Ibn sumar2013 synishorn by Í boði náttúrunnar

ve t

t t USSSt U A AU A

Úttekt Úttekt Úttekt Úttekt

St AU

R SUMAR U U MM M So AAR ARR RR RSvSU h o o o vvv R hhh RRR

v et v ve U et tU U

Sjálfbært • grænt • lífrænt • viStvænt • heilbrigt • endurunnið og ekta íSlenSkt Sjálfbært Sjálfbært Sjálfbært• •grænt •grænt grænt• •lífrænt •lífrænt lífrænt• •viStvænt •viStvænt viStvænt• •heilbrigt •heilbrigt heilbrigt• •endurunnið •endurunnið endurunniðog og ogekta ekta ektaíSlenSkt íSlenSkt íSlenSkt

SÓLARVARNIR SÓLARVARNIR SÓLARVARNIR SÓLARVARNIR Nr. NNN 2 3 013 rr.r2 ..22220 113132 200

1.790 1.790 1.790kr. kr. kr. 1.790 kr.

HJÓLHESTURINN HJÓLHESTURINN HJÓLHESTURINN RÆKTUN RÆKTUN OGOGNÁTTÚRA NÁTTÚRA RÆKTUNOG NÁTTÚRA EINTAKIð EINTAKIð þITT! EINTAKIðþITT! þITT!

RITSTJÓRN

með fiðring í maganum – Guðbjörg Gissurardóttir Mér finnst sumarið alltaf bera jafn brátt að. Áður en ég veit af eru sláttuvélarnar farnar að mala í görðunum í kring. Og ég er varla búin að átta mig á því að sumarið sé komið þegar fólk fer, í óspurðum fréttum, að benda mér á að daginn sé tekið að stytta og skammdegið sé rétt handan við hornið! Ég hef oft haldið fram þeirri kenningu að tíminn líði hraðar með hverju barninu sem maður eignast enda enn ein stundataflan sem bætist við manns eigin. Þegar kemur að barneignum er ég eins og rollurnar; ber alltaf á vorin. Hef reyndar haldið þeirri reglu að hafa fimm ár á milli og endurtekið leikinn þrisvar sinnum. Í vetur blasti sú staðreynd við að sá yngsti var orðinn rúmlega fjögurra ára og ég áttaði mig á því að litla barnið var ekki lengur neitt krúttlegt kríli heldur lítill töffari með „attitjút“. Vill ekkert knús og kjass heldur hleypur um með vinunum í byssó og segir „jó men“ í tíma og ótíma með tilheyrandi handahreyfingum. Á þessum tímapunkti fer mín vanalega í gang aftur en í þetta sinn sagði skynsemisröddin (ekkert tengt aldrinum) að þetta væri komið gott. Áður en ég vissi af var samt nýtt barn á leiðinni. Eða réttara sagt nýtt blað; barna blað! Þetta vor hefur því verið óvenjulega anna samt, eins og gefur að skilja, en um leið ótrúlega skemmtilegt því að mér finnst fátt skemmtilegra en að sjá hugmyndir, sem maður gengur lengi með í maganum, verða að veruleika. Blaðið fékk nafnið Krakkalakkar og er tímarit fyrir litla snillinga. Það er ekkert minna lagt í það blað en Í boði náttúrunnar. Það er fullt af íslensku efni sem sýnir börnum íslenskan veru leika, góðar fyrirmyndir og skemmtileg verkefni.

FÓLKIÐ

„... mér finnst fátt skemmtilegra en að sjá hugmyndir, sem maður gengur lengi með í maganum, verða að veruleika.“

Þemað er: Fjaran og ferðalög. Þetta blað er tilraunaeintak og framhaldið fer auðvitað eftir viðtökunum. Tékkið endilega á því ef þið eigið eða þekkið litla snillinga! Í boði náttúrunnar er að vanda stútfullt af fallegum fróðleik og skemmtilegum innblæstri. Fyrst ber að nefna náttúrubrúðkaup og sveita sæluna hjá söngkonunni og kaupmanninum Heru Björk. Svo eru það þrjú mismunandi gróðurhús, hvert með sinn sjarma. Við rifjum líka upp listina að þurrka blóm og búum til blómaskreytingar úr villtum jurtum, lærum að hella upp á hið full komna te, hreinsum líkamann og mælum með sólarvörn sem er í lagi fyrir bæði húð og náttúru. Hér er vonandi að finna eitthvað fyrir sem flesta að kjamsa á yfir sumarið, hvort sem það er uppi í sumarbústað, á ferðalaginu eða rigningar dögum heima í sófa. Njótið sumarsins og munið að lesa greinina um sólarvörnina! Kær kveðja, Guðbjörg

