Het OS Spiekbriefje Een mogelijk antwoord op de 25 meest gehoorde misvattingen Auteurs: Rob Wildschut en Tabitha Gerrets November 2011
Achtergrond
Dit document is tot stand gekomen na een uitgebreide analyse van de meest gehoorde opvattingen van Nederlandse burgers die actief zijn op digitale fora van een aantal gerenommeerde media. Het onderzoek heeft plaatsgevonden van maart tot en met augustus 2011. Media die zijn onderzocht zijn o.a.: Trouw, Volkskrant, NRC Handelsblad, NRC-Next, AD, Telegraaf, Nu.nl, Geenstijl. Bijgedragen aan dit onderzoek hebben: Rob Wildschut, Tabitha Gerrets, Marleen Knijff en Eva van der Sleen. Het document is ingedeeld in 5 hoofdcategorieën: 1. Eigen volk eerst 2. Het is hun eigen schuld/verantwoordelijkheid 3. Hulp oke, maar niet via ngo’s 4. Het werkt toch niet 5. Meer kwaad dan goed
Categorie 1: Eigen volk eerst 1.1
1.2
Stelling We zitten midden in een recessie, laten we eerst onze eigen armoede/problemen eens oplossen
Tegenargument De situatie in ons land is niet los te zien van de situatie elders. Volgens een artikel in de Telegraaf (Ruud Koornstra, 9-7-2011) is: “[…] de 40 miljard euro die wereldwijd aan ontwikkelingssamenwerking wordt gegeven, maar een heel klein deel [...] van de 400 miljard euro die de andere kant op stroomt via bijvoorbeeld rentebetalingen en andere onrechtvaardige [...] mechanismen in de wereldeconomie die door de Wereldbank en het IMF worden afgedwongen.” Zo bezien zouden we er zelfs baat bij hebben dat het juist in het Zuiden beter gaat. Nederland geeft veel Zowel in absolute zin, als in relatieve zin (gerelateerd aan het meer uit aan Bruto Nationaal Inkomen) moet Nederland nogal wat landen voor ontwikkelingshulp dan zich laten: op een totaal van 23 donorlanden komt Nederland andere landen, dus dit respectievelijk op een zevende en een vijfde plaats.(OECD, kan best een tandje terug gegevens van 2009, meest recent, maar dus vóór de huidige bezuinigingen). Daarnaast zit 3 miljard van de in totaal 4,4 miljard euro voor ontwikkelingssamenwerking (2011) vast in internationale verdragen met o.a. de EU en de VN. Deze afspraken niet nakomen 1
leidt tot internationaal gezichtsverlies, wat de Nederlandse handelspositie in de wereld niet per definitie veel goed zal doen.
Categorie 2: Het is hun eigen schuld/verantwoordelijkheid 2.1
2.2
2.3
2.4
Ontwikkelingshulp doet wat de overheid verzuimt te doen in ontwikkelingslanden
Laat de rijken daar geld inzamelen
Ontwikkelingsorganisaties en multilaterale organisaties vullen aan wat overheden door hun beperkte middelen niet kunnen uitvoeren, waarbij de keuzes door de nationale overheden gemaakt worden. D.w.z. dat wanneer die overheden voldoende expertise en (belasting-)inkomsten zouden hebben ze net zo functioneren als onze overheden. Veel OS projecten en programma’s zijn daarom gericht op het bevorderen van goed bestuur. Dat wordt ook gedaan. Juist in ontwikkelingslanden is het ondersteunen van (armere) familieleden veelal een erezaak. En Moslims bijv. geven vanuit hun geloofsovertuiging een deel van hun inkomen/voedsel aan armen.
En armoede is geen probleem dat lokaal opgelost kan worden. Het is een mondiaal probleem dat alleen met mondiale samenwerking bestreden kan worden. Hulp komt bij de Klopt ten dele, maar dit geldt alleen in conflictgebieden zoals verkeerde partijen Somalië en dan vooral voor accute noodhulp, en NIET voor terecht, zoals Somalische structurele ontwikkelingssamenwerking. extremisten Helaas is Somalië in handen van de radicale Al-Sjabaab. Niet alleen houden zij de onderontwikkeling van het land in stand, mogelijk vergrijpt Al-Sjabaab zich ook aan de noodhulp. De miljoenen hongerigen zijn slachtoffer van de moslimextremisten, van de droogte en de rampzalige geschiedenis van hun land. Maar dat wil niet zeggen dat je je handen dan maar van dergelijk leed moet aftrekken.
