ICCO Magazine Zomer 2009 by ICCO

Wie zijn de doe-het-zelvers?

Marc Klein Essink: ‘Weg met de armoede!’

Van VISSER tot boer Boukadali Nientao uit Mali haalt de laatste jaren meer lege dan volle visnetten op. Hij is daarom overgestapt op rijstteelt. Maar ook dat wordt moeilijker. Doordat de regens uitblijven, mislukken de rijstoogsten. ICCO Magazine vroeg hem hoe hij het hoofd boven water houdt.

Jaargang 6 • Nummer 2 • Zomer 2009

INHOUD

zomer 2009

➡

Idealen

Idealen. Wie heeft ze nog tegenwoordig? Hebben we het niet veel te druk met onze eigen problemen rond financiële crisis, klimaat en terreurdreiging? Gelukkig niet! Dat zien we aan de duizenden doe-het-zelvers die zich met hun projecten inzetten voor een rechtvaardiger wereld. Critici zeggen dat deze particuliere initiatieven vooral leiden tot hulpafhankelijkheid. Dat risico is zeker aanwezig, maar er zijn ook veel goede voorbeelden van initiatieven die de bevolking in staat stellen zélf hun omstandigheden duurzaam te verbeteren. Onderzoeker

Sara Kinsbergen vertelt hier op pagina 14 meer over. Acteur en tv-presentator Marc Klein Essink was onder de indruk van de positieve werking van microkredieten. Hij besloot daar met zíjn initiatief Day for Change een bijdrage aan te leveren. Hoe? Dat leest u op pagina 20. Dat zakendoen én duurzame ontwikkeling hand in hand kunnen gaan, bewijzen de Nederlandse bloemen- en fruittelers in Ethiopië. Een korte omschrijving bij een veelzeggende foto op pagina 9.

14 Wie zijn de doe-'t-zelvers? Onderzoeker Sara Kinsbergen vertelt.

BEELD Rebke Klokke

Wilt u zélf iets doen met uw idealen? Kom dan naar de Idealendag op 10 oktober. Graag tot dan!

Cora Jansen, hoofdredacteur ICCO Magazine

COLOFON ICCO Magazine verschijnt vier keer per jaar en wordt kosteloos toegezonden. Wilt u voortaan ook een exemplaar ontvangen? Bel dan de servicedesk: (030) 692 79 79 of ga naar www.icco.nl/magazine. Schrijven kan ook: postbus 8190 3503 RD Utrecht. ICCO is een van de grootste ontwikkelingsorganisaties in

MAGA ZINE ZOMER 2009

Nederland en heeft 45 jaar ervaring in het bestrijden van armoede en onrecht. Samen met Kerk in Actie werkt ICCO in meer dan vijftig landen. De opdracht van armoedebestrijding kan ICCO natuurlijk niet alleen uitvoeren. Onder de naam ICCO-alliantie hebben we met Kerk in Actie, Edukans, Oikocredit, Prisma en Share People de handen ineengeslagen.

18 Door verschraalde visvangst worden vissers boeren. Lees het verhaal van Boukadali Nientao.

En verder

De angst van burger en politie: jeugdbendes in El Salvador.

RUBRIEKEN

Hoofdredactie:

Opmaak en vormgeving:

Cora Jansen (ICCO)

Zwerver Grafische Vormgeving

Eindredactie:

Drukker:

Hanan Nhass (ICCO)

De Groot Drukkerij, Goudriaan

Redactie:

Redactieraad:

Jaap ’t Gilde (ICCO)

Gerbert van Loenen, Mirjam Nieboer,

Beeldredactie:

Wieb van de Donk

7 6 22 23

INTERVIEW

14 Sara Kinsbergen onderzocht doe-‘t-zelvers 20 Marc Klein Essink over microkrediet

IN BEELD

Bernd Out Aan dit nummer werkten mee: Imke van den Akker, Karin Anema,

16 Birma: 1 jaar na de cycloon ICCO Magazine wordt op milieuvriendelijk papier gedrukt.

EN OOK

Jonathan Huseman, Frederika Meijer, Mariken Stolk, Kees Visser, Henk-Jan van Vulpen Coverfoto: Johannes Odé

NL Kort Op pad Column Recensie

Wat deed ICCO in 2008? Een overzicht.

9 Ethiopische rozen 12 Puzzel mee! …en nog veel meer. MAGA ZINE ZOMER 2009

REPORTAGE

| Door Imke van den Akker

‘RED ONS

geliefde land!’

Kikuyu´s en Kalenjins die samen sporten, zingen of bidden. Een jaar geleden, na de verkiezingsrellen, leek dit ondenkbaar. Nu is de rust in de Keniaanse Rift-vallei teruggekeerd.

ijdend over de vredige bergpaadjes is

BEELD David Wilmot

het nauwelijks voor te stellen wat zich hier ruim een jaar geleden heeft afgespeeld. Alleen de verbrande huizen herinneren nog aan het tribale geweld dat uitbrak na de verkiezingen eind 2007. Er vielen meer dan 1.200 doden en 350.000 Kenianen sloegen op de vlucht. De Rift-vallei, waar ICCO-partner NRIDCCS* al jaren actief is, was de brandhaard van dit geweld. Kalenjins en

Kikuyu’s gingen elkaar met stokken, messen en speren te lijf en verbrandden en plunderden elkaars huizen. Het was de ergste Keniaanse humanitaire crisis van de eeuw en krantenkoppen schreeuwden: ‘Save our beloved country’. ‘Red ons geliefde land!’

Peacemaker Door de bewoners van het gebied wordt hij liefkozend Peacemaker genoemd. In janua-

ri 2008 baande Justus Kinyua, directeur van NRIDCCS, zich met gevaar voor eigen leven een weg door de gewelddadigheden. Reden? Ik was bang dat onze voedsel- en gezond” heidsprogramma’s door al het geweld verloren zouden gaan als ik niks zou doen. Er moest vrede komen!”, legt Justus uit. Als eerste Kikuyu durfde hij voet te zetten in het Kalenjingebied om te redden wat mogelijk was. Ik werd wantrouwend aan”

gekeken, maar ik was niet bang. Ik heb een goede band met de pastoor daar. Ik gaf hem zakken vol kleding en voedselpakketten die hij uit mocht delen. Pas daarna, toen ik weer vertrokken was, vertelde de pastoor dat alles geschonken was door Kikuyu’s.” De pastoor zette de Kalenjins voor de keus: gooi die kleren weg, of hou ze aan. De eerste stap naar vertrouwen tussen de stammen was gezet. Maar de gevechten gingen door. Ik ben in die periode wel vier keer op ” en neer gereden tussen de gebieden om mensen naar de andere kant te smokkelen. Langs de weg stonden krijgers met kapmessen, maar ik heb iedereen veilig overgebracht.”

’Er moest vrede komen!’ De tweede stap was een bijeenkomst voor alle bewoners van het gebied. Samen met twee bisschoppen, Kalenjin en Kikuyu, baden zij voor een betere toekomst. Het succes zorgde voor vertrouwen en er wer-

den vredesgroepen opgericht waarin beide stammen vertegenwoordigd zijn. De leden proberen zo de verstoorde verhoudingen binnen de dorpen te verbeteren.

Samen sporten In een klein kerkje bij het bergplaatsje Timboroa is zo’n vredescomité bijeengekomen. De leden zijn getraind als ‘vredeswerker’. Kalenjins en Kikuyu’s zitten nu zij aan zij en bespreken problemen. Die worden niet meer ‘opgelost’ met geweld, maar met woorden. En dat werkt”, vertelt voorzitter ” Hezaron Donga, kortweg John genoemd. Laatst had een Kikuyu een koe gestolen ” van een Kalenjin. We hebben het met elkaar besproken en de persoon behandeld als een individu. De rest van de Kikuyugemeenschap lieten we met rust.” De jeugd is de toekomst, vooral in Kenia. Het verkiezingsgeweld werd vooral veroorzaakt door jongeren. Daarom is het heel ” belangrijk om ook hen bij de vrede te betrekken. We organiseren sportevenementen waarbij gemixte teams partijtjes tegen elkaar spelen”, vertelt Edina, een mede-

werkster van NRIDCCS. Ze willen allemaal ” winnen, maar er valt geen onvertogen woord.” Vanwege de vraag naar meer evenementen is ze van plan een jaarlijks terugkerend festival op te zetten. Samen dingen ” ondernemen zorgt voor vertrouwen in elkaar, dat hebben we nodig!”