MYND- OG Ritstýra Guðbjörg Gissurardóttir. Hönnun/UMBROT Bergdís Sigurðardóttir/G.g. Ljósmyndir Jón Árnason, Anthony Bacigalupo, Guðbjörg Gissurardóttir, maría kjartansdóttir, Vigdís Heiðrún Viggósdóttir. Myndskreyting ELÍSABET BRYNHILDARDÓTTIR, Dilly Williams. TEXTI dagný b. gísladóttir, Eiríkur Örn Norðdahl, Guðbjörg Gissurardóttir, Gunnar Theodór eggertsson, Helga Sif Guðmundsdóttir, Kristín Eiríksdóttir, Sigríður Inga Sigurðardóttir. Prófarkalestur Hildur Finnsdóttir. Auglýsingasala Guðbjörg Gissurardóttir. Útgefandi Í boði nát túrunnar. Heimilisfang ElliðavaTN, 110 Reyk javík. Sími 861 5588. Netfang ibn@ibn.is Veffang www.ibn.is Lausasöluverð 1.790 kr. ISSN-1670-8695 Prentun oddi.

6 Í boði náttúrunnar

Tímarit fyrir litla snillinga! Efni fyrsta tölublaðs:

Fjaran og ferðalög

+ ÆVINTÝRAKORT fjölskyldunar + Bókaumfjöllun + Teiknimyndasamkeppni barna + Smásaga eftir Guðrúnu H. Gunnarsdóttur + Fiskisaga Helenu Hjörvar – 10 ára + Sölvatínsla og sölva snakk + Listaverk og leikir í fjörunni + Hvað finnum við í fjörunni? + Frímerkjasafnarar + Lærum að gera eldstæði og grilla + Ferðasaga Árna Bjarts + Litlu umhverfissinnarnir og Græni krossin og margt fleira ...

Verð: 1.950 kr. Kaupa á netinu: www.ibn.is Úti í búð: bókabúðir, stórmarkaðir og víðar

Ný

MEÐ AUGUM LJÓSMYNDARANS

samruni Vigdís Heiðrún Viggósdóttir, kölluð Viddý, lét langþráðan draum rætast fyrir ekki svo löngu og fór að læra ljósmyndun. Í sumar heldur Vigdís tvær ljósmyndasýningar; útisýningu í Grindavík og aðra á Café Loka í Reykjavík sem stendur út júní.

Hver varð kveikjan að þessum myndum? Í vetur var ég að leita að myndefni fyrir Ljósmyndaskólann hér í heimabæ mínum Grindavík og fór á stjá til að skoða úthverfi hans og náttúruna í kring. Ekki leist mér á þar sem ég sá rusl alls staðar, en eins og svo oft vill verða losar fólk sig við rusl bara þar sem því hentar. Fyrst fylltist ég reiði og vonleysi yfir þessu en fór svo að rýna í ruslið og undraðist hve móðir náttúra er mögnuð. Ég sá að ruslið var að renna saman við náttúruna; mosi og annar gróður var byrjaður að taka sér bólfestu í því og sól, frost og vindur lögðu sitt af mörkum við að brjóta það niður. Því ákvað ég að kalla þessa seríu SAMRUNA. Eftir hverju leitar þú þegar þú tekur myndir af náttúrunni? Óendanleg fjölbreytni náttúrunnar heillar mig. Einnig ákveðin form sem koma síendurtekið upp á hinum ýmsu stöðum, t.d. hvernig allt streymi hefur sama birtingarform; samaber æðar í laufblaði og árfarvegur í sandf láka. Ég horfi mér nær, skoða hið smáa og leita að formum sem heilla mig. Yfirleitt er einhver sterkur þráður sem leikur aðalhlutverkið í rammanum. Oft eru myndirnar mínar án fólks og fénaðar en fjaran hefur einnig ætíð heillað mig, sem og allur gróður. Ég hef í raun gaman af því að mynda hvað sem er en þetta snýst allt um rétta rammann og galdurinn sem verður þegar hann gengur upp.

www.viddy.is www.flickr.com/photos/vigdisviggosdottir/

8 Í boði náttúrunnar

Hvaða tæki og tól notar þú? Tækjakona er ég ekki; í byrjun fyrsta skólaárs átti ég kropp vél, Nikon D3200, og ég segi bæði í gríni og alvöru að ég hafi farið í skólann til þess að læra á hana. Núna nýlega eignaðist ég Nikon D600, sem er „fullframe“-vél, og þessar myndir eru teknar með henni og linsu sem er 24-120mm. Auk þess elska ég að taka ljósmyndir á Holgu-myndavél sem er mjög einföld plastmyndavél með afar takmarkaða stilli möguleika. Hún gefur svo skemmtilega útkomu, bjagaðan fókus og dökkan hring í jaðra myndarinnar. Ég kýs að nota dagsljós við mína myndgerð; þessa undraverðu birtu sem er svo eftirsóknarverð hér á landi.