Mensen in ontwikkelingslanden moeten harder gaan werken
In een dergelijke situatie is noodzakelijk om naast het bieden van noodhulp ook democratiseringsprocessen te ondersteunen. Dit is een belangrijk onderdeel van structurele ontwikkelingssamenwerking zoals geboden door een aantal Nederlandse ngo’s. Maw: naast het uitdelen van de “vis” ook de “hengel” meegeven. Er wordt al hard gewerkt, zelfs harder dan in Nederland! In Sub Sahara Afrika nam in 2010 80% van de mannen en 62% van de vrouwen deel aan de arbeidsmarkt, in het Westen is dat resp. 69 en 53% (UN: The world’s women 2010). Daarnaast bedraagt de economische groei in Sub Sahara Afrika op dit moment gemiddeld 2
2.5
Hulp geven heeft helemaal geen zin zolang mensen in ontwikkelingslanden veel teveel kinderen krijgen.
7%. Dat is 2 keer zoveel als in Nederland (2011). Juist daarom is ontwikkelingssamenwerking belangrijk bij dit thema. Veel westerse ngos werken samen met lokale organisaties om seksuele voorlichting te geven. Ook is aangetoond dat er een verband is tussen basisonderwijs (voor meisjes) en geboortebeperking. Zie bijvoorbeeld: http://www.eubios.info/EJ124/ej124i.htm
Categorie 3: Hulp oké, maar niet via ngo’s 3.1
Er blijft teveel geld aan de strijkstok hangen.
Laten we beginnen te zeggen dat wij ook voor transparantie zijn, en het beperken van de overhead kosten.
(Vooral de grote) ngo's steken het geld toch vooral in eigen zak.
Waar hebben we het eigenlijk over als we van de strijkstok spreken? Dit zijn alle kosten die niet bij de uiteindelijke doelgroep terecht komen.
Directeuren van ngo’s verdienen veel te veel
Een organisatie maakt kosten om te kunnen opereren. Zoals iedere organisatie hebben ook ontwikkelingsorganisaties werkkapitaal nodig: kosten voor personeel, communicatie, huisvesting, infrastructuur, verzekeringen, reiskosten, (en ironisch genoeg in steeds hogere mate) fondsenwerving, etc. Deze staan in detail in de jaarverslagen. Als een organisatie een CBF keurmerk heeft dan zit er een beperking aan het percentage overhead dat een organisatie mag hebben. 25% van de donaties mag besteed worden aan communicatie en fondsenwerving. W.b. (directeurs)salarissen: Zoals in elke sector, zijn salarissen afhankelijk van de verantwoordelijkheden van de betreffende mensen, die weer samenhangen met de omvang en omzet van de organisatie. Als je effectief wilt werken, heb je goede mensen nodig. Ondanks dat de salarissen in het algemeen lager liggen dan in het bedrijfsleven kiezen mensen toch voor dit werk. Als we het hebben over de Nederlandse OS organisaties, dan zijn de uitgaven en salarissen te vinden in de jaarverslagen van die organisaties. Wie de moeite neemt om die jaarverslagen in te zien, zal constateren dat ze niet in ongunstige zin (meestal wel in gunstige zin) afwijken van vergelijkbare (met ‘onze’ belastingcentjes gefinancierde) organisaties in de dienstensector (zoals zorginstellingen, ziekenhuizen, overheidsdiensten, vervoersinstellingen) met vergelijkbare budgetten, personeelsomvang, of verantwoordelijkheden. Ter vergelijking: de bestuursvoorzitter van de GGZ Eindhoven (2300 werknemers en 3
jaarbudget van 157 miljoen Euro) heeft een jaarsalaris van Euro 188.000,- (Trouw 19-10 2011), terwijl de directeuren van de grotere OS organisaties volgens hun jaarverslagen (bruto) salarissen van tussen de 90.000 en 120.000 Euro ontvangen. Ruim onder de DGnorm (bruto jaarsalaris mag niet hoger zijn dan dat van Directeur Generaal van ministeries:124.073 euro).
