﻨﺒﺶ اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﭘﺎي ﻣﻲﻓﺸﺎرﻧﺪ‪ .‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳـﺮان ﺑـﻪ ﭘﻴـﺮوي از‬ ‫اﺳﻼم ﻧﺎب ﻣﺤﻤﺪي| و اﻧﺘﻔﺎﺿﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬وﺣﺪت را اﺑـﺰار ﻛﺎرآﻣـﺪ ﺑـﺮاي‬ ‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزي ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي اﺧﺘﻼفﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ اﺻﺮار ﻧﻤﻲ ورزﻧﺪ‪ .‬در‬ ‫واﻗﻊ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﺳﻼم در ﺑﺴﻴﺞ ﻋﻤﻮﻣﻲ آﮔـﺎه ﺷـﺪه و ﺑـﻪ ﻧﺎﻛـﺎرآﻳﻲ ﺷـﻴﻮهﻫـﺎي‬ ‫روﺷﻦﻓﻜﺮﻧﻤﺎﻳﺎن ﻏﺮبزده ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﭘﻲ ﺑﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ .4‬ﺗﻮﻟﺪ و ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺑﺮﺧﻲ ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺒﺎرز ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺟﻬﺎد اﺳﻼﻣﻲ و ﺣﻤـﺎس‪،‬‬ ‫وامدار اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ از اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﺼﺮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ رﻛﻮد‪ ،‬رﺧـﻮت و‬ ‫ﻣﻮﺿﻊ اﻧﻔﻌﺎﻟﻲاش ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺟﺬب و ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻲ ﻧﻮﻳﻨﻲ از ﻣﺒﺎرزان ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮﺿﺪ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﺧﻮان اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻧﻴـﺰ ﻛـﻪ از‬ ‫ﺷﻴﻮهاي ﻣﺴﺎﻟﻤﺖﺟﻮﻳﺎﻧﻪ ﭘﻴﺮوي ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ از اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑـﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎي‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬دﻳﻨﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮﻳﺶ اﻓﺰوده اﺳﺖ‪) .‬ﻫﻤﺎن(‬