Brúðhjónin Linda og Daníel og í baksýn indjánatjald úr hjalla spítum og kaffibaunapokum.

18 Í boði náttúrunnar

Kirkjuathöfn var í Hvalsneskirkju á Reykjanesi.

Frumbyggjarnir Á Jónsmessu gengu þau Linda Mjöll Stefánsdóttir og Daníel Hjörtur Sigmundsson í það heilaga í fallegu umhverfi á Reykjanesi. Óhefðbundin athöfn og þátttaka gestanna gerði þennan dag að einstakri náttúruupplifun. Umsjón Dagný b. gísladóttir Myndir Þórey Viðarsdóttir & úr einkasafni

Við hvöttum gestina til að „finna sinn innri frumbyggja“; finna það sem þau sýndu okkur ekki dagsdaglega. Athöfnin var orkumikil og við kölluðum hvort til annars okkar ástareið.

Linda er leikmyndahönnuður og Daníel félags fræðingur að mennt en myndhöggvari inni við beinið og sérlega handlaginn. Saman settu þau á laggirnar Guesthouse 1x6 í Keflavík, og reka hönnunarf yrirtækið Krukku en undir því merki skapa þau húsgögn, rými og viðburði með endur vinnslu að leiðarljósi. Þau hafa bæði búið lengi erlendis og því taka þau engu sem íslensk náttúra hefur upp á að bjóða sem sjálfsögðum hlut og leggja sig fram við að njóta og fagna henni líkt og þau gerðu í brúðkaupinu sínu. Hver var innblásturinn fyrir brúðkaupið? „Oft er talað um íslenska náttúruaflið eins og það sé fyrirbæri sem er ótengt okkur persónu lega. Við hjónin höfum það að markmiði í öllu sem við gerum að beintengja fólk við þetta afl. Aflið sem býr í okkur öllum en liggur oft í dvala. Við ákváðum því strax í upphafi að athöfnin myndi tengjast orku jarðar og yrði úti við frekar en hefðbundið veisluhald. Við leigðum bónda bæ á Reykjanesi það sumarið sem heitir Nýlenda og giftum okkur í Hvalsnesk irkju sem stendur á næstu jörð. Það mikilvægasta fyrir okkur var að skapa upplifun sem myndi snerta alla, börn jafnt sem fullorðna. Gestir komu frá London, Nígeríu sem og Íslandi auðvitað. Flestir tjölduðu en aðrir gistu á Gistiheimilinu okkar eða Nýlendu. Við hvöttum gestina til að „finna sinn ættbálk“, eða þann part af sér sem býr kannski ekki á yfirborðinu dagsdaglega en er manns innri maður eða sann leikur, og báðum þau að klæða sig í takt við hann.

Fólk mætti því skreytt á ýmsan máta og útkoman var í heild ein stór ættbálkahátíð,“ segir Linda. Hvernig var undirbúningnum háttað? „Ég sé oft um veislur og viðburði sem hönnuður og því gekk allt skipulag fyrir sig á nokkuð hefðbundinn máta. Við leigðum 200 manna tjald og þar inni voru smíðuð langborð og bekkir. Nokkrum vikum áður var hlaðan við Nýlendu tæmd og þar inni settum við upp hlaðborð. Skreyttar tótemsúlur voru settar upp í austri, vestri, suðri og norðri til þess að kalla fram öflugan galdur. Við blessuðum og tengdum okkur inn í öfl staðarins og settum upp táknræn form, skúlpt úra og ýmislegt annað sem gleddi augað og gæfi kraft. Við gengum allar fjörur, hreinsuðum rusl og sköpuðum síðan úr því listaverk; reka viður var fenginn frá bændum í nágrenninu og netakúlur sem höfðu borist á land síðustu áratugi voru hengdar þvers og kruss inni í tjaldinu. Skreið var vel þurrkuð og máluð, þari strekktur upp og annað sem tengdist sjávarorkunni. Í brúðar vendinum mínum var svo lúpína, sem vex vel í þessari sveit, og rabarbari. Veisluborðið sjálft var einnig skreytt með lúpínu, sjávargrjóti og þara sem vinir voru sendir til að tína.“ Hvernig var dagurinn? „Við Daníel vorum bæði búin að hanna og útbúa með kærkominni aðstoð okkar eigin „búninga“ fyrir brúðkaupsdaginn sem við klæddum okkur í um morguninn en kirkjuathöfnin fór fram Í boði náttúrunnar 19

Hera Björk og Halldór Eiríksson í gættinni á Víðum. Fjölskyldan stundar bæði fiskveiðar í Másvatni og hreindýraveiðar í nærliggjandi sveitum. Fjalladrottningin Herðubreið blasir við ábúendum.