3.2
3.3
3.4
Overigens, in de private sector is er uberhaupt geen controle op salarissen. Meerdere banken (ING, ABN Amro&Fortis, AEGON, SNS) zijn in 2010-2011 overeind gehouden met belastinggeld, maar de directeurs daar verdienen een veelvoud van directeurs van ngo’s. En welke maatschappelijke functie vervullen zij dat zij dat verdienen? Ontwikkelingssamenwerk Wat is eigenlijk een ‘hulpindustrie’? Om e.e.a. in het juiste perspectief ing is een hulpindustrie te plaatsen: als we het hier hebben over Nederlandse die als enige doel heeft ontwikkelingsorganisaties, dan ontvangen die gezamenlijk zo’n 425 zichzelf in stand te miljoen Euro per jaar van de overheid. En dat is 25 Euro per houden Nederlander per jaar, een kopje koffie per maand dus. Klein industrietje. En in tegenstelling tot welke andere ‘industrie’ dan ook, zijn met name deze organisaties impliciet, en per definitie, bezig zichzelf overbodig te maken. Het steunen van Particuliere initiatieven hebben ook overheadkosten, maar die zijn particuliere initiatieven is minder zichtbaar omdat het privégeld betreft, of omdat de activiteiten veel effectiever en uitgevoerd worden door mensen die gebruik kunnen maken van goedkoper bestaande structuren (bijv. geld of goederen meegeven aan een ontwikkelingswerker die toch ter plaatse moet zijn). Daarnaast moet gekeken worden naar het resultaat van de actie: een lagere overhead heeft geen functie als het resultaat van de activiteit slecht is. De WRR (Minder pretentie, meer ambitie, p.257) schrijft het zo:”… Een deel van dit particulier initiatief wordt, heel Nederlands, indirect gesubsidieerd via de overheid, onder andere via grotere ngo’s…” en “… Het nieuwe particuliere initiatief kan dan ook het beste worden gezien als humanitaire hulp en niet als ontwikkelingshulp. Veel fouten uit het verleden worden bovendien herhaald: projecten sluiten weinig aan bij de vraag in de landen zelf, er is vaak sprake van kleinerend paternalisme, er vindt nauwelijks overdracht plaats, en duurzaamheid is vaak ver te zoeken. Ook zijn ‘doe-het-zelvers’ zich er veelal slecht van bewust dat er andere actoren in het spel zijn, zoals (lokale) overheden. En als mensen beseffen dat hun hulp afhankelijkheid in de hand kan werken, weten ze niet precies hoe ze daar iets tegen kunnen doen.” Er zijn teveel schandalen Corruptie is onacceptabel. Gelukkig zijn hier ook consequenties aan geweest bij ngo's, zoals verbonden: de directeur van SNV is opgestapt. Overigens is het zo dat bij SNV (projecten die juist de missers, door de OS sector zelf aan het licht gebracht worden niet bestonden na de (interne en externe inspecties). Het relatief hoge salaris van de SNV 4
tsunami)
directeur werd door geen ander zo bekritiseerd als door (ex-) werknemers van SNV en andere ontwikkelingswerkers en Hulpgeld nav Tsunami & medewerkers van OS organisaties. Haiti is nooit bij de mensen zelf terecht Na natuurrampen is chaos de regel, hoe goed een land ook gekomen georganiseerd is. Orkaan Katrina in de VS, en de aardbeving in L’Aquila (Italië) laten na jaren nog steeds hun sporen na. En ook daar hadden de landen aanvankelijk externe hulp nodig om weer op de been te komen. In deze gedachtengang lopen noodhulp en ontwikkelingssamenwerking door elkaar. Na een (natuur)ramp is onmiddellijk allerlei hulp nodig om mensenlevens te redden; denk aan de eerste basisbehoeften zoals schoon water, tenten, voedsel, sanitaire voorzieningen etc. Ook al lijkt dit misschien een simpele, logistieke operatie, ook hier kunnen inderdaad veel dingen misgaan. Het helpt dan als de hulporganisatie al langer in het gebied actief is en de lokale context kent (weet hoe dingen werken, bij wie ze moeten zijn, etc.).
