ICCO Magazine Winter 2009 by ICCO

1 jaar geleden: wat gebeurde er in Gaza?

Harm Edens: ‘Over klimaat maak ik geen grappen’

ICCO

wenst je ee n onderneme nd

2010! Kijk snel op pagina 12.

ENERGIE Bijna éénvijfde van alle elektrische energie ter wereld wordt gebruikt voor verlichting. Tijd dus om te besparen. De solarlamp, goedkoop én goed voor het klimaat, helpt een handje. Plus: handige hulpmiddeltjes om zélf het klimaat én je portemonnee te ontzien.

Jaargang 6 • Nummer 4 • Winter 2009

INHOUD

winter 2009

Verloren energie? Hij waarschuwt er voor. Jack van Ham, onze bestuursvoorzitter, schrijft in zijn column (pagina 15) dat Kopenhagen dreigt te mislukken als niet iedere beleidsmaker alert is.

BEELD Marieke Viergever (ICCO)

En deze boodschap is belangrijk. Daarom hebben we als thema gekozen voor energie, in al haar verscheidenheid. ‘Bedreigende’ energie, letterlijk in het te winnen boek Help mijn iglo smelt, èn figuurlijk: de moordende energie van het Israëlische militaire establishment in Gaza, die enkele moedige soldaten ertoe bracht om hun energie te gebruiken voor een publieke aanklacht (pagina 6).

Maar er is natuurlijk ook ruimte voor positieve energie; duurzame energie, slimme energie (van frituurvet naar biodiesel, pagina 7) en menselijke energie (daar heeft Gerda Havertong er gelukkig nog genoeg van, zie pagina 18). En verder heb ik mezelf natuurlijk ook afgevraagd wat of wie míj energie geeft. Mensen die zó veel moed tonen als de Israëlische militairen…dat geeft mij energie…Zij weten hun ‘negatieve energie’ om te buigen naar positieve. Ze creeren daarmee hoop voor hun medemens én voor zichzelf. P.s. We hopen natuurlijk dat Kopenhagen geen ‘verloren energie’ is. Daarom luiden de kerklokken in heel Europa op 13 december (www.klimaatklokkenluiden.nl) en roepen we je voor de laatste keer op de klimaatbelofte te tekenen via www.klimaatbelofte.nl.

Piet van Ommeren Hoofdredacteur ICCO Magazine

COLOFON ICCO Magazine verschijnt vier keer per jaar en wordt kosteloos toegezonden. Wil je voortaan ook een exemplaar ontvangen? Bel dan de servicedesk: (030) 692 79 79 of ga naar www.icco.nl/magazine. Schrijven kan ook: postbus 8190 3503 RD Utrecht. ICCO is een van de grootste ontwikkelingsorganisaties in 2

MAGA ZINE WINTER 2009

Nederland en heeft 45 jaar ervaring in het bestrijden van armoede en onrecht. Samen met Kerk in Actie werkt ICCO in meer dan vijftig landen.

5 Over klimaat maakt hij géén grappen. Harm Edens, bekend van humoristische tv-programma’s, maakt zich zorgen over het klimaat. ‘We kunnen dit niet blijven verpesten!’

Hoofdredactie:

Gerrit de Vries, Henk-Jan van Vulpen,

Piet van Ommeren (ICCO)

Harry Weerts

Eindredactie:

Opmaak en vormgeving:

Hanan Nhass (ICCO)

Zwerver Grafische Vormgeving, Utrecht

Redactie:

Drukker:

Jaap ’t Gilde (ICCO) Jannet Wagner (stagiair)

De opdracht van armoedebestrijding kan ICCO natuurlijk niet alleen uitvoeren. Onder de naam ICCO-alliantie hebben we met Kerk in Actie, Edukans, Oikocredit, Prisma en Share People de handen ineengeslagen.

Beeldredactie: Bernd Out

De Groot Drukkerij, Goudriaan Redactieraad: Gerbert van Loenen, Miriam Nieboer en Wieb van de Donk

Coverfoto: Raymond Rutting/Hollandse Hoogte

ICCO Magazine wordt op milieuvriendelijk

Aan dit nummer werkten mee:

papier gedrukt.

Amis Boersma, Marie-Catrien Goddijn, Jonathan Huseman, Bindiya Jaggan, Paul van der Steen, Marieke Viergever,

Duurzame energie is in opkomst, óók in Afrika en India. Hoe? Dat lees je op pagina 10.

8 ArtBags. Ze zijn er weer! Door de tas te kopen, steun je de strijd tegen aids. Heeft het nu? Ja!

En verder RUBRIEKEN 7 20 15 23

NL Kort Op pad Column Recensie

INTERVIEW

18 De vijf dilemma’s van Gerda Havertong

12 ICCO Magazine selecteerde handige gadgets die zuinig met je energie omgaan.

IN BEELD

16 Microkrediet: klein geld, groot verschil!

EN OOK

14 Puzzel mee! …en nog veel meer. MAGA ZINE WINTER 2009

Door Hanan Nhass

ICCO-regiokantoren:

WAT & WAAR?

Armoede en onrecht bestrijden: dat doen we al ruim veertig jaar. Regelmatig bezinnen we ons op dit werk. Doen we het goed? Wat kan beter? De afgelopen jaren hebben we een nieuwe opzet van onze organisatie voorbereid. We willen namelijk niet langer alleen vanuit Utrecht bepalen welke projecten we in ontwikkelingslanden steunen. Om deze medezeggenschap van mensen in het zuiden vorm te geven, richten we regiokantoren op. Eind 2010 hebben we er 8 mét lokaal personeel. Op welke thema’s de regiokantoren zich gaan richten? Dat wordt bepaald door Regionale Raden waarin wetenschappers, ontwikkelingswerkers, onderzoekers en andere deskundigen uit de landen zélf zitten. In deze wereldkaart een overzicht van ICCO in 2010. Global Office*: Vanuit Utrecht Focus: Coördineren van activiteiten in alle regios’s en verbinden met publiek in Nederland. Regional Office West-Afrika: Vanuit Bamako (Mali) Focus: • Onderwijs en volwassenalfabetisatie • Lokale markten (fruit, katoen) • Conflicttransformatie en democratisering Regional Office Oostelijk Afrika: Vanuit Kampala (Oeganda) Focus: • Conflicttransformatie (incl. verzoening) • Toegang tot basisvoorzieningen en economische ontwikkeling ter ondersteuning van conflicttransformatie Regional Office Zuidelijk Afrika: Vanuit Lilongwe (Malawi) Focus: • Democratisering (actief burgerschap) en economische empowerment • Klimaatverandering • Hiv/aids Regional Office Centraal Azie: Vanuit Bishkek (Kirgizië) Focus: • Bevorderen van politieke participatie en goed bestuur • Economische ontwikkeling door versterking lokale producenten • Gevolgen klimaatverandering • Verbetering van de leefomstandigheden van migranten

MAGA ZINE WINTER 2009

Regional Office Zuid-Azie: Vanuit Delhi (India) Focus: • Voedselzekerheid en water • Migratie en de gevolgen van de economische crisis • Bevorderen van goed bestuur Regional Office Zuid-Oost Azie: Vanuit Denpasar (Indonesië) Focus: • Toegang tot land en bos voor minderheidsgroepen • Verbetering van politieke en economische participatie • Respect voor mensenrechten • Conflicttransformatie en verzoening

Regional Office Midden Amerika & Haïti: Vanuit Managua (Nicaragua) Focus: • Economische ontwikkeling t.b.v. de zwakkeren in de samenleving (jongeren en inheemse groepen) • Democratisering & versterking van de rechtsstaat • Risicomanagement gericht op (natuur)rampen • Jongeren en geweld Regional Office Zuid-Amerika: (locatie vooralsnog onbekend) Focus: • Versterking kleine producenten door faciliteren van toegang tot (inter)nationale markten

• Maatschappelijk verantwoord ondernemen • Recht op land en voedsel • Jongeren en veiligheid (incl. kinderarbeid) • Klimaatverandering (behoud tropisch regenwoud) * Projecten in het Midden-Oosten (Israël en de Bezette Palestijnse gebieden) en Suriname vallen onder het Global Office in Utrecht. In de volgende ICCO Magazine maak je kennis met het regiokantoor Centraal Azië in Kirgizë. Wie werken daar en wat doen ze precies?

INTERVIEW

| Door Jannet Wagner

➎ vragen aan Harm Edens ’OVER KLIMAAT maak ik geen grappen’ Vraag NCRV-presentator Harm Edens naar klimaatverandering en hij barst los. De aarde gaat kapot en daar maakt Edens zich zorgen over. Hij presenteert het Nationaal Klimaatevenement Beat the Heat Now, op 12 december. Dit is ” dé manier om te laten weten: het móet nu gaan gebeuren in Kopenhagen!”

➊ Hoe groen leef jij? Ik probeer natuurlijk alle eenvoudige din” gen te doen die je kunt doen, zoals de kraan uitzetten tijdens het tanden poetsen. Ik eet vlees omdat ik er zoveel van houd, maar koop alleen biologisch. En producten boycotten doe ik ook, zoals die chocolade: Ferrero Rocher. De chocolaatjes zitten in een plastic folie in een plastic bakje, met daaromheen natuurlijk een dikke plastic verpakking. Daar kan ik echt boos over worden. Met de wetenschap van nu mag dat echt niet meer.”

