ICCO Magazine Najaar 2009 by ICCO

Red ‘t klimaat Teken de belofte!

Stef Bos: ‘In Zuid-Afrika vind je ’t op straat’

PAPIER

oud of fout?

Papier is overal en dat gaat alleen maar meer worden. En daarmee ook de impact op milieu en klimaat. Gelukkig wint verantwoord papier terrein. Maar hoe weet je welk papier eerlijk is? ICCO Magazine zocht het voor je uit.

Jaargang 6 • Nummer 3 • Najaar 2009

Verwondering

Klimaat en bezuinigingen: ook wij hier bij ICCO luiden de noodklok. Lees zelf, wees verontwaardigd, en onderteken de belofte (pag. 5), en spreek je politieke partij aan op het ‘grote duiken’ over OS bezuinigingen.

BEELD Marieke Viergever (ICCO)

Rode draad in dit nummer is onze verwondering over dat andere deel van de wereld. En dat hebben we in verschillende artikelen gevangen. Zo laat ICCO-ambassadrice Wendy Dubbeld op pagina 9 weten hoe zij denkt over de veerkracht van ‘sterke vrouwen’ in Nepal. PieterJan Coumou vertelt over het

technologische vernuft dat hij in Burkina Faso ervaart. Regiomanager Pepijn Trapman over het feit dat op de Veluwe Kirgizië niet bekend is (pag. 22). En recensent Jonathan Huseman verwoordt zijn verbazing over India middels een boekbespreking, te vinden op pagina 23.

Papier genoeg. Maar wat is eerlijk papier? ICCO Magazine zocht het voor je uit.

Zelf werkte ik jaren in Kameroen en Zambia en was ik verwonderd, steeds weer. Over hoe mensen ondernemen, hoe mensen zich verzetten en opkomen voor anderen. Een schets van de kracht van de mensen waar wij mee samenwerken, door een schets van onze verwondering, elk kwartaal weer in ICCO Magazine.

BEELD Marieke Viergever (ICCO)

INHOUD

najaar 2009

En verder

13 De vaas der vazen. Waarom? Kijk snel op pagina 13.

RUBRIEKEN

7 NL Kort 20 Op pad 22 Column 23 Recensie

INTERVIEW

18 Stef Bos over ware liefde

IN BEELD Piet van Ommeren Hoofdredacteur ICCO Magazine

COLOFON ICCO Magazine verschijnt vier keer per jaar en wordt kosteloos toegezonden. Wilt u voortaan ook een exemplaar ontvangen? Bel dan de servicedesk: (030) 692 79 79 of ga naar www.icco.nl/magazine. Schrijven kan ook: postbus 8190 3503 RD Utrecht. ICCO is een van de grootste ontwikkelingsorganisaties in 2

MAGA ZINE NAJAAR 2009

Nederland en heeft 45 jaar ervaring in het bestrijden van armoede en onrecht. Samen met Kerk in Actie werkt ICCO in meer dan vijftig landen. De opdracht van armoedebestrijding kan ICCO natuurlijk niet alleen uitvoeren. Onder de naam ICCO-alliantie hebben we met Kerk in Actie, Edukans, Oikocredit, Prisma en Share People de handen ineengeslagen.

16 Door sesamzaadjes een beter leven voor de Nicaraguaanse Maria Red ’t klimaat! Teken de Klimaatbelofte.

EN OOK

12 Deze boeken raden ICCO medewerkers je aan. 14 Puzzel mee!

Piet van Ommeren (ICCO)

Henk-Jan van Vulpen en Manon Wolfkamp

Eindredactie:

Opmaak en vormgeving:

Hanan Nhass (ICCO)

Zwerver Grafische Vormgeving, Utrecht

Redactie:

Drukker:

Rectificatie

Jaap ’t Gilde (ICCO)

De Groot Drukkerij, Goudriaan

In het jaarbericht 2008 - dat het hart vormde van

Beeldredactie:

Redactieraad:

de zomereditie van ICCO Magazine - staan drie

Hoofdredactie:

Bernd Out Coverfoto:

Gerbert van Loenen, Miriam Nieboer en Wieb van de Donk

fouten. Onze partner die de Geuzenpenning kreeg, heet B’tselem (en niet B’selem). En ICCO maakte

Ron Giling/Lineair Fotoarchief Aan dit nummer werkten mee:

ICCO Magazine wordt op milieuvriendelijk

Alpha Barry, Barbara Bosma, Jonathan Huseman, Jack Leenaars, Alejandra Slutzky, Manon Stravens, Pepijn Trapman, Marieke Viergever,

papier gedrukt.

…en nog veel meer.

in december niet 80.000,- euro vrij voor noodhulp in Gaza, maar in totaal 210.000,- euro. Bij de inleidende tekst bij de fotoreportage stond dat de orkaan Nargis in Birma aan 22.000 mensen het

Waarom dit sterke vrouwen zijn, lees je op pagina 8.

leven kostte. Dit waren er helaas 140.000.

MAGA ZINE NAJAAR 2009

REPORTAGE

| Door Jonathan Huseman

De magie van BIOGAS Droogtes, overstromingen, orkanen. De ernstigste gevolgen van klimaatverandering treffen vooral bewoners van ontwikkelingslanden. ICCO Magazine zag Indiërs op ingenieuze wijze hun CO2-uitstoot beperken.

lke dag, vlak na het ontwaken, zit Subbalaxmama tot haar ellebogen in de koeienstront. En ze is er blij mee. De jonge vrouw verzamelt de uitwerpselen van haar twee koeien, vermengt die met water in een vergister, die het mengsel omzet in gas om op te koken. De vergister kreeg ze van ADATS, een organisatie waar ICCO en Kerk in Actie mee werkt. Die installatie heeft ons leven ver” anderd”, zegt ze. Ik hoef niet elke dag met ” kilo’s hout te sjouwen. Het koken is eenvou-

Op 18 december wordt in Kopenhagen een nieuw klimaatverdrag getekend. Deze top is internationaal dé kans om verbetering teweeg te brengen. Daarvoor hebben onder- handelaars steun nodig vanuit de samenleving. Teken vandaag nog de klimaatbelofte. Gebruik de kaart op pagina 5 of teken op www.klimaatbelofte.nl.

MAGA ZINE NAJAAR 2009

diger en veiliger. We zitten niet constant in de rook van het houtvuur, waar ik longproblemen van kreeg. Ik hou tijd over voor andere zaken. We krijgen inkomsten. En nu het huishoudelijk werk geld oplevert, worden vrouwen meer gerespecteerd.” Hoe Subbalaxmama geld verdient door op gas te koken, vergt enige uitleg. In Kyoto is internationaal afgesproken dat westerse landen de beperking van hun CO2-uitstoot deels in andere landen mogen behalen. Ze kopen dan CO2-credits, een soort waardepapieren die garanderen dat elders de CO2-uitstoot is verminderd. Omdat Indiërs via de biogasinstallaties hun CO2-uitstoot beperken, kunnen ze handelen in deze credits. Een biogasinstallatie bespaart ruim 2,5 ton koolstofdioxide per jaar en een ton levert op de wereldmarkt zo’n 15 euro op. Het is fantastisch om te zien hoe dit project hun levens verbetert, vindt Gert de Gans, klimaatspecialist van ICCO en Kerk in Actie, maar het is slechts een klein deel van het verhaal. Nederlanders stoten per persoon per jaar 11 ton CO2 uit. Indiërs ruim een ton. De aarde kan twee ton per jaar per persoon hebben. De Gans: We ” hebben dus fundamentele veranderingen nodig in onze eigen samenleving. Dát is de essentie. Maar alleen met het vingertje zwaaien levert niets op. Vandaar dat we projecten steunen, waarin tegengaan van klimaatverandering ten goede komt aan de armen.”

DE AARDE WARMT OP GEEF WERELDLEIDERS EEN TEKEN MET UW

KLIMAATBELOFTE

ICCO voor een fair klimaat ICCO zet zich met FairClimate in voor een rechtvaardig klimaat, zowel voor mensen in Nederland als in ontwikkelingslanden. Meer weten? Kijk op www.fairclimate.nl

STUUR DEZE KAART Maar dat type projecten is schaars. De meeste projecten komen bedrijven ten goede, die met grootschalige ingrepen zoals stuwdammen veel credits verdienen. De armste landen en armste burgers profiteren daar niet van. Bij het bijzondere Indiase project wél. Vandaar dat ‘biogas’ als een magisch woord rondzingt op het platteland in het zuiden van India. Een nieuwe aanvraag van ADATS voor 18.000 extra installaties is eind augustus goedgekeurd om officiële credits mee te verkrijgen. Voor de meeste ontwikkelinglanden is het verlagen van hun CO2-uitstoot onacceptabel. Zij zitten ver onder de duurzaamheidsnorm en zullen alleen meewerken om klimaatverandering te stoppen als hun armere burgers zich economisch kunnen blijven ontwikkelen. Terecht”, meent De Gans. ” Maar daarbij moeten we alles inzetten ” op klimaatneutrale ontwikkeling. En rijke landen moeten over de brug komen. Zij zijn de grootste vervuilers, ook historisch gezien”. <

VANDAAG NOG OP KAART WEG? TEKEN OP KLIMAATBELOFTE.NL

Een veranderend klimaat heeft rampzalige gevolgen, vooral voor mensen in ontwikkelingslande n. De klimaat top in Kopenhagen bepaalt de toekomst voor iedereen. Jouw stem telt. Teken de klimaatbelofte.