3.5
Na de eerste noodhulpfase, en om grote schade bij volgende rampen te voorkomen, is veel verdergaande ontwikkeling nodig. Dit is tevens ook veel complexer en vergt diepgaande kennis van zaken, lange samenwerkingsrelaties, en tijd. Ngo’s werken niet Onzin. Nederlandse ngo’s werken samen met het lokale democratisch: leggen maatschappelijk middenveld, veelal bestaande uit organisaties en geen verantwoording af netwerken die gedragen worden door de lokale gemeenschap (de ten aanzien van de ‘armen’). Juist dankzij die sterke verankering in de gemeenschap armen kunnen ngo’s (vaak als enigen) hun activiteiten voortzetten in tijden van conflict/oorlog/onrust. Sinds meer dan een kwart eeuw worden ontwikkelingsprojecten opgezet op basis van de noden die de ‘armen’ zelf in kaart brengen. Stellen dat de ‘armen’ monddood zijn en hun noden niet kenbaar kunnen maken getuigt van weinig respect voor de lokale bevolking en lokale organisaties en strookt niet met de feiten.
3.6
Veel ontwikkelingsprojecten mislukken en hier wordt nauwelijks over bericht
Op de website van het DAC Evaluation Resource Center van de OESO zijn duizenden evaluatierapporten te vinden van bilaterale en multilaterale donoren. Dat schrijft de Belgische wetenschapper Patrick Develtere in zijn boek ‘De vrije markt van ontwikkelingssamenwerking’. Uit evaluaties van deze evaluaties zou blijken dat meer dan 75% van de ontwikkelingsprojecten de vooropgestelde directe doelstellingen halen. Het slagingspercentage ligt vooral hoog bij projecten met tastbare en concrete doelen. Bron: 5
http://www.uitgeverijwereldpodium.nu/bronnen-voorbij-deborrelpraat/ Zet dit vervolgens eens naast de private sector, waar mislukkingen aan de orde van de dag zijn: ‘In 2009 gingen in Nederland 8012 bedrijven failliet, 88 procent meer dan het jaar ervoor.’ Bron: http://www.controllersmagazine.nl/themas/2996/surseance-enfaillissement/artikel/3656/de-9-belangrijkste-oorzaken-voorfaillissement.html Zoals iedere organisatie zullen ook OS organisaties eerder berichten over hun successen dan over hun mislukkingen. Toch zijn mislukkingen zelfs inherent aan OS. De WRR (p.277): “…Dat er soms projecten en initiatieven mislukken, is bij nader inzien ook niet vreemd. In complexe situaties is handelen altijd een kwestie van uitproberen, van experimenteren. Dat er af en toe iets mislukt is dan ook niet erg, het is wel zaak om ervan te leren…”. Dat is de reden waarom alle OS organisaties steeds meer aandacht besteden aan het volgen en evalueren van hun activiteiten. Daarnaast wordt ook in de jaarverslagen steeds meer verslag gedaan van niet geslaagde activiteiten. Aardig in dit verband is de website van het Instituut voor Briljante Mislukkingen: http://www.briljantemislukkingen.nl/NL/mislukkingen/categorie/ontwikkelin gssamenwerking/
3.7
3.8
3.9
3.10
Ngo's werken langs In het huidige subsidiestelsel werken de OS organisaties in elkaar heen en werken allianties/coalities (bijvoorbeeld de IMPACT Alliance waar Oxfam nauwelijks samen. Ze Novib in zit), en hebben daarnaast afspraken gemaakt over willen allemaal hun eigen interventiezones en –prioriteiten. vlaggetje planten. Ontwikkelingssamenwerk Er werken zeker idealistische mensen in de sector, die om de één of ing wordt vooral andere reden gedreven zijn om veranderingen te ondersteunen. Maar gedreven door ontwikkelingssamenwerking is ook een vak, waar mensen een medelijden en het willen opleiding voor hebben gedaan, en fulltime hun tijd aan besteden. Het sussen van het eigen