Verstoorde dorpsverhoudingen worden verbeterd Het is Justus’ droom om het vredesproject verder uit te breiden over heel Kenia. Het ” werkt zo goed”, vertelt hij met een trotse glimlach. Als de leden van de vredesgroe” pen anderen kunnen leren hoe het wél moet, dan zullen de verschillende volken in dit land in vrede kunnen samenleven.” Maar zover is het nog niet. Sommige fami” lies durven nog steeds niet naar huis. De stammen moeten elkaar weer voor honderd procent vertrouwen. Pas dan is ons werk gedaan.” <

De conflicten in Kenia hebben te maken met de strijd om schaarse natuurlijke hulpbronnen. Landbouwers, etnische minderheden en nomaden raken steeds verder verwijderd van een menswaardig bestaan. ICCO poogt samen met haar partnerorganisaties dit tij te keren. Eén van die partners is *Nakuru Region Inter Diocesan Christian Community Service (NRIDCCS) dat sinds 1998 wordt gesteund.

MAGA ZINE ZOMER 2009

NL KORT

| Door Hanan Nhass

'GEWOON

Ideaal

Waarom is integreren zo moeilijk? En hoe is het voor een blanke om in een zwarte samenleving mee te draaien? Bram Vermeulen (34), journalist van het jaar, stortte zich in de Zuid-Afrikaanse samenleving en schreef er een boek over. Na veertig jaar apartheid zijn de verhoudingen flink scheef.” ”

n ‘Help, ik ben blank geworden’ beschrijft Vermeulen zijn speurtocht naar het waarom van een rascistische moordaanslag in de Zuid-Afrikaanse krottenwijk Skierlik, die aan vier krotbewoners het leven kostte. Tegelijkertijd beschrijft hij zijn eigen integratieproces. Zeven jaar lang verbleef Vermeulen in Johannesburg, vanwaaruit hij voor NRC Handelsblad en het NOS Journaal verslag deed van de strubbelingen in Zuid-Afrika én buurland Zimbabwe. De slachtpartij in de township Skierlik was aanleiding voor hem te duiken in de motieven van de achttienjarige dader, de boerenzoon Johann Nel. Het waarom van de haat intrigeert Vermeulen. De rassen hebben ” geleerd elkaar te haten. Het kost veel moei-

te om recht te trekken wat scheef is gegroeid. Het geweld tegen buitenlanders laaide in Johannesburg op en een Mozambikaanse man werd op wrede wijze gelyncht. Ik heb de eerste beelden gezien van ná de lynchpartij. Werkelijk beestachtig. Ik kon toen twee dingen doen: het afdoen als een daad van een monster óf dit beeld in de context zetten van vierhonderd jaar geschiedenis waarin haat en de niet ingeloste belofte van Mandela als een rode draad lopen. De armoede is nog zo alom aanwezig dat de vlam al gauw in de pan slaat. Buitenlanders zijn dan de eerste zondebok. De frustratie is enorm, evenals de criminaliteit.” In het hoofd van Johann Nel, die net als ” velen op het platteland meedere malen met bruut geweld is overvallen, is er iets

Over Bram Vermeulen: Geboren in: Wamel (Gelderland) Studeerde: Journalistiek (in Tilburg) en Internationale Betrekkingen (in Amsterdam) Correspondent in: Zuid-Afrika, Zimbabwe en nu Istanboel Genomineerd voor: De Tegel, Dick Scherpenzeelprijs en Gouden Pennetje Prijzen: Journalist van het Jaar (2008)

MAGA ZINE ZOMER 2009

geknapt. Dat is geen rechtvaardiging, maar de moordaanslag toonde aan welke tol de criminaliteit eist. Al veertien jaar wordt gezegd dat de armoede in Zuid-Afrika een keer tot een explosie moet leiden.” De moord op vier onschuldige krotten” wijkbewoners illustreert dat de regenboognatie van Mandela nog ver te zoeken is”, constateert Vermeulen. Begrijp me niet ” verkeerd. Het idee van de regenboognatie staat gelijk aan het idee van tolerantie. En dat is iets waar ze in Zuid-Afrika écht in geloven. De bewoners van de wijk waar de afschuwelijke aanslag plaatsvond, willen niets liever dan aan de ouders van Johann vergiffenis schenken. Dat vind ik ontroerend. In Nederland is tolerantie een vies woord geworden. Dát vind ik heel jammer. De aanvaarding van het anderszijn is essentieel voor een samenleving waarin iedereen zich thuis kan voelen.” Over zijn eigen integratie velt Vermeulen een hard oordeel. Lachend: Die is mislukt. ” Ik heb Zulu geprobeerd te leren, maar ontdekte al snel dat ik voor mijn werk met Engels ook prima uit de voeten kon. Zwarte vrienden maken was ook niet gemakkelijk. Nodigde ik ze uit voor een etentje, dan kwam er nooit een wederuitnodiging. Thuis keken we via de schotelantenne ook naar Nederlandse televisie. Tja, je houdt je in den vreemde toch vast aan vertrouwde dingen. Het drong pas na een paar jaar tot me door dat je gewoon moet blijven wie je bent.”<

BEELD NCRV

blijven wie je bent' Treinen Met straatkinderen op het dak van een trein, in supersnelle luxe treinen met televisie aan boord door 26 landen in zes continenten. Future Express is een crossmediaal project waarin webreizigers van over de hele wereld elkaar kunnen ontmoeten. Ze kunnen de personages uit de televisieserie beter leren kennen en meepraten over belangrijke maatschappelijke onderwerpen. Spirit24, het levensbeschouwelijke digitale themakanaal van de publieke omroep, gaat wekelijks in op de uitzendingen met diepgaande reportages. Ook je eigen digitale paspoort maken en op de trein springen? Ga naar de interactieve website www.futureexpress.nl.

Fairtrade kerk Delft heeft de primeur: de Vierhovenkerk mag zich de eerste Fairtrade kerk van Nederland noemen. Ook andere religieuze instellingen kunnen zich sinds vorige maand kwalificeren. Zo moet een Fairtrade kerk of gebedshuis voldoen aan criteria als het gebruik van fairtrade koffie en thee tijdens bijeenkomsten. De criteria van Fairtrade School en Fairtrade Dorp zijn ook bekend. Op deze manier wil de Fairtrade Gemeente Campagne kleinschalige initiatieven stimuleren. Meer informatie vind je via www.fairtradegemeenten.nl.

