FİLTRELER ve RENK SICAKLIĞI TEORİSİ Renkli filtreleri anlayabilmemiz için ilkönce renk sıcaklığı teorisini öğrenmemiz gerekir. Renk sıcaklığı şu teoriye dayanır: Siyah renkte, metal ve erimeyen sanal bir kütle ısıtıldığında 1000 Kelvin (K) civarında ilkönce kızarmaya başlar (yani bunun anlamı gozümüzün görebildiği elektromanyetik bir radyasyon dalgası yaymaya başlar 720nm’de), bu dalganın boyu uzun enerjisi ise yüksektir. Isıyı arttırmaya devam ettiğimizde bu kızıllık açılır 5500-5600K civarında akkor (Beyaz hale dönüşür) Isıyı yine arttırmaya devam edersek beyazlık yavaşça açıktan başlayarak koyulaşan mavilik hakim olur 6000K’den sonra kütle mavileşmeye başlar, 22.000K ise civarında gözün gördüğü son koyu Ultraviolet rengini alir. Koyu kızıllık’tan önceki (İnfrared=IR) ve Koyu mavilikten sonraki (Ultraviolet=UV) renk değişmelerini insan gözü algılayamaz. En koyu UV ışığın görebildiğimiz dalga boyu 400 nm’dir. Bunun üstü dalga boylarını gözümüz algılamaz ama filmler çok güzel algılar. 700nm altı dalga boylarını ise IR filmler algılar.) Resim 2’ye bakınız. (nm = 1 mm’nin milyonda biri)
Resim 1. Dalga boyları ve gerçek renkler (Gözümüz ve film tam orta yeşil bölgeyi beyaz olarak algılar). Siyah bölgeler insan gözününün göremediği bölgelerdir, 740nm üstü İnfrared (IR), 400nm altı Ultraviyole ışık olarak adlandırılır (UV), bunlar ancak özel cihazlarla görülebilir, UV ışık çok küçük dalga boylu olduğu için tüm organizmalara zararlıdır, dezenfeksiyonda kullanılır. Dalga boyu küçüldükçe endüstride UV-A, UV-B, ve UV-C olarak ayrılır, en tehlikelisi UV-C’dir. Güneş ışığı en çok UV-A’yı birazda UV-B’yi içerir, bu dalga boyları filmi/sensörü etkiler. Atmosferin ince olduğu veya yansımanın çok olduğu güneş, sahil kenarı gibi bölgelerde UV ışığı boldur. (Alakasız tıbbı mesaj: Güneş yağları zararlı UV-B’yi engelleyemez ama yararlı UV-A’yı engelleyerek kanser riskini arttırırlar)
Güneş ışığıı 6000K’dır fakat atmosferdeki faktörler bunun özellikle alt frekanstaki dalga boylarını emerek yüksekl dalga boylarını bırakır böylece mavi komponentlerin açığa çıkmasına neden olur, güneş ışığının geçtiği atmosferik kalınlık arttıkça küçük dalga boyları olan kırmızılık emilerek (yatık ışık), mavi eğilimide artar. Renk Isısı Tipik Kaynağı 1000K Mum, Gaz lambası 2000K Çok erken gündoğumu; Düşük etkili Tungsten Lambalar 2500K Normal ev ampulleri 3000K Stüdyo ışıkları, Projektörler 4000K Renksiz Flaş ampülleri 5000K Tipik gün ışığı; Elektronik Flaşlar 5500K Kodak Merkez binasında öğle tatili başlarken. Tam Beyaz 6000K Bulutsuz havada güneş (Sahra çölünde öğlen) 7000K Hafif kapalı gökyüzü 8000K Kapalı gökyüzü 9000K Bulutsuz güneşli havada, açık alanda gölge 10,000K Çok kapalı gökyüzü 11,000K Güneşsiz koyu mavi gökyüzü 20,000K Dağlarda Çok açık havada açık gölgeli alan Güneş tam doğmadan/batmadan 1-2 dakika önceki büyülü saat denilen 22,000K kobalt renk -Gossen ve Minoltanın renkmetreleri var.
