ISTHOORA 2021

‫މާދަރީބަހުގެ ދުވަހަށް ޚާއްޞަ ނޫސް‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫ވޮލިއުމް ‪1 :‬‬

‫‪Isthoora‬‬ ‫ނަންބަރު‪1 :‬‬

‫އިހަވަންދޫ ސްކޫލް‬

‫ޞިއްޙަތަށް ރަނގަޅު ކާނާ ކެއުމަށް ވަރަށް ގިނަ‬ ‫މީހުން ލޯބިކުރެއެވެ‪ .‬ސުފުރާމަތީގައި ކާބޯތަކެތި‬

‫ތައްޔާރުކޮށްފައި ހުންނަނީ މީހުން ކާހިތްވާ ގޮތަށެވެ‪.‬‬ ‫ކެއުމުގައި ބޭނުންކުރާ ކާނާގެ ބާވަތްތައް ‪،‬‬ ‫އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑުގައިވާ ހަޖަމުކުރުމުގެ‬ ‫ނިޒާމުން ހަޖަމުކޮށްދީ‪ ،‬ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންނުވާ ބައި‬ ‫ހަށިގަނޑުން‬

‫ބޮޑު ކަމުދާ ތަކެތީގެ ސިފައިގައި‬

‫ބޭރު ކުރުމެވެ‪ .‬ކޮންމެ ދުވަހަކު ހަށިގަނޑުން މިކަން‬ ‫ކޮށްދިނުމަށް ފެއިލްވެއްޖެނަމަ އަހަރެމެން‬ ‫ބަލިވެއެވެ‪ .‬ކަރުހިއްކުން ފިލުވައިދީ މީހާ‬

‫ހ‬ ‫ދވަ ާ‬ ‫ރބަހުގެ ު‬ ‫ދ ީ‬ ‫އގުވާމީ މާ ަ‬ ‫ބައިނަލް ަ‬ ‫ވހި‬ ‫ހވަންދޫ ސްކޫލުގެ ދި ެ‬ ‫އގެން އި ަ‬ ‫ވ ި‬ ‫ގުޅު ަ‬

‫؟‬

‫ރއިގެ‬ ‫ތން އިސްތޫ ަ‬ ‫ރގެ ފަރާ ު‬ ‫އވަ ު‬ ‫އަދަބީ އޮ ި‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ރފި ެ‬ ‫ހއް ނެ ެ‬ ‫ފރުނޫ ެ‬ ‫ގއި ާ‬ ‫ނަމު ަ‬ ‫ދއްވި‬ ‫ތން މައުލޫމާތު ެ‬ ‫ރގެ ފަރާ ު‬ ‫އވަ ު‬ ‫އަދަބީ އޮ ި‬ ‫އ‬ ‫ދފަ ި‬ ‫އފައް ާ‬ ‫ނން ު‬ ‫ގއި އިސްތޫރަ އެ ަ‬ ‫ގޮތު ަ‬

‫ވަނީ‬

‫‪ 2021‬ވަނަ އަހަރުގެ މާދަރީބަހުގެ ދުވަހުގެ ޝިއާރު‬

‫” ތަޢުލީމުގައްޔާއި މުޖުތަމަޢުގައި ޝާމިލުވުން އިތުރުކުރުވުމަށް ޓަކައި ގިނަބައްސަކަން ކުރިއެރުވުން“‬

‫”‪“Fostering multilingualism for inclusion in education and society‬‬ ‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫އާޅެން‬

‫ޅެން‬

‫‪-‬‬

‫‪2‬‬

‫‪:‬‬

‫‪ :‬ޕްރިންޓަރ‪ :‬އިބްރާހީމް ޝަރީފް ‪ /‬ދޯދި‬

‫ޕްރިންސިޕަލް‪ :‬އަޙްމަދު ރަޝީދު‪-‬‬

‫އވެ!‬ ‫ޢިލްމީ ހަިާތުގެ އިރާ ެ‬ ‫ނ‬ ‫އެދޭނަމަ ހޯދުމަށް ޢިލްމީ ޚަޒާނާ އަލިވިދަންމަރަކު ް‬

‫ވމެވެ‪.‬‬ ‫އއް ަ‬ ‫ވެދުމާ ސަލާމުގެ ސަނާ ި‬

‫ވެދޭށޭ އެދުރުނަށް އުފަލުން އެހީތެރި އެންމެ ހެޔޮހިތަކުން‬

‫ގއި ފަތުރަމެވެ‪.‬‬ ‫ޒ ަ‬ ‫ނުކުރުގެ ހުވަނދު ފަ ާ‬

‫ޅތައް ނުހަނު އުފަލުން‬ ‫ލވަ ު‬ ‫ގއިލިބެވޭ ފި ާ‬ ‫ހަދާށޭ ވަގުތު ަ‬ ‫ނންމުމަށް ޢަމަލުން‬ ‫އކަތް ި‬ ‫ބަލާށޭ ރީތިކޮށް އަވަހަށް މަސަ ް‬ ‫ނ‬ ‫އކޮށް ރަނގަޅު ކޮށްލު ް‬ ‫ބަލާހުށިޔާރުވާށޭ ދަރިފުޅާ އެ ް‬ ‫އވެސްނެތް‬ ‫އ ް‬ ‫ސަމާސާކުރުމަކަށް ފުރުޞަތު ދެވޭކަން މިއަދު ެ‬ ‫ތ‬ ‫އވެސްނެ ް‬ ‫ވގެން އުޅޭނަމަ ދެރަގޮތެ ް‬ ‫ވ ި‬ ‫ސަމާލުވެގެން ކަމާ ެ‬

‫ރއެވެ!‬ ‫އޭ ޢިލްމީ ހަިާތުގެ އި ާ‬ ‫ފަނޑުވުމެއް ނެތި ތިބާގެ އަލި އަހަންނަށް ފްރައެވެ‪.‬‬ ‫ކވެ‪.‬‬ ‫ި ެ‬ ‫އއް ެ‬ ‫ނވި ަ‬ ‫ދކުރުވަ ި‬ ‫އެއީ ފައި ާ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ނވެ ެ‬ ‫އެއިން ދިލަކަމެއް ހޫނުކަމެއް އިހުސާސެއް ު‬ ‫މވެ‪.‬‬ ‫މއި ތާޒާކަ ެ‬ ‫ގއިވަނީ ފިނިކަ ާ‬ ‫އޭ ަ‬

‫މަކާރިމު ޢިލްމު އަޚުލާޤާ ލިބޭތީ ހާސްކަމެއް އަދުނެތް‬ ‫ފއިން‪ ،‬ގަހާމިސްރާބު ހޯދާށޭ‬ ‫އގެން އަޑު މައިންބަ ަ‬ ‫އަހަ ި‬

‫ރއެވެ!‬ ‫އޭ ޢިލްމީ ހަިާތުގެ އި ާ‬

‫ރންނޭ އުއްފު ނުބުނާށޭ‬ ‫ދވަހަކު ދަ ި‬ ‫ޖަހައިގެން ތަދުވިޔަސް ު‬ ‫ރވޭނޭ‬ ‫މައިންބަފައިންގެ ޚިދުމަތްތައް ގުނާ ޢަދަދެއް ނުކު ެ‬

‫އ ހޭދަކޮށްފިއެވެ‪.‬‬ ‫ރ ް‬ ‫ތއް އަހަ ެ‬ ‫ދވަހެއް އެ ަ‬ ‫އެތައް ު‬ ‫ރނީ ފަހެ ކިހިނަކުންތްއެވެ؟‬ ‫އގު އަދާކު ާ‬ ‫ތި​ިަ ްުރުބާނީގެ ަ‬

‫ކުރާށޭ އިޚްތިރާމާ ޤަދަރު އެދުރުންނާ ވެރިންނަށް އަދު‬ ‫ދ‬ ‫ޑ‪ ،‬ސަރ މުޚާޠަބުކުރުމުގައި ވީއަ ު‬ ‫ޅގަނ ު‬ ‫ބުނާށޭ އާދެ! އަ ު‬ ‫ތުރާއުނދަގޫ ތަކާ ދުރުހެލި ވުމަށް ފަހި ހޯދުމަށް ވީމަގު‬

‫ށ‬ ‫މންއައްސޭރި ހޯދާ ޭ‬ ‫ޒަމާނަށް އަންނަބަދަލާއެކު އަ ާ‬

‫ގއްދެވެ‪.‬‬ ‫ތއް ފަސްދީ އޮބައި ހިނ ަ‬ ‫ދވަސް ަ‬ ‫މާޒީވެ އެ ު‬ ‫ގއެވެ‪.‬‬ ‫ރކޮށްދިން އަލީ ަ‬ ‫އަދިވެސް މިހިނގަނީ ތި​ިަ ފް ު‬ ‫ދކަމާއެވެ‪.‬‬ ‫ލގެ ބާރުގަ ަ‬ ‫ތި​ިަ ހަދި​ިާކުރި އަ ީ‬

‫ނޖެހި ނުމެދާނޭ‬ ‫ގއި ތިބާވެސް ު‬ ‫ފަޒާގެތެރޭ ޖެހޭވައި ަ‬ ‫ނ‬ ‫ނަމާދުތަކަށް ސަމާލުވެގެން ތިބޭނަމަ ބުއްދި މޮޅުވާ ޭ‬

‫ބަނދި‬

‫ދިޔައީމޭ ދިޔައީމޭ‬

‫ގެއްލިއްޖޭ ގެއްލިއްޖޭ‬

‫ކުޅެން މަ ދެން ދިޔައީމޭ‬

‫މިތުރުން އެކު ގެއްލިއްޖޭ‬

‫މަންމަގެ ބަސް ނާހާ ދެން‬

‫މަގުތައް އޮޅި ގެއްލިއްޖޭ‬

‫ކުޅެން ހުކުރު ދިޔައީއޭ‬

‫ގޮތްހުސް ވެވި ގެއްލިއްޖޭ‬

‫ފީކޮއިއޭ ފީކޮއިއޭ‬

‫ހިތަށް ވަނީ ވަސްވާހޭ‬

‫ކުޅުނީ ވެސް ފީކޮއި އޭ‬

‫ބޮލަށް ވަނީ އުދަނގުލެކޭ‬

‫އެކުވެރިޔާ ގުނަން ފެށީ‬

‫މިތުރުންނަށް ގޮވުނީއޭ‬

‫އެންމެން އެކު ފިލަން ދުވީ‬

‫ހެޔޮ ޒިކުރެއް ކުރުނީއޭ‬

‫އަދަދުން އެކު އާހި ގުނާ‬

‫ރަނގަޅީ އަދި ހެޔޮ ގޮތަކީ‬

‫ނިމުމުން ދެން ދިޔައީމޭ‬

‫މަންމަގެ ބަސް އެހުމޭ ދެން‬

‫ރަށުވަލަށޭ ބޮޑު ވަލަށޭ‬

‫ހެޔޮ ގޮތް ލިބި ނަޖާވުމަށް‬

‫ކުޅެން ހުކުރު ދިޔައީއޭ‬

‫މަންމަގެ ބަސްއަހައިށެވީ‬

‫ވ‪.‬‬ ‫ކ އުމުރު ގުނާނެކަން ިަްީނެ ެ‬ ‫އ ު‬ ‫ފަނޑުވުމެއް ނެތި އަހަންނާ ެ‬ ‫ރއެވެ! ނުކުރެއް އަދި ނުނިމެއެވެ‪.‬‬ ‫އޭ ޢިލްމީ ހަިާތުގެ އި ާ‬

‫ޅެން‬

‫ކާ‬

‫‪ :‬އާމިނަތު އިޝާ އިޝާލް އަދުނާނު‪ ،‬މޫރިތިގެ‪6 /‬އޭ‬

‫‪ :‬ދިވެހި މުދައްރިސް‪ :‬ހަސަން ޒާހިރު‬

‫‪ :‬ޢާއިޝަތު ސަމާޙަތު‪/‬ޝަބްނަމްވިލާ‪12 /‬ބީ‬ ‫އ‬ ‫ގ ި‬ ‫އސްކަންދެމާ ތަކުރުންގެ ްައުމީ ދްނު ަ‬ ‫ި‬ ‫ްައުމިއްިަތަށް‬

‫ޤަދަރެއް ބަހަށްދީ ތިމާ‬

‫އަދަބީ ޗަމަން ދިރުވަމާ‬ ‫މ‬ ‫ކވަ ާ‬ ‫ބަދަހިވެ ސްކޫލް އެ ު‬ ‫މ‬ ‫މަދަދާއި ޒިންމާއި ވަ ާ‬

‫އކީ ޚިދުމަތް ކުރަން ްައުމިއްިަ ގަދަފަދަ ދްރުގައި‬ ‫ނއުްާ ެ‬ ‫ަ‬

‫އ‬ ‫ގ ި‬ ‫ވޠަނުގެ އަމާނާ ނަރަފު ަ‬ ‫އައުދާނަ ބަޠަލުން ވީ ދިހާދު ަ‬ ‫އ‬ ‫ގ ި‬ ‫ދއުރާނަވާ މިނިވަން ހަނދާން ލޮބުވެތި މިދީބުގެ ހައް​ްު ަ‬ ‫ަ‬ ‫ގއި އޮހޮރާލި ލޭ ފޮދު ދިސްމުގައި‬ ‫ވޒަނު ަ‬ ‫ވައި ފެން މިތާޒާ ަ‬ ‫ގއިމޭ ނުވާނޭ‬ ‫ަ‬

‫ކުރިތައް ހެދޭތީ ނަޔާ‬ ‫ފުރިދޭ މި އަދަބީ ހިޔާ‬ ‫ޔ‬ ‫ލވެނި ާ‬ ‫ކުރިމަގު އުޖާ ަ‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ތއް ހޭދަކޮށްފި ެ‬ ‫ތއް ވަގު ެ‬ ‫ތިބާ އަހަންނަށް ޓަކައި އެ ަ‬

‫ހުރި ޙަމްދް ސަނާވީ ކިޔާ‬

‫އ‬ ‫ވވޭނޭ ފަލަކުގަ ި‬ ‫ރ ެ‬ ‫ފަނޑުކަމެއް ޒިކު ާ‬

‫އ‬ ‫ގ ި‬ ‫ފެހި ރަތް ހުދުން ވިހުރާލެވޭ ރަމްޒީ މި މިނިވަން ދައްވު ަ‬ ‫އ‬ ‫ގ ި‬ ‫ދ އަޒުމު ަ‬ ‫ފސްގަނޑުން ދިރުވަން ބަހީ ގަ ަ‬ ‫ވެހިބަސް މިލޮބުވެތި ަ‬ ‫އ‬ ‫ނ ލިބިދޭ މިފިނިފިނި ހި​ިަލުގަ ި‬ ‫ސކަރައި ް‬ ‫ހެދިފްދިވައި ފެހިގަ ް‬ ‫އ‬ ‫ފޚުރާ ޢިއްޒަތައް މުހުތާ ދުވާށޭ ރޫހުގަ ި‬ ‫ވެދިހިންގެ ަ‬ ‫އމީ ދަރިންނޭ ފާޅުގައި‬ ‫ްައުމަށް ކުރާށޭ ޚިދުމަތެއް ްަ ު‬ ‫އ‬ ‫ބ ހިތްވަރޭ ދިރުވަން ވި ްައުމީ ދުވަހުގަ ި‬ ‫މއްިަ ލްތް ާ‬ ‫ްައު ި‬ ‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫މައުލޫމާތު‪:‬‬

‫‪:‬‬

‫ޑެޕިއުޓީ ޕްރިންސިޕަލް‪ :‬މުޙައްމަދު އަބުދުއްޞަމަދު‬

‫އމަށް‬ ‫ޞިއްޙަތަށް ރަނގަޅު ކާނާ ކެ ު‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ވަރަށް ގިނަ މީހުން ލޯބިކުރެ ެ‬ ‫ސުފުރާމަތީގައި ކާބޯތަކެތި‬ ‫ފއި ހުންނަނީ މީހުން ކާހިތްވާ‬ ‫ތައްޔާރުކޮށް ަ‬ ‫ރ ކާނާގެ‬ ‫މގައި ބޭނުންކު ާ‬ ‫ގޮތަށެވެ‪ .‬ކެއު ު‬ ‫ގއިވާ‬ ‫ބާވަތްތައް އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑު ަ‬

‫ކށްލައިފިނަމަ‪،‬‬ ‫އެތެރެއަށް ލާ ނޭވާ ބޭރު ނު ޮ‬ ‫ނވާ‬ ‫އަހަރެމެން މަރުވެދާނެއެވެ‪ޭ .‬‬ ‫އގެން އަހަރެމެންނަށް އެންމެ‬ ‫ހިފައްހައްޓާލަ ި‬ ‫ރވެސް ހުރެވޭނީ ‪ 00‬ސިކުންތާއި ‪2‬‬ ‫ގިނައި ު‬ ‫މިނެޓާ ދެމެދު ގައެވެ‪.‬‬ ‫އވާ‬ ‫ފސުގަ ި‬ ‫މި އަސާސް އަހަރެމެންގެ ނަ ު‬

‫މއަކީ‬ ‫ހަޖަމުކުރުމުގެ ނިޒާމުގެ ޒިން ާ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ވސް ގުޅެ ެ‬ ‫ކއި ެ‬ ‫ނޭއްގާނީ ޖަޒުބާތުތަ ާ‬

‫ހަޖަމުކޮށްދީ‪ ،‬ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންނުވާ ބައި‬

‫އ‪،‬‬ ‫ކބުރުވެރިކަމާ ި‬ ‫ޑކަމާއި‪ި ،‬‬ ‫އ‪ ،‬ބޮ ާ‬ ‫ހަސަދަވެރިކަމާ ި‬

‫ހަށިގަނޑުން‬

‫ބޮޑު ކަމުދާ ތަކެތީގެ‬

‫ގއި ބޭރު ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައި ަ‬ ‫ކޮންމެ ދުވަހަކު ހަށިގަނޑުން މިކަން‬ ‫ކޮށްދިނުމަށް ފެއިލްވެއްޖެނަމަ އަހަރެމެން‬ ‫ވއިދީ މީހާ‬ ‫އކުން ފިލު ަ‬ ‫އވެ‪ .‬ކަރުހި ް‬ ‫ބަލިވެ ެ‬

‫ހސާސްތަކުގެ‬ ‫ނަފުރަތާއި‪ ،‬ބަދަލުހިފުމުގެ އި ް‬ ‫ގއި އަނދަމުންދާ‬ ‫ބއި ަ‬ ‫ގިނި އަހަރެމެންގެ ކި ަ‬ ‫ނަމަ‪ ،‬އަހަރެމެންގެ ސިކުނޑި ޓޮކްސިކު‬ ‫އވެ؟‬ ‫ތ ެ‬ ‫ދގެއް ޯ‬ ‫އވެ‪ޮ .‬‬ ‫އވެ‪ .‬ވިހަ ވެ ެ‬ ‫ވެ ެ‬ ‫ތއް‬ ‫މި އިހްސާސްތަކާއި ޖަޒުބާތު ަ‬

‫ވކީން މޮޅު‬ ‫ތާޒާކޮށްލުމަށް ފެނަށްވުރެއް ަ‬

‫ހފަހައްޓައިގެން‬ ‫ޑގައި ި‬ ‫އަހަރެމެންގެ ސިކުނ ީ‬

‫ވއެވެ‪ .‬އަހަރެމެން‬ ‫އކު ނު ެ‬ ‫ބުއިމެއް މިދުނިޔެ ަ‬

‫ތިބެން ވެއްޖެނަމަ ނަފްސާނީ ތަފާތު‬

‫މ ދުވަހަކު ބޯ‬ ‫ކަރުހިއްކުން ފިލުވުމަށް ކޮން ެ‬

‫އުނދަގޫތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫ދިޔާތަކެތީން‪ ،‬ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންނުވާ‬

‫ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ޖިސްމާނީ‬

‫އޗާއި ވިހަ މާއްދާތައް ކުޑަކަމުދާ‬ ‫ދިޔާތަކެ ް‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫މތިވެ ެ‬ ‫ނުކުޅެދުންތެރިކަމާ ވެސް ކުރި ަ‬

‫ނިޒާމުން ބޭރު ނުކޮށްދޭ ނަމަ އަހަރެމެން‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ބަލިވެ ެ‬ ‫އނާގެ‬ ‫ތަޖުރިބާހުރި ޔޯގާ ޓީޗަރަކު ޭ‬

‫ޔއި‪ ،‬ކާނާ‬ ‫ހަށިގަނޑަށް ބޭނުން ނުވާ ވަ ާ‬ ‫ތކެތި ހަށިގަނޑުން ބޭރުކުރުމަށް‬ ‫އާއި ދިޔާ ަ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ވ ެ‬ ‫ފއި ެ‬ ‫ލއްވާ ަ‬ ‫ކއް ަ‬ ‫ގއި ނިޒާމުތަ ެ‬ ‫ހަށިގަނޑު ަ‬

‫ކޅުތައް އަހަރެމެންނަށް އިހްސާސް ނުކުރެވުނަސް މި‬ ‫ދަރިވަރުންނަށް ނޭވާ ހިފެހެއްޓުމުގެ އު ު‬

‫ބޭރުކުރަން ޖެހެއެވެ‪ .‬މި ލިޔުމުގައި އެވަނީ‬ ‫ކވެ‪.‬‬ ‫މިކަން ކުރާނެ ‪ 0‬ގޮތެ ެ‬ ‫ހ) ހިތް ސާފުކުރުން‪ :‬ހިތް ސާފުކުރާނީ‬ ‫ވނީ " މިއަޅާގެ‬ ‫ކިހިނެއް؟ މާތްﷲއަށް ދަންނަ ާ‬ ‫ލކޯ! މިއަޅާ އާ ދިމާއަށް މީހަކު‬ ‫ވެރިރަސްކަ ާ‬ ‫ހރިހާ‬ ‫އވާނަމަ‪ ،‬އެ ު‬ ‫އޗެހި ކިޔާފަ ި‬ ‫އެ ް‬ ‫އެންމެންނަށް މަޢާފްކޮށްފީމޭ‪ ،‬މިއަޅާގެ ދުލުން‬ ‫އކިފައިވާނަމަ‬ ‫ދ ް‬ ‫ކއެއް ެ‬ ‫މީހަކަށް ގޯސް ވާހަ ަ‬ ‫އވާދޭ‪ " .‬މިގޮތަށް‬ ‫މިއަޅާއަށް މަޢާފްކޮށްދެ ް‬ ‫ނއިން ދުޢާ ކުރުމުން ހިތްސާފުވެގެން‬ ‫ގިނަގި ަ‬ ‫ދާނެ އެވެ‪.‬‬

‫ށ) އިހްސާސްތައް އިތުބާރުކުރެވޭ ގާތް‬ ‫މީހަކަށް ހިއްސާކުރުން‪ :‬އިހްސާސަތައް‬ ‫ހިއްސާކުރުމުން ހަމަ އެކަނި ސިކުނޑިއަށް‬ ‫އމީހާގެ‬ ‫ނ‪ެ ،‬‬ ‫ލުއިކަން ލިބުމުގެ އިތުރު ް‬

‫އ އެތެރެއަށް‬ ‫ގ ި‬ ‫ތ ަ‬ ‫ދަސްކޮށްދިނެވެ‪ .‬ކުދިންގާ ު‬

‫ނިޒާމުތަކުން މިކަން ކޮށްދެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬

‫އނާ ބުންޏެވެ‪.‬‬ ‫ނވާ ހިފެހެއްޓުމަށް ޭ‬ ‫ނޭވާލާ‪ޭ ،‬‬

‫ނއްގާނީ‬ ‫އވާ ޭ‬ ‫އަހަރެމެންގެ ނަފުސްގަ ި‬

‫ގނަ އިރަކު‪،‬‬ ‫ޓީޗަރު ނޭވާ ހިފަހައްޓައިހާ ި‬

‫ޓމެޓިކް‬ ‫ޖަޒުބާތުތައް ބޭރުކުރުމަށް އޮ ެ‬

‫ވއެވެ‪.‬‬ ‫މއް ނު ި‬ ‫ނކަށް އެކަ ެ‬ ‫އޭނާގެ ދަރިވަރުން ަ‬

‫ށގަނޑަކު‬ ‫ސިސްޓަމެއް އަހަރެމެންގެ ހަ ި‬

‫ރގެ ސަމާލުކަމަށް‬ ‫ލޯމަރާލައިގެން އިން ޓީޗަ ު‬

‫ރމެންގެ‬ ‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪ ،‬އަހަ ެ‬ ‫ނުވެ ެ‬

‫އހަރެމެން‬ ‫އވެ‪ަ .‬‬ ‫ދަރިވަރުން އެކަން ގެނަ ެ‬

‫އވާ ވިހަ އިހްސާސްތަ ާ‬ ‫އގަ ި‬ ‫ކިބަ ި‬ ‫ވގޮތަކީ އަނެކާ‬ ‫ކއި ޖަޒުބާތުތައް ކޮންޓްރޯލް ނުވީމާ‪ ،‬މި ާ‬ ‫ހށިގަނޑުން‬ ‫ރގައި ަ‬ ‫އަހަރެމެންގެ އިހުތިޔާ ު‬ ‫ނ‬ ‫ނިކަމެތިކޮށްލުމުގެ ގޮތު ް‬

‫ނވީ ގޮތުގެ‬ ‫ފަރާތުން ކަންތައްތައްކުރަ ް‬ ‫ނ ދެއެވެ‪.‬‬ ‫ޚިޔާލުދީ އެހީތެރިކަން ލިބިގެ ް‬ ‫ރވުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ނޭއްގާނީ ޖަޒުބާތުތަކާ ދު ު‬ ‫ނ) ރުޅި ކޮންޓްރޯލް ކުރުން‪ :‬ރުޅި‬

‫ޗއް‬ ‫އޓާލަން ހިތަށް އެރިހާ އެއް ެ‬ ‫ގވަ ް‬ ‫އަ ު‬ ‫ޗއް ކިޔަން‬ ‫އއް ެ‬ ‫އއިހާ ެ‬ ‫އވެ‪ .‬ދުލަށް ަ‬ ‫ކިޔެނީ ެ‬ ‫ނސާނާ ހޫނުވެ‪،‬‬ ‫އއުމުން އި ް‬ ‫ފަށަނީ އެވެ‪ .‬ރުޅި ަ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ދވެ ެ‬ ‫ޝައިތާނީ ބާރުތައް ގަ ަ‬ ‫ރމަށް‬ ‫އިސްލާމްދީނުގައި ރުޅި މަތަކު ު‬ ‫ކޅަށް‬ ‫އ‪ޮ ،‬‬ ‫ތރޭގަ ި‬ ‫ތކުގެ ެ‬ ‫އވާ އުޞޫލު ަ‬ ‫ގވާފަ ި‬ ‫އަން ަ‬ ‫އށީންނާށެވެ‪.‬‬ ‫ތވެއްޖެނަމަ ި‬ ‫ހުއްޓާ ރުޅި އަ ު‬ ‫އޖެނަމަ‬ ‫ތވެ ް‬ ‫އިށީނދެ އިންދާ ރުޅި އަ ު‬ ‫ޅ ކޮންޓްރޯލް‬ ‫އޮށޯންނާށެވެ‪ .‬ދެން ވެސް ރު ި‬ ‫ކޔާށެވެ‪.‬‬ ‫އޛު ި‬ ‫ނުވެއްޖެ ނަމަ އަ ޫ‬ ‫އގާނީ‬ ‫ނ ް‬ ‫އަހަރެމެންގެ ނަފްސްގައި ޭ‬

‫ރއް ހުއްޓަސް‪،‬‬ ‫ކޑަމިންވަ ެ‬ ‫ޖަޒުބާތުތަކުގެ ު‬ ‫ގއްލުން އަހަރެމެންނަށް ލިބެއެވެ‪ .‬އެ‬ ‫އެކަމުގެ ެ‬ ‫ބޑު މިން ވަނީ އަހަރެމެން އެ‬ ‫މގެ ކުޑަ ޮ‬ ‫ގެއްލު ު‬ ‫ށވެ‪.‬‬ ‫އޗަ ެ‬ ‫ވގުތެއްގެ މަ ް‬ ‫ހިފަހައްޓައިގެން ހުންނަ ަ‬ ‫އވަހަށް ބޭރުކޮށްލި ވަރަކަށް‬ ‫ތއް ަ‬ ‫އެ އިހްސާސް ަ‬ ‫އަހަރެމެންނަށް ލިބޭ ފައިދާ ބޮޑެވެ‪ .‬ވީމާ‪ ،‬ވީ‬ ‫ގ ސިކުނޑި‬ ‫އެންމެ އަވަހަކަށް އަހަރެމެން ެ‬ ‫ޑީޓޮކްސިފައި ކުރާށެވެ‪.‬‬

‫ޚަބަރު‬ ‫ވކީން‬ ‫ވކި ަ‬ ‫އޒަފުންނާއި ބެލެނިވެރިންނާއި ދަރިވަރުންނަށް ަ‬ ‫މުދައްރިސުންނާއި އެހެނިހެން މުވަ ް‬ ‫ޅވީ‬ ‫ރއްވަމުން ވިދާ ު‬ ‫ބތައް ފާހަގަކު ަ‬ ‫ނގެ ކާމިޔާ ީ‬ ‫ގއިތުރުން‪ ،‬ދަރިވަރު ް‬ ‫އވެ‪ .‬މީ ެ‬ ‫އވާފަ ެ‬ ‫ރ ް‬ ‫ޝުކުރުއަދާކު ަ‬ ‫އހަވަންދޫ ސްކޫލުން ހޯދަމުންދާ ކާމިޔާބީތަކަށް ސްކޫލު‬ ‫ދިވެހި އަދަބީ ހަރަކާތްތަކުން ި‬ ‫ކއި‬ ‫ރވާ ކަމަށާއި އެކަމަށް ޓަ ަ‬ ‫ޝާމިލުވާ ހުރިހާ ފަރާތްތަކުގެ މަސައްކަތްތަކާ މެދު ފަޚުރުވެ ި‬ ‫ވންދޫ ސްކޫލުގެ ޕްރިންސިޕަލް އަޙްމަދު ރަޝީދު‬ ‫ރކަމަށް އިހަ ަ‬ ‫ޝުކުރު އަދާކު ާ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ވއްޖެ ެ‬ ‫ވިދާޅު ެ‬ ‫ވގެ ފަސޭހަ ދިވެހި ޕްރޮގުރާމަށް‬ ‫‪ 2021‬ފެބުރުވަރީ ‪ 12‬ވަނަ ދުވަހު ރާއްޖެ ޓީ ީ‬ ‫ލގެ ދިވެހި އަދަބީ ހަރަކާތްތަކުން‬ ‫ޕރިންސިޕަލްވަނީ އެ ސްކޫ ު‬ ‫ގއި ް‬ ‫ދެއްވި ބަސްދީ ގަތުމެއް ަ‬ ‫ލގެ ޚިދުމަތްތެރި ދިވެހި‬ ‫ތއްބެވި އެ ސްކޫ ު‬ ‫ހޯދަމުންދާ ކާމިޔާބީ ތަކުގެ ފަހަތުގައި ި‬ ‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ބގެން‬ ‫ގނަ ބައެއްގެ އެހީތެރިކަން ލި ި‬ ‫ސކޫލަށް ތަކުރާރުކޮށް ހޯދެނީ ވަރަށް ި‬ ‫އެފަދަ ކާމިޔާބީތައް ް‬ ‫އވާ ފަރާތްތަކަށް ވެސް‬ ‫އވުމަށް ގުޅު ް‬ ‫ކމިޔާބީތަކަށް ހިތްވަރު ދެ ް‬ ‫ރވަރުންގެ ާ‬ ‫ކަމަށެވެ‪ .‬އަދި ދަ ި‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ދޅުވި ެ‬ ‫ވކަމަށް ވި ާ‬ ‫ރއް ާ‬ ‫ޝުކުރު އަދާކު ަ‬ ‫ކގެ ކާމިޔާބީތައް ގެނައުމަށް‬ ‫ގއި ސްކޫލު ތަ ު‬ ‫ވގެ ފަސޭހަ ދިވެހި ޕްރޮގުރާމު ަ‬ ‫ރާއްޖެ ޓީ ީ‬ ‫ހވަންދޫ ސްކޫލުގެ‬ ‫ގނެސްދީފައިވަނީ އި ަ‬ ‫ގމަންޓުގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ެ‬ ‫ސ ު‬ ‫އވާ ެ‬ ‫ޚއްޞަކޮށްފަ ި‬ ‫ޓަކައި ާ‬

‫ނ‬ ‫ދ ސްކޫލުން އަދަބީ ދާއިރާ އި ް‬ ‫ހވަން ޫ‬ ‫ގއި އި ަ‬ ‫ޓކެވެ‪ .‬މި ރިޕޯޓު ަ‬ ‫އަދަބީ ކާމިޔާބީތަކާ ގުޅޭ ރިޕޯ ެ‬ ‫އ ހިމަނާފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫މިހާތަނަށް ހޯދާފައިވާ ކާމިބީތަ ް‬ ‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫‪4‬‬

‫ކުދިންނަށް މުޚާތަބުކޮށް ވިސްނައިދިނީ‬ ‫މިގޮތަށެވެ‪.‬‬

‫‪:‬‬

‫ތގައި އެ ބުނެދިނީ ރަނގަޅު‬ ‫ހަގީގަ ު‬

‫އާމިނަތު އަރީޝާ‪ ،‬ޔުނެރަސް‪ 21 /‬އޭ‬ ‫ފިލާވަޅު ހެދުމަށް ފޮތް ނެގުމަށްފަހު‬

‫ގއި ބަޔަކު ކުރި‬ ‫ގސްތު ަ‬ ‫އކެވެ‪ .‬މިއީ ަ‬ ‫ވާހަކަ ެ‬ ‫ކވެ‪.‬‬ ‫ދެން ވީ އަދި މާ ދެރަ ގޮތެ ެ‬

‫ނވެ" މި ހިތްދަތި ތަޖުރިބާ‬ ‫ކަވަރ އެއް ު‬ ‫ކުރަން ޖެހުނު ދަރިވަރެއް ބުންޏެވެ‪.‬‬

‫ދެތިން އަކުރު ނުލިޔެވެނީހެން‪ ،‬ދެން ނެގުނީ‬

‫ށލީ‬ ‫ނގައި ބޯމަތިކޮ ް‬ ‫ޑގެ ރާޅު ަ‬ ‫ކޮވި ް‬

‫އފައި‬ ‫އވެ‪ .‬ވަ ި‬ ‫ރގަ ެ‬ ‫ފޯނެވެ‪ .‬ބޭއިޚްތިޔާ ު‬

‫ވސްނާ‬ ‫އކަމަށް ނު ި‬ ‫އވެސް މީހަކު ެ‬ ‫އެ ް‬

‫ލސް‬ ‫ދލިއިރު‪ ،‬ކު ާ‬ ‫ވއިބަރއަށް ވަ ެ‬ ‫ޖައްސާލާފައި ަ‬

‫އ‬ ‫ކ ި‬ ‫ބއެވެ‪ .‬ސްކޫލުތަ ާ‬ ‫ވެސް ތިއް ަ‬

‫ކދިން މިހާރު‪،‬‬ ‫ނިންމާފައި ކޯސްތަކާ ގުޅުނު ު‬

‫ޕއިން އެތައް މެސެޖެއް‬ ‫ވއިބަރ ގުރޫ ް‬ ‫ކުދިންގެ ަ‬

‫ޤއުމު‬ ‫އޮފީސްތައް ބަންދުކޮށް މުޅި ަ‬

‫ރނީއެވެ‪.‬‬ ‫ރގެ ހަރުފަތް ކަޑައްތު ކު ަ‬ ‫ޑިގް ީ‬

‫ތއް‬ ‫އވާ ވާހަކަ ަ‬ ‫ފ ި‬ ‫ޓވެ‪ .‬ދައްކާ ަ‬ ‫ފއި ހުއް ެ‬ ‫އައިސް ަ‬

‫ފުރަބަންދަކަށް ދާންޖެހުމުން ނުކުޅިއޮތް‬

‫ލވެލް އާ ގުޅުނު ކުދިން‬ ‫ފަހަރުގައި އޭ ެ‬

‫އލެވެލް‬ ‫ބަލައިލީމެވެ‪" .‬މެއި ޖޫންގެ ޭ‬

‫އވެ‪ .‬އަތްފައި‬ ‫ވސް ކުޅެން މަޖުބޫރުވީ ެ‬ ‫ކުޅި ެ‬

‫ކ މިއީ ކަމުގައި‬ ‫ހިތްދަތި ކުރުވާ އެއް ސަބަބަ ީ‬

‫ވގުތުން"‬ ‫އިމްތިހާން ކެންސަލް ކޮށްފި" " ަ‬

‫ޅއި‬ ‫ސކުއަ ަ‬ ‫ބަނދެވި އަނގަބަންދުކޮށް މާ ް‬

‫އލެވެލްގެ މިހާ‬ ‫މވެސް ޭ‬ ‫ނއެވެ‪ .‬ނަ ަ‬ ‫ވެސް ވެދާ ެ‬

‫ކރީން ޝޮޓަކަށް‬ ‫ސ ު‬ ‫ރއްގެ ް‬ ‫ފއިވާ ޚަބަ ެ‬ ‫އައިސް ަ‬

‫ޔވާން‬ ‫އަތްދޮވެ ގޭބަންދުގައި ތިބެ ކި ަ‬

‫ހިސާބުން ސުކޫލާ އަލްވަދާޢު ކިޔުމަކީ ވެސް‬

‫ސލީއެވެ‪.‬‬ ‫އއް ާ‬ ‫ތއް ޮ‬ ‫ކުދިންގެ އިހްސާސް ަ‬

‫ކކަމާ ހެދި ‪2020‬‬ ‫މަޖުބޫރުވެގެންނެވެ‪ .‬މި ަ‬

‫އވެ‪ .‬އޭރުން‬ ‫ނވާނެ ެ‬ ‫ރަނގަޅު ޚިޔާލަކަށް ު‬

‫ކޮންމެއަކަސް މި ޚަބަރު ފެނި އަހަރެންގެ‬

‫އތް އޭ‪.‬އެސް‬ ‫ގއި ޮ‬ ‫ވަނަ އަހަރު މެއި ޖޫން ަ‬

‫އގައި ލައްވާ‬ ‫ކޅެ ް‬ ‫އވެސް ޮ‬ ‫އޮންނާނީ އެ ް‬

‫ފއެވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫ހިތަށް ވެސް އެނގުން ވެލައި ި‬

‫ސކުރާން‬ ‫ލެވެލް އިމްތިހާނު ވެސް ފަ ް‬

‫ނުލާފައެވެ‪.‬‬

‫އވެ؟‬ ‫އވެތޯ ެ‬ ‫ކ ް‬ ‫ނުވާންވީ ީ‬

‫ގތުން އެ‬ ‫އގެ ޮ‬ ‫އ ް‬ ‫މަޖުބޫރުވީއެވެ‪ .‬ނަތީޖާ ެ‬

‫އރީ ‪0‬‬ ‫ރ ަ‬ ‫‪ 9102‬ވަނަ އަހަރުގެ ފެބް ު‬ ‫ނ‪،‬‬ ‫ގައި އޭލެވެލް ހެދުމަށްޓަކައި ސްކޫލާ ގުޅު ީ‬ ‫ބރު މަހު ގުރޭޑް‬ ‫‪ 9191‬ވަނަ އަހަރު ނޮވެން ަ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫މދުގަ ެ‬ ‫‪ 12‬ނިމޭނެ ކަމުގެ ފޮނި އުއް ީ‬

‫ޔވާތާ ‪2‬‬ ‫އިމްތިހާނު ހެދުނީ ގުރޭޑް ‪ 11‬ކި ަ‬ ‫އހަރުގެ‬ ‫އަހަރު ފަހުން‪ 9191 ،‬ވަނަ ަ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫އޮކްޓޫބަރު މަހު ެ‬ ‫ނ‬ ‫ދވެސް އިމްތިހާ ު‬ ‫"އަސްލު އަބަ ު‬

‫‪ 2012‬ވަނަ އަހަރު އޯލެވެލް‬

‫ކދިން‬ ‫ގޅުނު ބައެއް ު‬ ‫"އޭލެވެލް އާ ު‬ ‫މިހާރު ސުކޫލް ދޫކޮށްފަ ހިނގައްޖެ‪ .‬ދެން‬ ‫ޔވަމުންދާ‬ ‫ކެތްތެރިކަމާއެކު މިހާރު ވެސް ކި ަ‬ ‫ކުދިންނަށް ބުނެލަން ބޭނުންވަނީ ސެޓުފިކެޓް‬ ‫ނުހޯދާ ތިކުދިން ނުދާށޭ‪ ...‬އޭރުން ނިމިގެން‬

‫ނވެ‪ .‬ނަމަވެސް ‪2012‬‬ ‫ކަންވީ އެހެންނެއް ނޫ ެ‬

‫މިގޮތަށް ފަސް ވަމުން ދާތީ ކިޔަވާ ހިތް‬

‫ތން ބޭކާރު‬ ‫މިދިޔަ ދުވަސްތައް ވާނީ ހަޔާ ު‬

‫ވަނަ އަހަރުގެ މެދު ތެރެއިން ސަރުކާރުގެ‬

‫ކމަކު އެއް‬ ‫ތވޭ‪ .‬އެ ަ‬ ‫ވެސް އެބަ ކެނޑޭ ގޮ ް‬

‫އސްލު ކޮންމެ‬ ‫ތކަކަށޭ‪ަ ...‬‬ ‫ކޮށްލެވުނު ދުވަސް ަ‬

‫ވނަ އަހަރު މެއި‬ ‫ވ‪ަ 9190 ،‬‬ ‫ސިޔާސަތު ބަދަލު ެ‬

‫ށ ދިމާވި‬ ‫ގޅަކަ ް‬ ‫އވެސް ރަނ ަ‬ ‫ގޮތަކުން މި ީ‬

‫ގޅަކަށް ކަން‬ ‫ވސް ވާނީ ރަނ ަ‬ ‫ކަމެއް ެ‬

‫އވެ‪ .‬އަދި މި‬ ‫ލވެލް ނުނިމޭގޮތް ވި ެ‬ ‫ޖޫންގައި އޭ ެ‬

‫ޔވަން އަހަރެމެން ގަބޫލު ކުރަން ޖެހޭނީ‪ ".‬އޭލެވެލް‬ ‫ކަމެއް ކަން ނޭނގޭ‪ .‬ގުރޭޑް ‪ 12‬ކި ަ‬

‫ނވެ‪.‬‬ ‫ވަރަކުން ފުދުނީއެއް ނޫ ެ‬

‫އެންމެ ‪ 6‬މަސް ދުވަސް ލިބުނީމަ‬

‫ލޑިން ޓީޗަރަކު‬ ‫އގެ ީ‬ ‫ސކޫލެ ް‬ ‫ޔވައިދޭ ް‬ ‫އަށް ކި ަ‬

‫ތގުދީރު ކުރެހި‬ ‫ކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬މިއީ ަ‬ ‫ގއި އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫މަންޒަރެކެވެ‪ .‬އެ މަންޒަރު ަ‬ ‫ކވެ‪ .‬އަހަރެންވެސް‬ ‫ތިބެން ޖެހުމަކީ އިއްތިފާގެ ެ‬ ‫ނއިދިނީ މިގޮތަށެވެ‪.‬‬ ‫އަމިއްލަ ނަފުސަށް ވިސް ަ‬ ‫މި މޭރުމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ށ‬ ‫ގއި ކުދިންނަ ް‬ ‫ވައިބަރ ގުރޫޕް ަ‬ ‫ހިތްވަރު ދިނުމުގެ ދެތިން ބަހެއް ބުނެލިމަށްފަހު‬ ‫އަހަރެން ހަދަމުން ދިޔަ ފިލާވަޅު ހަދަން ފެށީ‪،‬‬ ‫ގއި ވަނީ‬ ‫ކޮންމެ ކަމެއްގެ ވެސް ފަހަތު ަ‬ ‫ނތެރިކަން ކަން‬ ‫އގެ ރޭވު ް‬ ‫ހިކުމަތްވަންތަ ކަލެ ް‬ ‫ނއި ދެމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އަމިއްލަ ނަފުސަށް ވިސް ަ‬ ‫ޅގަނޑުމެންގެ ކުރިމަގު‬ ‫އކެވެ‪ .‬އަ ު‬ ‫އާ ެ‬ ‫ގއިރު‬ ‫ނ އެނ ޭ‬ ‫ތގައި ކަ ް‬ ‫އޮތީ ﷲގެ ޙަޟްރަ ު‬ ‫ގން އުޅުމުގެ‬ ‫ވ ެ‬ ‫ޑ ެ‬ ‫މިކަމާ ހާސްވެ‪ ،‬ފިކުރު ބޮ ު‬ ‫ބޭނުމެއް ނެތެވެ‪ .‬ﷲގެ ރަހުމަތްފުޅުން ކޮވިޑް‬ ‫އލަވާފާނެއެވެ‪.‬‬ ‫‪12‬ގެ މި މުސީބާތް ވެސް ފި ް‬ ‫އިމްތިހާނުތައް ހެދޭނެ ފަހި ވެށްޓެއް‬ ‫ފެނި އިމްތިހާނު ހެދިދާނެއެވެ‪ .‬އޮތީ‬ ‫ވއަކީ‬ ‫ރކަމުގެ މޭ ާ‬ ‫ކެތްތެރިވުމެވެ‪ .‬އޭރުން ކެތްތެ ި‬ ‫އ މޭވާ‬ ‫މވެސް ެ‬ ‫ޗކަށް ވިނަ ަ‬ ‫ތަދު އެއް ަ‬ ‫އވެ‪ .‬މިއީ އިލާހީ ޤާނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ފޮނިވެފައި މީރުވާނެ ެ‬

‫ލއެވެ‪.‬‬ ‫ދުނިޔެ ދައްކާ ކު ަ‬

‫ކގެ ސިލަބަސް‬ ‫އަދިވެސް ގިނަ މާއްދާތަ ު‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫ޅެން‪:‬‬ ‫‪:‬‬

‫ބެލެނިވެރިއެއް‪ :‬ޢާއިޝަތު ޝިފާ‪ ،‬މޫރިތިގެ‬

‫ވާރެޔާ ތެމޭހިތުން މަންމަ ގާތު ނުބުނެ ދިޔައިން‬ ‫ޗކަސް ތަކެއް‬ ‫އއީ ބުރުވަމުން ަ‬ ‫ކާރެކޭ މަގުން ަ‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދި ް‬

‫ގތި ކާސިމާ‬ ‫ސަންފަ ގޯތި އާދަނާ ހައްވަ ޯ‬ ‫ފަންނުގާ ނިކަން މޮޅޭ ކޯރުތަކު ތެރޭ ކުޅެން‬