Voor de derde keer organiseert dagblad Trouw de Idealenwedstrijd. Iedereen met een ideaal waarvan de samenleving (in binnen- en buitenland) beter wordt, kan nog tot 1 juli meedingen. De twee winnende initiatiefnemers winnen elk een bedrag van 7.500 euro én professionele begeleiding bij de realisatie van hun ideaal door Impulsis, GreenWish en ASN Bank. Nog voor de zomer kan iedereen via de website stemmen, waardoor er een top 3 ontstaat. Vervolgens buigt een professionele jury zich er over. De winnaars worden bekend gemaakt tijdens de Idealendag op 10 oktober in de Passenger Terminal in Amsterdam. Meer informatie op www.trouw.nl/idealen.

r e e s i l a re je ideaal

Rommel Het Over het IJ Festival in Amsterdam-Noord brengt ook deze zomer bijzondere voorstellingen op verrassende locaties. In elf dagen zijn er meer dan vijfentwintig voorstellingen, waaronder die van Bert Hana die in De Rommel Hemel de levensverhalen van de medewerkers van de kringloopwinkel in Noord centraal stelt. Ontroerende en verborgen verhalen in een levend decor van fascinerende snuisterijen. En nog veel meer. Mis de stand van ICCO/Kerk in Actie niet, want we vragen dit jaar aandacht voor de Klimaatbelofte. Waar: Amsterdam-Noord, NDSM-werf, Overhoeks, Amsterdam Centraal Wanneer: 2 t/m 12 juli

BEELD Over het IJ

ACTUEEL

MAGA ZINE ZOMER 2009

OP PAD

FOCUS

| Door Henk-Jan van Vulpen

g u ay ia , P a r a

<<<<<<< E<<<<

<<<

<<<<<< <<<<<<<

6 N < M A G A Z I 4 93 4 9 9 2 3 7 74 6 7 ICCO < 85 7 3 4 P< NLD K GJJ 785999 N V K 47

01346 328718

Afrikaanse exporteur op Nederlandse bloemenveilingen. Dat is niet raar als je weet

<<<<<<<

477328

478

dat ongeveer de helft van de rozenbedrijven in Ethiopië een Nederlandse eigenaar

_ ____ _ __ vertellen

heeft. De telers dragen hun kennis over aan merendeels analfabete arbeidskrachten.

In deze rubriek ngeren uitgezonden jo ng in over hun ervari nden. ontwikkelingsla___

_ ___ _

✿

Voordeel is dat ze werkgelegenheid scheppen. Nadeel is dat rozentelers te veel water,

___ _

Va n s

Grote kans dat uw rozen uit Ethiopië komen. Dat land is na Kenia de grootste

009 to t ju li 2 8 0 0 2 r e e p te m b

___ _

r: Wa n n e e

❀❀

✿

ROZEN uit Ethiopië

e id e n 2 8) u it L ( s d r a r o f ia G e W ie: S e tt h e r e o o r To g d n e d n it g e z o Wa t: U il a d e lf Waa r: F

| Door Karin Anema

kunstmest en bestrijdingsmiddelen gebruiken. Het kweken moet daarom onder fairtrade condities gaan plaatsvinden. De regels hiervoor werden vorig jaar geïntrodu-

ceerd door milieuorganisatie Forum for Environment dat nauwlettend volgt wat beter kan, uiteraard met steun van ICCO. Lees verder op: www.icco.nl.

Verbaasd, ontroerd, verrast Gerards is uitgezonden naar Paraguay. Ik voel me hier vanaf ” dag één helemaal thuis, en wát een interessante omgeving!” Waarom een uitzending? Mijn ouders reizen graag en die liefde is ” me met de paplepel ingegoten: ik wil veel zien, ontdekken en leren van andere culturen en volkeren.” Met een universitaire taal- en cultuurstudie op zak koos Sofia voor een uitzending naar Zuid-Amerika. Togetthere koppelde haar aan ICCOpartner PCI, in Paraguay. Wat doet PCI? PCI, dat staat voor Pro Comunidades ” Indígenas, is een ontwikkelingsorganisatie die opkomt voor de rechten van indianen in Paraguay. Het kantoor waar ik werk ligt in Filadelfia – het centrum van een van de drie mennonietenkolonies in het land. Filadelfia ligt in de Chaco, een kurkdroog en voor bewoning onaantrekkelijk gebied. Heel lang leefden daar alleen indianen. Sinds de komst van de mennonieten verliezen de indianen hier steeds meer grondgebied aan grote veeteeltbedrijven. Gevolg: gebrek aan water, voedsel 8

MAGA ZINE ZOMER 2009

en gezondheidszorg. Op dit moment is er een noodsituatie in het gebied, door extreme droogte. PCI wil de indiaanse gemeenschappen organiseren door ze van binnenuit te versterken. Veel indianen weten niet wat hun rechten zijn, laat staan hoe ze daarvoor op moeten komen. Het is belangrijk dat de indianen sterk staan en dat er rekening met hen gehouden wordt.” Waarom is dat nodig? De indianen verliezen steeds meer hun ” identiteit. Denk aan traditionele kennis van taal, flora en fauna, medische kennis, voedselbouw, sjamanisme en zaken als dans en handwerk. Ze zijn genoodzaakt om betaald werk te zoeken. In de nabijgelegen mennonietenkolonies en op de boerderijen werken ze onder slechte arbeidsomstandigheden. Ook worden ze gediscrimineerd. Gefrustreerd grijpen veel mannen naar de fles. Dat creëert spanningen. Vrouwen en kinderen zijn de

dupe. Omdat vrouwen altijd thuis zijn, vormen zij de ruggengraat van de indiaanse samenleving. Hun rol in het voortbestaan van de indianen en hun identiteit is essentieel.” Wat is jouw taak? Bij PCI verzorg ik een gedeelte van de ” interne communicatie, onder meer vertaalwerk en schrijven voor publicaties en de website. In het contact met de lokale bevolking doe ik elke dag nieuwe indrukken op. De bevolking kent de problema-

Vrouwen zijn ruggengraat van indiaanse samenleving tiek en het werkveld immers het beste. Door hun kennis en ervaring dragen ze bij aan oplossingen om effectief hulp te kunnen bieden. De situatie van de indianen in de Chaco is onbekend bij veel mensen. Daarom deel ik mijn ervaringen en probeer ik mensen bewust te maken van de gigantische problemen. Ook in Nederland.”<

BEELD Karin Anema

Samen met indianen aan de slag voor mensenrechten. Sofia

MAGA ZINE ZOMER 2009

ACHTERGROND

| Door Kees Visser

GERED

Het verhaal van ex-bendelid Denis, sinds acht jaar actief bij Arte Acción.

Ze zijn de angst van burger, politie en politiek: jeugdbendes in El Salvador. De aantrekkingskracht op jongeren is groot. Ik geloofde dat zij als familie ” voor me waren, maar beetje bij beetje vernielen ze je leven.”

BEELD Piet den Blanken (Hollandse Hoogte)

uit bendeklauwen

 Broederschap, identiteit en zelfvertrouwen. De bende heeft veel te bieden. Maar hoe houd je jongeren uit de klauwen van de bende?

e discussie over geweld tegen buschauffeurs in Nederland doet onwerkelijk aan wanneer je de vergelijking trekt met El Salvador. Daar zijn in 2006 en 2007 meer dan 100 buschauffeurs vermoord, omdat ze niet tegemoet wilden

komen aan de eisen van jeugdbendes die geld willen zien van de buschauffeurs in ruil voor veiligheid. Wie weigert, krijgt de kogel. Wie zijn deze jeugdbendes en waar komen ze vandaan? Eind jaren zeventig en begin jaren tachtig

Ook in Nederland probeert ICCO de bende-problematiek aan de orde te brengen. Zo heeft ICCO het Latin American Film Festival (LAFF) gesponsord waar de film Children of a Rape werd vertoond. Deze film verhaalt over jongeren die bij een mara terecht zijn gekomen. Een van de schokkende interviews in de film met een bendelid dat in de gevangenis zit, luidt als volgt: Waarvoor ben je veroordeeld?” ” Moord.” ” Wat is er gebeurd?” ” Die klootzak liep op ons territorium en daarom moest hij sterven.” ” Hoe voelde je je?” ” Als een maniak. Fantastisch! Niemand droeg het me op. Ik zag hem zelf ” lopen en ik vond dat hij moest sterven.” Waarom ben je trots?” ” Omdat ik onze gang heb verdedigd.” ”