-Temel Renk değerleri: Hue: Rengin kendisi, adı , kırmızı mavi gibi Chroma: Rengin Saflığı (Pastel renkler en az saf renklerdendir) Value: Rengin saturasyonu, kendi zenginliği, çeşitli ışık durumlarında aldığı değişme.
Resim 2 (Gözümüzün algıladığı biçimde) .
RENKLİ DUYARLI YÜZEYLER İÇİN RENKLİ FİLTRE KULLANIMI
Renk Isısını Değiştiren filtreler= -Şimdi renk sıcaklığı teorisini öğrendik, renkli filtreleri renkli filmlerde nasıl kullanacağız? Çokbasit, çok uçlara kaymış (1000 K’ye yakın veya 22.000 K’ye yakın) ortaya çekmek için (5500 K) öteki uca simetrik bir filtre kullanmaya çalışacağız. Yani; teoride 3500 K’lık bir rengi 5500 K’ya çekmek için 7500 K’lık bir filtre kullanmamız gerekecektir (Her ikisininde 5500 K’ya uzaklığı dikkat ederseniz
2000 K’dır). Flaş ışığının rengide 5500 K’ya yakındır. Bu yüzden özellikle gece fotoğrafçılığında flaş sadece ışık kaynağı olarak değil renk düzeltme faktörü olarakta kullanılır. Bunun için renk sıcaklığını ölçen pozometreler kullanılır. Bunun yerine pratik olarak tecrübenize dayanarak filtreler kullanabilir, mesela renk sıcaklığını zevkinize göre ayarlayan filtreleri deneyebilirsiniz. Tavsiye olarak renk sıcaklığını fotoğrafın çok yapay olmadan, filtre kullandığınızı hissettirmeden en küçük renk sıcaklığını değişimini sağlayan filtrelerle işe başlayabilirsiniz. Resmi maviye yani soğuğa (*) kaydıran düşük filtrelerden 82A ve sıcağa yani kırmızıya (*) kaydıran en düşük filtrelerden 81A ile işe başlamanızı önerebiliriz. Salt 82 veya 81’i (harfsiz) bulmanız çok zordur, 82A ve 81A zaten filtre kullandığınızı seyirciye hissettirmez. Daha sonra daha büyük renk sıcaklığı değişimi yapan filtrelere devam edebilirsiniz. (*) Evet biliyorum ters söyledik, 20.000K aslında Kelvin olarak daha sıcaktır ama buz ve soğuk görünüm veren maddeler mavi olduğu için mavi taraf ters olarak soğuk tarafa kaydırmak olarak adlandırılır fotoğrafçılıkta, kafa karıştırıcı değilmi?
Bu filtrelerin dezavantajı ise sadece renk sıcaklığını değiştirmek istediğiniz objeleri değil, fotoğrafın tüm alanında renk değişimi yapmalıdır. Bunu bir ölçüde önleyebilmek için aşamalı (graduated) yani filtrenin bir kısmının renkli diğer kısmının ise renksiz veya başka bir renkte olduğu filtreler kullanılır. Mired=Değişim Kuvveti Bu tablodaki anlamı, kelime anlamı: 1.000.000 Mired değeri= ------------------------------Kelvin cinsinden renk sıcaklığı Wratten numaraları: Kodak firması George Eastman tarafından Frederik Wratten’dan satın alınmadan önce, Mr.Wratten filtrelere gelişigüzel olarak bir numaralandırma sistemi yaratmış, bu sistem hala dünyada kullanılmaktadır.