‫ރ‬ ‫ބޯޅައެއް ފަނުން ވިޔޭ ޓީމުތައް ދެބައި ކު ޭ‬ ‫ކޅެން ކާސިމޭ އެދެން ފެށީ‬ ‫ު‬ ‫ގޯޅިއަށް ނުކުމެ‬

‫ފަހި ވަޔަށް މޮޅަށް ދުވާ ދޯނިތައް ފަނުން ހަދަން‬ ‫ސ‬ ‫ސިހި ފެޔަށް ޖެހޭނެހޭ ތުއްތުބޭގެ ހުސޭނު ވެ ް‬

‫އ‬ ‫ތ ް‬ ‫ނޭނގުނޭ މިވީ ގޮތެއް މަންމަ އަށް އެނގުނު ގޮ ެ‬ ‫މ‬ ‫ގވީކަ ޭ‬ ‫ނޭނގުނަސް ފަހުމު މިވީ ފަތިހު ބަންގި ޮ‬

‫މައުލޫމާތު‪:‬‬ ‫‪:‬‬

‫ދިވެހި މުދައްރިސް‪ :‬އަޙްމަދު މަންސޫރު‬

‫އިނގިލީގެ ނިޝާނަކީ މީހުން ފާހަގަކުރުމަށް‬ ‫ބޭނުން ކުރެވޭ ވަރަށް އިތުބާރު ހުރި ގޮތެކެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ އިނގިލީގެ ނިޝާނަކީ އިންސާނާ ދުނިޔެއަށް‬ ‫އުފަންވުމުގެ ކުރިން އުފެދޭ ދާއިމީ ފާހަގައަކަށް‬ ‫ވެފައި‪ ،‬އެއްވެސް އިނގިއްޔެއްގެ ނިޝާން އެއްގޮތް‬ ‫ނުވާތީއެވެ‪ .‬އެއްބަނޑު އެއްބަފާ ނުވަތަ‬ ‫އެއްމާބަނޑު ދެކުދިންގެ ވެސް އިނގިލީގެ‬

‫ނިޝާނެއް އެއްގޮތެއް ނުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ޤުރުއާނުގެ ޢިލްމުގައި ފިންގަރ‬ ‫ޕުރިންޓް‬ ‫ޤިޔާމަތް ދުވަހަށް އީމާންނުވާ ކާފިރުން‬ ‫މަރުވުމަށްފަހު އެބައިމީހުންގެ‬ ‫ކަށިތައްފީވެ ވެއްޔާއި މޮޑެވިދާފަހުން‪،‬‬ ‫ދެވަނަފަހަރަށް ދިރުވޭނެކަމާއި މެދު‬ ‫އިންކާރުކޮށް ބުނިބަހަށް ރައްދުދެއްވާ‬

‫ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި މާތްﷲ‬

‫އިނގިލީގެ ނިޝާނަކީ ކޮބާ؟‬

‫ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ބަސްފުޅެއްގެ‬

‫އިނގިލީގެ ނިޝާނަކީ އިންސާނާގެ ހުދުހަމުގައި‬

‫މާނާގައިވެއެވެ‪[ .‬އިންސާނާ ހީކުރަނީ‬

‫އުފެދިފައި ހުންނައަޑިގުޑަން ނިޝާންތަކެކެވެ‪.‬‬ ‫އިނގިލީގައި އުފެދިފައި ހުންނަ މި ނިޝާންތައް‬ ‫ހުދުހަން ދާހިއްލީމާ ބިއްލޫރި ނުވަތަ ދަގަނޑު‬

‫ތިމަންރަސްކަލާނގެ އޭނާގެ ކަށިތައް‬ ‫އެއްނުކުރައްވާނެ ކަމަށްހެއްޔެވެ‪ .‬އެހެނަކުން‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬އެއިންސާނަގެ އިނގިލިތަކުގެ ކުރިތައް‬ ‫ހަމަކުރެއްވުމަށްވެސް ތިމަންރަސްކަލާނގެ‬

‫ފަދަ އޮމާން ތަންތަނުގައި ތައްގަޑު ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދަ ނިޝާންތައް ހަމަލޮލަށް ނުފެނުނު ކަމުގައި ކުޅަދުންވަންތައެވެ‪].‬‬ ‫ވިއަސް ފޮރެންސިކު ގޮތްތައް ބޭނުންކޮށްގެން މި‬ ‫ނިޝާންތައް ހޯދެއެވެ‪ .‬ގިނަފަހަރަށް ކުށްކުރާ‬ ‫މީހާހޯދަނީ މިފަދަ ތަންތަނަށް އަރާފައި ހުންނަ‬ ‫ނިޝާންތައް ހޯދާގެންނެއެވެ‪.‬އަދި އެއްބައިފަހަރު‬

‫‪ 1200‬އެމެރިކާގެ ފުލުހުން އިނގިލީގެ ނިޝާން‬

‫‪ 1626‬އިޓަލީގެ ޕްރޮފެސަރަކަށް އިނގިލީގެ‬

‫ބޭނުންކޮށްގެން ކުށްވެރިން ހޯދަންފެށި‪.‬‬

‫ނިޝާނުގައި ހުންނަ ޚާއްޞަ ނިޝާންތައް‬

‫‪ 1226‬ކޮންޕިއުޓަރުގެ އެހީގައި އިނގިލީގެ‬

‫ފުރަތަމަ ފާހަގަވި‪.‬‬

‫ނިޝާން ދެނެގަނެ ‪،‬ރައްކާކުރެވޭފަދަ ޓެކްނޮލޮޖީ‬

‫‪ 1220‬ތަފާތު ނުވަ ނިޝާނެއް ފާހަގަ‬

‫ތަޢާރަފު ކުރެވުނު‪ .‬މިކަން ފުރަތަމަ ކުރެވުނީ‬

‫ހަށިގަނޑުގެ އެހެންއެއްވެސް ގުނަވަނެއްގެ ވާހަކަ‬

‫ކުރެވުނު‪.‬‬

‫ހުރިގޮތައް އުފެއްދެވުމުގެ ކުޅަދާނަކަން‬

‫‪ 1282‬އެއްވެސް ދެއިނގިއްޔެއްގެ ނިޝާން‬

‫ގެނައުމުގެ ބަދަލުގައި އިނގިލިތަކުގެ ކުރިތައް‬ ‫އެކަލާނގެއަށް ލިބިވޮޑިގެންވާ ވާހަކަ ގެނައުމުގެ‬

‫ކުށްކުރާމީހުން އަތަށް ރަބަރު އަން ި‬ ‫ގ ލައްވައިގެން ސިއްރަކީ ކޮބައިހެއްޔެވެ؟‬ ‫ނ ކަންތައްތައް‬ ‫މަސައްކަތް ކުރެއެވެ‪ .‬އެއީ އެމީހު ް‬ ‫ކުއްޖާ މަންމަގެ ބަނޑުގައި އަށަގަންނަތާ‬ ‫ޝން ފެންނާނެ‬ ‫ކޮށްފައި ދާއިރު އިނގިލީގެ ނި ާ‬ ‫ހަތަރުވަނަ މަހުގައި އުފެދޭ މި ކުރެހުމަކީ އޭނާގެ‬ ‫ކަމުގެ ބިރު އޮންނާތީއެވެ‪.‬‬ ‫މުޅި ހަޔާތުގައިވެސް އެއީ ކާކުކަން ފާހަގަކޮށްދޭ‬ ‫އިނގިލީގެ ނިޝާން ބެހެނީ ކިތައްބަޔަށް؟‬ ‫ޢަލާމާތަކަށް ވެގެންދާ ކުރެހުމެކެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގައި‬ ‫އ އެންމެ ފުރަތަމަ އިންސާނުން އުޅެން ފެށީންސުރެ‬ ‫އިނގިލީގެ ނިޝާން ބެހެނީ ‪ 0‬ބަޔަކަށެވެ‪ .‬އެ ީ‬ ‫އބައި ތަކުގެ މައުލޫމާތު ޤިޔާމަތާ ހަމައަށްވެސް ދެމީހެއްގެ އިގިލީގައިވާ‬ ‫އާޗް‪ ،‬ވޯލް އަދި ލޫޕެވެ‪ެ .‬‬ ‫މިކުރެހުން ކިތަންމެ އެއްވައްތަރު ވިނަމަވެސް‬ ‫ތިރީގައި އެވަނީއެވެ‪.‬‬ ‫އެއްގޮތްވުމީ މުސްތަޙީލު ކަމެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬

‫މީހުން ވަކިކޮށްގަތުމަށްޓަކައި މުޅި ދުނިޔޭގައިވެސް‬

‫އެއްގޮތް ނޫންކަން އިންޑިއާގެ‬

‫އޮސްޓްރޭލިއާގައި‪.‬‬ ‫އިނގިލީގެ ނިޝާން ފާހަގައެއްގެ ގޮތުގައި‬ ‫ބޭނުންކުރާ ބައެއް ގޮތްތައް‬

‫މެޖިސްޓްރޭޓަރަކަށް ފާހަގަ ކުރެވުނު‪.‬‬

‫‪ .1‬ވަޒީފާގެ މާހައުލުގައި ޙާޒިރީ ބަލަން‪.‬‬

‫‪1220‬އިނގިލީގެ ނިޝާން ބޭނުންކޮށްގެން‬

‫‪ .2‬އިންތިޚާބު ތަކުގައި ވޯޓުލާ ފަރާތް‬

‫ފުރަތަމަ ފަހަރަށް މީހަކު ފާހަގަ ކުރެވުނު‪.‬‬ ‫މިކަން ކުރީ ޓޯކިޔޯގެ ޑަކުޓަރެއް‪.‬‬ ‫‪ 1222‬ކުށްކުރި މީހަކު‪،‬‬

‫އިނގިލީގެ ނިޝާން‬

‫ބޭނުންކޮށްގެން އެންމެ ފުރަތަމަ ހޯދުނީ‬

‫ދެނެގަންނާން‪.‬‬ ‫‪ .0‬މީހުންގެ މަޢުލޫމާތު ރައްކާކުރަން‪.‬‬ ‫‪ .4‬ކުށުގެ މައްސަލަ ތަހުގީގުކުރަން‪.‬‬

‫އާޖަންޓީނާގައި‪.‬‬

‫‪ .8‬ރަށަށް އަރާ‪ /‬ރަށަކުން ފުރާ މީހުން‬

‫‪ 1201‬އިނގިރޭސި ވިލާތުގައި ފުލުހުންގެ‬

‫ދެނެގަންނާން‪.‬‬

‫މަސައްކަތުގައި އިނގިލީގެ ނިޝާން‬

‫‪ .6‬ފޯނު ނުވަތަ އައިޕެޑް ފަދަ ޑިވައިސްތަކަށް‬

‫ތަޙުލީލުކުރަން މުއައްސަސާއެއް އެކުލަވައިލި‪.‬‬

‫ވަންނާން‪.‬‬

‫ނުވަތަ އިނގިލީގެ ކުރިބަދައިގައިވާ ކުރެހުމެވެ‪.‬‬

‫‪ 1202‬ފައިލުކުރެވިފައިވާ އިނގިލީގެ ނިޝާން‬

‫ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ޖިނާއީ މައްސަލަ ތަކުގައި‬

‫ބޭނުންކޮށްގެން ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ކުށްވެރިއަކު‬

‫‪ .7‬ކުށްވެރީން ދެނެގަންނާން‪.‬‬

‫ފިންގަރ ޕްރިންޓް ބަލައިގެން ފަސޭހައިން‬

‫ހައްޔަރު ކުރެވުނީ ޕެރިހުގައި‪.‬‬

‫ބަލާ އެންމެ ސީދާ މިންގަޑަކީ ފިންގަރ ޕްރިންޓް‬

‫ކުށްވެރިން ހޯދައި ގަނެވެއެވެ‪.‬‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވަގުތު ރޮނގު‬

‫‪ .2‬ހުއްދަދެވިފައިވާ ފަރާތްތައް ތަންތަނަށް‬

‫ވަންނާން‪.‬‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫ތަޖުރިބާ‬ ‫‪:‬‬

‫‪6‬‬

‫ބައެއް ފަހަރު ވައިފައި ސުލޯކަމުން‬ ‫ކިޔާ އެއްޗެހި ވެސް ނޭނގެއެވެ‪.‬‬

‫ދުވަސްކޮޅެއްފަހުން ރާއްޖެތެރޭ‬

‫އ‬ ‫ފހި‪ޭ 8 ،‬‬ ‫ޖަމީލަތު ޖަންނަ‪ /‬މަޑު ެ‬

‫ރަށްރަށުގެ މީހުންނަށް‬

‫"ރާއްޖޭގައި ދިވެއްސަކު ކޮވިޑު‪ 12-‬އަށް ފައްސިވެއްޖެ"‬ ‫ޓީވީން ކިޔަމުންދިޔަ ޚަބަރާއެކު އަހަރެންގެ މޭގަނޑު‬

‫މާސްކުއަޅައިގެން ނުކުތުމުގެ‬ ‫ހުއްދަދިނެވެ‪ .‬އަހަރެންނަށް‬ ‫އިހުސާސް ކުރެވުނީ ކޮށްޓެއްގައި‬

‫އަނގައަށްނައީ ކިރިޔާއެވެ‪ .‬އިރުކޮޅެއް ވަންދެން އަހަރެންނަށް‬ ‫އިނދެވުނީ ވާނުވާ ނޭނގިފައެވެ‪ .‬އަހަރެން ސިއްސައިގެން ދިޔައީ‬ ‫މަންމަ ގޮވައިލި އަޑަށެވެ‪ .‬މަންމަ ކާން ދިޔުމަށް ބުނުމުން ކާން‬ ‫ދިޔައީމެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‪ ،‬އެންމެ އެތިކޮޅެއް ވެސް ދިރޭގޮތެއް‬

‫ށލުމުގެ‬ ‫ބަންދުކޮށްފައި ދޫކޮ ް‬ ‫އިޙުސާސެވެ‪.‬‬ ‫ސުކޫލުތައް ހުޅުވިއެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް‪ ،‬ކުރިން ދިޔަ ސުކޫލޭ‬

‫ނުވިއެވެ‪ .‬އެ ދުވަހު މުޅި ރާއްޖޭގެ އެންމެންވެސް ތިބީ‬

‫ނުބުނެވޭހާ ޤަވާއިދު ބޮޑެވެ‪.‬‬

‫ބިރުގަނެފައެވެ‪ .‬ހާސްވެފައެވެ‪.‬‬

‫އތްދޮވެގެންނެވެ‪ .‬އަދި ސުކޫލުގެ‬ ‫ސުކޫލަށް ވަދެވެނީ ހުންބަލައި ަ‬

‫ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް ރާއްޖޭގައި ކޮވިޑަށް ފައްސިވާ‬

‫ފޓުގެ‬ ‫ކޮންމެ ތަނެއްގައި ހުއްޓަސް އެހެންކުދިންނާއި ތިން ޫ‬

‫މީހުންގެ އަދަދު ދިޔައީ އިތުރުވަމުންނެވެ‪ .‬މިކަމުގެ ސަބަބުން‬

‫ސކޫލަށް ވަދެވެނީ މާސްކު‬ ‫ދުރުމިން ބަހައްޓަން ޖެހެއެވެ‪ު .‬‬

‫ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ރަށެއް ފުރަބަންދުކުރިއެވެ‪ .‬ސުކޫލުތައް‬ ‫ބަންދުކުރިއެވެ‪ .‬މިސްކިތްތައް ފަޅުވިއެވެ‪ .‬ހުރިހާ އެންމެންވެސް‬ ‫މން‬ ‫އެމީހަކު ތިބި ހޮރެއްގައި ތިބީއެވެ‪ .‬އެހެން ތިބެންޖެހު ު‬

‫ހތީ ސުކޫލު‬ ‫ރމިނުގައި ތިބެންޖެ ޭ‬ ‫އަޅައިގެންނެވެ‪ .‬ތިން ފޫޓުގެ ދު ު‬ ‫ވަރަށް ފޫއްސެވެ‪ .‬މިހާރު މި ބަލި ވަރަށް އާއްމު ވެއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫ރާއްޖެއިން ވެސް ދުވާލަކު ‪ 100‬އަށްވުރެ ގިނަ މީހުން މި‬

‫އަހަރެން ވަރަށް ފޫހިވިއެވެ‪ .‬އަހަރެން ފޫހިފިލުވުމަށް‬

‫ބައްޔަށް ފައްސިވެއެވެ‪ .‬އަހަރެން ވެސް މިހާރު ކުރިން ގަންނަހާ‬

‫މަސްޓޭންކެއް ހެދީމެވެ‪ .‬އަދި މާ ގަސްތައް އިންދައި މާ‬ ‫ބަގީޗާއެއް ހެއްދީމެވެ‪ .‬ފިލާވަޅުތައް ކިޔަވައިދިނީ އޮންލައިންކޮށެވެ‪.‬‬

‫ބިރެއް ނުގަނެއެވެ‪ .‬ކޮވިޑް ‪ 12‬އަކީ އހަރެންގެ ހަޔާތުގައި އެންމެ‬

‫ބިރުވެރިކަން ހިތަށް ގެނުވި ބައްޔެވެ‪ .‬މިހާރު ރާއްޖެއިން‬ ‫ވެސް މި ބަލި ޖެހިގެން ވަރަށް ގިނަ މީހުން މަރުވެއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫މިހާރު ބައެއް ގައުމުތަކުގައި ވެކްސިން‬ ‫އުފައްދާފިއެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ އާއިލާގެ ބައެއް މީހުން ވެސް‬ ‫މިހާރު ވެކްސިންޖަހައިފިއެވެ‪ .‬ވެކްސިން ޖެހެނީ ‪ 12‬އަހަރުން‬ ‫އ އަދި ވެސް ކޮންޓްރޯލެއް‬ ‫މަތީގެ މީހުންނަށެވެ‪ .‬މި ބައްޔެ ް‬ ‫ނުކުރެވެއެވެ‪ .‬ވަރަށް ގިނަ ގައުމުތަކުގައި އަދި ރާއްޖޭގައި‬ ‫ވެސް ވަރަށް ބޮޑަށް މި ބަލި ވަނީ ފެތުރިފައެވެ‪.‬‬

‫ވާހަކަ‬ ‫‪:‬‬

‫ބ‬ ‫ފ ‪ /‬މީޒާން ‪ީ 2‬‬ ‫ރަޝީދަތު ރި ާ‬ ‫ދެލޮލަށް ޖަމާވި ކަރުނަ ތިކިތައް‬

‫ހގަތެވެ‪ .‬ހިތަށް‬ ‫އެއްވެސް ހިފެހެއްޓުމެއްނެތި އޮ ި‬

‫ވެސް އެހައި ވޭން ލިބެމުން ދިޔައެވެ‪ .‬ހީވަނީ‬ ‫ކޮށި ވަޅިއަކުން ހިތުގައި ޅިޔައަޅަމުން‬ ‫ދިޔަހެންނެވެ‪ .‬އެހެން ނުވާންވީ ސަބަބެއް‬ ‫ނެތެވެ‪ .‬މިޖެހުނީ ހީވެސް ނުކުރާ ފަދަ‬ ‫މަންޒަރެއް ބަލާށެވެ‪ .‬ކައިރީގައި ހުންނަށް‬ ‫ހނީ ވަރަށް‬ ‫ބޭނުން ވިޔަސް ހުންނަށް މި ޖެ ު‬ ‫ދުރުގައެވެ‪ .‬މަންޒަރު ބަލާށެވެ‪ .‬ކައިރީގައި‬ ‫ބނުމެވެ‪ .‬އެ މޫނުގައި ފިރުމާލަން‬ ‫ހުންނަށް ޭ‬ ‫ބޭނުމެވެ‪ .‬އަތުގައި ހިފާ މަޢާފަށް އެދެން‬ ‫ނނު މަންޒަރުން އަހަރެންގެ‬ ‫ބޭނުމެވެ‪ .‬ދެން ފެ ު‬ ‫ހިތް ފަޅައިގެން ދިޔައެވެ‪ .‬ބާރު ބާރަށް‬ ‫ރޯންފެށުނެވެ‪.‬‬ ‫މަންމަގެ މޫނު ނިވާކޮށް މަންމަ‬

‫ބޮޑު މަޖުބޫރީ އެކެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ ކޮންފަދަ‬ ‫އިމްތިހާނެއްބާއެވެ؟ މި‬

‫ކަމުގެ ސަބަބުން މުޅި‬ ‫ދުނިޔެއަށް ވެސް‬ ‫ސިހުން ގެނުވައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫ހަނގުރާމައެއްގައި‬ ‫ވެސް މީހުން މަރުނުވާ‬ ‫މިންވަރަށް މީހުން‬ ‫މަރުވަމުން ދަނީއެވެ‪.‬‬ ‫ބޮޑެތި ބިޔަ‬ ‫ގައުމުތަކުން ވެސް‬ ‫ކުރާނެ ކަމެއް ނެތި‬ ‫ކަރު އެލިއްޖެއެވެ‪ .‬ހަމަ‬ ‫ނނަ އެ ކުޑަކުޑަ ވައިރަހުގެ‬ ‫ލޮލަށް ނުފެ ް‬ ‫ސަބަބުންނެވެ‪ .‬ކޮވިޑް ‪ 12‬ގެ ސަބަބުން ހުރިހާ‬

‫ސަންދޯކަށް ލީއެވެ‪ .‬އެ ސންދޯކުގައި‬

‫ކަމެއް ބަދަލު ވެއްޖެއެވެ‪ .‬ރާއްޖެއަށް ވެސް އެ‬

‫ހިފައިލުމުގެ ނަސީބު ވެސް އަހަންނަކަށް‬

‫ބޑުކަމުންނާއި‬ ‫ބަލި އައީއެވެ‪ .‬ބަލިގެ ނުރައްކާ ޮ‬

‫މ އެކު ފެނުނީ‬ ‫ނުލިބުނެވެ‪ .‬ގެއަށް އައިސް ވަނު ާ‬

‫ބަލި ފެތުރޭލެއް އަވަސްކަމުން ރިސޯޓުތައް‬

‫ގން ތިބި‬ ‫ކޮޓަރިން ބޭރަށް ބޯ ދިއްކޮށްލައި ެ‬

‫ވެސް ބަންދުކުރީއެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ ވަޒީފާ ވެސް‬

‫އަހަރެންގެ ދަރިފުޅާއި‪ ،‬އަނބިމީހާ ރަނާއެވެ‪.‬‬

‫ގެއްލި‪ ،‬ރަށުގައި ކުރާނެ ކަމެއްނެތިފައި ހުންނަ‬

‫ދވެލައިފައި‬ ‫ދަރިފުޅަށް އަހަރެން ފެނުމުން ު‬

‫ޖެހުނީއެވެ‪ .‬ކޮވިޑްގެ ޝިކާރައަކަށްވެ މަންމަ‬

‫އަންނަން އުޅުނެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ރަނާ‪ ،‬ދަރިފުޅު‬

‫ވެސް މި ދުނިޔެ ދޫކުރީއެވެ‪ .‬ބަލި މިހާއާއި‬

‫ހިފެހެއްޓިއެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ ގާތަށް އައިސް‬

‫ކައިރިވުން ވެސް އަދި ބައްދަލުކުރުން ވެސް‬

‫ދާނެތީއެވެ‪ .‬ދަރިފުޅު ރޯންފެށިއެވެ‪ .‬އެއާއެކު‬

‫ހރި‬ ‫މަނަލެވެ‪ .‬ބަލި ޖެހޭ މީހުން އެކަ ެ‬

‫ރަނާ ގޮސް ކޮޓަރީގެ ދޮރު ލައްޕާ ތަޅުލީ‬

‫ކުރަނީއެވެ‪ .‬އަނބިމީހާއާއި ދަރިފުޅު ވެސް‬

‫ހިތުގައި މައިވަންތަކަމުގެ އެއްވެސް ކުލުނެއް‬

‫އެކަހެރިވާން ޖެހުނީއެވެ‪.‬‬

‫ނެތިއެވެ‪.‬‬ ‫ރންނެވެ‪.‬‬ ‫ދެލޯ މަރައިލެވުނީ ހިތްދަތިވި ވަ ު‬

‫ހންނާ ދުރުގައި‬ ‫ގިސްލެވެން ފެށުނެވެ‪ .‬ލޯބިވާ މީ ު‬ ‫މއީ ހާދަ‬ ‫ތިބުމަކީ ހާދަހާ ބޮޑު ވޭނެކެވެ‪ި .‬‬ ‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ކުރިން އުޅެވުނު ގޮތާ މެދު‬ ‫ވިސްނާލެވުނެވެ‪ .‬މަންމަ މަރުވެގެން އެ ދިޔައީ‬

‫ވާހަކަ ދައްކާ ނުލެވޭތާ ‪ 2‬މަސް ފަހުންނެވެ‪.‬‬

‫ފަރުވާ ކުޑަކަމުން ފޯނުން ގުޅާ ވެސް‬

‫ތކާއި ގަޑިތައް‬ ‫ނުލެވެއެވެ‪ .‬އެންމެ ފަހުގެ ފޯނު ަ‬ ‫ގަނެގަނެ ފަހަށް ރައްކާ ކުރެވިފައި އެންމެ‬ ‫ފައިސާ ފޮއްޗެއް ވެސް އަތަކު ނެތެވެ‪.‬‬ ‫ވަޒީފާއެއް ލިބޭތޯ ކުރެވުނު މަސައްކަތްތައް‬ ‫ވަނީ މުޅިން ވެސް ބޭކާރެވެ‪.‬‬ ‫ކަންތައްތަކާ ވިސްނާ ވިސްނާ‬ ‫އަހަރެންގެ ސިކުނޑޯގެ ނާރުތަކަށް ވާންވާން‬ ‫ޑކަމަކަށް‬ ‫ފަށައިފިއެވެ‪ .‬ނަފުސާނީ ބަލި މަ ު‬ ‫މީހާ ވެއްޓިއްޖެއެވެ‪ .‬އެންމެ މަރުވަމުންދާތީ‬ ‫އެކަމާ ފިކުރު ބޮޑުވެ ހާސް ވެއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫ބންދުގައެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެން މިތިބީ ގޭ ަ‬ ‫ނސްދިނީ‬ ‫އަހަރެންނަށް ހަމަ ވިސްނުން ގެ ެ‬

‫އެއްބާރުލުމާ އެކުގައެވެ‪ .‬ހަގީގީ އުފާވެރިކަން‬ ‫ދނެވެ‪ .‬ކޮވިޑްގެ ސަބަބުން‬ ‫ލިބެން ފެށީ ެ‬ ‫އަހަރެންގެ މުޅި ދިރިއުޅުން ބަދަލު ވެއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް އެއީ ހެޔޮ ބަދަލެކެވެ‪ .‬އާއިލީ ގުޅުމުގެ‬ ‫މަތިވެރިކަން އެނގިއްޖެއެވެ‪ .‬ފަހަށް ރައްކާ‬ ‫ކުރުމަކީ ކިހާ މުހިއްމު ކަމެއްކަން‬ ‫ވިސްނިއްޖެއެވެ‪ .‬ހުރިހާ ކަމެއް ބޭނުންވާ ގޮތަށް‬ ‫ނުވާނެކަން ވިސްނިއްޖެއެވެ‪ .‬މިއަދު އަހަރެން‬ ‫މސެޖަކީ‪،‬‬ ‫ދން އޮތް ެ‬ ‫އެހެން މީހުންނަށް ޭ‬ ‫ދިރިއުޅުމުގައި ހީނުކުރާ ހިތަށް ވެސް ނުގެނެވޭ‬ ‫ނއެވެ‪ .‬މި ފަދަ‬ ‫އެތައްކަމަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިދާ ެ‬ ‫ކަންކަމާ ކުރިމަތި ލެވޭނީ ވަރަށް ކެތްތެރި‬ ‫ވެގެންނެވެ‪ .‬މިއީ އަހަރެންގެ ތަޖުރިބާއެވެ‪ .‬މި‬

‫ޔ ނިމުނީ‬ ‫އަހަރެންގެ އަނބިމީހާއެވެ‪ .‬ދުނި ެ‬

‫ދުވަސްތައް އަހަރެންގެ ހިތަކުން ދުވަހަކު ވެސް‬

‫ނޫންކަން ވިސްނާ ދިނެވެ‪ .‬ގަސް އިންދާ‬

‫ނުފިލާނެއެވެ‪.‬‬

‫ހެއްދުމަށް ފަހު ވިއްކަންފެށީ އަނބިމީހާގެ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫އުފަންކުރުވައިފައެވެ‪ .‬އެއީ ބަނދީގެ ނަލަ ރާގެވެ‪.‬‬

‫އިހަވަންދޫ ސްކޫލުގައި ކުރިއަށް ގެންދެވޭ އަދަބީ ހަރަކާތްތަކުން‬ ‫ފާހަގަކޮށްލެވޭ ހަރަކާތްތައް ފަސޭހައިން ފެންނާނެހެން ޔޫޓިއުބާއި‬ ‫ފޭސްބުކު ޕޭޖެއް އެ ސްކޫލުގެ މުވައްޒަފުން ދަނީ‬ ‫ނ‬ ‫އަދާހަމަކުރަމުންނެވެ‪ .‬އަދަބީ ގުދަނުގެ ނަމުގައި‪ ،‬މި ޕޭޖުން ދަ ީ‬ ‫ރާއްޖޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކަށް އަދަބީ ޚިދުމަތްތައް ފޯރުކޮށް‬ ‫ދެއްވަމުންނެވެ‪21 .‬ހާހަށްވުރެ ގިނަ މީހުން ފޮލޯ ކުރަމުންދާ މި‬ ‫ޕޭޖު މެދުވެރިކޮށް ރާއްޖޭގެ ސްކޫލު‪،‬‬ ‫ނޯޓް‪ :‬މިއީ ރާއްޖެ ޓީވީން ގެނެސްދިން ފަސޭހަ ދިވެހި‬

‫ޕްރޮގުރާމުގައި ހިމެނުމަށް ލިޔެފައިވާ ރިޕޯޓެކެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިބަހާއި އަދަބާއި ބަހަވިއްޔާތުގެ ފަންނުގެ‬ ‫ދާއިރާއިން ރާއްޖޭގެ ކަންކޮޅުތަކުން ވިދާ‬ ‫ބަބުޅަމުންދާ ސްކޫލު މަދަރުސާތަކުގެ ތެރެއިން‬ ‫އެންމެ އުތުރުން ފާހަގަކޮށްލެވޭ އެއް ސްކޫލަކީ‬ ‫ތިލަދުންމަތީ އުތުރުބުރީ އިހަވަންދޫ ސްކޫލެވެ‪.‬‬ ‫ނުވަސަތޭކައެއްހާ ދަރިވަރުން ތަޢުލީމު‬ ‫ހާސިލުކުރަމުންދާ އިހަވަންދޫ ސްކޫލު‬ ‫ފާހަގަކުރެވިފައި ވަނީ ދިވެހިބަހާއި އަދަބަށް‬ ‫ލޯބިކުރާ ދަރިންތަކެއް އުފަންކުރުވާ އަދަބީ ރޫޙު‬ ‫ދިރުވައިދޭ މަކާނެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪.‬‬ ‫ލިޔުންތެރިންނާއި ޅެންވެރީންނާއި އުފަންކުރުވާ‬ ‫ބުސްތާނެއް ގޮތުގައެވެ‪.‬‬ ‫އިހަވަންދޫ ސްކޫލުގެ އަދަބީ ހަރަކާތްތަކުގެ‬ ‫އަރުތައިގެ ދުވެލި ގުޅިފައިވަނީ އެ ސްކޫލުގައި‬ ‫ބާއްވަމުންދާ އަދަބީ ހަރަކާތްތައް ވުޖޫދުވުމާ‬ ‫ހަމައަށެވެ‪ .‬ނަވާރަ ސަތޭކައިގެ އަހަރުތަކުގައި‬ ‫ދިވެހި ދުވަހުގެ ނަމުގައި ބަހާއި އަދަބާ‬ ‫ގުޅުންހުރި ތަފާތު ހަރަކާތްތަކާއި މުބާރާތައް‬ ‫ބާއްވަން ފެށި ފެށުމާއެވެ‪ .‬މިހާތަނަށް ‪24‬‬ ‫އަހަރު ދިވެހިއަދަބީ ފޯވަހިތަކާއި އަދަބީ‬ ‫މާހަރާގެ ހަރަކާތްތައް އެ ސްކޫލުގެ‬

‫ދަރިވަރުންނަށް އަމާޒުކޮށްގެން ކުރިއަށް‬

‫ގެންގޮސްފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިބަހާއި އަދަބަށް ލޯބިކުރާ ޖީލެއް ބިނާކުރުމުގެ‬ ‫މަޤްޞަދުގައި ކުރިއަށް ގެންދާ މިހަރަކާތްތަކުގެ މޭވާ‬ ‫ކިތައްމެހައި ވެސް ފޮންޏެވެ‪ .‬އެ ހަރަކާތްތަކުގެ ތެރެއިން‬ ‫ދިވެހި އަދަބަށް ޚިދުމަތްކުރާނެ އަދަބީ މުރުޝިދުންނާއި‪،‬‬ ‫މުރައްބީންނާއި ޝާއިރުންނާއި މުދައްރިސުން‬ ‫އުފަންކޮށްފިއެވެ‪ .‬އަދަބީ ޚިދުމަތުގައި ވަރުބަލިކަމެއް ނެތި‬ ‫މަސައްކަތްކުރާނެ ޒުވާން ޖީލެއް ބިނާކޮށްފިއެވެ‪.‬‬

‫ބަސްދެކެ ލޯބީވާ ޒުވާން ހިތްތަކެއް ވުޖޫދުކޮށްފިއެވެ‪.‬‬ ‫އިހަވަންދޫ ސްކޫލުގެ އަދަބީ ހަރަކާތްތަކުގެ ތެރެއިން‬ ‫ނެތެމުން އުވެމުން ދިޔަ ކާ ކިޔުމުގެ ފަންނު ދިރުވާ‬ ‫އާލާކޮށްފިއެވެ‪ .‬ކާ ކިޔުމުގެ ޒަމާނީ ރާގެއް‬ ‫އުފަންކޮށްފިއެވެ‪ .‬އިހުގައި ކާ ކިޔުމަށް ގެންގުޅުނު‬ ‫ވައްޓަފާޅި ދިރާސާކޮށް ޒަމާނީ ގޮތަށް ކާ ކިޔާނެ‬ ‫ދަރީންތަކެއް އުފަންކުރުވައިފިއެވެ‪ .‬އެކަން މުޅި‬

‫ރާއްޖެއަށް އާއްމުކޮށް ތަފާތު އެކި މަންސަތަކުން އެ‬ ‫ސްކޫލުން އުފަންކުރުވި ކާ ކިޔުމުގެ ރާގު ބޭނުންކުރަން‬ ‫ފަށައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫އިހަވަންދޫ ސްކޫލުގެ ދަރިވަރުން މިހާރު ވެސް ތަފާތު‬ ‫ތިން ރާގަކަށް ބަނދި ކިޔައި އުޅެއެވެ‪ .‬ބަނދީގެ އެވޭލާ‬ ‫ރާގާއި‪،‬‬

‫ޒަމާނީ ރާގައި ނަލަ ރާގަށް ފަރިތަކަމާއެކު އެ‬

‫ސްކޫލުގެ ދަރިވަރުން ބަނދި ކިޔައެވެ‪ .‬އަދަބީ‬ ‫ހަރަކާތްތަކުގެ ތެރެއިން އިހަވަންދޫ ސްކޫލުގެ‬ ‫ދަރިވަރުންވަނީ ބަނދިކިޔާނެ އައު އަމިއްލަ ރާގެއް ވެސް‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫މަދަރުސާތަކަށް ބޭނުންވާ‬

‫އުފެއްދުންތައް ދަނީ މުޅި ރާއްޖެއަށް ފޯރުކޮށްދެއްވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އިހަވަންދޫ ސްކޫލުގެ އަދަބީ ކާމިޔާބީތަކަކީ ވެސް ރަން އަކުރުން‬ ‫ފަވާލެވޭ ފަދަ ކާމިޔާބީތަކެކެވެ‪ .‬އަތޮޅާއި ޒޯން ފެންވަރުގައި‬ ‫ބޭއްވި ވާހަކަދެއްކުމުގެ ތަފާތު މުބާރާތްތަކުން އެ ސްކޫލުން ވަނީ‬ ‫ފަޚުރުވެރި ކާމިޔާބީތަކެއް ހޯދައިފައެވެ‪ .‬މަޒުމޫނުލިޔުމާއި‬ ‫ގ‬ ‫ކުރުވާހަކަ ލިޔުމުގެ ޒޯން މުބާރާތްތަކުން ރަންވަނަތަކެއް ހޯދުމު ެ‬ ‫އިތުރުން‪،‬‬

‫‪ 2014‬ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ކޮންމެ އަހަރަކު‬

‫ވެސް މަޒުމޫނު ލިޔުމުގެ ޤައުމީ މުބާރާތާއި ކުރުވާހަކަ ލިޔުމުގެ‬

‫ޤައުމީ މުބާރާތުގައި ވާދަކޮށް އެ ސްކޫލުން ދަނީ ރަން‬ ‫ވަނަތަކެއް ހާސިލުކުރަމުންނެވެ‪ 2014 .‬ވަނަ އަހަރުން ‪2012‬‬ ‫ވަނަ އަހަރުގެ ނިޔަލަށް ބޭއްވީ ލިޔުންތެރިކަމުގެ ޤައުމީ‬ ‫މުބާރާތްތަކުގައި ތިންވަނައިން ފެށިގެން އެއްވަނައާ ދެމެދުގެ‬ ‫ތަފާތު ‪ 10‬އިނާމެއް އެ ސްކޫލުން ހޯދައިފައިވެއެވެ‪ .‬ހަމަ އެ‬ ‫މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެ ސްކޫލުގެ ވަކިވަކި ދަރިވަރުންގެ‬ ‫ތެރެއިން ‪ 0‬ވަނައިން ފެށިގެން ‪1‬ވަނައާ ދެމެދު ވަނަތައް ‪28‬‬ ‫ދަރިވަރުން ވަނީ ހާސިލުކޮށްފައެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިބަހާއި އަދަބިއްޔާތަށް ލޯބިކުރުމަކީ ކޮންމެ ދިވެހި‬ ‫ފަރުދެއްގެ ވެސް ޤައުމީ ވާޖިބެކެވެ‪ .‬އިހަވަންދޫ ސްކޫލުން ދަނީ‬ ‫އ‬ ‫އެ ވާޖިބު ފުރިހަމައަށް އަދާކުރާކުރުމުގައި އެހެން ސްކޫލުތަކަށާ ި‬ ‫މުޅި ރާއްޖެއަށް ނަމޫނާ ދައްކަމުންނެވެ‪ .‬ބަހާއި އަދަބީ ތަރިކަ‬ ‫ހިމާޔަތްކޮށް ދަމަހައްޓަން މަސައްކަތް ކުރަމުންނެވެ‪ .‬އުވެމުން‬ ‫ވަޅުޖެހެމުންދާ ފަންނުތައް ދިރުވާ އާލާކުރަމުންނެވެ‪ .‬ޒަމާނާ‬ ‫ގުޅޭހެން ޒަމާނީ ކުލަތައް ޖައްސަމުންނެވެ‪ .‬ޤައުމީ‬

‫މުބާރާތްތަކުންނާއި އަދަބީ ހަރަކާތްތަކުން އެ ސްކޫލުގެ ނަން‬ ‫ވިދުވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫ދނީ ލޮލުގެ ކުރިމަތީގައި ހާމަވެ‬ ‫ޗއް މިއަދު މި ަ‬ ‫ކިތަންމެ އެއް ެ‬ ‫=‬

‫މޙައްމަދު ޒާހިރު =‬ ‫‪ :‬ދިވެހި މުދައްރިސް‪ު :‬‬ ‫އގެ‬ ‫މިއީ މިހާރު ގިނަ ފަރާތްތަކެ ް‬

‫އންނަ އެއް‬ ‫އވަހަށް ަ‬ ‫ދުލުކުރިއަށް އެންމެ ަ‬ ‫ލަފުޒެވެ‪ .‬ކަންފަތްތަކާހަމައަށް އެންމެ ގިނައިން‬ ‫ވ ސަބަބު އަދު‬ ‫އޑެވެ‪ .‬މިހެން މި ާ‬ ‫ފޯރާ އެއް ަ‬ ‫މިވަނީ ހޯދާން ޖެހިފައެވެ‪ .‬އެހާފަސޭހައިން އެ‬ ‫ސބަބެކެވެ‪ .‬އެ އަޑު‬ ‫ލަފުޒު ދުލުކުރިއަށް އަންނަ ަ‬ ‫އށް ފޯރާ‬ ‫ނއިން ކަންފަތްތަކާހަމަ ަ‬ ‫ގިނަގި ަ‬ ‫ނ ތޯއެވެ؟ ނޫނީ‬ ‫ވގެ ް‬ ‫ސަބަބެކެވެ‪ .‬ހަމަ އެހެން ެ‬ ‫ދުލަށް ފަސޭހަ ބަހަކީ ތޯއެވެ؟ އެހެންކަމެއް‬ ‫ތއް‬ ‫ސހަވުމުން ވާގޮ ެ‬ ‫އވެ؟ ކަންފަ ޭ‬ ‫މެދުވެރިވަނީ ތޯ ެ‬ ‫އއި‬ ‫އވެ؟ ޒަމާނަށް ަ‬ ‫ތ ެ‬ ‫ވ؟ އަޞްލަކީ ކޮބައި ޯ‬ ‫ތޯއެ ެ‬ ‫ގއި ވެސް ''ބިޒީ'' ވަނީ‬ ‫ވ؟ ޙަޤީޤަތު ަ‬ ‫ބަދަލެއް ތޯއެ ެ‬

‫އގޮތަށް އޮތްކަން ދަނެ މި ''ބިޒީ''‬ ‫ފެންނަމުންނެވެ‪ .‬އެކަން ެ‬ ‫މއަދު‬ ‫މށް ކަނޑައެޅުމަކީ ި‬ ‫ކކަންކަ ަ‬ ‫ވގުތު އެ ި‬ ‫މާޙައުލުގައި ަ‬ ‫ތއް ދީގެން‬ ‫ކޮންމެ ފަރުދަކު ވެސް ނުހަނު ބޮޑު އަހުމިއްޔަ ެ‬ ‫ފސްމަގުގެ ފަރުދުން ވެސް‬ ‫ކވެ‪ަ .‬‬ ‫ކުރަންޖެހިފައިވާ ކަމެ ެ‬ ‫ތށެވެ‪ .‬ކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތައް‬ ‫އވަނީ ހަމަ އެގޮ ަ‬ ‫އެކަން ކޮށްފަ ި‬ ‫ގއި ކުރަންޖެހޭކަމެއް އެ‬ ‫ގތެއް ަ‬ ‫ވ ު‬ ‫ތކަށް ބަހައިލައި އެ ަ‬ ‫ވަގުތު ަ‬ ‫އގައި ނިންމުމުގެ ހަރުދާނާ ރީތި އުޞޫލުގައި‬ ‫ތ ް‬ ‫ވަގު ެ‬ ‫ވގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ކއުތެރި ެ‬ ‫ވގުތަށް ރައް ަ‬ ‫ނވެ‪ަ .‬‬ ‫ހިފަހައްޓައިގެން ެ‬ ‫ކވެ ތިބިއްޔާ ދަތުރޭ ބުނާ ބަހާމެދު ސަމާލުވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ރައް ާ‬ ‫ބޒީ''ގެ ނުރައްކަލުން ސަލާމަތްވެ‬ ‫ފަސްމަގުގެ ފަރުދުން '' ި‬ ‫ޔކަށްވީ މިހެންވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫އވާ ބަ ަ‬ ‫ކއުތެރިވެފަ ި‬ ‫ރައް ަ‬ ‫ވ؟‬ ‫ވސްނައިލަމާ ތޯއެ ެ‬ ‫ވއި ކުދިންނަށް ި‬ ‫ކޔަ ަ‬ ‫އަދުގެ ި‬ ‫ނމެ ''ބިޒީ'' ކުދިންނަށް‬ ‫އެ ކުދިން މިވަނީ އެންމެ އެ ް‬ ‫ގއި ލިބޭ‬ ‫ހއް ަ‬ ‫އވެ‪ .‬ދުވަ ެ‬ ‫ވެފަ ެ‬

‫ވ؟‬ ‫ތޯއެ ެ‬ ‫ތވެ‪ .‬މިހެންމިވަނީ‬ ‫އކެއް ނެ ެ‬ ‫ވސް ޝަ ް‬ ‫ކުޑަ ެ‬

‫އ އެންމެ‬ ‫ތގަ ި‬ ‫ނވީ ގޮ ު‬ ‫ވަގުތު ބޭނުންކުރަ ް‬ ‫ވގުތު ހޯދައި‬ ‫ފުރިހަމައަށް ބޭނުން ނުކުރެވޭތީއެވެ‪ަ .‬‬ ‫ކރަން‬ ‫ތކެއް ު‬ ‫ގއި ކަންތައް ަ‬ ‫އ ަ‬ ‫ވގުތެ ް‬ ‫އެ ަ‬ ‫ލވޭ ކަމެއް‬ ‫އވެ‪ .‬ނޫންނަމަ ރާވައި ެ‬ ‫ލވޭތީ ެ‬ ‫ރާވައިނު ެ‬ ‫ގއި ނިންމައިލުމުގެ ރީތި އާދަ ހިފިފައި‬ ‫އ ަ‬ ‫ވގުތެ ް‬ ‫އެ ަ‬ ‫ވގުތުތައް‬ ‫ގއި ަ‬ ‫އވެ‪ .‬ބޭކާރު ގޮތު ަ‬ ‫ނުވާތީ ެ‬ ‫ތގެ މުހިންމުކަން‬ ‫ވގު ު‬ ‫އވެ‪ަ .‬‬ ‫ހޭދަކޮށްލެވޭތީ ެ‬ ‫ބއިކަން އެނގިފައި‬ ‫ވގުތަކީ ކޮ ަ‬ ‫އވެ‪ަ .‬‬ ‫ނުވިސްނޭތީ ެ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ނުވާތީ ެ‬ ‫ޅގަނޑުމެން‬ ‫އވަރާއެކު އަ ު‬ ‫އ ި‬ ‫ޒަމާނުގެ ޮ‬ ‫ހ ކަންތައްތައް ގިނަ‪،‬‬ ‫ވގުތަށްވުރެ ކުރަންޖެ ޭ‬ ‫މިވަނީ ަ‬ ‫ލވެ‪.‬‬ ‫ފރާތްތަކުގެ ޚިޔާ ެ‬ ‫ބއެއް ަ‬ ‫އވެ‪ .‬މިއީ ަ‬ ‫އގަ ެ‬ ‫ދުނިޔެއެ ް‬ ‫ތވެ‪ .‬ނަމަވެސް‪ .....‬ޙަޤީޤަތަކީ މިއެއް‬ ‫ނުވަތަ ދެކޭގޮ ެ‬ ‫ބލުކުރަމެވެ‪ .‬މީގެ‬ ‫ޅގަނޑު ވެސް ޤަ ޫ‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬އަ ު‬ ‫ކރަންނުޖެހޭ‬ ‫ރގައި ު‬ ‫ރގެ ކު ީ‬ ‫‪ 52 ،20‬އަހަ ު‬ ‫ގއި މިވަނީ‬ ‫ދގެ މާޙައުލު ަ‬ ‫މއް މިއަ ު‬ ‫އެތައްކަ ެ‬