MAGA ZINE ZOMER 2009

van de vorige eeuw is El Salvador, maar ook Honduras en Guatemala uitzichtloos. Door burgeroorlogen en armoede vluchten veel jongeren naar de Verenigde Staten. Daar blijkt de situatie niet veel beter. Prima voedingsbodem voor jeugdbendens die vers aangespoelde migrantenjongeren broederschap, steun, eten en misschien wel het belangrijkste, een identiteit én zelfvertrouwen bieden. De uitzetting van criminele latino-bendeleden lost het probleem niet op, maar verschuift het slechts. Tot eind jaren negentig leven de jeugdbendes in de marge van de samenleving in El Salvador. Maar na de orkaan Mitch die in 1998 veel schade aanricht neemt de armoede en werkloosheid aanzienlijk toe. Gevolg: machtsuitbreiding voor de bendes ofwel mara’s. Bendeleden houden er een gangsterlevensstijl op na, met dure kleding, sieraden en drugs. Wat doen die bendes? Met hun allesomvattende grip, controleren ze arme wijken volledig. Ze zaaien er dood en

verderf. Rivaliserende bendeleden die hun territorium betreden, moeten dat bekopen met de dood. Maar ook gewone burgers gaan gebukt onder dat juk. Plaatselijke ondernemers worden hardhandig onder druk gezet om exorbitante bedragen te betalen in ruil voor ‘veiligheid’. Daarnaast houden leden zich

’Jongens worden soms op achtjarige leeftijd geronseld’ bezig met drugs, diefstal, afpersing en mensensmokkel. De mara’s bestrijden elkaar met geweld. Vanwege de moorddadige onderlinge afrekeningen en de slachtoffers onder burgers, besluiten de El Salvodoraanse en Hondurese overheid hard op te treden tegen de mara’s. Er is nu niet alleen oorlog tussen de ben-

des, maar ook tussen de politie en de bendes.

Hoop De zware repressie van de politie schrikt niet af. Maar hoe houd je jongeren weg bij de bendes? De Hondurese organisatie Arte Acción probeert met allerhande activiteiten jongeren van de straat te houden. Jongeren kunnen zich op artistiek gebied uiten en krijgen de kans om een eigen identiteit te creëren. Johanna Polman, een van oorsprong Duitse die via het uitzendingsprogramma Togetthere werkt voor Arte Acción, vertelt: De mara’s zijn de eni” ge manier voor jongeren om zelfwaarde en een identiteit te krijgen. Zij worden al vanaf hun achtste geronseld door de bendes. We zijn nu tien jaar bezig om deze kinderen met artistieke activiteiten een positieve draai aan hun leven te geven. We bereiken daar zo’n achthonderd jongeren per jaar mee. We willen hen een andere toekomst bieden. Een toekomst van hoop.”<

Mijn moeder sloeg me veel en ” mijn vader speelde helemaal geen rol in mijn leven. Ik leek niet te bestaan voor hen. Ik heb veel op straat rondgehangen, was crimineel, drugsverslaafd en alcoholist. Ik was een pandillero (bendelid). Toen ik lid werd, geloofde ik dat zij een familie voor me waren, maar in werkelijkheid was dit niet zo. Beetje bij beetje vernielen ze je leven. Op een gegeven moment wordt je opgepakt, of zo niet, verlies je je leven… En niet alleen het jouwe: je riskeert ook het leven van je familieleden. Maar dankzij God kwam Arte Acción en heeft mij gered. Ik ben hier zo dankbaar voor. Want zo niet, ik weet het niet… Waar zou ik dan geweest zijn? Ik heb me volledig gestort in de workshops die Arte Acción me aanbood. Zo mocht ik steltlopen, schilderen en maskers maken. Ik ben veranderd. Wanneer ik nu nog bij de bende had gezeten zou ik een hoop mensen hebben vermoord. Ik heb gezien hoe ze mensen in onze wijk vermoorden – gewoon voor de lol. Ik heb zo’n spijt van wat ik heb gedaan! Daarom probeer ik nu aan andere jongeren door te geven dat er ook iets anders bestaat dan het leven in de mara’s.”

MAGA ZINE ZOMER 2009

COLUMN

Puzzel en win! Als alle hieronder opgegeven woorden in het diagram zijn weggestreept, blijft er een aantal letters over. Lees deze letters regel voor regel van boven naar beneden, zo vind je de oplossing. Veel puzzelplezier. Hoe kun je meedoen? Stuur de oplossing naar info@icco.nl of naar ICCO, postbus 8190, 3503 RD Utrecht, en vermeld erbij ‘IM-puzzel’. Zo maak je kans op het boek Ontwikkelingshulp in 2 uur en 53 minuten van Tobias Reijngoud (zie recensie op pagina 23). We mogen 5 exemplaren weggeven. Winnaars krijgen het boek thuisgestuurd.

BEELD Marieke Viergever (ICCO)

© www.ruiterpuzzel.nl In elk woord zit minstens een letter die maar op een manier weg te strepen is. Als alle hieronder opgegeven woorden in het diagram zijn weggestreept, blijft er een aantal letters over. Lees deze letters regel voor regel van boven naar beneden, zo vindt u de oplossing. Veel puzzelplezier. Huis Afghanistan Palestijnen Afrika Afghanistan Bram Vermeulen Afrika Chaco Bram Vermeulen Charitas Chaco Droogte Charitas Droogte Duurzaamheid Duurzaamheid Fair climate Fair climate Gambia Gambia Helper Helper Honduras Honduras Hoop Hoop Hopen Hopen

De ‘Asha-slum’

Ruiter Puzzel

Hulp

Huis ICCO Hulp Indianen ICCO Indonesië Indianen Israël Indonesië Israel Jeugdbende Jeugdbende Lach Lach Mara Salvatrucha Mara Salvatrucha Ontwikkeling Ontwikkeling Oorlog Oorlog Opbouwen Opbouwen Oplossing Oplossing

Paraguay

Palestijnen Positief Paraguay Regenboognatie Positief Rechtvaardiging Regenboognatie Samen Rechtvaardiging Samen Steun SteunTogetthere Togetthere Vergiffenis Vergiffenis Waar Waar WaterWater Wederopbouw Wederopbouw Zimbabwe Zimbabwe

BEELD Marieke Viergever (ICCO)

maar op een manier weg te strepen is.