Mavi Filtreler
Amber Filtreler EV EV Filtre Değişim Mired Filtre Değişim Mired artımı artımı 80A 2 3200K to 5500K -131 81 1/3 3300K to 3200K +9 80B 1 1/3 3400K to 5500K -112 81A 1/3 3400K to 3200K +18 80C 1 3800K to 5500K -81 81B 1/3 3500K to 3200K +27 80D 2/3 4200K to 5500K -56 81C 1/3 3600K to 3200K +35 82C 2/3 2800K to 3200K -45 81D 1/3 3700K to 3200K +42 82B 2/3 2900K to 3200K -32 81EF 1/3 3850K to 3200K +53 82A 1/3 3000K to 3200K -21 85C 2/3 5500K to 3800K +81 82 1/3 3100K to 3200K -10 85 2/3 5500K to 3400K +112 85B 2/3 5500K to 3200K +131
Diğer Filtreler Polarize Filtreler= Çizgisel (Linear)= Dağınık gelen ışığı kutuplaştırır, tek yönde gönderir, kabaca ışığı jaluziden giren ışığa benzetir, sadece direkt gelen ışık girebilir, eğer daha önceden bir yere çarpmış ve yönü değişmisse giremez. (Bu kaba ve aslında yanlış bir tanımlamadır, uzun olan açıklaması sınıfta anlatılacaktır). Birbirine dik olan iki lineer polarize filtreden hiç ışık geçmez. Gelen ışık çizgisel, tek yönlü girdiği için çoğu pozometreyi şaşırtır, yanlış sonuç vermesine neden olur. Eğer lineer polarize filtreniz varsa makinanızın pozometresinin lineer pozometreye uygun olup olmadığını öğreniniz, değilse pozlamayı elle kompanze etmeniz gerekir. Dairesel (Circular)= Burada Jaluzinin şeritlerini dairesel olarak düşünebilirsiniz, aslında lineer filtreden gelen ışık arkadaki ikinci ışık karıştırıcı tabaka ile tekrar karıştırılır, yumuşatır. Bütün makina pozometrelerinde kullanılabilir. Polarize filtrelerin üstünde PL-C, C-PL PLC işareti bulunur. Tüm fotoğraf makinalarında kullanılabilirler. Sonuçları: Atmosferdeki su ve sudan başka bir sürü partiküle çarpan ışık filtre tarafından emilir, böylece gök çok koyulaşır, bulutlar aşırı belirginleşir, objelerin renk doygunluğu artar, parlak yansıyan ışık yokolur (yapraklardaki yansıma bile), yansıma yokolduğu için parlamadan dolayı oluşan doğal renkleri koyulaştırır. Renklerin saturasyonunu arttırır. Açı değiştirilerek bu oranlar gözle görülerek değiştirilebilir. Resim 3-4’e bakınız. Resim 3 filtresiz, Resim 4 Polarize filtre kullanılarak yapılan çekim. Kaesemann (Käsemann) tipi Polarize filtreler: Normal Polarize filtrelerde polarize edici tabaka filtrenin cam dış yüzeyine yapıştırılırken Kaesemann tipi filtrelerde bu tabakalar camın içine gömülüdür, bu yüzden daha dayanıklı ve rutubet değişmelerinde kıvrılmalarıda önlendiği için daha güvenli filtrelerdir.
