Buizenboek deel 1 by willy vermaelen

DEEL 1

w. ve rm ae len

© 2006 : willy vermaelen - Niets uit deze cursus mag door middel van fotokopie verspreid worden . De cursus of delen van de cursus mogen enkel gebruikt worden na toestemming . Misbruik kan steeds gemeld worden via ICT.GISO.willyvermaelen@gmail.com

20 06 :

Het buizenboek

20 06 : w. ve rm ae len

1. Soorten stalen buizen •

Draadpijp

•

Vlampijp

2. Draadpijp

gaspijp stoompijp

Is verkrijgbaar als naadloze buis en als buis met (las)naad. De naad kan op 2 manieren gelast zijn : stomp of als overlapnaad .

Draadpijp heeft een dikke wand , waardoor men op deze pijp een schroefdraad kan snijden . De afmetingen worden gegeven in duim [ 1 duim ( 1” ) = 25,4 mm ]. Draadpijp is nog onder te verdelen in gaspijp en in stoompijp.

20 06 :

Stoompijp heeft een nog dikkere wand dan gaspijp . Beide soorten hebben wel dezelfde buitendiameters , zodat er dezelfde schroefdraad kan op gesneden worden .

3. Vlampijp

Ook vlampijpen bestaan in naadloze en in gelaste uitvoering . Vlampijpen worden meestal toegepast bij pijpmaten > 1 ½ duim . Deze pijpen hebben een kleinere wanddikte , zodat het niet mogelijk is om hierop een schroefdraad te snijden .

Verbindingen worden dan ook door autogeen of elektrisch lassen tot stand gebracht .

w. ve rm ae len

Stalen buizen

w. ve rm ae len

20 06 : TABEL : genormaliseerde afmetingen

w. ve rm ae len

De meeste handelaars hebben een catalogus waarin de leverbare afmetingen in tabelvorm terug te vinden zijn . Merk op dat je in zo een tabel ook de uitwendige diameter , de inwendige diameter en de wanddikte in millimeter kunt terugvinden . ( zie tabel vorige bladzijde )

Kijk ook in de ODS catalogus bladzijde 626 ( op diskette bij deze cursus )

20 06 :

OVERZICHT : stalen buizen

Bij het bestellen wordt de buisdiameter ( in duim ) opgegeven .

1. Beschrijving :

Stalen precisiebuis is heel geschikt om samen met SNELKOPPELINGEN te gebruiken . Deze buis is verkrijgbaar in dezelfde maten als koperen pijpen . Bij precisiebuis en koperen pijpen worden de maten niet in duim maar wel in millimeter aangegeven . Leidingen in stalen precisiepijp moeten op meerdere plaatsen gebeugeld worden , want deze buizen hebben een dunne wanddikte en gaan gemakkelijk “doorzakken” door het gewicht van de vloeistof in de buis . Deze stalen precisiebuis mag niet met een pijpafsnijder worden doorgesneden , want dan wordt de doorlaat op een kleinere diameter dichtgeknepen . Ook de buitendiameter wordt ingedrukt , waardoor de snelkoppeling die op de buis komt niet goed meer afdicht . Of … de snelkoppeling moet zo vast worden aangedraaid dat het materiaal aan de koppeling scheurt .

20 06 :

2. Voordelen van stalen precisiepijp

Het materiaal is halfhard , gemakkelijk te buigen en men kan de pijp gemakkelijk met een juniorzaagje doorzagen . Door het kleine gewicht per lopende meter is de pijp gemakkelijk te vervoeren en te plaatsen . Ook monteren is eenvoudig . In verzinkte uitvoering is de buis tegen corrosie bestand.

w. ve rm ae len

Stalen PRECISIEbuis

w. ve rm ae len

De afmetingen zijn volgens normen vastgelegd . Hiervoor gebruiken we de norm DIN 2394 , net zoals bij koperen pijpen .