�� / �� MAGA ZINE NAJAAR 2009

NL KORT

| Door Jack Leenaars

REVOLUTIE

op drie wielen

In Azië rijden er miljoenen van rond: tuk tuks. Maar onschuldig zijn deze driewieler taxi’s niet, althans niet voor het milieu. Ze zijn luchtvervuilend en stoten veel CO2 uit. Tijd dus voor een plan dat het Indiase riksjalandschap revolutionair op zijn kop zet.

m een schoner én zuiniger motor te ontwikkelen schreven twee ICCO partners in India een wedstrijd uit: een competitie tussen zeven Indiase en Nederlandse universiteitsteams om een zo schoon en zuinig mogelijke ombouwkit voor de riksjamotor te ontwerpen. En het leverde een goed prototype op, ontwikkeld door de Hogeschool Arnhem en Nijmegen. Dit jaar nog wordt gestart met de productie van 1 miljoen tweetaktmotors. De chauffeurs zullen niet alleen verdienen aan de zuinigere motor, maar uiteindelijk ook aan het feit dat hun ombouwkit zorgt voor minder CO2-uitstoot. In samenwerking met FairClimate wordt een lokaal team geïnstalleerd, dat het tuk tuk project moet helpen bij het genereren van 6

MAGA ZINE NAJAAR 2009

carbon credits. De gerealiseerde CO2reductie kan worden omgezet in geregistreerde certificaten die weer kunnen worden verkocht op de internationale carbonmarkt. Voor chauffeur Srinivasan (38), is al dat gepraat over milieu mooi. Maar voor hem draait het om de kosten. Zoals zoveel collega’s huurt hij zijn tuk tuk voor tweehonderd roepies (drie euro) per dag. Na aftrek van de benzinekosten houdt hij na een lange dag werken zo’n vier euro over. De ” meeste ontwerpen hier kosten minimaal een maandsalaris, dan moet ik wel heel overtuigd zijn wil ik dat geld lenen.” Het tekent de sombere positie waar veel rijders in verkeren. Het is de riksjamaffia die hun

leven controleert. Zij verstrekken leningen tegen exorbitante rente en bepalen wie de felbegeerde vergunning krijgt voor de corrupte som van tachtigduizend roepies. Bijna de waarde van een nieuwe tuk tuk, die 122.000 roepies (bijna 1900 euro) kost, terwijl een vergunning officieel nog geen 5000 roepie (75 euro) kost. Het doorbreken van deze situatie is wat het ” project mede moet gaan bewerkstelligen, maar dat is een hele klus die tijd vergt”, erkent Pradeep Esteves van Context India monter. Samen met stichting Enviu voor duurzame innovatie zal hij de riksjarijders gaan mobiliseren. De tuk tuks zijn ten ” slotte de echte ambassadeurs van India.”< Kijk op www.fairclimate.nl voor de video.

BEELD Haran Kumar

ACTUEEL

Belofte

Boodschap

ICCO was afgelopen zomer op verschillende festivals aanwezig en keerde niet met lege handen naar huis. Zo haalden we tijdens Duurzaam Amsterdam, Festival Mundial en Over het IJ Festival in totaal 1797,52 euro op. Dit geld gaat naar FairClimate-projecten en een waterproject in Brazilië. Daarnaast hebben 1700 mensen een klimaatbelofte getekend.

Het grootste klimaatevenement ooit in Nederland gehouden: Beat The Heat Now in de Utrechtse Jaarbeurs op 12 december. De actiedag voor het klimaat vormt de aftrap voor het vertrek van een speciale door de Nederlandse Spoorwegen gearrangeerde trein, de Beat The Heat-Express. Met bestemming Kopenhagen waar tijdens de klimaattop alle wereldleiders zich buigen over de opwarming van de aarde. De trein die naar Kopenhagen rijdt, is niet zomaar een trein. Het wordt de langst rijdende petitie ter wereld. Via www.beattheheatnow.nl kun je jouw boodschap aan de politieke leiders in Kopenhagen achterlaten. Of beter nog: kom naar de Jaarbeurs en zet je boodschap persoonlijk op de trein!

Meer informatie op www.fairclimate.nl

Ananassen Ze worden onder erbarmelijke omstandigheden geproduceerd en Nederland is de grootste importeur. Het frisse fruit wordt onder niet zo frisse omstandigheden geproduceerd. Dat blijkt uit het ICCO-rapport ‘Arbeidsrechten in ananasteelt Costa Rica’. In Costa Rica werken zo’n 100.000 mensen in de ananassector. Daarvan werken er 25.000 op het land in de brandende zon, lange dagen voor weinig loon. Overwerk wordt niet uitbetaald. Bij ziekte sta je op straat. De arbeiders werken vaak zonder beschermende kleding met pesticiden en andere chemische middelen die in de EU allang verboden zijn. Vakbondsleden worden geïntimideerd of staan op een zwarte lijst. De ananasteelt in Costa Rica is explosief gestegen. Vorig jaar exporteerde het land 1,5 miljoen ton ananas, een groei van 22 procent ten opzichte van het jaar daarvoor. Volgens ICCO- medewerker en onderzoeker Mariken Gaanderse is handel de motor van ontwikkeling. Maar dan moeten de ” mensen in de landen zelf daar wel profijt van hebben. Het is onverteerbaar dat deze arbeiders onder mensonterende omstandigheden moeten leven en werken, zodat wij een dubbeltje minder betalen voor onze ananas.” Kijk voor meer informatie op www.fairtradeananas.nl

Het evenement in de Jaarbeurs wordt georganiseerd door een unieke nationale coalitie van natuur-, milieu-, vrouwen-, en ontwikkelingsorganisaties waar onder ICCO en Kerk in Actie.

Eten in 2050 Om iedereen in 2050 een goed bord eten te geven, moet de wereldvoedselproductie de komende veertig jaar verdubbelen. Hoe gaan we dat realiseren? Monique Grooten, van het Wereld Natuur Fonds, stelt dat er drie wereldbollen nodig zijn als iedereen zo wil eten als de westerse consument. Prem Bindraban van Wageningen UR daarentegen vindt dat die verdubbeling mogelijk is, door verstandig gebruik van onze ecologische hulpbronnen met behulp van geschikte technologie. Zij gaan met elkaar en u hierover in debat op Wereldvoedseldag. Vervolgens presenteren vertegenwoordigers van bedrijfsleven, overheid en maatschappelijke organisaties welke bijdrage zij de komende twee jaar concreet gaan leveren. ICCO presenteert het rapport The right to food and nutrition watch. Minister Verburg sluit de middag af. 16 oktober 2009 om 14.00 uur in Mammoni, Mariaplaats 14 te Utrecht. Deelname is gratis. Aanmelden kan via www.wereldvoedseldag.nl

MAGA ZINE NAJAAR 2009

ACHTERGROND

| Door Henk-Jan van Vulpen

VROUWENRECHTEN zijn mensenrechten

pen, spraken en discussieerden met hen. De mogelijkheid om met iemand te kunnen praten, was al een bevrijding. Maar, het werk was niet ongevaarlijk. Tijdens mijn bezoeken ben ik opgepakt, geslagen en mishandeld. Ook seksueel. Toch heb ik doorgezet, want vrouwen krijgen nog steeds te weinig aandacht. Zij moeten een stem krijgen.” Zijn het sterke vrouwen? Jazeker, ik heb ” bewondering voor ze. Ze zijn sterker dan ik. Ze hebben veel meer meegemaakt en gaan toch door. Ze inspireren me en stimuleren me om mijn kinderen op te laten groeien tot mensen die geven om anderen. Dat is mijn enige wens voor de toekomst.”

Sterke vrouw: Khairani Arrifin (Atjeh) Khairani Arrifin groeide als kind op met onrecht. Onze grond werd afgepakt en we ” werden uit onze huizen verdreven om plaats te maken voor gaswinning”, vertelt Arrifin. Daarna ben ik rechten gaan stu” deren: om arme mensen te geven waar zij wettelijk recht op hebben.” Door de oorlog in Atjeh (1999) kwamen veel vrouwen en kinderen in vluchtelingenkampen terecht. De psychische, sociale ” en economische problemen waren groot. Om iets te doen, richtte ik met enkele vrouwen Relawan Perempuan untuk Kemanusiaan (Vrijwilligsters voor de Menselijkheid) op. We bezochten vrouwen in kampen en dor8

MAGA ZINE NAJAAR 2009

Khairani Arrifin (42) is docent Rechten en oprichtster van de organisatie Relawan Perempuan untuk Kemanusiaan in Atjeh.