‫‪33‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫‪ .1‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺷﻘﺎﻗﻲ‪ ،‬ﻓﺘﺤﻲ‪ ،1371 ،‬اﻧﺘﻔﺎﺿﻪ ﻃﺮح اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‪ :‬اﻧﺘﺸـﺎرات ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ‬ ‫اﻟﻬﺪي‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻫﺪي‪.‬‬ ‫‪ .2‬اﺣﻤﺪي‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ‪» ،1369 ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ در ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﻋﺮﺑﻲ«‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ‬ ‫ﻣﻘﺎﻻت ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺟﻬﺎن ﺳﻮم‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺳﻔﻴﺮ‪.‬‬ ‫‪ .3‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ&‪ ،1361 ،‬ﺻﺤﻴﻔﻪ ﻧﻮر‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬ ‫‪ .4‬ـــــــــــ ‪ ،1369 ،‬ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ از دﻳﺪﮔﺎه اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ&‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﻨﻈـﻴﻢ و ﻧﺸـﺮ آﺛـﺎر‬ ‫اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ&‪.‬‬ ‫‪ .5‬ـــــــــــ ‪» ،1371 ،‬ﻛـﻮﺛﺮ‪ :‬ﺧﻼﺻـﻪ ﺑﻴﺎﻧـﺎت اﻣـﺎم ﺧﻤﻴﻨـﻲ ‪ 1367‬ـ ‪ ،«1359‬ج‪ ،1‬ﺗﻬـﺮان‪،‬‬ ‫ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ و ﻧﺸﺮ آﺛﺎر اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ&‪.‬‬ ‫‪ .6‬اﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‪ ،1381 ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺴﻴﺞ ﺳﭙﺎه‪.‬‬ ‫‪ .7‬ﺑﻨﺴﻮن‪ ،‬اﻳﻮور‪» ،1382 ،‬اﻳﺮان‪ :‬ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ«‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬وﺣﻴﺪرﺿﺎ ﻧﻌﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺸﻬﺮي دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﻚ‪.‬‬ ‫‪ .8‬ﺑﻬﺮاﻣﻲ‪ ،‬ﻗﺪرتاﷲ‪» ،1381 ،‬اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ& از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻘـﺎم ﻣﻌﻈـﻢ رﻫﺒـﺮي«‪ ،‬ﻗـﻢ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸـﻜﺪه‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬ ‫‪ .9‬ﭘﺎرﺳﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ‪ ،1376 ،‬ﺣﺪﻳﺚ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﻌﺎرف‪.‬‬ ‫‪ .10‬ﭘﻠﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ‪» ،1384 ،‬زﻧﺎن اﻳﺮاﻧﻲ از ﻧﮕﺎه زﻧﺎن ﻏﻴﺮاﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﮔـﺬري ﻛﻮﺗـﺎه«‪ ،‬ﻗـﻢ‪ ،‬وﻳﮋﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﭘﻴﺎم زن‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪.‬‬ ‫‪ .11‬ﺣﻜﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‪» ،1381 ،‬ﺟﻬﺎﻧﻲﺳﺎزي اﺳﻼﻣﻲ و ﺟﻬﺎﻧﻲﺳﺎزي ﻏﺮﺑﻲ«‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻧﻘﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 24‬ـ ‪25.‬‬ ‫‪ .12‬دﻓﺘﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت اﺳﻼﻣﻲ‪ ،1385 ،‬اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ‪ :‬ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎﻳﻲ در اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات‬ ‫دﻓﺘﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت اﺳﻼﻣﻲ ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﻴﻪ ﻗﻢ‪.‬‬ ‫‪ .13‬دﻻل‪ ،‬ﻋﺒﺎس‪» ،1384 ،‬زن در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻳﺮاﻧﻲ«‪ ،‬وﻳﮋﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﭘﻴﺎم زن‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪.‬‬ ‫‪ .14‬دﻫﻜﺮدي‪ ،‬ﺣﺴـﻴﻦ‪» ،1380 ،‬اﻧﺘﻔﺎﺿﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻣﻮﻟﻮد اﺻـﻮل ﮔﺮاﻳـﻲ اﺳـﻼﻣﻲ ﻣﻌﺎﺻـﺮ«‪ ،‬ﻗـﻢ‪،‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺷﻤﺎره‪14.‬‬


‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ ‬

‫‪34‬‬

‫‪ .15‬راﻏﺒﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ‪» ،1384 ،‬ﭼﻬﺮه زن اﻳﺮاﻧﻲ در ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ«‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬وﻳﮋهﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﭘﻴﺎم‬ ‫زن‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪.‬‬ ‫‪ .16‬رﻓﻴﻊﭘﻮر‪ ،‬ﻓﺮاﻣﺮز‪ ،1376 ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﻀﺎد‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ‪.‬‬ ‫‪ .17‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺳﻼﻣﻲ‪ ،1385 ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ و ﭼﺸﻢاﻧـﺪاز آﻳﻨـﺪه‪ ،‬ﺗﻬـﺮان‪،‬‬ ‫اﻧﺘﺸﺎرات اﻟﻤﻬﺪي‪.‬‬ ‫‪ .18‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻲﺗﺎ‪ ،‬دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﻋﻈﻴﻢ اﻧﻘﻼب ﺷﻜﻮﻫﻤﻨﺪ اﺳﻼﻣﻲ در‬