„Það var búið að teikna stórt og mikið hús í 2007-stílnum, sem myndi rúma allar fjölskyldurnar fimm, en sem betur fer kom kreppan og við fórum ekki út í það bull.“

22 Í boði náttúrunnar

Björgum Víðum! Viðtal Sigríður Inga Sigurðardóttir Myndir Jón Árnason og G.G.

Í boði náttúrunnar 23

28 Í boði náttúrunnar

UPPRISA HJÓLHESTSINS L í f s s t í ll , f a g u r f r æ ð i o g U M H V E RFIS M Á L

Texti Gunnar Theodór Eggertsson Myndir Jón Árnason Í boði náttúrunnar 29

Gömul sendla hjól sem gerð voru upp og komið aftur í umferð.

É „Læknar lögðust gegn þessu nýja tískufári, enda gátu hættulegir kvillar fylgt hjólreiðum, og bentu á allt frá geðveiki og bjórþorsta að núningssárum og svokölluðum hjólagómum.“

g hef aldrei lært á bíl. Það var ekki beinlínis meðvituð ákvörðun, heldur fyrst og fremst blanda af leti og hentisemi. Ég hef næstum alltaf búið í göngufæri við skóla og vinnu, annars hef ég hjólað, tekið strætó eða splæst í leigubíl til að komast leiðar minnar. Þegar ég segi fólki að ég sé bílprófslaus, rúmlega þrítugur maðurinn, kemur það oftast nær á óvart. Þegar ég síðan bæti við að þrír bestu vinir mínir séu í sömu stöðu – allir bílprófslausir eins og ég – er gjarnt að viðmælendur mínir skelli upp úr eða saki mig um ýkjur. Iðulega er litið á bílprófsleysi mitt sem einhvers konar andóf, eins og ég hafi staðsett sjálfan mig innan fylkingar hjólreiða manna gegnt þeim sem styðja einkabílinn. Þótt ég sé sammála mörgu sem tengist umræðu um umhverfisvæn hjól gegn spólandi bílaofnotkun, játa ég að það getur verið gott að geta gripið til bílsins. Ég saknaði líklega bílsins einna mest þau ár sem ég spilaði í bílprófslausri hljómsveit, þar sem ég þurfti jafnvel að draga þungt raf píanó eftir götunum og drösla því í strætó, ef ekki fékkst bílfar til að redda rótinu. Ég mun þó líklega láta verða af því næsta haust að setjast á skólabekk og taka blessað prófið; fyrst og fremst til að geta keyrt út úr bænum og létt á keyrslunni hjá konunni minni – en auðvitað verður að fylgja sögunni að allir þessir bílprófslausu félagar, ég þar með talinn, hafa staðfastlega reitt sig á hjálp semi annarra þegar bílferða hefur verið þörf, svo ekki sé minnst á keyrandi kærustur sem hafa þurft að redda ófáum skutlt úrum í gegnum árin.

Hættuleg hjólakryppa Hjólamenning samtímans byggist á rúmlega aldar gamalli hefð, en fyrstu fjöldaframleiddu reiðhjólin urðu til í Frakklandi upp úr 1860 og þaðan smitaði áhuginn út frá sér til annarra landa, svo sem Englands og Bandar íkjanna. 30 Í boði náttúrunnar

Reiðhjól gengu í gegnum ýmsar breytingar á nítjándu öldinni en í kringum aldamótin 1900 var hjólið orðið nokkurn veginn eins og við þekkjum það nú. Á fyrstu árat ugum reiðhjóla menningarinnar voru hjólreiðamenn gjarna álitnir spjátrungar, enda sjaldgæft að sjá hjólandi menn. Þá voru einnig skiptar skoðanir um heilsu bót hjólreiða.1 Læknar lögðust gegn þessu nýja tískufári, enda gátu hættulegir kvillar fylgt hjól reiðum, og bentu á allt frá geðveiki og bjórþorsta að núningssárum og svokölluðum „hjólagómum“. „Hjólaauga“ og „hjólaa ndlit“ voru einnig rann sökuð sérstaklega sem af brigðilegar afmyndanir á líkömum hjólafólks, auk hinnar ógnvænlegu „hjólakryppu“ – kyphosis bicyclistarum – sem var talin hin mesta úrkynjun á eðlilegri líkams byggingu. Miklar vangaveltur fræðimanna áttu sér stað á þessum mótunará rum reiðhjólsins, enda getur verið gott að hafa varann á og vantreysta nýjungum. Í lok nítjándu aldar voru flestir læknar komnir á þá skoðun að hjólreiðar væru ekki aðeins skaðlausar, heldur gætu þær verið allra meina bót. 2 Í fyrstu voru hjólreiðar taldar skaðlegar kven líkamanum, en einn Parísarbúi ku hafa ritað í mótmælagrein gegn kvennahjólreiðum að athöfnin gæti eyðilagt „kvenleg líffæri sem væru öllum hjónaböndum nauðsynleg“.3 Það þótti heldur ekki sæma konum að láta sjá sig rjóðar og móðar, með svita rennandi niður kinnarnar, á almannafæri. Þar að auki bættust við flækjur tengdar klæðaburði, þar sem ekki var hægt að hjóla í þeim síðu kjólum sem dömur áttu helst að klæðast í sínum spássit úrum. Hjólhesturinn kallaði beinlínis á róttækar breytingar í klæða burði kvenna og stöðu þeirra í samfélaginu. Hjólreiðar urðu þannig ögrun gegn útlitsstöðlum og hegðunarskilyrðum. Það eitt að þær klæddust praktískum fötum, svo sem buxnapilsum, var