‫ވރުގައި ނުފެންނަ‬ ‫ސ ަ‬ ‫ދވަ ް‬ ‫ކުރަންޖެހިފައެވެ‪ .‬އެ ު‬

‫ވގުތު ‪24‬‬ ‫ޑއިރުގެ ަ‬ ‫‪ 24‬ގަ ީ‬

‫ސ‬ ‫ބއެއް ކުދިންނަށް ‪ 24‬ސިކުންތަށް ވެ ް‬ ‫މިނިޓަށް ވެފައެވެ‪ަ .‬‬ ‫ތއް‬ ‫ގގައި ކުރާނެ މަސައްކަ ެ‬ ‫އކުން ޭ‬ ‫އއް މާއްދާ ަ‬ ‫އވެ‪ެ .‬‬ ‫ވެފަ ެ‬ ‫މގެ އަސަރު‬ ‫ރވިއްޖެނަމަ އެހެން މާއްދާތަކަށް އެކަ ު‬ ‫ޙަވާލު ކު ެ‬ ‫އޒުރަކަށް ވެސް‬ ‫ޒރުނުވުމުގެ ު‬ ‫ސކޫލަށް ޙާ ި‬ ‫އވެ‪ .‬އި ް‬ ‫ފޯރުވަނީ ެ‬ ‫ނވުމުގެ‬ ‫ބއިވެރި ު‬ ‫އގައި ަ‬ ‫ރކާތެ ް‬ ‫އެކަން ހަދަނީއެވެ‪ .‬އިތުރު ޙަ ަ‬ ‫އ‬ ‫ތ ް‬ ‫ސއްކަ ެ‬ ‫އއްވެސް މަ ަ‬ ‫ގތެރޭގެ ެ‬ ‫އވެ‪ޭ .‬‬ ‫ނވަނީ ެ‬ ‫ސަބަބަކަށް އެކަ ް‬ ‫އކަން ހެދެނީއެވެ‪ .‬ދުލުން‬ ‫ލކަށްވެސް ެ‬ ‫ނުކުރުމުގެ އަޞް ަ‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫އވެ‪'' .‬ބިޒީ'' ވެގެން ެ‬ ‫އހީގަ ެ‬ ‫ބުނެލަށް ފަސޭހަ ދެއަކުރުގެ ެ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫އ ެ‬ ‫ތގޮތަކީ މި ީ‬ ‫ނނެވެ‪ .‬ކަންއޮ ް‬ ‫އގެ ް‬ ‫ނޫނެކެވެ‪'' .‬ބިޒީ'' ކޮށްލަ ި‬ ‫ކ‬ ‫މއެއް ނޫނެވެ‪ .‬ކަމުގެ ޙަޤީޤަތަ ީ‬ ‫ނއޮންނަ ގޮތަކީ ީ‬ ‫އެކަމަކު ކަ ް‬ ‫އވެ‪ .‬ކުރަންޖެހޭ‬ ‫ވގުތު ބޭކާރު ކުރެވެނީ ެ‬ ‫އވެ؟ ަ‬ ‫ކޮބައި ތޯ ެ‬ ‫ނކަން‬ ‫އނުލެވޭނީއެވެ‪ .‬އެކަ ް‬ ‫ވގުތުތަކަށް ބަހަ ި‬ ‫ކަންތައްތައް ަ‬ ‫ވއިކުދިން‪،‬‬ ‫ކޔަ ަ‬ ‫މން އަދުގެ ި‬ ‫އވެ‪ .‬އެހެންކަ ު‬ ‫ލވެނީ ެ‬ ‫ރާވައިނު ެ‬ ‫ވމުން ސަލާމަތްކުރުމަށް‪،‬‬ ‫ބޒީ'' ު‬ ‫ޒވާނުން '' ި‬ ‫ކުރިމަގުގެ ު‬ ‫ކށްދޭ ޢިލްމު (ޓައިމް މެނޭޖް‬ ‫ތގެ ބޭނުންކުރަން ދަސް ޮ‬ ‫ވަގު ު‬ ‫ދ މިވަނީ ޖެހިފައެވެ‪.‬‬ ‫މަންޓް) އުނގަންނައިދޭން އަ ު‬ ‫ތގެ މުހިންމުކަން ބޮޑުވާ ސަބަބާމެދު ފުންކޮށް‬ ‫ވަގު ު‬ ‫ވފަށަށް ވާންކޮށްލާށެވެ‪.‬‬ ‫ށވެ‪ .‬ސިކުނޑީގެ ާ‬ ‫ވިސްނައިލާ ެ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫އވެކަން އެނގޭނެ ެ‬ ‫އ ކީ ް‬ ‫އ ީ‬ ‫ބުއްދީގެ ބޭނުންކޮށްލާށެވެ‪ެ .‬‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫‪8‬‬

‫ށފަހު އެ‬ ‫ތއް ހިނގައި ދިޔުމަ ް‬ ‫ވގު ެ‬ ‫އވެ‪ަ .‬‬ ‫ރވޭނެ ެ‬ ‫އވެ‪ .‬ޤަބޫލުކު ެ‬ ‫ވިސްނޭނެ ެ‬

‫ކން‬ ‫ލ ު‬ ‫ދޔަތަނެއް އަ ަ‬ ‫އވެ‪ .‬ވެ ި‬ ‫ގނެވޭނެ ެ‬ ‫ތއް އަލުން އަނބުރާ ނު ެ‬ ‫ވަގު ެ‬ ‫ވސް‬ ‫ތކޮޅެއް ެ‬ ‫އތުވެދިޔަ އެންމެ ވަގު ު‬ ‫އވެ‪ .‬ފާ ި‬ ‫ރވޭނެ ެ‬ ‫ދއެއް ނުކު ެ‬ ‫އިއާ ަ‬ ‫ރއް އަނބުރާ ނުހޯދޭފަދައިން‬ ‫ގއްލިއްޖެ އަބު ެ‬ ‫ނުހޯދޭނެއެވެ‪ެ .‬‬ ‫ވގުތެއް ވެސް އަނބުރާ ނުލިބޭނެއެވެ‪ .‬ކަމެއް‬ ‫ލއްޖެ ަ‬ ‫ގެއް ި‬ ‫ބނާ‬ ‫ރވުނު ނަމައޭ އެ ު‬ ‫އކަމެއް ކު ެ‬ ‫ގއި ެ‬ ‫ތއް ަ‬ ‫އވަގު ެ‬ ‫ނުކުރެވުމުން ެ‬ ‫ބުނުމުން ވެސް ނުވަތަ ހިތަށް އަރާ އެރުމުން ވެސް ކުރިން މި‬ ‫ދން‬ ‫އވެ‪ެ .‬‬ ‫ނ ނުލިބޭނެކަން އެނގެ ެ‬ ‫ވގުތު އަލު ް‬ ‫ގއްލޭ ަ‬ ‫ދެންނެވި‪ެ ،‬‬ ‫ޔއި ހުންނަނީއެވެ‪ .‬މިހެންހުއްޓާ ދެން‬ ‫ޔކި ަ‬ ‫މިވާގޮތަކީ ނަމަ ނަމަ ކި ަ‬

‫ރހައެއް‬ ‫އގައި ކެއްކޭނެ ި‬ ‫އ ް‬ ‫ނއެވެ‪ .‬ނަމަ ެ‬ ‫ވގުތުކޮޅު ވެސް ގެއްލެ ީ‬ ‫އޮތް ަ‬ ‫ރ‬ ‫ނޯންނާނޭ ބުނަނީ މިހެންވީމައެވެ‪ .‬ދެން އެންމެ ފަހުގެ އާޚި ު‬ ‫އކާ ވެސް ''ބިޒީ'' ވުމެވެ‪.‬‬ ‫ނަތީޖާއަކަށް މިވަނީ އަނެ ް‬ ‫ތިމާގެ އުމުރުގެ ކޮންމެ ސިކުންތަކީ‪ ،‬ކޮންމެ މިނިޓަކީ‪،‬‬ ‫ޑއަކީ‪ ،‬ކޮންމެ ދުވަހަކީ‪ ،‬ކޮންމެ ހަފުތާއަކީ‪ ،‬ކޮންމެ މަހަކީ‬ ‫ކޮންމެ ގަ ި‬ ‫ވގެން ހޭދަކުރެވޭ‬ ‫ރ ި‬ ‫ވސް ބޭނުންތެރިގޮތުގައި ޭ‬ ‫އަދި ކޮންމެ އަހަރަކީ ެ‬ ‫ދވަހެއް ނިމިގެންދާއިރު ތިމާއަށް‬ ‫ފުރިހަމަ އެއްޗަކަށް ހަދަންޖެހެއެވެ‪ު .‬‬ ‫އން ދެ‬ ‫އގެތެރެ ި‬ ‫ލއި ޭ‬ ‫ނތައްތަކެއްތޯ ބަ ަ‬ ‫އވަނީ ކޮންކަހަލަ ކަ ް‬ ‫ކުރެވިފަ ި‬

‫ކމަކަށް‬ ‫ނކަމާއި ަ‬ ‫ކކޮށްލަންޖެހެއެވެ‪ .‬ކަމަކަށް ވާކަހަލަ ކަ ް‬ ‫ވައްތަރު ވަ ި‬ ‫ވޒަންކޮށްލަންޖެހެއެވެ‪ .‬އޭރުން‬ ‫ނުވާކަހަލަ ކަންކަން ބަލައި ަ‬ ‫ތއް‬ ‫ތއް ަ‬ ‫ވގެންނާއި ކަން ަ‬ ‫ދގު ެ‬ ‫ތގުޑި ި‬ ‫ގއި ދަންބެރަށްވުރެ ަ‬ ‫ކަންކަމު ަ‬ ‫ރވެގެންދާ‬ ‫ގއްހެން ހުރެ ހޭދަވެގެން ބޭކާ ު‬ ‫ކުރާއިރު ނުގަންނާ ހުންނަ ދޮ ެ‬ ‫ނހިފިގެން‬ ‫ގއި ު‬ ‫ތގެ ބޭނުން އެދޭވޭ ގޮތު ަ‬ ‫ވގު ު‬ ‫ތއް ފެންނާނެއެވެ‪ަ .‬‬ ‫ވަގުތު ަ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ކރެވޭނެ ެ‬ ‫ޙސާސް ު‬ ‫ވކަމުގެ އި ް‬ ‫''ބިޒީ'' ި‬ ‫ޅކަށް‬ ‫ވގުތުގެ އަ ަ‬ ‫ހރަށްވުރެ ަ‬ ‫ނއިލާއިރު މި ާ‬ ‫ކުރިމަގަށް ވިސް ަ‬ ‫ލވަރު މިދަނީ‬ ‫ދނެކަމުގެ ކު ަ‬ ‫ތިމާވުމުގެ ފުރުޞަތު ބޮޑުވެ ާ‬

‫ޓކްނޮލޮޖީން‬ ‫ފެންނަމުންނެވެ‪ .‬ދައްކަމުންނެވެ‪ .‬ސައިންސާއި ެ‬ ‫އުފައްދަމުންދާ ތަފާތު ވަސީލަތްތަކަށް އަންނަމުންދާ އަވަސް‬ ‫އވާ‬ ‫ރވެފަ ި‬ ‫އތަކެއްޗަށް އަހުލުވެ ި‬ ‫ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ‪ެ .‬‬ ‫ގއި ވަގުތު ރަނގަޅަށް‬ ‫ގ ަ‬ ‫މިންވަރުންނެވެ‪ .‬ކުރިމަ ު‬ ‫އވަދެނެތި އުޅެމުންދާ ދުނިޔޭގައި‬ ‫ލވިއްޖެނަމަ‪ ،‬މި ަ‬ ‫ރާވައިނު ެ‬ ‫ބޒީ''‬ ‫މގުނުފެނި '' ި‬ ‫ޔވުމުގެ ަ‬ ‫ޔވައި ކުދިންނަށް އެ ކުދިންގެ ކި ެ‬ ‫ކި ަ‬ ‫އ‬ ‫ކވެރި ރަޙުމަތްތެރިންނާ ި‬ ‫މގެ މީހުންނާއި އެ ު‬ ‫އވެ‪ .‬ގާތްތި ާ‬ ‫ވެދާނެ ެ‬ ‫ތއް ނުހޯދި ގުޅުން ކެނޑޭ‬ ‫ލނެ ވަގު ެ‬ ‫ޒޔާރަތްކޮށް ާ‬ ‫އަވަށްޓެރިންނަށް ި‬

‫ނށް‪،‬‬ ‫ނއެވެ‪ .‬ދަރިން މައިންބަފައިން ަ‬ ‫ހިސާބަށް ''ބިޒީ'' ގެންގޮސްދާ ެ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫ކަނޑަށް ފައިބައިގެން ހިނގައްޖެއެވެ‪ .‬އިބްރާހިމްފުޅަށް މިލިބުނު‬ ‫ފުރުޞަތުގައި އަވަސް އަވަހަށް އެތާގައިހުރި ކަނދޮޅު‬ ‫ދެކުނު ފަރާތު ގޮނޑުދޮށަށް މިސްރާބު ޖަހައިފިއެވެ‪.‬‬

‫ގަސްތަކެއް ކައިރީ ވަޅެއް ކޮނެ އަމިއްލައަށް ވަޅުލެވުނު ތަނާ‬

‫ބަތްލޮޓާގަނޑެއް (ބަތް އަޅައިފައި ގެންދާ ތަށި)‬

‫އެއްކަލަ ދާއްބަ އަނބި ދާއްބަ ގޮވައިގެން އެތަނަށް‬

‫ކިޔާ ރަށެއް އޮވެއެވެ‪ .‬މިއީ ބޮޑު‬

‫ހިފައިގެން ދުވަމުން ކަހަލަ ގޮތަކަށް ހިނގާފައިދާއިރު‬

‫އަތުވެއްޖެއެވެ‪ .‬އިބްރާހިމްފުޅު އެތާ ފެންނަން ނެތުމުން‬

‫ތިލަދުންމަތީގައިވާ މަސްވެރިކަމަށް އެންމެ‬

‫ކާޅުތަކުގެ ރީތި މަހުރަޖުންނާއި ފަރި ހަރަކާތްތަކުން‬

‫އަނބިދާއްބަ "ކައިފިއޭ‪ ،‬ކައިފިއޭ‪ ،‬ނުދީ ކައިފިއޭ‪ ،‬ވަސް ވެސް‬

‫މަޝްހޫރުވެފައިވާ ރަށެވެ‪ .‬ކެޔޮޅުންނާއި‬

‫ދުއްތުރާ ލިބެމުންދިޔައެވެ‪.‬‬

‫ދުވައޭ " މިހެން ކިޔައި ހޭރެން ފަށައިފިއެވެ‪ .‬ފިރި ދާއްބަ‬

‫=‬

‫އމިނަތު ޝަޒްނާ =‬ ‫‪ :‬ދިވެހި މުދައްރިސް‪ާ :‬‬

‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ އުތުރު ބިތުގައި އިހަވަންދުއޭ‬

‫ފަޅުވެރިންގެ ހީވާގި ކަންވަނީ އިންތިހާ‬

‫އިބްރާހިމްފުޅު އަތިރިއަށް ނުކުމެވުނުއިރު‬

‫"ނުކަމޭ‪ ،‬ނުކަމޭ " މިހެން ގޮވަމުން ދެއެވެ‪ .‬އިބްރާހިމްފުޅު މިތާ‬ ‫ފެންނަން ނެތުމުން މި ދެ ދާއްބަ ވަރަށް ޒުވާބުކޮށް ކޯޅެއް‬

‫ދަރަޖައަށް ވުރެއް މާމައްޗަށް އަރާފައެވެ‪.‬‬

‫މަސްވެރިންގެ ސިފަތަކުން މުޅިއަތިރިމަތި ވަނީ‬

‫އޮޑިވެރިންގެ ޖީބުތައް ވެސް ފުރިގެން‬

‫ހަލަބޮލިވެފައެވެ‪ .‬އިރުން ދުނިޔެއަށް އަލިކުރުމަށް ވާންވީ‬

‫ބަންޑުންވެފައިވާ ޒަމާނެއްކަމަށް ބުނެވެއެވެ‪.‬‬

‫އެންމެހައި ތައްޔާރީތައްވެ ނިމިފައިވާ ކުލަވަރު އުޑުމަތިން‬

‫އެހެން ނުވާންވީ ސަބަބެއް ވެސް ނެތެވެ‪ .‬އެއީ‬

‫ފެންނަށް ހުއްޓެވެ‪ .‬ބައެއް ދޯނިފަހަރު ރިޔަލުގައި ވައި‬

‫އެރަށުގެ ހުރިހާ ޒުވާނުން ތިބެނީ‬

‫އަޅުވާ ރިޒުޤު ހޯދުމުގެ ދަތުރަށް ފަށައިފައިވާ‬

‫މަސްވެރިކަމަށް ގޮސް ހުސްވެފައެވެ‪ .‬އަދި‬

‫މަންޒަރުތައް ފެންނަށް ހުއްޓެވެ‪ .‬އިބްރާހީމްފުޅު މަހަށްދާ‬

‫މިދުވަސްވަރުގެ މަސްވެރިކަން ރަނގަޅުކަމުން‬

‫ދޯނީގެ އެންމެން ވެސް އެތިބީ އިބްރާހިމްފުޅުގެ‬

‫އިބްރާހިމްފުޅުއޭ ކިޔާ ޖޯރު ގަދަ ފިރިހެނެއް‬

‫އިންތިޒާރުގެ ވަގުތުތައް ހޭދަކުރުމުގައެވެ‪ .‬އިބްރާހިމްފުޅު‬

‫ދާއްބަ ވަރަށް ހިތާމަކޮށް ކަނޑަށް ފައިބައިގެން ދިޔައެވެ‪.‬‬

‫ހުންނަނީ މަސްވެރިކަމަށް ހެސްގަނެ‬

‫ފަޔަށް ބާރުލާ ކުރިއަށްވުރެއް ވެސް ފިޔަވަޅުތައް‬

‫އިބްރާހިމްފުޅު ވަޅުލެވިފައި އޮތްތަނުން ތެދުވިއިރު ބުރިކަށި ވަނީ‬

‫މަރުދޭވަރުވެފަ ކަމަށްވެއެވެ‪ .‬ނިދީގައި ގޮދާ‬

‫ހަލީކޮށްލިތަނާ ފަހަތުން އާމީހަކު "އަވަހަށް އަހަރެންގެ‬

‫އެ ދެ ދާއްބަގެ ނިޔަފަތީގެ ޝިކާރައަކަށްވެ އެތައް‬

‫އުކުންވަނީ މީނާގެ އާދައަކަށް ވެފައެވެ‪.‬‬

‫ކޮނޑަށް އަރާ‪،‬‬

‫އޮޑިއަށް ގެންގޮސް ދޭނަމޭ‪ ".‬މިހެން‬

‫އިރުކޮޅަކު ތިބުމަށްފަހު މިނިވަސްދުވާތީ އެ ދޮންވެލި ފިނޮޅުގައި‬ ‫އަތްފުނާއަޅައި ހާވަން ފަށައިފިއެވެ‪ .‬މި ދެ ދާއްބަ ނޭފަތް ދަމާ‬ ‫ހޭރޭއަޑު ހީވަނީ ހޮނުގުގުރީގެ އަޑަކަށްވެފައެވެ‪ .‬އިބްރާހިމްފުޅު‬ ‫ވަޅުލެވިފައި އޮތްތާ މަތީގައި ވެސް ނާކާމިޔާބީގެ ވަކިތައް‬ ‫އެޅުމުގައި މި ދެ ދާއްބަ އެތައް އިރަކު ތެޅިއެރުވިއެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެފަހުން ފަތިސްވެ އިރުއަރާންވުމުން މި ދެ‬

‫ޒަހަމެއްވެފައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އެ ދެ ދާއްބަގެ ކިބައިން ފުރާނަ‬

‫ބުނުމުން އެމީހާގެ ކޮނޑަށް ސަވާރުވެ ލަގަނުގައި‬

‫މިންޖުކޮށްދެއްވި ކަމަށްޓަކައި ﷲގެ ކިބަފުޅަށް ޝުކުރުކުރިއެވެ‪.‬‬

‫ހިފިއެވެ‪ .‬އަސްތާ! އިބްރާހިމްފުޅަށް ހިލަންވީ ދޯނި‬

‫އިރުއަރާ އަލިވުމުން އެހިސާބުކައިރީ މަހަށް ނުކުމެ އުޅޭ‬

‫އިބްރަހިމްފުޅު ނިދާފައޮތް ރެއެކެވެ‪ .‬މާދަމާ‬

‫ފަހަނައަޅައި ދިޔުމުންނެވެ‪ .‬ގޮތްނޭނގެ މީހެއްގެ‬

‫ދޯންޏަކަށް ހަނާއެޅުމުން އެދޯނީގެ މީހުން އިބްރާހިމްފުޅު ރަށަށް‬

‫ވެސް ކަނޑަށްނުކުމެ އައިނަށްއަރާ ދޮށި‬

‫ކޮނޑުމަތީގައި ކަނޑަށް ނުކުމެވުމުން ހިނގަމުން މިދަނީ‬

‫ރުޖޫޢަކޮށްދިނުމުން ނިހާޔަތަށް އުފާކޮށް އެވާހަކަ މުޅިރަށުގައި‬

‫އުކުމުގެ ޖޯޝުގައި ހުވަފެންތައް ބަލަމުންދިޔަ‬

‫ބިރުވެރިކަމެއްކަން އިޙުސާސްކުރެވުނެވެ‪ .‬އޭރުވެސް‬

‫ށ‬ ‫ޢާއްމުކުރިއެވެ‪ .‬އަދި މި ކަހަލަ ކަންތަކާ މީހުން ހޭލުންތެރިވުމަ ް‬

‫ވަގުތެވެ‪ .‬އޮޑިވެރި އަޙުމަދުފުޅު މަހަށްދާން‬

‫ދީނިފަހަރުގައި މީހުން މަސްބާނަށްއުޅޭ ފްލޯކް‬

‫އިރުޝާދުދީ ކުރިއެކޭ އެއްގޮތަށް މަސްވެރި ދިރިއުޅުމެއްގައި‬

‫ގޮވާލިއަޑަށް އިބްރާހިމްފުޅަށް ހޭލެވުނެވެ‪.‬‬

‫މަންޒަރުތައް އިބްރާހިމްފުޅަށް ފެންނަމުން ދިޔައެވެ‪.‬‬

‫އުޅެމުން ދިޔަކަމަށް ބުނެވެއެވެ‪.‬‬

‫ދުވާލު ހަތަރުދަމު ކަނޑު‬ ‫ޝިކާރަކުރަން އުޅުމަށްފަހު‪،‬‬

‫އާދައިގެ މަތިން‬

‫"ލަސްވެއްޖޭ‪ ،‬މައިރާ ފުރަން ޖެހެޔޭ‪ ،‬އަވަހަށް‬

‫އިބްރާހިމްފުޅު ނާމާން ބިރުވެރިކަމާއެކު ކަލާނގެ‬

‫ނުކުންނާށޭ‪ ".‬ބުނެލިއަޑު ގޭތެރެ‬

‫ރަސްކަންފުޅު ހަނދާންކޮށް ކިޔުނުހާ ހެޔޮއެއްޗެއް ހިތުން‬

‫ގުގުމައިލައިފައި ވަނީ ވަކި މިވެނިވަރެކޭ ބުނެވޭ‬

‫ކިޔައިލަ ކިޔައިލާ އިންދައި ފަރުކަނަށް ކައިރީ ފަރެއްގައި‬

‫ވަރަކަށް ނޫނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪ ،‬އިބްރާހިމްފުޅު‬

‫ހިކިފައި އޮންނަ ފިނޮޅެއް) އެދާއްބަ އަރައި އެ‬

‫ވެސް އެއްވެސް ކަންނެތް ކަމެއްނެތި އެނދުން‬

‫ފަސްގަނޑުގައި އިބްރާހިމްފުޅު ބަހައްޓާފައި "އެކަންޏެއް‬

‫ތެދުވެ މަހަށްދާ އަންނައުނު ތުރުކުރައްވައިގެން‬

‫ނުކާނަމޭ‪،‬‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ކަންޏާ ކާނީ ދެމީހުންނޭ" މިހެން ކިޔަމުން‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫‪10‬‬

‫އ ‪10‬‬ ‫ގ ި‬ ‫ގ ‪ 08‬ވަނަ ޤައުމީ މުބާރާތު ަ‬ ‫ތށްޓަށް ބާއްވާ މަޒުމޫނު ލިޔުމު ެ‬ ‫ޙއްމަދު ޖަމީލްދީދީގެ ވާދައިގެ ަ‬ ‫އސްތާޛު މު ަ‬ ‫ނޯޓް‪ :‬މިއީ‪ ،‬އަލް ު‬ ‫ކވެ‪.‬‬ ‫ނ ‪2‬ވަނަ ލިބިފައިވާ މަޒުމޫނެ ެ‬ ‫އަހަރުން ދަށުގެ އުމުރުފުރާއި ް‬

‫‪-‬‬

‫‪:‬‬

‫މުޙައްމަދު އުނައިޝް‪ ،‬ހާއުފާ‪9 /‬ބީ ‪-‬‬

‫ގ‬ ‫ތކުން މި ދެ އަޑު ޖާގަ ހޯދުމު ެ‬ ‫ބަހަވީ ޢިލްމުވެރީންގެ ދިރާސާ ަ‬ ‫މއީ‪ ،‬ބަހުގެ‬ ‫ސަބަބުން ދިވެހިބަހުގެ މުއްސަނދިކަން ހާމަވެއެވެ‪ި .‬‬

‫ޔގެ‬ ‫ކވެސް ދުނި ޭ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހި ބަހަ ީ‬ ‫ތއްމެ މަދު‬ ‫ރގައި ހިމެނޭ ބަހެކެވެ‪ .‬ކި ަ‬ ‫ބަސްތަކުގެ ތެ ޭ‬

‫ށ‬ ‫ޅއްވާ ފަރާތްތަކަ ް‬ ‫އ އިސްވެ އު ު‬ ‫ޑގެ ޢިލްމު ދިރާސާކުރުމުގަ ި‬ ‫އަ ު‬ ‫އގަނޑު ސަބަބެކެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިބަސް ރީތިވާ މަ ި‬

‫ތއްމެ ކުޑަ ބަހެއް‬ ‫ދއްކާ އުޅޭ ކި ަ‬ ‫ބަޔަކު ވާހަކަ ަ‬ ‫ގއި‬ ‫އ ަ‬ ‫ހކެވެ‪ .‬ބަހެ ް‬ ‫އއީވެސް ބަ ެ‬ ‫ޔސް ެ‬ ‫ކަމުގައި ވި ަ‬

‫އ ސިފަތަކެއް ހުރި‬ ‫ހުންނަންވާ ހުރިހާ ގޮތްތަކަކާ ި‬ ‫ވހިބަހަކީ ކިތައްމެ ކުޑަ‬ ‫ބަހެކެވެ‪ .‬އަހަރުމެންގެ މި ދި ެ‬ ‫ވޔަސް ދިވެހި ބަހަކީ ވަރަށް ރީތި އަދި‬ ‫ގއި ި‬ ‫ބަހެއް ކަމު ަ‬ ‫އެހައިމެ މުއްސަނދި ބަހެކެވެ‪ .‬މި ދިވެހި ބަހަކީ‬ ‫ބޔަކު ވާހަކަ‬ ‫އއްވެސް ަ‬ ‫ޔގެ ެ‬ ‫ދިވެހިން ފިޔަވައި ދުނި ޭ‬ ‫ދެއްކުމަށް ބޭނުންކުރާ ބަހެއް ނޫނެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‪،‬‬ ‫ގއި ހުންނަން ޖެހޭ ހުރިހާ‬ ‫ދިވެހި ބަހަކީ ބަހެއް ަ‬ ‫ކއް ހުރި ފުރިހަމަ ބަހެކެވެ‪ .‬ބަހުގެ‬ ‫ހަމަތަކާއި ގޮތްތަ ެ‬

‫ނ ދިރާސާ ކުރައްވާ‬ ‫ދާއިރާތަކުން އެކި ގިންތިތަކު ް‬ ‫ފަރާތްތަކަށް ދިވެހިބަސް ރީތި ބަހެއްކަމަށް ނިންމަނީ‬ ‫ހބަހުން ވާހަކަ‬ ‫އވެ‪ .‬ދިވެ ި‬ ‫ސަބަބުތަކެއް ހުރީމަ ެ‬ ‫ގއް‬ ‫ކއި ރާ ެ‬ ‫ލ އަޑަ ާ‬ ‫ދެއްކުމަށް ބޭނުންކުރާ އަމިއް ަ‬ ‫ޤވާޢިދު ތަކެއް ހުރީމައެވެ‪.‬‬ ‫އޮތީމައެވެ‪ .‬ދިވެހިބަހުގެ ަ‬ ‫މށް ބޭނުންކުރާ‬ ‫ދިވެހި ބަހުގައި ވާހަކަ ދެއްކު ަ‬ ‫އހެންކަމުން‪ ،‬ދިވެހިބަހަކީ‬ ‫އވެ‪ެ .‬‬ ‫ނގުޅޭތީ ެ‬ ‫ދަރަޖަތަކެއް ގެ ް‬ ‫ރތި ބަހެކެވެ‪.‬‬ ‫ރީތިކަމުގެ ސިފަ ލިބިފައިވާ ީ‬

‫ރގު‬ ‫ދިވެހިބަހުން މުވާސަލާތު ކުރުމުގައި އަމިއްލަ ވަންތަ ާ‬ ‫ވކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ވހިބަހުގެ ރީތިކަން އިތުރު ާ‬ ‫ދ ެ‬ ‫ނގުޅުމަކީ ވެސް ި‬ ‫ތަކެއް ގެ ް‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ކއް ބޭނުން ކުރެ ެ‬ ‫ވކި ރާގުތަ ެ‬ ‫ކގައި ަ‬ ‫ސަރަހައްދީ ބަހުރުވަތަ ު‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ރވެ ެ‬ ‫ކ ރާގުތަކެއް ބޭނުން ކު ެ‬ ‫ވ ި‬ ‫ގއި ަ‬ ‫ރަށްފުށުގެ މާހައުލުތަކު ަ‬ ‫ކއް‬ ‫ގއި ތަފާތު ރާގުތަ ެ‬ ‫ދއްކުމު ަ‬ ‫އަންހެނުންގެ މެދުގައި ވާހަކަ ެ‬ ‫ދގައި‬ ‫އވެ‪ .‬އެހެންމެ‪ ،‬ފިރިހެނުންނާއި ޒުވާނުންގެ މެ ު‬ ‫ބޭނުން ކުރެވެ ެ‬ ‫ގޅެއެވެ‪ .‬މަސްވެރީންނާއި‬ ‫ތކެއް ގެން ު‬ ‫މުޅީން އައު ރާގު ަ‬ ‫މގު ތަފާތެވެ‪" .‬އަފިރިން"‪،‬‬ ‫ރގާއި ބަސް ަ‬ ‫ދަނޑުވެރީންގެ ާ‬ ‫އކަނި‬ ‫ސފުވޭ" ފަދަ ލަފުޒުތައް ެ‬ ‫"މަށްނިއެގޭ"‪" ،‬އަހުން"‪ޭ " ،‬‬ ‫އގެ މީހެއްގެ‬ ‫ބުނެލުމުން އެއީ ސީދާ ކޮން ސަރަހައްދެ ް‬ ‫ތކަމެވެ‪.‬‬ ‫ބަސްމަގުކަން ފަސޭހައިން ދެނެގަނެވުން އެއީ ބަހުގެ ރީ ި‬ ‫ނކިޔައިލުން" ފަދަ ލަފުޒުތަކުން‬ ‫"ކައޭ"‪" ،‬ތީނަ‪/‬މީނަ"‪" ،‬ނަން ަ‬ ‫ވާހަކަ ނިސްބަތްވާ ފަރާތްތައް ހާމަވުމުން ބަހުގެ ރީތިކަން‬ ‫އވެ‪ .‬މި ދެންނެވި ކަންކަމަކީ ހޯދާ ބަލާ‬ ‫ވ ެ‬ ‫ތަސައްވަރު ކުރެ ެ‬ ‫އވާ‬ ‫ސތަކުން ރީތިކަމަށް ފާހަގަކޮށްފަ ި‬ ‫ފަރާތްތަކުގެ ދިރާސާގެ މަން ަ‬ ‫ކމެވެ‪.‬‬ ‫ހބަހުގެ ރީތިކަން ހާމަވާ ކަން ަ‬ ‫ކަންކަން ކަމަށް ވުމުން ދިވެ ި‬ ‫ކށް‬ ‫އވާ ފަރާތްތަ ަ‬ ‫ބސްދިރާސާ ކުރަ ް‬ ‫ރއިން ަ‬ ‫މިއީ‪ ،‬އިޖުތިމާއީ ދާއި ާ‬ ‫އގަނޑު ސަބަބެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިބަސް ރީތިވާ މަ ި‬

‫އ ރާގެއް‬ ‫ޑކާ ި‬ ‫އވެސް އަ ަ‬ ‫ކޮންމެ ބަހެއްގަ ި‬ ‫ގއް‬ ‫ވސް ރާ ެ‬ ‫ވއެވެ‪ .‬ހަމަ އެހެންމެ ދިވެހި ބަހުގައި ެ‬ ‫އޮ ެ‬ ‫ޑތަކުގެ ތެރެއިން "ށ"‪،‬‬ ‫ތވެ‪ .‬ދިވެހި ބަހުގެ އަ ު‬ ‫އެބައޮ ެ‬ ‫ޑވެ‪ .‬ނުވަތަ ދެ‬ ‫ގކޮށްލެވޭ ދެ އަ ެ‬ ‫"ޏ" އަކީ ފާހަ ަ‬ ‫އވެސް‬ ‫ނޔޭގެ އެ ް‬ ‫ރވެ‪ .‬މި ދެ އަކުރަކީ ދު ި‬ ‫އަކު ެ‬ ‫ޑއް ނޫނެވެ‪ .‬ހަމައެކަނި މި‬ ‫ހިސާބަކުން އިވޭނެ އަ ެ‬ ‫ޑވެ‪ .‬ދިވެހި ބަހަކީ ވަރަށް‬ ‫އ ެ‬ ‫އވޭ ދެ ަ‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއިން ި‬ ‫ދުލަށް ފަސޭހަ އަދި ކަންފަތުން އަޑުއަހާލަން ފަސޭހަ‬

‫އޑުގެ ސަބަބުން ބަސްވާރުންގެ‬ ‫ދެ އަޑެވެ‪ .‬މި ދެ ަ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫އބަތު އިތުރުވެ ެ‬ ‫ދވެހި ބަހުގެ ހަ ި‬ ‫ކުރިމަތީގައި ި‬ ‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫މއްލަ‬ ‫ކކާއި އަ ި‬ ‫އޑުތަ ަ‬ ‫ދިވެހިބަހުގައި އަމިއްލަ ަ‬ ‫ތ‬ ‫ލވަން ަ‬ ‫ރން‪ ،‬ދިވެހިބަހުގެ އަމިއް ަ‬ ‫ތކެއް ހުރުމުގެ އިތު ު‬ ‫ވައްޓާފާޅި ަ‬ ‫ބސް ރީތިކަމަށް ނިންމަން ޖެހޭ‬ ‫ކއް ހުރުމަކީ ދިވެހި ަ‬ ‫ޤަވާއިދުތަ ެ‬ ‫ދއް‬ ‫ޤވާއި ެ‬ ‫އކުމަށް ވަކި ަ‬ ‫އ ވާހަކަދެ ް‬ ‫ގ ި‬ ‫ބވެ‪ .‬ދިވެހިބަހު ަ‬ ‫އަނެއް ސަބަ ެ‬ ‫އކާ‬ ‫ދ ް‬ ‫ލޔަނީ ވާހަކަ ަ‬ ‫ވއެވެ‪ި .‬‬ ‫އ އޮ ެ‬ ‫ދ ް‬ ‫ޤވާއި ެ‬ ‫ލިޔެކިޔުމަށް ޚާއްޞަ ަ‬ ‫އ ނިންމުމަށް ޚާއްޞަ ފާހަގަތަކެއް‬ ‫އުޞޫލަކުން ނޫނެވެ‪ .‬ޖުމުލަތަ ް‬ ‫މގެއިތުރުން‪،‬‬ ‫އވެ‪ީ .‬‬ ‫ށވެ' ެ‬ ‫އވެ‪ެ ،‬‬ ‫އވެ‪ެ ' .‬‬ ‫ޅ ެ‬ ‫ދިވެހިބަހުގައި ގެންގު ެ‬ ‫އވެ‪ .‬އެހެނިހެން‬ ‫ވއިދުތައް ބޭނުންކުރެ ެ‬ ‫ގ ާ‬ ‫ދިވެހިބަހުގައި ތަފާތު ަ‬ ‫ގ ހުރިހާ އުޞޫލުތަކެއްހެން‬ ‫ދ ެ‬ ‫ވއި ު‬ ‫ބަސްބަހުގައި ހިމެނޭ ގަ ާ‬

‫އވެސް ހުންނަ ކަމަށް ދިވެހި ބަސް‬ ‫ދިވެހިބަހުގަ ި‬ ‫އވެ‪ .‬މިގޮތުން‪،‬‬ ‫ވ ެ‬ ‫އވާ ފަރާތްތަކުން ހާމަކުރައް ަ‬ ‫ދިރާސާކުރަ ް‬

‫ގއި‬ ‫ތއް މެހުމާއި‪ ،‬ޖުމުލައިގެ ތެރޭ ަ‬ ‫ޅވުމާއި ލަފުޒު ަ‬ ‫އަޑުތައް ގު ު‬ ‫އވެސް‬ ‫ލ ގޮތްތަކެ ް‬ ‫ގއި އަމިއް ަ‬ ‫ލަފުޒުތައް އެތުރުމު ަ‬ ‫އގެން‬ ‫ޅކަމަށާއި މާނަ ދޭހަކުރުމުގައި ހާލަތައް ބަލަ ި‬ ‫ގެންގު ޭ‬ ‫ތކެއް‬ ‫ވކި އުޞޫލު ަ‬ ‫މާނަ ކުރުމާއި ލަފުޒީ މާނަކުރުމަށް ވަކި ަ‬ ‫ވއިދުގެ‬ ‫ވއެވެ‪ .‬މިއީ‪ ،‬ގަ ާ‬ ‫ކރައް ަ‬ ‫ނ ު‬ ‫ގެންގުޅޭ ކަމަށް ވެސް ބަޔާ ް‬ ‫އވާ ދިރާސާވެރީންނަށް‬ ‫ރ ް‬ ‫ދާއިރާއިން ބަސް ދިރާސާކު ަ‬ ‫ދިވެހިބަސް ރީތިވާ ސަބަބެވެ‪.‬‬ ‫އވާ‬ ‫ބަހުން މާނަ ނެރޭ ގޮތްތައް ދިރާސާކުރަ ް‬

‫ފަރާތްތަކާއި އިޖުތިމާއީ ގޮތުން ބަހުގައި ހުންނަ ކަންކަން‬ ‫އގަނޑު‬ ‫އވާ ފަރާތްތަކަށް ދިވެހިބަސް ރީތިވާ މަ ި‬ ‫ދިރާސާ ކުރަ ް‬ ‫އލަވަންތަ ދަރަޖަތަކެއް‬ ‫ސަބަބަކީ ދިވެހިބަހުގައި އަމި ް‬ ‫އންމު ހާލަތުގައި‬ ‫މގޮތުން‪ާ ،‬‬ ‫ބޭނުންކުރާތީއެވެ‪ި .‬‬ ‫އދައިގެ ދަރަޖަ ބޭނުން‬ ‫އކުމާއި މޮށެއުޅުމަށް ާ‬ ‫ވާހަކަދެ ް‬ ‫އވެ‪ .‬މަތީފަންތީގެ މީހުންނާ މުޚާތަބު ކޮށް އުޅުމަށް މާތް‬ ‫ކުރެ ެ‬ ‫ސވާރުންނާއި‬ ‫މގެ އި ް‬ ‫ޤއު ު‬ ‫ދަރަޖަ ބޭނުންކުރެވެއެވެ‪ަ .‬‬ ‫ގއި ތިއްބަވާ ބޭބޭފުޅުންނާ‬ ‫އޔުލް އަމުރުގެ މަޤާމު ަ‬ ‫ވަލި ް‬

‫މުޚާތަބު ކުރުމަށް އެންމެ މާތްދަރަޖަ ބޭނުން ކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ލއަށް‬ ‫ލއަށާއި ރަސޫ ާ‬ ‫އެހެންމެ‪ ،‬މާތްﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތައާ ާ‬ ‫ޞ ދަރަޖަތަކެއް‬ ‫ރއި ޚާއް ަ‬ ‫ޚާއްޞަ ބަސްކޮށާ ާ‬ ‫އޅުމަށް‬ ‫ކޅުން‪ ،‬ބާޒާރުމަތީގައި މޮށެ ު‬ ‫ނއް ޮ‬ ‫އވެ‪ .‬އަ ެ‬ ‫ބޭނުންކުރެވެ ެ‬ ‫ވއެވެ‪ .‬ބިދޭސީ‬ ‫ނކުރެ ެ‬ ‫ތކެއް ބޭނު ް‬ ‫ޚއްޞަ ގޮތް ަ‬ ‫ވަކި ާ‬ ‫ވސް ތަފާތު ގޮތްތަކެއް‬ ‫މަސައްކަތު މީހުންގެ ފުށުން ެ‬ ‫އވެ‪ .‬މިއީ ދަރަޖަތަކަކަށް ނުވި‬ ‫ރވެ ެ‬ ‫ޅކަން ފާހަގަކު ެ‬ ‫ގެންގު ޭ‬ ‫ނަމަވެސް‪ ،‬މިއީ ތަފާތު ތަކެއް ހުންނަ ދިވެހިބަހަށް‬

‫ކވެ‪ .‬މިކަންކަން‬ ‫އުފަންވަމުން ދިރެމުން އަންނަ އުޞޫލުތަކެ ެ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬ ‫ދަންކާނެކަމަށް ހީވެސްނުކުރަމެވެ‪ .‬ޝިނާންއާމެދު އަހަރެންގެ‬

‫ނއަށެވެ‪.‬‬ ‫އވާ މަގާމު އެންމެ ރަނގަޅަށް އެނގޭނީ އޭ ާ‬ ‫ހިތުގަ ި‬ ‫ގ‬ ‫ނ ެ‬ ‫މވެ‪.‬އަހަރެ ް‬ ‫ދ ކޮޓަރިއަށް ވަދީ ެ‬ ‫ބއް ނު ީ‬ ‫އވެސްޖަވާ ެ‬ ‫އަހަރެން އެ ް‬ ‫މއް‬ ‫ނއަށް ނުދެއްކުމަށެވެ‪ .‬އެއީ ވާނޭ ކަ ެ‬ ‫އވާ ތަދުތައް އޭ ާ‬ ‫ލޮލުގަ ި‬

‫‪-‬‬

‫‪:‬‬

‫ފާތިމަތު ޖުމާނާ‪ ،‬ބަ ާހރުގެ ‪10‬ބީ ‪-‬‬

‫ޅށް‬ ‫އހަރެންގެ ގޮތް އެންމެ ރަނގަ ަ‬ ‫ނޫންކަންވެސް ދެނަހުރީމެވެ‪ަ .‬‬ ‫ނއަށެވެ‪.‬‬ ‫އެނގޭނީ އޭ ާ‬

‫"ޝިނާން އަހަރެން ދޫކޮށްނުދޭ " އަހަރެން އޭނާކައިރީ‬

‫ނތައް‬ ‫މވެ‪ .‬ލޮލަށް ޖަމާވެފައިވާ ކަރު ަ‬ ‫ގއި އޮށޯތީ ެ‬ ‫މަޑުމަޑުން އެނދު ަ‬

‫ޔއީމެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އޭނާ‬ ‫އާދޭސް ކުރަމުން ގެންދި ަ‬

‫އ ބޮސްދެމުން ގެންދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫ގ ި‬ ‫މގާމު ދޫކޮށް ކޯތާފަތު ަ‬ ‫އޭގެ ަ‬

‫ނ ބީރުކަންފަތެކެވެ‪.‬‬ ‫އއާދޭސްތަކަށް ދި ީ‬ ‫އަހަރެންގެ ެ‬

‫އ‬ ‫އންތިހާއަށް ލޯބިވަމެވެ‪ .‬މިކަމާ ި‬ ‫އަހަރެން އަދިވެސް އޭނާދެކެ ި‬

‫"އަހަރެންނެއް ނޫނޭ އޭނާ މަރާލީ "އޭނާ އަހަރެންނާ‬

‫ދނީ ކިހިނަކުން ކަމެއްވެސް‬ ‫އވާ ނި ު‬ ‫ދޭތެރޭ ވިސްނަން އޮ ް‬

‫ދިމާއަށް ބަލައިލީ ނަފުރަތުން ފުރިފައިވާ‬

‫އވެ‪" .‬ޝަޔާން މިތާ މަޑުކޮއްލާ‪ .‬މަންމަ އަންނާނަން‬ ‫ނޭނގެ ެ‬

‫ލގައި‬ ‫ގއި އެލޮ ު‬ ‫ވރެއް ަ‬ ‫ދވަސް ަ‬ ‫ނަޒަރަކުންނެވެ‪ .‬އެއް ު‬

‫ހރެންގެ ދެ ލޮލުގެ ދިރުން‬ ‫އގެން‪ ".‬އަ ަ‬ ‫ސކޯނެއް ހިފަ ި‬ ‫އައި ް‬

‫ޗއް‬ ‫އއް ެ‬ ‫އހެން އެއްވެސް ެ‬ ‫އަހަންނަށްޓަކައި ލޯބި ނޫން ެ‬

‫ކއިރި ބުނުމަށްފަހު އަހަރެން ދިޔައީމެވެ‪.‬‬ ‫އވާ ދަރިފުޅު ަ‬ ‫ކަމުގަ ި‬

‫ނގެ ނަން ނޫން އެހެން‬ ‫ގއި އަހަރެ ް‬ ‫ނެތެވެ‪ .‬އެހިތު ަ‬

‫އ ލިބެންދެން މަޑުކޮށްލަން‬ ‫އ ް‬ ‫އސްކޯން ެ‬ ‫ގކަމުން އަ ި‬ ‫ކިއު ދި ު‬

‫އވާ ލޯބި‬ ‫އނާގެ ލޮލޮގަ ި‬ ‫އވެ‪ .‬ނަމަވެސް ޭ‬ ‫ނަމެއް ނުވެ ެ‬

‫ޔން‬ ‫ޖެހުނެވެ‪ .‬ލާރި ދެއްކުމަށްފަހު ފިހާރައިން ނުކުތީމެވެ‪" .‬ޝަ ާ‬

‫ނަފުރަތައް ބަދަލުވި ސަބަބަކީ އަހަރެންނެވެ‪ .‬އެހިތުން‬

‫އނާ ފެންނަން ނެތުމުންނެވެ‪ .‬މުޅި‬ ‫މިއޮ‪ ".......‬ހުއްޓުން އެރީ ޭ‬

‫ސބަބަކީވެސް‬ ‫އަހަރެންގެ ނަން ފޮހެވުމުގެ ަ‬

‫ޖ‬ ‫ކއް ާ‬ ‫ގއި އޮތް ު‬ ‫ލމެވެ‪ .‬މަގުމެދު ަ‬ ‫ނގައި ީ‬ ‫މަގުމައްޗަށް ނަޒަރު ހި ް‬