Precisiebuis volgens DIN 2394 Nominale diameter Wanddikte van de pijp Inwendige diameter

12 15 18 22 28 1,25 1,25 1,5 1,25 1,5 1,25 1,5 1,25 1,5 9,5 12,5 12 15,5 15 19,5 19 25,5 25

20 06 :

___________________________________

3. Afmetingen

Er zijn verschillende mogelijkheden om metalen pijpen met elkaar te verbinden . De manier van verbinden is afhankelijk van : • • •

het soort materiaal de afmetingen het doel waarvoor de pijpen gebruikt worden

Hieronder volgt een overzicht . 1. Fittings

Voor verbindingen , aftakkingen en verlopen van pijpen in leidingsystemen . Meestal gebruikt voor pijpdiameters van maximum 1 ½ duim . Bij grotere diameters ook op brandgevaarlijke plaatsen , waar lassen onmogelijk is . 2. Flenzen en koppelingen

Wordt toegepast wanneer leidingdelen , apparaten en instrumenten moeten kunnen gedemonteerd en/of vervangen worden ( vb . : afsluitkraan demonteren voor een onderhoud uit te voeren ) 3. Lasverbindingen en lasbochten

Worden meestal toegepast bij grotere diameters en bij vlampijp

20 06 :

4. Klemverbindingen Verbindingen , aftakkingen en verlopen in leidingsystemen uit koperen pijp of uit stalen precisiepijp . Deze verbindingen zijn in 2 groepen onder te verdelen : ¾ Knelfittings ¾ Klemsystemen ( bvb. Aga/Mannesmann klemsysteem )

5. Soldeerverbindingen

Verbindingen , aftakkingen en verlopen in leidingsystemen uit koperen pijp of uit stalen precisiepijp. Deze verbindingen zijn onder te verdelen in : ¾ Zachtsoldeerverbindingen : capillair solderen ¾ Hardsoldeerverbindingen : “brazeren” of autogeen lassen

w. ve rm ae len

Pijpverbindingen

1. Beschrijving

Het verbinden van pijpen met een fitting noemen we een fitverbinding. Fittings worden vervaardigd uit wit , smeedbaar gietijzer .

De fittings van West - Europees fabrikaat zijn voorzien van een Whitworth – schroefdraad ( gasdraad ) . De binnendraden van de fitting zijn recht ( cilindrisch ) , buitendraden zijn taps ( conisch ) uitgevoerd .

De eigenlijke verbinding en afdichting wordt bekomen door het contact van verscheidene gangen van de schroefdraad .

20 06 :

Dit wordt bekomen door het inschroeven van de conische buitendraad in de cilindrische binnendraad .

Bij het inschroeven loopt de buitendraad dus vast in de binnendraad , ongeveer op de helft van de draadlengte .

Wanneer we nu met een pijptang de verbinding verder aanschroeven , dan wordt een stevig contact van metaal op metaal bereikt en een goede afdichting bekomen .

Meestal worden nog afdichtmiddelen gebruikt . Zie volgende pagina .

Fittings

w. ve rm ae len

Pijpverbindingen

w. ve rm ae len

HET AFDICHTEN VAN PIJPDRAADVERBINDINGEN 1 Schroefdraadafdichtingen

Schroefdraadafdichtingen voorkomen het lekken van gassen en vloeistoffen uit pijpverbindingen. Alle pijpverbindingen worden als ,dynamisch‘ gezien als gevolg van trillingen, drukverschillen en temperatuurveranderingen.

2 Soorten afdichting

Niet-uithardende afdichtingen: één van de oudste methodes voor het afdichten van de verbindingen tussen pijp en fitting is het gebruik van pasta‘s die worden gemaakt van olie en vulmiddel. Voordelen: ze smeren de verbindingen en knellen de schroefdraden, maar ze zorgen niet voor borging. Nadelen: ze kunnen er onder druk uitschieten, zijn slecht bestendig tegen oplosmiddelen en ze werken niet op parallelle schroefdraden.

Oplosmiddel gebaseerde pijpafdichtingen: het gebruik van oplosmiddeldrogende pijpafdichtingen is ook een methode voor het afdichten van schroefdraad. Voordelen: ze smeren de verbindingen en knellen de schroefdraden, maar schieten er minder snel uit. Nadelen: ze krimpen tijdens de uitharding omdat de oplosmiddelen verdampen. De fittingen moeten zodanig worden aangedraaid dat er geen vacuüm ontstaat. Ze sluiten af door wrijving.

20 06 :

PTFE tape: De meest bekende is Teflon® tape. PTFE tape biedt een goede eerste afdichting en is bestendig tegen chemische stoffen. Het is de enige organische afdichting die mag worden gebruikt voor zuurstof in gasvorm.