Gamlir fylgihlutir eins og litla sætistaskan og talnalásinn sjást ekki á hjólum í dag.

róttækt svar við kröfum og fordómum sam félagsins í garð kvenna. Á reiðhjóli gátu konur hjólað samfætis körlum. Eini munurinn var að kvenhjólin voru með bogna stöng og karlhjólin með beina, en eftir því sem ég fæ best skilið var sá munur upphaflega gerður til að konur ættu auðveldara með að hjóla í pilsum. Þrátt fyrir að þetta eigi ekki við lengur lifir hefðin áfram og við tölum ennþá um stelpu- og strákahjól. Þróun hjólamenningar á Íslandi Fyrstu reiðhjólin á Íslandi, sem vitað er um, sáust í Reykjavík árið 18904 og sú tímasetning helst í hendur við þá útbreiðslu sem var í gangi í nágrannalöndunum. Í ritgerð sinni um „Reið hjólið á Íslandi í 100 ár“ fjallar Óskar Dýrmundur Ólafsson um þessi frumk vöðlahjól og vísar m.a. í skrif Knuds Zimsen, en þegar hann var ungur maður við nám í Latínuskólanum bjó hann hjá Guðbrandi Finnbogasyni verslunarstjóra, sem átti einn af þessum fyrstu hjólhestum. „Hjólgrindin var úr járni,“ skrifar Knud um hjólið, sem varðveitt er á Þjóðminjasafninu, „en hjólin úr tré með járngjörðum. Ekkert drif var á því, og var aðeins hægt að stíga framhjólið. Það var því ekki auðvelt að fara hratt á því, og ókleift mátti heita að hjóla á því upp nokkurn verulegan bratta. Ég gerði heldur ekki víðreist á því, hjólaði aftur og fram um Aðalstræti og renndi mér niður Fischersund.“5 Óskar bendir á að þetta hafi verið svokallað „velocipede“-hjól, sem var vinsælt á sjöunda og áttunda áratug nítjándu aldarinnar víða í Evrópu. Fyrstu hjólin hafa því þegar verið orðin nokkuð úrelt þegar þau bar upp á okkar strendur, en strax árið 1892 kom nýrri tegund sem vakti mikla athygli í Reykjavík. Gripurinn var með risastórt framhjól og lítið afturhjól og Óskar ætlar að þar hafi verið á ferðinni svokallað „Ordinary“, hjólagerð sem var feikna vinsæl á áttunda og

„Hjólhesturinn kallaði á róttækar breytingar í klæðaburði kvenna og stöðu þeirra í samfélaginu. Hjólreiðar urðu þannig ögrun gegn útlitsstöðlum og hegðunarskilyrðum.“