Sterke vrouw: Claudine Tsongo Mbalamya (Congo) Claudine Tsongo Mbalamya woont in OostCongo. Ze heeft gestudeerd en is docent aan de Universiteit van Goma. Veel vrouwen krij” gen die kans niet”, zegt ze. Ik ben bevoor” recht. De situatie van vrouwen in Congo wordt gekenmerkt door uitbuiting, misbruik, verkrachting en huiselijk geweld. Ik kan daar niet onverschillig onder blijven!” Daarom richtte Mbalamya met medestudentes in 2005 de Dynamique des Femmes Juristes (DFJ) op. Met twaalf vrouwelijke col”

lega’s geef ik vrouwen juridische bijstand en voorlichting over hun rechten. De vrouwen bevrijden zich uit het keurslijf van culturele gebruiken. Ze kennen hun rechten. Maar er is nog veel te bereiken. Zoals de institutionele gelijkwaardigheid van man en vrouw. Daar lobbyen wij voor.” Ze hoopt dat Congo meer de richting opanzelfgaat van Liberia. De presidente van ” dat land, Ellen Johnson-Sirleaf, is mijn voorbeeld van een sterke vrouw. Ze regeert in een werelddeel dat bol staat van vrouwonvriendelijkheid en zet zich daarbij ook enorm in voor vrouwen. Dat verdient bewondering.” Claudine Tsongo Mbalamya, oprichtster en coördinatrice van DFJ, maakt zich sterk voor de vrouwen in DR Congo.

Ze leerde zichzelf rekenen en zette een handeltje op om haar kinderen te onderhouden. Ze blijft anderen steunen, waar ze maar kan. Zij is mijn grootste voorbeeld. Mijn dochter van twaalf heeft ondanks haar verlamming diezelfde gedrevenheid.” Amanda Camilo, coördinatrice bij La Ruta, maakt zich sterk voor de vrouwen in Colombia.

Ambassadrice: Wendy Dubbeld Sterke vrouw: Amanda Camilo (Colombia) Amanda Camilo werkt bij La Ruta Pacifica de las Mujeres (De Vredesroute van Vrouwen). La Ruta is een feministische, anti-militaristische vrouwenbeweging met een netwerk van driehonderd Colombiaanse vrouwenorganisaties. Naast onderzoek en het in kaart brengen van mensenrechtenschendingen geeft La Ruta advies aan de overheid om de situatie van vrouwen te verbeteren. Er ” gebeuren hier in Colombia te veel dingen die niet door de beugel kunnen. Te veel om te blijven zwijgen”, zegt Camilo. De vrouwen in Colombia hebben te maken met aanranding, verkrachting, ontvoering, marteling en moord. De slachtoffers zijn ” vaak familieleden van vijandige troepen, om de moraal van de tegenpartij te breken. Dochters, echtgenotes en moeders. Het is onveilig in Colombia, ook voor de medewerkers van La Ruta. We worden bedreigd, maar we zetten toch door om door het militarisme en machismo heen te breken. Onze stem is nodig.”

Wendy Dubbeld is ambassadrice van de campagne Vrouwen staan Sterker. Dubbeld is één van Nederlands meest gevraagde fotomodellen en werkt voor Elite. Haar foto’s sierden de pagina’s van magazines als Cosmopolitan, Elle, Vogue Esposa en Jackie. Waarom zet jij je in voor Vrouwen staan Sterker? Met eigen ogen zag ik in Nepal de trieste ” situatie van vrouwen. Het bevestigde alle schrijnende verhalen over onrecht aan vrouwen. Ik hoorde indrukwekkende levensverhalen van jonge prostituees en vrouwen die zich inzetten tegen misbruik, ongelijkheid en onrecht. Het contrast met mijn werk als model - waarin alles om de buitenwereld draait - kan haast niet groter zijn. ‘Strong is the new beautiful’ is mijn nieuwe motto.”

Wie is voor jou een sterke vrouw? Jyotsna Maskay, een van de sterke vrou” wen van vorig jaar. Zij kiest ervoor zich in te zetten voor vrouwen uit haar geboorteland, terwijl ze de mogelijkheden heeft een comfortabeler leven te leiden, in het buitenland bijvoorbeeld. Een krachtige stoere vrouw, die ondanks haar strijdbare feministische karakter niet haar vrouwelijkheid en meisjesachtigheid is verloren. Dat vind ik erg leuk aan haar!” Waarom verdienen vrouwenrechten meer aandacht? Vrouwen zijn net zoveel waard als man” nen. Vrouwenrechten zijn mensenrechten. Het is onaanvaardbaar hoe vrouwen in bepaalde landen behandeld worden. Daar kunnen we ons toch niet bij neerleggen?” <

Waar gaat het om? Met de campagne Vrouwen staan Sterker wil ICCO aandacht van publiek en politiek voor VN-resolutie 1325, die voorziet in een sterkere rol voor vrouwen bij wederopbouw. Kijk op www.vrouwenstaansterker.nl

BEELD Pilgrimm Pictures/Bernd Out

Een betere toekomst voor alle vrouwen, daar gaat het om. De campagne Vrouwen staan Sterker presenteert dit seizoen drie nieuwe boegbeelden. Sterke vrouwen springen in de bres voor vrouwen. Want, wie weten beter wat speelt en moet gebeuren dan de vrouwen zelf?

Ik ben opgegroeid met het besef dat men” sen zich kunnen verheffen uit hun moeilijkheden. Al mijn helden benadrukken dat: van Martin Luther King en feministische schrijfsters tot de sterke vrouwen in mijn familie. Mijn oma kon niet lezen of schrijven en werd geslagen, maar liet zich niet ontmoedigen. MAGA ZINE NAJAAR 2009

| Door Henk-Jan van Vulpen

Eerlijk PAPIER Papier is overal. Kranten, brieven, toiletpapier en boeken: keurmerken, zoals FSC, vertellen ons over de duurzaamheid van deze papierproducten. Maar wat zeggen ze nu eigenlijk precies? Waar kun je als consument op letten?

VAN BOOM TOT BOEK

de stammen gaan naar de fabriek

gewassen en gekookt tot pulp oud papier wordt voor recycling naar de fabriek gebracht

et papiergebruik zal de komende jaren verder toenemen. En daarmee ook de impact op milieu en klimaat. Op duurzame papierproductie valt heel wat terrein te winnen, want het is nog lang geen botertje tot de boom. Papier kost ” bomen. Daar kunnen we niet omheen, maar dat kan wel op een verantwoorde en duurzame manier”, vertelt Harrie Schreppers, ICCO’s bosspecialist. Het gaat om duur” zaam bosbeheer. Selectieve houtkap is daar een onderdeel van. Zo blijven flora en fauna intact en kan het bos op natuurlijke wijze herstellen. Ook sociale en economische aspecten vallen onder duurzaam bosbeheer en verdienen aandacht.”

Respect ICCO ondersteunt (bos)eigenaren en de kleine producent. We vinden het belangrijk dat ” de economische en sociale aspecten niet uit het oog verloren worden”, zegt Schreppers. De lokale bevolking is afhankelijk van de ” bossen voor voedsel, medicijnen, huizenbouw en brandhout. Ook beschermen de bossen hen tegen erosie. Ze hebben traditionele rechten die gerespecteerd moeten worden. Daarnaast moet ook de markt voor hen toegankelijk zijn.” Om het aandeel van duurzaam en verantwoord papier (en hout) in Nederland te vergroten, werkt ICCO samen met FSC. Een groot aantal vakbonden, bedrijven, ” ontwikkelings-, natuur- en milieuorganisaties (zoals Greenpeace en WNF) participeren ook binnen FSC. Ieder met zijn eigen agen10

MAGA ZINE NAJAAR 2009

da. Als bijvoorbeeld sociale aspecten te weinig aandacht krijgen, trekt ICCO aan de bel, terwijl de andere organisaties meer op andere zaken letten. Die focus kan verschillen en dat is goed, want zo blijft FSC scherp en dus betrouwbaar. Daar zit ‘m de kracht van FSC.”

worden versnipperd

bomen worden gekapt

Maar, wat is FSC nu eigenlijk? FSC (Forest Stewardship Council) is een internationale organisatie die verantwoord bosbeheer stimuleert en toetst aan de hand van standaarden. Voldoet een bos aan die standaarden? Dan kan het FSC-keurmerk verleend worden. Zo weet de consument zeker dat zijn ”

gewassen en gekookt tot pulp de pulp wordt gebleekt en verwerkt tot papier het papier wordt op grote rollen gedraaid

INFOGRAPHIC Gemm’Art

ACHTERGROND

een boek

de rollen gaan naar een groothandel of drukker

de drukker snijdt, bedrukt en bindt het tot een eindprodukt

FSC Labels FSC-gecertificeerd papier onderscheidt zich met drie verschillende standaardclaims: • de claim: FSC 100% label: papier gemaakt van uitsluitend pulp (hout) uit FSC-gecertificeerde bossen • de claim: FSC Mixed Sources: papier gemaakt van minimaal 50 procent pulp (hout) van FSC-gecertificeerde bron; de overige pulp bestaat uit gerecycled materiaal en/of hout uit FSC gecontroleerde bronnen. • de claim: FSC Recycled label: papier gemaakt van minimaal 85 procent post-consumer gerecycled materiaal (de rest is pre-consumer gerecycled materiaal) In dit label zijn naast de claim opgenomen: logo, uniek certificaatnummer (verwijst naar bedrijf en gecertificeerde), webadres en copyright.

papierproduct uit verantwoord beheerde bossen komt”, vertelt Arjan Alkema, hoofd Beleid & Communicatie bij FSC Nederland. FSC let alleen op de herkomst van de pro” ducten, en niet op het verdere productieproces. We volgen het hout tot aan het trans-

Duurzaamheid geeft papier meerwaarde port naar de fabriek (zie infographic, red). Andere keurmerken letten op hun beurt op verdere stappen in het productieproces van papier. We liggen in elkaars verlengde. Een keurmerk voor de hele keten is er nog niet.”