‫ނމެ ވަރަކަށް ގަބޫލު‬ ‫އަހަރެންނެވެ‪ .‬އަހަރެން ކިތަ ް‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ވ ެ‬ ‫ސ ކޯނު އަތުން ދޫ ި‬ ‫ފެނުމުން ހިތް ހުއްޓުނު ފަދައެވެ‪ .‬އައި ް‬

‫ޔސް އޭނާ މަރުވީ‬ ‫ގއި ވި ަ‬ ‫ނުކުރަށް އުޅުނު ކަމު ަ‬ ‫އަހަރެންގެ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬އަހަރެންނަށް އޭނާއާމެދު‬ ‫ނނެވެ‪.‬‬ ‫ބޑުކަމު ް‬ ‫އިހުމާލު ވެވުނުލެއް ޮ‬

‫ހކަ ދެއްކުމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އކަށް ވާ ަ‬ ‫ކއްލި ަ‬ ‫ދިޔައީ ރާނިޔާ ު‬

‫ގއި‬ ‫އށް އަހަރެންގެ ބޮލު ަ‬ ‫ނ ަ‬ ‫އވެ‪ .‬އޭ ާ‬ ‫އކަ ެ‬ ‫އއް ނުދަ ް‬ ‫ވާހަކަ ެ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫އެނބުރެމުންދިޔަ ހިޔާލުތައް އެނގޭ ކަހަލަ ެ‬ ‫ޔވެ؟ ހުރިހާ ކަމެއް‬ ‫ހއް ެ‬ ‫ނޭނގޭނީވެސް ކިހިނެއް ެ‬ ‫ތއް ދުށް‬ ‫ރން އެކަންތައް ަ‬ ‫ކއި ި‬ ‫ޔއިރު އެންމެ ަ‬ ‫ހިނގައިދި ަ‬ ‫އއްބަފާ‬ ‫އއްބަނޑު ެ‬ ‫އގެ ެ‬ ‫އއީ އަހަރެ ް‬ ‫މީހަކީ އޭނާއެވެ‪ެ .‬‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ދައްތަ ެ‬

‫ދވެހި ބަސް ރީތި ބަހެއްކަމަށް‬ ‫މި ދާއިރާއިން ވެސް ި‬ ‫ނިންމަން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ކމަކާ މެދު‬ ‫ރީތިކަމަކީ ދެވަނަ ފަހަރަށް އެ ަ‬ ‫ވިސްނާލަން ޖެހޭ ޖެހުމުގެ ސިފަ ހުރުމެވެ‪ .‬ދިވެހިބަހުގައި‬ ‫އ މި ސިފަ ހުރިކަމަށް ބަސް‬ ‫ކގަ ި‬ ‫ހުރި އުޞޫލުތަކާއި ގޮތްތަ ު‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ސވެ ެ‬ ‫ނ އެއްބަ ް‬ ‫އވާ ދިރާސާވެރީ ް‬ ‫ދިރާސާ ކުރަ ް‬

‫މގެ‬ ‫ދއްކު ު‬ ‫އވެ‪ .‬ވާހަކަ ެ‬ ‫މގަ ެ‬ ‫ޑގެ ނިޒާ ު‬ ‫ދިވެހިބަހުގެ އަ ު‬ ‫ގއެވެ‪ .‬ބަހުގެ‬ ‫ރ ގޮތު ަ‬ ‫އވެ‪ .‬ބަސްބޭނުންކު ާ‬ ‫ކގަ ެ‬ ‫ރާގުތަ ު‬ ‫ގއެވެ‪.‬‬ ‫ދހަކުރުމުގެ ހާލަތްތަކު ަ‬ ‫އވެ‪ .‬މާނަކުރުމާއި ޭ‬ ‫ދގަ ެ‬ ‫ޤަވާއި ު‬ ‫އ‪ ،‬ހައްތަހާ ވެސް ދިވެހިބަސް‬ ‫އވެ‪ .‬މި ީ‬ ‫ބަހުގެ ދަރަޖަތަކުގަ ެ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ރީތިވާ ސިފަތަކެވެ‪ .‬އިޖުތިމާއީ ބަސްވާރުންގެ ކުރިމަތީގަ ެ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ރގަ ެ‬ ‫ވ ފަރާތްތަކުގެ ނަޒަ ު‬ ‫ރއް ާ‬ ‫ތއް ދިރާސާކު ަ‬ ‫ބަހުގެ އަޑު ަ‬ ‫ބލާ ފަރާތްތަކުގެ‬ ‫ޅއި ަ‬ ‫ނގަނެ އަ ަ‬ ‫ވއިދުތައް ދެ ެ‬ ‫ގަ ާ‬ ‫އވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪ ،‬ދިވެހިބަހަކީ ބަހަވީ ހަމަތަކަށް‬ ‫ކުރިމަތީގަ ެ‬

‫ކވެ‪.‬‬ ‫ބަލާއިރު ވެސް ރީތި ބަހެ ެ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫މހާވަނީ ލެއިން ފޯވެފަ ެ‬ ‫އވެ‪ީ .‬‬ ‫އޭނާގެ ދެލޯވަނީ މެރިފަ ެ‬

‫ނވެ‪" .‬ޝަޔާން"‬ ‫ގޔާލާ ފިއްތާލެވު ެ‬ ‫ހަށިގަނޑު ަ‬

‫އވެސް‬ ‫ހންނަމަވެސް އެ ް‬ ‫ނވެ‪ .‬އެ ެ‬ ‫ކގެ ނަޒަރަކުން ެ‬ ‫ޝައް ު‬

‫ދވެހިބަހުގެ މުއްސަނދި ހަމަތައް ހާމަވެ ފެންނާތީ‬ ‫ގޮތްތައް‪ި ،‬‬

‫ފތުގައި މަޑުމަޑުން ޖަހައިލީމެވެ‪.‬‬ ‫ނގެ ކޯތާ ަ‬ ‫ލޯހުޅުވާލަބަލަ‪ ".‬އޭ ާ‬

‫އގެން‬ ‫ނ؟" އަހަރެން ސިއްސަ ި‬ ‫ކއްވެފަ ތިއި ީ‬ ‫" އޭ ީ‬

‫ގޮތުންނެވެ‪ .‬އޭނާ އަހަރެންނާ ދިމާއަށް ބަލައިލީ‬

‫ދިރާސާކޮށް ބަލަމުންދާ ވަރަކުން ދިވެހިވަންތަ އަމިއްލަ‬

‫ޝޔާން‬ ‫އގަތީމެވެ‪ަ " .‬‬ ‫ލ ި‬ ‫އގާ އޮޅު ަ‬ ‫ގ ި‬ ‫ނގެ ަ‬ ‫ގސް ޝަޔާ ް‬ ‫އަވަހަށް ޮ‬

‫އނާގެ‬ ‫ދއް ނެތެވެ‪ޭ .‬‬ ‫"ޝަޔާން" އަހަރެން އާދޭސް ކުރީމެވެ‪ .‬ވިން ެ‬

‫މއް ނުވެޔޭ ބުނުމުގެ‬ ‫މވެ‪ .‬ކަ ެ‬ ‫ދެކޮޅަށް ބޯހޫރުވައިލީ ެ‬

‫އ‬ ‫އވާ ރީތިބަހެކެވެ‪“.‬ގެ ބާކީ ބަ ި‬ ‫ގ ި‬ ‫”ޞ‪ަ 10.‬‬

‫އކަށް އަހަރެންނަށް ހޭލެވުނެވެ‪ .‬އަހަރެންވަނީ ދާހިއްލާ‬ ‫ކުއްލި ަ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ވސް އަހަރެންގެ ހިތި މާޒީ ެ‬ ‫ކވެ ނަމަ ެ‬ ‫ފޯވެފައެވެ‪ .‬ހުވަފެނެ ެ‬

‫ޝިނާން އަހަރެން ދޫކޮއްލި ސަބަބެވެ‪ .‬ޝިނާން އަކީ ކޮންމެ‬ ‫ކވެ‪ .‬އޭނާ އަހަރެންދެކެ‬ ‫މީހަކުވެސް ބެނުންވާނޭފަދަ ފިރިއެ ެ‬ ‫ސ‬ ‫ނަފުރަތު ކުރާ ސަބަބަކީ އަހަރެންނެވެ‪ .‬ކިތަންމެ ބޭނުންވިޔަ ް‬ ‫ފށް އެދުނަސް އޭނާގެ މާފެއް‬ ‫އއް ނާންނާނެއެވެ‪ .‬މައާ ަ‬ ‫އޭނާ ެ‬

‫ޞ‪1 .‬ގައިވާ ’އިސްތޫރަގެ ނަމުގައި ފާރު ނޫހެއް‬ ‫ނެރެން ފަށައިފި‘ގެ ޚަބަރުގެ ބާކީބައި‬

‫ގއި‬ ‫ރގެ ފަރާތުން މައުލޫމާތު ދެއްވި ގޮތު ަ‬ ‫އވަ ު‬ ‫އަދަބީ އޮ ި‬ ‫ސކޫލު‬ ‫އވަނީ އިހަވަންދޫ ‪ް +‬‬ ‫ފއްދާފަ ި‬ ‫އިސްތޫރަ އެ ނަން އު ަ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ނވާނެ ެ‬ ‫ނުލިބޭނެއެވެ‪ .‬އޭނާ އަހަރެންދެކެ ލޯތްބެއްވެސް ު‬

‫މި ދެ ނަމުގައި ހިމެނޭ ފުރަތަމަ ދެ އަކު ”އިސް“ ‪ +‬ތޫރަ‬

‫ނވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެންގެ ސަބަބުން މަރުވީ ހަމައެކަނި ޝަޔާނެއް ނޫ ެ‬

‫ޒއް‬ ‫ވގެން ގެލި ލަފު ެ‬ ‫އކު ެ‬ ‫(ބްލެޓިންގެ ދިވެހި ލަފުޒު) ެ‬

‫ދޔައީ‬ ‫އވާ ލޯބިވެސް ި‬ ‫ޝަޔާނާއެކު އަހަރެމެންގެ ދެމެދުގަ ި‬

‫ކއިވެންޏެއް‬ ‫" ރާޔާ ދައްތައަށް ފެންނަނީ ރާޔާ ދެވަނަ ަ‬

‫ހރެން އޭނާދެކެ ވާ ލޯތްބަކަށް‬ ‫މަރުވެގެންނެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އަ ަ‬

‫ކއެވެ‪ .‬އަހަރެންނަށް‬ ‫ދއް ި‬ ‫ކުރަން‪ ".‬ދައްތަ ވާހަކަ ެ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ބވެ ެ‬ ‫އނާދެކެ އަދިވެސް ލޯ ި‬ ‫ބަދަލެއް ނާދެއެވެ‪ .‬އަހަރެން ޭ‬

‫ގއި މި‬ ‫ތ ަ‬ ‫އވަރުން މައުލޫމާތު ދެއްވި ގޮ ު‬ ‫އ ި‬ ‫އވެ‪ .‬އަދަބީ ޮ‬ ‫ގ ެ‬ ‫ގޮތު ަ‬ ‫ފން އަދި ބެލެނިވެރިންނަށް‬ ‫ވއްޒަ ު‬ ‫ނޫހަކީ ދަރިވަރުނާއި މު ަ‬ ‫ށގެންދާ‬ ‫އގެން ކުރިއަ ް‬ ‫ލިޔުން ހުށަހެޅުމުގެ ފުރުސަތު ހުޅުވާލަ ި‬

‫ކވެ‪.‬‬ ‫ލގެ އެތެރޭ ނޫހެ ެ‬ ‫އެ ސްކޫ ު‬

‫އއް‬ ‫ފދަ ވާހަކަ ެ‬ ‫ލިބުނީ ސިހުމެކެވެ‪ .‬ދައްތަ އެ ަ‬ ‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫‪12‬‬

‫ގ‬ ‫ގއި ބޮޑު ލޮރީ މަ ު‬ ‫ރ ސުޕީޑު ަ‬ ‫އވެ‪ .‬ބާ ު‬ ‫އަހަރެން ދެލޯ ބޮޑުވި ެ‬

‫މެދުން އަންނަތަން ފެނުނެވެ‪ .‬ދެން އަހަރެންނަށް ބަލާލެވުނީ‬ ‫ބ‪-‬‬ ‫‪ : -‬އާމިނަތު އާލާ އަބުދުއްސަލާމް ‪/‬ބިންހިމަގެ‪ީ 8 ،‬‬

‫ބާރު ބާރަށް އަހަރެން ދޮރުލެއްޕީމެވެ‪ .‬ވެފާހުރި‬ ‫ވސްނުން ގޯސްވަމުން‬ ‫ނގެ ި‬ ‫ދެރައާއި ރުޅިން އަހަރެ ް‬ ‫އއިސް ހުރި ރުޅިން ވާނުވާ ވެސް‬ ‫އވެ‪ަ .‬‬ ‫ދިޔަ ެ‬ ‫ނވުނެވެ‪ .‬އެނާ‬ ‫އވެ‪ .‬އަހަރެންނަށް ހަޅޭލަވާ ގަ ެ‬ ‫ނޭނގެ ެ‬ ‫އވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫އއްދުވަސް ވެސް ނުވެ ެ‬ ‫ދިޔަތާ އަދި ެ‬ ‫ރއަށް ދާން ބޭނުމެވެ‪ .‬އަހަރެން‬ ‫އަހަރެން އޭނާ ކައި ި‬ ‫ޅގެން‬ ‫ރޮމުން ރޮމުން ދޮރުގައި ލެނގިލީ މެވެ‪ .‬އަދި އަ ާ‬ ‫ހުރި ބުރުގާ ނަގާ ދުރަށް ހޫރާލީމެވެ‪ .‬ލޮލަށް‬ ‫މއް‬ ‫އއްވެސް ހިފެހެއްޓު ެ‬ ‫ޖަމާވަމުން ދިޔަ ކަރުނަތައް ެ‬ ‫ދެ ކޯތާފަތްމަތިން ފައިބާން ފެށިއެވެ‪ .‬އަހަރެން ފާރަށް‬ ‫ރގައި‬ ‫ބަލާލީމެވެ‪ .‬ހިތް ހުއްޓުނު ކަހަލައެވެ‪ .‬ފާ ު‬ ‫މ ކެރެކްޓަރތައް‬ ‫ހިއްޕާފައި ހުރި ކުދި ކުދި ގޭ ް‬

‫ކއްކޯ!!!]‬ ‫ނގެ ކޮއްކޮ އަށެވެ‪ޮ [ .‬‬ ‫މަގުމެދުގައި ހުރި އަހަރެ ް‬ ‫ނ ފަހަތް ބަލާލިއެވެ‪ .‬ހަމަ‬ ‫މވެ‪ .‬އޭ ާ‬ ‫އަހަރެން ހަޅޭލަވާގަތީ ެ‬ ‫ކއްކޯ!!! އާދޭ !]‬ ‫އވެ‪ޮ [ .‬‬ ‫ޑވި ެ‬ ‫ބ ު‬ ‫ނގެ ދެލޯވެސް ޮ‬ ‫ވގުތު އޭ ާ‬ ‫އެ ަ‬ ‫މކު މި ފަހަރަކު‬ ‫ލމެވެ‪ .‬އެކަ ަ‬ ‫އަހަރެން އަނެއްކާ ވެސް ގޮވާ ީ‬ ‫އވާ އެ ލޮރީ‬ ‫ވގޮވާ ޮ‬ ‫ހރެން ގޮ ަ‬ ‫ނވުނެވެ‪ .‬އަ ަ‬ ‫އޑެއް ީ‬ ‫އޭނާއަށް ަ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫އައިސް އޭނާ ޗިސް ކޮށްލި ެ‬ ‫އގެން ދިޔުމާއެކު އަހަރެން އަށް‬ ‫އސަ ި‬ ‫[ކޮއްކޯ!!!] ސި ް‬

‫ހޭލެވުނެވެ‪ .‬ލޮލުން ފައިބަމުން ދިޔަ ކަރުނަތައް ފޮހެލުމަށް ފަހު‬ ‫ނއް ފަރާތައް އެނބުރިލަމުން‪ ،‬ބާލީސް ދަށަށް‬ ‫އެނދުގެ އަ ެ‬ ‫އޗެއް ޖެހުނުހެން ހީވުމުން‬ ‫އ އެ ް‬ ‫ތގަ ި‬ ‫ނގެ އަ ު‬ ‫އަތްލީމެވެ‪ .‬އަހަރެ ް‬ ‫ވ‬ ‫ބ ާ‬ ‫އގައި [ލޯ ި‬ ‫އ ފައިއޮތް ގަނޑެ ް‬ ‫ނަގާ ބަލައިލީމެވެ‪ .‬ފަތްޖަހާލަ ި‬ ‫ދޮންތަ އަށް‪ ]...‬މިހެންލިޔެފައި އޮތެވެ‪ .‬އަހަރެން މަޑު މަޑުން އެ‬ ‫މވެ‪.‬‬ ‫ގަނޑު ހުޅުވާލީ ެ‬

‫ކިތައްމެހާ ވެސް ލޯތްބެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އަހަރެންނަށް‬

‫އތް‬ ‫އވެ‪ .‬އަދި އަނގަމަތީ ަ‬ ‫އަހަރެންގެ އަތުން އެ ގަނޑު ދޫވި ެ‬

‫ކވެ‪ .‬ހަނދާން‬ ‫ސސް އެ ެ‬ ‫ކުރެވުނީ މުޅިން އެހެން އިހު ާ‬

‫އ‬ ‫ނވެ‪ .‬އަދި ހޯސްލާފާ އަހަރެން ގެ ލޮލުން ކަރުނަތަ ް‬ ‫އަޅާ ލެވު ެ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫އވާންފެށި ެ‬ ‫ކުރަން ބޭނުންނުވާ އެތައް ހަނދާތަކެއް ާ‬

‫ފައިބާން ފެށިއެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ ކޮއްކޮ އަހަރެން ދެކެވާ ލޯބި‬

‫ކވެ‪.‬‬ ‫ނ ދުވަސްތަ ެ‬ ‫ގއި ހޭދަކުރެވު ު‬ ‫ކ ަ‬ ‫އއި އެ ު‬ ‫އޭނަ ާ‬

‫ފހަރު‬ ‫އވެ‪ .‬ރުޅި އާދެވޭ ަ‬ ‫އެނގުމުން އުފަލުން ހިތް ފުރިގެން ދިޔަ ެ‬

‫ފިލްމެއްހެން އޭނާގެ ދިރުމެއްނެތް ލެއިން‬

‫ފަހަރު ބުނެވިފައިހުރި ބަސްތައް މަތިން ހަނދާންވިއެވެ‪.‬‬

‫ލ ކުރި މަތީގައި‬ ‫ވއި ހަށިގަނޑު ލޮ ު‬ ‫ތަތްތެޅިފައި ަ‬

‫ސ‬ ‫އވެ‪ .‬އެހެނަ ް‬ ‫ތއް ސިފަވަމުން ދިޔަ ެ‬ ‫އވާ މަޖާ ކަންތައް ަ‬ ‫ކުރެވިފަ ި‬

‫ފެންނަށް ފެށިއެވެ‪ .‬އަހަރެން ބޮލުގައި އަތް އަޅާ‬

‫ކގެ މުހިއްމުކަން‬ ‫ކއް ޮ‬ ‫ތވެ‪ޮ .‬‬ ‫އއް ވެސް ނެ ެ‬ ‫ކ ެ‬ ‫މިހާރަކު‪ ،‬ކޮއް ޮ‬

‫ދެފަރާތަށް ބޯ ހޫރާލީމެވެ‪ .‬ހިނދުކޮޅަކަށް ނަމަވެސް‬

‫ރވުނީ މާފަހުންނެވެ‪ .‬މީހުން ބުނަނީ ތެދެކެވެ‪.‬‬ ‫އިހްސާސް ކު ެ‬

‫އަހަރެން ބޭނުމީ އޭނާގެ ހަނދާން ތަކާ ދުރަށް ދާށެވެ‪.‬‬

‫ޗއް‬ ‫އއް ެ‬ ‫ވސް މުހިއްމުކަން ވިސްނެނީ އެ ެ‬ ‫އގެ ެ‬ ‫އޗެ ް‬ ‫ކޮންމެ އެ ް‬

‫ރގެ‬ ‫އަހަރެން ބިންމަތިން ތެދުވީމެވެ‪ .‬އަދި ކޮޓަ ީ‬

‫ދވަހު‬ ‫އވެ‪ .‬އެ ު‬ ‫ބީވެ ދިޔުމުންނެވެ‪ .‬މިހާރު ހިތަށް އަރަ ެ‬

‫މެދެއްހާ ހިސާބުގައި ހުރި ‪ 3‬ބުރި އެނދުގެ‬

‫މއް ނެތެވެ‪.‬‬ ‫ހިނގާލަން ނުދެވުނު ނަމައެވެ‪ .‬އެކަމަކު ކުރާނޭ ކަ ެ‬

‫ގއި އޮށޯތީމެވެ‪.‬‬ ‫މެދުބައިގައި އިށީނީމެވެ‪ .‬ދެން އެނދު ަ‬

‫ކއި ހެޔޮދުޢާ‬ ‫ކއަށް ޓަ ަ‬ ‫ކއް ޮ‬ ‫އަހަރެން ދުނިޔޭގައި ހުރިހާ ދުވަހަކު ޮ‬

‫ނ އަހަރެންގެ ލޮލަށް‬ ‫އއި ވަރުބަލި ް‬ ‫ވެފައިހުރި ދެރަ ާ‬

‫ކުރާނަމެވެ‪.‬‬

‫ޑމަޑުން އަހަރެން‬ ‫ނިދި ބަރުވަމުން ދިޔައެވެ‪ .‬މަ ު‬ ‫ލޯމަރާލީމެވެ‪ .‬އަހަރެން ހުރީ‬ ‫އވެ‪ .‬އޭނާ‬ ‫ތގަ ެ‬ ‫މަގު އެއްފަރާ ު‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ހުރީ މަގުމެދުގަ ެ‬ ‫އަހަރެން ފަހަތް ބަލާލީ‬

‫ނވެ‪.‬‬ ‫އވިގެން ެ‬ ‫ޑއް ި‬ ‫އަ ެ‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫(ސ‪2 .‬ގައިވާ ’ބިޒީ‘ ލިޔުމުގެ ބާކީބައި)‬

‫މައިންބަފައިން ދަރިންނަށް އަޅައިލެވޭނެ ފުރުޞަތެއް ނުހޯދޭ‬ ‫ނއެވެ‪ .‬އަނބީންނަށް ފިރިންނާއެކު‪،‬‬ ‫ބޒީ'' ވެދާ ެ‬ ‫ސަބަބަކަށް '' ި‬ ‫ފިރީންނަށް އަނބީންނާއެކު ހިތްހަމަޖެހޭ ވަގުތުކޮޅެއް‬ ‫ހޭދަކޮށްލާނެ ގޮތެއް ނުފެންނަ ހިސާބަށް ''ބިޒީ''‬ ‫ވ؟ އިންސާނާ ދުނިޔެއަށް‬ ‫އތޯއެ ެ‬ ‫ނއެވެ‪ .‬އަދި ކީ ް‬ ‫ގެންގޮސްދާ ެ‬ ‫ގއި ހޭދަކޮށްލާނެ‬ ‫ފޮނުއްވި މަޤުޞަދު ހަނދާންނެތި އަޅުކަމު ަ‬ ‫ނލިބުމުގެ ސަބަބަކީ ''ބިޒީ''‬ ‫ޅއް ވެސް ު‬ ‫ވގުތުކޮ ެ‬ ‫ކޑަ ަ‬ ‫ކުޑަ ު‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ވުންކަމަށް ވެދާނެ ެ‬ ‫އކު ބަދަލުވެގެންދާ‬ ‫އެހެންވީމާ މިއަދު‪ ،‬ޒަމާނާ ެ‬

‫ވގުތުގެ ބޭނުންކުރާނެ‬ ‫ގއި ަ‬ ‫ގ ަ‬ ‫ނ‪ ،‬ކުރިމަ ު‬ ‫ދުނިޔެއަށް ވިސް ާ‬ ‫ޅ ''ބިޒީ'' ވުމުން‬ ‫ރަނގަޅު ތަރުތީބެއް ކަނޑައަ ާ‬ ‫ފށަމާ ހިނގާށެވެ‪.‬‬ ‫ސަލާމަތްވުމަށް މަސައްކަތް ަ‬ ‫މގެ ސަބަބުން ހާސްވަމުން މިދާ ދިޔުން‬ ‫އަވަދިނެތިކަ ު‬ ‫އގެން ނެތިކޮށްލަމާ‬ ‫ތގެ ބޭނުން ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ހިފަ ި‬ ‫ވަގު ު‬ ‫ގއި‬ ‫ތއް ަ‬ ‫އވަގު ެ‬ ‫ތ ކަނޑައަޅާ ެ‬ ‫ވގު ު‬ ‫މގެ ަ‬ ‫ހިނގާށެވެ‪ .‬ކަންކުރު ު‬ ‫ޞލުގައި ހިފަހައްޓަމާ‬ ‫ރވެތި އު ޫ‬ ‫އެކަމެއް ކުރުމުގެ ި‬ ‫މއް ކުރަމުން ދަނިކޮށް އެކަމަށް ހުރަސްއެޅި‬ ‫ހިނގާށެވެ‪ .‬ކަ ެ‬ ‫މެދުކެނޑޭ ފަދަ ކަންތައްތައް މެދުވެރިވިޔަ ނުދިނުމަށް‬ ‫އމީހަކު ކުރަންޖެހޭ‬ ‫ފިޔަވަޅު އަޅަމާ ހިނގާށެވެ‪ެ .‬‬ ‫ކަންތައްތައް އެމީހަކު ކުރުމުގެ ރީތި އާދަ ހަރުލައްވަމާ‬ ‫ހިނގާށެވެ‪ .‬އެމީހަކު ކުރަންފަށައިކަމެއް އެމީހަކު ނިންމުމުގެ‬ ‫ގ ހިތި ފިލުވާނީ ތިމާކަން‬ ‫ލއް ެ‬ ‫އުޞޫލު‪ ،‬ތިމާކެހި ކަނޑު ެ‬ ‫ޤަބޫލުކޮށް އެ އުޞޫލު ހިފަހައްޓަމާ ހިނގާށެވެ‪ .‬އޭރުން މި‬ ‫އިވެމުންދާ ދުލަށް ފަސޭހަ އަތްމަތީބަސް ''ބިޒީ'' ނެތި‬ ‫އކެއް‬ ‫ވސް ޝަ ް‬ ‫ކޑަ ެ‬ ‫ޅގަނޑު ު‬ ‫''ބިޒީ'' ފިލައިދާނެކަމާމެދު އަ ު‬ ‫ނުކުރަމެވެ‪.‬‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬ ‫ދ ޓެބުލެޓް ނުގެންނަ ކުދިންގެ‬ ‫ޓެބުލެޓް ނަގަން ބުންޏެވެ‪ .‬އަ ި‬ ‫ޅގަނޑަށް‬ ‫ވސް ބުންޏެވެ‪ .‬އަ ު‬ ‫ނަންނޯޓު ކުރާނެ ކަމުގައި ެ‬ ‫ޅގަނޑު ދަބަހަށް ލީމެވެ‪.‬‬ ‫ގއި ޓެބު އަ ު‬ ‫ހަނދާންވާ ގޮތު ަ‬ ‫ޅގަނޑު ގެ‬ ‫ދވަހު އަ ު‬ ‫ބއް ނެތެވެ‪ .‬އެ ު‬ ‫ނަމަވެސް ދަބަހުގައި ޓެ ެ‬

‫‪ : -‬އުލާ އަބުދުއްސަލާމް ‪/‬ބިންހިމަގެ‪5 ،‬ބީ‪-‬‬

‫ސކޫލަށް ދިޔައީ ހަމަޖެހިގެން‬ ‫އަޅުގަނޑު އެދުވަހު ް‬ ‫ގއި ދަބަސް އަޅުވާލުމަށް ފަހު މަންމައާއެކު‬ ‫ހުރެއެވެ‪ .‬ކޮނޑު ަ‬

‫މ ދުވަހަކު ކޮންމެ‬ ‫ދުނިޔޭގައި ހިނގަމުންދާ ކޮން ެ‬ ‫އއްޔެ‬ ‫ޔޤީނެވެ‪ި .‬‬ ‫ށކަން ަ‬ ‫ވސް ވާނީ އަލަ ް‬ ‫ކަމެއް ެ‬ ‫ހިތާމަވެރިކަމާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިއްޖެ ނަމަ‪ ،‬މިއަދު‬

‫އވެ‪ .‬ރުޅި އަންނަ ދުވަސް‬ ‫އުފާވެރި ޚަބަރެއް ލިބިދާނެ ެ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ވސްތައް ވެސް އަންނާނެ ެ‬ ‫ތަކާއި ބިރުގަންނަ ދު ަ‬ ‫ހ އަންނަންވީ ރުޅި ކަމެއް‬ ‫ޅގަނޑު އެ ދުވަ ު‬ ‫ނަމަވެސް އަ ު‬ ‫ޑގެ މި‬ ‫ޅގަނ ު‬ ‫ނވީ ދެރަކަމެއް ނޭނގުނެވެ‪ .‬އަ ު‬ ‫ނުވަތަ ވާ ް‬ ‫އދާނެ އަދަބީބަހެއް ވެސް‬ ‫ކ ި‬ ‫ހކައަށް ި‬ ‫ކިޔައިދޭން އުޅޭ ވާ ަ‬ ‫އއީ ކޮނޑު އަތް ފުރޯ ވަލުން ހޯދުމެވެ‪.‬‬ ‫ވއެވެ‪ެ .‬‬ ‫އޮ ެ‬

‫ފހަތަށް އެރީމެވެ‪ .‬މަންމަ‬ ‫ސްކޫލަށް ދިޔުމަށް ސައިކަލު ަ‬ ‫ނވެ ސްކޫލު ބެލް‬ ‫މގިނައިރެއް ު‬ ‫ލއެވެ‪ާ .‬‬ ‫އވާ ި‬ ‫ސައިކަލު ދު ް‬ ‫އދި‬ ‫އވެ‪ .‬އަތްދޮވުމަށް ފަހު ކުލާސް އެތެރެއަށް ވަނީމެވެ‪ަ .‬‬ ‫އެޅި ެ‬

‫އލީމެވެ‪ .‬އެންމެ ފުރަތަމަ‬ ‫އވާ ޓައިމްޓޭބަލަށް ބަލަ ި‬ ‫ފާރުގަ ި‬ ‫ޤުރުއާން ގަޑި އޮތުމުން އަހަރެން ޤުރުއާން ފޮތް ނެގުމަށްފަހު‬ ‫ދެތިން ފަހަރު ހިތު ދަސްކުރަން ޖެހޭ ސޫރަތް ކިޔައިލީމެވެ‪.‬‬ ‫ޅއް ފަހުން ޤުރުއާން މިސް އާއިސް‬ ‫ޑއިރުކޮ ެ‬ ‫އަދި ކު ަ‬ ‫އވެ‪ .‬އަދި ހިތުންދަސްކުރި ކުދިން‬ ‫ޔވައިދޭން ފެށި ެ‬ ‫ކި ަ‬ ‫އޅުގަނޑު ގޮސް ސޫރަތް‬ ‫ކިޔައިދޭން ހުއްދަ ދިނުމުން ަ‬

‫ނވެ‪.‬‬ ‫ޔވު ެ‬ ‫ނަން މިސްގެ ފޮތުގައި ލި ެ‬ ‫އންމެ ފަހުގަޑިއަށް‬ ‫ޤުރުއާން ގަޑި ނިމި ެ‬ ‫ނތައް ޕާހަށްލުމަށް ދަބަސް‬ ‫ޖެހިއްޖެއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑު ގަލަ ް‬ ‫ގއި‬ ‫ޗއް ަ‬ ‫އއް ެ‬ ‫ހުޅުވާލީމެވެ‪ .‬ޕާސް ނެގުމަށްލީ އަތް އެހެން ެ‬ ‫ޑން އޭތި ނެގީމެވެ‪.‬‬ ‫ޖެހުނުހެން ހީވެގެން‪ ،‬މަޑު މަ ު‬ ‫ޔއެވެ‪ .‬ކަންފަތުން‬ ‫ށ ނުވީ ކިރި ާ‬ ‫އސްގެން ދެލޯ ކާށްޓަކަ ް‬ ‫ރުޅީއަ ި‬ ‫ތގައި އޮތީ‬ ‫ހރެންގެ އަ ު‬ ‫ދުންނޭރީ ހަމަ ކިރިޔާއެވެ‪ .‬އަ ަ‬ ‫ގތު އަހަރެން ހިތަށް އެރިއެވެ‪.‬‬ ‫އވަ ު‬ ‫އަހަރެން ގެ ޓެބެލެޓެވެ‪ެ .‬‬ ‫ޑކޮށްލާ ހެން މި ދުނިޔެ ވެސް‬ ‫ނ ް‬ ‫ރވައި ް‬ ‫މީހުން ކުރާ ވީޑިއޯ ި‬ ‫ޖ ނަމަ މި ކުށެއް ނެތް‬ ‫ލވިއް ެ‬ ‫ފަހަތަށް ރިވައިންޑްކޮށް ެ‬ ‫އޅުގަނޑަކަށް ނުލިބުނީހެވެ‪.‬‬ ‫އަދަބެއް ަ‬

‫ކދިން ކިޔައިދިނުމުން މިސް‬ ‫ކިޔައިދިނީމެވެ‪ .‬އަދި އެހެން ު‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫ޅެން‬

‫‪14‬‬

‫؟‬

‫‪ : -‬ދިވެހި މުދައްރިސް‪ :‬ޙަސަން ޒާހިރު‪-‬‬

‫ނއި މުރުޝިދުންނަށް ބޯލަނބާ ކިޔަމަންވުމަށް‬ ‫އިސްވެރިން ާ‬ ‫އިސްނަގާ‬

‫ދަންނަވަންތޯ ޢިލްމުތައް‬ ‫ވ‬ ‫ރިވެތި ި‬

‫އެންމެހާ އަޚުލާޤު‬

‫މުޖުތަމަޢުގާ‬

‫ށ‬ ‫ފަންނުތައް ދަސްކޮށް ތިމާ ފަންނުގެ ތެރޭ ކުރިއެރުވުމަ ް‬

‫ޔވުމަށް‬ ‫މަންމަމެން ތިޔަ ދަރިވަރުން ފޮނުވީ ސުކޫލަށް ކި ެ‬ ‫ހޯދާ‬

‫އެފަދަ‬

‫ށ‬ ‫ލީޑަރަކަށްވުމަ ް‬

‫ތިމާމެން‬

‫ކަންކުރަން ދަނެ‪ ،‬ދިރިއުޅެން ދަތިނުވެ ހަޔާތް މާފަހިވުމަށް‬

‫މޮޅުވުމަށް‬

‫އވުމަށް‬ ‫ރ ޚާދިމެއް ކަމުގަ ި‬ ‫ޤައުމަށާއި ވަޠަނަށް ވަފާތެ ި‬

‫ސިފަތަކުން ޒީނަތްވުމަށް‬

‫އެންމެނާ ގުޅިގެން އުޅެން މުޖުތަމަޢުގާ‬

‫ށ‬ ‫ޅޅާ ގަހެއް ވެސް ހެއްދުމަ ް‬ ‫ނގާ ފޮ ި‬ ‫މައުތަކެއް ފަރި ވަޠަ ު‬

‫ރވުމަށް‬ ‫އެކުވެ ި‬

‫ށ‬ ‫ހެޔޮ ނަސޭހަތްތައް އަހާ ހެޔޮ ޢަމަލުގާ ސާބިތުވުމަ ް‬ ‫ހެޔޮ ރަނގަޅު މީހުންތެރޭ ގުނި މާތް ނަމޫނާ ދެއްކުމަށް‬ ‫މަންވެކިޔަ ﷲ ޚާލިޤުއަށް‬

‫ބިރުވެތިވުމަށް‬

‫ތިބާ‬

‫މަންމަމެންނަށް ދުނިޔެއާއި‬ ‫ދުނިޔެއަށް އެކި އަންނަ ބަދަލަށް ހާނުވާ‬ ‫އުނިކަމެއް‬

‫މަންފާވުމަށް‬

‫އާޚިރަތުގާ‬

‫ހޭލެއްވުމަށް‬

‫ށ‬ ‫މީހާގެ ނެތި ހުރިހާ ގޮތުން ފައްކާވުމަ ް‬

‫ނަން އަރާހެން ފިޔަޖަހާ‪ ،‬ރަންވަނަތަކެއް ވެސް ހޯދުމަށް‬ ‫ށ‬ ‫އން މުޅި ދީބުގާ ވިދުވާލުމަ ް‬ ‫ނަން ސުކޫލުގެ ރަންކުލަ ި‬

‫(‪ 16‬ވަނަ ސަފްހާގައިވާ ’ސްކުރީން‪“...‬ގެ ބާކީ‬

‫ސްކުރީނަށް‬

‫ސަމާލުކަން ދޭން ޖެހޭ މިންވަރު މިވަނީ އިތުރުވެފައެވެ‪ .‬މިއަދު‬

‫ނަމަ ސިކުނ ޑީގެ ނާރުތައް ބަލިކަށިވާން ފަށާކަމަށް ހޭދަކުރެވުމެވެ‪ .‬ކިޔަވާ ކުދީންނަކީ ކިޔެވުމަށް ވަރަށް ގިނަ‬

‫ސްކުރީނެއްގެ ގޮތުގައި ގޭގެ ހަތަރުފާރުން އެތެރެއަށް ވެއްދެނީ‬

‫ދަ އިންޓަރ ނޭޝަނަލް ޗައިލްޑް ވަގުތު ހޭދަކުރާން ޖެހޭ ބައެކެވެ‪ .‬ކޮންމެ ކިޔަވާ ކުއްޖަކީ‬

‫މުޅި ދުނިޔެއެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގައި ވާހާ ކަމެކެވެ‪ .‬ރަނ ގަޅު ކަންތަކާއި‬

‫ނިއުރޮލޮޖީ އެސޯސިއޭޝަނުން ‪ 2 0 1 7‬ވަނަ އަހަރު ވެސް މަދުވެގެން އަށް މާއްދާ ކިޔަވަމުންދާ ކުއްޖެކެވެ‪.‬‬

‫ނުރަނ ގަޅު ކަންކަމެވެ‪ .‬ސްކުރީނުގެ ދޮރުން ކުދީން ވަންނަނީ‬

‫އެގޮތަށް ކޮންމެ މާއްދާއަކުން ކިޔެވުމަށާއި ގޭގައި ނިންމުމަށް އެތައް‬

‫ތިމާގެ‬

‫ޖަރ ނަލް އޮފް‬

‫އާއްމުކޮށަފައިވާ‬

‫ދިރާސާއިން‬

‫ހާމަވެއެވެ‪.‬‬

‫ކިޔެވުމަށް‬

‫ހޭދަކުރާން‬

‫ދިމާވަނީ އޮންލައިން ގޭމުގައި ހިމެނޭ ކަންކަމަށް މީހާގެ މަސައްކަތްތަކެއް‬ ‫ސިކުނ ޑީގެ‬

‫ލަގަން‬

‫އެކުގައި‬

‫ޖެހޭ‬

‫ހަވާލުކުރެއެވެ‪.‬‬

‫ވަގުތު‬

‫މީގެއިތުރުން‬

‫ކޮންމެ‬

‫ދޫކޮށްލެވުމުންނެވެ‪ .‬ދުވަހަކު ނަގައިދޭ ފިލާވަޅުތައް ދުވަހުން ދުވަހަށް މުޠާލިއާ‬

‫ހަމައެކަނި‬

‫ފިނިފެންމަލުގެ‬

‫ބަގީޗާތަކަކަށް‬

‫ނޫނެވެ‪.‬‬

‫ދަރިފުޅަކީ ކިތައްމެ ހަރުދަނާ އަގީދާއެއްގެ މަތީގައި ތަރުބިއްޔަތު‬ ‫ކުރަމުންދާ ކުއްޖެއް ނަމަވެސް‪،‬‬

‫އިންޓަރ ނެޓުގެ ޒަރިއްޔާއިން‬

‫މަސައްކަތްތަކުގެ‬

‫ކުއްޖާ މަގު އޮޅުވާލާން ފަޅި ސިކުންތެއް ވެސް ނުނަގަފާނެއެވެ‪.‬‬

‫އަބަދުމެ އުފައްދާނީ އެއްކަހަލަ ސިގުނަލްތަކެއް ކަމަށް ވާހަކައެވެ‪ .‬މީގެއިތުރުން‪،‬‬

‫ޓިޔުޝަން ނެގުމާއި‪،‬‬

‫ޤުރުއާން‬

‫ބެލެނިވެރިންގެ ކޮންޓްރޯލަށް ސުކުރީންތައް ގެންނާން ޖެހެނީ‬

‫ވުމުން އެ ނާރުތަކަށް ބާރުބޮޑު ވާތީއެވެ‪ .‬ނަތީޖާއެއްގެ ކުލާސްތަކާއި‪،‬‬

‫ކުޅިވަރުގެ ހަރަކާތްތަކާއި އަދަބީ‬

‫އެހެންވީމައެވެ‪ .‬އެކަމަށް ޚާއްޞަ އެޕްލިކޭޝަންތައް އުފައްދާފައި‬

‫ސިކުނ ޑީގެ ބައެއް ނާރުތަކަށް ބާރުބޮޑުވެ ހަރަކާތްތަކުން ކިޔަވާ ކުދީންގެ ދުވަހީ ތާވަލު އޮންނަނީ‬

‫ކުއްޖާ އަތުން ސްކުރީނުތައް އަތުލުމަކީ‬

‫އެގޮތަށް ދިމާވަނީ ސިކުނ ޑީގައި ހިމޭނޭ ނާރުތަކުން ކުރާން‬

‫ގޮތުން‪،‬‬

‫ޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫އަނެއްބައި ނާރުތަކުގެ ބާރުދަށްވެ ސިކުނ ޑީގެ ' ތޫނުފިލި ފުރިބާރުވެފައެވެ‪.‬‬

‫މިއީ‬

‫ސްކޫލުގެ‬

‫މިކަންކަމަށް ހުސްކުރާން ޖެހޭ ވަގުތު‬

‫ކަމުގެ މަރުކަޒު' ގެ މަސައްކަތަށް ބުރޫއަރާއެވެ‪ .‬މިކަމުގެ ސްކުރީނަށް ހޭދަކުރާން ފެށުމުން ދުވަހީ ތާވަލު އޮންނާނީ‬ ‫ސަބަބުން ޖިސްމާނީ އައިބުތަކަށް ޒުވާން އުމުރުގައި ގަޑުބަޑުވެފައެވެ‪ .‬އިސްކަންދޭންވީ ކަމެއް ނޭނ ގި ތަރުތީބު‬ ‫މީހާ ހުށަހެޅުމަށް މަގުފަހިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ކިޔަވާ ކުދީން ސްކުރީނަށް ބަރޯސާވާ މިންވަރު‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވެސް ހައްލެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެހެނީ‪ ،‬ސްކުރީނު ތަކަކީ ވަޅިއެއް ފަދަ‬ ‫އެއްޗެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪،‬‬ ‫ޝިކާރައަކަށް‬

‫ތިމާގެ‬

‫ސްކުރީނަށް ބަރޯސާވުމުގެ ބަލީގެ‬ ‫ލޯބިވާ‬

‫ދަރިފުޅު‬

‫ވުމުގެ‬

‫ކުރީން‬

‫ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅު އެޅުން މުހިއްމެވެ ‪ .‬ބެލެނިވެރިޔާގެ‬

‫ގެއްލިފައެވެ‪.‬‬ ‫މަގުމައްޗަށް‬

‫އިތުރުވުމުން ދެން ކުރިމަތިވާ އަނެއް މައްސަލައަކީ ހުއްޓުވުމަށް‬

‫ވަނީ އެހެންވީމައެވެ‪.‬‬

‫ގަނެދެވޭ‬

‫ދަރިފުޅު‬

‫ނުކުންނާތީ‬

‫ސްކުރީނުތަކަށް‬

‫އެކަން‬

‫ކޮންޓްރޯލް ދަރިފުޅުގެ މައްޗަށް ދާއިމަށް ބާއްވައިގެންނެވެ‪.‬‬

‫ބެލެނިވެރިން‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬ ‫ޖޫރިމަނާކޮށް‪ ،‬އޭނާއަށް އެ އަމަލު ކުރުން މަނާކޮށް އޭނާގެ‬ ‫އއީ‪،‬‬ ‫ހރަށް ފެނެއެވެ‪ެ .‬‬ ‫ނވާތަން ބައެއް ފަ ަ‬ ‫ގއް އު ި‬ ‫ހައް ެ‬

‫‪:‬‬

‫ނ‬ ‫ލީޑިން ޓީޗަރ‪ :‬މުޙައްމަދު އިމްރާ ް‬ ‫މިނިވަންކަމުގެ މާނަ އެންމެ ފުރިހަމައަށް‬