níunda áratug aldarinnar og því frekar í takt við nýmóðins erlenda strauma.6 Upp úr þessu fjölgaði reiðhjólum hérlendis jafnt og þétt, í takt við önnur lönd, og strax upp úr aldamótum 1900 virðist hjólið vera komið í hlutverk sameiningartáknsins. Ísafold segir í frétt árið 1904 að „ungir og gamlir, karlar og konur, fara hér á hjólum nú orðið, alveg eins og í stórborgum erlendis“, þótt það minnist einnig á að konur séu þó ívið færri en karlar.7 Innflutningur á hjólum jókst á fyrstu áratugum aldarinnar, sérstaklega á millistríðs árunum, í takt við aukna velmegun í samfélaginu. Bíllinn hafði þá numið land, en hjólreiðasala minnkaði ekki þrátt fyrir það. „Reiðhjólið hafði áunnið sér sess sem hagnýtt farartæki,“ ritar Óskar Dýrmundur, „þó sérstaklega í þéttbýli.“ Smátt og smátt tók þó bíllinn við sem megin farartækið, eftir því sem framboð á honum jókst á fjórða og fimmta áratugnum. Eftir seinni heimsstyrjöld hafði áhuginn á hjólunum dvínað svo um munaði og sjötti árat ugurinn var fremur dauflegur fyrir hjólamenningu Íslands. Bílaeign landsmanna hafði margfaldast og almenn samgöngutækni tekið risastökk. Reykjavík breiddi úr sér og skipulag hennar snerist frekar um bíla en hjól. Í viðtali árið 1970 játar Ómar Ragnarsson að hann hjóli gjarna á ferðalögum, en hann segir ekki fara hjá því „að hjólreiðamaður veki eftirtekt. Ég man, að Austfirðingar ráku upp stór augu, þegar ég kom hjólandi, er ég átti að fara að skemmta á Hallormsstað, var ekki laust við, að þeim fyndist maðurinn skrítinn.“8 Upp úr 1980 verða straumhvörf í notkun reiðhjóla á Íslandi. Meira var flutt inn af þeim á milli áranna 1980 og 1990 en í 90 ár þar á undan.9 Ólíkir þættir lágu að baki þessum nýja áhuga á hjólreiðum: Mikil uppbygging á göngu- og hjólstígum var sett í gang eftir því sem áhuginn jókst. Aukin meðvitund um umhverfisvernd, sem sótti í sig veðrið eftir því sem leið á 20. öldina, aukin áhersla á líkam lega heilsu, hreyfingu og hreysti sem fylgdi hjólreiðum (og hélst í hendur við þá skokk- og líkamsræktarbylgju sem gekk yfir Vesturlönd á níunda áratugnum), hækkandi olíuverð, auk erlendra áhrifa, t.d. frá Danmörku, þar sem réttur hjólandi fólks í umferðinni var orðinn mikill. Síðast en ekki síst ber að nefna að árið 1979 voru felldir niður tollar af reiðhjólum, sem gerði það að verkum að innf lutningsaðilum fjölgaði svo um munaði.10 Sú vakning á hjólreiðamenningu sem varð upp úr 1980 hefur haldist og vaxið jafnt og þétt fram til dagsins í dag. Lengri hjólaferðir Íslendinga, bæði hérlendis og erlendis, hafa aukist til muna og almennt séð hefur reiðhjólinu verið stillt upp á móti hinum mengandi einkabíl sem umhverfis vænum og sjálf bærum kosti. Í kringum þetta nýja umhverfisvæna hlutverk hjólsins hefur ákveðinn lífsstíll innan borgarmenningarinnar sprottið upp á síðustu árum. Alls kyns tilbrigði við hin vinsælu fjallahjól hafa nú skotið upp kollinum á götum borgarinnar, þar sem stíll og fagurfræði ræður ferðinni umfram tækja búnað eða einfalt notagildi. Hjólreiðaferðir hafa jafnvel fengið á sig nýjan brag þar sem áhersla er lögð á að sitja beinn í baki og vera vel tilhafður líkt og í hinni skrautlegu Tweed-skrúðreið um Í boði náttúrunnar 31

Myndir Jón Árnason Texti Guðbjörg Gissurardóttir

Gróðurhúsið er vinnu staður og unaðsreitur þar sem Hlín ræktar og býr til blómaskreytingar. Hlín er þekkt fyrir fallegt handbragð og frumlegar blómaskreytingar þar sem hún nýtir það sem hendi er næst. Vínviðinn notar Hlín m.a í blómaskreytingarnar og borðar og gefur restina.

Lítið falið leyndarmál Hlín Eyrún Sveinsdóttir stofnaði blómabúðina Hlín blómahús árið 1993 í Mosfellsbæ og rak hana í sextán ár áður en hún ákvað að loka þeim kafla í lífi sínu, minnka stressið og fara að taka sér helgarfrí eins og venjulegt fólk.

lín kom sér upp vinnuaðstöðu og lítilli búð á heimili sínu á Sveinsstöðum sem er staðsett í fallegu umhverfi rétt ofan við Álafoss-kvosina. Í dag er gróðurhúsið hennar vinnustaður og unaðsreitur sem hún nýtir til að rækta og búa til blómaskreytingar, bæði fyrir nýja og gamla trygga kúnna. „Þegar ég lokaði búðinni fór ég fyrst að kynnast gróðurhúsinu sem var hér fyrir þegar við fluttum hingað. Það hafði aldrei verið draumur minn að eignast gróðurhús enda var ég alltaf að vinna í blómabúðinni og hafði ekki tíma til að rækta minn eigin garð.“ Það tók Hlín ekki langan tíma að kynnast og læra inn á gróðurhúsið. „Það var helst hitinn sem ég þurfti að átta mig á og hvernig best væri að stýra honum. Hitinn getur hækkað mjög skyndilega og þá er eins gott að vera tilbúinn að opna allt út og vökva, því plönturnar eru fljótar að skrælna og óæskilegt lífríki að lifna við. Gróður húsið er með fjóra ofna sem halda því frostfríu á veturna en það verður samt ansi kalt yfir kaldasta tímann og þá eru það ullarsokkar og góður kraftgalli sem gera það að verkum að ég get verið hér úti. En ég nýti gróðurhúsið allan ársins hring og held hér mjög vinsæl námskeið í kransagerð fyrir jólin.“ En líkt og Hlín myndi vínviðurinn ekki þrífast í gróðurhúsinu