Keurmerk Meer weten over FSC? Bijvoorbeeld, waar papier met het FSC-keurmerk verkrijgbaar is? Kijk op www.fsc.nl

Als consument kun je letten op het FSC-label ” - met het gestileerde boompje. Dat staat op het product of de verpakking”, zegt Alkema.

Bij ieder bedrijf in de keten (van bos en zage” rij tot papierfabriek en drukker) zien onafhankelijke controleurs toe dat FSC-hout niet wordt vermengd met hout uit slecht beheerde bossen of uit illegale kap. Als alle bedrijven in de keten gecertificeerd zijn, heeft ook het eindproduct het FSC-label.” Duurzaamheid geeft papier(producten) meerwaarde. Ons marktaandeel groeit. ” Bedrijven en organisaties willen zich onderscheiden met FSC”, zegt Alkema. Inmiddels ” gebruiken ruim 400 Nederlandse drukkers FSC-papier. Ook grote organisaties doen mee: zo print de NS haar treinkaartjes op FSC-papier en heeft V&D een complete FSC-lijn met schriften, notitieblokkken en adresboekjes in de schappen liggen. En ook Hema verkoopt FSC-producten. Multikopy is bezig met certificatie voor al haar vestigingen. Eigenlijk verbazen we ons er over dat we in tien jaar tijd zo ver gekomen zijn”, zegt Alkema.

Consument Wat kan de consument doen? Kies bewust ” voor FSC-producten en stimuleer het aanbod door er naar te vragen in de winkel. Kopieerpapier, printpapier, enveloppen, ordners en schrijfblokken: allemaal verkrijgbaar met het FSC-keurmerk. Het signaal en de keuze van de consument zijn bepalend.” <

Andere keurmerken Naast het FSC-keurmerk bestaan ook andere labels op papier, zoals de Nordic Swan, Blauwe Engel, Milieukeur en Europees Ecolabel. Zij letten op het verdere proces, zoals onder meer gebruik van chemicaliën bij de productie, opwitters en energieverbruik. De eisen, nauwkeurigheid en controle verschillen per label.

MAGA ZINE NAJAAR 2009

VOOR JOU GESELECTEERD!

De krenten uit de BOEKENPAP De dagen worden korter en de avonden langer. Tijd om lekker weg te kruipen in die gemakkelijke stoel, met een goed boek. Welke moet je beslist lezen? Vijf ICCO-medewerkers over hun favoriete boek.

Ebbenhout Ryszard Kapuscinski Soms onthoud je één scene uit een boek. Soms onthoud je er meerdere. En heel soms, een enkele keer, verschijnen te pas en te onpas scènes uit een boek voor je geestesoog. Dan heb je te maken met een prachtboek. Ebbenhout van Ryszard Kapuscinski is zo’n boek. De grote meester van de journalistieke reportage heeft meerdere klassiekers op zijn naam staan, maar dit boek over Afrika is niet alleen zo beeldend dat je het idee hebt de beschreven scènes zelf mee te maken. Ze openen je letterlijk de ogen. Voor wie wil weten hoe het is om oog in oog met een black mamba te staan, in bed te liggen met ontelbare kakkerlakken of hoe talloze revoluties en oorlogen in Afrika verliepen. Kapuscinski was er veertig jaar lang bij. Onvergetelijk. Een tip van: Jonathan Huseman, persvoorlichter

De andere kant van Israël Susan Nathan ‘Joodse ouders willen niet dat hun dreumesen met een één-jarig Israëlisch-Palestijns meisje in aanraking komen en weren haar van de crèche’. Dit bericht, in de kranten van deze zomer, motiveerde mij om De andere kant van Israël te lezen. Opgegroeid als Joods meisje, in het zeer discriminerende Groot-Brittannie van na de oorlog, maakt Nathan als volwassene haar grootste droom waar: ze vertrekt naar het beloofde land. Bij aankomst wordt haar echter snel duidelijk dat het niet het land is van melk en honing. Indringend en persoonlijk vertelt Nathan over haar ervaringen als enige Joodse in het Israëlisch-Palestijnse dorpje Tamra. Zij bekijkt de situatie als buitenstaander, die tegelijkertijd binnen staat. Zo schetst ze op unieke wijze een beeld van de problemen waar de Palestijnse minderheid in Israël mee te kampen heeft. Hoe zij op alle mogelijke wijzen slachtoffer zijn van een systeem dat onderdrukkend en racistisch is. Een tip van: Manon Wolfkamp, Midden-Oostenlobbyist 12

MAGA ZINE NAJAAR 2009

De aderlating van een continent Eduardo Galeano Schrijver Galeano komt uit Uruguay en is een van de beste schrijvers uit LatijnsAmerika. Verhalend, meeslepend en met een tikkeltje humor vertelt hij over de sociale en economische geschiedenis van Latijns-Amerika. Vanaf het kolonialisme tot aan de verschijning van het boek, in de jaren zeventig – toen het boek onder dictatuur nog verboden was. Galeano droomt van één groot Latijns-Amerika, waar mannen en vrouwen waardig en in gelijkheid leven. Hij zegt: Utopieën ” zijn broodnodig voor onze dromen.” Die woorden blijven me bij. Een tip van: Alejandra Slutzky, binnen ICCO verantwoordelijk voor democratisering- en vredesopbouwprojecten in Latijns Amerika.

De laatste vlucht van de flamingo Mia Couto Een reeks ontploffingen van VN-soldaten zet een Mozambikaans stadje op stelten. Van de blauwhelmen blijft niets over, behalve hun penis. De VN sturen een Italiaanse onderzoeker. De plaatselijke prostituee, de corrupte burgemeester, de kruidendokter, de godslasterende priester: allen geven zij hun visie op het mysterie. Poëtische verhalen, vol oude legendes en met geregeld een heerlijke sneer naar Westerse arrogantie en ongeduld. Een Europese blik kan geen vat krijgen op hun waarheid, waarin het rijk van doden en levenden, dieren en mensen naadloos in elkaar overloopt. Aan het einde van dit boek is het of je wakker wordt uit een bizarre droom. Een tip van: Barbara Bosma, persvoorlichter

Persepolis Marjane Satrapi Persepolis vertelt en verbeeldt de recente geschiedenis van Iran vanuit het perspectief van de auteur. Van kind tot jong volwassene. Op schoot bij haar progressieve ouders, in dialoog met God en Marx, rebellerend op school en op straat. In Europa zien we hoe ze de revolutie, het geweld en de afnemende vrijheden beleeft en scherp bevraagt. Niet alleen afschuwwekkend, maar ook geestig en ontwapenend én leerzaam (een tipje achter de media-’burka’). En dat in een stripverhaal verteld. IJ-zer-sterk. Een tip van: Manon Stravens binnen ICCO verantwoordelijk voor economische projecten in Azië.

PAPIER rijk ❶

Dat verdient een bloemetje Een gerecyclede vaas, van onder meer oude telefoonboeken. Families in Manilla en Baquio knippen het papier in kleine strookjes en rollen het tot papieren kralen. Met milieuvriendelijke lijm worden ze op een fles geplakt. Kraaltjes zorgen voor een ‘bling-bling-effect’. Getest op ‘waterbestendigheid’ en dus echt als vaas te gebruiken.

Mooie, eerlijke papierproducten. Ze zijn praktisch en innovatief. En dat zonder in de papieren te lopen.