klinkt wat onwaarschijnlijk om deze investering van energie aan een schuldgevoel schuldgevoel toe te schrijven. Ngo’s overdrijven de Het komt voor dat ngo’s een situatie ‘dramatiseren’; net als problemen. Er is journalisten en de media in het algemeen mogelijk nieuws helemaal geen verdraaien/vergroten etc. Dit neemt niet weg dat er zeker problemen hongersnood. zijn (bij natuurrampen is dit objectief vast te stellen, bij een hongersnood is dit lastiger). Meer samenwerking met Niemand zal het belang van een gezonde lokale economie ontkennen bedrijven en het laten en het Nederlandse bedrijfsleven kan in het buitenland zeker een rol werken van spelen. Maar je moet wel kritisch blijven kijken wiens belangen er marktmechanismen als precies gediend worden. vraag en aanbod 6
Een simpel voorbeeld: In een dorp in Malawi probeert de lokale bevolking ism een lokale ngo de watervoorziening op duurzame wijze te verbeteren. Dit plan is ontstaan op initiatief van de lokale bewoners die dit aanmerkten als een van hun grootste behoeften op dit moment. In datzelfde dorp liep tevens een Palestijn rond die voor een firma uit Dubai werkte. Hij was bezig met het plaatsen van een gsm-mast in het dorp. De ‘vrije markt’ zorgde er voor dat iedereen kon beschikken over een gsm en een goede verbinding. Maar drinkbaar water? De markt had blijkbaar bepaald dat ze dat niet nodig hadden. 3.11
De ngo’s stellen de Dit is inderdaad helaas soms het geval. Veel donororganisaties hebben situatie en zeker de in het verleden in hun campagnes de ‘emotionele kaart gespeeld’ om oplossing te simpel voor. te zorgen dat mensen geld gaven. Sommige instanties dragen daardoor het beeld uit dat geld geven rechtreeks tot ontwikkeling leidt. De praktijk is echter vaak veel ingewikkelder: politiek en macht spelen vaak een grote rol.
Categorie 4: Het werkt toch niet 4.1
4.2
Het wordt toch niets meer met Afrika.
Klopt niet. Afrika doet het steeds beter. Terwijl de westerse economieën kwakkelen, groeien de Afrikaanse met gemiddeld zeven procent. Zes van de tien economisch snelst groeiende landen ter wereld liggen in Afrika. En dat zijn landen die in de jaren ’90 nog leden onder burgeroorlogen en faillissement: Angola, Ethiopië, Mozambique, Nigeria, Tsjaad en Rwanda. De levensverwachting van Afrikanen stijgt, het onderwijs en de gezondheidszorg verbeteren en Afrika produceert meer voedsel dan ooit. Is de 21e eeuw de eeuw van China, de 22e eeuw wordt de eeuw van Afrika. Lees verder… We gaven zoveel hulp. En Ja, helaas. En wie wel eens over de immense zandbak vloog die toch is er weer honger in we de ‘Hoorn van Afrika’ noemen, weet dat het niet de laatste Afrika. keer zal zijn. Het uiterste noordoosten van Afrika is erg heet, droog en onherbergzaam. De klimaatverandering maakt het er niet beter op. Maar er wonen wel vijftien miljoen mensen. En zolang in Somalië griezelige clubs als Al-Sjabaab de dienst uitmaken, zal de ellende nog wel een tijdje voortduren.Zoveel hulp geven we overigens niet aan Afrika. Terwijl de gemiddelde Irakees mag reken op 280 euro hulpgeld per jaar, en de gemiddelde Palestijn op 240 euro, moet de gemiddelde Afrikaan het doen met 20 euro per jaar. Dat is vijf cent per dag. Zoveel hulp gaven we niet aan Afrika. De vermeende omvang van de OS steun is nogal betrekkelijk: UNDP, het VN ontwikkelingsprogramma, heeft berekend dat de subsidie per 7
Europese koe ongeveer 110 maal zoveel is als de hulp per Afrikaan.[ UNDP, Human Development Report 2003, New York 2003, p. 153].