36 Í boði náttúrunnar

ef það væri ekki upphitað. „Vínviðurinn er ótrúlega seigur og það er aðeins eitt tré sem fyllir næstum því allt gróðurhúsið. Við hjónin höfum verið dugleg að klippa hann niður en alltaf kemur hann upp og bara sterkari og flottari en áður. Og hann er frábær efniviður í blómaskreytingarnar. Ég nota laufin og berin, bæði græn og óþroskuð, og líka fullþroskuð að sjálfsögðu. Svo borða ég og gef restina.“ Hlín er löngu orðin þekkt fyrir fallegt handbragð og frum legar blómaskreytingar. „Ég reyni að vera eins sjálf bær og ég mögulega get þegar kemur að skreytingum. Á veturna nýti ég t.d. mikið greni og köngla en á sumrin nota ég allt sem vex í kringum mig, hvort sem það er úti í náttúrunni eða inni í gróðurhúsi. Ég rækta sjálf mikið af blómum hér í gróður húsinu sem ég nota svo í skreytingarnar. Ég nýti einnig gamlar sultukrukkur og plastílát sem blómapotta og svo fer ég jafnvel í ísskápinn og nota salatblöð og ávexti ef mér finnst eitthvað vanta. Markmiðið er að nýta náttúruna en ekki vaða yfir hana,“ segir Hlín að lokum. Á síðu 54 sýnir Hlín okkur hvernig við getum gert fallegar blóma skreytingar úr því sem náttúran býður upp á.

Hlín hefur komið sér upp góðri sjarmerandi vinnuaðstöðu í gróðurhúsinu með aðstoð eiginmanns síns, Sigþórs Hólm, sem smíðaði m.a. vinnuborðið. Í boði náttúrunnar 37

Flóran þín Umsjón Guðbjörg Gissurardóttir Myndir úr plöntusafni Ívars Þrastarsonar, nema í skógarfræði við LbhÍ.

Plöntugreining er námskeið á flestum brautum við Landbúnaðarháskóla Íslands þar sem nemendur eru þjálfaðir í því að greina jurtir og grös og kennd uppsetning plöntusafna. Þekkingin er m.a. notuð til að greina frjósemi jarðvegs og meta beitarþol lands. Einnig er hún mikilvægur þáttur í skógrækt þar sem meta þarf hvaða tegundir er hægt að rækta á viðkomandi svæði. Hvort sem þú hefur áhuga á fegurð villtra plantna, uppruna eða gagnsemi, getur persónulegt jurtasafn verið fróðlegt og skemmtilegt verkefni. Hægt er að gera þetta að samvinnuverkefni fjölskyldunnar, tína saman flóruna í sumarbústaðarlandinu eða úr hálendisferðalaginu, safna saman lækninga jurtum o.m.fl. Útbúa fallega bók þar sem fróðleiknum er haldið til haga, öllum til yndisauka og fróðleiks. Aðferð: Safnið saman plöntum, greinið þær með aðstoð góðra handbóka eða Jurtalykilsins (forrit fyrir snjallsíma). Hreinsið svo plönturnar, leggið á pappír til þerris, setjið annað blað yfir og setjið í pressu. Þannig er hægt að þurrka og pressa margar plöntur í einu með því að setja þær hverja ofan á aðra með nægilegt magn af blöðum á milli. Pressan getur t.d. verið tvær krossviðsplötur, sem er hvor um sig á stærð við dagblað, og svo fjórar þvingur til að pressa saman. Skiptið um pappír á hverjum degi og hjá sumum tegundum þarf að gera það tvisvar á dag. Venjulega tekur eina til tvær vikur að þurrka þær alveg. Leggið þær að lokum á laus blöð sem sett eru í plastvasa eða á blöð í bók og límið niður með límbandsræmu. Ákveðið hvernig þið viljið merkja plönturnar og hvaða upplýsingar þið viljið hafa með og útbúið persónulegar merkingar.