❶

Vaas € 27,00 Verkrijgbaar bij de Wereldwinkels. www.wereldwinkels.nl

❷

Stuur een kaartje! Deze topografische kaarten werden nog net op tijd gered van het oud papier. Een Duitse ondernemer recyclet deze kaarten en maakt er enveloppen van. Origineel, van extra sterk materiaal en niet duurder dan gewone enveloppen. De voorraad is beperkt. TOPO – envelop (zonder venster) in diverse formaten, vanaf € 1,95 (90x144 mm, pakje á 25 stuks) TOPO – envelop (met venster) in diverse formaten, vanaf € 3,15 (162x229 mm, pakje á 25 stuks) Ook verkrijgbaar als schrijf- en printpapier en geschenkdoos met een sortering. Voor meer ontwerpen en verkooppunten in Nederland: www.bureaubewust.nl

❸

Afgekeurd = goedgekeurd Handwerklieden ontwerpen samen met Fair Trade Original producten van gerecycled (met name afgekeurd) papier.

❸

Onderzetter € 3,95 (klein) en € 14,95 (groot) Kom € 9,95 (klein) en € 17,50 (groot) Schaal € 24,50 (groot) Verkrijgbaar bij de Wereldwinkels. www.wereldwinkels.nl

❹

Eco-behang Behangfabrikant Graham & Brown brengt prints geïnspireerd op milieuthema’s. Variërend van natureltinten en bloemmotieven tot regenwouden en bedreigde vogelsoorten. Deze serie is 100% FSC en gemaakt van (niet-zuurhoudende) inkt op waterbasis. Elke rol (10m x 52 cm) is verpakt in afbreekbaar materiaal van mais. Verkrijgbaar in diverse kleurstellingen, vanaf € 44,90 Voor meer ontwerpen en verkooppunten in Nederland en Belgie: www.grahambrown.nl

❹

MAGA ZINE NAJAAR 2009

COLUMN

INVESTEER

Puzzel en win! Als alle hieronder opgegeven woorden in het diagram zijn weggestreept, blijft er een aantal letters over. Lees deze letters regel voor regel van boven naar beneden, zo vind je de oplossing.

K W A Z

T C A N

M U E T T

H M S D

O O T U K T U K P N C N L L L G G S B O O

N L A D R A E

F O

A D G B D O P O O A R M O E D E B

Wat kun je winnen?

F N G

van ICCO Magazine signeerde Stef Bos drie sets van zijn unieke demo-cd’s waarop zijn nieuwste werk is te beluisteren. De cd-set is alleen verkrijgbaar via de website www.stefbos.nl en na voorstellingen. Hoe kun je meedoen? Stuur de oplossing naar info@icco.nl of naar ICCO Postbus 8190, 3503 RD Utrecht en vermeld er bij ‘IM-puzzel’. Winnaars krijgen de drie cd’s thuis-

BEELD Marieke Viergever (ICCO)

gestuurd.

Bezuinig op ontwikkelingssamenwerking! Die roep klinkt steeds luider mede door de wereldwijde economische en financiële crisis. Publiek en politiek hebben de neiging ontwikkelingssamenwerking alleen als kostenpost op te voeren. Als een werksoort waar geen eer aan valt te behalen omdat er te weinig resultaten zouden worden geboekt. Of omdat iedereen die erbij is betrokken op een of andere wijze corrupt is.

A W A K E N

Veel puzzelplezier.

Gesigneerde cd’s! Speciaal voor lezers

en we profiteren allemaal

K R E K Z

V K R T A A D O N D A

A A A C E

E E

N L I

R D K R O T U U D R E C E

E D R H

S A G S N T

L B L Z A A H H T

BEELD Marieke Viergever (ICCO)

maar op één manier weg te strepen is.

K D N S C E E N G A P M A C S T B R E

N V L N N D K A R

U B O E O O

S A

B O N F R Z N M Z T

G G A E

L N E N T H

F A U Z E

D M T B E W G R A N R P

R R E

E U G D IJ U S O T O E T N B A F

N E P

E C

L U H C S

R D A S

F E N

E P H T

S A B M A G S O C E

© www.ruiterpuzzel.nl Elk woord bevat minstens twee letters die maar op één manier weg te strepen zijn. Als alle woorden zijn weggestreept, blijft er een aantal letters over. Deze vormen samen de oplossing. Veel puzzelplezier.

Aids Alert Ambassadrice Armoede Azië Basisbehoefte Bede Bishkek Boek Bomen Boom Bron Burkina Faso Campagne

Charitas Charitatief Conflict Daad Dienstreis Dorst Duurzaamheid Ezine FairClimate Fsc Gezin Gul Hitte Hulp

Hulpverlening ICCO India Indo Jeugd Karig Kerk in Actie Klimaatbelofte Landbouw Leven Mundial Nepal Ngo Nicaragua

Nodig Nood Nuttig Onze Opbrengst Papier Partner Samen Tuktuk Waken Wij Zelf

In elk woord zit minstens één letter die

| Door Jack van Ham

Deze column gaat niet over bezuinigen. In deze column wil ik graag een pleidooi houden om juist in deze economisch en financieel barre tijden een extra financiële impuls te geven aan ontwikkelingssamenwerking. Investeer in ontwikkelingssamenwerking! Niet omdat je toch geld over hebt, maar investeer omdat beide partijen ervan zullen profiteren. Allereerst de financiële crisis. Niet de vergrijzing, de zorg of zelfs het milieu zal een zware druk op onze toekomstige generatie leggen. Nee, de hebzuchtige en wereldwijd tijdelijk incompetente en onbetrouwbare financiële sector is er verantwoordelijk voor dat op korte en zelfs lange termijn, veel middelen van burgers moeten worden gebruikt om de enorme schuldenlast op te vangen. Een rekenvoorbeeldje: De huidige schaal van wereldwijde investering in ontwikkelingssamenwerking is ongeveer honderd miljard dollar per jaar. Dat is ongeveer 2,5 % van het bedrag wat dit jaar werd uitgetrokken om de financiële sector te redden! In elke sector in de samenleving zal gesneden moeten worden. Openbare voorzieningen, onderwijs, de zorgsector. Zo ook in ontwikkelingssamenwerking en dat lijkt alleen maar logisch en fair. Maar dat is niet zo. Niet om de gebruikelijk en soms zwaar aangezette morele redenen of het delen van onze rijkdom. Dat is allemaal niet verkeerd en er is veel goeds uit voortgekomen. Maar het heeft ook afhankelijkheidsverhoudingen gecreëerd die onwenselijk zijn. Nee, ik wil uw schuldgevoel niet opwekken en u daarmee motiveren geld te doneren. Nee, wat ik u wil voorhouden is dat: - in de toekomst noodzakelijke migratieruimte, - de in snel tempo schaarser worden noodzakelijke grondstoffen, - de groei in economische en financiële afzetmarkten, - de zeer noodzakelijke milieu- en landbouwruimte en - de potentiële conflictgebieden zich voor het grootste deel in ontwikkelingslanden bevinden. Het is niet voor niets dat de grote fondsen als PGGM en RABO zich begeven in de wereld van het microkrediet. Het is niet voor niets dat op grote schaal wordt gehandeld met zogenoemde emissierechten om de gevolgen van klimaatverandering te spreiden en te verminderen. Het is niet voor niets dat we veel potentie zien in de verbetering van landbouwmethoden in ontwikkelingslanden. Om ook in de toekomst een wederzijds belang te houden en te creëren is het nodig dat de directe investeringen in ontwikkelingslanden blijven gehandhaafd. Sterker nog, de indirecte investeringen in scholing, democratie en corruptiebestrijding moeten zelfs worden opgevoerd. Investeren en risico nemen in economisch gemakkelijke tijden met teveel geld kan iedereen. Keuzes maken in moeilijke tijden vraagt moed en inzicht, geen verkeerd bezuinigingssentiment. Jack van Ham, Algemeen directeur ICCO

ICCO spec wz aug 2009 14

MAGA ZINE NAJAAR 2009

Ruiter Puzzel MAGA ZINE NAJAAR 2009

| Door Hanan Nhass

SESAM , open u!

BEELDEN Marieke Viergever (ICCO)

IN BEELD

❹

45 vrouw, onder wie Maria. Ze stuurt de productie aan, doet de kwaliteitscontrole en treedt op als manager. Salaris: 120 dollar per maand.

❸ Om haar inkomen wat aan te vullen, ver-

❺

❻

koopt ze de eieren van haar eigen kippen in de winkel van de coöperatie én verkoopt ze zelfgenaaide tassen en kleding.

❹ De coöperatie organiseert eens per twee weken een lokale markt waar boeren uit de regio hun producten verkopen. Niet alleen een extra zakcentje voor de boeren, maar ook goed voor de gemeenschapszin.

Zoals in het sprookje Sesam, open u! veranderde haar leven voorgoed. De Nicaraguaanse Maria (55) is welvarender én gelukkiger dan ooit. Dankzij de sesamzaadjes die ze verwerkt tot olie, loopt haar leven eindelijk gesmeerd.

❺ De sesamplant is een kruidachtige plant

❶

die ongeveer 1 meter groot kan worden. Hij komt oorspronkelijk uit Afrika.