‫ﮔﺴﺘﺮه ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺎزﻣﺎن ﻓﺮﻫﻨﮓ‪.‬‬ ‫‪ .19‬ﻋﺴﮕﺮي‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ‪» ،1384 ،‬اﻧﻘـﻼب اﺳـﻼﻣﻲ و اراﺋـﻪ اﻟﮕـﻮﻳﻲ ﻣﻄﻠـﻮب از زن ﻣﺴـﻠﻤﺎن«‪،‬‬ ‫وﻳﮋهﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﭘﻴﺎم زن‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪.‬‬ ‫‪ .20‬ﻓﺮاﺗﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻮﻫﺎب‪ ،1377 ،‬رﻫﻴﺎﻓﺖﻫﺎي ﻧﻈﺮي ﺑﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻣﻮر اﺳﺎﺗﻴﺪ و‬ ‫دروس ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬ ‫‪ .21‬ﻓﻮزي‪ ،‬ﻳﺤﻴﻲ‪ ،1381 ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ&‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻣﻌﺎرف‪.‬‬ ‫‪ .22‬ﻛﺎرﮔﺮ‪ ،‬رﺣﻴﻢ‪ ،1383 ،‬آﻳﻨﺪه ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎد ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺣﻀﺮت ﻣﻬﺪي ﻣﻮﻋﻮد‪.#‬‬ ‫‪ .23‬ﻛﭙﻞ‪ ،‬ژﻳﻞ‪ ،1370 ،‬اراده ﺧﺪاوﻧﺪ‪ :‬ﻳﻬﻮدﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در راه ﺗﺴﺨﻴﺮ دوﺑﺎره ﺟﻬـﺎن‪،‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﺒﺎس آﮔﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻧﺸﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬ ‫‪ .24‬ﻛﺪﻳﻮر‪ ،‬ﺟﻤﻴﻠﻪ‪ ،1374 ،‬روﻳﺎروﻳﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎ اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت‪.‬‬ ‫‪ .25‬ﻛﺮث‪ ،‬ﺟﻴﻤﺰ‪» ،1380 ،‬ﻣﺬﻫﺐ و ﺟﻬﻦ«‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺑﺸﻴﺮﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ داﻧﺸﮕﺎه در آﺋﻴﻨـﻪ‬ ‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 12‬و ‪89.‬‬ ‫‪ .26‬ﻛﻴﻠﻲ‪ ،‬ري و ﻓﻴﻞ ﻣﺎرﻓﻴﻠﺖ‪ ،1380 ،‬ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷـﺪن و ﺟﻬـﺎن ﺳـﻮم‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‪ :‬ﺣﺴـﻦ ﻧـﻮراﺋﻲ‬ ‫ﺑﻴﺪﺧﺖ و ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺷﻴﺦ ﻋﻠﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ‪.‬‬ ‫‪ .27‬ﻣﺠﻤﻊ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،1384 ،‬ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‪ :‬ﭼﺸﻢاﻧﺪاز آﻳﻨﺪه و ﻫـﺪاﻳﺖ آن‪ ،‬ج‪،1‬‬ ‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﺠﻤﻊ ﺗﻘﺮﻳﺐ‪.‬‬ ‫‪ .28‬ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ‪ ،1386 ،‬ﺑﺎزﺗﺎب ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫و اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬ ‫‪ .29‬ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ‪ ،1387 ،‬اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ :‬زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻣﻌﺎرف‪.‬‬


‫‪35‬‬

‫ ‬

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪ /‬ﺷﻤﺎره ‪ /16‬ﺑﻬﺎر ‪1388‬‬

‫‪ .30‬ﻧﻬﺎد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ ،1374 ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت اﻧﻘﻼب اﺳـﻼﻣﻲ‬

‫و رﻳﺸﻪﻫﺎي آن‪ ،‬ج‪ ،2‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻣﻌﺎرف‪.‬‬ ‫‪ .31‬ﻧﻬﺎد ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻈﻢ رﻫﺒﺮي در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ ،1385 ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻫﻤﺎﻳﺶ اﻧﻘـﻼب‬

‫اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ج‪ ،2‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻣﻌﺎرف‪.‬‬ ‫‪ .32‬ﻫﻮﻳﺪي‪ ،‬ﻓﻬﻤﻲ‪» ،‬ﺑﻴﺪاري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺧﻮدﺷﻨﺎﺳﻲ و دﻓﺎع از آن«‪ ،‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه در ﺳـﺎﻳﺖ ﻣﺮﻛـﺰ‬ ‫اﺳﻨﺎد اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬ ‫‪ .33‬واﻳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻳﺎن‪ ،‬رﻳﭽﺎرد ﻟﻴﺘﻞ و ﻣﻴﺸﻞ اﺳـﻤﻴﺖ‪» ،1381 ،‬دﻳـﻦ در ﺟﻬـﺎن«‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤـﻪ‪ :‬ﻣﻨﻴـﮋه‬ ‫ﺟﻼﻟﻲ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻫﻤﺸﻬﺮي‪.‬‬ ‫‪ .34‬وﻻﻳﺘﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲاﻛﺒﺮ‪ ،1384 ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻗﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻣﻌﺎرف‪.‬‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.