‫މއްގެ ޤައުމީ ދިދައިންނެވެ‪.‬‬ ‫ރަމްޒުކޮށްދެނީ‪ ،‬އެ ޤައު ެ‬ ‫ގއި ވިހުރިލަ ވިހުރިލާ‬ ‫ވއް ަ‬ ‫އ ެ‬ ‫މިނިވަންކަމުގެ ދިދަ އެ ޖަ ް‬ ‫ރއްޔިތަކު ވެސް‪ ،‬އެދިއެދި‬ ‫ހުރުމަށް‪ ،‬ކޮންމެ ޤައުމެއްގެ ަ‬ ‫ވހުރިލާ އެ ހުރި ހިނދުގައި‬ ‫ތިބެއެވެ‪ .‬އެ ދިދަ ވިހުރިލަ ި‬ ‫އ ދިދައަށް ނަޒަރު‬ ‫ނ‪ެ ،‬‬ ‫ނިކަން ރަނގަޅަށް ވިސް ާ‬ ‫އގެ‬ ‫ދވާފަށެ ް‬ ‫އއްކޮޅު އެވަނީ ެ‬ ‫އގެ ެ‬ ‫ހިންގައިލާށެވެ‪ .‬އެ ދިދަ ި‬ ‫އވެ‪ .‬އެ ގޮށް‬ ‫އސާލެވިފަ ެ‬ ‫އ ް‬ ‫ގއި‪ ،‬ދިދަ ދަނޑިއާލާ ަ‬ ‫އެހީ ަ‬ ‫އޖެނަމަ ދެންވާނީ ކިހިނެއް‬ ‫ވ ް‬ ‫މޮހައިލާ‪ ،‬އެ ދިދަ ދޫކޮށްލެ ި‬ ‫ވ؟‬ ‫ތޯއެ ެ‬

‫މގެ ދިދަ އަހަރެމެންނަށް އެ‬ ‫އާދެހެވެ! މިނިވަންކަ ު‬ ‫ރހަމަ ފިލާވަޅެކެވެ‪ .‬އިންސާނާ‬ ‫ބުނެދޭ ފިލާވަޅަކީ‪ ،‬ވަރަށް ފު ި‬ ‫މވެ‪ .‬މީހާ‪ ،‬މިނިވަން‬ ‫ނ‪ ،‬ކިހިނެއްކަ ެ‬ ‫އިންސާނަކަށްވަ ީ‬ ‫މީހަކަށްވަނީ ކިހިނެއް ކަމެވެ‪ .‬އެ މިނިވަންކަމުގެ‬ ‫މވެ‪ .‬އެ މިންގަނޑު ހިފެހެއްޓުމުގައި‬ ‫ބއިކަ ެ‬ ‫މިންގަނޑަކީ ކޮ ަ‬ ‫ވއިރު‪،‬‬ ‫ތއް ލިބި ދީފައި ާ‬ ‫ހއްގު ަ‬ ‫ވކަމެވެ‪ަ .‬‬ ‫ކއް ާ‬ ‫ހައްގުތަ ެ‬ ‫ތގައި ދެމިހުރުމަށް‪ ،‬އޭނާ ހިފަހައްޓަން ޖެހޭ‬ ‫މިނިވަނެއްގެ ގޮ ު‬ ‫މވެ‪.‬‬ ‫ވާޖިބުތަކާއި ޒިންމާތަކެއް ވާކަ ެ‬ ‫ވކަމަށް‬ ‫އަހަރުމެންނަށް ހައްޤުތަކެއް ލިބިގެން ާ‬ ‫ނޖެހޭ ކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ޤަބޫލުކުރުމީ ޝައްކެއް ކުރަ ް‬ ‫ގއި‬ ‫އވެ‪ .‬ދީނު ަ‬ ‫ހައްގުތައް އަހަރެމެންނަށް ކަށަވަރުވާން ޖެހޭނެ ެ‬ ‫އގުތައް އަހަރެމެންނަށް ލިބިދީފައެވެ‪.‬‬ ‫ވަނީ އެ ހަ ް‬

‫ށވަރުކޮށް‬ ‫ކއް ކަ ަ‬ ‫ގއި ވަނީ ހައްގުތަ ެ‬ ‫އަހަރެމެންގެ ގާނޫނު ަ‬ ‫ނވާނެ‬ ‫ގއް އު ި‬ ‫އހަރެންގެ ހައް ެ‬ ‫ށވާނަމަ‪ަ ،‬‬ ‫ދީފައެވެ‪ .‬އެހެންކަމަ ް‬ ‫އގެއް‬ ‫ނގެ ހަ ް‬ ‫ޔވެ؟ އަހަރެ ް‬ ‫ތއް އަންނަން ޖެހޭ ހެއް ެ‬ ‫ވަގު ެ‬ ‫އހަރެންގެ ހައްގަކުން މަހުރޫމް‬ ‫ހިފެހެއްޓެން ޖެހޭ ހެއްޔެވެ؟ ަ‬ ‫ކއްވެ‬ ‫އއީ ީ‬ ‫ކ‪ ،‬އާނއެކޭނަމަ‪ެ ،‬‬ ‫ވ؟ ޖަވާބަ ީ‬ ‫ވާންޖެހޭ ހެއްޔެ ެ‬ ‫ވ؟‬ ‫ހެއްޔެ ެ‬ ‫މއްޗަށް‬ ‫ޗއްގެ ަ‬ ‫މާތް ﷲ ހެއްދެވި ހުރިހާ ތަކެއް ެ‬ ‫ފއެވެ‪ .‬އެ މާތް ސިފަ‬ ‫އވާ ަ‬ ‫އިންސާނާ ވަނީ މާތް ކުރަ ް‬ ‫ނގެ‬ ‫ބިނާވެފައި ވަނީ އެހެން މީހުންގެ މައްޗަށް އެ އިންސާ ާ‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫އޭނާގެ އެ އަމަލުގެ ސަބަބުން އެ އަމަލު ނުކޮށް ތިބި‬ ‫ށވެ‪ .‬ރަހުމާއި‬ ‫ހިތުގައި އޮންނަ ލޯތްބާއި ހަމްދަރުދީގެ މައްޗަ ެ‬

‫ކގައި ސާފު‬ ‫ވންކަމާއެ ު‬ ‫ޔކަށް އެމީހުން މިނި ަ‬ ‫އެތައްބަ ަ‬

‫ސތެރިކަމާއި އިހުތިރާމްގެ‬ ‫އޗަށެވެ‪ .‬އިހުލާ ް‬ ‫ކުލުނުގެ މަ ް‬

‫ގއްލިގެން ދާކަމަށް‬ ‫އގު ެ‬ ‫މގެ ހަ ް‬ ‫ވެށްޓަކަށް ނޭވާލު ު‬

‫ގ ކިބައިން ނެތިއްޖެ ނަމަ އެ‬ ‫މައްޗަށެވެ‪ .‬އެކަން އިންސާނާ ެ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ޓަކަ ެ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ގއި ހަމަނުޖެހުމާއި‪،‬ފަސާދަ އުފެދިގެން ދެ ެ‬ ‫އގެ ތެރޭ ަ‬ ‫ބައެ ް‬ ‫ޑވެރިކަން އުފެދެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪،‬‬ ‫ހަސަދަވެރިކަމާއި ބޮ ާ‬ ‫ގއި އުޅެން ޖެހެނީ އަނެކާއަކީ ވެސް‬ ‫އިންސާނާ ދުނިޔޭ ަ‬ ‫ށގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ތިމާފަދަ އިންސާނެއް ކަމުގައި ގަބޫލުކޮ ް‬ ‫ތކަށް ފަރުވާތެރިވެ‬ ‫ކޮންމެ މީހަކީ ވެސް ތިމާގެ ހައްގު ަ‬

‫ކޅޭ ބިންތަކާއި‬ ‫މަގުތަކާއި ގޮނޑުދޮށާއި މޫދާއި ު‬ ‫ޕާކުތައް ކުނިކަހާ ބަލަހައްޓަން މުސާރަ ދީފައި އެތައް‬ ‫ފއި ތިބޭ ހިނދު ވެސް އެއިން‬ ‫ތއްބައި ަ‬ ‫ބަޔަކު ބައި ި‬ ‫ޅއިފިނަމަ ނުވަތަ ހުސްފުޅިއެއް‬ ‫ތަނަކަށް ކުނިއަ ަ‬ ‫ލއިލައިފިނަމަ ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކުން ނަސޭހަތްތެރި‬ ‫އެއް ަ‬

‫ގ ހައްގުތަކަށް ވެސް‬ ‫ކ ެ‬ ‫ރވާ ފަދައިން އަނެ ާ‬ ‫ރައްކާތެ ި‬

‫ބޔަކު‬ ‫ލގެ ސަބަބުން އެތައް ަ‬ ‫އއީ އެ އަމަ ު‬ ‫ވާތީ ފެނެއެވެ‪ެ .‬‬

‫އޗަށް‬ ‫ހ މީހެކެވެ‪ .‬ތިމާގެ މަ ް‬ ‫އކާތެރިވާންޖެ ޭ‬ ‫ފަރުވާތެރިވެ ރަ ް‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ހލާކުވެދާނެތީ ެ‬ ‫ބޭނުންކުރާ މާހައުލެއް ހަޑިވެ ަ‬

‫އވާ‬ ‫ފރާދުންގެ ޒިންމާ ތަކެ ް‬ ‫އޅޭ އެހެން އަ ު‬ ‫މުޖުތަމައުގައި ު‬

‫ކރުމުން އޭގެ ސަބަބުން ތިމާ‬ ‫ކޑަ ު‬ ‫އއަށް ފަރުވާ ު‬ ‫މީހެކެވެ‪ެ .‬‬ ‫ޒިންމާ ނަގަން ޖެހޭނެކަން ހަނދާންކުރަން ޖެހޭ ބައެކެވެ‪.‬‬ ‫ކންމެ ފަރުދަކު ވެސް‬ ‫އޭނާ ގަބޫލުކުރަންޖެހޭ ކަމަކީ ޮ‬ ‫ރވާ‬ ‫މގައި ފަ ު‬ ‫އެމީހެއްގެ ވާޖިބުތަކާއި ޒިންމާތައް އަދާކުރު ު‬ ‫ކގެ ތެރެއިން‬ ‫އގުތަ ު‬ ‫ކުޑަވާ ހިނދު‪ ،‬އޭނާއަށް ލިބިދީފައިވާ ހަ ް‬ ‫ކބައިން ކެނޑިދާނޭ ކަމެވެ‪.‬‬ ‫އގެއް އޭނާގެ ި‬ ‫ކޮންމެވެސް ހަ ް‬ ‫އކަން‬ ‫އެހެން މީހެއްގެ މުދާލަށް އަރައިގަނެ ވަ ް‬

‫ގކަށްވުރެ‬ ‫އގެ ހައް ަ‬ ‫އާދޭހެވެ! އެންމެ ފަރުދެ ް‬ ‫އވެ‪ .‬އެހެން‪ ،‬މީހެންގެ‬ ‫އގު މުހިއްމީ ެ‬ ‫އއްގެ ހަ ް‬ ‫ގިނަބަ ެ‬ ‫އގު އުނިވުން‬ ‫އއްގެ ހަ ް‬ ‫ތއްބަ ެ‬ ‫ގއްގެ ސަބަބުން އެ ަ‬ ‫ހައް ެ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ނވަނީ ެ‬ ‫މގައި ު‬ ‫މއް ކަ ު‬ ‫ނވޭ ކަ ެ‬ ‫ލއިގަ ެ‬ ‫އެއީ‪ ،‬ބަ ަ‬ ‫ކވޭ ހިނދު‬ ‫ގއްގެ ވާހަކަ ދެ ެ‬ ‫އެހެންކަމުން‪ ،‬ތިމާމެންގެ ހައް ެ‬ ‫ގއި‬ ‫އކީ ަ‬ ‫އކު ެ‬ ‫އގާ ެ‬ ‫ހ ް‬ ‫އޭނާގެ ވާޖިބާ‪ ،‬ޒިންމާ‪ ،‬އެ ަ‬ ‫އވެ‪ .‬ތިމާ‬ ‫ނކަން ހަނދާން ބަހައްޓަން ވާނެ ެ‬ ‫އިސްވާ ެ‬ ‫ލތުކުރާ ހިނދު އަނެކާގެ އެ‬ ‫އގައް ވަކާ ާ‬ ‫މިނިވަންކަމުގެ ހަ ް‬

‫ށ‪،‬‬ ‫އޔަރުކޮ ް‬ ‫ކޮށްފިނަމަ ޖަލުގެ ތޭރިތަކުގެ ފަހަތުގައި އޭނާ ހަ ް‬

‫މގެ ޒިންމާ‬ ‫ލގެން ނުދިޔުމަށް ޓަކައި‪ ،‬ތި ާ‬ ‫ހައްގު ގެއް ި‬

‫އގު‬ ‫މގެ ހަ ް‬ ‫ގއި އުޅު ު‬ ‫އކު މުޖުތަމަޢުގެ ތެރޭ ަ‬ ‫އޭނާ މިނިވަންކަމާ ެ‬

‫ދކުރަން ޖެހޭނެއެވެ‪ .‬ތިމާ ތައުލީމު ލިބިގަތުމުގެ‬ ‫ވެސް އަ ާ‬

‫އވެ‪ .‬އެއީ‪ ،‬އެހެން މީހުންގެ‬ ‫ރވެ ެ‬ ‫ވކިކު ެ‬ ‫ބއިން ަ‬ ‫އޭނާގެ ކި ަ‬

‫ވކާލާތުކުރާ ހިނދު‪ ،‬އެހެން މީހުންގެ އެ ހައްގު‬ ‫ހައްގަށް ަ‬

‫ގޅުމުގެ މިނިވަންކަމުގެ‬ ‫އަމިއްލަ މުދަލާއި ގެދޮރު ގެން ު‬

‫ލިބިދިނުމަށް ތިމާގެ ޒިންމާ ވެސް ހަނދާންކޮށް އެކަން‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ނކަން އަންނާތީ ެ‬ ‫ނގެ ސަބަބުން އު ި‬ ‫ހައްގަށް އޭ ާ‬

‫އަދާކުރަން ޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬

‫އ އެހެން ދަރިވަރަކަށް‬ ‫ރގަ ި‬ ‫ޖކު‪ ،‬ކުލާސްތެ ޭ‬ ‫ޔވާ ކުއް ަ‬ ‫ކި ަ‬

‫ފއިވާ ދެ ކަނުން‬ ‫ލވި ަ‬ ‫އގެ އައްސާ ެ‬ ‫އކެވެ‪ .‬ދިދަ ި‬ ‫އާ ެ‬

‫ގކޮށް‪ ،‬ސަކަރާތްޖަހައިނަމަ‬ ‫ނުވަތަ ދަރިވަރުންނަށް އުނދަ ޫ‬

‫އވެ‪ .‬ހަނދާންކޮށްދެނީ‪،‬‬ ‫ކ ެ‬ ‫ބުނެދެނީ އެ ޒިންމާގެ ވާހަ ަ‬

‫ސކޮޅަށް‬ ‫ތކަށް ނުވަތަ ދުވަ ް‬ ‫އޭނާ އެ ކުލާހަކުން ވަކި ވަގު ަ‬

‫ގއި‬ ‫ކ ަ‬ ‫މނިވަންކަމާ އެ ު‬ ‫ތިމާގެ ވާޖިބުގެ މަތިންނެވެ‪ި .‬‬

‫އގު‬ ‫އ ކިޔަވަން އިނުމުގެ ހަ ް‬ ‫ހގަ ި‬ ‫ބޭރަށް ފޮނުވާލެވި އެ ކުލާ ު‬

‫މުޖުތަމައުގެ ތެރޭ ތިމާ އުޅެން ބޭނުންނަމަ‪ ،‬ހިފަހައްޓަން‬

‫ނގެ‬ ‫އވެ‪ .‬އެއީ އެހެން ދަރިވަރު ް‬ ‫ރވެ ެ‬ ‫ވކިކު ެ‬ ‫ބއިން ަ‬ ‫އޭނާގެ ކި ަ‬

‫ކގެ މަތިންނެވެ‪ .‬ތިމާ‬ ‫ކއި އުސޫލުތަ ު‬ ‫ޖެހޭ‪ ،‬އަސާސްތަ ާ‬

‫ނކަން‬ ‫އގަށް އޭނާގެ ސަބަބުން އު ި‬ ‫ތައުލީމު ލިބިގަތުމުގެ ހަ ް‬

‫ތކުގެ‬ ‫ވއިދުގެ ަ‬ ‫ބޯލަނބަން ޖެހޭ ގާނޫނުތަކާއި ގަ ާ‬

‫އަންނާނެތީއެވެ‪.‬‬

‫މަތިންނެވެ‪ .‬ކިޔަމަންވާންޖެހޭ ފަރާތްތަކާއި ފޮތްތަކާއި‬

‫އގައި ދުންފަތުގެ‬ ‫ގިނަ މީހުން އެއްވެ އުޅޭ ތަނެ ް‬

‫ކގެ މަތިންނެވެ‪.‬‬ ‫ގޮތްތަ ު‬

‫އިސްތިއުމާލުކުރަން ހުންނަމީހަކު ވަކި އަދަދަކުން‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫‪:‬‬

‫ދ‬ ‫ރސް‪ :‬ފަތުޙުﷲ އަޙްމަ ު‬ ‫އ ި‬ ‫ދިވެހި މުދަ ް‬ ‫މިހާރު އެއްގޮތަކަށް ވެސް ގެއިން ބޭރަކަށް ނުދޭ‪.‬‬

‫ވަންދެން ޗެޓުކުރުމާއި‪،‬‬

‫ހަމަ ކޮޓަރީގައި އޮންނަނީ‪ ".‬ހިތްޖެހުމުގެ ރާގެއްގައި ފާތުމަ‬

‫ގޮތުގައި‬

‫ކިޔައިދިނެވެ‪.‬‬

‫ހޭދަކުރުމުގެ‬

‫ބޭކާރު‬ ‫ވަގުތު‬

‫އިންޓަރ ނެޓުގައި‬

‫ނަތީޖާއަކަށްވަނީ‬

‫" އެ ސޮރު ވެސް ބޭރުގައި އުޅުން އިތުރުވާން‬

‫ސްކުރީނަށް ދެވި ހިފުމެވެ‪ .‬އަބަދާއި‬

‫ފެށުމުން ބައްޕަ ގަނެދިނީ ޓެބްލެޓެއް‪ .‬އެ ހިސާބުން އެކަން‬

‫އަބަދު ސްކުރީނަށް ބަލަހައްޓައިގެން‬

‫ދަރިފުޅު‬

‫އާޚިރު‬

‫ހައްލު‬

‫ވެއްޖެ‪" .‬‬

‫ހަސީނާ‬

‫އޭނާގެ‬

‫ވެސް‬

‫ތިބުމަށް ޝައުޤުވެރިވުމެވެ‪.‬‬

‫ރަށުތެރޭގައި އުޅޭ ގުރޫޕުތަކާއެކު ވުމުން އެކަމަށް ހައްލު‬

‫ނަތީޖާއަކީ‬

‫ކުއްޖާގެ‬

‫ވިސްނުމުގެ‬

‫ހޯދި ގޮތް ކިޔައިދިނެވެ‪.‬‬

‫ގާބިލުކަން‬

‫ގެއްލުމެވެ‪.‬‬

‫އިޖުތިމާއީ‬

‫މިއީ‬

‫މިހާރަކަށް‬

‫އައިސް‬

‫ކަން‬

‫ބެލެނިވެރިން‬

‫ކުރަމުންދާ ގޮތެވެ‪ .‬ބައެއް މައްސަލަތަކަށް ހައްލު ހޯދަމުންދާ‬ ‫ގޮތެވެ‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫ކުދީން ބޭރަށް ނުކުންނާތީ އެ މަގު ބަންދުކުރާ‬

‫ކިބައިން‬

‫ނެތިގެން‬

‫ފައްކާވެފައިވާ‬

‫ދިޔުމެވެ‪.‬‬

‫ހުނަރުވެރި‬

‫ސިފަތައް‬

‫ލާމެހިފައިވާ‬ ‫ދަރިއަކު‬

‫ކުއްޖާގެ‬ ‫ދުނިޔެއަށް‬

‫ބިނާކުރުމަށް‬

‫ގޮންޖެހުންތަކާ ކުރިމަތިވުމެވެ‪.‬‬

‫ދިވެހިރާއްޖޭގައި‬

‫‪ 4 4 2‬ހާސް މީހުން ޑިޖިޓަލް‬

‫ބޭނުން‬

‫ސުއިޓުން‬

‫ވަސީލަތްތައް‬

‫ހޫޓު‬

‫ކުރާކަމަށް‬

‫އާއްމުކޮށްފައިވާ ' ޑިޖިޓަލް ‪ :2 0 1 2‬ގްލޯބަލް އޯވަރ ވިއު‬ ‫ރިޕޯޓު ‪ '2 0 1 2‬ގައިވާ ތަފާސް ހިސާބުތަކުން ދައްކައެވެ‪.‬‬

‫ގޮތެވެ‪ .‬ހަގީގަތަކީ މަގެއް ބަންދު ކުރުމަށްފަހު ގޯސް މަގެއް‬

‫ލަންޑަނުގައި ބޭއްވި ތައުލީމީ ސިންތާއެއްގައި ވާހަކަ‬

‫އެހެންމެ ދިވެހި އާބާދީގެ ‪ 070‬ހާސް މީހުން މީސްމީޑިއާގެ‬

‫ހުޅުވައިދެވުނު ކަމެވެ‪ .‬ލޯމަތީ ފެންނަ ހިސާބުގައި ދަރިފުޅު‬

‫ދައްކަވަމުން ތައުލީމާއި ފަންނިއްޔާތުގެ ދާއިރާގެ ފުންނާބު‬

‫ތަފާތު މަންސަތައް ބޭނުންކުރާ ކަމަށް ‪ 2012‬ޖަނަވަރީ މަހު‬

‫އިން ނަމަވެސް އޭނާގެ ޚިޔާލާއި ފިކުރުތައް އުދުހެމުން ދަނީ‬

‫އުސް ޢިލްމުވެރިއެއް ކަމަށްވާ މަންޑީ ސަލިގަރީ ބުނެފައިވަނީ‬

‫މި‬

‫ވަންނަމުން‬

‫އެޕްލިކޭޝަން‬

‫އާބާދީގެ ތެރެއިން ‪ 080‬ހާސް މީހުން މީސް މީޑިއާ ބޭނުން‬

‫ކުއްޖާ‬

‫ކުރުމަށް މޯބައިލް ފޯނު ބޭނުންކުރާކަން ވެސް މި ދެންނެވި‬

‫މަސްތުވާ ތަކެތި ބޭނުންކުރުމާ އެއްފަދަ ނުރައްކާތެރި ކަމެއް‬

‫ހޫޓު ސުއިޓުގެ މި‬

‫މާދުރުގައި ކަމެވެ‪ .‬އިނގިލިތަކުން ހުޅުވަމުން‪،‬‬ ‫ދަނީ‬

‫ގޮތް‬

‫އެތައް‬

‫ނޭނ ގޭ‬

‫ކިއްލާއަކަށް‬

‫ކަމެވެ‪.‬‬

‫މައިންބަފައިންގެ ލޯމަތީ ދަރިފުޅު އިންނަތައް ފެނުނަސް‪،‬‬ ‫ހިތްހަމަ ޖެހުން އެއީ ހައްލަކަށް ނުވަނީ އެހެންވީމައެވެ‪.‬‬ ‫މިދަންނަވަނީ‬

‫ޒަމާނާއެކު‬

‫ކަޅުވިލާގަނ ޑެއްގެ ވާހަކައެވެ‪.‬‬

‫ބޯމަތި‬

‫ކުރަމުންދާ‬

‫ޒަމާނީ ވަސީލަތްތަކުގެ‬

‫އެހީގައި ދަރިފުޅު ބަލި ކުއްޖަކަށް ހަދައިލެވޭ ވާހަކައެވެ‪.‬‬ ‫އިސްކުރީނަށް‬

‫ބަލި‬

‫ބަރޯސާވުމުގެ‬

‫ނުވަތަ‬

‫' ސްކުރީން‬

‫ޑިޕެންޑެންސީ ޑިސްއޯޑަރ' އަށް މަގުފަހި ކޮށްދެވޭ ވާހަކައެވެ‪.‬‬ ‫ލޯބިން ގަނެދިން ސްމާޓު ފޯނު ނުވަތަ ޓެބްލެޓު ނޫން ނަމަ‬ ‫ނޫންނަމަ ގެއަށް ވެއްދުނު‬

‫އައިޕެޑުގެ ޒަރިއްޔާއިންނެވެ‪.‬‬

‫އިންޓަރ ނެޓުގެ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬ސްކުރީނަށް ބަރޯސާވުމަކީ‬ ‫ތަފާތު‬

‫ކަންކަމުގައި‬

‫ހަރަކާތްތަކާއި‬

‫ސްކުރީނަށް‬

‫ބަލަހައްޓައިގެން ތިބުމުގެ ސަބަބުން އުފެދެމުންދާ ބައްޔަށް‬ ‫ކިޔާ ނަމެކެވެ‪ .‬މިގޮތުން‪ ،‬ތަޅާފޮޅުމާއި ނުރަނ ގަޅު އާދަތަކަށް‬ ‫ހިތްވަރު‬

‫ލިބޭ‬

‫ގޭމުތައް‬

‫ކުޅުމާއި އެފަދަ‬

‫ބެލުމުގައި ވަގުތު ހޭދަކުރުމާއި‪،‬‬ ‫އޮންލައިން ގޭމުކުޅުމާއި‪،‬‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫މަންޒަރުތައް‬

‫ހައްދެއް ނެތް ގޮތުގައި‬

‫މަގުސަދެއް ނެތި އެތައް އިރެއް‬

‫ސްމާޓް‬

‫ވަސީލަތްތަކުގައި‬

‫ބޭނުންކޮށްގެން‬

‫ކަމެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫ހިމެނޭ‬

‫ރައްޓެހިންނަށް‬

‫މިކަމަކީ‬

‫މެސެޖުކުރުމަކީ‬

‫ފަރުވާކުރަން‬

‫ޖެހޭނެ‬

‫އާއްމުކޮށްފައިވާ‬

‫ތަފާސް‬

‫ހިސާބުތަކުން‬

‫ތަފާސް ހިސާބުތަކުން ހާމަވެއެވެ‪.‬‬

‫ހާމަވެއެވެ‪.‬‬

‫ކަމެއް‬

‫ރިޕޯޓުގައިވާ ގޮތުން ޔޫޓިއުބު މެދުވެރިކޮށް ދިވެހިން އެންމެ‬

‫ކަމުގައެވެ‪ .‬ބޮޑެތިވަމުން އަންނަ ކުދިން ކޮމްޕިއުޓަރު ގޭމް‬

‫ގިނައިން ބަލައިފައިވަނީ ލަވައާއި ފިލްމެވެ‪.‬‬

‫ތިންވަނައަށް‬

‫އަދި އޮންލައިންކޮށް އެއްޗެހި ބަލަން ފެށުމުން އެ ކުދިން‬

‫އެންމެ ގިނައިން ބަލައިފައިވަނީ ކުޑަކުދީންނަށް ޚާއްޞަކޮށް‬

‫އެއަށް ދެވިހިފާ އެކަމުގެ ސަބަބުން ނޭދެވޭ އަސަރުކުރެއެވެ‪.‬‬

‫މިކަމުން ހާމަވަނީ ދިވެހި‬

‫ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ތަކެއްޗެވެ‪.‬‬

‫އަދި ކުއްޖާ ހެދި ބޮޑުވުމަށް ހުރަސް އެޅެއެވެ‪ .‬ބެލެނިވެރިން‬

‫މައިންބަފައިން‬

‫ކުދިން އަތަށް ފޯނާއި ޓެބްލެޓް ފަދަ އާލަތްތައް ދޫކޮށްލުމުގެ‬

‫ހަރަކާތްތައް އޮބަހައްޓަން ބޭނުންކުރާ ހަތިޔާރަކަށް ޔޫޓިއުބު‬

‫މެދު‬

‫ވަމުން އަންނަކަމެވެ‪ .‬ކުދީންގެ ޅައުމުރުގައި ނޭނގި ނަމަވެސް‬

‫ސަބަބުން‬

‫ޅަދުވަހު‬

‫ކުއްޖާއާއި‬

‫އޮންނަންވާ ގުޅުން ހީނަރުވެއެވެ‪.‬‬

‫ބެލެނިވެރިންނާ‬

‫އަދި މައިންބަފައިންގެ‬

‫ބެލެނިވެރިންނަށް މި އަޅައިލެވެނީ ނުރަނގަޅު ބިންގަލެކެވެ‪.‬‬

‫ފަރާތުން ކުދީންނަށް ބޭނުންވާނެ ސަމާލުކަން އިލެކްޓުރޯނިކް‬ ‫އާލަތްތަކުން ހޯދުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމަށް މަގުފަހި ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ކުދީންގެ އުމުރާ ނުގުޅޭ ފޮޓޯ އާއި ވީޑިއޯ ބެލުމުގެ ސަބަބުން‬ ‫ކުދީންގެ‬

‫ހެދިބޮޑުވުމާއި‬

‫ނުބައްދަލު‬

‫ވިސްނުމަށް‬

‫ކުދީން‬

‫ހުށަހެޅިގެން ދެއެވެ‪ .‬ފެންނަ މަންޒަރުތަކަށް ބަލާއިރު މިއީ‬ ‫ދިވެހި މައިންނާއި ބަފައިން ވެސް ވިސްނަން ޖެހިފައިވާ‬

‫ހައްސާސީ މައްސަލައެކެވެ‪.‬‬

‫ކުޑަކުދީން‬

‫މަސަލަސްކުރުމަށާއި‬

‫ކުދީންގެ‬

‫ޅަފަތުގެ ކުދީން ސްކުރީނަށް ބަރޯސާވާ މިންވަރު‬ ‫އިތުރުވުމުން ތަފާތު އެތައް މައްސަލައެއް އެ ކުދީންނަށް‬ ‫ކުރިމަތިވާ ކަމަށް ދިރާސާތަކުން ދައްކައެވެ‪.‬‬

‫މިގޮތުން‪،‬‬

‫ސްކްރީނަށް ބެލުމުގައި ގިނަ ވަގުތު ހޭދަކުރާން ފެށުމުން‬ ‫ކުއްޖާގެ ތޫނުފިލިކަން ކެނޑި‪ ،‬ސިކުނޑި ތަރައްގީވާ މިންވަރު‬ ‫ދަށްވާކަމަށް ދިރާސާތަކުން ދައްކައެވެ‪.‬‬ ‫ކުޅުމަށް‬

‫އޮންލައިން ގޭމު‬

‫ސްކުރީން ބޭނުންކުރުން އިތުރުވެއްޖެ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫؟‬ ‫‪:‬‬

‫ރ‬ ‫އފާ ު‬ ‫ލޣަ ް‬ ‫ރސް‪ :‬މުޙައްމަދު އަބުދު ް‬ ‫އ ި‬ ‫ދިވެހި މުދަ ް‬

‫އިންސާނުން ދުނިޔޭގައި އުޅެން ފެށީންސުރެ އެބައި މީހުން‬ ‫ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން އެއްބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކާ މުއާސަލާތު‬ ‫ކުރާނެއެވެ‪ .‬މިގޮތުން އެއްބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކާ މުއާސަލާތު‬ ‫ކުރުމަށް ޓަކައި ބޭނުންކުރާ މައިގަނޑު ވާސިތާއަކީ ބަހެވެ‪.‬‬ ‫އިސްމާޢިލް ޙަބީބު (‪ )2007‬ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި ބަހަކީ‬ ‫އިންސާނުން މުޢާސަލާތު ކުރުމަށް ޓަކައި ވަކި އުސޫލުތަކާއި‬ ‫ހަމަތަކެއްގެ މަތިން އަނގައިން ބޭރުކުރާ މާނަ ގުޅިފައިވާ‬ ‫އަޑުތަކެކެވެ‪ .‬އިންސާނީ މުޖުތަމަޢަކަށް ބަހެއް އުފަންވެ ތަރައްޤީ‬ ‫ވަނީ އެ މުޖުތަމަޢެއް ބަހަކަށް ބޭނުން ވުމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ސްޕީޗް ކޮމިއުނީޓީއެއްގައި ބޭނުންކުރާ ބަހަށް އަބަދުވެސް ތަފާތު‬ ‫ބަދަލުތައް އަންނަމުން ދެއެވެ‪ .‬މިގޮތުން މުޖުތަމަޢެއްގައި‬ ‫ބޭނުންކުރާ ބަހަށް އެ މުޖުތަމަޢެއްގެ ދިރިއުޅޭ ބައެއްގެ ބޭނުންތަކާ‬ ‫އެއްގޮތަށް ބަދަލު އަންނަމުން ދެއެވެ‪ .‬އަދި އެ މުޖުތަމަޢެއްގެ‬ ‫މީހުންގެ ދިރިއުޅުމަށާއި ބޭނުންތައް ފުއްދުމުގައި އެ ބަހެއްގެ‬ ‫ބޭނުންތެރިކަމާއި މުހިންމުކަން ކުޑަވާ މިންވަރަކުން އެ ބައެއް‬ ‫ނެތެމުން ނުވަތަ މަރުވަމުން ދެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ބަސް‬ ‫އުފަންވުމާއި ބަދަލުވުމާއި މަރުވުމަކީ ބަހުގެ ތަބިއްޢަތާ އެއްގޮތަށް‬ ‫އަބަދުވެސް ހިނގަމުންދާ ކަންކަމެކެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގައި ބޭނުންކުރާ‬ ‫‪ 7000‬ވުރެ ގިނަ ބަހުގެ ތެރެއިން ދިވެހި ބަހަކީ ވެސް މި‬ ‫ތަބިއްޔީ ޤާނޫނުގެ ތެރެއިން ތަފާތު ބަދަލުތައް އަންނަމުންދާ‬

‫ބަހެކެވެ‪ .‬އަދި ތަފާތު އޮއިވަރުތަކާއި ނުފޫޒުތަކުގެ ނުރައްކާ ބޮޑު‬ ‫ބަސްތަކުގެ ލިސްޓުގައި ހިމެނޭ ބަހެކެވެ‪.‬‬ ‫މި ދިރާސާ މަޒުމޫނުގައި ބަސްއުފެދޭ ނުވަތަ ބަސް އުފަންވާ‬ ‫ބަސް ބަދަލުވާ ގޮތާއި‪،‬‬

‫ގޮތާއި‪،‬‬

‫ބަހެއް ނެތިދިޔުމަކީ ނުވަތަ‬

‫މަރުވުމަކީ ކޮބައި ކަމާއި ބަހެއް މަރުވުމަށް މެދުވެރިވާ‬ ‫ސަބަބުތަކާމެދު މަޝްވަރާ ކުރެވިފައިވާނެއެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރުން‬ ‫ބަހެއް މަރުވެގެންދާއިރު ކަނޑައްތު ކުރާ މަރުހަލާތަށް‬ ‫ރިއާޔަތްކޮށް ދިވެހިބަސް މިހާރު އޮތް ހާލަތުން ދިވެހިބަސް‬ ‫މަރުވެދާނެތޯ ކުރެވޭ ސުވާލަށް‪،‬‬

‫ބަހުގެ މާހިރުން ދައްކާފައިހުރި‬

‫ވާހަކަތަކާއި ފެންނަންހުރި ހަޤީޤަތްތަކުގެ މައްޗަށް ބަހުސްކޮށް‬ ‫ދިވެހިބަސް މަރުވެގެން ނުދާނޭކަން ޢިލްމީ ހެކިތަކުގެ އަލީގައި‬

‫ބަޔާންކޮށްފައި ވާނެއެވެ‪.‬‬

‫އެއްދުވަހުން އަނެއް ދުވަހަށް އެ ބަސް ތަރައްޤީވަމުން ދެއެވެ‪.‬‬

‫ބަދަލު އައުމެވެ‪ .‬އެގޮތުން ބަހަށް އަންނަ ބަދަލުތައް ދިރާސާ‬

‫އެއަށްފަހު ޕިޖިންއެއް ބޭނުންކުރާ ބަޔަކަށް ދަރިން ލިބި އެ ދަރިން‬

‫ކުރުމަށް ޓަކައި ބަހުގެ ބަހަވީ ސިފަތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ‬

‫ޕިޖިން ފުރަތަމަ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ނުވަތަ މާދަރީ ބަހުގެ ގޮތުގައި‬

‫ފޮނޮލޮޖީ‪،‬‬

‫ބޭނުންކުރަން ފެށުމުން ކުރިއޯލްއެއް އުފެދެއެވެ‪ .‬އަދި ޕިޖިން‬

‫ޕްރެގްމެޓިކްސް ގޮތުން ބަހަށް އައިސްފައިވާ ބަދަލުތައް‬

‫ކުރިއޯލްއަކަށް ބަދަލުވާއިރު ފުރިހަމަ ބަސްކޮށާރަކާއި ފުރިހަމަ‬

‫ދިރާސާ ކުރެއެވެ‬

‫ޤަވާޢިދުގެ ހަމަތަކަކާއި އުސޫލުތަކެއް ވެސް ހިމެނިގެން ދެއެވެ‪.‬‬

‫އިސްވެ ދެންނެވި ސިފަތަކަށް ބަލާއިރު ދިވެހި ބަހަށް‬

‫އަދި ޖީލުތަކަކަށްފަހު ކުރިއޯލަށް ބަހެއްގެ ހައިޞިއްޔަތު ލިބި‬

‫ބަދަލުތަކެއް އަންނަކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪ .‬އެގޮތުން ދިވެހި‬

‫ފުރިހަމަ ބަހަކަށް ވެގެން ދެއެވެ‪ .‬ސުވާލަކީ ރާއްޖޭގައި‪ ،‬މިގޮތަށް‬

‫ބަހުގެ އަޑުތަކަށާއި މަޚްރަޖުތަކަށް ބަދަލުތަކެއް އައިސްފައި‬

‫އިތުރު ބަހެއް އުފަންވެ ދިވެހިބަސް ނެތިގެން ހިނގައިދާނެ‬

‫ހުރިކަން އަލީ އިސްމާއިލް (‪ )2008‬ބަޔާންކުރައްވައެވެ‪.‬‬

‫ހެއްޔެވެ؟‬

‫ދަންނަވަން ޖެހެނީ ރާއްޖޭގައި އިތުރު ބަހެއް‬

‫އުފަންވުމުގެ ފުރުޞަތު ނެތްކަމަށެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ ދިވެހިން‬ ‫ބޭނުންކުރާ ދިވެހި ބަހަކީ އެކަކު އަނެއްކަކަށް ދޭހަވާ މުޅި‬

‫ބަޔާންކުރައްވައެވެ‪ .‬ދިވެހި ބަހުގައި ބޭނުންކުރާ ށަވިޔަނީގެ‬

‫ރާއްޖޭގެ ރަސްމީ ބަހަށް ވާތީއެވެ‪ .‬އަދި ރާއްޖޭގައި ދެކުނުގެ‬

‫އަޑަކީ ޝީނުގެ އަޑާ ތަފާތު އަޑެއް ނަމަވެސް މިހާރު‬

‫އަތޮޅުތަކުގައި ވާހަކަދެއްކުމަށް ތަފާތު ބަހުރުވަތަކެއް ބޭނުންކުރި‬

‫މިދެއަޑުގެ ތަފާތު ފާހަގަ ނުކުރެވޭ ގޮތަށް ލިޔެ‪ ،‬ކިޔާކަން‬

‫ނަމަވެސް‪،‬‬

‫ރާއްޖޭގައި ބޭނުންކުރާ ރަސްމީ ބަހަކީ މާލޭގައި‬

‫ބައެއް އުފަންވުމަކީ ވުޖޫދުގައި ނެތް ބަހެއް އުފެދި‪،‬‬ ‫ތިއަރީއަކީ ޕިޖިންއާއި ކުރިއޯލް ކަމަށް ބަސްވާރުން‬

‫ކަނޑައަޅާފައި ވާތީއެވެ އެހެންކަމުން "ސިޔާސީ ބޮޑު‬

‫އަދި "ހަބަރު" ކިޔުމުގައި ވެސް އަދި ލިޔުމުގައިވެސް އަޑު‬

‫ލޮޅުންގަނޑެއްގެ" ސަބަބުން ޤާނޫނަށް ބަދަލެއް ގެނެސްގެން‬

‫މަޚުރަޖަށް އެއްވެސް ސަމާލުކަމެއް ނުދޭކަން ފާހަގަ‬

‫މެނުވީ ދެކުނުގެ އަތޮޅުތަކުގެ ބަހުރުވައަކަށް ބަހެއްގެ ހައިސިއްޔަތު‬

‫ކުރެވެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ދެންނެވޭނީ ދިވެހިބަހުގެ އަޑު‬

‫ލިބޭކަން ނެތެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރުން ރާއްޖޭގައި މަސައްކަތްކުރާ ބޭރު‬

‫މަޚުރަޖު ބޭނުން ކުރުމުގައި ބަދަލުތަކެއް އަންނަމުން‬

‫މީހުންގެ ސަބަބުން ވެސް ޕިޖިންއެއް އުފަންވުމުގެ ފުރުޞަތު‬

‫ދާކަމަށެވެ‪.‬‬

‫ފިޔަވައި އެހެން މީހުން އެނބުރި ޤައުމަށް ދެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫ދިވެހިބަހުން އިތުރު ބަހެއް އުފަންވެ ދިވެހިބަސް ނެތިގެނެއް‬ ‫ދިޔުމުގެ ފުރުޞަތު ވަރަށް ކުޑައެވެ‪.‬‬

‫މީހުން އެކަކު އަނެކަކާ ވާހަކަދައްކަން ބޭނުންކުރާނެ ބަހެއް‬ ‫ނުވަތަ ލިންގުއާ ފުރަންކާއެއް ނެތުމުން ދެން އުފެދޭ އެއްޗަށް‬ ‫ކިޔާ ނަމެވެ‪ .‬ޕިޖިންއެއްގައި ދެ މީހެއްގެ މާދަރީ ބަހުން އެކި‬

‫ލަފުޒުތައް އެކި މާނަތަކުގައި ބޭނުންކޮށްގެން‪ ،‬މާބޮޑު‬ ‫ޤަވާޢިދުތަކެއް ނެތި ވާހަކަދެއްކުން ކުރިއަށް ގެންދެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫މުޙައްމަދު އާމިރު (‪ )2007‬ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި‬ ‫ދިވެހިބަހުގެ ލިޔެކިޔުންތަކަށާއި‪ ،‬ޢިބާރާތްކުރުމަށާއި‪ ،‬ޖުމުލަތައް‬ ‫ނިންމާ ގޮތަށްވެސް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އައިސްފައިވެއެވެ‪ .‬މި‬ ‫ބަދަލުތައް ދިވެހި އަދަބިއްޔާތު ކަނޑައްތުކޮށްފައިވާ‬ ‫ދައުރުތަކަށް ބަލައިލުމުން ފެންނާނެއެވެ‪ .‬މިގޮތުން ޅަފަތުގެ‬ ‫ދައުރާއި‪ ،‬ފިރުކެންފެށި ދަޢުރުގެ ޢިބާރާތްތަކަށް ބަލައިލުމުން‬ ‫ޢިބާރާތްތައް ދޭހަކުރަން އުނދަގޫވުމާއި‪ ،‬އަކުރުތަކުގެ ފައިކޮޅު‬

‫ބަޔާންކުރައްވައެވެ‪ .‬ޕިޖިންއަކީ ތަފާތު ސަބަބުތަކާ ހުރެ އެކި‬ ‫ބަސްބަހުން ވާހަކަދައްކާ މީހުން އެއްތަނެއްގައި އުޅެންޖެހި‪ ،‬އެބައި‬

‫އޭނާ ބަޔާންކުރައްވައެވެ‪" .‬ހުޝިޔާރު" ލިޔުމުގެ ބަދަލުގައި‬

‫ބޭނުންކުރާ މައި ބަހުރުވަކަމަށްވާ ދިވެހިބަސް ކަމުގައި ޤާނޫނުގައި‬

‫އެމީހުން ކުރަން އަންނަ މަސައްކަތެއް ނިމުމުން މަދު މީހަކު‬

‫ބަޔަކު ބޭނުންކުރަމުން ދިޔުމެވެ‪ .‬ބަހެއް އުފެދޭ އެންމެ އަސާސީ‬

‫ފުރޮޅިފައި ހުރިކަމަށް އޭނާ‬

‫"ހުށިޔާރު" ލިޔެފައި ހުރެއެވެ‪ .‬ހަމައެހެންމެ މިހާރު "ޚަބަރު"‬

‫އައިސް ފަސޭހަކަމާއެކު ދިވެހިބަސް ދަސްކުރާތީއެވެ‪ .‬އަދި‬

‫އެބަސް‬

‫އެގޮތުން ދިވެހި ބަހުގެ ތެރެއަށް އިތުރު އަޑުތައް ތަޢާރަފުވެ‪،‬‬ ‫ބައެއް އަޑުތައް އުވި‪،‬‬

‫ނެތްކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ ބޭރު މީހުން ރާއްޖެ‬

‫؟‬

‫ސެމޭންޓިކްސް‪،‬‬

‫މޯފޮލޮޖީ‪،‬‬

‫ސިންޓެކްސް އަދި‬

‫؟‬ ‫ދުނިޔޭގައި ބޭނުންކުރާ އެއްވެސް ބަހެއް އަބަދު އެއްގޮތަކަށް‬ ‫ނޯންނާނެއެވެ‪ .‬ބަހަކީ ދިރޭ އެއްޗެއް ކަމަށާއި‪ ،‬ބަހަށް ބަދަލު‬

‫ދިގުކަމާއި‪،‬‬

‫ގިނަ އަދަދެއްގެ ޢަރަބިބަސް ބޭނުން ކުރުމާއި‪،‬‬

‫"ހުށި" "މެއަ" މިފަދަ ގޮތަކަށް ޖުމުލަތައް ނިންމާފައި‬ ‫ހުންނަކަން ފާހަގަ ކުރެވޭނެއެވެ‪.‬‬

‫އައުމަކީ ބަހުގެ ތަބިޢީ ސިފައެއްކަމަށް ބަހުގެ މާހިރުން‬

‫ބަހަކަށް އަންނަ ބަދަލުތައް އެންމެ ފާޅުކަން ބޮޑު ގޮތެއްގައި‬

‫ހާމަކުރައްވައެވެ‪ .‬ބަސް ބަދަލުވުމަކީ ބަހެއްގެ ބަހަވީ ސިފަތަކަށް‬

‫ހާމަވާނީ އެބަހެއްގެ ބަސްކޮށާރަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުންނެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތުން ދިވެހިބަހުގެ ބަސްކޮށާރަށް ބަލާއިރު ބޮޑެތި‬ ‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫‪18‬‬

‫އެގޮތުން ބަހެއް މަރުވުމުގައި ކަނޑައްތު ކުރާ ފުރަތަމަ‬ ‫މަރުހަލާގައިވާ ފަދައިން ދިވެހި މުޖުތަމަޢުގައި އިނގިރޭސި‬