❼

bewerking - een lange weg af, want ze zijn merendeels voor export bestemd. Eén van de afnemers is de Body Shop die de sesamolie verwerkt in allerlei crèmes. Een groot deel van de sesamolie voldoet aan de biologische en fairtradeeisen. ICCO ondersteunt de coöperatie nu bij het ontwikkelen van nieuwe producten op basis van sesam.

❶ Maria Ernestina Hernández Reyes

samen met haar kleinkinderen. Dankzij coöperatie Juan Francisco Paz heeft ze haar leven in het Nicaraguaanse dorp Achaupa kunnen verbeteren. Als weduwe heeft ze het niet gemakkelijk gehad. Hertrouwen was niet succesvol (de man in kwestie bleek losse handjes te hebben). Van de coöperatie leende ze geld om grond te kopen om er een huis op te bouwen. Na jaren van afzien, gaat het nu goed met Maria. Ze houdt kippen en varkens.

❼ De olie wordt door de filter gezuiverd.

De machines zijn verbeterd. Zo moesten Maria en haar collega’s het voorheen doen met een handpers, maar dat was erg arbeidsintensief.

❽ Inmiddels heeft de coöperatie met steun

❷ Zes dagen per week werkt ze in de

van ICCO een nieuwe sesamfabriek en opslagloods gebouwd. Twintig mensen verdienen er hun boterham. <

sesamfabriek van de coöperatie, die in 1991 werd opgericht. Inmiddels telt de coöperatie 275 leden, waarvan

MAGA ZINE NAJAAR 2009

❻ De sesamzaadjes van Maria leggen - na

❷

❸

❽

MAGA ZINE NAJAAR 2009

| Door Henk-Jan van Vulpen

STEF BOS:

Nederafrikaan in woord en lied

egin jaren negentig leerde Bos ZuidAfrika kennen. Na de vrijlating van ” Nelson Mandela overheersten grote spanning en optimisme in het land. En daar was ik bij, middenin die revolutiegeest van puur idealisme. Ik voelde me een kind in een grote snoepwinkel! Zo’n geboortemoment meemaken is bijzonder, verrijkend en inspirerend!”

Pocketformaat

Hij is Nederlander, woont in België en is regelmatig te vinden in Zuid-Afrika, zijn derde thuis. Stef Bos, zanger van ‘Papa’, raakte na een bezoek verslingerd aan de taal van de Afrikaners, de mensen en het land. Het was liefde op het eerste gezicht.” ”

Zuid-Afrika heeft de zanger niet meer losgelaten. Het was liefde op het eerste gezicht. ” Dat zit ‘m in het unieke ontmoetingsmoment, maar ook in de complexiteit van het land”, zegt hij. Rijkdom en armoede, ” schoonheid en lelijkheid, sociale en economische ongelijkheid: de uitersten zijn groot. En dan nog het hoge aantal HIV-infecties... Zuid-Afrika is de wereld in pocketformaat. Het vertelt hoe de verdeling in de wereld is en zet me met beide benen op de grond.”

Kippenvel en tranen Sinds de ontmoeting schrijft en zingt Bos ook in het Afrikaans over thema’s die spelen. Die taal heeft – net als Vlaams – raak” vlakken met mijn moedertaal en is toch totaal anders. Het is net alsof je naar familie van je ouders gaat, die je verhalen over hen vertellen die je nooit gehoord hebt. O, als die drie talen elkaar zouden opvrijen… En dan de mensen en hun muzikale traditie. Ze verliezen zichzelf in de muziek. Er gebeurt iets allesoverstijgends. Het gaat niet om te laten zien dat ze het goed kunnen, maar om het diepere en onzichtbare zichtbaar te maken. Daarvan krijg ik kippenvel en tranen in mijn ogen! Dit is wat ik zoek op het podium en in Zuid-Afrika vind je het gewoon op straat.” <

Lezersaanbieding: demo-cd’s BEELD Coast Company

Het nieuwste werk van Stef Bos is onofficieel uitgebracht op drie ‘democd’s’. Deze eerste opnamen zijn alleen verkrijgbaar via www.stefbos. nl en na de voorstellingen. Speciaal voor ICCO Magazine signeerde Stef Bos drie sets van deze unieke cd’s. Kijk snel op pagina 14 hoe je in bezit kunt komen van deze set.

MAGA ZINE NAJAAR 2009

Stef Bos (48) is zanger en tekstschrijver. Bij het grote publiek is hij bekend met het nummer Papa, een hit in Nederland en België. Hij is onderscheiden met onder meer twee Edisons, een Zilveren en een Gouden Harp en de Pall Mall Exportprijs. Levenskunst

,,Ik heb mezelf pas leren kennen in steden waar mijn taal niet gesproken wordt.,, Stef Bos

INTERVIEW

Hij schreef het voorwoord in het boekje The Art of Life, uitgegeven door Togetthere, het internationaal jongerenprogramma van ICCO en Kerk in Actie. Hij is enthousiast over de jongerenreizen: Het is precies zoals ik wil reizen: mensen leren kennen ” en niet alleen hun situaties. Leven in het hier en nu, bijvoorbeeld door inventief te zijn en mogelijkheden te blijven zien zoals arme mensen in Zuid-Afrika dat doen... Dat is voor mij levenskunst! De Togetthere-reizen zijn een cadeau aan levenservaring, geven richting aan je leven en zorgen voor een genuanceerder wereldbeeld.” The Art of Life gaat over levenskunst op basis van ontmoetingen in Bangladesh, Honduras, Ghana, Israël en de bezette Palestijnse gebieden. Wil je dit boekje bestellen? Dat kan via www.icco.nl.

ICCO Magazine legde Stef Bos zes dilemma’s voor: Maar eerst: Mensen zijn dualistisch, maar ” de wereld is niet zwart-wit”, zegt Bos. Als je ” het zwart-wit-gedachtengoed ondermijnt gaan mensen tollen. Weet je wie dat ook al deed? Jezus. Hij zei: ‘…wie zonder zonde is, werpe de eerste steen’. Daarmee zette hij zwart-wit-denken op scherp. En dat is goed, want het zorgt voor draaiing. Ook in ontwikkelingswerk. Het is niet altijd kiezen tussen twee dilemma’s, al zetten ze je wel aan het denken.”

1 - Nuchter of spiritueel? Stef Bos: Spiritueel, maar voor mij is dat ook ” heel nuchter: je plaats kennen. Weten en beseffen dat je deel uitmaakt van een groter geheel, iets dat je eigen leven overstijgt. Verbonden met ons voorgeslacht vormen we een keten van mensen. Niemand is alleen zichzelf. Je bent een stukje van je vader en een stukje van je moeder. Daar krijg je wat van mee. In de spiegel zie ik niet alleen mijzelf, maar ook mijn voorouders.” 2 - Woorden of daden? Stef Bos: Ik kies voor daden, terwijl ik alleen ” maar met woorden bezig ben! Wat ik zeg en zing moet toepasbaar zijn. Als ik liefdesliedjes zing, zonder dat ik van iemand kan houden, ben ik toch maar pathetisch?” 3 - Praktische hulp of doneren? Stef Bos: Wat kun je doen? Wat behoort tot je ” mogelijkheden? Ik hoor van enthousiaste en beziel-

de mensen die zelf aan de slag gaan, geplukt worden en stranden met hun project. Effectieve hulp is belangrijk. Laat het daarom over aan experts. Als het gaat om ontwikkelingshulp kies ik voor doneren. Dat gaat natuurlijk niet op als je buurman het moeilijk heeft. Dan kom je uit je schulp en help je waar je kunt. En niet door een enveloppe in een brievenbus te doen…”

4 - Noord of Zuid? Stef Bos: Ik ben een reiziger, steeds in beweging. ” Onderweg van Noord naar Zuid en terug. Ik kies het Zuiden als bestemming. Het Noorden ken ik al, vormde me en maakt deel uit van mijn identiteit. Dat raak ik niet kwijt, waar ik ook ben.” 5 - Commercieel of non-profit? Stef Bos: Non-profit is het uitgangspunt. Mijn ” muziek is in eerste instantie niet commercieel, maar een middel om iets constructiefs toe te voegen. De behoefte iets toe te voegen is non-profit en duurzaam. Zonder die bezieling werkt het niet. En vervolgens blijkt dan dat het ook verkoopt…” 6 - Boodschapper of troubadour? Stef Bos: Troubadour. Een ouderwetse, maar ” mooie benaming. De verbinding tussen muziek en poëzie heb ik altijd gezocht. Het intrigeert me. Een troubadour brengt niet direct een morele boodschap, maar vertelt wat hij onderweg is tegengekomen. Ik voel me verwant, maar of ik het ook ben? Dat laat ik aan anderen om te zeggen…” MAGA ZINE NAJAAR 2009