➋ Wat is jouw bespaartip? Een vliegreis per persoon staat gelijk aan ” twee jaar autorijden. Ga eens op fietsvakantie in Europa in plaats van een vakantie in een luxe resort in Brazilië! Dat is het enige voordeel van klimaatverandering: over een paar jaar kun je op Texel ook bij tropische temperaturen in de zon te liggen.”

➌

Waarom zet je je in voor Beat the Heat Now? De onwetendheid over het klimaatpro” bleem is schrikbarend. Ik doe daarom zo

veel mogelijk om mensen bewust te maken van de gevolgen. Klimaatverandering wordt het probleem van de jeugd van nu. Eerdere geslachten hebben het verpest en nu moet de jeugd het oplossen. In 2050 hebben de jongeren van nu een groot probleem. Daarom moeten we actie ondernemen. En op 12 december kunnen we laten zien dat de jeugd daar achter staat. Ik ben zelf wel 48, maar erg jong van geest.”

➍ Ontwikkelingslanden komen in

de problemen bij het opvangen van de gevolgen van de klimaatverandering, veroorzaakt door het Westen. Denk aan de droogte in Ethiopië. Wat is volgens jou een oplossing hiervoor? We moeten nu radicaal gaan verande” ren. Ik denk al jaren na over hoe dat moet. Voor het Wereld Natuurfonds was ik in Brazilië, waar je heel duidelijk de gevolgen van de klimaatverandering ziet. Er zijn hele stukken land weggevaagd. Ik heb eens met een econoom zitten rekenen hoeveel het kost om vanuit het rij-

ke Westen die bossen weer te planten. We kwamen uit op 110 miljard euro per jaar. Dat is een schijntje! Dit moeten we ergens vandaan halen. De hele aarde heeft er profijt van.”

➎ Mensen kennen jou van komi-

sche televisieprogramma’s als ‘Dit was het nieuws’. Hoe zou jij het klimaatprobleem onder de aandacht brengen, met humor misschien? Dit is ongeveer het enige onderwerp ” waar ik géén grappen over zou willen maken. Tegenwoordig moet alles maar leuk zijn, anders wordt er niet geluisterd. We moeten mensen heel direct aanspreken. Waar sta jíj in de samenleving, wat doe jíj aan het probleem? Daar leen ik me graag voor, zoals bij het evenement Beat the Heat Now. Ik maak me zorgen over de ondergang van de aarde. Ik heb al veel van de wereld gezien, en ook nog heel veel niet. Telkens weer verbaas ik me over hoe ongelooflijk mooi deze planeet is. We kunnen dit niet met z’n allen blijven verpesten!”< MAGA ZINE WINTER 2009

ACTUEEL

| Door Hanan Nhass

Het morele prijskaartje van

Deze maand is het één jaar geleden dat het Israëlische leger Gaza binnenviel. De wereld was in rep en roer en ook in Nederland reageerde men geschokt op het brute geweld. De vraag is nog altijd: heeft het leger oorlogsmisdaden begaan? Ja, zeggen de eigen manschappen. Een exclusief interview met ex-militair Yehuda Shaul.

aza, december 2009. Het is nacht en Israëlische militairen hebben een huis ingenomen en controleren een kruispunt. Dan zien ze op tweehonderd meter afstand een man met knipperende zaklamp dichterbij komen. Ze vragen toestemming om waarschuwingsschoten te lossen. Maar het loopt anders: De ” commandant arriveert helemaal opgewonden, kijkt rond, ziet de Palestijnse oude man in de nacht met zaklantaarn en gebiedt: 'Alle scherpschutters het dak op!' Dan barst er geweervuur los van het dak waardoor we allemaal opspringen. De oude man geeft een schreeuw die ik nooit zal vergeten zolang als ik leef. Iedereen schiet en schiet en de man schreeuwt. De commandant komt naar beneden, stralend en zegt: 'Dit is nog eens een goed begin van de nacht.' De volgende morgen sturen we de hond die explosieven kan opsporen op hem af, om aan hem te snuffelen. De man is schoon, heeft niets bij zich. Behalve de zaklantaarn. Hij draagt een wit overhemd en een lange baard. Ik voelde me rot over die hele toestand.” Uit een andere getuigenis: Ik herinner me dit als een moeilijk ” moment. Ik weet dat hij (de man, red.) daar twee dagen lag, voordat hij werd weggehaald.” 6

MAGA ZINE WINTER 2009

OORLOG

Deze en 24 andere militairen vertellen in De Stilte Doorbroken over hun ervaringen in de Gaza-oorlog. Dit is het morele prijs” kaartje dat aan oorlog en bezetting hangt. We willen gewone Israëli’s hiervan bewust maken,” licht Yehuda Shaul toe. Hij diende zelf als militair in ondermeer Hébron en is één van de drijvende krachten achter Breaking the Silence, de Israëlische organisatie die sinds 2004 met steun van ICCO gebeurtenissen vanuit alle rangen in het leger bij elkaar brengt. Hij reist door Europa om aandacht te vragen voor zijn gebundelde getuigenissen. Shaul ziet de oorlog als een gevaarlijk keerpunt, omdat er grenzen zijn overschreden. We hebben veertien soldaten gesproken en ” zij zeiden onafhankelijk van elkaar dat er geen beperkingen werden opgelegd aan gebruik van geweld. Op alles wat beweegt, mocht je schieten. Om een hoek te nemen, gingen er wel twaalf kogelhulzen doorheen. Om je een idee te geven: één huls bevat 52 kilo explosieven. Het doodt iedereen binnen een straal van vijftig meter en verwondt binnen een straal van tweehonderd meter. Beste verdediging is niet te verschuilen, maar te vuren, zo is het motto. Pas na de inval kwamen er regels over wanneer wel en wanneer niet te schieten.”

p Yehuda Shaul verzorgt rondleidingen in Hébron.

De operatie in Gaza, in militaire kringen Cast Lead genoemd, was een succes, zo kregen de militairen van hoger hand te horen. Maar tegen de totale vernietiging was geen ” of nauwelijks verzet”, merkt Yehuda op. En dat is niet raar, want er is grof geweld gebruikt. Uit de getuigenissen blijkt dat er ” wél fosfor én menselijke schilden zijn gebruikt. En we hebben de getuigenissen gecheckt en dubbelgecheckt.” Hoe zijn de reacties op de getuigenissen binnen Israël? Yehuda: De onvoorwaarde” lijke steun voor het militaire beleid begint scheurtjes te vertonen. Maar we worden door politici afgeschilderd als een organisatie die door buitenlands geld wordt gesteund en dus een verborgen agenda heeft. Voor de media geldt: alle Israëlische journalisten zijn éérst Israëli en dan journalist. Dat betekent dat heel veel niet wordt gepubliceerd.”< De bundel getuigenissen kun je kosteloos opvragen door een email te sturen naar info@icco.nl.

NL KORT

Energieboost

Vrijkaartjes www.lievevrouw.nl 033-4226555

Indrukwekkende speelfilms en documentaires die je blik op de wereld verruimen, dat zijn de producties van Movies that Matter. Deze winter kun je kiezen uit vier unieke films. Eén daarvan is The heart of Jenin. Jenin Een indringend verhaal over de nnn%dfm`\jk_XkdXkk\i%ec CXe[\càb CXe[\càb twaalfjarige Ahmed Chatib, die ]`cdgifîXddX eXaXXi )''0 door Israëlische soldaten werd doodgeschoten, omdat ze zijn speelgoedgeweer aanzagen voor een echt vuurwapen. Zijn vader besluit Ahmeds organen te doneren aan een Israëlisch kind. Na het zien van de film krijg je een verdiepingsprogramma aangeboden waarin je in debat kunt met filmmakers, politici en mensenrechten-activisten. 8d\ij]ffik ;\ C`\m\ Mifln Ñ /#,' & .#,' & -#,' nnn%c`\m\mifln%ec '**$+))-,,,

8djk\i[Xd Bi`k\i`fe Ñ / & -#,' i\j\im\i\e1 ')'$-)*(.'/ nnn%bi`k\i`fe%ec

8ie_\d =fZlj =`cdk_\Xk\i Ñ . & ,#,' i\j\im\i\e n\Yj`k\& ')-$++)+)/* nnn%]fZljXie_\d%ec

;\e ?XX^ =`cd_l`j ;\e ?XX^ Ñ -#,' & ,#,' i\j\im\i\e1 '.'$*-,-'*' nnn%Ôcd_l`j[\e_XX^%ec

<ejZ_\[\ :`e\dX :feZfi[`X Ñ . & - & , `e]f7ZfeZfi[`X%ec nnn%ZfeZfi[`X%ec ',*$+*' '0 00

DXXjki`Z_k =`cdk_\Xk\i Cld` i\ Ñ / & . & -#,' jkl[\ek\e i\j\im\i\e1 '+*$*)(+'/' le[hjWWb ;d][bi nnn%cld`\i\%ec

>f\j Êk 9\\jk Ñ i\j\im\i\e1 "*(((*))/(+) nnn%kY\\jk%ec

Ifkk\i[Xd CXekXi\e&M\ejk\i Ñ / & i\j\im\i\e1 '('$)..)).. nnn%cXekXi\e$m\ejk\i%ec

>ifeè^\e M\iX Q`\e\dX Ñ + gclj ( dXXe[bXXik i\j\im\i\e1 q`\e\dX7m\iX$îfeè^\e%ec nnn%m\iX$îfeè^\e%ec

Lki\Z_k Cfl`j ?Xikcffg\i :fdgc\o Ñ .#,' & -#,' i\j\im\i\e1 '*'$)*)'+,' nnn%_Xikcffg\i%ec

FBK )''0

EFM )''0

;<: )''0

A8E )'('

8D<IJ=FFIK s 8DJK<I;8D s 8IE?<D s ;<E ?88> s <EJ:?<;< >F<J s >IFE@E><E s D88JKI@:?K s IFKK<I;8D s LKI<:?K

Het Movies that Matter-programma is een initiatief van Amnesty International, dat medegefinancierd wordt door ICCO. Daarom mogen we 2x twee vrijkaartjes weggeven. Stuur een email naar info@icco.nl o.v.v. MtM én de keuze van je film. Dan krijg je de kaartjes thuisgestuurd. Kijk voor meer informatie op www.moviesthatmatter.nl.