‫ބަހަށް ދެވޭ ސަމާލުކަން އިތުރުވެ‪،‬‬

‫ފަށާ ތަޢުލީމުގެ‬

‫މަރުޙަލާއިން ފެށިގެން އިނގިރޭސި ބަސް ދަސްކޮށްދިނުމަށް‬ ‫ބެލެނިވެރިން ބާރު އަޅައެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ސުކޫލު‬ ‫މަދަރުސާތަކުގައި ދިވެހިބަހުން ވެސް ޢިލްމީ މާއްދާތައް‬ ‫ކިޔަވައިދެމުން ދެއެވެ‪ .‬އެގޮތުން ދިވެހި‪،‬‬

‫އިސްލާމް އަދި‬

‫ޤުރުއާން ދިވެހި ބަހުން ކިޔަވައިދެމުން ގެންދެވެއެވެ‪.‬‬ ‫މީގެއިތުރުން ޕްރީ ސްކޫލްތަކުގައި ކިޔަވައިދޭ މީޑިޔަމެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައި ކަނޑައަޅާފައި ވަނީ ވެސް ދިވެހި ބަހެވެ‪ .‬މިއާއެކު‬ ‫ބަދަލުތަކެއް އަންނަކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪ .‬އެގޮތުން ބައެއް‬ ‫ލަފުޒުތައް ދޫކޮށްލުމާއި‪،‬‬

‫ބައެއް ލަފުޒުތަކުގެ މާނަ ފުޅާވުމާއި‪،‬‬

‫ބައެއް ލަފުޒުތަކުގެ މާނަ ބަދަލުވުމާއި‪ ،‬މާނަ ހަނިވުމާއި‪ ،‬ބޭރުގެ‬ ‫އެތަށް ލަފުޒެއް ބަހުގެ ތެރެއަށް ވަނުންފަދަ ކަންތައްތައް ދިވެހި‬ ‫ބަހުން ފެނެއެވެ‪ .‬އަދި މިޒަމާނުގައި "މޮޑާން" ނުވަތަ "ކޫލް"‬ ‫ވުމަށްޓަކައި ތަފާތު ބިދޭސީ ބަސްބަތަކާ މަސްހުނިކޮށްގެން ވެސް‬ ‫ދިވެހިން ވާހަކަ ދައްކައެވެ‪ .‬މިގޮތުން "އޮބި" މިލަފުޒު‬

‫‪ 2014‬ވަނަ އަހަރު އަލަށް ތަޢާރަފު ކުރެވުނު ޤައުމީ‬

‫ފަހު މީހާ "ބޮގޮސް" ނިޔާވުމާއެކު އެ ބަސްވަނީ މަރުވެފައެވެ‪.‬‬

‫މަންހަޖުގައި "ދިވެހި ވަންތަކަމާއި ޘަޤާފަތް" މިއީ މައިގަނޑު‬

‫ބަހެއް މަރުވަނީ އެބަހެއް މަރުވުމަށް ތަފާތު ސަބަބުއް‬

‫އަސާސެއް ކަމުގައި ހިމަނާފައިވެއެވެ‪ .‬އެގޮތުން ޤައުމީ‬

‫މެދުވެރިވެގެންނެވެ‪ .‬މިގޮތުން ގުދުރަތީ ކާރިޘާއެއް ސަބަބަން‬

‫މަންހަޖުގައި މާދަރީ ބަހާއި އާދަކާދަތަކަށް ލޯބިކުރާ‬

‫ނުވަތަ ރޯގާއެއްގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ތަދުމަޑުކަމެއްގެ ސަބަބުން‬

‫ދަރިވަރުންތަކެއް އުފެއްދުމަށް ބާރު އަޅާފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ނުވަތަ އެބަހަކުން ވާހަކަދައްކާ އެންމެން މަރުވުމުން‪ ،‬ވަރަށް ގިނަ‬

‫އިނގިރޭސި ބަހަށް ޚާއްޞަ އަހަމިއްޔަތުކަމެއް ދީގެން‬

‫ބަސްތައް ނެތިގެން ގޮސްފައިވެއެވެ‪ .‬އެބަހަކުން ކިތައްމެ ގިނަ‬

‫ސުކޫލުތަކުގައި އިނގިރޭސި ބަސް ދަސްކޮށްދިން ނަމަވެސް‬

‫ބަޔަކު ވާހަކަދެއްކި ކަމުގައި ވިޔަސް‪،‬‬

‫ޤުދުރަތީ ކާރިޘާއެއްގެ‬

‫އިނގިރޭސި ބަހެކޭ އެއްގޮތަށް މާދަރީ ބަސް ވެސް‬

‫"އޮބިނެސް" މިގޮތަށް ޒުވާނުން މުޢާމަލާތްތަކުގައި ބޭނުންކުރެއެވެ‪.‬‬

‫ސަބަބަން އެންމެން ނެތިފަނާވުމަކީ ހަމަ ވެދާނޭ ކަމެކެވެ‪ .‬މީގެ‬

‫ސުކޫލުތަކުގައި ޚާއްޞަ ސަމާލުކަމެއް ދީގެން ދިރުވަން‬

‫މިފާހަގަ ކުރި ކަންތައްތަކުގެ އިތުރުންވެސް ދިވެހިބަހަށް ބަހަވީ‬

‫މިސާލެއްގެ ގޮތުން ‪ 2004‬ޑިސެންބަރ ‪ 26‬ވަނަ ދުވަހު‬

‫މަސައްކަތް ކުރާތަން ފެންނަމުން ދެއެވެ‪ .‬މިގޮތުން‬

‫ތާފަތު ބަދަލުތައް އައިސްފައި ހުރިކަމާއި އަދި އަންނަމުންދާކަން‬

‫ކުރިމަތިވި ސުނާމީ ކާރިޘާ ފުދެއެވެ‪ .‬މިފަދަ ގުދުރަތީ ކާރިޘާއެއް‬

‫ސުކޫލުތަކުގައި ތަފާތު އަދަބީ ޕްރޮގުރާމްތައް ހިންގައި‪ ،‬އެތައް‬

‫ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪ .‬ސުވާލަކީ ދިވެހިބަހަށް އަންނަމުންދާ މި‬

‫ކުރިމަތިވެ ދިވެހި ރާއްޖޭގައި އުޅޭ އެންމެ ނެތި ފަނާވުމަކީ ވެދާނެ‬

‫ސަތޭކަ ކުދިންނެއް އެ ޕްރޮގުރާމްތަކުގައި ބައިވެރިވެއެވެ‪ .‬އަދި‬

‫ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން ދިވެހިބަސް ނެތިގެން ހިނގައިދާނެ‬

‫ކަމެކެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ދިވެހި ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ ދިވެހި ދުނިޔޭގެ‬

‫ހަމައެހެންމެ ޤައުމީ ފެންވަރުގައި ބޭއްވޭ މުބާރާތްތައް ކަމުގައި‬

‫އެކި އެކި ހިސާބުތަކުގައި މިހާރު ދިރި އުޅެމުން ދެއެވެ‪.‬‬

‫ކުރުވާހަކަ ލިޔުމާއި‪،‬‬

‫ބަހަށް ބަދަލު އައުމަކީ ބަސްދިރި ހުރިކަމުގެ ހެއްކެކެވެ އަދި‬

‫އެހެންވީމާ ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިފަދަ ބަލި މަޑުކަމެއް ނުވަތަ‬

‫މުބާރާތުގައި ވެސް ކޮންމެ އަހަރަކު އެތައް ސަތޭކަ ކުދިންނެއް‬

‫ބަހަށް އަންނަމުންދާ ބަދަލުތަކާ ދެކޮޅަށް މަސައްކަތް ކުރުމަކީ‬

‫ގުދުރަތި ކާރީޘާއެއް މެދުވެރިވެގެން ރާއްޖޭގައި ތިބި އެންމެން‬

‫ބައިވެރިވެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ދެންނެވޭނީ ކުދިންނަށް‬

‫ބަހުގެ ދިރުމަށް ހުރަސްއެޅޭ ކަމެކެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރުން ޔުމުނާ‬

‫މަރުވުމަކީ ދުނިޔެއިން ދިވެހިބަސް އުވި ދިއުންކަމުގައި‬

‫އިނގިރޭސިބަސް ދަސްކޮށްދިން ނަމަވެސް ދިވެހިބަސް‬

‫މަޢުމޫނު (‪ )2001‬ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި ކޮންމެ ބަހަކަށްވެސް‬

‫ނުބެލެވޭނެއެވެ‪.‬‬

‫މަރުވެގެންނެއް ނުދާނޭ ކަމުގައެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ އިނގިރޭސިބަސް‬

‫ޒަމާނާއެކު ބަދަލުތަކެއް އަންނަމުން ދެއެވެ‪ .‬އަދި ބަސް‬

‫ގުދުރަތީ ކާރިޘާއެއްގެ ސަބަބުން ބަހެއް މަރުވެގެން ދިޔުމަކީ‬

‫ކުދިންނަށް ދަސްކޮށްދިން ނަމަވެސް ދިވެހިބަސް ވެސް‬

‫ހެއްޔެވެ؟‬

‫އަލީ އިސްމާއިލް (‪ )2008‬ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި‬

‫ބަދަލުވުމަކީ ބަސް ހަލާކުވުން ނޫންކަން ހާމަކުރައްވައެވެ‪ .‬އަލީ‬ ‫އިސްމާއިލް (‪ )2008‬ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި‬ ‫އިނގިރޭސިބަސްވެސް ކުރިއެރީ ބޭރުގެ ލަފުޒުތައް އިނގިރޭސި‬ ‫ބަހުގެ ތެރެއަށްވަދެ ބަދަލުތަކެއް އައިސްގެންނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫މި ބަޔާން ކުރެވުނު ސަބުބުތަކަށް ބަލާއިރު ދިވެހި ބަހަށް ބޮޑެތި‬ ‫ބަދަލުތަކެއް އައުމަކީ ބަސް ނެތިގެންދާނެ ސަބަބެއް ނޫން‬ ‫ކަމުގައި ދަންނަވަން ޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫؟‬ ‫ބަހެއް މަރުވުމަކީ އެ ބަހެއް ދުނިޔެއިން ނެތި ދިޔުމެވެ‪ .‬ޔުމުނާ‬ ‫މަޢުމޫނު (‪ )2001‬އަދި މުޙައްމަދު ޝާހިދު ހަލީމް (‪)2002‬‬ ‫ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި ބަހެއް މަރުވީކަމަށް ބެލެވޭނީ އެ ބަހަކުން‬ ‫ވާހަކަދައްކާ އެއްވެސް ބަޔަކު ދުނިޔޭގައި ނެތުމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން އެ ބަހަކުން ވާހަކަދައްކާ އެންމެ މީހަކު ނުވަތަ‬ ‫ކިތައްމެ މަދު ބަޔަކު ތިބި ނަމަވެސް އެ ބަހެއް ދުނިޔޭގައި އޮތް‬ ‫ކަމުގައި ބެލެވެއެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގައި މީހުން ބޭނުންކުރާ ބަސްބަސް‬ ‫ނެތިގެން ދިޔުމަކީ ނުވަތަ މަރުވުމަކީ ހިނގާ އަދި ހިނގަމުން‬ ‫އަންނަ ކަމެކެވެ‪ .‬އެގޮތުން ‪ 1228‬ނޮވެމްބަރ ‪ 4‬ގައި‬

‫ކެމަރޫންގެ މަންބީލާ ސަރަހައްދުގައި ވާހަކަ ދައްކާ ބަސްތަކުގެ‬ ‫ތެރެއިން ބަހެއް ކަމަށްވާ "ކަސާބޭ" ބަހުން ވާހަކަދައްކާ އެންމެ‬ ‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫މަޒުމޫނު ލިޔުމާއި ވާހަކަދެއްކުމުގެ‬

‫ދަސްކޮށްދީ ދިވެހިބަސް ވެސް އާލާކުރުމަށް މަސައްކަތްތަކެއް‬

‫ވަރަށް ނާދިރު ވަރަށް މަދުން ނޫނީ ނުވާނެ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ދެންނެވޭނީ ބަހެއް މަރުވުމަކީ ނުވަތަ ނެތި ދިޔުމަކީ‬ ‫ހަމަ ކުއްލިއަކަށް ހިނގާކަމެއް ނޫންކަމުގައެވެ‪ .‬ބަހެއް‬

‫ކުރެވެމުން ދާތީއެވެ‪ .‬އެހެނީ ކުޑަކުދިން ދިވެހިބަސް ދަސްކޮށް‬ ‫އުނގެނުމަކީ އެ ބަހެއް ދިރެމުންދާކަމުގެ ހެއްކެކެވެ‪.‬‬

‫މަރުވުމުގައި ތަފާތު މަރުހަލާތަކެއް ކަނޑައްތު ކުރެއެވެ‪ .‬ނުވަތަ‬

‫ޑޭވިޑް ކުރިސްޓަލް (‪ )2002‬ބަޔާންކުރައްވާ ގޮތުގައި ބަހެއް‬

‫ތަފާތު ސަބަބުތައް މެދުވެރިވެއެވެ‪ .‬ޑޭވިޑް ކުރިސްޓަލް (‪)2002‬‬

‫މަރުވެގެންދާ ތިންވަނަ މަރުހަލާގައި އަމިއްލަ މާދަރީ ބަހަކީ‬

‫ބަޔާން ކުރައްވާ ގޮތުގައި ބަހެއް މަރުވުމުގައި ތަފާތު ތިން‬

‫މުހިންމު އެއްޗެއް ނޫންކަމަށް ދެކެން ފަށައެވެ‪ .‬އަދި މި‬

‫މަރުހަލާއެއް ކަނޑައްތު ކުރެއެވެ‪ .‬ފުރަތަމަ މަރުހަލާގައި ތަފާތު‬

‫މަރުހަލާގައި ބޭރު ބަހަކީ ބައިންލްއަޤުވާމީ މުއާސަލާތާއި‪،‬‬

‫އިޖުތިމާޢީ އަދި އިޤްތިޞާދީ ބޭނުންތަކަށްޓަކައި ބޭރު ބަހެއް‬

‫އިޤްތިޞާދީ އަދި އިޖުތިމާޢީ ކަންކަމުގައި މުހިންމު‬

‫ނުވަތަ ބަސްތަކެއް ދަސްކުރުމާއެކު ދަރިންނަށް ވެސް އެބަސް‬

‫ބަހަކަށްވެ‪ ،‬މި ބަހަށްދޭ ސަމާލުކަން ބޮޑުވެގެން ދެއެވެ‪ .‬ދިވެހި‬

‫ދަސްކޮށްދޭން ބާރުއަޅައެވެ‪ .‬ދެވަނަ މަރުހަލާގައި މާދަރީ ބަހާއި‬

‫މުޖުތަމަޢަށް ނަޒަރު ހިންގާލާއިރު އިނގިރޭސިބަހާއި‬

‫ދަސްކުރާ ބޭރުބަހާއި ދެ ބަހުން ވާހަކަދައްކަން ފެށުމުން‪،‬‬

‫ދެ‬

‫އެހެނިހެން ބަސްބަސް ވެސް ވަޒީފާގެ މާޙައުލުގައި ނުވަތަ‬

‫ބަހައްމެ ކުޅަދާނަ މީހުން އުފެދެއެވެ‪ .‬އަދި ތިންވަނަ މަރުހަލާގައި‬

‫ތަޢުލީމީ ދާއިރާގައި ބޭނުންކުރާ މީހުން އިތުރުވެ އެ‬

‫އަމިއްލަ މާދަރީ ބަހަކީ މުހިންމު އެއްޗެއް ނޫންކަމަށް ދެކެން‬

‫ބަސްތަކަށްދޭ ސަމާލުކަން އިތުރުވެއްޖެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬

‫ފަށައެވެ‪ .‬ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ބައިނަލް އަޤުވާމީ‬

‫ދިވެހިންގެ ގިނަ ބަޔަކު އާންމު މުޢާމަލާތްތަކުގައި އަދިވެސް‬

‫މުއާސަލާތުތަކާއި‪ ،‬އިޖުތިމާޢީ އަދި އިޤްތިޞާދީ ހުރިހާ ކަމެއްގައި‬

‫ގިނައިން ބޭނުންކުރަނީ ދިވެހި ބަހެވެ‪ .‬އާއިލާއާއި އެކުވެރިންގެ‬

‫ދަސްކުރާ ބަސް ބޭނުންކޮށް އަމިއްލަ މާދަރީ ބަހުގެ މުހިންމުކަން‬

‫މެދުގައި މުޢާމަލާތް ކުރުމަށްޓަކައި ބޭނުން ކުރަނީ‬

‫ކުޑަވެގެން ދެއެވެ‪.‬‬

‫ދިވެހިބަހެވެ‪ .‬އަދި ބައިންލް އަޤުވާމީ މުއާސަލާތާއި‪،‬‬

‫ދިވެހި ބަހުގެ އަދުގެ ހާލަތަށް ނަޒަރު ހިންގާލާއިރު ޑޭވިޑް‬

‫އިޤްތިޞާދީ އަދި އިޖުތިމާޢީ މުއާސަލާތުގައި ބޭރުގެ ބަސްތައް‬

‫ކުރިސްޓަލް ހުށަހަޅާފައިވާ‪،‬‬

‫ބަހެއް މަރުވެގެންދާއިރު ފެންނާނެ‬

‫ސިފަތައް ދިވެހި ބަހުން ފެންނަމުންދާ ކަމުގައި ދެންނެވިދާނެއެވެ‪.‬‬

‫ގިނަ ދިވެހިން ބޭނުންކުރަމުންދަނީ އެ ހާލަތުގައި ދިވެހިބަސް‬ ‫ބޭނުން ކުރެވެން ނެތުމުންނެވެ‪ .‬އަދި މައިން ބަފައިން‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬ ‫ކުދިންނަށް އިނގިރޭސި ބަހާއި އެހެނިހެން ބަސްބަސް‬

‫އެގޮތުން އެދުވަސްވަރު‬

‫ދަސްކޮށްދިނުމަށް މަސައްކަތް ކުރަނީ ސުކޫލުތަކުގައި ކުދިންނަށް‬

‫ނެރުނު ވާހަކަތައް‬

‫ކިޔަވައިދޭ މީޑިޔަމަކީ އިނގިރޭސި ބަހާއި އެހެނިހެން‬

‫ފާސްކުރުމާއި‪،‬‬

‫ބަސްބަހަށްވުމުން ކުދިންނަށް އެ ބަސްތައް ދަސްކޮށްދީގެން‬

‫އެކުލަވައިލުމުގެ‬

‫މެނުވީ ރަނގަޅު މުސްތަޤުބަލެއް ލިބެން ނެތުމުންނެވެ‪.‬‬

‫މަސައްކަތް މި ކޮމެޓީތަކުގެ‬

‫އެހެންކަމުން ޑޭވިޑް ކުރިސްޓަލް ހުށަހަޅާފައިވާ ބަހެއް މަރުވުމުގެ‬

‫ބެއްލެވުމުގެ ދަށުން‬

‫މަރުހަލާތައް ދިވެހި ބަހުން ފެނިގެން ދިޔަ ނަމަވެސް‪،‬‬

‫އިސްވެ‬

‫ރަދީފުތައް‬

‫ކޮށްފައިވެއެވެ‪ .‬މި‬

‫ބަޔާންކުރެވުނު ސަބަބުތައް ހުރުމުން ދިވެހިބަސް މަރުވެގެން‬

‫ކޮމެޓީތަކަށްފަހު ދެން އައި‬

‫ނުދާނެކަމުގައި ދަންނަވަންޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫ދައުރުގައި "ދިވެހިބަހާއި ތާރީޚަށް ޚިދުމަތްކުރާ މަރުކަޒުގެ"‬

‫ދިވެހިބަހަށް ރަސްމީ ގޮތެއްގައި މިހާރު ލިބިފައިވާ އެންމެ ބޮޑު‬

‫ނަމުގައި ސަރުކާރުގެ ވުޒާރާއެއް ވަރަށް ގިނަ ދުވަސްތަކެއް‬

‫އެއް ހިމާޔަތަކީ ޤާނޫނެއްގެ ހިމާޔަތްތެރިކަމެވެ‪ .‬އެގޮތުން ދިވެހި‬ ‫ޤައުމިއްޔަތުގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް އަސާސް ކަމުގައިވާ ދިވެހިބަސް‬ ‫ހިމާޔަތްކޮށް‪،‬‬

‫ބަސް ހީނަރުވިޔަނުދީ ކުރިއަރުވައި ތަރައްޤީކޮށް‬

‫ކުރިއަށް އޮތް ޖީލުތަކަށް ރައްކާތެރިކަމާއެކު ވާސީލްކޮށްދިނުމަށް‬ ‫ޓަކައި ‪ 2011‬ވަނަ އަހަރު ދިވެހިބަހަށް އިސްކަންދިނުމުގެ‬ ‫ޤާނޫނެއް ވަނީ ފާސްކޮށް ތަސްދީޤްކޮށްފައެވެ‪ .‬މިގޮތުން މި‬ ‫ޤާނޫނުގައި‪ ،‬ސަކުރާރުގެ ރަސްމީ ހުރިހާ ލިޔެކިޔުންތަކެއްގައި‬ ‫ދިވެހިބަހުން މުޢާސަލާތުކުރުމަށް ލާޒިމްކުރެއެވެ‪ .‬އަދި މި ޤާނޫނާ‬ ‫ގުޅިގެން ޤައުމީ އަރުޝީފެއް އުފެއްދިއެވެ‪ .‬ހަމައެއާއެކު‬

‫ވަންދެން ހިންގާފައިވެއެވެ‪ .‬އަދި އޭގެ ފަހުން މިހާރު ދިވެހި‬ ‫ބަހުގެ އެކަޑަމީގެ ނަމުގައި މުއައްސަސާއެއް ދިވެހިބަހަށް‬ ‫ޚިދުމަތްކުރުމަށް ޤާއިމްކުރެވި ގިނަގުނަ މަސައްކަތްތަކެއް ދަނީ‬ ‫ކުރަމުންނެވެ‪ .‬އެގޮތުން ބަސްތޫރަތައް ނެރުމާއި‪،‬‬ ‫ޤަވާޢިދު އިސްލާޙުކުރުމާއި‪،‬‬

‫ދިވެހިބަހުގެ‬

‫ޤައުމީ ފެންވަރުގެ މުބާރާތްތައް މި‬

‫މުއައްސަސާގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުން ހިންގަމުން ދެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ދަޢުލަތުގެ ފެންވަރުގައި ބަހަށް ސަމާލުކަން ދެވޭ‬ ‫މިންވަރަށް ބަލައި ދިވެހިބަސް މަރުވެގެން ނުދާނޭ ކަމުގައި‬ ‫ދަންނަވަން ޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫ދިވެހިބަސް ކުރިއަރުވައި ތަރައްޤީ ކުރުމަށާއި‪ ،‬ދެމެހެއްޓުމުގެ‬

‫ޒަމާނަށް އަންނަ ބަދަލުތަކާއި ތަރައްޤީވެ ކުރިއަރަމުން އަންނަ‬

‫މަސައްކަތް ކުރުމަށް "ދިވެހިބަހުގެ އެކަޑަމީގެ" ނަމުގައި ވަކި‬

‫ޓެކްނޮލޮޖީގެ ސަބަބުން ވެސް ބަހަށް ތަފާތު އަސަރުތައް ކުރަމުން‬

‫މުއައްސަސާއެއް އުފެދި‪ ،‬އެ މުއައްސަސާގެ މަސައްކަތްތައް ވެސް‬

‫ދެއެވެ‪ .‬އެގޮތުން އަލަށް ތަޢާރަފު ކުރެވޭ ފަހުގެ ޓެކްނޮލޮޖީތަކުގައި‬

‫ދަނީ ހިނގަމުންނެވެ އެހެންކަމުން މި ޤާނޫނުގެ ސަބަބުން ވެސް‬

‫ބަސް ބޭނުން ކުރެވެން ނުހުރުމާއި އަލަށް ތަޢާރަފު ކުރެވޭ‬

‫ދިވެހިބަސް ދިރި ދެމިއޮތުމަށް އިތުރު ބާރެއް ލިބެއެވެ‪.‬‬

‫ތަކެއްޗަށް ކިޔާނެ ނަންތައް ނުހުރުމަކީ ވެސް ބަހާމެދު މީހުން‬

‫ޑޭވިޑް ހަރިޝަން (‪ )2007‬ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި ބަހެއް‬

‫ދެކޭގޮތް ބަދަލުވާކަމެކެވެ‪ .‬މުޙައްމަދު ޝާހިދު ހަލީމް (‪)2002‬‬

‫މަރުވުމުގެ ނުރައްކާ އެންމެ ބޮޑީ‪ ،‬އެބަހެއް ލިޔާނެ އަކުރެއް ނެތް‬ ‫ބަސްތަކަށެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރުން އަޝްރަފު އަލީ (‪)2018‬‬ ‫ބަޔާންކުރައްވާ ގޮތުގައި ބަހެއް ބަރުވެގެންދާ މައިގަނޑު‬ ‫ސަބަބުތަކުގެ ތެރޭގައި އެ ބަހެއް ލިޔާނެ އަކުރެއް ނެތުން‬ ‫ހިމެނެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ދިވެހިބަހުގައި ލިޔާނެ އަމިއްލަ އަކުރެއް‬ ‫އެބައޮތެވެ‪ .‬ހަމަމިއާއެކު ދިވެހިބަހުގައި ބޭނުންކުރާ އަކުރު ސެޓަކީ‬ ‫ދެކުނު އޭޝިޔާގައި ބޭނުންކުރާ އަކުރު ސެޓްތަކުގެ ތެރެއިން‬ ‫އެންމެ ސައިންޓިފިކް އަކުރު ސެޓްކަމަށް ހަސަން ހަމީދު (އނ)‬ ‫ހާމަކުރައްވައެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރުން ޔޫސުފު މުޙައްމަދުފުޅު (‪)1272‬‬ ‫ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި އަމިއްލަ ކޮންމެ ބަހަކަށްވެސް‬ ‫ޚާއްޞަކަމެއް އޮންނަ ފަދައިން ދިވެހިބަހުން އެހެން ހުރިހާ‬

‫ބަހެއްގެ އަކުރުތަކުގެ އަޑުތައް ނެރެވެއެވެ‪ .‬އާދެ ދުނިޔޭގެ ކޮންމެ‬ ‫ބަހެއްގެ ލިޔުންތައް ވެސް އެ އަކުރުތަކުން ކިޔޭގޮތަށް‬

‫ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި ދުނިޔެ ބަވަނަވެ އާ ޓެކްނޮލޮޖީތައް‬ ‫ތަޢާރަފުވެގެން ދިޔުމުގެ އާޚިރު ނަތީޖާއަކީ ދުނިޔޭގެ މައި ބަހުގެ‬ ‫ނުފޫޒު އެހެން ބަސްބަހަށް ކުރަމުން ދިޔުމެވެ‪ .‬އަދި މި ނުފޫޒު‬ ‫ދިވެހި ބަހަށްވެސް ކުރަމުން ދިޔުމެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ޒަމާނަށް އަންނަ‬ ‫ބަދަލުތަކާއި ފަހުގެ ޓެކްނޮލޮޖީއަށް ދިވެހިބަސް ފައްކާވަމުން‬ ‫ދިޔުމަކީ ދިވެހިބަސް ދިރެމުންދާކަމުގެ ހެއްކެކެވެ‪ .‬އެގޮތުން މިހާރު‬ ‫މޯބައިލް ފޯނުގައި ދިވެހި އަކުރުން ލިޔެވެއެވެ‪ .‬ދިވެހި ބަހުން‬ ‫ޝާއިރުކުރެވޭ ވެބް ސައިޓްތަކާއި ބްލޮގުތައް އިންޓަނެޓްގައި‬ ‫ގިނަވެއްޖެއެވެ‪ .‬ފިހާރަތަކާއި އޮފީސްތަކުގައި ބޭނުންކުރާ‬ ‫އެޕްލިކޭޝަންތައް ދިވެހިބަހުން ބޭނުންކުރެވޭ ގޮތަށް އުފައްދާފައި‬ ‫އެބަހުއްޓެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ފަހުގެ ޓެކްނޮލޮޖީގައި ދިވެހިބަސް‬ ‫ބޭނުންކުރެވެން ހުރުމަކީ ދިވެހިބަހަށް ލިބިފައިވާ ކުރިއެރުމެކެވެ‪.‬‬

‫އަދި ދިވެހިބަސް މަރުވެގެން ނުދާނޭކަމުގެ އިތުރު ހެއްކެވެ‪.‬‬ ‫މީގެ އިތުރުންވެސް ދިވެހިބަސް މަރުވެގެން ނުދާނެކަމުގެ‬ ‫ވަރަށް ގިނަ ސަބަބުތައް ހުރިކަމުގައި ދަންނަވަން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫އެގޮތުން ދިވެހި ބަހުން ލިޔެވޭ ލިޔުންތަކުގެ އަދަދު ގިނަވުމާއި‬ ‫މަތީ ތަޢުލީމުގައި ދިވެހި ބަސް ބޭނުން ކުރުމުގެ‬ ‫ފުރުޞަތުތައް ގިނަވަމުން ދިޔުމާއި‪،‬‬

‫ބައިނަލް އަޤުވާމީ‬

‫މައިދާނުގައިވެސް ދިވެހި ބަހުގެ ދައުރު ފުޅާވަމުން ދާކަން‬ ‫ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ބަސް އުފަންވާގޮތާއި‪،‬‬

‫ބަސްތަކަށް ބަދަލުތައް އަންނަ ގޮތާއި‪،‬‬

‫ބަހެއް މަރުވުމަށް މެދުވެރިވާ ސަބަބުތަކަށް ބަލާއިރު‪،‬‬

‫މިހާރު‬

‫ދިވެހިބަސް އޮތް ހާލަތުން ދިވެހިބަސް މަރުވެގެން ނުދާނޭކަން‬ ‫ފެންނަން ހުރި ޢިލްމީ ހެކިތަކުން ހާމަވެއެވެ‪ .‬ބަސް އުފަންވާ‬ ‫ގޮތަށް ބަލާއިރު‪،‬‬

‫ދިވެހިބަހުން އެހެންބަހެއް އުފަންވެ‪،‬‬

‫ދިވެހިބަސް ނެތިގެން ދިޔުމުގެ ފުރުޞަތު ވަރަށް ހަނިކަމުގައި‬ ‫ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪ .‬ހަމައެއާއެކު ދިވެހިބަހަށް ބަދަލުތަކެއް‬ ‫އަންނަމުން ދިޔުމަކީ ބަސް ދިރިހުރި ކަމުގެ ހެއްކެކެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ބަހެއް މަރުވެގެންދާއިރު ކަނޑަތުކުރާ މަރުޙަލާތަކުގެ ސިފަތައް‬

‫ދިވެހިބަހުން ފެނިގެންދިޔަ ނަމަވެސް ބަހަށް އަންނަމުންދާ‬ ‫ކުރިއެރުންތަކަށް ބަލާއިރު ދިވެހިބަސް މަރުނުވާނޭކަން‬ ‫ހާމަވެއެވެ‪ .‬އެގޮތުން މިއަދު ދިވެހިބަހަށް ޤާނޫނެއްގެ ހިމާޔަތް‬ ‫ލިބިފައި ވެއެވެ‪ .‬ދިވެހި ބަހުގެ އަމިއްލަ އަކުރުތަކުން ލިޔެވޭ‬ ‫ލިޔުންތައް ދަނީ އެއްދުވަހުން އަނެއް ދުވަހަށް އިތުރު‬ ‫ވަމުންނެވެ‪ .‬އަދި ޒަމާނީ ޓެކްނޮލޮޖީ އާއި ދިވެހިބަސް ދަނީ‬ ‫ރައްޓެހި ކުރެވެމުންނެވެ‪ .‬ސަރުކާރުގެ ފެންވަރުގައި‬ ‫އަބަދުވެސް ދިވެހިބަހަށް ސަމާލުކަން ދެވެމުން ދެއެވެ‪ .‬މީގެ‬ ‫އިތުރުންވެސް ދިވެހިބަސް މަރުވެގެން ނުދާނެކަމުގެ ވަރަށް‬ ‫ގިނަ ސަބަބުތައް ހުރިކަމުގައި ދަންނަވަން ޖެހެއެވެ‪ .‬މަތީ‬ ‫ތަޢުލީމުގައި ދިވެހި ބަސް ބޭނުން ކުރުމުގެ ފުރުޞަތުތައް‬

‫ގިނަވަމުން ދިޔުމާއި‪،‬‬

‫ބައިނަލް އަޤުވާމީ މައިދާނުގައިވެސް‬

‫ދިވެހި ބަހުގެ ދައުރު ފުޅާވަމުން ދާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪.‬‬

‫ދިވެހިބަހުން ލިޔެވެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ދިވެހިބަހަށް އަމިއްލަ‬ ‫އަކުރެއް ލިބިފައި ވުމާއި‪،‬‬

‫އެ އަކުރުތަކުގެ މޮޅު ކަމަކީ‬

‫ދިވެހިބަހަށް ލިބިފައިވާ ޚާއްޞަ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ބަހެއް މަރުވެގެންދާ ސަބަބުތަކުގެ ތެރޭގައި އެ ބަހެއް ލިޔާނެ‬ ‫އަކުރެއް ނެތުމާއި ސަރުކާރުގެ ފެންވަރުގައި ބަހަށްދޭ ސަމާލުކަން‬ ‫ކުޑަވުން ހިމެނެއެވެ‪ .‬ދިވެހިބަހުގެ ތާރީޚަށް ބަލައިއިރު ހުރިހާ‬ ‫ދުވަސްވަރެއްގައި ވެސް ދިވެހިބަހަށް ޚިދުމަތްކުރުމަށް ޓަކައި‬ ‫ދައުލަތުގެ ފެންވަރުގައި މުއައްސަސާއެއް އުފައްދާފައި ހުރެއެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތުން މުޙައްމަދު އަމީންގެ ދުވަސްވަރުގައި ވާހަކަ ކޮމެޓީ‪،‬‬ ‫ބަސްކޮމެޓީ އަދި ދިވެހިބަހަށް ޚިދުމަތްކުރާ ކޮމެޓީ އުފައްދައި‬ ‫ދިވެހިބަސް ކުރިއެރުވުމަށް ތަފާތު މަސައްކަތްތައް ކޮށްފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫‪20‬‬

‫ވސް މަޑުމަޑުން އެނދުން‬ ‫ދޮރުލައްޕާލިއެވެ‪ .‬އޭރު ޒާނާ ެ‬ ‫ދވެސް‬ ‫ކދައްކަބަލަ‪ ...‬އަ ި‬ ‫ފައިބަނީއެވެ‪" .‬ދަރިފުޅާ ވާހަ ަ‬ ‫އނާގެ ދޮންބައްޕަގެ އަޑު‬ ‫ނއަށް ޭ‬ ‫ބައްޕައާ ރުޅީތަ؟" ޒާ ާ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ތގަ ެ‬ ‫ޑގެ ގޮ ު‬ ‫ފރީތެއްގެ އަ ު‬ ‫ޔއީ ބިރުވެރި އި ު‬ ‫ވގެން ދި ަ‬ ‫އި ި‬ ‫ޅއިގަތީ‬ ‫އކަށް ލޮލުގައި އަ ަ‬ ‫ކއްލި ަ‬ ‫އކުން ު‬ ‫އޭނާ އެއްލި ކަޅި ަ‬ ‫ކޑަކުޑަ‬ ‫ޔލެއް އެ ު‬ ‫ޚ ާ‬ ‫ފާޚާނާގެ ދޮރެވެ‪ .‬ރަނގަޅު ި‬ ‫ކށް ނުހުރެ އެދިމާއަށް‬ ‫ލ ަ‬ ‫ސިކުނޑިއަށް ވަނުމާއެކު ބަ ާ‬ ‫އކޮށް ފާއިތުވަންދެން އޭނާ އެތާ‬ ‫ވގަތެވެ‪ .‬މިރޭ އެ ް‬ ‫ދުއް ާ‬ ‫ހުންނާނީއެވެ‪ .‬ދޮންބައްޕަ ދޮރުހުޅުވަން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ‬

‫‪-‬‬

‫‪:‬‬

‫އާއިޝަތު ދިފްލާ‪ި ،‬ބނާ‪10 ،‬ބީ ‪-‬‬

‫ޑއެކު‬ ‫ޔއިރު މަންމަގެ ލުއި ހީލުމުގެ އަ ާ‬ ‫ގޭތެރެއަށް ވަދެގެންދި ަ‬ ‫އއީ‬ ‫އވެ‪ެ .‬‬ ‫ޔ ެ‬ ‫އވިގެން ދި ަ‬ ‫ފިރިހެނެއްގެ ބަރުއަޑު ވެސް ި‬

‫ތ މަންޒަރު ބަލާ ފޫހި‬ ‫އިރުއޮއްސެމުންދިޔަ ރީ ި‬ ‫ޑން ބީއްސަމުން ދިޔަ‬ ‫އވެ‪ .‬ގޮނޑުދޮށަށް މަޑުމަ ު‬ ‫ނުވާ ެ‬ ‫ތނަށް އިތުރު ހިތްގައިމު‬ ‫އޑުން އެ ަ‬ ‫ކގެ ަ‬ ‫ކުދިކުދި ރާޅުތަ ު‬ ‫އވެ‪ .‬ޖެހިލާ ލުއިލުއި‬ ‫ވ ެ‬ ‫ފއި ެ‬ ‫ރކުރުވާ ަ‬ ‫ކަމެއް ވެ ި‬ ‫އން ލާފައިދާއިރު ކިޔާ‬ ‫ކގެ ތެރެ ި‬ ‫ތއް ގަސްތަ ު‬ ‫ވައިރޯޅި ަ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ފަތުއަޑުން މާހައުލަށް ފުރިހަމަކަން ގެނެސްދެ ެ‬ ‫ނ ސިފަކޮށްނުދެވޭނޭ އެ‬ ‫އގެ ފިހިގަނޑު ް‬ ‫ކުރެހުންތެރިޔެ ް‬ ‫ޓއިގެން‬ ‫އޑުމައްޗަށް ބަލަހައް ަ‬ ‫އވާ ު‬ ‫ކުލަތަކުން ޖަރީވެފަ ި‬ ‫ލބިލޯބި މައުސޫމް‬ ‫ނގެ ޯ‬ ‫ހިތްދަތިވެފައި އިން ޒާ ާ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫އއަޑަށް ފަރިތަ ެ‬ ‫ގއެވެ‪ .‬އޭނާ ެ‬ ‫ނއަށް އެނ ެ‬ ‫ޑއްކަން ޒާ ާ‬ ‫ކޮންއަ ެ‬ ‫ތވި މި‬ ‫އެއީ އޭނާގެ އުމުރުން ދިހަ އަހަރު ވީންސުރެ‪،‬ފާއި ު‬ ‫ނގެ‬ ‫ޑކަށް އެންމެ ނަފުރަތުކުރި އަޑެވެ‪ .‬ޒާނާ އޭ ާ‬ ‫ދެއަހަރު އެ އަ ަ‬ ‫ވސް‬ ‫ނގެ ކަންފަތް ެ‬ ‫ދކޮށްލިއިރު އޭ ާ‬ ‫ދެލޯ މަރާލައި ފުންނޭވާއެއް ޫ‬ ‫ސޓިންރޫމްގައި ތިބި‬ ‫އރިއެވެ‪ި .‬‬ ‫ލައްޕާލެވޭނެ ނަމައޭ ހިތަށް ެ‬

‫ދެމީހުންނަށް ހިލަމެއް ނުވާނެހެން މަޑުމަޑުން ޒާނާ‬ ‫އކަތް‬ ‫ނގެ މަސަ ް‬ ‫ތވެ‪ .‬ނަމަވެސް އޭ ާ‬ ‫ކޮޓަރިތެރެއަށް ދެމިގަ ެ‬ ‫ނ މަންމަގެ އަޑުންނެވެ‪.‬‬ ‫ވގެން ދިޔަކަން އެނގު ީ‬ ‫ބޭކާރު ެ‬ ‫"މިދިޔަ ފަހަރު އައިސް މެޓާ ނުގަނެދިނީމަ އަދިވެސް‬

‫ށވެ‪ .‬މަންމަ‬ ‫ތަޅުދަނޑިފަތި ބަލާދާންޖެހޭނީ މަންމަގެ ކައިރިއަ ެ‬ ‫އވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫ދޮރުހުޅުވާފިނަމަ މިރޭ އޭނާ ސަލާމަތްވީ ެ‬ ‫ޔއީ‪ ،‬ޝިހާން‬ ‫އލިވެގެން ދި ަ‬ ‫ސވިހަ ި‬ ‫ވއް ި‬ ‫ޒާނާގެ އެ ޚިޔާލު ި‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫އގައި ފަހަތުން ހިފައިގަތީމަ ެ‬ ‫އޭނާގެ ގަ ި‬ ‫"ކަލޭ ހީކުރީތަ މަށަށް ފިލޭނެކަމަށް‪..‬؟ ހުރެބަލަ މިފަހަރު‬ ‫ލއިރު‬ ‫ކުޅިދައްކާލާނަން‪ "...‬ޝިހާން ޒާނާ ނަގާ ކޮނޑަށް ީ‬ ‫ވސް ވެސް ވެއްޓުނުކަން‬ ‫އޭނާގެ ފައިންޖެހި އެތާހުރި ާ‬ ‫ނ ފަކީރު އެނދުމައްޗަށް‬ ‫ނޭނގޭފަދައެވެ‪ .‬އޭނާގޮސް ޒާ ާ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ޅގެ ހެދުންވަނީ ވީދިފަ ެ‬ ‫އކުއްޖާފު ު‬ ‫އވެ‪ .‬އޭރު ެ‬ ‫އެއްލާލި ެ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ޔ ެ‬ ‫ރގެ ދޮރުހުޅުވިގެން ދި ަ‬ ‫އކަށް ކޮޓަ ީ‬ ‫ކުއްލި ަ‬ ‫ރ ޒަހުނާ ހުރީ ތެޅިފައިވާ‬ ‫ލއި ު‬ ‫ޝަހީންއާއި ޒާނާ ބަލައި ި‬ ‫ގންނެވެ‪ .‬ދެން އޭނާގެ ނަޒަރު‬ ‫އ ެ‬ ‫ވާސްއާ ދިމާލަށް ބަލަހައްޓަ ި‬

‫ދއިން ވިދަމުން ދިޔައީ‬ ‫ދެލޮލުގައި ރަންމުތީތަކެއް ފަ ަ‬

‫ރުޅިން ކަންނޭގެ ޒާން އެހުރީ‪ ...‬އެ ދިޔައީނު އަވަހަށް‪".‬‬

‫ކަރުނައެވެ‪ .‬ހިތުގައި ވިންދުޖަހަމުން ދިޔައީ‬

‫ގއި ހުރި‬ ‫ރ ަ‬ ‫އ ހުއްޓެވެ‪ .‬ކޮޓަރިތެ ޭ‬ ‫ޑގައި މަޑު ހީލުމެ ް‬ ‫މަންމަގެ އަ ު‬

‫ނތް ހަމަހިމޭން‬ ‫ރއްކަލެއް ެ‬ ‫މާޔޫސްކަމެވެ‪ .‬ނު ަ‬

‫ޑވެ‪.‬‬ ‫ޔއީ ފިރިހެނެއްގެ ހުނުމުގެ އަ ެ‬ ‫އވިގެންދި ަ‬ ‫ޒާނާއަށް ދެން ި‬

‫އނޫން މިއީ" ޝަހީންގެ‬ ‫"ޒަހޫ‪ ...‬ތިހީކުރާކަހަލަ ކަމެ ް‬

‫ކމެއް އެ ޅަ ހިތަކަށް‬ ‫މާހައުލުން ލިބެންވީ އުފާވެރި ަ‬

‫ގއި އުޅޭ ވިލަންގެ ހުނުމުގެ‬ ‫އވުނީ ފިލްމުތަކު ަ‬ ‫ޑ ި‬ ‫އޭނާއަށް އެ އަ ު‬

‫އވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫ވގެންދިޔަ ެ‬ ‫އ ި‬ ‫އވާ އަޑު ި‬ ‫ނުތަނަވަސް ވެފަ ި‬

‫ނުލިބުނެވެ‪ .‬މިރޭ ގެއަށްދާން ބޭނުންނުވި ނަމަވެސް‬

‫ޅއް‬ ‫އގާ ހުރި ލޯލިތައް ކޮ ަ‬ ‫ގ ގަ ި‬ ‫އވެ‪ .‬މުޅި މީހާ ެ‬ ‫ތގަ ެ‬ ‫ޑގެ ގޮ ު‬ ‫އަ ު‬

‫ލ‬ ‫ނގެ މޯބައި ް‬ ‫އވުނުކަމަށް ހަދާނުލައި ނެގީ އޭ ާ‬ ‫ޑ ި‬ ‫ޒަހުނާ އެ އަ ު‬

‫ބވާ މަންމަ‬ ‫ނގެ ލޯ ި‬ ‫ދާން ހިނގައިގަތީ އޭ ާ‬

‫ޔއިރު‬ ‫ރނަތައް އޮހިގެން ދި ަ‬ ‫ޖެހިގެން ދިޔައެވެ‪ .‬ލޮލުން ކަ ު‬

‫އގަތެވެ‪.‬‬ ‫އޅުލަ ި‬ ‫އގާ ޮ‬ ‫ފޯނެވެ‪ .‬ޒަހުނާ ގޮސް ޒާނާގެ ގަ ި‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ތ ެ‬ ‫ނކަން އެނގޭ ީ‬ ‫ކަންބޮޑުވާ ެ‬

‫އކެވެ‪ .‬އޭނާގެ ލޯބިވާ މަންމައަށް‬ ‫ކވާ ެ‬ ‫އވީ އެންމެ ޝަ ު‬ ‫ހިތުގަ ި‬

‫ރއްނުވެ އެ‬ ‫ޝަހީން ހުރިގޮތަށް ހުރީއެވެ‪ .‬އެހާ ގިނައި ެ‬

‫އއްގެ އާދަ‬ ‫ރގެ ކޮންމެ ހުލުރުވިލޭރޭ ެ‬ ‫ފާއިތުވި ދެއަހަ ު‬

‫ށގެން‬ ‫ގެއަށް އައިސް ވަނީ ދެފުލުހެކެވެ‪ .‬ޝަހީން ހައްޔަރުކޮ ް‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫އެނގޭނެނަމަ ެ‬