4.3
4.4
Naast het geven van hulp, doet Europa ook veel dingen die nadelig uitwerken voor de landen in Afrika. Zo zijn grote multinationals actief in de landen en veroorzaken zij, door bijvoorbeeld het opkopen van land en omzetten naar grootschalige plantages, mede de droogte en hongersnood. Zie bijvoorbeeld deze documentaire: http://beta.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1113685 De effectiviteit van Volgens een studie van OESO documenten halen meer dan 75% ontwikkelingssamenwerki van de ontwikkelingsprojecten de doelstellingen (Patrick ng is laag. Veel projecten Develtere 2008). Bovendien zijn veel OS resultaten gericht op de falen en hebben zelfs lange termijn, waardoor zelfs projecten die in eerste evaluaties nadelige gevolgen. niet meteen aan de verwachtingen voldoen, dat later soms wel doen. Ik ben tegen Ondanks het lage bedrag verricht ontwikkelingshulp wonderen, ontwikkelingshulp, want ook al gaat er vaak iets fout. Ontwikkelingshulp maakte in Azië de het haalt niks uit Groene Revolutie mogelijk, waardoor daar steeds minder hongersnoden voorkomen. Ontwikkelingshulp dringt de aidsepidemie in Afrika fors terug. Met ontwikkelingshulp konden landen als Korea, Japan en Taiwan uitgroeien tot economische tijgers. Mede dankzij ontwikkelingshulp gaat nu meer dan zeventig procent van alle Afrikaanse kinderen naar school en zijn ziektes als pokken en polio uitgeroeid. Ook Nederland was in de naoorlogse jaren een ontwikkelingsland. Ook de Marshallhulp was ontwikkelingshulp. Helaas zal nooit objectief aan te tonen zijn dat een land het beter doet met OS steun dan zonder, omdat er simpelweg geen vergelijking met/zonder mogelijk is. Wel is de laatste vijfentwintig jaar de levensverwachting in alle ontwikkelingslanden samen met tien jaar gestegen, en het percentage kinderen dat naar school gaat verdubbeld. Ook is de armoede in de wereld gehalveerd tot een kwart van de wereldbevolking. Het zou erg simplistisch zijn om een correlatie met OS steun daarbij te ontkennen.
4.5
Bij dit soort algemene opmerkingen kan maar het best verwezen worden naar Mirjam Vossen ‘Voor bij de borrelpraat’ (www.voorbijdeborrelpraat.nl). Hulp kan de armoede niet Dat is waar. Armoede los je alleen op met economische groei en oplossen. met een overheid die iedereen van die groei laat profiteren. Voor economische groei zijn investeerders nodig. Die komen alleen wanneer vrede heerst. En wanneer het land een functionerende 8
rechtstaat is, liefst aangevuld met een liberale democratie. Zo’n rechtsstaat is niet mogelijk zonder goed onderwezen jonge mensen, een functionerende gezondheidszorg en een fatsoenlijke infrastructuur. Ontwikkelingshulp kan daar aan bijdragen. Ook worden met hulpgelden rechters opgeleid, anti-corruptiebureau’s ingericht en belastingdiensten opgezet. Geen wonder dat de conservatieve Britse regering van David Cameron overal op bezuinigt, behalve op de hulp. Volgens de Britse regering is ‘ontwikkelingssamenwerking een van de beste investeringen die Engeland kan doen.’ OS heeft nooit de pretentie (noch de capaciteit) gehad de armoede op te lossen. Wel om armoede te bestrijden, en aandacht te geven aan die obstakels die armoede in stand houden. Wellicht een open deur, maar voor armoedebestrijding bestaat geen blueprint, en mede daarom kan armoede hardnekkiger standhouden. Iedere omgeving vereist een andere (holistische) aanpak. In sommige omstandigheden kan naast OS het aantrekken van investeerders baat hebben, in andere doen ze meer kwaad dan goed (e.g. Shell in Nigeria, houtbedrijven in het Amazonegebied) en is het beter ze buiten de deur te houden en juist lokale economische activiteiten en lokaal eigendom te stimuleren. Ook een liberale economie is niet overal een wondermiddel, zeker wanneer dat ten koste gaat van de zwakkeren in de samenleving. Het zou ook wat wrang zijn om te pleiten voor een liberale economie zolang in de rijke landen bijv. failliete banken met tientallen miljarden aan belastinggeld overeind gehouden worden, en de EU markt protectionistische trekjes vertoont. Reden voor sommige OS organisaties om juist voor dat laatste aandacht te vragen, en daarnaast ook bijv consumenten ervan te overtuigen dat fair trade artikelen wat meer kunnen kosten dan wanneer alles aan de vrije markt overgelaten zou worden.