Smaakmaker Lijkt het je niet heerlijk om wakker te worden in een wereld zonder extreme armoede? Het kan! Het boek 52 simpele manieren om armoede de wereld uit te helpen vertelt hoe. In dit boekje lees je dat het heel gemakkelijk is om bij te dragen aan een betere wereld, maar vooral hoe leuk dat kan zijn. Tip 40 bijvoorbeeld: ‘Verander de wereld aan tafel’. Over hoe je door eerlijke smaakmakers te eten armoede de wereld uit helpt. Op de pagina zit een geurig zakje Fairtrade zeezout geplakt. Het boek is geschreven door Fons en Jacqui Burger en mede mogelijk gemaakt door EEN, een initiatief van zestig maatschappelijke en ontwikkelingsorganisaties, waaronder ICCO. Nieuwsgierig? Bestel het boekje (leuk om kado te geven) via www.52X.nu.

De samenleving bestaat niet alleen uit klanten en houdt evenmin op bij de grens. Dat is de visie van multinational Imtech. In Zuid-Afrika maakten ze vorig jaar van oud frituurvet milieuvriendelijke biodiesel. Dit jaar geeft Imtech een boost aan het Peoples’ PoweR project van de Zuid-Afrikaanse ngo Nova (partner van ICCO). Het team meette het energiegebruik van gezinnen en gaf advies over het verminderen van energiegebruik. Attie van Niekerk, directeur van Nova, is blij met de impuls van het Imtech-team. Het team heeft weer dynamiek gebracht in ” het project. We weten nu hoe we energieverbruik kunnen terugdringen door huishoudens op maat te adviseren.” Imtech deelt, in samenwerking met SharePeople, haar expertise met kleine en middelgrote ondernemers en gemeenschappen in Zuid-Afrika. Sinds 2008 vertrekken speciale Imtechteams, gewapend met kennis, ervaring en een hoop motivatie, naar Zuid-Afrika. Lees hier meer over op www.icco.nl.

Bedrijfsplan Het klinkt nog ver weg, 2011. Maar ook in die periode willen we armoedebestrijding voortzetten. Daarom hebben we op 1 december de contouren van ons bedrijfsplan 2011-2015 ingediend bij het ministerie van buitenlandse zaken, onze belangrijkste subsidiegever. Daarin staat medezeggenschap van mensen in het Zuiden centraal. Om deze invloed vorm te geven, zetten we in acht regio’s in de wereld regiokantoren op met lokaal personeel. Zie de wereldkaart op pagina 4. In ons bedrijfsplan besteden we aandacht aan de aanpak van drie burning issues: eerlijke handel, klimaat en samenleven in verscheidenheid. Deze kwesties zijn als belangrijkste uit de bus gekomen tijdens een recente internationale bijeenkomst. Na de eerste ronde van 1 december blijven er dertig organisaties/ allianties over voor de volgende ronde. In de zomer van 2010 wordt duidelijk of ICCO het aangevraagde bedrag ook krijgt. De vorige bedrijfsplanperiode (die in 2010 afloopt) kende de toenmalige minister 471,6 miljoen euro aan de ICCO-alliantie toe.

MAGA ZINE WINTER 2009

ACHTERGROND

| Door Jannet Wagner

ART voor aids Ze zijn er weer: de ArtBags van Stop Aids Now! Dit jaar in meer winkels te koop. Maar hoe staat het eigenlijk met het aidsprobleem?

In het verleden Mies Bouwman, vorig jaar Hans Klok, en dit jaar Gerard Joling. De BN’ers zijn er elk jaar bij. In de Bijenkorf in Amsterdam geven zij de aftrap voor de verkoop van de ArtBag, waarvan de opbrengst gaat naar aidsprojecten in de landen waar de organisatie Stop Aids Now! actief is.

’Je wilt niet weten of je hiv hebt’ Nederlanders houden wel van een kunstige tas en al helemaal als hij voor het goede doel is. Sinds 2002 zijn er in totaal 515.000 ” tassen verkocht, en dat betekent dat we ongeveer 2,16 miljoen euro aan projecten hebben kunnen geven”, vertelt Margot Mulder van Stop Aids Now! Nieuw is dat supermarktketen Dirk van den Broek meedoet. En ook via internet lopen de tassen als een trein. De ArtBags zijn ieder jaar binnen een maand uitver8

MAGA ZINE WINTER 2009

kocht. Een extra verrassing dit jaar is dat een van de 110.000 tassen een gouden tas is. De Nationale Postcode Loterij steunt Stop Aids Now! in de strijd tegen aids en beloont via de Gouden Tas-winactie een aantal kopers met prijzen zoals een elektrische scooter. Willeke Kempkes, bij ICCO als hiv/aids-deskundige werkzaam, is enthousiast over de ArtBags. Ik kom de tassen het hele jaar ” tegen op straat. Het is een concreet gebruiksvoorwerp dat het draagvlak onder mensen voor aidsbestrijding versterkt. Ik vind het ook mooi dat zoveel bekende Nederlanders zich gratis beschikbaar stellen om de tas te maken en te promoten. Dat geeft blijk van solidariteit.” Voor ICCO is Stop Aids Now! een trouwe bondgenoot in de strijd tegen aids. De organisaties steunen in de hele wereld groepen die op hun eigen manier het stigma rond aids proberen weg te werken. De zorg en de samenleving zijn in Nederland

goed toegerust op preventie en behandeling. In ontwikkelingslanden is dat totaal anders. Hiv/aids is er een groot taboe. Het doorbreken van de stilte is dan ook een van de speerpunten van ICCO, legt Kempkes uit. Om verspreiding van het ” virus te voorkomen, is het belangrijk dat mensen weten of ze geïnfecteerd zijn. Maar als je bang bent om buitengesloten te worden, wil je helemaal niet weten of je hiv hebt. Mensen laten zich daarom niet testen en preventieboodschappen dringen niet door.”

Onthouding Wereldwijd neemt het aantal mensen dat met hiv leeft nog steeds toe. Toch zijn er landen te noemen die het aantal besmettingen hebben weten terug te dringen. Neem Oeganda. In tegenstelling tot de meeste Afrikaanse leiders sprak president Museveni vanaf het begin van zijn presidentschap openlijk over hiv en aids. Hij adviseerde zijn onderdanen condooms te gebruiken. Resultaat: het aantal nieuwe

infecties nam af. Het is heel belangrijk dat ” de regering één lijn trekt”, zegt Kempkes. Maar het gaat er natuurlijk om wat er in ” de praktijk van de boodschap terecht komt.” Het aantal infecties in Oeganda steeg namelijk weer toen de regering geld stopte in projecten die seksuele onthouding promootten. Blijkbaar sloot deze ver” anderde boodschap niet aan bij de realiteit van de mensen in Oeganda. De grote valkuil is dat een organisatie of regering denkt dat mensen nu wel alles weten. Het is belangrijk om de boodschap continu te blijven benadrukken.”

Schakel Binnen de ketting van de aidsbestrijding vormen de kerken een essentiële schakel. Daarom steunt ICCO religieus leiders om de ziekte bespreekbaar te maken in hun gemeenschap. Een concreet project is het Ecumenical Hiv and Aids Initiative Africa (EHAIA), ontstaan vanuit de Wereldraad van Kerken. Op een conferentie van de raad in 2002 besloten de deelnemers: ‘We gaan de boodschap verkondigen dat alle

kerken een actieve rol moeten spelen in de uitroeiing van het virus’. Dat was ooit anders. Vandaar dat men nu hand in eigen boezem steekt. Charles Kglaba, predikant en lid van EHAIA zegt in 2008: Vandaag zijn kerken gedwongen te ” erkennen dat zij actief en passief hebben bijgedragen - zij het ongewild - aan de verspreiding van het virus.” EHAIA wil met bijbelteksten aids in een ander daglicht stellen. Vroeger was het volgens kerken een zonde als mensen besmet waren met het virus. Met een bijbeltekst die bijvoorbeeld gaat over de liefde van God voor alle mensen, of ze melaats zijn of gezond, brengen de predikanten van EHAIA een ander verhaal. Willeke Kempkes vindt deze andere boodschap heel belangrijk. We steunen meer ” van deze initiatieven, want religieus leiders spelen een grote rol in veranderingsprocessen in de samenleving. Als je hen er buiten laat, is de basis van de verandering heel wiebelig. Want, anders dan in Nederland, zijn veel Afrikanen nog diep religieus.”

p De tassen van 2009 zijn ontworpen door modeontwerper Bas Kosters, kunstschilder Ronald Boonacker en designer Tord Boontje.