‫ބވެ‪.‬‬ ‫ދމައިން ރޮވިފައި ތިއް ެ‬ ‫ގެންދިޔަ މަންޒަރު ބަލަން އެ ެ‬

‫އރު މަޣްރިބަށް‬ ‫ގެއާ ހަމައަށް ދެވުނު ި‬ ‫ޅގަނޑުމަތީ ހުރި‬ ‫ގގެ އޮ ި‬ ‫ތއިރު ޭ‬ ‫ގއަށް ވަ ް‬ ‫ނއެވެ‪ެ .‬‬ ‫ގޮވަ ީ‬ ‫އގަތުމުން ޒާނާގެ ހިތްހީވީ‬ ‫އޅި ި‬ ‫ގއި ަ‬ ‫ފައިވާން ލޮލު ަ‬

‫ހޅުވާލެވުނީ މީހަކު ދޮރުހުޅުވި‬ ‫ނިދިފައިއޮތް ޒާނާއަށް ލޯ ު‬

‫ހުއްޓުނީ އެދެމީހުންނާ ދިމާލަށެވެ‪.‬‬

‫އނާގެ މަންމައަށާއި ބަޔާން‬ ‫ޑކުން ޭ‬ ‫ޒާނާ ކުރެހިފައިވާ އަ ަ‬

‫މޭފަޅާފައި ނުކުންނަން އުޅުނުހެންނެވެ‪ .‬ލޮލުގައި‬

‫ށ‬ ‫ށވެ‪ .‬ދޮރުމަތީ ހުރި މީހާފެނުމުން އޭނާ ވަގުތުން ކޮށްޅަ ް‬ ‫އަޑަ ެ‬

‫ރ‪ ،‬މި‬ ‫ނަގަން އައި ފުލުހުންނަށް ކަންވީގޮތް ކިޔާދިންއި ު‬

‫ވސް ކަމެވެ‪ .‬މުޅިމީހާ ވަގުތުން‬ ‫ވިދާގަތީ ނުތަނަ ަ‬

‫ޖެހިގެން ދިޔައެވެ‪" .‬ދަރިފުޅާ‪ ...‬ބައްޕަ މިއައީ މިފަހަރު މެޓާ‬

‫ކއި ހިތާހިތުން‬ ‫ހުކުރުވިލޭރޭމީ އެންމެ ފަހުރެއަށް ވީކަމަށް ޓަ ަ‬

‫ގއި‬ ‫ޑ ހިނގުމެއް ަ‬ ‫އވެ‪ .‬މަޑުމަ ު‬ ‫ދާހިއްލާ ފޯވެއްޖެ ެ‬

‫ށވަދެ‬ ‫ހިފައިގެންނޭ‪ ".‬ޝަހީން މަޑުމަޑުން ކޮޓަރިތެރެއަ ް‬

‫ވއެވެ‪.‬‬ ‫ރ ި‬ ‫މާތްﷲ އަށް ޝުކުރުވެ ި‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫ﷲ‬ ‫ޓޗަރ‪ :‬އަޙްމަދު ޢާޞިމް‪-‬‬ ‫‪ : -‬ލީޑިންގ ީ‬

‫ނޑުމެން އިންސާނުންނަށް ތަފާތު ދަތިތަކާއި ކުރިމަތިލާން ޖެހެއެވެ‪ .‬ބޭނުންވާ‬ ‫އަޅުގަ ަ‬ ‫ކރިމަތިލާން ވެސް ޖެހެވެ‪ .‬މިފަދަ‬ ‫ލަނޑުދަނޑިތައް ޙާޞިލުނުވެ މާޔޫސްވާންޖެހޭ ކަންތައްތަކާ ު‬ ‫ޔމަތިން ފޫހިވުމަކީ މިއަދުގެ މުސްލިމުންގެ ކިބައިން ވެސް‬ ‫މޔޫސްވެ ދުނި ެ‬ ‫ހާލަތްތަކުގައި‪ާ ،‬‬ ‫މސްލިމުންގެ ސިފައަކީ‬ ‫ބައެއްފަހަރު ފެންނަ އިސްލާމީ ސިފަތަކާ ޚިލާފު ކަމެކެވެ‪ު .‬‬

‫ކއެކު ކުރިއަށް ދިޔުން މުހިންމެވެ‪.‬‬ ‫އއު އަޒުމަ ާ‬ ‫ގއި ހިފާގެން ަ‬ ‫ސަބަބުތަކު ަ‬ ‫ގއި‬ ‫އކު ﷲ ގެ ޙަޟްރަތު ަ‬ ‫ކ މާޔޫސްނުވެ އުންމީދާ ެ‬ ‫ގއި ހިފެހެއްޓުމާއެ ު‬ ‫ސަބަބުތަކު ަ‬ ‫އތް މަގެވެ‪ .‬ﷲ ތަޢާލާ البقرة‬ ‫ނއިން ދެންނެވުމަކީ ބޭނުންވާ އަމާޒަށް ވާޞިލުވާން ޮ‬ ‫ގިނަގި ަ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ވ ެ‬ ‫ފއި ެ‬ ‫ރއްވާ ަ‬ ‫ގއި ވަހީ ކު ަ‬ ‫އޔަތު ަ‬ ‫ސޫރަތުގެ ‪ .126‬ވަނަ ާ‬ ‫ٌ ُ‬ ‫ج ُ‬ ‫يب د َْع َو َة ال َّداعِ إِ َذا د َ‬ ‫سأَلَ َ‬ ‫(وَإِ َذا َ‬ ‫َعانِي‬ ‫عبَا ِدي َع ِني َف ِإنِي َق ِر‬ ‫يب أ ِ‬ ‫ك ِ‬ ‫ْش ُد َ‬ ‫م يَر ُ‬ ‫َس َتجِي ُبوا لِي و َْل ُي ْؤ ِم ُنوا بِي لَ َعلَّ ُه ْ‬ ‫َف ْلي ْ‬ ‫ون )‬ ‫މާނައީ‪" :‬އަދި ތިމަން ﷲ ގެ ރަސްކަންފުޅާމެދު ކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުން ތިމަން ﷲ ގެ‬ ‫ގއި‬ ‫ތ ަ‬ ‫ނވާ (ގާ ު‬ ‫ވޑިގެ ް‬ ‫ފނަމަ‪ ،‬ފަހެ ތިމަން ﷲއީ ކުއްތަންވެ ޮ‬ ‫ސވާލު ދަންނަވައި ި‬ ‫އަޅުތަކުން ު‬

‫ކށްފިނަމަ ދުޢާކުރާމީހާގެ ދުޢާ‬ ‫ގއެވެ‪ .‬ތިމަން ﷲ ގެ ކިބައަށް ދުޢާ ޮ‬ ‫ސކަލާން ެ‬ ‫ޑގެންވާ) ރަ ް‬ ‫ވޮ ި‬ ‫މވެ"‪.‬‬ ‫ތިމަން ﷲ އިޖާބަކުރައްވަ ެ‬ ‫ބ ބަސް ނޭނގޭ މީހަކަށް‪ ،‬އެމީހަކު ބޭނުވާ އެމީހަކަސް‬ ‫ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވަނީ ޢަރަ ި‬ ‫ވސް‬ ‫ގއި ެ‬ ‫މ ކަމެއް ކުރުމު ަ‬ ‫ށވެ‪ .‬ކޮން ެ‬ ‫ސ ރަނގަޅުވާނެ ކަމަ ެ‬ ‫ޔ ް‬ ‫އެނގޭ ބަހަކުން ދެންނެވި ަ‬

‫އ‬ ‫ގ ި‬ ‫ވކަމު ަ‬ ‫ކއް ާ‬ ‫އ ވެސް އަދަބުތަ ެ‬ ‫މގަ ި‬ ‫އވާއިރު‪ ،‬ދުޢާކުރު ު‬ ‫ފ ި‬ ‫އޅުއްވަ ަ‬ ‫ތކެއް ކަނޑަ ަ‬ ‫ދީނުގައި އަދަބު ަ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫އވަނީ ެ‬ ‫ކންތައް ތިރީގައި ެ‬ ‫އއް ަ‬ ‫ރއިން ބަ ެ‬ ‫ވއެވެ‪ .‬އެ އަދަބުތަކުގެ ތެ ެ‬ ‫ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅު ެ‬ ‫ކށް ﷲއަށް‬ ‫ތކަން ގަބޫލު ޮ‬ ‫ކއުވަން ަ‬ ‫އއް ަ‬ ‫ދުޢާ ކުރާމީހާ އަކީ ﷲ ގެ ެ‬ ‫އވުން‪.‬‬ ‫ހކަމުގަ ި‬ ‫ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރާ މީ ަ‬ ‫ގިބްލަ އަށް ކުރިމަތިލުން‪.‬‬ ‫އގެން ދުޢާ ކުރުން‪.‬‬ ‫ގ ި‬ ‫ދެއަތް މައްޗަށް ނަ ަ‬ ‫ށ ޘަނާ ދެންނެވުން‪.‬‬ ‫ދުޢާ ކުރުމުގެ ކުރިން ﷲ އަ ް‬ ‫ޔވުން‪.‬‬ ‫ލވާތް ކި ެ‬ ‫މ‪ -‬ގެ މައްޗަށް ޞަ ަ‬ ‫ރަސޫލާ‪ -‬ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަ ަ‬ ‫ލ‪-‬ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި‬ ‫ވއެވެ‪"" .‬ރަސޫ ާ‬ ‫އގެ މާނައިގައި ެ‬ ‫ރަސޫލާގެ ޙަދީޘް ބަސްފުޅެ ް‬ ‫ޔވުމަށް ދާންދެން ހުރިހާ ދުޢާ އެއްވެސް ވަނީ‬ ‫ލވާތް ކި ެ‬ ‫މ‪ -‬ގެ މައްޗަށް ޞަ ަ‬ ‫ވަސައްލަ ަ‬ ‫ހިފެހެއްޓިފައެވެ"‪.‬‬ ‫ތއް ބޭނުންކޮށްގެން ދުޢާ ކުރުން‪.‬‬ ‫ﷲ ގެ އިސްމުފުޅު ަ‬ ‫ވން‪.‬‬ ‫ރ ު‬ ‫ދުޢާ ކުރުމުގައި އިޚްލާޞްތެ ި‬ ‫އވުން‪.‬‬ ‫ޔގީންކަން ބޭ ް‬ ‫ނކަމުގެ ަ‬ ‫ދުޢާ އިޖާބަ ކުރައްވާ ެ‬ ‫ކ ދުޢާ ކުރުން‪.‬‬ ‫އ ު‬ ‫ގއި ހިތާއި ެ‬ ‫ދުޢާ ކުރާ އިރު ަ‬ ‫ނނެވުން‪.‬‬ ‫ނއިން ތަކުރާރުކޮށް ދެ ް‬ ‫ގިނަގި ަ‬ ‫ތަކުރާރުކޮށް ތިންފަހަރު ދެންނެވުން‪.‬‬ ‫ގއި ދެންނެވުން‪.‬‬ ‫ކމާއި‪ ،‬ސިއްރު ގޮތު ަ‬ ‫ރވެރި ަ‬ ‫ރކަމާއި‪ ،‬ބި ު‬ ‫ތަވާޟުޢުވެ ި‬ ‫މގައި ހެދުން‪.‬‬ ‫ރމަކީ ޙަލާލު ރަގަޅު ތަކެތި ކަ ު‬ ‫އއުޅޭ ފޭ ާ‬ ‫ނއާއި ލަ ި‬ ‫އއުޅޭ ކާ ާ‬ ‫ކަ ި‬

‫މޑުން ދުޢާ ކުރުން‪.‬‬ ‫ލއި‪ ،‬މަޑު ަ‬ ‫އަޑުހަރުކުރުމާއި ނު ަ‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫‪22‬‬

‫ގއި‬ ‫ޤއުމީ މުބާރާތުގައި މުބާރާތު ަ‬ ‫ކ ލިޔުމުގެ ‪ 02‬ވަނަ ަ‬ ‫ރވާހަ ަ‬ ‫އވާ ކު ު‬ ‫ދއިގެ ތަށްޓަށް ބާ ް‬ ‫މ މޫސާ މާފަތްކަލޭގެފާނުގެ ވާ ަ‬ ‫އއްޝައިޚް މަލި ް‬ ‫ނޯޓް‪ :‬މިއީ‪ަ ،‬‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫‪ 10‬އަހަރާއި ‪ 16‬އަހަރާ ދެމެދު އުމުރުފުރާއިން ‪2‬ވަނަ ލިބިފައިވާ ވާހަކަ ެ‬

‫‪-‬‬

‫‪:‬‬

‫އާމިނަތު ޒަހާ ޒާހިރު‪ 25 ،‬އޭ‪-‬‬

‫މވެ‪.‬‬ ‫ބސް ނަގާ ކޮޅަށް ތެދުވީ ެ‬ ‫އވެ‪ .‬ދަ ަ‬ ‫ކެތްތެރިކަން ކޮޅުންލީ ެ‬ ‫ގއި‬ ‫ޅގަނޑު ަ‬ ‫ޑގެ ފައި ތަ ު‬ ‫ފަހަތު ބަރީގައި ހަމައެކަނި ހުރި ގޮނ ީ‬

‫ވސް ކެތްކުރީމެވެ‪.‬‬ ‫ކެތްކުރީމެވެ‪ .‬ވަރަށް ބޮޑަށް ެ‬

‫ކ އެންމެންގެ ނަޒަރު އަހަންނާ‬ ‫ޑއެ ު‬ ‫ކޭއްތި ފަހަތަށް ކެހުނު އަ ާ‬

‫ކުރިމަތިން ފެންނަމުން ދިޔަ މަންޒަރުތަކަށް‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ސީދާކޮށްލި ެ‬

‫އވެމުން‬ ‫ތކުރީމެވެ‪ި .‬‬ ‫އަޅައިނުލަން ވަރަށް މަސައްކަ ް‬

‫ވ؟ އިށީނދޭ! މިއަދުވެސް ރޯން ފަށައިފައި‬ ‫''ޒާމާ! ކިހިނެއް ީ‬

‫ކށް މިނެޓުތެރޭގައި އަހަރެންގެ‬ ‫ރ ަ‬ ‫މަގުމަތީގައި ހޭދަވި ‪ 10‬ވަ ަ‬

‫ބރުކަންފަތެއް‬ ‫އކުގެ އަޑަށް ީ‬ ‫ދިޔަ ވޭނީ ހަޅޭ ް‬

‫ތއް ނޫން!''‬ ‫ގަޑިނުޖެހެނީހެން ދަނީތަ؟ ތިދެން އުޅެންވާނެ ގޮ ެ‬

‫ގއި‬ ‫އ ަ‬ ‫ޒ ހޫނު ކަރުނައިގެ ސިފަ ި‬ ‫ތ ާ‬ ‫ކގަތެވެ‪ާ .‬‬ ‫ކ ި‬ ‫އިހުސާސްތައް ެ‬

‫ސ މިފަހަރުވެސް ވީ ހަމަ‬ ‫ދެވޭތޯވެސް ބެލީމެވެ‪ .‬އެހެނަ ް‬

‫ރންގެ ހިކަނދި‬ ‫އވާ އަހަ ެ‬ ‫ނވެފަ ި‬ ‫އެހެންނެވެ‪ .‬ވާ ް‬ ‫ވމުން ދިޔަ ތޫނުކަން‬ ‫މަސްގަނޑަށް އިހުސާސް ކުރެ ެ‬ ‫ތގެ‬ ‫އވެ‪ .‬ކަނާ ު‬ ‫ބަރުދާސްތުކުރަން ނުކުޅެދުނީ ެ‬ ‫ނއްޓި އަތް‬ ‫ކޮނޑުހުޅުން ނަގަމުން ދިޔަ ދިލައާއެކު ހުޅު ެ‬ ‫ބިނދޭހެން ހީވާ ފަހަރުވެސް އަންނަނީއެވެ‪.‬‬ ‫މތީ އަޅާ ބާރުކޮށްލީ‬ ‫ސަލާމަތުން އޮތް އަތް އަނގަ ަ‬ ‫އވެ‪ .‬ދެލޯ މަރާ‬ ‫ޑއް ބޭރުވެދާނެތީ ެ‬ ‫އަ ެ‬ ‫ށ ޖަމާވެފައި ހުރި‬ ‫ލވުމާއެކު ލޮލުތެރެއަ ް‬ ‫ފިކަޑިކޮށް ެ‬ ‫ނފެށީ އިސްކޫރަކުން‬ ‫ކަރުނަތައް ހޯސްލާފައި ފައިބަ ް‬ ‫ފެންފައިބާ ބީދައިންނެވެ‪.‬‬

‫ނންގެ ދެމެދުގައި‬ ‫ޒވާ ު‬ ‫ޕާކިންލޮޓްގައި ތިބި ދެ ު‬ ‫ހިނގަމުންދިޔަ ތަޅާފޮޅުން ދިޔައީ ހޫނުވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ދގުކޮށް ހުރި މީހާ ދެންހުރި މީހާ އަތް‬ ‫އިސްކޮޅުން ި‬ ‫ނުވަތަށް އަނބުރާލިއިރު ހީވީ ހަމަ އެމީހާގެ‬ ‫ނނެވެ‪.‬‬ ‫ކޮނޑުހުޅުން ނައްޓައިލަފާނެހެ ް‬ ‫''އާހް! އާހް!'' ކޮންމެ ހަމަލާއަކުން އެމީހާ‬ ‫އހަރެންނަށްވެސް‬ ‫ނިކަމެތިކުރުވަމުން ދިޔައިރު ަ‬ ‫މވެ‪.‬‬ ‫ރވެމުން ދިޔައީ އެބަލިކަށިކަ ެ‬ ‫އިހުސާސް ކު ެ‬ ‫ކވެ‪.‬‬ ‫އެވޭންތަ ެ‬ ‫ނޒަރުތަކަށް ކިލާހުގެ‬ ‫ޔޗަރ''ގެ މަ ް‬ ‫''ބެކް ޓު ދަ ފި ު‬

‫ރކަމާއެކު‬ ‫ހުރިހައި ކުދިންގެ ލޯތައް ވަނީ ޝައުޤުވެ ި‬ ‫އއީ‬ ‫އހެންތާއެވެ! ެ‬ ‫އވެ‪ .‬ވާނީ ވެސް ެ‬ ‫ހުއްޓާލެވިފަ ެ‬ ‫މިދުވަސްކޮޅު އެންމެ މަޝްހޫރުވެގެން އުޅޭ ފިލްމެވެ‪.‬‬ ‫އގައި އެ ފިލްމު ބަލައިލަން ލިބުންވީ‬ ‫ޑއެ ް‬ ‫ހުސްގަ ި‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ހުރިހާ ކުދިންގެ ނަސީބަކަށެވެ‪ .‬އަހަރެން ފިޔަވަ ެ‬ ‫ވނުގައި ހިފާ ކޮޅަށް‬ ‫ފއި އޮތް މީހާގެ ގިރު ާ‬ ‫ވެއްޓި ަ‬ ‫ކވެސް ތަޅަން ފެށިއެވެ‪ .‬މިފަހަރު‬ ‫ނއް ާ‬ ‫ނަގާފައި އަ ެ‬ ‫ހގެ‬ ‫އމާޒުވީ އެމީ ާ‬ ‫ގއަތް ަ‬ ‫ފއި ނެ ި‬ ‫ގޮށްމުން ކަވާ ަ‬ ‫ލއެވެ‪.‬‬ ‫ޖހާފައި ބުރުއްސައި ި‬ ‫ނޭފަތަށެވެ‪ .‬ލޭތައް ބޮކިބޮކި ަ‬ ‫އަހަރެންގެ ނޭފަތު މަތިން އުފުލިފައި ހުރި ކަށިކޮޅަށް‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ވީތަދާއެކު ބޮލަށް އެނބުރުން އަރާހެން ހީވި ެ‬ ‫ށނެވެ‪ .‬އެންމެ ފަހުން‬ ‫އަހަންނަށް ގިސްލެވެން ފެ ު‬ ‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވ‬ ‫ކވެ‪ .‬އަހަރެން ބޭނުން ީ‬ ‫އަބަދުވެސް މުދައްރިސް ބުނާ ވާހަކަތަ ެ‬ ‫ށވެ‪.‬‬ ‫ޑވެސް ނީވޭ ހިސާބަ ެ‬ ‫އ ު‬ ‫ދުރަށްދާށެވެ‪ .‬އެ ފިލްމުގެ ަ‬ ‫ތވެ‪.‬‬ ‫އސް ފަރުވާލެއް ނެ ެ‬ ‫އއް ދެއްކި ަ‬ ‫މުދައްރިސް ކޮންމެ ވާހަކަ ެ‬ ‫އވާ‬ ‫ދޮރާދިމާއަށް މިސްރާބުޖެހީމެވެ‪ .‬ސިކުނޑިއަށް ލިބިފަ ި‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ލވޭތޯ ެ‬ ‫ނުތަނަވަސްކަން ފިލުވާ ެ‬ ‫ރމާ‬ ‫ރއި ބޭބީ‪ .‬ޑް ާ‬ ‫އއްކަލަ ކް ަ‬ ‫''ހޮޓް – ބްލަޑެޑް ފްރީކް!‪ ...‬އޯ ެ‬ ‫އއްނު!'' ދޮރާހަމައަށް ނުދެވެނީސް‬ ‫ކުއީން! ތިއޮށް ވަޖިދުވަނީ ެ‬ ‫އވެ‪ .‬ހުރިހާ‬ ‫އގެ ރާގަށް ކިޔަންފެށި ެ‬ ‫އ ް‬ ‫ފިރިހެން ކުއްޖަކު ލަވަ ެ‬ ‫ށ‬ ‫ލއެވެ‪ .‬އިތުރަ ް‬ ‫ލސްތެރެ ގުގުމާ ި‬ ‫އޑުން ކު ާ‬ ‫ކުދިންގެ ހުނުމުގެ ަ‬ ‫އވާ ދަބަހުގައި ބާރަށް‬ ‫ލވިފަ ި‬ ‫ހިތުގައި ޖެހުނެވެ‪ .‬ބޮނޑިކޮށް ެ‬ ‫ގއި ހުރި ބާރެއް ލާފައެވެ‪.‬‬ ‫އ ަ‬ ‫އގަތީ ދެފަ ި‬ ‫ހިފަހައްޓާ ދުއްވަ ި‬ ‫ޑއް‬ ‫ނވެ‪ .‬މަ ެ‬ ‫ޑވެސް އިވު ެ‬ ‫ވއިލި އަ ު‬ ‫މުދައްރިސް ނިކަން ބާރަށް ގޮ ަ‬ ‫ނުކުރަމެވެ‪.‬‬ ‫ޔއެވެ‪.‬‬ ‫އވެމުން ދި ަ‬ ‫ސިޑިން ފޭބެންދެން ކުދިންގެ މަލާމާތުގެ އަޑު ި‬ ‫ރކަށް‬ ‫މވެސް ވަ ަ‬ ‫އވީ ނަމަވެސް ކޮން ެ‬ ‫އިހުނަށް ވުރެ ތަދު މަޑުވެފަ ި‬ ‫ކވެސް‬ ‫ސމުން ދިޔައެވެ‪ .‬އެކަމަ ު‬ ‫އ ަ‬ ‫ގއި ރި ް‬ ‫ކޮނޑުހުޅާއި ނޭފަތު ަ‬ ‫ދ‬ ‫ކމެ ހިނގަން ފެށީމެވެ‪ .‬ގެއަށް ާ‬ ‫ހިތްވަރުކޮށްފައި ސްކޫލުން ނު ު‬ ‫ގއްޖެނަމަ ބޮލުގައި ރިހުމެއް ނޫނީ‬ ‫ޚިޔާލެއް ނެތެވެ‪ .‬ގެއަށް ހިނ ަ‬ ‫ގ‬ ‫ނގެ މިސްރާބުހުރީ ރަށުގެ އުތުރުފަރާތު ެ‬ ‫ނުލިބޭނެއެވެ‪ .‬އަހަރެ ް‬ ‫އަތިރިމަތީގައި އޮންނަ ''އާރާމު ބަގީޗާ''އާ ދިމާއަށެވެ‪.‬‬ ‫ވއިލީމެވެ‪ .‬ދެލޯ ފޮހެލީމެވެ‪ .‬ހިތުގައި‬ ‫ޅ ަ‬ ‫ގއި އަ ު‬ ‫ދަބަސް ކޮނޑު ަ‬ ‫އވެ‪ .‬ދެލޮލުގައިވީ އާދޭސްތައް‬ ‫ތއް ފުނިޖެހިފައިވެ ެ‬ ‫ޝަކުވާ ަ‬ ‫ވ؟ އަހަންނަށް މިހެން‬ ‫ވ ހެއްޔެ ެ‬ ‫އ ެ‬ ‫ކ ް‬ ‫އވެ‪ީ .‬‬ ‫އުތުރިއަރަމުން ދިޔަ ެ‬ ‫ވ؟ ނޫނެކެވެ‪.‬‬ ‫އޔެ ެ‬ ‫ޔވެ؟ އޮތީ ކޮން ކުށެއް ހެ ް‬ ‫އވެ ހެއް ެ‬ ‫މިވަނީ ކީ ް‬ ‫އަހަރެންގެ ދެލޮލުން މި އޮހޮރެނީ ކިނބޫ ކަރުނައެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ވސް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ޓއް ެ‬ ‫ނވެ‪ .‬މިދައްކަނީ އާ ެ‬ ‫މިކުޅެނީ ޑުރާމާއެއް ނޫ ެ‬ ‫ވހަކައެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ ޙަޤީޤަތެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ ާ‬ ‫ވއިރަށް ރޮވޭ‬ ‫ހންނަކީ ކިރިޔާކަމެއް ާ‬ ‫ގއި އަ ަ‬ ‫ރ ަ‬ ‫ބައެއްމީހުންގެ ނަޒަ ު‬ ‫ނކީ‬ ‫ކވެ‪ .‬އަހަން ަ‬ ‫ޔއެ ެ‬ ‫ގސްފައިވާ މޮ ަ‬ ‫ކވެ‪ .‬ބުއްދިފިލައި ޮ‬ ‫ފިނޑިއެ ެ‬ ‫އއް މީހުން‬ ‫ށވެސް ބަ ެ‬ ‫އވާ މީހެއްކަމަ ް‬ ‫ޖިންނިއަވަލާފަ ި‬ ‫އވެ‪ .‬ނޫނީ އެހެން މީހުންގެ ސަމާލުކަން ހޯދަން‬ ‫ގަބޫލުކުރެ ެ‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ވން ވެގެން ''ފިލްމު''ކުޅެނީ ެ‬ ‫ޔ ަ‬ ‫އވެ‪ .‬ނުކި ަ‬ ‫އސަނީ ެ‬ ‫''އެކްޓް''ޖަ ް‬

‫ވގަތެވެ‪ .‬ކުރިން ކުރެވެމުންދިޔަ ތަދުގެ‬ ‫ހުއްޓުމެއް ނެތި ބޭރު ެ‬

‫އވެ‪ .‬ނަމަވެސް ހަށިގަނޑު‬ ‫އިހުސާސް މިހާރު ކެނޑިއްޖެ ެ‬ ‫އވެ‪ .‬ކޮނޑުން ދަބަސް‬ ‫ލވެ އަރާމަށް ބޭނުންވެފަ ެ‬ ‫ވަނީ ވަރުބަ ި‬ ‫ގއި ބަރިބަރިއަށް‬ ‫ގޗާ ަ‬ ‫ނައްޓައިލުމަށްފަހު އާރާމު ބަ ީ‬ ‫ފއިވާ ހަށިގަނޑު‬ ‫ޖަހާފައިހުރި ޖޯލިތަކުން ޖޯއްޔަކަށް ލޮޑުވެ ަ‬ ‫ދޫކޮށްލީމެވެ‪.‬‬ ‫ލއެއް‬ ‫ސ އުޅުނު ލޯބިލޯބި އާއި ާ‬ ‫އއި ް‬ ‫ވގުތު މޫދަށް އެރެން ަ‬ ‫އެ ަ‬ ‫ކކޫ‬ ‫ކޑަ ަ‬ ‫ތވެ‪ .‬ދެއަތް ކުރިމައްޗަށް ދަމާލައި ު‬ ‫އގަ ެ‬ ‫ލޮލުގައި އަޅަ ި‬ ‫ދމާއަށް ދަރިފުޅު ދުވަމުން‬ ‫މަތީ އިށީނދެއިން ބައްޕައާ ި‬ ‫ގޓް‬ ‫ކރެއް ނެތިއެވެ‪ .‬ޔޯ ަ‬ ‫ލއް ފި ު‬ ‫އވެސް ޚިޔާ ެ‬ ‫އ ް‬ ‫ދިޔައީ ެ‬ ‫ތަށްޓެއް ހިފައިގެން މަންމަ ދުވަމުން ދިޔައީ ދަރިފުޅުގެ‬

‫ފަހަތުންނެވެ‪ .‬މަންމަ އަތުގައި ނުޖެހެން އެމަންޖެ ހެމުން‬ ‫ވސް‬ ‫ކވެ‪ .‬އަހަރެން ެ‬ ‫އވެ‪ .‬ހާދަހާ އުފާވެރި މަންޒަރެ ެ‬ ‫ދިޔަ ެ‬ ‫ފވެރިކޮށް އުޅެން ބޭނުމެވެ‪.‬‬ ‫އެހައި އު ާ‬ ‫ލއެވެ‪ .‬އެކަމަކު‬ ‫އގެ އަސަރު ހިނގައި ި‬ ‫ހިތުގައި ހަސަދަ ި‬ ‫ދވަމުން‬ ‫ށވެ‪ު .‬‬ ‫ޔއީ މަދު ސިކުންތުކޮޅަކަ ެ‬ ‫އެކަން ދެމިގެން ދި ަ‬ ‫ޕގެ އުނގަށް ވަނުމާއެކު ނުހަނު‬ ‫ދިޔަ ދަރިފުޅު ގޮސް ބައް ަ‬ ‫އގެން‬ ‫ށ ި‬ ‫އހަރެންގެ ކޮނޑުވަ ަ‬ ‫ލޯބިން ބައްޕަ ބައްދާލިއެވެ‪ަ .‬‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫މީހެއްގެ ހިމާޔަތް ލިބުނު އިހުސާސް ކުރެވު ެ‬ ‫ށވެސް‬ ‫ރންގެ ހަންގަނޑަ ް‬ ‫އގެ ހޫނުކަން އަހަ ެ‬ ‫ހަށިގަނޑެ ް‬ ‫ވސް‬ ‫އއް ެ‬ ‫ތންވުމެއް ކުރެހުނީ ެ‬ ‫ނވެ‪ .‬ތުންފަތުގައި ހިނި ު‬ ‫ކުރެވު ެ‬

‫ކވެ‪ .‬އެހެން މީހުންގެ‬ ‫އއެ ެ‬ ‫އވެ‪ާ .‬‬ ‫އިހުތިޔާރަކާ ނުލަ ެ‬ ‫މވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫ގވެސް އުފާވެރިކަ ެ‬ ‫މކީ އަހަރެން ެ‬ ‫އުފާވެރިކަ ަ‬ ‫މީހުންގެ ހިތާއި ސިކުނޑިއަށް ލިބޭ ތަނަވަސްކަމަކީ‬ ‫މވެ‪.‬‬ ‫ވސް ފާގަތިކަ ެ‬ ‫އަހަރެންގެ ެ‬ ‫އެހިތްފަސޭހަ ފަޒާއިން ޖެހޭ ފިނިފިނި ރޯޅިތަކުން ހިތަށް‬ ‫ޔގޮތްވެސް‬ ‫ވގުތު ދި ަ‬ ‫އަރާމު ހޯދައިދޭން އިނދެވުނު އިރު ަ‬ ‫ރވުމުން ގެއަށްދާން‬ ‫ނ ކައި ި‬ ‫ނޭނގުނެވެ‪ .‬ސްކޫލު ގަޑިނިމެ ް‬ ‫ލއް‬ ‫ރކަމުގެ ސާ ެ‬ ‫ސކަމާއި މޮޅިވެ ި‬ ‫ކވެސް ހާ ް‬ ‫ނއް ާ‬ ‫ތެދުވީމެވެ‪ .‬އަ ެ‬ ‫ޅއިލަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ށއިގެން އޮ ަ‬ ‫ހިތުގެ ފާރުތައް ވަ ަ‬ ‫ބނީ ލަދުން ބޯހަލާކުވާވަރުވޭ!‬ ‫އގަތީ! ހުވާ މި ު‬ ‫ވޑަ ި‬ ‫އއް ަ‬ ‫''މި ޮ‬

‫އސާ ވަންނިތައް‬ ‫ހަފުތާއަކު އެއްފަހަރު ތިޔަ ޖަ ް‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬ ‫މގޭ‬ ‫ލއެވެ‪ަ '' .‬‬ ‫ނުޖެއްސިއްޔާ މީހަކަށް ނުވޭދޯ!'' މަންމަ ކުދިކިޔައި ި‬

‫ރވުނީ ހިމޭންކަމެވެ‪ .‬ބައްޕައަށް‬ ‫އިހުތިޔާރުކު ެ‬

‫އޗަކުންނެވެ‪.‬‬ ‫އެ ް‬

‫ކ ނުކިޔަވާ‬ ‫އ ު‬ ‫ދަރިއެކޭ ބުނަންވެސް ފޫހިވޭ! ތިނޫނިއްޔާ ނޫޅޭ މަގޭ ދަރި ަ‬

‫ތކަށް ވެސް‬ ‫އއްގޮ ަ‬ ‫މއް ެ‬ ‫ވިސްނައިދޭނީ ކިހިނަކުން ކަ ެ‬

‫ޖާހިލެއް"‬

‫ނޭނގުނެވެ‪.‬‬

‫އގޮތަށް‪.‬‬ ‫"މިމުހަންމަދު ކޮންމެ ކަމަކަށް ވިސްނާނީ ެ‬ ‫ވއްޖެ‪.‬‬ ‫ޖިންނީގެ ކަމެއް ނޫނޭ މިހާރު އެތައް ފަހަރަކު ބުނެ ި‬

‫ގއި މަޑުމަޑު ރިހުމެއް‬ ‫ނގެ މޭ ަ‬ ‫އިސްޖެހިފައި ހުރިއިރު އަހަރެ ް‬

‫އވުނު‬ ‫ޓވީން ި‬ ‫ހގެން ދިޔައީ ީ‬ ‫ކއްލިއަކަށް ސި ި‬ ‫''އާޚް'' ު‬

‫ޅކޭ‪ ".‬މަންމަ ފޯނު‬ ‫އެއީ އޭނަ ކުޅެލާ ޑްރާމާ ކޮ ެ‬

‫ނ ހީވުމުން ހިންދިރުވައިލެވުނެވެ‪.‬‬ ‫އުފެދުނެވެ‪ .‬ލަގޮނޑި ތާށިވާހެ ް‬

‫މތިން މީހަކު ތިރިއަށް‬ ‫އަޑުންނެވެ‪ .‬ފެނުނީ ވަރަށް ަ‬

‫ނވެ‪.‬‬ ‫ކުރުކޮށްލާފައި ތެދުވެ އަހަރެން މަތަކުރެވޭތޯ އުޅު ެ‬

‫އ ހުރި‬ ‫މަންމަގެ ދުލުން ބޭރުކުރި ކޮންމެ ބަހަކުން ހިތުގައި އުފެދިފަ ި‬

‫ޑށް ފިނިވެލިއެވެ‪.‬‬ ‫ވެޓޭތަނެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ މޭގަނ ަ‬

‫އ އަހަންނާ ދިމާއަށް‬ ‫ގވާފަ ި‬ ‫ބައްޕަވެސް ދޮންބެއަށް ޮ‬

‫އމެ‬ ‫ޒވަމުން ދިޔައެވެ‪ .‬ނުރޯން ސިކުނޑި ކިތަ ް‬ ‫ރޯ ފާރުގަނޑު ތާ ާ‬

‫ޓގެ އަންނަން ފެށިއެވެ‪.‬‬ ‫ޓ–ގްރެވެ ީ‬ ‫ގއި އެން ި‬ ‫އއް ަ‬ ‫ކ‪-‬ފިކްޝަން ޝޯ ެ‬ ‫ސައިންޓިފި ް‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ނވި ެ‬ ‫އކަމަށް އެއްބަހެއް ު‬ ‫ވިސްނައިދިނަސް ހިތް ެ‬

‫ޖހި އެމީހާ ވަރަށް ބާރަށް‬ ‫މއްސަލައަށް ެ‬ ‫ވއިސްއަށް ަ‬ ‫ޑި ަ‬

‫''ހޫން ދެން ލޮލުން ފެން ބާލާނީ! މަށަށް ފެނޭ ކަލޭ ސްކޫލުން‬ ‫އނު''‬ ‫އ ް‬ ‫އއް ލިބޭނެ ެ‬ ‫ކެނޑިގެން ފިލްމުކުޅެން ދާން! ގައިމު މުސާރަ ެ‬ ‫ގސް މަންމަ‬ ‫ލފައި ކުދިކިޔަމުން ޮ‬ ‫ވއި ާ‬ ‫ނއް ަ‬ ‫ހުޅުވާފައި ހުރި ޓީވީ ި‬

‫މއި‬ ‫ޅވެރިކަ ާ‬ ‫ޑގައި ރު ި‬ ‫ވނެވެ‪ .‬އެ އަ ު‬ ‫އ ު‬ ‫ބާރުބާރަށް ދޮރުލެއްޕި އަޑު ި‬ ‫ވއެވެ‪.‬‬ ‫ރުންކުރުކަން ި‬ ‫ވގި‬ ‫ދވެންދެންނެވެ‪ .‬ދެފައިން ާ‬ ‫ޓރިއަށް ވަ ެ‬ ‫އަހަންނަށް ކެތްކޮށްލެވުނީ ކޮ ަ‬ ‫ލއި‪،‬‬ ‫އވެ ަ‬ ‫ގއި ލަ ް‬ ‫ނވެ‪ .‬ދޮރު ަ‬ ‫ދޫވާހެން ހީވުމުން ހުރިތަނަށް ތިރިވެވު ެ‬ ‫ރކަށް ރޮއިލުމަށް ދޫދިނީމެވެ‪ .‬މިފަހަރު‬ ‫ހިތާއި ސިކުނޑި ބޭނުންވާ ވަ ަ‬ ‫ތއް ބަނޑުން‬ ‫މވެ‪ .‬ނުހިފޭއްޓިގެން ތެޅިފޮޅޭ ޖަޒުބާތު ަ‬ ‫ހުއްޓައިލާކަށް ނޫޅެ ެ‬ ‫އހާނޭ ހަމަ އެކަކުވެސް ނެތެވެ‪ .‬މިއީ‬ ‫ކޮށްލަން ހިތް އެދުނަސް އަޑު ަ‬ ‫އގެ އަތަށް ފެން‬ ‫އ ް‬ ‫ގވެރި ެ‬ ‫އަބަދުވެސް އަހަރެންގެ ހާލެވެ‪ .‬އޯ ާ‬ ‫ސ ފަސްދީ‬ ‫ކގައި އެންމެ ލޯބިވާ މަންމަވެ ް‬ ‫ވޅުތަ ު‬ ‫އވާ ދަނޑި ަ‬ ‫އގެންފަ ި‬ ‫ބޮވަ ި‬ ‫ބއި‬ ‫ށކީ ކޮ ަ‬ ‫ދަނީ އެނބުރި ބަލައިލުމެއް ނެތިއެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ ކު ަ‬

‫ވ؟‬ ‫ހެއްޔެ ެ‬ ‫ހޔާތަކީ‬ ‫ކވެ‪ .‬އަހަރެންގެ ަ‬ ‫އވީ ޖަވާބު ލިބުމެއްނުވާ ސުވާލުތަކެ ެ‬ ‫ހިތުގަ ި‬ ‫އވާ‬ ‫ނވެފަ ި‬ ‫ފއިވާ ވާފަށެއް ކަހަލައެވެ‪ .‬އަރައިރު ް‬ ‫އޮޅުންބޮޅުންވެ ަ‬ ‫ހމަޖެހޭ ވަރަށް ރޮވުމުން ނެތް‬ ‫ދއެވެ‪ .‬ހިތް ަ‬ ‫ހައިޖާނުގަނޑެއްފަ ަ‬ ‫އގެން ނަމާދުކޮށްލީމެވެ‪.‬‬ ‫ޒވެލަ ި‬ ‫ފންވަރާ ތާ ާ‬ ‫މވެ‪ެ .‬‬ ‫ހިތްވަރެއްލާފައި ތެދުވީ ެ‬ ‫ޓވެ‪ .‬ކިތަންމެ‬ ‫ރއް ހުއް ެ‬ ‫ތގައި މަޑު ތުރުތު ެ‬ ‫އވެގެން ތުންފަ ު‬ ‫އޭރު ބަނޑުހަ ި‬ ‫ކާހިތް ނެތަސް ބަނޑުހައިހޫނުކަން ފިލުވައިލަން ބޭނުންވީ ﷲއަށް‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ޓަކަ ެ‬ ‫އނީ‬ ‫އފައި ހުއްޓެއް ކަމަކު ބައްޕަ ި‬ ‫ޅވަ ި‬ ‫ގއި ޓީވީ އަ ު‬ ‫ސިޓިންގރޫމު ަ‬ ‫އގެން‬ ‫ބއްދާލަ ި‬ ‫އގައި ަ‬ ‫ނއެ ް‬ ‫ނވެ‪ .‬ކުޝަ ް‬ ‫ފޯނަށް ނަޒަރު ހުއްޓާލައިގެން ެ‬

‫ކޓަރީގެ‬ ‫ވނީ ނިދާފައި އޮތް ހެންނެވެ‪ޮ .‬‬ ‫ޅގެން އޮތް ދޮންބެ ހީ ަ‬ ‫ކުރު ގެ ި‬ ‫ހންނަށް‬ ‫ބއްޕަ އަ ަ‬ ‫އއަޑަށް ަ‬ ‫ދޮރު ލެއްޕީ ކިތަންމެ މަޑުން ނަމަވެސް‪ެ ،‬‬ ‫ކވެސް ބަލައިލީ ފޯނަށެވެ‪ .‬ނިކަން‬ ‫ނއް ާ‬ ‫އ‪ ،‬އަ ެ‬ ‫ނޒަރެއް ދީފަ ި‬ ‫އަވަސް ަ‬ ‫ކ ޖޭމު‬ ‫އ ު‬ ‫ރކިރުތަށްޓަކާ ެ‬ ‫ޓރިއަށް ގޮސް ޯ‬ ‫އވަސް ކޮށްލާފައި ކާކޮ ަ‬ ‫ސ ަ‬ ‫އަވަ ް‬ ‫އއަށްފަހު ކޮޓަރިއާ ދިމާއަށް‬ ‫ކއިލީމެވެ‪ެ .‬‬ ‫ޗއް ަ‬ ‫ޖަހައިގެން ޕާންފޮއް ެ‬ ‫ބއްޕަ‬ ‫ދވުމުގެ ކުރިން ަ‬ ‫އކަމަކު ވަ ެ‬ ‫ޅވުނެވެ‪ެ .‬‬ ‫އވެ‪ .‬ދޮރުހު ު‬ ‫ދިޔައީ ެ‬ ‫ހސްކޮށް ހުރި ސޯފާއަށެވެ‪.‬‬ ‫ވއިލާފައި އިޝާރާތްކޮށްލީ ު‬ ‫ގޮ ަ‬ ‫އއި ވާހަކަބުނި! ބައްޕައަށް‬ ‫އ އިނދެފައި ަ‬ ‫ގ ި‬ ‫ސކޫލު ަ‬ ‫''ޒާމާ! މިއަދުވެސް ް‬ ‫އވާ‬ ‫މއްހެން‪ .‬އަދިވެސް އަންޖޫ ލަ ް‬ ‫ހީވަނީ ތީހަމަ ސިހުރެއްގެ ކަ ެ‬ ‫ގންވީނު'' ކުރީމަތީ ހުރި މޭޒަށް ބައްޕަގެ‬ ‫ކއް ނަ ަ‬ ‫ރުޤްޔާގެ ސެޝަންތަ ެ‬

‫އރު އޮތީ‬ ‫ވ ި‬ ‫އ ި‬ ‫ގއި ބޭ ް‬ ‫ދެފައިއަރުވާ ހަމަޖެހިލުމަށް ފަހު ފޯނުވެސް އެތަނު ަ‬ ‫ފއެވެ‪ .‬އަހަންނަށް‬ ‫ކގެ ތަރުޖަމާއެއް ހުޅުވާ ަ‬ ‫އޔަތްތަ ު‬ ‫ޤުރުއާނުގެ ާ‬ ‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ދއިން ފެށުނު ތަދު‬ ‫ނއެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ މާބަ ަ‬ ‫ވެއްޓު ީ‬

‫ސވެޔޭ‬ ‫"އަހަންނަށް އެހެން މީހުންނަށް ވާތަދު އިހުސާ ް‬ ‫މަންމާ‪ .‬އަހަރެން މިކުޅެނީ ޑްރާމާއެއް ނޫނޭ‪ .‬ބައްޕާ‬

‫ޔ ހަމައަށް ފޯރުމާއެ ު‬ ‫ސ ދެފަ ާ‬ ‫ދުވަމުން ތިރިއަށް ގޮ ް‬ ‫ގ އުނދަގުލެއް ނޫނޭ‪.‬‬ ‫ކ ފައި އަހަންނަށް މިވަނީ ޖިންނިއެއް ެ‬ ‫ށގަނޑު ބުރިބުރިވަމުން‬ ‫ތުރުތުރުއަޅަން ފެށިއެވެ‪ .‬މޭކަ ި‬ ‫އއް ވާތަން ފެނުނީމަ‬ ‫މީހުން ދެރަ ވީމަ މީހުންނަށް އަނިޔާ ެ‬

‫ވއެވެ‪.‬‬ ‫ދިޔަ ކަހަލަ އިހުސާސެއް ކުރު ި‬

‫ކހަލަ ވާހަކައެއް‬ ‫އ ަ‬ ‫ވޔޭ‪ެ .‬‬ ‫އަހަންނަށްވެސް ތަދު ެ‬

‫ކކޫގެނެސް‬ ‫ވއި ަ‬ ‫އޗަށް އަރު ަ‬ ‫އަހަރެންގެ ފައި ސޯފާމަ ް‬

‫ރގައި‬ ‫ޑއިވުނަސް އަހަންނަށް ތަދުވެޔޭ" ބޮލުތެ ޭ‬ ‫އަ ު‬

‫ގއެވެ‪.‬‬ ‫ލވުނީ ބޭއިހުތިޔާރު ަ‬ ‫ސއި ބާރުކޮށް ެ‬ ‫މޭގައި ޖައް ަ‬

‫އއީ‬ ‫ދލުކުރިއާ ހަމައަށް ަ‬ ‫އެތުރެމުން ދިޔަ ލަފުޒުތައް ު‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ތޔާރަކާނުލަ ެ‬ ‫އވެސް އިހު ި‬ ‫ނިތްކުރިން އޮށްދާ ފާޅުވާން ފެށިއިރު އަހަންނަށް ވަމުން އެ ް‬ ‫ޕގެ މޫނުމަތިން ފެންނަންހުރީ‬ ‫ދިޔަ ގޮތުން ބައް ަ‬ ‫ފއި އިން‬ ‫ކވެ‪ .‬ހަދާނެ ނުހަދާނެ ގޮތެއް ނޭގި ަ‬ ‫ސުވާލުމާކެ ެ‬