ICCO spec wz mei 2009

In elk woord zit minstens een letter die

| Door Jack van Ham

Omdat mijn organisatie een belangrijk deel van het buitenlandwerk ook daadwerkelijk naar het buitenland verplaatst, was ik recent in India. In New Delhi openden we een kantoor voor de regio Zuid-Azië. Dat maakt het werk dat wij doen toegankelijker, effectiever en ook meer afgestemd op de wijze waarop de mensen in deze regio hun prioriteiten inzake armoedebestrijding en rechtvaardigheid kiezen. Voor de opening zelf was een dag uitgetrokken. Ik was daarnaast in de gelegenheid een van de belangrijkste programma’s die wij als ICCO steunen, intensief te bezoeken. Dat is het programma van Asha, een lokale maatschappelijke organisatie die actief is in de Indiase sloppenwijken. New Delhi alleen telt, op de veertien miljoen inwoners, 3,5 miljoen sloppenwijkbewoners. Voor wie nog nooit een sloppenwijk of slum heeft gezien of bezocht; het zijn ‘woonoorden’ van de allerarmsten in India. Vaak gesitueerd aan de buitenranden van de binnenstad, aan industriegebieden of spoorlijnen, aan vuilnisbelten of autokerkhoven. De behuizing is geconstrueerd van karton, stukken van auto’s, golfplaten voor de lucky ones, jute en plastic zakken, houtafval en verder alles wat niet bij de eerste de beste regenbui vergaat. De hutten, meestal niet groter dan zo’n vijf vierkante meter, worden meestal bewoond door gemiddeld vier tot acht mensen. Ze staan tegen elkaar aan gebouwd, meestal om er voor te zorgen dat ze niet omvallen. Er is geen stromend water, meestal ook geen stilstaand of het moet de grijze meurende drab in de rioolgoten zijn. Er is geen sanitatie, altijd voedsel- en geldgebrek, veel mensen zijn ziek of hebben infecties, kinderen hebben groeiachterstand en werken zodra zij de leeftijd hebben bereikt dat ze kunnen praten (‘gelukkig’ is dat wat later dan normaal) samen met de ouders op vuilnisbelten, autokerkhoven, in en tussen industrieel afval. Het alternatief is bedelen op plaatsen waar toeristen en de bovenklasse van India vertoeven en als je geluk hebt, word je geen handicap ‘aangemeten’. Iedereen doet zijn behoefte in of nabij de slum, wat alleen voor de ruim aanwezige straathonden en even zo grote ratten voordeel oplevert. De stank is ondraaglijk, de blik in de ogen van de mensen om nooit te vergeten. Niet altijd triest, er wordt ook veel gelachen, maar wel uitzichtloos, hol en vragend. Altijd vragend. Niet direct om geld of steun, wel om hoe lang we dit nog laten bestaan. Hoe lang het leven uitzichtloos blijft. Onze Indiase partnerorganisatie Asha verbetert met een gedegen programma het leven van sloppenwijkbewoners. Medische behandeling, hygiëne, huisvesting, scholing, manvrouwverhouding: op alle fronten wordt ingezet op vooruitgang. En dat is te zien. Er staan stenen huisjes, klein weliswaar, maar solide. Drijvende kracht achter Asha is de Indiase kinderarts Kiran Martin. Zij leidt ons door de slum. Een vrouw om bewondering voor te hebben. Twintig jaar geleden kwam ze er voor het eerst omdat er zoveel kinderen aan diarree stierven. Ze is gebleven. En hoe. Dag en nacht is ze beschikbaar. Meer dan eens werd ze uit bed gebeld om bulldozers die de illegale krotten met de grond gelijk wilde maken, lijfelijk tegen te houden. Haar contacten bij ministers konden het tij keren. Ze regelde ook meteen microkredieten voor de sloppenwijkbewoners, want voor een lening kunnen zij bij een gewone bank niet aankloppen. Inspiratie en kracht put ze uit de veerkracht die ze ziet bij de armen, en natuurlijk bij God. Het meest hoopgevende succes: twintig jongeren starten dit jaar met een universitaire opleiding! Ze zegt: Asha-slums zien er anders uit dan ” andere slums.” Ik glimlach en realiseer me weer waar ik het allemaal voor doe.< Jack van Ham, algemeen directeur ICCO

MAGA ZINE ZOMER 2009

INTERVIEW

| Door Kees Visser

PARTICULIER INITIATIEF blijft groeien

Feiten over PI: • Gemiddelde leeftijd van PI’ers: >50 jaar • Religieuze motivatie minder belangrijk • Meer mannen dan vrouwen actief • Aandeel vrouwen groeit • Meeste initiatieven in Afrika.

ondanks recessie

én ding hebben de meeste doe-het-zelvers gemeen: het sluimerende gevoel van ‘wat hebben ze het toch slecht in Afrika’. Toeristen boeken een strandvakan” tie naar Gambia en gaan er vanuit enkel zon, strand en blije gezichten te zien. Mis! Nog geen twee kilometer het binnenland

in worden zij getroffen door schrijnende armoede. Het gevolg laat zich raden: binnen enkele jaren komen ze terug met ‘geld voor een waterpomp’.” Maar Kinsbergen waarschuwt voor deze vaak impulsieve daad. Veel actieve Nederlanders werken ” samen met een toevallig tegengekomen

Top 5 van landen waar doe-het-zelvers gesteund door Impulsis actief zijn.

1. 2. 3. 4.

Kenia India Nepal Malawi/Indonesië (evenveel initiatieven) 5. Oeganda

MAGA ZINE ZOMER 2009

contactpersoon en daarmee lopen ze een groot risico dat hun project minder effectief is. Neem de waterpomp. Wanneer die kapot gaat, weet niemand in het dorp wat te doen. De Westerse geldschieters zijn dan allang met ‘de noorderzon’ vertrokken.” Particulier Initiatief (PI) is vaak zalvende ” hulp”, betoogt Kinsbergen. Dat is geen ont” wikkelingshulp. Maar begrijp me niet verkeerd. Deze vorm van charitas is absoluut niet per definitie slecht. Het is alleen jammer dat de mensen in ontwikkelingslanden er zo weinig van leren, zij ontwikkelen zich niet. Mensen die actief zijn in het PI zijn teveel bezig met materiële steun. Ze moeten nadenken over het opbouwen van lokale organisaties. Zet een stichting op, neem werknemers op locatie aan en leer hen hoe zij die waterpomp zélf kunnen bouwen, zélf kunnen financieren. Zo kunnen deze mensen voortaan hun eigen boontjes doppen. Door enkel materiële steun houd je ontwikkelingslanden afhankelijk. Geef hen kennis, dan leren ze op eigen benen staan. Op die manier worden je projecten duurzaam.”

BEELD: Stephen H. Padre (ACT International)

 Sara Kinsbergen

Het Particulier Initiatief in de ontwikkelingshulp blijft groeien. Steeds meer Nederlanders willen een steentje bijdragen aan een betere wereld, waardoor meer geld beschikbaar komt. Ondanks de recessie. Maar wie zijn deze doe-het-zelvers? En wat motiveert hen? Een gesprek met onderzoeker Sara Kinsbergen.

Ze zijn vooral op kleine schaal actief. Een nieuwe tractor, het repareren van het dak van een school. Dit blijven de PI’ers doen. Vaak mis je de schaalvergroting, de profes” sionalisering. Het is geen regel, eerder uitzondering dat je ‘groei’ ziet naarmate de organisatie groter wordt. Je mag moreel verwachten, ja… zelfs bijna eisen dat je je ontwikkelt als je langer bezig bent. En daarmee ook een blijvend verschil maakt voor de dorpsbewoners. Maar veel PI’ers blijven enkel kleine projecten steunen.” Hoe is Kinsbergens onderzoek ontvangen door de PI’ers? Ik heb veel positieve reac” ties gekregen. Wat daarnaast erg goed is, is de grote openheid van PI’ers. Men geeft aan de kritiek te herkennen. Ik hoop dat ze er iets mee gaan doen.” <

PI is populair. Waar grote ontwikkelingshulporganisaties rekening houden met fors terugvallende inkomsten door de recessie, groeit het PI als kool. Over de kwaliteit ervan gaf het onderzoek van Kinsbergens collega Lau Schulpen twee jaar geleden al duidelijkheid: er is een gebrek aan ‘lerend vermogen’. Kinsbergen: Particulieren die evalueren zijn uitzon” derlijk. Dat is jammer, want het betekent dat ze niets leren van hun fouten. Zowel de PI’ers als hun achterban zijn tevreden wanneer een foto op de website wordt geplaatst. Project afgerond, op naar het volgende, zo wordt gedacht. Men staat er

niet bij stil hoe de plaatselijke bevolking reageert. Hoe ontwikkelen zij zich na de hulp?”

Wie is Sara Kinsbergen? Ze voert haar promotieonderzoek uit in opdracht van het Centre for International Development Issues Nijmegen (CIDIN). Dit academische instituut, dat nauwe banden heeft met de Radboud Universiteit, doet onderzoek naar ongelijkheid, armoede, ontwikkeling en zelfverwezenlijking (empowerment). Kinsbergens onderzoek is een vervolg op dat van Lau Schulpen die zich in 2007 meer richtte op de effecten van het Particulier Initiatief.

Impulsis (een initiatief van ICCO, Edukans en Kerk in Actie) steunt zo’n 580 projecten van 350 PI’ers. Volgens Kinsbergen zijn dit de betere projecten. Als verklaring voor de goede resultaten, noemt Gerhard Schuil van Impulsis: We zetten sterk in op het ‘lerend vermogen’ van Particuliere Initiatieven ” (PI) door cursussen aan te bieden en PI’ers bij te staan met advies. Daarin streven we naar een langdurige relatie, zodat we ook aan de organisatie áchter het PI kunnen werken. Het is nagenoeg onmogelijk om kwaliteitsverbetering tot stand brengen in één kortlopend project. Gelukkig ervaren wij net als Kinsbergen, dat veel PI’ers leergierig zijn.”