Túnfífill

Sauรฐame rgur

Brรถnugras

Skreytt með villtri náttúru Umsjón Guðbjörg Gissurardóttir og HLÍN eyrún sveinsdóttir Myndir jón árnason

54 Í boði náttúrunnar

Í boði náttúrunnar 55

Eiríkur Örn Norðdahl er rithöfundur, ljóðskáld og Ísfirðingur í húð og hár. Hann skrifaði meðal annars Illsku sem hlaut Íslensku bókmenntaverðlaunin fyrr á árinu. Eiríkur á rætur að rekja til Ísafjarðar og ólst þar upp en hefur búið í Västerås í Svíþjóð undanfarin ár. Nýverið flutti hann þó aftur heim í plássið. Myndskreyting Elísabet Brynhildardóttir

Flugið Það hefur enginn komið til Ísafjarðar sem ekki hefur flogið þangað í fallegu veðri – sleikt hlíðarnar og svifið inn í Skutulsfjörðinn í rólegheitunum, helst inn úr Engidal. Það hefur heldur enginn komið til Ísafjarðar sem ekki hefur flogið þangað í vondu veðri – sleikt hlíðar Kubbans í krappri beygjunni niður á flugvöll.

Fjarðarstrætið Á góðri fjöru er gaman að rölta eftir Fjarðarstrætinu sjávarmegin við grjótgarðinn. Þar má tína marflær og skoða það sem hafið hefur borið upp á land – strandaða furðufiska og fallegar skeljar. Svo eru alltaf einhverjir sem berhátta sig og hlaupa út í sjó og fá sér sundsprett.

Naustahvilft er ekki bara sæti fyrir tröll til að lauga fætur sína í Pollinum heldur næstum eins og stóra sviðið ofan við bæinn. Einhver stakk upp á því að þar mætti halda heimsins stærstu tónleika. Og þegar maður stendur þar og horfir yfir Eyrina er líkt og maður sé í senn fyrir allra augum og algerlega ósýnilegur í fjarskanum, pínulítill maur á risastóru sviði.

Kaffihúsin/veitingastaðirnir Það er orðið erfitt að gera upp á milli Hússins, Edinborgar, Bræðraborgar, Tjöruhússins og allra hinna – og sá kúltúr er ekki sjálfsagður, var ekki til staðar á mínum unglingsárum í bænum. En það er hægt að fá verulega gott að éta og drekka á Ísafirði í dag og fyrir það eru allir hedónistar þakklátir. Og á Ísafirði eru sem betur fer margir hedónistar.

Smábátahöfnin Þegar ég var lítill fórum við í eltingarleiki á höfninni – héngum utan í bátum og stukkum á milli þeirra í tilraun til að klukka hvert annað. Slíkt sést að vísu ekki í dag – það fer enginn að dorga án björgunarvestis lengur – en það er samt gaman að rölta um höfnina, fram og aftur bryggjurnar og draga svolítið andann. Það er mjög mikilvægt að draga andann, án þess gæti maður víst allt eins drepist strax.

66 Í boði náttúrunnar

fullkomið te

Umsjón Dagný B. Gísladóttir Ljósmyndir Anthony Bacigalupo

Það er vissulega sáraeinfalt að hella upp á te og mismunandi hvað hver telur fullkomið. En þegar kemur að hinum fullkomna tebolla þá eru það smáatriðin sem skipta máli. Markmiðið er að ná því allra besta úr telaufunum, óvenjulegum eiginleikum, ilm og bragði. Svo er að taka sér góðan tíma og njóta.

68 Í boði náttúrunnar

Í boði náttúrunnar 69

76 Í boði náttúrunnar

Sjálfbært • grænt • lífrænt • viStvænt • heilbrigt • endurunnið og ekta íSlenSkt

Fáðu þér

ársáskrift fyrir aðeins 4.710 kr. + 3 BLÖÐ Á ÁRI + FRÍ HEIMSENDING

+ 15% SPARARNAÐUR + MISSIR ALDREI AF BLAÐI

www.ibn.is

or - s u - v m

ve t

Ofsalega falleg blöð með góðu, skemmtilegu, fróðlegu efni og fallegum myndum. Ég er ákveðin í að gerast áskrifandi, en mig langar líka að eignast blöðin sem eru komin út. Get ég keypt þau einhverstaðar eða pantað þau hjá ykkur og fengið þau send heim.“

„Komi þið sæl. Ég var í sumarbústað um helgina og þar var frænka mín með blöðin ykkar og vá! ...ég kolféll fyrir þeim.

Sumar N r.

2 20 13

Guðríður M. Eyvindardóttir

ÁSKRIFT, 3 BLÖÐ Á ÁRI 4.710 kr. ÚTSÖLUVERÐ ÚR BÚÐ 1.790 kr. ELDRI BLÖÐ 850 kr. stk. Póstburðabjald innifalið Hægt að greiða með kreditkorti eða láta senda kröfu í heimabanka.

Kaupa á netinu: www.ibn.is Í síma: 861 5588

Eldri blöð: Árstíðirnar fjórar á tilboði, 2.900 kr. + sendingarkostn.