REPORTAGE

| Door Henk-Jan van Vulpen

287180

1346

<<<<<<<

478 477328

TECHNIEK

_ ____ _ __ vertellen

___ _

<<<<<<<

E 46 76 3 GAZIN 992377 O<< MA 4 3 C 9 C 4 I 5 D 378 P< NL GJJ K4 785999 N V K 47

<<<<<<<

In deze rubriek ngeren uitgezonden jo ng in over hun ervari nden. sla___ ontwikkeling_

_ ___

helpt een handje

In veel ontwikkelingslanden ontbreekt het aan technische capaciteit en middelen om problemen op te lossen. De combinatie van lokale middelen met westerse technologie en kennis biedt uitkomst. Ik verbaas me steeds weer over de eenvoudige en ” doeltreffende oplossingen”, zegt Pieter-Jan Coumou. Waarom een uitzending? Het is een waardevolle ervaring. Door ” langere tijd te wonen en te werken in een niet-westerse cultuur krijg je het meest intensieve contact met de mensen. Ook religieuze en idealistische overwegingen spelen een rol. Ik voel me bevoorrecht door mijn stabiele gezinssituatie, hoge opleiding, ontwikkelingsmogelijkheden en vrijheden. Dat is niet vanzelfsprekend. Ik wil me inzetten voor mensen die dit niet hebben. Door ontwikkelingswerk, via CEAS en Togetthere, kan ik mijn capaciteiten voor anderen inzetten. Paradoxaal genoeg is deze uitzending uiteindelijk ook weer in mijn eigen belang, want de impact van mijn bijdrage is maar klein terwijl ik er veel van opsteek.” Wat is CEAS? CEAS (Centre Ecologique Albert ” Schweitzer) is een Zwitserse ngo. De organisatie onderzoekt, leidt op en advi20

MAGA ZINE NAJAAR 2009

seert op gebied van duurzame energie, toepasbare techniek voor vaklieden en ecologische landbouw. Het draait om technisch vernuft en creativiteit. Effectief, simpel en goedkoop. Ik verbaas me steeds weer over de eenvoudige en doeltreffende oplossingen voor de problemen. Geen state-of-the-art, maar praktisch toepasbaar. Daar zijn mensen mee geholpen.” Kun je daar een voorbeeld van geven? Voor veel garages is oude motorolie een ” afvalproduct. Toch kan het nuttig gebruikt worden. Ik onderzoek en ontwikkel mogelijkheden voor het verbranden van deze olie in kleine stookinstallaties. In Burkina Faso is men begonnen met het inzamelen, hergebruiken en verwerken van deze olie op nationaal niveau, maar er moet nog veel gebeuren. Zo wordt oude motorolie direct in de natuur geloosd. Het is de uitdaging een simpel en goedkoop ontwerp te maken dat aansluit op de beperkte

mogelijkheden in dit land. Daarnaast participeer ik in andere projecten, zoals de verbetering van een mango-droogoven.” Heb je het gevoel dat je iets bijdraagt? Ik boek wel wat winst. Zo draag ik bij aan ” recycling van oude motorolie, verminderde houtkap, nieuwe inkomensgenerende activiteiten en minder schade aan het milieu. Maar de benodigde techniek en installaties voor betere en duurzamere oplossingen zijn voorlopig nog niet beschikbaar.” Wat doet een uitzending met je? Het is goed om je eigen ‘veilige’ thuis” plek te verlaten en in contact te komen met mensen die anders leven of met andere zaken bezig zijn. Ik zoek interactie met de ander en dus zoek ik de ander op. Door de kennismaking reflecteer ik op mijn eigen cultuur en ontdek ik de positieve en negatieve kanten.”<

In een buitenwijk van Dakar staat één van de eerste Dalton-scholen van Afrika. ICCO Magazine bezocht de school. ‘We willen ook bijdragen aan persoonlijke vorming van de leerlingen.’

e Daltonschool-in-spé staat in een buitenwijk van Dakar. Met uitzicht over de Atlantische Oceaan, loopt directeur Nestor Diatta trots door zijn schoolgebouw. Zijn Collège Privé d’Espérance Laïque (CPEL) telt 450 leerlingen, merendeels afkomstig uit arme vissersfamilies. In 1998 richtte hij de school op. Hij hoorde voor het eerst van Daltononderwijs via een Utrechtse basisschool (zie kader). De onderwijsvisie past goed bij onze ” school, mede omdat we per 45 leerlingen slechts één leerkracht hebben.” Directeur Diatta wil ook een bijdrage leveren aan de persoonsvorming van zijn leerlingen. We willen de kinderen zelf initia” tief laten nemen, zodat ze zich pro-actief kunnen opstellen. En daarin is creativiteit belangrijk. Voorbeeldje: een moeilijk woord zullen we niet op het bord schrijven, maar we vragen de leerlingen de letters uit een tijdschrift te knippen.” De twaalfjarige Mame Awa Seck vindt school leuk. De bibliotheek, mede mogelijk gemaakt door giften van een Nederlandse Daltonschool in Utrecht, is helemaal haar

Wijs in Senegal ”De sleutel tot economische ontwikkeling is onderwijs”, zegt Margot Klute, binnen ICCO jarenlang verantwoordelijk voor

Geboeid door verre landen en andere

het onderwijsprogramma in Senegal.

culturen? Togetthere verzorgt uitzendin-

Omdat ICCO sinds kort decentraal

gen voor jongeren. Inclusief goede voor-

werkt, heeft Klute net voor de zomer

bereiding, begeleiding en een geschikte

haar pakket overgedragen aan collega

bestemming. Kijk op www.togetthere.nl.

Noh Adaffana.

Uitwisseling met Utrecht

Haren vlechten, touwtje springen, voetballen en kn utselen. Ze verst aan elkaar misschien niet, maar zich vervelen hoeven ze niet: de leerlingen va n CPEL en de Utrechtse ba sisschool De Tw ijn . Sinds vijf jaar hebben ze contact met elk aar. Een delegatie Ne derlandse leerlin gen is zelfs al naar Daka r geweest en oo k de Senegalese Mame en Baye (foto) bezochten de ba sisschool in de Domstad.

BEELD Noh Adaffana (ICCO)

<<<<<< <<<<<<<

| Door Hanan Nhass

DALTON, c’est quoi?

e lf t 5 ) u it D 2 ( u o m n Cou ie te r- J a W ie: P w il li g e r h e r e v r ij tt e g o T den it g e z o n Wa t: U so k in a Fa ou, B ur g u o d a uag Waa r: O 20 09 c ember e d t to i 20 09 Va n ju n ann e e r:

___ _

OP PAD

ding. Vooral de avonturenboeken verslindt ze. Ze wil graag arts worden. Haar klasgenootje Baye Macoumba wil graag piloot worden. Maar voor nu vindt hij vooral het computerlokaal interessant.

zelfstandig kunnen werken en de uitleg van een leeftijdsgenoot kunnen accepteren. En natuurlijk moet het personeel er op toegerust zijn. Om het eerste certificaat te behalen is CPEL nog wel zo’n 6 jaar bezig.”

Leerkracht Caro Ngom (30) doet de muzieklessen, Frans en rekenen. Moeilijk vindt ze het niet, dat voor de klas staan. De leerlin” gen maken hun huiswerk goed. Natuurlijk zijn er niveauverschillen. De ene leerling leert nu eenmaal gemakkelijker dan de ander.” Een tik deelt juf Caro niet uit. Ongehoorzame kinderen, krijgen voor ” straf extra huiswerk mee.” Haar voldoening haalt ze uit de blijdschap van de kinderen. Als ik een liedje voor ze zing, en ik zie ze ” lachen en dansen…dat vind ik geweldig!”

De Daltonschool is een privéschool. Dat wil overigens niet zeggen dat er rijkeluiskinderen op zitten. ‘Privé’ wil alleen zeggen dat de school niet door de overheid is gesticht. Om er naar school te gaan, betaalt een leerling zo’n 3 euro per maand. Momenteel krijgt de school meer aanmeldingen dan ze plaatsen heeft.

Maar het Dalton-onderwijs is niet voor elk kind geschikt, waarschuwt Noh Adaffana, namens ICCO (vanuit het regiokantoor in buurland Mali) verantwoordelijk voor onderwijsprojecten in Senegal. Het kind moet ”

De afgelopen jaren heeft ICCO de school met gemiddeld vijfduizend euro per jaar gesteund. Hiermee zijn docenten en management getraind, heeft een uitwisselingsproject met de Utrechtse basisschool De Twijn plaatsgevonden, en is er een aantal extra klassen gebouwd, mede dankzij Wilde Ganzen. Vanaf 2010 gaat CPEL zonder steun van ICCO verder. < MAGA ZINE NAJAAR 2009

COLUMN

RECENSIE

P e p i j n

T r a p m a n

BEELD Maarten Boers (ICCO)

Van de kaart

Pepijn Trapman is regiomanager van het regiokantoor CentraalAzië.