De aidsbestrijding heeft zich in de afgelopen jaren positief ontwikkeld, signaleert Kempkes. Er wordt hard gewerkt om het ” stigma rond hiv en aids te bestrijden. Het aantal nieuwe infecties groeit veel minder snel. En er is een aantal lastige discussies aan de kaak gesteld door aids.” Ze noemt de kwaliteit van de gezondheidszorg. Aids ” heeft de slechte punten binnen de zorg duidelijk naar voren gebracht. Met het geld voor de bestrijding van hiv en aids worden tegelijkertijd deze zwakke plekken aangepakt.” <

De ArtBag is nu onder meer te koop bij de Bijenkorf, Bruna, V&D, Dirk van den Broek en Fairtrade winkels. De tas is ook te bestellen op www.stopaidsnow.nl/artbag.

MAGA ZINE WINTER 2009

ACHTERGROND

| Door Henk-Jan van Vulpen

LICHTop duurzame Bijna éénvijfde van alle elektrische energie ter wereld wordt gebruikt voor verlichting. Daar kunnen we op besparen. Bijvoorbeeld door energie uit de jatropha-plant. ICCO en bedrijven investeren samen in onderzoek naar mogelijkheden in ontwikkelingslanden.

Eigenlijk hebben we klimaatverandering ” lange tijd niet als ontwikkelingsprobleem gezien.”, bekent Gert de Gans, klimaatspecialist van FairClimate, het klimaatprogramma van ICCO en Kerk in Actie. Sinds drie jaar heeft het klimaat een plek gekregen binnen ICCO. Het is een mon” diaal probleem. We moeten met z’n allen bij elkaar komen om een oplossing te zoeken.” Hoofdrolspelers zijn overheid, bedrijfsleven, ngo’s én de consument. Samenwerken met het bedrijfsleven biedt kansen, maar de belangen verschillen, waarschuwt De Gans. Wij letten vooral op de mensen en ” hun behoeften, maar bedrijven hebben ook een winstoogmerk.”

Zetje Een goed voorbeeld is de manier waarop partners in India werken aan duurzame energievoorziening en daarbij ook het bedrijfsleven betrekken. Het gaat hierbij ” vooral om mensen aan de onderkant van de samenleving. In India zijn dat de Dalits. Met zo’n 200 miljoen mensen vormen zij een zesde deel van de totale Indiase bevolking. Deze kastelozen hebben geen toegang tot het elektriciteitsnet, laat staan duurzame energie”, zegt De Gans. Op basis van de ” CO2-emissierechten kan dit project worden gefinancierd.” 10

MAGA ZINE WINTER 2009

Hoe werken die emissierechten? Organisaties in ontwikkelingslanden die kunnen aantonen dat zij (door nieuwe technologieën) energie besparen, krijgen hiervoor CO2emissierechten. Deze rechten registreren en certificeren de hoeveelheden vermeden CO2-uitstoot. De CO2-emissierechten kunnen vervolgens weer verkocht worden aan particulieren, organisaties en bedrijven in Europa die de uitstoot van CO2 willen compenseren. En dat levert geld op. Zo krijgt het land ook economisch een zetje in de goede richting. ICCO heeft de kennis en een netwerk dat voor bedrijven interessant is om hun producten te slijten. Frank Altena, coordinator duurzaamheid bij Philips, legt uit dat producten naast duurzaam ook scherp in

’Kastenlozen hebben geen energie, laat staan duurzame’ de kostprijs moeten zijn én goed moeten presteren En niet te vergeten: toegankelijk ” voor de lokale bevloking. Led-verlichting is daar een mooi voorbeeld van. De Dalits gaan van ‘geen-energie’ naar duurzame energie. En als ze zich economisch en duurzaam ontwikkelen door onze investerin-

gen krijgen wij later ook weer mogelijkheden in de markt daar”, aldus Altena. Philips ontwikkelt naast duurzame verlichting ook houtbesparende kooktoestellen, voor de Indiase markt en voor Afrika. En de multinational gaat een stapje verder. Duurzaamheid betekent óók investeren in ” maatschappelijke initiatieven, gericht op gezondheid en welzijn van dorpsbewoners. Bijvoorbeeld basiszorg voor moeder en kind in Kolkata en Vadodara (India). Ook geven Philipsmedewerkers op Indiase scholen les over efficiënt energieverbruik, waarbij ook moderne en efficiënte verlichting wordt geïnstalleerd.” Philips loopt daar volgens Altena risico’s bij. Maar we worden gesteund door partners, ” zoals ICCO via het Fair Climate Fund.”

Jatropha Een andere partner van ICCO is Eneco. Samen met Max Havelaar doen de drie organisaties in Tanzania een haalbaarheidsstudie naar het ontwikkelen van groene stroom met het Fair Trade Keurmerk. Fossiele brandstoffen zijn een grote boos” doener in de CO2-uitstoot. De inzet van biomassa uit andere delen van de wereld is niet alleen klimaatvriendelijker, maar levert ook economische kansen op voor ontwikkelingslanden”, licht De Gans toe.

energie Centraal in het onderzoek staat jatropha. De jatropha-plant levert noten, waaruit olie gewonnen kan worden. Deze plant is niet ” eetbaar en gedijt goed op arme landbouwgronden. We zorgen er voor dat er geen concurrentie is met de productie van voedselgewassen.” Het opzetten van zo'n duurzame energieketen spreekt ook Eneco aan. We zijn al meerdere malen naar Tanzania ” geweest”, zegt Silvan de Boer, Eneco’s projectleider duurzaamheid. De lokale bevol” king is enthousiast. Ze willen graag dat wij een markt voor hen creëren. Maar ze kijken ook met argusogen, want er zijn al eerder andere industrieën geweest. En die maakten hun beloften niet waar.”

Wat is jouw CO2-uitstoo t?

Bereken de CO2-uitstoot van je huishouden met de CO -c 2 alculator op www.fairc limatefund.nl . CO2 (kooldio xide) is een broeikasgas dat vrijkomt bij verbrand ing van fossiele bran dstoffen zoal s steenkool, aardolie en aa rdgas. CO le 2 vert de belangrijks te bijdrage aa n klimaatveran dering.

Toen de Nederlandse energiemarkt een paar jaar geleden vrij kwam, nam de vraag naar groene stroom toe. De drempel om ” over te stappen op groene stroom was voor veel mensen niet groot”, zegt De Boer. Uit ” onderzoek blijkt dat de combinatie van sociale betrokkenheid (ook in ontwikkelingslanden) en duurzame energie onze klanten aanspreekt. Eneco wil ook de benodigde, goede toevoer van biobrandstof verzekeren.” Daarom is Eneco betrokken bij de studie in Tanzania. Het onderzoek bevat ook een marktstudie naar de vraag van fairtrade gecertificeerde stroom. In 2010 moet het project gerealiseerd zijn. Dan wordt ook duidelijk of Eneco ‘Max Havelaar – stroom’ op de markt gaat brengen.

Niet alleen bedrijven nemen hun verantwoordelijkheid , ook jij kunt kiezen. Greenchoice levert bijvoorbeeld 100 procent groene stroom en gas. Via www.greenchoice.nl/ fairclimate kun je met een aantrekkelijke korting overstappen naar Greenchoice. En kijk voor handige bespaartips op www. fairclimate.nl, www.hierklimaatbewust.nl en www.milieucentraal.nl. <

BEELD Philips

Bespaartips

Groene CADEAUTJES ➊

➊ Deze producten maken je bewust(er) en gebruiken weinig of geen energie. Handig én leuk, voor de ‘heb’ of om cadeau te geven.