Resim 3-4 Sol taraftaki resim polarize olmayan sağdaki ise polarize bir filtreyle çekilmiştir, sağdaki resimdeki bulutların sola göre sararmasına dikkat ediniz En kaliteli polarize filtre B&W Kaesemann (Käsemann) , slim tipi filtredir
Nötral Dansite filtreleri (ND): Bunlar renk tonunu değiştirmeden koyulaştırma görevi yapar. Stopların artmasına neden olur. 1-stop (ND .3), 2-stop (ND .6) and 3-stop (ND .9) Ay çekimlerindede konntrastı arttırdığı için bu filtreler kullanılmaktadır. Diffüz Filtreler: Bunların asıl amacı gelen ışığı yayıp bötlece keskinliği azaltarak, yüzeylere yumuşak görünüm ve hatta bazan romantik bir etki vermek için kullanılırlar, diffüz etkiyi çeşitli derecelerde veren filtreler değişik isim ve numaralar alabilirler, çesitli cam tipleri kullanılarak yapıldığı gibi cam içine ağ yapısında bir malzeme gömülerek de imal edilir. Bu amaçla yumuşak fokus (soft fokus) özel lenslerde imal edilmiştir, bunlar özellikle portrelerde çok kaliteli romantik bir görünüm verir, hiç bir diffüz filtre soft fokus lenslerin yerini tutamaz, yanlız bu lensler çok pahalıdır, onun için diffüz filtreler tercih edilir) Eğer yumuşak görüntü istiyorsanız boç bir filtre çevresine düzgün olarak beyaz renkli bir naylon kadın çorabı gererek yumuşak görüntü elde edebilirsiniz, renkli çorap kullanırsanız renklerinizde buna göre değişeceğini unutmayın. Bir başka yöntem ise sadece cam bir filtrenin üzerine saydam vazelin, silikon sürmektir, bunlarla oynamak vaktinize ve zevkinize kalmış bir olaydır. Florasan Filtreler: FL-D normal florasan ve yapay ışığın renk sıcaklığını normal gün ışığına çevirmek için kullanılır, FL-W ise sadece düşük etkili (Voltajlı) Tungsten lambaların etkisini normal gün ışığına çevirmek için kullanılır. (D=Day (Güneş ışığına yakınlaştırma anlamında), W=Wolfram’dan geldiğini tahmin ediyorum) UV Filtreler: UV ışığı süzdükleri için çok parlak ve yansımalı güneç ışığı alan yerlerde kullanılması zorunludur (Kar, UV ışığın fazla olduğu çok yüksek rakımlı yerler ve deniz kenarları gibi). Bu gibi yerlerde yapılan çekimlerde UV ışığı bizim gözümüz görmez ama duyarlı yüzey (film, CCD) görür, UV ışığı bol yerde yapılan çekimlerde sonuçlar görüntünün önüne bir tül perde çekilmiş gibi bulanık olur. Pencere camı bile UV ışığı biraz önler, fizik laboratuvarlarında yapılan testlere göre dünyanın en güçlü UV filtresi Tiffen Haze-1 marka filtredir bu filtre sadece UV ışığı 5 stop önler. İnfrared (IR) Filtreler: Bunlardan beklenen normal gördüğümüz ışığı mümkün olduğu kadar kesip IR ışığı mümkün olduğu kadar çok geçiren filtre tipidir, adındanda anlaşılacağı gibi IR tipi özel film ister. Bu filmler özel banyo ve şartlarda banyo edilir.
____________________________________________ SİYAH BEYAZ FİLTRELER: (Resim 2’ye ve bu filtreler için ayrı düzenlenmiş sayfaya bakınız) Yukarıdaki renkli tabloya bakınız, bazı özet kullanımları: Sarı: En Nötral ton düzeltme, kontrastı arttırır, peysaj fotoğrafları için ideal Koyu Sarı: Peysaj fotoğraflarını zenginleştirir, deniz ve hava fotoğrafçılığında kullanılır. Yeşil: Tüm manzara fotoğraflarında çok güzel sonuçlar verir, gökyüzünün arka plan olduğu portre fotoğraflarında idealdir. Kırmızı: Dramatik gökyüzü etkileri yaratır, ve gündüz fotoğraflarına ay ışığı görünümü