MAGA ZINE ZOMER 2009

IN BEELD

❸ Safe houses, die bescherming moe-

BIRMA 1 jaar na de cycloon

❸

ten bieden voor toekomstig natuurgeweld, worden in de Irrawadydelta gebouwd van inheems hout. ICCOpartnerorganisaties besteden op dorpsniveau veel aandacht aan risico’s van cyclonen en hoe mensen zich er tegen kunnen beschermen.

❶

❹ ❹ De fundering van de school in

❶ Een boer oogst zijn rijst. Belangrijk

Mayankyun ligt er, dankzij mannen én vrouwen die de mouwen hebben opgestroopt.

voor ICCO’s werk in Birma is het herstel van inkomstenbronnen. In Birma leven relatief veel mensen van landbouw en visserij.

❺ Een boer staat voor een dorsmachine

❷ Overlevenden staan voor de resten

die mede mogelijk is gemaakt door Action By Churches Together (ACT). Van dit internationale (noodhulp)netwerk maken ook ICCO en Kerk in Actie deel uit.

van hun huis. Daags na de ramp ontvingen de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO) via een nationale actie ruim 470.000 euro. Daarnaast is via de kerken een dikke 525.000 euro binnengekomen voor de slachtoffers.

MAGA ZINE ZOMER 2009

BEELDEN ACT International

Ruim 22.000 doden en honderdduizenden daklozen: de cycloon Nargis trok een spoor van vernieling toen hij vorig jaar mei over het uiterst gesloten Birma raasde. Hulp kwam laat. Internationale hulpverleners kregen pas na een maand toegang tot de rampgebieden. Hoe staan de Birmezen er nu voor?

❷

❺

MAGA ZINE ZOMER 2009

| Door Mariken Stolk

BEELD: Johannes Odé

REPORTAGE

isser en boer Boukadali Nientao (55) uit het Malinese Kouakourou bekijkt de vangst van de ochtend met tevredenheid. Normaal moeten we ” hier een hele ochtend voor werken, nu hebben we het binnen een uur binnengehaald.” Een mazzeltje voor Nientao, want over het algemeen loopt de visvangst in Mali terug. Door menselijk handelen en de merkbare klimaatverandering is het voor de bewoners in de Nigerdelta moeilijker geworden om in hun dagelijkse voedsel te voorzien. Omdat de bevolking van de vissersdorpen intussen sterk toeneemt, worden vissers en hun families gedwongen om naast de verschraalde visvangst, rijst

Zonder water, geen vis en geen rijst

MINDER VIS, meer rijst De visvangst in Mali loopt snel terug, onder andere door klimaatverandering. Visser Boukadali (links, zie ook coverfoto) heeft monden te voeden en teelt daarom nu ook rijst. Gemakkelijk is het niet. De regentijd is onvoorspelbaar geworden.” ”

MAGA ZINE ZOMER 2009

en andere gewassen te gaan verbouwen. Ze zijn daarbij afhankelijk van de waterstanden van de rivier en regenval. Maar juist omdat die steeds minder betrouwbaar zijn, vermindert de kans op een goede oogst. Door de grote stuwdammen die stroomopwaarts zijn gebouwd door de Malinese overheid, is het peil van de Niger in de Nigerdelta aanzienlijk verlaagd. Hierdoor komen minder velden voldoende onder water te staan voor het verbouwen van rijst. Kunstmatige irrigatie van de velden is daarom van levensbelang.

Geluk Boukadali Nientao is van oorsprong visser, net als veel andere inwoners van Kouakourou, een echt Bozodorpje. In Mali staan de Bozo bekend als vissersvolk. Maar tegenwoordig redt bijna geen enkele Bozo het om rond te komen van alleen visserij. Ook Boukadali is lang geleden aan rijstteelt gaan doen naast het vissen, om zijn gezin van voldoende voedsel te kunnen voorzien. Als ik vroeger ging vis” sen, ving ik wel een hele kano vol met vis. Maar omdat er steeds minder vis in de rivier zit en ik steeds meer monden te voeden krijg, was de visserij niet meer voldoende om van rond te komen. Toen ben ik begonnen met rijstbouw op de uiterwaarden. Ik zaaide de rijst in vlak voor de

regentijd. En als ik geluk had, kwam de regen op tijd. Maar steeds vaker regende het later dan ik verwachtte en verpieterden de jonge rijstplantjes op het land. De regentijd is onvoorspelbaar geworden. En bij rijst komt het er nogal op aan dat je op tijd zaait. Lopen de uiterwaarden te vroeg onder water, dan zijn de rijstplanten niet voldoende ontkiemd en spoelen ze weg. Komt het water te laat, dan drogen de rijstplanten uit.”

Salaris Sinds er dammen zijn aangelegd in de Niger is het waterniveau van de rivier niet meer zo hoog als vroeger. Boukadali is daarom nu aangewezen op de irrigatie van rijstvelden met steun van ICCOpartner GRAT, dat staat voor Groupe de Recherche et d’Applications Techniques. GRAT pompt water uit de Niger op de rijstvelden en geeft daarmee meer zekerheid van een goede rijstoogst. De geïrrigeerde rijstbouw heeft dus zijn intrede gedaan. Door rijst te verbouwen op geïrrigeerde velden zijn de boeren niet meer afhankelijk van de regenval en de getijden. Alle boeren uit het dorp die hier aan meedoen, hebben op advies van GRAT een gezamenlijke lening afgesloten. Daar wordt het onderhoud van de pomp bij de rijstvelden van betaald, de mest, het zaaigoed, de benzine voor de pomp en het salaris van de pompbeheerder. Ook heeft GRAT vorig jaar een graanschuur neergezet waar de rijstoogst opgeslagen kan worden. De boeren lossen hun lening af in rijst. Van de verkoop van deze rijst wordt steeds een deel van de gezamenlijke lening afgelost. De rest van de oogst is voor de boeren zelf. Door hulp van GRAT wordt de opbrengst

van de rijstvelden steeds beter, uiteindelijk zullen de boeren niet eens meer geld hoeven te lenen om alles draaiende te houden. En dan kunnen zij wellicht geld gaan verdienen door de verkoop van rijst. Boukadali: Dankzij GRAT heb ik nu een ” geïrrigeerd rijstveld en ben ik niet meer afhankelijk van de regenval en de getijden van de rivier. Mijn oogst is veel groter dan de oogst die ik op de vlakte had en daarmee is er voor mijn gezin genoeg te eten.”

Voedingslessen Issa Couliboly is de coördinator van het programma voedselzekerheid bij GRAT. Onder dat programma vallen voeding, agronomie, capaciteitsversterking (van de lokale boeren) en natuurlijke omgeving. GRAT is met dit programma actief in de regio’s rond Djenné, Mopti en Tenenkou. Issa wil via zijn werk bij GRAT de bevolking minder afhankelijk maken van de klimatologische omstandigheden. De geïrrigeerde ” rijstvelden zorgen voor een hogere rijstopbrengst en de groentetuinen en waterputten, die we hebben aangelegd voor hun vrouwen, leveren een goede aanvulling op het gezinsinkomen. Toch komt er in de ” regio nog veel ondervoeding bij met name kinderen voor”, legt hij uit. Niet omdat er ” niet voldoende eten zou zijn, maar omdat er onvoldoende kennis bestaat over gezonde en voedzame voeding. Onze voedingsdeskundige geeft daarom sinds kort voedingslessen aan moeders met jonge kinderen. Daarin leren de moeders hoe zij gezonde voeding kunnen klaarmaken. De cursussen zijn een groot succes, we hebben nu al meer inschrijvingen dan dat er plaatsen zijn!” <

MAGA ZINE ZOMER 2009

INTERVIEW

| Door Henk-Jan van Vulpen

Marc Klein Essink: ’WEG

MET ARMOEDE’

We kennen hem van Medisch Centrum West, de Staatsloterijshow en de Bankgiroloterij. Acteur en presentator Marc Klein Essink nam twee jaar geleden afscheid van de televisie, om zich in te zetten voor microkredieten, met Day for Change. Het is fantastisch dat mensen door jouw ” hulp in hun levensonderhoud kunnen voorzien.” len we waarmaken, want we moeten ons steeds bewijzen. Mensen zijn kritisch over microkredieten en dat mag.”