Feestelijk Maanvormige lampionnen van Soji. Ze zijn (bovenop) voorzien van een zonnepaneel en een lichtsensor. Snoeren en elektriciteit? Niet nodig. ‘s Avonds gaat de lamp vanzelf aan, tenzij je ‘m uitzet met de schakelaar. Zes uur in de zon geeft acht branduren. Dankzij het nylonmateriaal kun je ‘m in weer en wind buiten laten hangen. Lampion - vierkant en druppel € 31,50 Lampion - rond € 21,50 Vierkant en druppel in wit/parelmoer en grijs. Rond in rood, oranje, blauw, groen en wit. Keuze uit wit of geel licht. Verkrijgbaar bij www.heavenlyheroes.nl

➋

Uit de korf Voor feestelijke gelegenheden, als cadeau, of om gewoon van te genieten. Bijenwaskaarsen verspreiden een heerlijke geur en geven zacht, rustgevend licht. Energiebesparend en 100% natuurlijk. Dompelkaarsen vanaf € 1,07 (A1) tot € 47,70 (G) per stuk In goudgeel en wit. Verkrijgbaar bij Dipam (Driebergen) en Bijenwaskaars (Amsterdam). www.dipam.nl / www.bijenwaskaars.nl

➌

➋

➌

Ff douchen? Hoe lang sta jij onder de douche? Gemiddeld douchen we acht minuten. Bespaar water en energie door korter te douchen met deze douchetimer. Extra leuk voor de kids! Douchetimer € 5,95 In druppel, badeend of kikker. Verkrijgbaar bij EnergyGadgets.nl. www.energygadgets.nl

➍

Design dat klopt Hoeveel energie gebruik je per dag? Of op een bepaald moment? Marcel Wanders ontwierp, samen met Innovaders en Eneco, een kek apparaatje: de Wattcher. De Wattcher toont eenvoudig en inzichtelijk het stroomverbruik van je hele huis. Wanneer je een apparaat uit zet zie je direct verschil. Zo zie je waar de energie verbruikt wordt en hoe je kunt besparen. Het apparaatje geeft niet alleen getallen weer, maar licht steeds sneller op, naarmate het stroomverbruik toe neemt. Dit kloppende hart is genomineerd voor de Dutch Design Awards 2009. Wattcher € 129,00 Verkrijgbaar via www.wattcher.nl en Eco-Logisch (Amsterdam), Watt Nou (Rotterdam), Smile Superstore (Utrecht) en De Kleine Aarde (Boxtel).

➎

➎ 12

MAGA ZINE WINTER 2009

Blik op de tijd Geen batterijen nodig voor deze klok, alleen water. Vul het blikje met water en de tijd op het lcd-scherm begint te lopen. Klok € 12,95 In blauw, groen, rood of antraciet. Verkrijgbaar bij EnergyGadgets.nl. www.energygadgets.nl

INTERVIEW

| Door Hanan Nhass

'DE NATUUR

is in de war’

Ze kennen het woord klimaatverandering niet, maar ze zien en voelen dat het weer verandert. Wat merken kinderen eigenlijk van klimaatverandering? vroegen journalist Natalie Righton en fotograaf Ton Koene zich af. Ze spraken met kinderen in vier werelddelen en hun verhalen lees je in het jeugdboek Help, mijn iglo smelt.

n Nederland merken we niet zo veel van klimaatverandering, behalve dat het warmer wordt. En dat vinden we stiekem wel fijn. Maar hoe zit het met de rest van de wereld? Smelten de ijskappen echt? En hoe zit het met de stijgende zeespiegel? Neem de eilandengroep Tuvalu in de Stille ” Zuidzee. Er wonen elfduizend mensen die vrezen dat het eiland over een eeuw niet meer bestaat”, zegt auteur Natalie Righton.

’Het zou zonde zijn als dit verdween’ In Help, mijn Iglo smelt vertelt vissersjongen Toei Teasi (11) dat hij het heel erg vindt, want hij wil niet weg van zijn eiland. Maar ” we kunnen onszelf toch niet in vissen veranderen en onder water verder leven?” De jongen leert nu al tijdens rampoefeningen hoe hij gewonden moet verzorgen en de radio moet gebruiken voor noodoproepen.

Eskimojongen Jemery Ukuqtunnuaq (10) werd door de makers uit negentig kinderen gekozen om het verhaal te vertellen over klimaatverandering op de Noordpool. Righton: Toen we hem dat vertelden, ” sprong hij op van vreugde en begon te juichen. Nadat we toestemming kregen van zijn ouders, hebben we hem drie dagen gevolgd. Het interview kon gelukkig in het Engels, want het eskimodorp ligt in het noordelijkste puntje van Canada.” En koud was het er. Zo’n min vijftig graden. Dat is kouder dan je je kunt voorstellen”, ” lacht Righton. We hadden ons goed voor” bereid met kleding. En om te voorkomen dat de fotocamera bevroor, hadden we een kruik met heet water in de cameratas. We hielden de batterijen van de camera warm door ze op het lichaam te dragen. Ik heb niet kunnen schrijven buiten. Door de kou deed mijn pen het niet.” De makers zijn ook met Jemery en zijn oom de poolvlakte opgegaan, daar waaide het ook nog eens

stevig. We moesten bij terugkomst in ons ” pension écht even ontdooien. We waren onderkoeld, het duurde een paar uur voordat mijn vingers het weer deden. Maar ik dacht wel: Jeetje, wat zou het zonde zijn ” als dit verdween.” Righton zou wel graag terug willen naar de Noordpool. Voor mij ” staat dat gebied symbool voor de klimaatverandering. Bovendien heeft Jemery indruk op ons gemaakt. Hij was heel lief, maar ook eenzaam. Door drankmisbruik en huiselijk geweld heeft hij geen gemakkelijke jeugd gehad.”<

Help, mijn iglo smelt is vorige maand verschenen bij uitgeverij Lemniscaat. Omdat ICCO heeft bijgedragen aan de totstandkoming van het boek, mogen we vijf exemplaren beschikbaar stellen. Kijk snel op pagina 14.

MAGA ZINE WINTER 2009

In elk woord zitten minstens twee letters die maar op één manier weg te strepen zijn. Als alle hieronder omschreven woorden in het diagram zijn weggestreept, blijft er een aantal letters over. Deze vormen samen de oplossing. Veel puzzelplezier.

A E E D E N G L U L N P F N E P E Wat kun je winnen? Het prachtige boek Help, mijn iglo smelt. M G I D N A E R D P H A N D E Z F Daarin lees je hoe kinderen denken over klimaatverandering en hoe dat hun leven G A I L B I Z K K E I R B A F M N beïnvloedt. De Noordpool, de woestijn in Ethiopië, het regenwoud in Brazilië, I E O T I A W O R R M E N S E N O en de Stille Zuidzee. Journalist Natalie A R T A M U S N E P N U E T S C Righton en fotograaf Ton Koene reisden T naar deze plekken waar de klimaatS A R M E N T H C O K R E V T I U verandering het duidelijkst zichtbaar is. Hoe het was op de Noordpool? Dat lees © www.ruiterpuzzel.nl In elk woord zitten minstens twee letters die maar op één manier weg te strepen zijn. Als alle hieronder omschreven woorden in het diagram zijn weggeje in het interview op pagina 13. streept, over. Deze vormen samen de oplossing. Aidsblijft er een aantal letters Getuigenissen Microkrediet Stigma Hulp Aids Armen Goed Milieu Stilte Hoe kun je meedoen? ProjectenSumatra Armen Artbag Hand Iglo Nodig Stuur de oplossing naar info@icco.nl Protest Top Israel Artbag Beeld Handen Ontmoeting of naar ICCO Postbus 8190, 3503 RD Rapport Uitverkocht Kerk Beeld Belofte Hulp Oorlog Utrecht en vermeld er bij ‘IM-puzzel’. Redden Verminderen Kerken Belofte Besparen Iglo Opbrengst Winnaars krijgen het boek thuisgestuurd. Steun Verre Kopenhagen Besparen Conferentie Israël Organiseren Steunen Wind Leger Conferentie Doel Kerk Polio Winnaars van de vorige puzzel: Stigma Zee Malawi Doel Duurzaam Kerken Projecten K. van Zuylekom uit Hattem Stilte Mensen Duurzaam Energie Kopenhagen Protest Zeespiegel J. Naalden uit Asten Sumatra Mensenrechten Energie Ervaring Leger Rapport Zon B. van IJzendoorn uit Vuren Top Microkrediet Ervaring Fabriek Malawi Redden Gefeliciteerd! Deze lezers hebben de Uitverkocht Milieu Fabriek Mensen Steun gesigneerde cd’s van Stef Bos inmiddels Verminderen Nodig Fair Fair Gaza Mensenrechten Steunen thuisgestuurd gekregen.

MAGA ZINE WINTER 2009

Gaza Getuigenissen Goed Hand Handen

Ontmoeting Oorlog Opbrengst Organiseren Polio

Verre Wind Zee Zeespiegel Zon

Puzzel en win!

COLUMN

| Door Jack van Ham

ENERGIEK BEELD Marieke Viergever (ICCO)