Voordelen: fungeert als smeermiddel; bestendig tegen oplosmiddelen. Nadelen: smeert in uitrichting, waardoor fittingen los kunnen raken. Dynamische belastingen kunnen zorgen voor een versnelde kruip, waardoor na verloop van tijd lekkage kan ontstaan. Het smeereffect kan leiden tot te vast draaien, waardoor de druk groter wordt en er een breuk kan ontstaan. Over het algemeen is het niet toegestaan PTFE tapes te gebruiken in hydraulische systemen omdat ze kunnen scheuren, waardoor verstopping kan optreden.

DOCUMENTATIE

w. ve rm ae len

Voordelen: ontwerp is effectief in zorgvuldig uitgevoerde, machinale verbindingen. Nadelen: hoge machinekosten en toleranties moeilijk in de hand te houden. Afdichtmiddelen van Loctite: De anaërobe afdichtmiddelen van Loctite harden uit tot niet-oplosbare, taaie, kunststof schroefdraadvulmiddelen die lekkage voorkomen, onafhankelijk van de uitgeoefende druk of torsie. Voordelen: smering tijdens samenvoegen afdichting onafhankelijk van aandraaimoment afdichting tot de barstwaarde van de pijp biedt jaren later nog een bekend losdraaimoment hardt niet uit buiten de verbinding, kan gemakkelijk worden schoongemaakt beschikbaar zonder vulmiddel voor kritische hydraulische fittingen laagste kosten per afgedichte fitting eenvoudig te doseren in productielijnen Vooraf aangebrachte producten zijn beschikbaar Nadelen: niet geschikt voor afdichten van zuurstof en sterk oxyderende middelen niet geschikt voor afdichten bij temperaturen boven 200 °C

2. Het monteren

20 06 :

Fittings zijn voorzien van een verstevigingsrand die de spanning na het vastdraaien opvangt , zodat de fitting niet barst of breekt .

Buigzaam metaal: hoewel het in principe geen echte ,afdichting‘ is, maken ontwerpers vaak gebruik van droog-afdichtende fittingen.

w. ve rm ae len

Let dus op , want de bekken van een waterpijptang kunnen diepe groeven in de verstevigingsrand maken bij het vastdraaien.

Om een goede verbinding te krijgen en een verbinding die goed afdicht , moet de schroefdraad nauwkeurig op de pijp gesneden worden .

3. Het op lengte snijden van draadpijp

Je kunt een buis op twee manieren met de hand afkorten: • snijden • zagen

Buis afkorten met de buizensnijder

Als je met de hand snijdt, gebruik je een buizensnijder. Je gebruikt een buizensnijder alleen voor metalen buis. Er zijn verschillende maten buizensnijders. Veel buizen hebben een diameter kleiner dan 30 mm.

Daarom gebruik je meestal de buizensnijder nummer 0 voor buizen tot 30 mm.

20 06 :

Voor de grotere maten is er ook een buizensnijder: de Nummer 1-2. Met deze buizensnijder snijd je buizen met een diameter tussen de 1 en 2 duim . Voor grotere buizen bestaan er nog grotere buizensnijders.

Het voordeel van een buizensnijder is dat je de buis altijd glad en recht afkort. Het nadeel is dat je rondom de buis voldoende ruimte nodig hebt om de buizensnijder rond te kunnen draaien.

Bij het monteren van fittings moet men er op letten dat de verstevigingsrand niet beschadigd wordt , waardoor de fitting verzwakt .

w. ve rm ae len

Leidingen afkorten met buizensnijder 1. Zet de buis vast in de bankschroef.

Er moet rondom genoeg ruimte zijn voor de pijpensnijder. 2. Meet de buis af.

3. Zet met een kraspen een streepje op de plaats waar je de buis wilt afsnijden.

De kraspen maakt een groefje in de buis. Daar kun je later het snijwiel in houden. 4. Draai de pijpensnijder open.

Draai net zolang tot de buis tussen het snijwiel en de drukrollen past. 5. Draai de pijpensnijder aan totdat het snijwiel net in de buis drukt. Draai de pijpensnijder niet meteen te vast. De snijder kan dan niet ronddraaien en het snijwiel kan kapot gaan. 6. Draai de pijpensnijder om de buis.