verir, İnfrared filmlerle çok güzel sonuçlar verir. Bazı Özel Filtre tipleri Aşamalı filtreler (Graduated-Grad): (Önemli) Bu tip filtreler Fotoğrafçılar tarafından çok kullanılan bir filtre tipidir, Filtrenin bir kısmı bir filtrenin özelliğini taşırken, yumuşak bir geçişle diğer kısmı başka bir tür filtre veya sadece boş cam özelliği taşır. Değişik tonlamalarda veya karenin iki ayrı alanına ayrı pozlama veya renk düzeltme vermek istenildiğinde kullanılır (Mesela yarısı ND filtre yarısı sadece cam olan bir Grad filtre, gökyüzüne az pozlama, ufkun altına ise çok pozlama vermek için kullanılabilir. Tipleri sonsuzdur. Sıcak Ayna (Hot Mirror) Filtreler: Bunlar istenmeyen IR ışığı keserler, (Kötü haber= normal filmler ve sensörlerde IR ışığa duyarlıdır, bunlar bu etkiyi keserler, özellikle bazı dijital makinaların sensörleri (Nikon DH2 gibi) IR ışığa karşı çok duyarlı olduklarından istenmeyen gri gibi bir mavi (Grimsi mavi) etkiyi durdururlar. Yeni nesil Dijital makinalarda bu etki şimdilik sensör düzeltilerek değil, makinanın yazılımında yazılım filtresi yapılarak engellenebilmektedir. Ama çoğu firma sensörleri hala IR ışığa çok duyarlı olduğundan bu tip cam bir filtre kullanılmasınıda önermektedirler. Aynı tip grimsi-mavi etki filmlerdede aynı şekilde görünür ama dijital makinalar kadar değil. Işık kirliliği (Light Pollution) filtreleri: Ağır, orta ve hafif miktarda ışık kirliliği için magenta renkte gece filtreleri kullanılır, astro-fotoğrafçılıkta geçerlidir. Astro-fotoğrafçılıkta ayrıca Solar (güneş) filtreleri ve ay (Lunar) filtreleride kullanılır, ay filtreleri aslında ND filtreleridir. Özel Efekt (Kıvır-Zıvır) Filtreleri: Bunlar sonsuz tipte olup gerçekten verdiğim isme uygun filtrelerdir, mesela ortası normal cam olup çevresi diffüz-bulanık etki veren filtreler (orta kısma önem vermek için kullanılırmış, gördüğüm sonuçlar Titanik felaketinden beterdir) , anahtar deliği, kalp (ne kadar romantik) şeklinde filtreler, Objektifin yarısını kapayan böylece bir kareden iki poz almayı sağlayan fakir adam
filtreleri (özellikle Çinliler çok sever), Sis-Pus etkisi veren filtreler (Fog-Haze). Yapay ışıklara 4, 6 veya 8 kuyruklu yıldız etkisi veren cross screen filtreler .
Filtreler hakkında genel bilgiler: -Maviye kayan filtrelerin sis ve pusu arttırma eğilimde olduğunu kırmızı filtrelerin ise sis ve pusu azaltan görüntü verme eğiliminde olduğunu unutmayınız, bu kural siyah beyaz filtreler içinde geçerlidir. -Unutmayınızki lensleriniz (objektifleriniz) kimyasal formülleri ve bazı teknik özellikleri bilgileri devlet sırrı gibi saklanan çok özel camların çok özel tekniklerle kesilip bir araya getirilmesinden oluşan, çok özel ve çok kıymetli teknoloji harikalarıdır, bizim alabileceğimiz kadar ucuz olmalarının nedeni çok miktarda satılan lens tipi oldukları içindir, bu inanılmaz kalitedeki camların önüne bilinçsizce yabancı bir başka cam tipi oturtmak bir felakettir, özellikle kalitesiz filtrelerin kesinlikle kullanılmaması, bir filtre alınmadan önce çevrenizde bu filtreyi daha önce kullanan bir kişiden fikrini almanız ve onun çektiği örneklere bakarak önceden değerlendirme yapmanız önerilir. -Lüzumsuz filtre kullanmayınız. -Kalitesiz-taklit filtre asla kullanmayınız. -Sadece lensi korumak için, satıcılarca önerilen