Waar haal jij je energie vandaan? Deze vraag wordt vaak aan mij gesteld. Al dertig jaar zit ik in het vak. En mijn energie haal ik vooral uit ontmoetingen met mensen. Zo raakte ik eens aan de praat met een vrouw in Oeganda, moeder van zes kinderen, maar ze had er na de burgeroorlog nog maar één. Ze was hiv-positief en onwetend over haar ziekte en hoe ze die had kunnen voorkomen. Dat raakte me. Een inkomen had ze niet. Ze leefde van voedsel dat familie en buren haar toeschoven. Als ik dan zie dat door ons programma gezondheidsvoorlichting en economische ontwikkeling vrouwen wordt geleerd meer op eigen benen te staan, dan geeft me dat energie. Daar kan ik maanden op teren. Een andere ontmoeting was met een Touareg-vrouw in Timboektoe. Ze had samen met de vrouwen uit haar clan een kudde geiten gekocht van een microkrediet. Met de kudde kan ze in haar levensonderhoud voorzien én is ze economisch zelfstandig. Dat is nogal wat in een door mannen gedomineerde clanstructuur. Ze wilde weten wat ICCO voor organisatie was en ik vertelde haar dat we een christelijke organisatie zijn. Ze vroeg prompt: Waarom helpt u mij?" Door die vraag " raakte ik een beetje van mijn à propos. Er lag in besloten: ik ben niet-christelijk, maar moslim – waarom doe je zo je best voor mij? Ik heb geprobeerd uit te leggen dat ik gedreven wordt door waarden als compassie en gerechtigheid. Dat betekent dat ik me ook verhoud tot mensen die een andere levensbeschouwing hebben. Terug naar mijn dagelijkse werk. Iedereen maakt zich op voor de klimaattop in Kopenhagen. De hotels zijn geboekt en een handjevol medewerkers van ICCO, waaronder ikzelf, jongerenambassadeurs en partnerorganisaties, hebben de koffers al klaar staan mét de treinkaartjes. Een goed verdrag is belangrijk voor iedereen, want de klimaatverandering treft ons allemaal, vroeg of laat. Het Westen en de rijke elite in ontwikkelingslanden dragen een grote verantwoordelijkheid en zullen financieel het meest moeten bijdragen aan de oplossing van dit inmense probleem. Bossen moeten behouden blijven en extra investeringenen in duurzame armoedebestrijding zijn dringend noodzakelijk. Regeringen in ontwikkelingslanden hopen dat er iets te halen is in Kopenhagen. Terecht, maar daarmee kunnen ook de arme en zeker niet de opkomende landen op hun lauweren rusten. Allemaal dragen we een verantwoordelijkheid voor een beter klimaat. Ook binnen hún grenzen kan er nog veel verbeteren. Want hoe scoren de ontwikkelingslanden eigenlijk zélf als het gaat om duurzaamheid promoten en milieu ontzien? Niet zo heel goed, constateer ik als reiziger. Neem het gebruik van plastic verpakkingsmateriaal. Dat is spectaculair toegenomen. Plastic zakken in alle denkbare kleuren en formaten: je kunt niets kopen of je krijgt er een plastic zak bij. Zo gaat het ook met plastic flessen en verpakkingsmateriaal. Zwerfvuil is een van de belangrijke bronnen van de enorme meren van ‘plastic soep’ aangetroffen in de Atlantische Oceaan en bron van vergiftiging van de voedselketen. Een ander voorbeeld is waterverspilling. In de meeste hotels, met uitzondering van de Westers georiënteerde, lekken de kranen voortdurend en is er nooit een stop in wastafels te vinden. En waarom worden onbruikbare auto-onderdelen, niet zelden giftig, op willekeurige plekken verbrand en het residu binnen handbereik van kinderen achtergelaten? Ik weet het, wij in het rijke Westen zijn geen heiligen en de elites in ontwikkelingslanden hebben dat snel overgenomen. Onze levensstijl past niet bij de draagkracht van de aarde. En ook is armoede een verklaring voor het weinige mileu- of klimaatbewustzijn. Maar ik ben er ook van overtuigd dat we hier aandacht voor moeten hebben, anders is Kopenhagen verloren energie. Jack van Ham, voorzitter Raad van Bestuur ICCO MAGA ZINE WINTER 2009

IN BEELD

| Door Hanan Nhass en Marie-Catrien Goddijn

KLEIN GELD, groot verschil!

In het leven van Mohammed, Aminata en El Hadj Becaye is microkrediet niet meer weg te denken. Deze Senegalese kleine ondernemers kunnen niet bij traditionele banken lenen. Gelukkig zijn er de microkredieten, tegen zachte rentetarieven.

❶ Aminata Gueye (49) heeft een atelier

waar ze 2 mensen in dienst heeft en 4 leerlingen opleidt. Mensen komen naar haar toe voor een jurk op maat. Het gaat goed en ze denkt dat ze nu voorlopig haar laatste lening van omgerekend 460 euro (tegen 1,5 % rente per maand) heeft genomen. Ze is getrouwd en heeft vier kinderen. Haar inkomen: 304 euro per maand.

❷ Visvangst is één van de voornaamste bronnen van inkomsten in Senegal.

❸ Mohammed Dieng (23) is automon-

teur. Samen met 9 anderen werkt hij voor een baas. De ‘garage’ bestaat uit een open terreintje met oude auto-

MAGA ZINE WINTER 2009

❷

❶

❺

❹

wrakken. Die worden gebruikt voor de onderdelen. De lasser werkt zonder masker. Een smeerput of brug is er niet; de auto wordt gewoon met mankracht op zijn zij gezet zodat aan de onderkant gewerkt kan worden. Mohammed is getrouwd en heeft 1 kind.

❹ El Hadj Becaye Saur (87) is hoofd van

een grote familie (17 kinderen bij 2 vrouwen) en bezit 3 vissersboten met buitenboordmotor. Hij wil geen mensen van buiten de familie in het visbedrijf. Hij brengt tussen de 15 en 76 euro per boot per dag binnen. Vorig jaar leende hij 760 euro voor de aanschaf van motoren. Zijn huidige lening van 304 euro is bestemd voor reparaties.

❺ In dit kredietboekje wordt bijgehouden

wie hoeveel geleend heeft. De lening wordt door een microfinancieringsinstelling (mfi) aangeboden. Terrafina (een samenwerkingsverband van ICCO, de Rabobank Foundation en Oikocredit) ondersteunt zo’n mfi. Om precies te zijn: 56 mfi’s, in 7 Afrikaanse landen. Meer informatie op www.terrafina.nl

MAGA ZINE WINTER 2009

BEELDEN Raymond Rutting

❸

INTERVIEW

| Door Henk-Jan van Vulpen

GERDA HAVERTONG:

‘Door mijn klein-zijn ben ik een durfal geworden’ Ze is een ware verteldiva: Gerda Havertong. Generaties kinderen groeiden op met haar voorleesverhalen in Sesamstraat. Voor kinderen heeft ze een zwak. Als ik op de vuilnisbelten in India ” loop, dan denk ik: wie ontfermt zich over deze kinderen?”

Het Boek van Belang is een initiatief van onder meer de Global Campaign for Education (GCE) en is gekoppeld aan een lespakket. ICCO is actief in de GCE en steunde de totstandkoming van dit boek. Wil je een of meerdere exemplaren gratis bestellen? Stuur dan een email naar gce@edukans.nl.

MAGA ZINE WINTER 2009

dus dat deed ik. Toen het later droog werd, besloot ik toch maar te gaan. Het was elf uur toen ik op school kwam. Tot mijn verbazing zag ik overal natte jassen en regenlaarzen staan. In de klas wachtte mij een flinke uitbrander, want wat dacht ik wel niet”, blikt ze lachend terug. Havertong heeft haar plek veroverd in de Nederlandse samenleving en is nu BN’er. Het gekke is, dat iedereen denkt dat je ” ineens van alles kunt, omdat je bekend bent. Ze vragen je voor de gekste dingen.” Maar ze blijft nuchter: Bekendheid heeft ” me gedwongen bij mezelf te rade te gaan: Wat kan ik wel en wat niet? Waar ben ik mee bezig? ‘Verdedig je!’ was vroeger bij ons thuis een gevleugelde uitspraak. Mijn vader spoorde ons altijd aan onze daden te verantwoorden. Zo heb ik al jong geleerd kennis te nemen van mezelf én om te kijken naar de ander. Mijn moeder zei altijd: ‘We zijn hier niet alleen voor onszelf, maar ook voor anderen.’

Hoge hakken Havertong oogt vitaal, maar niets is minder waar. Elke dag herinneren pijn en stijfheid haar aan het auto-ongeluk in 1995. Een dwarslaesie. Ik heb hard moeten trainen ” om de rest van mijn leven niet in een rolstoel door te brengen. Het was zo’n vreemde gewaarwording. Ik lag daar in de auto en voelde mijn benen niet meer. Gedachten schoten door mijn hoofd. ‘Nu kan ik nooit

meer op hoge hakken lopen en zal iedereen zien hoe klein ik ben…’ Dat ik daar mee bezig was. Mijn lengte staat me vaak tegen, want iedereen is langer. Ik wil ook lang zijn, overzicht hebben. Als ik nog eens mag leven, op mijn voorwaarden, dan ben ik lang. Maar goed, door het klein-zijn ben ik wel meer een durfal geworden.” Doorzettingsvermogen en tomeloze energie typeren Havertong. Waar haalt ze haar energie vandaan? Goede slaap is mijn geheim”, ” zegt ze lachend. Ik ben daar tuk op. En ” ik heb maar weinig nodig, hoor. Vijf uurtjes slaap is genoeg, dan kan ik er de hele dag weer tegenaan. Vraag me niet hoe het komt, het is altijd zo geweest. Uitslapen kan ik niet. Ik kan ontzettend veel doen op een dag, gelukkig!" <

 Gerda Havertong (63) is actrice, zangeres

en theatermaker. Ze is afgestudeerd pedagoge onderwijskunde. Bij het grote publiek is ze vooral bekend van televisie, als ‘Gerda’ in Sesamstraat. Havertong zet zich in voor kinderen en ouderen. Onder meer als ambassadrice voor SOS-kinderdorpen en het Ronald McDonald Kinderfonds. Ook is ze initiatiefnemer van stichting Wiesje, voor zorgverbetering van dementerenden in Suriname. Havertong werkte mee aan het Boek van Belang, waarin bijna vijftig prominente Nederlanders vertellen waarom het belangrijk is om te kunnen lezen en schrijven.