20 06 :

Draai tot je voelt dat het ineens een stuk gemakkelijker gaat. Je hebt nu een gleufje gemaakt, helemaal rondom de buis. 7. Draai de snijrollen iets aan.

8. Draai de pijpensnijder weer rond. 9. Ga net zolang door tot de buis afbreekt. 10. Haal de braam aan de binnenkant van de buis .

Dat doe je met de afbramer van de kleine pijpensnijder of met een ronde vijl.

Instructiekaart :

Als je buis met de hand afzaagt, gebruik je een beugelzaag. De beugelzaag is geschikt voor: metalen en kunststofbuis met een dunne wand en een kleine diameter metalen en kunststofbuis met een dikke wand en een kleine diameter Je moet het dunne zaagblad in de beugel opspannen. Anders blijft het niet recht als je zaagt. Zet een nieuw zaagblad eerst vast bij het handvat.

Dat doe je met de borgpen.

De zaag kan alleen naar voren zagen. De tandjes van de zaag moeten dus ook naar voren staan. Draai de zaag aan de voorkant tussen het trekblok.

20 06 :

Doe de borgpen erin.

Draai de spanmoer aan tot het zaagblad is gespannen. Het voordeel van een beugelzaag is dat je geen ruimte rondom de buis nodig hebt. Het nadeel is dat je snel scheef zaagt.

Zie ook : instructiekaart "Leidingen afkorten met de beugelzaag”

w. ve rm ae len

Buis afkorten met de beugelzaag

w. ve rm ae len

Leidingen afkorten met de beugelzaag

Zo gebruik je de beugelzaag:

20 06 :

1. Duw de zaag naar voren en op het werkstuk.

Doe dit rustig en zonder te veel kracht. De zaag moet het werk doen! Duw niet te hard op een beugelzaag. Door harder te duwen, zaag je niet sneller. De zaag kan dan wel kapot springen.

2. Trek de zaag terug.

Druk niet met de zaag op het werkstuk als je de zaag naar achteren haalt. Braam de buis die je hebt gezaagd altijd af. Dat doe je met een vijl.

Instructiekaart :

Om een goede schroefdraad te krijgen aan het einde van een draadpijp moet je volgende voorwaarden vervullen : • • •

een goed afgezaagd pijpeind, zonder bramen. goed snijgereedschap : goed onderhouden en schoongemaakt. gebruik goede snijolie

Bij een goed gesneden schroefdraad moet weinig pakkingmateriaal worden gebruikt . zie documentatie : afdichtmateriaal - pagina 10 en 11

Op de figuur hiernaast werd de verbinding afgedicht met Loctite dichtmateriaal .

Een gesneden draad die te lang op de pijp gesneden is , kan nooit een goede afdichting tot stand brengen .

De lengte van de te snijden draad op de pijp is afhankelijk van :

de pijpdiameter

•

de fitting die op de pijp moet geschroefd worden .

20 06 :

•

Meet de draadlengte in de fitting die je gebruikt . Op de pijp ga je nu draad snijden die 1 à 2 gangen smaller is dan de draad in de fitting , om het inscheuren van de fitting te voorkomen .

w. ve rm ae len

4. Het snijden van een goede schroefdraad

w. ve rm ae len

Je mag hennep alleen gebruiken voor leidingen waar water door stroomt. Je mag hennep nooit gebruiken voor gasleidingen. Methode : Zie “instructiekaart : hennep en fitterkit aanbrengen”

6. Het afdichten met PTFE tape Methode : Zie “instructiekaart : afdichten”

20 06 :

7. Toepassingsgebied van fittings

Smeedbaar gietijzeren fittings moeten worden toegepast bij draadpijp met kleine diameters , en op plaatsen waar een las in een draadpijp moeilijk of onmogelijk is.

5. Het afdichten met hennep en fitterkit

w. ve rm ae len

Hennep en fitterkit aanbrengen

Hoe gebruik je hennep?

1. Neem een paar draden hennep en pluis het uit.

20 06 :

2. Wikkel de hennep om de schroefdraad

Instructiekaart :

w. ve rm ae len

Hennep en fitterkit aanbrengen 3. Doe fitterkit op de buitenkant van de hennep en maak de opening vrij.

4. Draai de fitting zover op de buis dat de schroefdraad nog net zichtbaar blijft. Je mag een stukje terugdraaien als je een buis of fitting moet uitlijnen.