UV filtre gibi filtreleri kullanmayınız, çok güneşi parlak alanlarda çekim yapacaksanız kaliteli bir UV filtre kullanınız. (Tiffen Haze-1 gibi) -Geniş açılı lensler köşelerde kararmaya neden olabilir (vignetting), bunun için ince profili olan (slim) filtreler kullanınız. -Mutlaka kaliteli bir sirküler polarize filtre edininiz. -Her objektif filtre çapı için ayrı bir filtre seti almanıza gerek yoktur, en geniş filtre çapı olan veya almayi düşündüğünüz en geniş filtre çapı olan lense uygun tek bir filtre seti alınız, diğee lenslerinize bu filtrelerinizi adaptörlerle uydurabilirsiniz.. Örneğin kullandığınız makinanın tüm lens sistemlerinin en büyük filte çapı diyelim 77mm ise tüm filtrelerinizi 77mm alınız ve ayrıca 77mm olmayan tüm lensleriniz için birkaç dolarlık (ebay’de) XXmm-77mm adaptör alınız. Mesela filtre çapı 49mm 52mm ve 77mm lensleriniz varsa, 52-77mm ve 49-77mm step-up adaptörü almanız 77mm filtrenizi tüm lenslerinizde kullanmanızı sağlayacaktır. Örnek olarak Canon EOS sisteminin en büyük filtre çapı 77mm Nikon sisteminin ise 82mm’dir -Filtreler mutlaka filtre vidasına takılan tipte değildir, Lensin önüne veya arkasına takılan sürgülü tipleride mevcuttur ve bu filtreler yeteri kadar kaliteli diğerlerinden çok daha ucuzdur (Cokin marka ve benzeri filtreler kastediliyor burada), yalnız bunların adaptör-sürgü-vida-filtre kutuları gibi alan çalışmalarında taşıması ve değiştirilme zorluğu gibi zorlukları vardır. Son zamanlarda bazı küçük filtreler mıknatıslı yapılmaktadır, ama onlar sadece küçük filtreler içindir, büyük mıknatıslı filtreler çarpma ile düserler, dikkat ediniz.
-Unutmayınızki orijinal filtre diye tanıtılan büyük fotoğraf makinası firmalarının (Canon-Nikon) yaptığı filtreler bu işin uzmanı olmadıkları için çoğunlukla kalitesizdirler, pahalı olduklarına bakmayın onlar sadece marka satmaktadırlar veya pahalı filtre yapan filtre firmalarının filtrelerini size kendi markalarını basarak satmaktadırlar. Örneğin dünyanın en kaliteli lenslerini üreten Canon markasını taşıyan filtreler, Canon tarafından başka firmalara yaptırılır, ve kalitesizdirler, mecbur değilseniz kullanmayınız. Nikon veya diğer marka filtreler için bu filtreleri kullanmış veya bu bilgiye sahip olan ustalara danışınız. Filtre yapan firmalar bu işte uzmandır ve en kaliteli filtreleri onlar üretirler, ve ürettikleri filtrelerin özellikleri bütün dünyada bilinmekte ve yayınlanmaktadır.. -Birkaç kaliteli filtre markası: (Singh-Ray, Heliopan, B&W veya Cokin) Çin malı B&W taklitlerine dikkat! -Orta kalite filtreler: (Tiffen, belki Hoya) Paranız olunca kullanmasanız daha iyi olur. (Tiffen Haze-1 dışında) -Birkaç kalitesiz ve kullanılması yasak filtre markası: (S&W, Hama, Kenko, Sonia isimsiz ve diğer tüm filtreler) -Cokin filtreler ve adaptörleri çok ucuz olup, üç otuz paraya Cokin filtreler varken kalitesiz filtre kullanmak günahtır. (En ucuz www.ebay.com da bulabilirsiniz Cokin filtreler için ayrıntılı bilgiyi www.cokin.com da bulabilirsiniz ayrıca A , P ve X-Pro serisi Cokin filtre tip ayrımına dikkat ediniz). (62mm’ye kadar A serisi, 62-82mm arası P serisi, daha büyük ve orta format kameralar için X-Pro serisi, P serisi bazı orta ve büyük format kameralarıda kapsar)
Kaynak: http://www.baytan.org/prak/isifilt.html