BEELD Jaap Ruurd Feitsma

an niet-Nederlander tot Bekende Nederlander. Gerda Havertong was negentien toen ze vanuit Suriname naar Nederland kwam. En ik moest wen” nen”, vertelt ze. Op een dag regende het. ” In Suriname bleef je dan gewoon thuis,

ICCOMagazinelegdeGerdaHavertong vijf dilemma’s voor: 1 - Vertellen of voorlezen? Ze noemen mij een verteldiva. Dat vind ik een geweldige titel! ” Vertellen doe ik graag. Ik kom uit een verteltraditie. De schitterende tori’s (verhalen, red.), die mijn oma mij als kind vertelde, blijven me altijd bij. Vanuit mijn pedagogische achtergrond zie ik ook het belang van vertellen. Door voor te lezen bevorder je de taalbeleving, maar pas op: het boek mag geen barrière zijn in het contact tussen voorlezer en kind. Ga verder dan voorlezen, houd contact met de luisteraar, stel vragen en laat het kind iets terugvertellen. Zo activeer je ze en ontdek je ook wat het kind oppikt. Die ontwikkelings-fase is zo ontzettend belangrijk. Ik ben blij dat Nederland daar tegenwoordig meer aandacht aan schenkt en dat er mooie initiatieven zijn, zoals het Boek van Belang.” 2 - Suriname of Nederland? Zonder twijfel: Suriname. Het land heeft m’n hart. Nederland is ” mijn rationele partner en geeft me ruimte en vrijheid om iets toe te voegen aan de samenleving. Daar geniet ik van. En ook: de seizoenen. Ik kleed me in de kleuren van het jaargetijde. Dan voel ik me nog meer verbonden met de natuur. Ik ben zeer gesteld op prachtige kleuren en mooie stoffen. Jammer genoeg besteden veel Nederlanders hier minder aandacht aan.” 3 - Kinderen of volwassenen? Ik reis graag en veel. Ghana, Mali, Mexico, Nicaragua, Argentinië. ” In die landen zoek ik juist de sloppenwijken op. Aangrijpend om de gevolgen van de slavenhandel in Ghana te zien. En dat er kinderen in India op vuilnisbelten wonen. Dat ontwricht me. Wie ontfermt zich over hen? En hoe zit het met onze verantwoordelijkheid? Ik voel me verwant met kinderen en ouderen. Ouderen worden vaak aan de kant gezet, omdat ze, ondanks hun verstand, hun ervaring niet meer om kunnen zetten naar deze tijd. Terwijl kinderen die ervaring nog moeten krijgen. Wat willen we met het leven als kinderen geen kansen meer krijgen?” 4 - Tolerantie of respect? Respect, want ik wil jou niet tolereren, dat impliceert dat ik een ” grens gesteld heb voor jou. Met wie heb ik te maken? Wil ik die ander (leren) kennen, in plaats van tolereren? Het woord tolereren heeft voor mij een negatieve klank. Nederland noemt zich een tolerant land. Dat begon jaren geleden al met de immigranten en gastarbeiders. Heeft Nederland zich wel verdiept in die mensen? Zoek de ander eens op en doe je best om elkaar écht te leren kennen!” 5 - Heden of toekomst? Toekomst, want ik wil nog zoveel dingen doen! Stichting ” Wiesje bestaat nu tien jaar, maar heeft nog geen eigen grond en 24-uurs-opvang in Suriname. Dat wil ik nog realiseren. En alhoewel mensen mijn zang bejubelen, van een eigen cd is nog geen sprake geweest.”

MAGA ZINE WINTER 2009

OP PAD

BEELD Amis Boersma

Rijst en kakkerlakken

____ _ __ _

___ _

Een week uit het leven van een uitgezonden jongere. Ditmaal bericht Amis Boersma (30) vanuit IndonesiĂŤ. _ ___ __

Zondag

Eindelijk even relaxen bij mijn familie in Cimahi, vlakbij Bandung op West Java. Na een week hitte en drukte in Jakarta, ben ik blij hier even verkoeling en ontspanning te vinden. Een groot contrast met de Nederlandse winter. Het is even wennen; me wassen met koud water uit de mandi (bak) en toch weer de schrik als ik een kakkerlak zo groot als een luciferdoosje voorbij zie lopen.

Maandag

Voor het eerst naar kantoor! Ik ben toch wel een beetje zenuwachtig, ondanks het feit dat ik al heel wat mensen ken bij KontraS, een Indonesische organisatie die opkomt voor mensenrechten. Na een kwartier achterop de ojek (brommertaxi), meld ik me netjes om vijf voor negen. Alhoewel ik had begrepen dat er voor elke dag dat iemand te laat is (na kwart over negen) een geldbedrag van het salaris word ingehouden, zijn er nog bar weinig mensen. 20

MAGA ZINE WINTER 2009

Dinsdag

Mijn tweede werkdag vliegt voorbij. Ik heb het nog wel erg warm en drink liters water. Voor de lunch gaan we naar een warung (eettentje) aan huis. Na een wandeling van vijf minuten door een wirwar van kleine straatjes vol planten, komen we bij een steegje aan waar een vitrine staat met eten en een rijstkoker. We eten bij de oude ibu (mevrouw) op de bank binnen. Terwijl we eten, doen mijn collega's mee aan een muziekquiz op tv.

Woensdag

Het begint allemaal een beetje te wennen. Het enorme tempo waarmee er Indonesisch gepraat wordt, is al iets minder een hindernis. Ik verheug me nu al op de dag dat ik alles snap! Met een beetje geluk is dat al over een paar maanden. 's Avonds ga ik naar de sportschool, waar ik aan de praat raak met een vrouw. Zodra ze hoort dat ik bij een mensenrechtenorganisatie werk, vertelt ze me dat haar broertje acht

jaar geleden door de politie vermoord is. De moordenaar is nooit berecht.

Donderdag

Als input voor KontraSâ&#x20AC;&#x2122; strategische planning eind deze maand, komen er experts over allerlei onderwerpen langs. Ik leer veel; over straffeloosheid, over vrouwenrechten en over het nieuwe kabinet. Ik verbaas me continu over de hoeveelheid werk die hier verzet wordt.

Vrijdag

Wat een week! Ik ben helemaal uitgeput. Vanwege de hitte (35 graden) en het gebrek aan verkoelende buitenlucht (het is tenslotte regentijd), kan ik nog steeds niet goed slapen. En mijn maag doet ook nog een beetje

gek (dat schijnt er bij te horen). Ik ben blij als ik om acht uur (ze werken hier maar door!) achterop de brommer naar huis zit.

Zaterdag

Vandaag trek ik in mijn nieuwe apartement, na twee weken bij een vriend gelogeerd te hebben. Het is in een flat midden in het centrum, vlakbij kantoren, ambassades en natuurlijk winkelcentra (malls). Ik kijk uit op een Nederlands kerkhofje dat er met haar witte kerkje goed verzorgd bij ligt en op hoge flats en duizenden autolichten in straatjes die ik de komende anderhalf jaar ga verkennen. <

Amis Boersma (30) is de komende anderhalf jaar door Togetthere, het jongerenprogramma van ICCO en Kerk in Actie, uitgezonden als junior adviseur Planning, Monitoring & Evaluatie bij de Indonesische mensenrechtenorganisatie KontraS. Meer informatie op: www.togethere.nl

Door Harry Weerts

‘Ze zongen over hun ELLENDE’ Het afgelegen platteland van India. Dat is het werkterrein van de Nederlandse stichting Friends Indeed. Zongen de dorpsbewoners acht jaar geleden nog over hun ellende, nu gaan de meeste kinderen er naar school. p Anne Legeland

riends Indeed begon in 2001 met het bouwen van scholen, maar al snel bleek ook op andere terreinen veel mis. En dus breidde het pakket zich uit. Het ” had geen zin om alleen scholen te bouwen, want de kindersterfte in het gebied was schrikbarend: drie op de tien kinderen haalde het vijfde levensjaar niet, vooral door de slechte hygiëne. Kinderen poepen, honden lopen er doorheen en vervolgens gaan ze op de open eetpot af. Daarom zijn we begonnen aan een grondige schoonmaakactie.” Anne Legeland, directeur van Friends Indeed, vervolgt: We zijn begonnen met voorlichting, ” een rijdende dokter en we bouwden schone waterputten. De dorpsbewoners hielpen een handje mee. Met 75 vrijwilligers hebben we in totaal vijftien dorpen schoongemaakt.