Uitdaging Heb je altijd al iets gehad met ‘het goede doel’? Als acteur ben ik altijd al bezig ” met verhalen van mensen”, zegt Klein Essink. Je probeert het publiek mee te ” nemen en te laten begrijpen hoe mensen tot bepaalde beslissingen komen en in verschillende situaties belanden, zowel goede als slechte. Dat zet mensen aan het denken. Iedere generatie staat voor een aantal uitdagingen. Wat doe jij? Wat doe jij

Marc Klein Essink (49), onder meer acteur en televisiepresentator van de Staatsloterij en Bankgiroloterij, is initiatiefnemer van Day for Change. Deze stichting brengt microkrediet naar het onderwijs door de Klasse!Actie: met een lening zetten leerlingen van groep 7 en 8 een of meer bedrijfjes op, zoals een ‘autowasstraat’, koekjesbakken, etc. Met de winst die zij maken, worden vervolgens microkredieten in ontwikkelingslanden mogelijk gemaakt. Zo maken kinderen actief kennis met het principe van microkrediet en steunen tegelijkertijd microkredietprojecten. ICCO is partner van Day for Change en deelt, samen met o.a. Oxfam Novib en Oikocredit, in de opbrengst van de Klasse!Actie. Dit jaar gaat de opbrengst bij ICCO naar Nov Credit, een partner in Tajikistan. Nov Credit verstrekt microkredieten voor de verbouw van agrarische producten en het kopen en vetmesten van (klein)vee, maar ook aan slagers, bakkers en schoenmakers. Enthousiast geworden? Scholen die mee willen doen, kunnen zich nu al inschrijven voor de Klasse!Actie 2010. Kijk op www.dayforchange.nl voor meer informatie.

MAGA ZINE ZOMER 2009

Amusement of betrokkenheid? Amusement is ontzettend belang” rijk, maar als ik moet kiezen: betrokkenheid, dat is belangrijker. Ik ben best een serieus mens en hou van dingen die mooi en fijn in elkaar zitten. Betrokkenheid en lol gaan goed samen, hoor. Zinvol amusement kan mensen laagdrempelig inspireren.”

met meer dan een miljard mensen die onder de armoedegrens leven? Daar ligt voor ons zo'n uitdaging. Of je het nu uit het hoofd of uit het hart doet, armoede

Uit het hoofd of uit het hart: armoede moet gewoon de wereld uit!

Regisseur of ambassadeur? Ambassadeur, al zou ik daar vroe” ger anders over denken. Nu kan ik als ambassadeur beter het verhaal vertellen, mensen raken en inspireren.”

moet gewoon de wereld uit. Niet dat ik zo'n ‘Joris Goedbloed’ ben, het is een stukje morele beschaving. Hoe gaan we helpen? Microkrediet is beslist een stap in de goede richting.”

Bougie Wat spreekt je zo aan in microkredieten? Met name de impact: ongeveer 80 pro” cent van de ondernemers is nu succesvoller dan voor deze kleine lening. Succes is niet eenvoudig te meten, maar die feiten liggen er. De mensen hebben veel wilskracht en ze kunnen het, maar hebben net dat zetje nodig. Ik zie het als de bougie van een motor: een vonk die op gang helpt, dat is microkrediet. En cijfers tonen ook nog aan dat 98 procent van de ondernemers de leningen terugbetaalt.” Day for Change, dag voor verandering? Ja, we kunnen dingen veranderen, elke ” dag. Ik zie het ook als een verantwoorde-

BEELD Day for Change

nlangs is de derde Klasse!Actie van Day for Change afgerond. Met deze actie wordt de organisatie steeds bekender in het Nederlandse onderwijs. We zijn dit jaar gestegen van 260 ” naar 370 deelnemende groepen op de basisscholen. De scholen zijn enthousiast. Het leermoment en de funfactoren zijn ook groot. Het is duidelijk, herkenbaar en mensen snappen snel hoe het werkt!”, vertelt Marc Klein Essink, initiatiefnemer van Day for Change, de ‘denktank’ van de Klasse!Actie (zie kader). En dat is nog niet ” genoeg, we willen groter en meer: naar 500 tot 1000 groepen. Die doelstelling wil-

ICCO Magazine legde Marc Klein Essink drie dilemma’s voor:

lijkheid. Christelijke normen en waarden, zoals rentmeesterschap, spreken mij aan. Ik heb veel respect voor alles wat groeit en bloeit. Of je nu wel of niet gelooft, we hebben een positieve verplichting aan het verschijnsel leven. Je kunt je afvragen ‘what’s

in it for me?’, maar het is ook wederkerig. Als we een bijdrage leveren, geeft dat een voldaan gevoel en helemaal als we dat met elkaar doen. Het is toch fantastisch als door jouw hulp iemand in zijn levensonderhoud kan voorzien.”<

Carrière of gezinsleven? Moet ik écht kiezen? Dit is de ” keuze tussen amputatie van mijn linkerbeen of mijn rechterbeen, want ze zijn beide belangrijk. Het is goed om jezelf te ontplooien, maar gezinsleven heeft ook prioriteit. Mijn advies: eerst twintig jaar hard werken en daarna iets anders gaan doen waar je (ook) enthousiast van wordt. Voor mijn werk bij Day for Change krijg ik geen salaris, maar de voldoening voor dit werk voelt hetzelfde als in die eerste twintig jaar. Natuurlijk heb ik gemakkelijk praten, maar toch is het goed jezelf af te blijven vragen: Wat is nu écht belangrijk? Wat kan ik betekenen?”

MAGA ZINE ZOMER 2009

COLUMN

RECENSIE

F r e d e r i k a

M e i j e r

BEELD ICCO BeeldBank

Wat doe ik mijn team aan! Daar sta je dan. De officiële opening van het regiokantoor in India is net achter de rug. De collega’s in Utrecht en in de Zuid-Aziatische regio hebben het live kunnen volgen op hun computer. Jan Pronk zette zijn visie op Nederlandse ontwikkelingssamenwerking helder neer. Onze partners hangen aan zijn lippen. Een kritische noot wordt niet geschuwd. Jack van Ham, speciaal overgevlogen, doet er een schepje bovenop. ICCO heeft een nieuw beleid. Wil ontwikkelingssamenwerking relevant blijven, dan moet het Zuiden medeverantwoordelijk zijn voor de beleidsvorming en -uitvoering. Met een zorgvuldig geselecteerd team uit alle windstreken mogen we dit nieuwe ICCObeleid gaan uitvoeren. De lat wordt hoog gelegd, tien individuen die een idealistische regiomanager mogen helpen een rechtvaardiger wereld te verwezenlijken. Nou, veel sterkte! Personal Safety First was het adagium dat mij werd ingepompt op een securitytraining. De cijfers vlogen over tafel, één gekidnapte Nederlander staat gelijk aan 56 lokale buspassagiers die in het ravijn vallen. Opende niet onlangs het journaal met een Nederlands stel dat was gekidnapt terwijl de bus vier regels had op pagina 17 in de krant?

Frederika Meijer is regiomanager in het ICCO-kantoor in New Delhi.