Waar naar toe zegt u?” Kyrgyzstan”, herhaal ik, voor de derde keer. Nee ” ” ” meneer, u moet zich vergissen. Dat land bestaat niet”, zegt de ambtenaar. Aangezien ik mij voor ICCO langere tijd in Centraal-Azië vestig, ben ik me aan het laten uitschrijven in het gemeentehuis op de Veluwe. Maar zo gemakkelijk gaat dat niet. Maar meneer, ik verzeker u: ik kom er vandaan en ga er weer naar toe. Dan ” moet het toch ergens op de kaart staan?”, opper ik. Dat is inderdaad vreemd”, ” erkent hij zorgelijk achter zijn loket, terwijl hij nerveus heen en weer schuift. Fronsend kijkt hij naar het beeldscherm en bladert in mijn paspoort dat uitpuilt van visa voor ‘stan-landen’. Ik besluit koffie te gaan halen, twee kopjes. Na tien minuten scrollen met de muis kijkt hij mij concluderend aan: Meneer, ” Kyrgyzstan staat niet op de kaart”. Heb je geen land dat er op lijkt?” suggereer ” ik. Ja, dat is een goed idee” en hij veert vreugdevol een stukje van zijn stoel. ” Wat heeft u staan?” Kazachstan, is dat wat? Pakistan dan? Of liever Kirgizië?” ” ” Doe maar Kirgizië”, stel ik voor. Het vakje word elektronisch aangevinkt. De ” ambtenaar kijkt me tevreden aan en ik kan vertrekken. Terug naar huis, waar de verhuizers mijn appartement leeghalen. Blij te horen dat het verhuisbedrijf wel precies weet waar Kyrgyzstan ligt. Wat is dat voor land dat niet eens op de kaart staat? Kyrgyzstan, blijkbaar dus in Nederland beter bekend als ‘Kirgizië’, is een land in Centraal-Azië dat grenst aan Oezbekistan, Kazachstan, China en Tadzjikistan. Men (be)leeft de zomer hier volop. In augustus is het elke dag rond de veertig graden. Families komen bijeen, iedereen is tot ‘s avonds laat buiten en geniet van de overvloed aan fruit. Maar ondanks de hitte, druppelt langzaam de gedachte aan de naderende winter al door en gezinnen bereiden zich er op voor. Overal worden huizen gerepareerd, jam gemaakt, fruit gedroogd, groente gepot, noten verzameld en hooi gestapeld. Alles wat aan eventueel bezit verkocht kan worden, wordt langs de kant van de straat verkocht om een financiële reserve voor de winter op te bouwen. Als de vorst regeert, dalen de temperaturen in Centraal-Azië tot zo’n min dertig graden! In de slecht verwarmde huizen vriest het ook binnenshuis. En als de ingeslagen voorraad langzaam maar zeker verdwijnt - en de winter voor de meeste families te lang duurt - ben ik blij te weten dat voor ICCO Kyrgyzstan en Centraal-Azië wél op de kaart staan…<

MAGA ZINE NAJAAR 2009

| Door Jonathan Huseman en Alpha Barry

Bijtend portret van Indiase samenleving India een land van uitersten noemen, is een cliché van jewelste. Een boek schrijven waarin die uitersten indringend, schrijnend én humoristisch naar voren komen, is een prestatie van jewelste. Het lukt Aravind Adiga in zijn debuutroman ‘The white tiger’. Balram Halwai, de hoofdpersoon, is een jongen uit een arm Indiaas gezin, zoals er talloze zijn. Hij verlaat zijn familie op het platteland om in de grote stad als chauffeur te gaan werken voor een rijke ondernemer. In die functie ziet hij het bedrog dat zijn werkgevers plegen. Hij ondergaat dag in dag uit de vernederingen, zoals zovele minder fortuinlijke Indiërs die dagelijks ondergaan. Hoewel vanaf de eerste bladzijde een onderhuidse spanning voelbaar is, oogt het boek aanvankelijk als een losjes verhaal over een arme sloeber die carrière heeft weten te maken. En dat is het ook. Maar daarnaast is de sloeber begiftigd met een feilloos gevoel voor maatschappelijke verhoudingen,

die hij sarcastisch en achteloos onder woorden brengt. Zoals in dit fragment: See, the poor ” dream all their lives of getting enough to eat and looking like the rich. And what do the rich dream of? Losing weight and looking like the poor.” Over dikke rijkaards, die in de stadse betonkolossen voor het dilemma staan waar ze moeten hardlopen, zegt hij: There ” was a pavement outside, but that was for the poor to live on.” Met dit soort bijtende zinnen schetst hij het India van de geblindeerde auto’s, van de koffers geld die onderhands van eigenaar wisselen, van luxe hotels, van economische groei en voorspoed en exor-

bitant prijzige flessen whisky, van schaamteloze en soms weerzinwekkende zelfverrijking. Hij plaatst het India van het Licht, tegenover het India van het Donker, dat in de hoeken en kieren van de samenleving te vinden is, het straatleven, rauw, hard en vooral onderdanig. En Balram besluit dat hij de onmogelijke oversteek wil maken, van het Donker naar het Licht. En die oversteek is niet zonder bloedvergieten.

De vorm van het boek is ingenieus. Het is één lange open brief aan de premier van China, die een staatsbezoek plant om het wereldwijd geroemde Indiase ondernemerschap te onderzoeken. U wilt ondernemerschap, dan kunt u ondernemerschap krijgen, is de boodschap van Balram. Daarvoor stelt hij wél een gruwelijke daad. Hij vermoordt zijn meester, rooft diens smeergeld en gebruikt dat als startkapitaal voor een zeer succesvol bedrijf in het zuiden van India. Naarmate het boek vordert, wordt helder dat Balram uit het welhaast onwrikbare sociale systeem gaat breken. Een prachtig boek over losbreken van eeuwenoude ketenen. Aravind Adiga, ‘The white tiger’, paperback, 321 blz., 7,95 euro. Ook vertaald in het Nederlands, De Bezige Bij, 18,90 euro.

Somalische rapper verrast Rap: in geen andere kunstvorm is de globalisering zo doorgedrongen. In drie decennia overgewaaid uit de VS, kent tegenwoordig nagenoeg elk land zijn eigen rapgeschiedenis. Zo ook Somalië, en wel in de persoon van K’naan. De cd The Dusty Foot on the Road van de Somalische rapper K’naan, verhaalt over de trauma’s in één van ’s werelds meest geïsoleerde conflictgebieden. Waar veel niet-Amerikaanse rappers overkomen als matige na-apers, is K’naan juist ontzettend origineel. De tekst is scherp, geëngageerd,

maar verliest niets aan poëtische kracht. Het album doet denken aan de nummers uit de hoogtijdagen van Bob Marley. De liedjes op dit album zijn live opgenomen tijdens optredens in de hele wereld. Van New York tot Djibouti hoor je de reacties op K’naan’s woordspelingen. Dus aan sfeer niets te kort.

Ook muzikaal gezien zijn de nummers een verademing. Weg met de computermuziek, K’naan weet de traditionele percussie uit de Hoorn van Afrika moeiteloos in te schuiven in de lyrics over het harde leven van de Somaliërs. Voor wie denkt dat rap alleen gaat over geweld en seks, doet er goed aan zijn vooroordelen te toetsen aan dit album. En ook voor wereldmuziekliefhebbers is dit album zeker een aanrader.

The Dusty Foot on the Road – K’Naan (Kanaan Warsame). Import-cd van Wrasse Records. Vanaf 12,99 euro verkrijgbaar bij onder meer Xango (Utrecht), Plato, Fame en Concerto (Amsterdam).

MAGA ZINE NAJAAR 2009

PODIUM | De lezer schrijft

Prikkeldraad Met prikkeldraad geschreven woord, de pen gedoopt in angst; wie raakt er wanneer, besmet? wie overleeft het langst? Het woord vervormt het rode zand in donkere, zware kluiten en het sluit ideële hoop op toekomstbeelden buiten. Het rooft ervaring door de jeugd, kostbare belevingsmomenten, het leven van velen komt helaas niet verder dan hun lente. Voor een langzaam stervend continent is het toch niet te laat?

BEELD Pilgrimm Pictures/Bernd Out

Met steun en schouders, hulp en hoop, is Afrika gebaat.

Dit gedicht is geschreven door Christianne van de Wal (57). Behalve dichteres is zij lerares in het basisonderwijs en zet ze zich samen met haar man in voor de stichting Oyugis Integrated Project, die strijdt tegen de aidsproblematiek in Kenia. Dit gedicht ” heb ik geschreven in 2002 na een indrukwekkend bezoek aan Kenia. Als ik daar kom, word ik ondergedompeld in de cultuur. De mensen léven daar echt. Ze hebben zoveel overlevingsdrang en dat raakt me enorm.”

MAGA ZINE ZOMER 2009

Ook uw gedicht publ iceren? Of misschien heeft u een vraag of opmerking aan de reda ctie? Stuur uw bijdrage voor 6/11 naar de reda ctie via info@icco.n l.