20 06 :

5. Verwijder de overtollige hennep met een zaagblad. Bij een goede verbinding zie je geen hennep, maar wel een stukje schroefdraad.

Instructiekaart ( vervolg ) :

w. ve rm ae len

PTFE tape ( Teflontape ) aanbrengen Hoe gebruik je teflontape?

20 06 :

1. Wikkel de teflontape om de schroefdraad. 2. Wikkel altijd rechtsom, met de schroefdraad naar je toe. Begin aan de kant van de buis.

Instructiekaart :

De maataanduiding van de fittings wordt aangegeven in duim , zoals de maat van de gasdraad in of op de fittings .

De fittings hebben een genormaliseerde nummeraanduiding . De nummeraanduiding hangt af van de vorm van de fitting .

Deze nummeraanduiding is op de volgende bladzijde weergegeven .

Voorbeeld :

T-stuk 90° 2 gebogen spruiten 3 egale binnendraden ( de 3 draden dezelfde maat )

20 06 :

Nummer 132

w. ve rm ae len

8. Maataanduiding en nummeraanduiding van fittings

20 06 : w. ve rm ae len

529a 599a

Soknippel , egaal Regelteestuk met bronzen stop , binnendraad

w. ve rm ae len

Benaming Lange bocht 90° met binnendraad en buitendraad Lange bocht 90° met 2 binnendraden Lange bocht 90° met 2 buitendraden Bocht 45° met binnen- en buitendraad Bocht 45° met 2 binnendraden Dubbele bocht met 2 binnendraden Knie 90° met 2 binnendraden , egaal Knie 90° met binnen- en buitendraad , egaal Haakse koppeling , conisch , met 2 binnendraden Haakse koppeling , conisch , met binnen- en buitendraad Teestuk 90° met 3 binnendraden , egaal Teestuk 90° met 1 gebogen spruit , met 3 binnendraden , egaal Teestuk 90° met 2 gebogen spruiten , 3 binnendraden , egaal Kruisstuk 90° met 4 binnendraden , egaal Knie met zijspruit , egaal Ronde sok , verlopend Verloopring Dubbele nippel , verlopend Soknippel , verlopend Ronde sok , egaal Ronde sok met linkse en rechtse draad , egaal Dubbele nippel , egaal Stop met rand en vierkant Stop zonder rand , zonder vierkant Stop met rand , met gat in vierkant Zeskantige dop Ronde dop Sluitmoer , bewerkt of onbewerkt Flens , ovaal , geboord Flens , rond , geboord of ongeboord Koppeling , conisch , met 2 binnendraden Koppeling , conisch ,draadstuk binnendraad , drukstuk buitendraad Kniestuk op plaat , egaal Verlengnippel

20 06 :

Nummer 1 2 3 40 41 60 90 92 96 98 130 131 132 180 221 240 241 245 246 270 271 280 290 291 294 300 301 310 320 321 340 341 471 526

20 06 :

Nummer 130 met als grootste maat 1” , doorgaande maat ½” en aftakking ¾”

Juiste aanduiding op bestelbon

T-stuk 90° , 3 binnendraden 1” x ¾” x ½”

Voorbeeld :

w. ve rm ae len

De aanduiding van de verschillende maten van een fitting moet ook in een speciale volgorde gebeuren .

Voor het monteren van een fitverbinding zoals hierboven staat aangegeven , moeten we de opgegeven maat tussen de aslijnen respecteren.

20 06 :

Hiervoor gaan we als volgt tewerk :

de opgegeven maat wordt vanuit de aslijn van de eerste fitting (die al op de buis geschroefd is ) afgetekend <lijn 1>

•

de maat [voorkant T-stuk 2] tot [hart T-stuk 2] wordt ook op de pijp afgetekend. <lijn 2>

•

De diepte van de draad in de fitting [inschroeflengte] wordt nu ook op de pijp afgetekend

•

De bekomen lijn geeft ons de afkortlengte of afkortmaat <lijn 3>

•

Nu hebben we de juiste maat waarop de pijp moet afgekort worden !

•

w. ve rm ae len

9. Aftekenen van de juiste snijmaat op de buis

w. ve rm ae len

20 06 : DOCUMENTATIE

20 06 : w. ve rm ae len