Ondertussen kronkelen wij met redelijke snelheid over de smalle scherpe haarspeldbochten door de Himalaya. Ik probeer alle nieuwsberichten over ongevallen te vergeten. Onze trainers, voor het eerst in India, worden toch ook wat wit om de neus. Na twaalf uur rijden komen we aan op onze trainingsbestemming. We worden getraind in spannings- en agressiecontrole en worden overspoeld met een flinke dosis teambuildingstechnieken. De trainingsacteur tergt mijn team tot het uiterste. Een heftige hoofdpijn maakt zich van mij meester. Kan het team dit aan, is dit cultureel verantwoord? Het was deze keer aan mij om wit weg te trekken. De onderdanige jonge Chai wallah, rechtstreeks uit een dorp en die nu koffie rondbrengt op het nieuwe ICCO-kantoor, moet “nee” leren zeggen tegen zijn hoge-kaste-collega. We willen immers een intercultureel team dat respect en rechtvaardigheid voor iedereen de normaalste zaak van de wereld vindt. Er wordt gekeken, geluisterd en gepraat over ieders twijfels en pijn. Begrip overwint afstandelijkheid, de cursus is een succes! Na drie intensieve dagen beginnen we uitgeput aan de lange terugreis. En terwijl iedereen voor pampus ligt, valt de bus stil. Benzine op. Maandagochtend iedereen weer fris, opgeladen en enthousiast over de teambuildingsen securitytraining. De Chai wallah/coffee boy loopt te zweven. Onder het genot van zijn verkwikkende masala chai en sterke Hollandse koffie worden met opgewonden tevredenheid de verhalen verteld aan een collega die had moeten achterblijven vanwege familieomstandigheden. En ik constateer verheugd dat dit een dream team is. De weg van volledige medeverantwoordelijkheid tussen Noord en Zuid is nog lang, maar de eerste stappen zijn veelbelovend.<

MAGA ZINE ZOMER 2009

| Door Jonathan Huseman en Jaap 't Gilde

Een saaie provocatie

plan niet ook zo zelfingenomen, eenzijdig macro-economisch en enkel van de financiele vrije markt was.

Stop maar met die hulp aan Afrika. Het richt meer kwaad aan dan het goed doet. Hier spreekt geen Europees parlementslid dat de belastingcenten liever in eigen land besteedt, nee, dit komt uit de mond van de Zambiaanse econome Dambisa Moyo. Ze groeide op in Zambia, studeerde in Oxford en Harvard, werkte voor de Wereldbank en Goldman Sachs en heeft een grondige afkeer ontwikkeld van Westerse overheden die miljarden overmaken naar Afrika omdat ze vinden dat het zo hoort. Moyo gaat verder dan haar vele voorgangers die de hulp bekritiseerden. Volgens haar is de verleende hulp – ze heeft het dan alleen over de zogeheten multilaterale en bilaterale kanalen – de oorzaak van de malheur in Afrika. Het is een ramp voor het continent. Het heeft Afrikanen armer gemaakt en economische groei vertraagd. Het ‘gratis geld’ is een bron van conflict en corruptie en ontslaat overheden van de plicht zich tegenover hun burgers te verantwoorden. Met dat laatste heeft ze beslist een punt. Maar stellen dat hulp de oorzaak van armoede

is, is zoiets als beweren dat de brandweer de oorzaak van de brand is. Want waar de brandweer is, is brand, nietwaar? Het boek wemelt van te snel getrokken conclusies, waarbij ze volledig vertrouwt op haar ervaringen in het internationale bankwezen. Haar stijl is die van de provocatie. Maar ook provocaties kunnen vervelen. Elke auteur verdient het afgerekend te worden op zijn beste ideeën. En dan heeft Moyo het volgende in petto: zet in op uitgifte van schuldpapieren, directe en grootschalige investeringen, daadwerkelijk

Het boek is op zijn best als radicale oproep tot een andere benadering van Afrika: gelijkwaardiger, harder, met een duidelijk uitzicht op een einde aan de hulp.

vrije handel (vooral met het door haar bewierookte China) en financiële vondsten zoals het verstrekken van microkredieten, ruimhartig erkennen van onderpanden en het vereenvoudigen van overboekingen door migranten. Bouw vervolgens in vijf jaar tijd de financiële hulp af tot hooguit 5% van het bruto nationaal product van een ontvangend land. Neem dat nu maar van mij aan, voer mijn plan nauwgezet uit, dan komt het vanzelf goed, schrijft ze vrijwel letterlijk. Dat optimisme en radicalisme zou aanstekelijk zijn, als haar

Zachtzinnigheid is geen vereiste, daarin heeft ze gelijk. Wat werkt, dat moet. De vraag is: kán dit wel? Heeft ze voldoende oog voor de mogelijke gevolgen van haar radicale oproep? In een laboratorium zou het staken van de betalingen een aardig experiment zijn. Maar Afrika is geen laboratorium. En Afrika overlaten aan de vrije financiële markt, klinkt halverwege 2009 toch niet zo aantrekkelijk. ‘Dead aid. Why aid is not working and how there is another way for Africa’, Dambisa Moyo, 188 blz. Verschijnt binnenkort in het Nederlands bij uitgeverij Contact.

Ontwikkelingshulp in 2 uur en 53 minuten Is het mogelijk? Na drie uur lezen alles weten over ontwikkelingssamenwerking. Nee, maar Tobias Reijngoud, journalist voor onder andere NRC Next, is er wel in geslaagd in kort bestek en op toegankelijke wijze de belangrijkste actuele feiten en meningen weer te geven. Het boekje komt uit op het moment dat het debat over ontwikkelingssamenwerking volop wordt gevoerd. Reijngoud behandelt acht debatonderwerpen en beschouwt ze vanuit het perspectief van de ‘ongelovige’ en ‘gelovige’ in ontwikkelings-

samenwerking. Hij geeft stof tot nadenken. Dat geldt ook voor zijn hoofdstuk over de toekomst. Wie dit boekje heeft gelezen, begrijpt het debat beter. ‘Ontwikkelingshulp’ in de titel is een handreiking naar nieuwe

lezers. Bewust, want Reijngoud en ook uitgever Kosmos hopen een breder publiek te interesseren. Wel jammer dat een heldere definitie van het begrip ontbreekt. Zo blijft de indruk achter dat alles wat in de wereld ongelijk is op het stoepje van ontwikkelingshulp ligt. De realiteit is dat ontwikkelingssamenwerking alleen de armoede in de wereld niet kan bestrijden. Daar moet iedereen zich voor inzetten: overheden, bedrijven, kerken en maatschappelijke organisaties.

Omdat ICCO de uitgave mede mogelijk heeft gemaakt, geven we enkele exemplaren weg. Kijk op pagina 12.

MAGA ZINE ZOMER 2009

PODIUM | De lezer schrijft

Grenzen gebouwd Om jou van mij te scheiden. Muren opgeworpen Om jou niet meer te hoeven zien. Gevangenissen gemaakt Om jou voorgoed weg te stoppen. Maar ik, Ik wil niet meer haten Ik wil niet meer tegen zijn Ik wil de andere weg gaan. Dan zullen onze voeten grenzen overschrijden Zullen onze handen torenhoge muren afbreken En zullen onze ogen elkaar weer ontmoeten.

BEELD Arjan El Fassed (United Civilians for Peace)

Vertrouwen zal ik jou weer Vertrouwen als enige keuze Vertrouwen om nooit meer af te breken.

Dit gedicht is geschreven door Wilco van Bokhorst (25). Hij reisde vorig jaar zomer met een groep via Togetthere naar Israël en de Bezette Palestijnse Gebieden. Wilco: Het boekje, waar dit gedicht in staat, is ” niet bedoeld om een kant te kiezen tussen Joden en Palestijnen. Ik denk dat dit gedicht voor beide kanten een betekenis heeft, hoop kan bieden.”

MAGA ZINE ZOMER 2009

Ook uw gedicht publ iceren? Of misschien heeft u een vraag of opmerking aan de reda ctie? Stuur uw bijdrage voor 2/9 naar de reda ctie via info@icco.n l.