Ook schaften we kookpotten met deksels aan om voedsel hygiënisch te bereiden. Het resultaat was meteen merkbaar: geen diarree-uitbraken meer, geen stankoverlast meer en nauwelijks muskieten.” Zo kent elk gebied zijn eigen problemen, merkte Legeland. Toen we de afgelegen vis” sersdorpen in de deelstaat Andhra Pradesh bezochten, stonden de bewoners in een kring. Links de mannen en rechts de vrouwen: ze zongen over hun ellende. Ze vertelden: ‘we hebben heel veel problemen. De zee wordt leeggevist door grote trawlers, er komen fabrieken die direct lozen op zee en er zijn regelmatig cyclonen. Maar het ergste is dat er geen school is. Dat betekent dat onze kinderen dezelfde toekomst tegemoet gaan

als wij en onze ouders. Als u iets wilt doen, geef ons dan een school.’ Dit relaas heeft écht mijn ogen geopend. In de jaren daarvoor coördineerdenweveelhulpvanuitNederland, maar naarmate ik vaker de gebieden bezocht, groeide mijn betrokkenheid. Inmiddels zijn er in het afgelegen vissersgebied twaalf scholen die les bieden aan zo’n 1.700 leerlingen.” Een ander groot probleem in het kustgebied van Andhra Pradesh is hiv/aids. De vissersdorpjes gelden als risicogebied, omdat vissers die aanmeren veel wisselende contacten hebben. Legeland: Onze Indiase partner ” ARDAR heeft ruim 2.800 hutten in vijftien dorpen bezocht om vast te stellen of mensen hiv-geïnfecteerd waren. Dat was emotioneel zwaar. Soms kwamen ze bij families waarvan de vader al overleden was en zowel de moeder als de jongste kinderen met hiv/aids besmet waren. We zijn nu krap een jaar bezig met het aidsprogramma. Door voorlichting en gezondheidszorg beschikbaar te stellen, willen we het probleem indammen. Hoe meer resultaten we boeken, hoe geïnspireerder ik raak. Ik weet dat ik een verschil kan maken.” <

BEELD Karel Roos (Impulsis)

 Anne Legeland neemt symbolisch de nieuwe waterpomp in gebruik.

Friends Indeed ontstond in 2001 en sinds 2004 is Legeland directeur. De stichting heeft momenteel negen programma’s lopen, waaronder microkredieten. Friends Indeed werkt samen met Impulsis en lokale partnerorganisaties, waaronder ARDAR.

MAGA ZINE WINTER 2009

COLUMN

G e r r i t

d e

V r i e s

Prachtig gesprek Deze keer een bijdrage uit Malawi, of zoals ze zelf zeggen: The Warm Heart of Africa! Inmiddels ben ik hier met mijn gezin neergestreken. We proberen langzaam onze weg te vinden; de kinderen zijn aan school begonnen en op kantoor is een hoop te doen. Zo zijn er duizend en één dingen om te regelen: de organisatie moet officieel geregistreerd worden, we moeten een bankrekening hebben, werkvergunning, auto, computers en niet te vergeten personeel. De eerste medewerker heb ik al: Margaret Thindwa. Zij gaat me de komende tijd helpen met allerlei regelwerk. Ze is een echte ‘fixer’ werd me door referenties gezegd. En dat blijkt helemaal waar! Ze loopt en rijdt van hot naar haar om dingen te regelen; haar mobiel staat nauwelijks stil. Dat scheelt een hoop. Ook krijg ik veel hulp van mijn collega-organisaties: Danchurchaid (Denemarken), Norwegian Church Aid en Christian Aid (Engeland), die hier allemaal al kantoren hebben. Ze willen alles wel voor me doen. Samen met Christian Aid hebben we een auto uit Japan besteld. Nooit geweten trouwens dat er zoveel websites zijn met duizenden gebruikte auto’s uit Japan. We gaan de auto delen met Christian Aid: zij brengen een grotere auto in voor het zware werk en wij één voor stadsgebruik. We zullen ook bij deze drie organisates kantoor gaan houden. Kunnen we nog meer zaken delen: receptie, ict en ondersteunende staf. Dat scheelt kosten en bevordert samenwerking.

Gerrit de Vries is regiomanager van het nieuwe regiokantoor Zuidelijk Afrika.

Vorige week met Jaap, mijn p&o-collega uit Nederland en Howard van Christian Aid sollicitatiegesprekken gevoerd om regionale staf te werven. We spraken ruim 25 personen voor vijf functies. Ze komen uit Mozambique, Zimbabwe, Zuid-Afrika, Madagascar, Zambia, Malawi. Fantastisch om te ervaren hoe gemotiveerd deze mensen zijn en hoeveel regionale ervaring ze meenemen: inzicht in politieke processen, maatschappelijke ontwikkeling en daarbij een dosis motivatie en optimisme, getuige de uitspraak van één van de sollicitanten: Gerrit, of je me nu aanneemt of niet, maakt ” niet uit, we hebben een prachtig gesprek gehad...”. Uiteindelijk hebben we vier medewerkers kunnen selecteren, daarnaast komen er nog twee ICCO’ers mee uit Nederland; een prachtig vooruitzicht om straks een team te hebben met mensen uit wel vijf landen. Zo hopen we echt tot een uitwisseling van kennis en ervaring te komen. En dat is nodig, want de uitdagingen zijn grensoverschrijdend, denk maar aan klimaatverandering, migratie, hiv/aids en economische integratie. Veel groeten uit Lilongwe, waar ik gezellig bij kaarslicht zit te typen wegens de uitgevallen stroom.

MAGA ZINE WINTER 2009

RECENSIE

| Door Jonathan Huseman en Jannet Wagner

Avontuur, idealisme en exotische seks Het eindexamen zit erop, de feestjes zijn nog in volle gang en de niet te vermijden vraag dringt zich op: wat nu? Studeren? Werken? Vele jongeren besluiten eerst maar eens te gaan reizen. Renske de Greef schreef er een scherp portret over. De trend om met een zware rugzak de wereld rond te lummelen is achterhaald. Het gelummel moet aangevuld met iets goeds, iets nuttigs. Hoe verder weg, hoe beter de daad. Zo trekken de vriendinnen Anouk en Guusje in de nieuwe roman van Renske de Greef En je ziet nog eens wat na hun eindexamen naar Tanzania, om in een weeshuis te werken op zoek naar ‘mentale rijkdom, inzicht, onvergetelijke ervaringen, dankbaarheid. En exotische seks.’ Ze raken verzeild in een

vervreemdende subcultuur, waarin Europese jongeren Afrikaanse weeskinderen bezighouden. Uit meer dan een paar kleuters het abc laten opdreunen en leren klokkijken bestaat het goede werk nauwelijks. En die wezen blijken ouders te hebben, die hun kroost liever elders onderbrengen. En waarom beschikt één stadje over meer weeshuizen dan wezen? De Greef heeft oog voor die curieuze omstandigheden en voor de schimmige en ondoorgrondelijke kant van dit ‘humanitaire tourisme’.

De leider van het tehuis is er met het geld vandoor, de vriendelijke rasta die haar thuis uitnodigt, eist ineens geld voor zijn ‘tour’. En die ene neger – De Greef is niet van het politiek correcte – met wie Guusje in bed belandt, laat haar onthutst achter. Vele reislustigen krijgen dit vermakelijke boek ongetwijfeld cadeau. Ze zullen een spiegel krijgen voorgehouden. Hoe nobel zijn hun motieven? Twee personages in het boek van De Greef verbeelden de dilemma’s. Het ene personage wil zijn reis een edel tintje geven, meer dan dat het hem werkelijk om de nood te doen is. Het andere is zo idealistisch, dat een diepe teleurstelling gegarandeerd is.

Zo schetst De Greef een soms onbarmhartig portret, vaak hilarisch en scherpzinnig, zonder in cynisme te vervallen. Maar het boek is meer een hele lange, persoonlijke reportage, dan een roman. Wel een sterke reportage. Renske de Greef, En je ziet nog eens wat, Meulenhoff 272 pagina’s, € 15,00.

Duurzame databank Geïnteresseerden in duurzame ontwikkeling hoeven niet meer te googelen. Al het duurzame nieuws van de dag is gebundeld op een website: www.duurzaamnieuws.nl. Wat is eigenlijk duurzaam nieuws? Een scan door alle onderwerpen levert berichten over een vleeswijzer, de Club van Rome en biodiversiteit op. Nieuws over duurzame ontwikkeling dus. Vrijwilligers van stichting iNSnet, een non-profit communicatienetwerk dat zich inzet voor een duurzame samenleving, sprokkelen de berichten elke dag bij elkaar. De website wordt aangevuld door een andere website: duurzameagenda.nl. Daar kan iedereen gratis zijn eigen

duurzame evenement op de kaart zetten. Nog een verwante website is mvonieuws.nl: nieuws over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Hier zijn ook vacatures te vinden. De echt geïnteresseerde lezer kan nog een stapje verder gaan door zich te abonneren op de nieuwsbrief. Je krijgt deze dan elke woensdag in je mailbox. Op de vormgeving van de website is nog wel wat af te dingen. Het eerste wat de websitebezoeker tege-

moet komt is een lichte chaos van gekleurde tekstblokjes. De indeling lijkt wat bij elkaar geraapt. Desalniettemin is het uiterlijk van de website fris te noemen. Al met al is de website duurzaamnieuws.nl een leuke

plek op het net voor iedereen die bruikbare tips en informatie zoekt over een duurzame levensstijl. De snelle doorlinkjes naar de duurzame agenda en mvonieuws maken de website een geslaagde interactieve databank.

MAGA ZINE WINTER 2009

DE ACHTERPLAAT

"Red Afrika, schaf de hulp af. De hulp heeft de ellende en armoede alleen maar erger gemaakt." Van: Dambisa Moyo Uit: Dead Aid, why aid is not working and how there is another way for Africa

(De Zambiaanse econome Dambisa Moyo heeft met haar uitgesproken mening het beste voor met Afrika.)

MAGA ZINE ZOMER 2009