4.6
Armoede is overigens wereldwijd een altijd aanwezig probleem, en is ook niet alleen een financiele kwestie. Ook in Nederland zijn er veel gezinnen die op of rond de zogenaamde armoedegrens leven (in Utrecht bijvoorbeeld 8,5% http://beta.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1113685). Armoede hangt vaak ook samen met psychische problemen of verslaving en vele andere oorzaken. Ontwikkelingssamenwerk Landen die zichzelf kunnen redden hebben dan ook geen steun ing heeft geen zin, want nodig. Daarnaast is economische groei niet hetzelfde als grotere in landen zonder welvaart voor de gehele bevolking. Democratisering, gelijke ontwikkelingshulp rechten, goed bestuur, scholing, gezondheidszorg, eerlijke 9
4.7
hebben een veel hogere economische groei doorgemaakt over de afgelopen 30 jaar. Er moet geen hulp gegeven worden, maar aan (eerlijke) handel gedaan worden
verdeling van de grondstoffen en land etc. zijn zo mogelijk nog belangrijker. Zie ook antwoord 14.
Het bevorderen van eerlijke handel is juist één van de speerpunten van het beleid van veel ontwikkelingsorganisaties en door hen op de agenda gezet, denk aan Fair Trade, Max Havelaar, lobby activiteiten, enz. Maar handel, zelfs eerlijke handel, is geen garantie dat de allerarmsten daar ook van profiteren en zal als zodanig ook niet voldoende zijn. Je hebt niks aan eerlijke handel als de instituties in een land niet ook zodanig worden hervormd dat de voordelen hiervan ook bij de bevolking terechtkomt. Hier dragen veel ontwikkelingsorganisaties dan ook aan bij.
Categorie 5: Meer kwaad dan goed 5.1
5.2
Ontwikkelingsgeld doet meer kwaad dan goed: het werkt corruptie in de hand en voedt conflicten en oorlogen.
Overal waar geld omgaat ligt corruptie op de loer, alleen is het daar waar de mechanismen minder geraffineerd zijn (dan bijv. in NL/Europa), het meest zichtbaar. Daarnaast zal het bij handel en bedrijfsleven minder opvallen omdat het voor de betrokkenen zelden van belang is om het aan de orde te stellen. Als het al waar is dat corruptie binnen OS meer gesignaleerd wordt, wil dat daarom dan ook niet zeggen dat het dus ook vaker voorkomt.
Hulp geven in een conflictgebied brengt inderdaad allerlei dilemma’s met zich mee. Het is niet altijd te voorkomen dat de ‘verkeerde’ partij ervan profiteert. Tegelijk is het niet zo, dat hulp per definitie een conflict voedt, of meer kwaad dan goed doet. Als er door geen hulp te geven mensen overlijden is er ook een moreel dilemma. Ontwikkelingshulp maakt Onder minister Koenders is plotseling het woord mensen afhankelijk van ‘Ontwikkelingshulp’ weer opgedoken. Het is echter verhelderend hulp. Je moet mensen om te spreken over noodhulp en ontwikkelingssamenwerking. En een hengel geven, geen ja, bij acute rampen kan het geven van een vis (noodhulp) het vis. verschil maken tussen sterven of overleven. Noodhulp is per definitie tijdelijk. Ontwikkelingssamenwerking daarentegen is voor de langere termijn en er op gericht om gezamenlijk verder te komen. Verschillende achtergronden kunnen tot nieuwe ideeën en inzichten leiden. Lokale kennis en de kennis van succesvolle initiatieven van elders kunnen door hun combinatie vaak juist de noodzakelijke duw geven om verder te kunnen. Daar ligt één van de sterktes van OS, en de mensen die daar bij betrokken zijn. 10
5.3
Vergelijk het met een uitzendkracht die aan een nieuwe baan begint, en op de vraag waarom iets op een bepaalde manier gedaan wordt, het antwoord krijgt: 'zo hebben we het altijd gedaan'. Juist zo'n uitzendkracht, als buitenstaander met ervaring in verschillende bedrijven, kan dan een interessante nieuwe kijk op de zaak geven. Ontwikkelingshulp is het In de huidige tijdgeest van social media, vrije marktmechanismen, opdringen van westerse toenemende reislust e.d, leeft praktisch niemand meer in waarden in splendid isolation. Als je daarnaast armoedebestrijding, goed ontwikkelingslanden. bestuur, eerlijke handel e.d .westerse waarden noemt, doe je veel culturen te kort. Bovendien is inmiddels een overgrote meerderheid van de ontwikkelingswerkers lokaal, en dus geworteld in hun eigen cultuur.
11