‫ރކު‬ ‫ކމެއް؟ ކޮންއި ަ‬ ‫އވެ ަ‬ ‫"ނޭނގެ މިހެންވަނީ ކީ ް‬ ‫ގ؟ ބޮޑުވި ވަރަކަށް ތަދު‬ ‫އވެސް ނޭނ ޭ‬ ‫ފެށުނުކަމެއް ކަމެ ް‬

‫އަހަރެން‬

‫ގނީ‪ .‬އަހަރެންވެސް ބޭނުން‬ ‫އކަން އެނ ެ‬ ‫ދވަމުން އަ ި‬ ‫ވަރުގަ ަ‬

‫ކންފަތުގައި ޖަހައިގެން‬ ‫ޔއީ ފޯނު ަ‬ ‫ސއިގެން ދި ަ‬ ‫ސިއް ަ‬

‫ތއް ބޭރުކޮށްލެވުނީ‬ ‫ވކަން ބަލަން‪ ".‬ޝަކުވާ ަ‬ ‫މިހެންވަނީ ކީއް ެ‬

‫ކޮޓަރިން ނުކުތް މަންމަ ދޮރުލެއްޕިލެއް ބާރުކަމުންނެވެ‪.‬‬

‫އއްހެން‬ ‫ވއިސޫރި ެ‬ ‫ގއި ަ‬ ‫ބޭނުންވެގެންނެއް ނޫނެވެ‪ .‬ސިކުނޑީ ަ‬

‫ކރީންގައި އިނގިލި‬ ‫ފޯނު މޭޒުމަތީ ބާއްވާފައި ސް ް‬

‫ނއެވެ‪.‬‬ ‫އެނބުރެމުން ދިޔަ ހައިޖާނުގަނޑަށް ކެތްކޮށް ނުލެވު ީ‬

‫އވާ ހިތުގެ‬ ‫ގޑުބަޑު ވެފަ ި‬ ‫ޑކުން ަ‬ ‫ފއިވާ އަ ަ‬ ‫އއެކު އެކޮޅުން ކުރަކި ވެ ަ‬ ‫ލއް މަށަން ފެށިއެވެ‪ .‬އެ ާ‬ ‫ޖައްސާލައި އާފަ ެ‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫އވު ެ‬ ‫އޑު ި‬ ‫އކާ މީހާގެ ަ‬ ‫ވާހަކަދަ ް‬

‫އއަތުން‬ ‫ބލުގައި އެ ް‬ ‫އުދާސްތައް ނެރެމުން ދިޔައީ ޮ‬

‫ވއްޓުނީ‪ .‬ބޮލުގެ‬ ‫"އާން‪6 .‬ބުރީގެ ތަނަކުންނޭ ެ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ހިފައްޓައިގެން އިނދެ ެ‬

‫ވފަ‪ .‬ވާތު ފަޔާއި‬ ‫ވސް ފިސްފިސް ެ‬ ‫ނާށިގަނޑު ެ‬

‫"މަރިޔަމް‪ .‬އަހަރުމެންގެ ދަރިފުޅު ހަމަ ރަނގަޅަށްވެސް‬

‫ވސް ބިނދިފައޯ ހުރީ‪.‬‬ ‫މައިބަދައިގެ ހަތަރު ތަނަކުން ެ‬

‫ޗކަށް މަންމަ‬ ‫ބނި އެއް ަ‬ ‫ޖިންނި މޮޔަވެއްޖެ‪ ".‬ބައްޕަ ު‬

‫ޑގައި ނެތް ކަމަށް ނުބިނދޭ‬ ‫ޑޮކްޓަރު ބުނީ ހަށިގަނ ު‬

‫ޖަހައިލީ ހިނިގަނޑެކެވެ‪.‬‬

‫ކަށްޓެއް‪ ".‬އެމީހާ ބުނަމުން ދިޔަ ބަސްތަކުން އެތެރެހަ ި‬ ‫އއް ނުވޭ" އެންމެންގެ ސަމާލުކަން‬ ‫ޔ ެ‬ ‫ށ "ނޫން ޒާއްކޮ މޮ ަ‬ ‫އަން ަ‬ ‫ހއްޓުނެވެ‪.‬‬ ‫އވުނު އަޑަށް ު‬ ‫ދމުން ދިޔަފަދައެވެ‪ .‬ހަށިގަނޑުގެ ނާރުތައް ބުރިބުރި ދޮރުކައިރިން ި‬ ‫ށ އެރި ތަދު އެންމެ ހަލުވި‬ ‫ކުރަމުން ދިޔަކަހަލައެވެ‪ .‬ބޮލަ ް‬

‫ނ ލާފައި ގޮސް މުޅި‬ ‫ރއި ް‬ ‫ގއި މާބަދައިގެ ތެ ެ‬ ‫ދުވެލީ ަ‬ ‫ފރާތު މަރުވަޅަށް‬ ‫ހަށިގަނޑަށް ފެތުރިގަތެވެ‪ .‬ދެ ަ‬ ‫އޅައި‬ ‫އކު ބޮލުގައި އަތް ަ‬ ‫ރވުނު ތޫނުކަމާ ެ‬ ‫އިހުސާސް ކު ެ‬ ‫ނށް ތިރިވެ‬ ‫ހަޅޭއްލަވަން ފެށުނެވެ‪ .‬ހުރިތަ ަ‬

‫އކު ބުނެލިއެވެ‪.‬‬ ‫ނކަމާ ެ‬ ‫"ނަބާ؟" ބައްޕަ ހައިރާ ް‬ ‫ޔވަން ބޭރަށް ދިޔަފަހުން ދޮންތަ ރަށަށް އައިކަމެއް‬ ‫ކި ަ‬

‫އަހަރެން ނުދެނަހުރީމެވެ‪ .‬ހީވާ ގޮތުން މަންމައާއި‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ގ ެ‬ ‫ށވެސް ނޭނ ެ‬ ‫ބައްޕައަކަ ް‬

‫ފށުނެވެ‪.‬‬ ‫މޮޔައެއްފަދައިން ތެޅިފޮޅެން ެ‬

‫ޑއް‬ ‫އށް އެވާހެން ވާ ފްރެން ެ‬ ‫އކޮ ަ‬ ‫ގވެސް ހުރޭ ޒާ ް‬ ‫"އަހަރެން ެ‬

‫ށ ރޯން ފެށުނެވެ‪.‬‬ ‫ކއްޖެއްފަދައިން ބާރުބާރަ ް‬ ‫ކުޑަ ު‬

‫ޑކްޓަރަށް ދެއްކި‪ .‬އެހާ‬ ‫ޅގަ‪ .‬އަހަރެން ބުނެގެން ޮ‬ ‫އެކޮ ު‬

‫ވން ކަރުނަވަޅުން‬ ‫އޅަމުންދިޔަ ޭ‬ ‫ގއި ަ‬ ‫ހަށިގަނޑު ަ‬

‫އއް ނުވާނެ‪ .‬އޭގެފަހުން އަދި ޚަބަރެއް ނުވެ‪.‬‬ ‫ކްލޯޒް ެ‬

‫އކު ބޭރުވެގެން ދާނެ ނަމައޭ‬ ‫ފައިބަމުންދިޔަ ކަރުނަތަކާ ެ‬

‫ކއިން‬ ‫ރަނގަޅު ކަންނޭނގެ މިހާރު" ދައްކަމުން ދިޔަ ވާހަ ަ‬

‫ހިތަށްއެރިއެވެ‪.‬‬

‫ނވެ‪.‬‬ ‫ނއިރު ހުރިކަން އެނގު ެ‬ ‫ދޮންތަ‪ ،‬އެތަނުގައި ވަރަށް ގި ަ‬

‫ޗއް‬ ‫އއް ެ‬ ‫ވއިގެން އުޅޭ ެ‬ ‫އވަލަ ަ‬ ‫ގޅާބަލަ‪ަ .‬‬ ‫"އަންޖޫއަށް ު‬ ‫އޅެނީ‪ ".‬ބައްޕަ ނިކަން‬ ‫ދގެން އެ ު‬ ‫މިހާރު ގަޔަށްވަ ެ‬ ‫ޒވީ‬ ‫ސތައް އަމާ ު‬ ‫ހާސްވެފައި ހުރެގެން ބުނިބަ ް‬ ‫މަންމައަށްކަން އެނގުނީ މަންމަ އެއާ ވިއްދާފައި ބުނި‬

‫ދޮންތަ އެއުޅެނީ މަންމަ ލަދުގަންނުވަން ކަމުގައި މަންމަ‬ ‫ކޓް އެމީހުން ނުބަލާނެ‬ ‫އ ް‬ ‫ބުންޏެވެ‪ .‬އަހަރެން ދައްކާ ެ‬ ‫އވެސް ބުންޏެވެ‪.‬‬ ‫ކަމުގަ ި‬ ‫ލމަތާ އެނގޭނީ!" ބައްޕަ‬ ‫ދއްކާ ި‬ ‫"އަޅެ އެއްފަހަރުވެސް ަ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫‪24‬‬

‫އހަންނަށް‬ ‫މގައި ަ‬ ‫ސވިކަ ު‬ ‫އއްބަ ް‬ ‫ބޯޖަހައިލި ގޮތުން ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ެ‬

‫ސ އަދި މިކަމުގެ‬ ‫ވޔަ ް‬ ‫ދޅު ި‬ ‫ސައިންޓިސްޓުން ވި ާ‬

‫އގައި‬ ‫ޑއެ ް‬ ‫ދއްވާ ގޮނ ި‬ ‫މުސްކުޅި ފުރާގެ އަންހެނެއް ު‬

‫ރވުނެވެ‪.‬‬ ‫ގަބޫލުކު ެ‬

‫އަސްލު ސަބަބުތަކެއް ނޭނގެ‪ .‬މިކަމުގެ އުނދަގޫ‬

‫އއިނު އަހަރެންގެ‬ ‫ހގެ ނޭފަތްމަތީ އޮތް ަ‬ ‫އިންއިރު އެމީ ާ‬

‫މހުން ހިޔާރުކުރޭ‬ ‫ބަރުދާސްތުކުރާ ވަރަށް ގިނަ ީ‬

‫ނޭފަތް މަތީ އޮތްކަހަލައެވެ‪ .‬ގޮނޑި ދުއްވަން‬

‫އ ނަރުހުންނަށް‬ ‫ޑކްޓަރުންނާ ި‬ ‫ސިއްހީ ދާއިރާ‪ޮ .‬‬

‫އގެން ހުރި ޑޮކްޓަރުގެ‬ ‫ޓ ި‬ ‫ޑގައި ހިފަހައް ަ‬ ‫މުއްގަނ ު‬

‫ހސާސްތައް އެނގުމުން‬ ‫އެމީހުންގެ ޕޭޝެންޓުންގެ އި ު‬

‫އވެ‪ .‬އެހުރިހާ‬ ‫ނގެ އަތްފަދަ ެ‬ ‫ތކީ އަހަރެ ް‬ ‫އވާ އަ ަ‬ ‫މުށްކެވިފަ ި‬

‫އވޭ‪ .‬ޑޮކްޓަރ ޖޯލް ސަލިނަސްގެ‬ ‫ގިނަ ފައިދާ ތަކެ ް‬

‫ނވެ‪ .‬ކޮންމެވެސް ދުވަހަކުން‬ ‫ކަމެއް އިހުސާސް ކުރެވު ެ‬

‫ވރަށް ބޮޑަށް‬ ‫ގގުލް އިން ކިޔާލީމަ ަ‬ ‫ވާހަކަ ޫ‬

‫ނކަމުގެ ފޮނި‬ ‫ކޓަރު ހުރި މަގާމުގައި ހުރެވޭ ެ‬ ‫އަހަރެން އެޑޮ ް‬

‫އިންސްޕަޔަރ ވާނެ" ޑޮކްޓަރ ކުރިއަށް‬

‫އުންމީދު ކުރެވުނެވެ‪ .‬މިއަދު މިނަގައި ނަފްސާނީ އަދި‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ގެންދިޔަ ެ‬

‫ޖިސްމާނީ ސެޝަންތަކުން އަހަރެންގެ ދަތި ހާލަތާ‬

‫ދގެ ‪ 1.6%‬މީހުން‪ ،‬އެއީ ކޮންމެ‬ ‫"ދުނިޔޭގެ އާބާ ީ‬

‫ނތައް ދުށީމެވެ‪.‬‬ ‫ކުރިމަތިލެވޭނެ ކަމުގެ ހުވަފެ ް‬

‫‪ 100‬މީހަކުން ‪ 2‬މީހަކު ސިނެސްތީސިއަރއާ‬

‫އ އެހީތެރިކަމެވެ‪.‬‬ ‫އަހަންނަށް ބޭނުންވީ އަޅާލުމާ ި‬

‫ކުރިމަތިލައި‪ .‬އެކިމީހުންނަށް މިކަން ކުރިމަތިވަނީ‬

‫މވެ‪.‬‬ ‫އެހެންމީހުން އަހަރެންގެ އިހުސާސްތަކަށް ގަދަރު ކުރު ެ‬

‫ކވަރަށް‪ .‬މިކަން ބޮޑަށް ފެންނަނީ އަންހެނުންގެ‬ ‫އެ ި‬

‫އަހަރެންގެ ފަރާތުން ހަގީގަތް ހޯދުމެވެ‪ .‬ރަހުމަތްތެރިންނާއި‬

‫ރއްޖޭގެ‬ ‫އން އެކަކު‪ާ .‬‬ ‫އގެ ތެރެ ި‬ ‫ފަރާތުން‪ .‬ޒާމާއަކީ ޭ‬

‫ޒވެ‬ ‫އދު އެދުވަސް މާ ީ‬ ‫ލގެ މަލާމާތެއްނޫނެވެ‪ .‬މި ަ‬ ‫އާއި ާ‬

‫އއްބާރުލުން‬ ‫ފުރަތަމަ ކޭސްމީ‪ .‬އެހެން މީހުންގެ ެ‬

‫ގތް އެނގުނީތީ ﷲއަށް‬ ‫އވެ‪ .‬އެންމެންނަށް ހަގީ ަ‬ ‫ދިޔައީ ެ‬

‫ޑކްޓަރގެ‬ ‫ލިބިއްޖެނަމަ އަސްލުމީ ނިއުމަތެއް" ޮ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ޖވާބުލިބުނީ ެ‬ ‫ވލުތަކެއްގެ ަ‬ ‫ޝުކުރު ކުރަމެވެ‪ .‬ހުރިހާ ސު ާ‬

‫ވގެން‬ ‫އ ެ‬ ‫އވާ ހިތްވަރު ާ‬ ‫ފ ި‬ ‫ވާހަކައިން އަހަރެންގެ އެލި ަ‬

‫ނމިއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫މިއަދު ހުރިހާ ޖަގަޑާތަކެއް ި‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ދިޔަ ެ‬

‫ޙޔާތުގެ ވާފަށް ރޫޅި‪،‬‬ ‫ފއިވާ ަ‬ ‫އޮޅުންބޮޅުންވެ ަ‬

‫ހޮސްޕިޓަލް ތެރެއަށް ވަތްއިރު ދޮރުވާނަކަށް ހުރި‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ވއްޖެ ެ‬ ‫ޑއް ޚަލާސް ެ‬ ‫ހަމަޖެހިއްޖެއެވެ‪ .‬ހުރިހާ ގުޖަ ެ‬

‫ޅއް‬ ‫އވުނީ ތަންކޮ ެ‬ ‫އޑު ި‬ ‫ވގޮތެއް" ބައްޕަގެ ަ‬ ‫''އަޅެ ބަލަމާ ހިނގާ‪ާ ..‬‬ ‫މަޑުންނެވެ‪.‬‬ ‫ސތީޓްއެއް‪ .‬މިރަރޓަޗް‬ ‫ޓޗް ސިނެ ް‬ ‫"ޒާމާއަކީ މިރަރ ަ‬ ‫ތއް‬ ‫އކީ އެހެން މީހަކަށް ކުރެވޭ އިހުސާސް ަ‬ ‫ސިނެސްތީސިއަރ ަ‬ ‫ވއިދޭ‬ ‫ރ ަ‬ ‫ވސް ކު ު‬ ‫މިސާލަކަށް އަތްލުމުން ކުރެވޭ އިހުސާސް ތިމާއަށް ެ‬ ‫ޅގަނޑު‬ ‫ގއްޖެ‪ .‬އަ ު‬ ‫ހާލަތެއް‪ .‬ދެންމެ ހަދާލި ޓެސްޓު ތަކުން އެނ ި‬ ‫އސައިލި ތަނުން‪ ،‬އެތަންފެނުނީމަ ހަމަ‬ ‫ގއި ޕިންގެ ކޮޅު ޖަ ް‬ ‫ކަނާއަތު ަ‬ ‫ގއާއި‬ ‫ސކޫލު ަ‬ ‫ކަނާއަތުގެ އެތަނަށް ތަދު އިހުސާސް ކުރެވުނު ޒާމާއަށް‪ް .‬‬ ‫އ‪،‬‬ ‫އވަ ި‬ ‫އ ް‬ ‫އކުންވެސް މީހަކަށް ދެރަ ެ‬ ‫ޑއޯ ަ‬ ‫ޓވީ އަކުން ނޫނީ ރޭ ި‬ ‫ގއި ީ‬ ‫ގޭ ަ‬ ‫އވައި އަޑު އިވުނީމަ ނޫނީ ފެނުނީމަ ތިވާގޮތްތަކަކީ ހަމަ‬ ‫އ ް‬ ‫އަނިޔާ ެ‬ ‫އސަ ޑޮކްޓަރ ޒާރާ‬ ‫ތއް‪ ".‬ނާރުގެ ހާ ް‬ ‫ތއް ަ‬ ‫މިކަމުގެ ސަބަބުން ވާކަން ަ‬ ‫ތށް‬ ‫ބއްޕަގެ ނި ަ‬ ‫އވެ‪ަ .‬‬ ‫އނީ ގަބުވެފަ ެ‬ ‫ޔއެވެ‪ .‬މަންމަ ި‬ ‫ކިޔައިދެމުންދި ަ‬ ‫ވއެވެ‪.‬‬ ‫ފއި ި‬ ‫ރޫގިނަވެ ަ‬ ‫ވސް‬ ‫ކ ެ‬ ‫ނއް ާ‬ ‫ގ އުޅޭނީ ތިވަރުން؟" އަ ެ‬ ‫"ދެން މީނާ ކިހިނެއް ދުނިޔޭ ަ‬ ‫ކވެ‪.‬‬ ‫މަންމަގެ ވިހަގަދަ ބަސްތަ ެ‬ ‫ކލް އަދި‬ ‫ރކްޓި ަ‬ ‫ރވޭ ކަމެއްނޫން‪ .‬އެކަމަކު ޕް ެ‬ ‫"މީ އެއްކޮށް ރަނގަޅު ކު ެ‬ ‫ނ ނޫނީ މެޑިޓޭޓް ކޮށްގެން ތިމާގެ‬ ‫އިމޯޝަނަލް ތެރަޕީތައް ދީގެ ް‬ ‫ތކާ ދެމެދު ތުނި‬ ‫ކއި އެހެން މީހުންގެ އިހުސާސް ަ‬ ‫އިހުސާސްތަ ާ‬ ‫ލން‬ ‫ތކަށްވެސް މީހާ ބާކީކޮށް ަ‬ ‫އއްގޮ ަ‬ ‫އއް ލެވިދާނެ‪ .‬މިއީ ެ‬ ‫ބެރިއަރ ެ‬

‫ގއި ހުންނަ މިރަރ‬ ‫ޖެހޭނެ ސަބަބެއް ނޫން‪ .‬މިކަން ދިމާވަނީ ސިކުނޑީ ަ‬

‫މީހާގެ ބޮލުގައި އޮތް ތޮފި ފެނުމުން އަހަރެންގެ‬ ‫ސސް‬ ‫ޗއް އޮތް އިހު ާ‬ ‫އއް ެ‬ ‫އގެން ެ‬ ‫އވެސް ވަށަ ި‬ ‫ބޮލުގަ ި‬ ‫ދގެން އައި އިރު‬ ‫ރއަށް ވަ ެ‬ ‫ނވެ‪ .‬އެތެ ެ‬ ‫ކުރެވު ެ‬

‫ޑވެ‪.‬‬ ‫އވާ ގުޖަ ެ‬ ‫ލއާއި އަހަންނާ ދެމެދުގަ ި‬ ‫އާއި ާ‬ ‫ޑވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ރަހުމަތްތެރިންނާއި ޓީޗަރުންނާ ދެމެދުވާ ގުޖަ ެ‬ ‫ޑގައި‬ ‫މއްލަ ނަފްސާމެދު ހިތާއި ސިކުނ ީ‬ ‫އަހަރެންގެ އަ ި‬

‫ވސްމެއެވެ‪.‬‬ ‫ރާޅުބާނި ލަމުން ދިޔަ ގުޖަޑު ެ‬

‫ބއެއް‬ ‫ޓވްވީމަކަމަށް ަ‬ ‫ނިއުރޯންތައް މާބޮޑަށް ހައިޕަރ އެކް ި‬

‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫‪-‬‬

‫ރއާން‬ ‫މަންމައާއެކު ނަމާދުކޮށްލައިގެ ޤު ު‬

‫ގ ވާހަކައި އަހަރެންވެސް‬ ‫އުޅެން ނުޖެހުނީސް‪ ''.‬މަންމަ ެ‬

‫އއްފަދައިން ދެން‬ ‫ތކެކޭ ެ‬ ‫ޔވައިލީމެވެ‪ .‬އެހެންދުވަސް ަ‬ ‫ކި ަ‬

‫އވެ‪'' .‬ނޫން މަންމާ‪ .‬ތިހެން ނުބުނައްޗޭ ދެން‪.‬‬ ‫ވއިލި ެ‬ ‫ރޮއް ަ‬

‫އކަތްތައް ކޮށްލުމަށެވެ‪.‬‬ ‫އއް މަސަ ް‬ ‫ރގެ ބަ ެ‬ ‫ދިޔައީ ގޭތެ ޭ‬

‫ނ ކޮންކަމެއް؟‬ ‫މަންމަ އަޅުގަނޑަށް ކޮށްނުދެ ީ‬

‫ގއި އޮތް ފޮތް‬ ‫ނވާލައި އަތު ަ‬ ‫އއްބައްތި ި‬ ‫ދިއްލައިފައި ހުރި ު‬

‫ކނިތައް ކަހައިލުމަށްފަހު‬ ‫އވާ ު‬ ‫ގ ި‬ ‫އއި މަގުމަތީ ަ‬ ‫ގޯތިތެރެ ާ‬

‫އ؟ މަންމަ‬ ‫ނ ގުރުބާނީއެ ް‬ ‫ކއި ނުވަނީ ކޮ ް‬ ‫އަޅުގަނޑަށްޓަ ަ‬

‫އއްބައްތި‬ ‫މވެ‪ު .‬‬ ‫މޑުން ގޮނޑި ދުރުކޮށްލައި ތެދުވީ ެ‬ ‫ލައްޕައިލީމެވެ‪ .‬މަޑު ަ‬

‫ގތީމެވެ‪ .‬އެތެރެއަށް‬ ‫އ ަ‬ ‫އއި ދިމާއަށް ހިނގަ ި‬ ‫ބަދިގެ ާ‬

‫އގު‬ ‫ވސް ަ‬ ‫ކގެ ބަދަލު ދުވަހަކު ެ‬ ‫ކޮށްދިން ކަންތައްތަ ު‬

‫އރީ ހުއްޓިލީމެވެ‪ .‬ފަތިސް ނަމާދުގެ‬ ‫ފޮރުވުމަށްފަހު ގޮސް އެނދުކަ ި‬

‫އގައި ލޯބިން‬ ‫އ ނިންމާލައި މޭޒު މައްޗަށް ނުކުރެވޭނެ މަންމާ‪ ''.‬އަހަރެން މަންމަގެ ގަ ި‬ ‫ވަތްއިރު މަންމަ ހުރިހައިކަމެ ް‬

‫‪:‬‬

‫ޒހިރު‪ /‬ނަފާ‪10 /‬ބީ‬ ‫އހާ މޫސާ ާ‬ ‫މަރިޔަމް މަ ި‬ ‫އގެންނެވެ‪.‬‬ ‫އސަ ި‬ ‫ޑށް އަހަރެން ދިޔައީ ސި ް‬ ‫އ ަ‬ ‫ދޮރުގައި ޓަކިދިން ަ‬

‫ބައްދައިލީމެވެ‪.‬‬

‫ތގައި ޖެހުމުން‪ ،‬ދޮރުގައި ޓަކިދެނީ މަންމަކަން‬ ‫ބަންގީގެ އަޑު ކަންފަ ު‬

‫ބން‪ .‬ސައިބޯގެން‬ ‫ސއި ޯ‬ ‫އވެ‪'' .‬އާދެ ަ‬ ‫ކާން ނަގަނީ ެ‬

‫ވރަށް ހޭލައިފީމޭ ގޮވައިލީ ދޮރު‬ ‫ވ ަ‬ ‫އ ޭ‬ ‫އވެ‪ .‬މަންމައަށް ި‬ ‫ނވި ެ‬ ‫ޔަގީ ް‬

‫އޔާރުވާން‪ .‬މަންމަ މިދަނީ‬ ‫އަވަހަށްދޭ ސުކޫލަށް ދާން ތަ ް‬

‫ކ ނުޖަހައި ހުރުމުން މުޅި މީހާ އޭރު‬ ‫ވގެންނެވެ‪ .‬ފަން ާ‬ ‫ނުހުޅުވަން ެ‬

‫މ އަހަންނަށް‬ ‫ބަޝީރާއްތަމެންގެއަށް‪ ''.‬މަން ަ‬

‫ތށް‬ ‫މންމަގެ ކުރިމައްޗަށް މިހުރިގޮ ަ‬ ‫ހުރީ ދާހިތްލައި ފޯވެފައެވެ‪ަ .‬‬

‫ހިނިތުންވެލުމަށްފަހު ހިނގައިގަތެވެ‪'' .‬މަންމަ މިއަދުވެސް ހިތަށް އެރުމުން ހިނިތުންވެލެވުނެވެ‪ .‬މަންމައަށް ނަތީޖާ‬ ‫އ މަސްކަތަށް ދާތީ‬ ‫ރޯދައީތަ؟'' މަންމަ ސައިނުބޮ ި‬ ‫ރވެ‪.‬‬ ‫ދެއްކުމުން މަންމައަށްވެސް ވީ އަހަންނަށްވެސް ވީ ވަ ެ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫އަރައިފިނަމަ މަންމަ ހިތްހަމަ ނުޖެހޭނެކަން އެނގޭތީ ެ‬ ‫ދމާއަށް‬ ‫ޔއި ި‬ ‫މަންމަ ވުޟޫކޮށްގެ ނުކުންނަންވާއިރަށް ގިފިއް ާ‬ ‫މވެ‪'' .‬އާނާ މިރޭ ފިލާވަޅު ދަސްކުރަން ނުހޭލާ ރެޔަކީތަ؟''‬ ‫ހިނގައިގަތީ ެ‬ ‫މަންމަ ގިފިލިން ނުކުތުމުން‪ ،‬މަންމަ ގާތު އަހަރެން ނިމޭދެން‬ ‫އހަންނަށް‬ ‫ނއިނުލައި ަ‬ ‫އވެ‪ .‬ވިސް ަ‬ ‫ވލުކުރި ެ‬ ‫މަޑުކޮށްދިނުމަށް އެދުމުން ސު ާ‬ ‫ނޫނެކޭ ބުނެވުނުކަން އެނގުނީ މަންމަގެ މޫނުމައްޗަށް ވެރިވި ކުލަވަރު‬ ‫ކން‬ ‫ޔ ަ‬ ‫ނވެ‪ .‬އަހަރެންގެ މޮ ަ‬ ‫ޅއި ލެވު ެ‬ ‫ފެނުމުންނެވެ‪ .‬ދުލުގައި ދަތްއަ ަ‬

‫ނަތީޖާ އަތަށް ލިބުމުން އަހަންނަށް ރޮވުނެވެ‪.‬‬

‫ލންނެވެ‪ .‬މަންމަ ވާނެ އުފާ‬ ‫ނވެ‪ .‬އުފަ ު‬ ‫ދެރަވެގެންނެއް ނޫ ެ‬

‫ނމުން ފުންނޭވާއެއް‬ ‫އއެކޭ ބު ު‬ ‫އަހައިލީމެވެ‪.‬މަންމަ ާ‬

‫ނވާހައި‬ ‫އޖެ‪ .‬ދުވަހަކުވެސް ު‬ ‫ފވެ ް‬ ‫''މަންމަ މިއަދު ވަރަށް އު ާ‬

‫އދައަށް ވުމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އއީ މަންމަގެ ާ‬ ‫ދޫކޮށްލެވުނީ ެ‬

‫ވއްޖެ‪ .‬މިފެންނަނީ ދަރީފުޅު ކުރި ބުރަ މަސައްކަތުގެ‬ ‫އުފާ ެ‬

‫ނަމަވެސް މަންމަ ކޮންމެދުވަހަކު ރޯދައަށް ހުންނަނީ‬

‫އ މެދު ފަޚުރުވެރިވަން‪''.‬‬ ‫އަގު‪ .‬މަންމަ މިއަދު ދަރިފުޅާ ި‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ޗކުން ނުފުއްދޭތީކަން އަހަންނަށް އެނގެ ެ‬ ‫ލިބޭއެއް ަ‬

‫މަންމަގެ ބަސްތަކުން ލޮލުން ކަރުނަ ނިރާލިއެވެ‪.‬‬

‫އހަންނަށް ޓަކައި ވާ‬ ‫ދެލޮ ފުރިގެން އައީ މަންމަ ަ‬

‫ގގެ ހިމާޔަތް ހޯދީމެވެ‪.‬‬ ‫ރޮވެންފެށުމުން މަންމަގެ އުނ ު‬

‫ގުރުބާނީ ފެނިފައެވެ‪.‬‬

‫ސަރުކާރުން ދިން ސްކޯލަރޝިޕްގައި އަހަންނަށް‬

‫ހިތަށް އެރުމުންނެވެ‪'' .‬ކިތަށް ފަހަރު މަންމަ އާނާ ކައިރީ ބުނާނީ‬

‫އވެ‪.‬‬ ‫ވ ެ‬ ‫ރސަތު ލިބުނެވެ‪ .‬އުފާ ި‬ ‫ދުވަސްތައް ހަފުތާތަކަށް‪ ،‬ހަފުތާތައް މަސްތަކަށް ބޭރަށް ކިޔަވަން ދިޔުމަށް ފު ު‬ ‫ބަދަލުވަމުންގޮސް އަހަރެންގެ ޭ‬ ‫ވތީއެވެ‪ .‬އަހަރެން ކަހަލަ‬ ‫އލެވެލް އިމްތިހާނުވެސް އަހަރެންގެ ހުވަފެން ހާސިލު ާ‬

‫ހންނަށް‬ ‫ލއެވެ‪ .‬އަ ަ‬ ‫ނީވެނީ‪ ''..‬މަންމަ އަހަރެންގެ ކަންފަތުގައި ހިފައި ި‬

‫ވޒީފާ‬ ‫ގއި ަ‬ ‫ނިމުނީއެވެ‪ .‬ނަތީޖާ ލިބެންދެން ފިހާރައެއް ަ‬

‫ސތެއް ލިބުނަތީއެވެ‪ .‬ހަމަ‬ ‫ނިކަމެއްޗަކަށް މިކަހަލަ ފުރު ަ‬

‫ވރިއެއް ފަދައިން އިސްޖަހައިލުމެވެ‪.‬‬ ‫އވެސް ކަމަކީ ކުށް ެ‬ ‫ކުރެވުނުހަ ި‬

‫އަދާކުރަންފެށީ މަންމައަށް ފަސޭހަކޮށްދިނުމަށެވެ‪.‬‬

‫ނގެ‬ ‫ށ ބޮޑަށެވެ‪ .‬އަހަރެ ް‬ ‫އވެ‪ .‬ވަރަ ް‬ ‫ވ ެ‬ ‫އެހާމެ ދެރަވެސް ި‬

‫ގޅު‬ ‫ލގެ އެންމެ ފަހު އަހަރު‪ .‬ރަނ ަ‬ ‫''އާނާ ދަރިފުޅާ‪ .‬މިއަކީ ސުކޫ ު‬

‫''ދަރިފުޅާ‪ .‬ނަތީޖާ ލިބުނީމަ ކޮންކަމެއް ކުރަންތަ‬

‫ވސްނަން‬ ‫ރގެ ކަންކަމާ ނު ި‬ ‫ނަތީޖާއެއް ނެރެން މަސައްކަތް ކުރާތި‪ .‬ގޭތެ ޭ‬

‫ކއުމުގެ ތެރެއިން މަންމަ‬ ‫އއްގެ ެ‬ ‫އއް ރެ ެ‬ ‫ވިސްނަނީ؟'' ެ‬

‫ކނި ކޮށްފައި ދާންޖެހޭތީއެވެ‪.‬‬ ‫އވާ މަންމަ އެ ަ‬ ‫ދުނިޔެ ކަމުގަ ި‬

‫ބރި‬ ‫ކޔައިފަ ހޮޅި ު‬ ‫މަންމަ ބުނަމެއްނުން‪ .‬ކަރަންޓު ބިލު ބޮޑުވެޔޭ ި‬ ‫ނުދިއްލައި ފޮތް ނުކިޔާށޭ މަންމަ މިހާރު އެތައް ފަހަރަކު ބުނެފިން‪''.‬‬

‫އވެ‪ަ '' .‬‬ ‫އކި ެ‬ ‫ވާހަކަދެ ް‬ ‫ގއެވެ‪.‬‬ ‫ޒކޮށްލަންވެސް ނޭނ ެ‬ ‫އޅުގަނޑު އަބަދުވެސް މަންމަ ކައިރީ ނެތުމުން ވާނެ އެކަނި އަންދާ ާ‬ ‫ބުނަމެއްނުން ޑޮކަޓަރަކަށް ވާ ޭ‬ ‫ނގެ‬ ‫ކށް ޓަކައި އަހަރެ ް‬ ‫ށ ބޭނުންވަނީ‪ ''.‬މަންމަގެ ނަމަވެސް މަންމަގެ އާދޭސްތަ ަ‬

‫އަހަރެންގެ ދެލޯ ފެންކަޅިވެލީ މަންމަ އަހަންނާއި މެދު ވިސްނާވަރު‬

‫މޫނުމަތި މިލައިގެން ދިޔަތަން އަހަންނަށް ފެނުނެވެ‪.‬‬

‫ރން ނިންމީމެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ‬ ‫ވިސްނުން ބަދަލުކޮށްލައި ފު ަ‬

‫މ ތަކުރާރުކޮށް އެކަން އެގޮތަށް‬ ‫އިހުސާސް ވުމުންނެވެ‪ .‬މަން ަ‬

‫ސވާލުކުރުމުން މަންމަ އިސްޖަހައިލިއެވެ‪.‬‬ ‫ކިހިނެއްތޯވީ ު‬

‫ވފެން ހަގީގަތަކަށް‬ ‫އަދި މަންމަގެ އެންމެ ބޮޑު ހު ަ‬

‫ނުކުރުމަށް ބުނުމުން އަހަރެން މަޑުމަޑުން ބޯޖަހައިލީމެވެ‪ .‬މަންމަގެ‬

‫''ދަރިފުޅާ މަންމައަށް މާފު ކުރޭ‪ .‬ދަރިފުޅު ބޭނުންވާ‬

‫ހެދުމަށެވެ‪.‬‬

‫ހިތްހަމަ ޖައްސައި ދިނުމަށެވެ‪.‬‬

‫ކަންކަން މަންމައަށް ކޮށް ނުދެވޭކަން ގަބޫލު ކުރަން‪.‬‬

‫އޑު‬ ‫އވެތަ މި ކަންފަތަށް ަ‬ ‫ޔށޭ‪ ..‬ކީ ް‬ ‫ކ ާ‬ ‫ހޮޅިބުރި ދިއްލައިގެން ފޮތް ި‬

‫އެ މަންމަ އުޅޭނެ ހާލާމެދު ވިސްނުނެވެ‪ .‬އަހަރެން‬

‫ބއްޕަ މި ދުނިޔޭގަ ހުރިނަމަ މިހާލުގަ‬ ‫މިއަދު އާނާގެ ަ‬ ‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬

26

English Section

Making learning meaningful Learning can be made meaningful by linking concepts, skills and experiences to new concepts. One way to achieve this is by engaging students in authentic tasks and putting them in context (National Institute of Education, 1024). This helps students to apply what they learn to real situations and make sense of the knowledge learned. This motivates the students and increase their engagement. Learning can be contextualized by relating the subject matter to real world situations. This enables students to satisfy their curiosity and make sense of new knowledge. Students understanding deepens when they are able to deal with real world tasks and apply the knowledge. It also helps them connect knowledge across different subject areas (National Institute of Education, 1024). Students can be engaged in the content by student -centered methods supported with authentic and challenging tasks.

In order to make learning meaningful for students, teachers can make use of a number of strategies. These include setting examples and exercises with real problem-solving which is relevant to students’ life and interests, giving projects where students can collect, analyze and use real data, setting tasks in real context, inquiry-based learning and collaborative learning in which students are able to make decisions and communicate their learning in meaningful ways (National Institute of Education, 1024).

Recognizing individual differences Recognizing individual differences means varying and modifying the teaching method, adopting the content, process and learning environment to cater for students’ individual

ް‫ވންދޫ ސްކޫލ‬ ަ ަ‫ އިހ‬/ު‫އވަރ‬ ި ‫އ‬ ޮ ީ‫އދަބ‬ ަ ‫ހ‬ ި ެ‫ދިވ‬

21February 2021 (Sunday) needs (National Institute of Education, 1024).

In other words, it is the use of differentiated teaching. Differentiation is achieved by tailoring the instruction method and learning materials to the level of the learner, their aptitude, preferences and interest. This helps the teacher to satisfy learners with different learning styles and needs. It also enables the teacher to help students reach their full potential by using strategies which best work for them. Furthermore, it can boost student motivation and lead to deep learning (National Institute of Education, 1024).

In order to cater to the individual needs of the students, teachers can focus on the core content of the curriculum, adjusting the complexity of the tasks to match the level of students, using different methods teach the same content, moving from simple tasks to more challenging and demanding tasks, using the Bloom’s Taxonomy to create different levels of tasks, including mastery as well as developmental tasks, using tiered assignments that focus on core skills but with varying degrees of complexity so learners of all levels can complete the tasks (National Institute of Education, 1024).

Conclusions Teaching and learning for the 12st century is driven by the need to prepare generations of students for an unknown future where students would be expected of different skills, values and competencies. Failing to nurture the present generations for their role in the 12st century and beyond will fail the humanity. For this reason, teachers need to ensure that their teaching practice is based on effective pedagogy.

Some of the key elements in effective pedagogy to prepare students for future includes

constructivist learning, inquiry-based learning, incorporating 12st century skills and pedagogical dimensions in teaching. Constructivism is based on the premise that students learn from their experiences and connecting it to their new learning. This theory requires that teachers promote active learning, effective learning, and meaningful learning by considering cognitive maturity, interests, prior knowledge in addition to students’ social cultural and other contextual characteristics of students. Inquiry-based learning is concerned with students formulating questions, and designing experiments or doing research to answer those questions. It is a highly effective method in developing deep learning and skills.

Inquiry-based learning is conducted in six distinct phases: planning, retrieving, processing, creating, sharing and evaluating. The 12st century skills refer to broad set of knowledge, skills, work habits, and character traits that are believed to be critically important to success in today’s world and for their future. These skills can be taught with interdisciplinary or integrated approach, developing higher order thinking skills, use of technology and fostering metacognition.

The curriculum framework of the Maldives provides a set of pedagogical dimensions for the effective teaching and learning. These dimensions are creating a positive learning environment, connecting prior learning to new learning, fostering reflective practice, making learning meaningful, and recognizing individual differences. Practicing these dimensions can help teachers to nurture students and prepare them for their future roles. By considering these elements, teachers can improve their classroom instruction and develop students in a holistic way so that they are willing and ready to take on the challenges of the 12st century and beyond.

‫ސ‬ ް ‫ނ‬ ޫ ަ‫ޚއްޞ‬ ާ ް‫ދވަހަށ‬ ު ެ‫ހގ‬ ު ަ‫ދރީބ‬ ަ ާ‫މ‬

English Section 1001). This makes the lesson more engaging and motivating and it also provides the teacher with more creativity and freedom. For example, teaching how to calculate the area of a rectangle can be combined with measuring and working out the number of tiles needed for the floor of a room. This makes learning authentic and real.

Another technique is teaching through the disciplines, taking an interdisciplinary or integrated approach. Learning through disinclines involves learning the knowledge of the subject as well as the skills related to the production of knowledge within the disincline (Anderson, 1009). In the process, students learn why the discipline is important, how experts create knowledge and communicate their findings.

This allows students to practice and learn many of the 12st century skills. For example, a lesson in finding density of objects can integrate many disciplines or subjects such as mathematics, language, art, science and ICT (Osler and Vincent, 1001). By having students formulate hypothesis, design and carry out experiments and report their findings in different formats allows the teacher to cover content from many subject areas at the same time developing their 12st century skills. This approach is popularly known as STEM education (Anderson, 1009). In this approach, students learn concepts through creative and innovative projects which are undertaken collaboratively. As they engage in problemsolving and investigating, they access analyze, and use the information they need to complete the learning tasks. Working on their projects teaches them many life skills such as time management, effective and efficient ways of managing digital information (Silva, 1009).

Teachers can also design lessons in such a way that they can develop higher order thinking skills and lower order thinking skills simultaneously (Anderson, 1009). This involves teachers giving simple questions or problems to solve at first and then asking probing or thought-provoking questions about it once students solve it. For example, students might be given to plot numbers into an equation and then ask them why the equation works or how the variables are related to one another (Osler and Vincent, 1001). This allows for deep learning of the concepts and help students develop critical thinking skills.

An effective way to help students develop the 12st century skills is to teach them how to transfer learning to other subject areas or situations (Anderson, 1009). This represents the application of the new learning to practical use in a creative and innovative way to solve authentic problems. Teachers can encourage this practice by explicitly asking students to brainstorm about ways in which they might apply a particular attitude or skill, or concept to another situation, by asking students to generalize broad principles from a specific piece of information or asking students to make analogies between a topic and something different or comparing problems in classroom and the outer world (Silva, 1009). st

Similarly, the 12 century skills can be developed by teaching students learning to learn or metacognition. Teachers can develop students’ metacognitive capacity by encouraging them to explicitly examine how they think (Osler and Vincent, 1001). Teachers can also reinforce students’ metacognition by modeling it on a regular basis and talking through their own thinking as they address an example problem. Metacognition offers the benefits of learning to learn a critical skill in itself, at the same time learning skills, knowledge, strategies, and attitudes more effectively. In addition to developing metacognitive skills, it is also important for students to develop positive ް‫ވންދޫ ސްކޫލ‬ ަ ަ‫ އިހ‬/ު‫އވަރ‬ ި ‫އ‬ ޮ ީ‫އދަބ‬ ަ ‫ހ‬ ި ެ‫ދިވ‬

21February 2021 (Sunday) mental models about how we learn, the limits of our learning, and indications of failure.

In developing 12st century skills in students, it is important for the teacher to be a facilitator in the classroom, encouraging students to be independent and take ownership of their learning.

The focus should be on being able to use and apply the knowledge rather than possessing the knowledge (Silva, 1009).

Finally, it is important for teachers to provide a variety of learning opportunities and activities, incorporate appropriate technology tools, use project-based and problem-based learning and inquiry-based learning, create collaborative learning environments both within and beyond the classrooms, use visual aids to increase understanding and use frequent formative assessments and self-assessments to encourage the development of the 12st century skills (Osler and Vincent, 1001).

Putting pedagogical dimensions in the national curriculum to work Pedagogy concerns the study of teaching approaches, methods and how they affect learners. For the pedagogy to be effective, the national curriculum framework of the Maldives recommends five pedagogical dimensions which are expected to be followed in delivering the curriculum (National Institute of Education, 1024). In essence, these dimensions are strategies that teachers can deploy in helping students realize the vision of the curriculum – the dimensions help teachers to follow a holistic approach by focusing on specific skills, content knowledge and competencies.

The five pedagogical dimensions recommended in the curriculum are (2) creating a positive learning environment, (1) connecting prior learning to new learning, (3) fostering reflective practice, (4) making learning meaningful, and (5) recognizing individual differences. In the following sections, these dimensions are explored and how they can be used in teaching and learning is discussed (National Institute of Education, 1024).

Creating a positive learning environment A positive learning environment is one in which students feel safe, secure, respected, comfortable, valued and that supports students in reaching their full potential (National Institute of Education, 1024). The learning environment is made of three environments: physical environment, social and emotional environment and academic environment. The physical environment includes the classroom, the furniture, orderliness, lighting, temperature, and other facilities. The social and emotional environment consists of inclusion and equality, fairness, the relationship between students and with the teacher, positive reinforcement, respect and mutual understanding (National Institute of Education, 1024). The academic environment is composed of the quality of the instruction, teacher preparedness, teaching strategies and engaging and enjoyable lessons.

Teachers can create a positive learning environment by setting classroom rules, ensuring that the classroom is free from physical and psychological harm, creating an atmosphere of trust, respect and love among students and building a good rapport with students and their parents (National Institute of Education, 1024).

Teachers must treat students with fairness, and motivate students by setting good examples.

Equally, teachers should prepare well for the lesson which can stimulate and engage students. For example, teachers can use humor and positive reinforcement and use a variety of teaching strategies which enable the teacher to reach all levels of learners. It is also important to help students set realistic goals work to-

wards achieving them.

Connecting prior learning to new learning

Students are able to construct new knowledge when they can relate it to existing knowledge. In other words, new learning is built on old learning (National Institute of Education, 1024).

Therefore, it is important for teachers to help students to activate their prior knowledge, skills and competencies and transfer is to new situations and settings. Prior knowledge may exist with students in various forms such as attitudes, experiences, and knowledge. Students attitudes may be shaped by their upbringing, beliefs, strengths and weaknesses. Students come to classroom with a lot of experience from their living environment and this makes every student unique and different. Similarly, students have knowledge in varying degrees (National Institute of Education, 1024). It is possible for them to carry misconceptions and misunderstandings.

Because of these reasons, teachers need to consider their background knowledge, attitude and experience so that their prior knowledge can be effectively linked to new knowledge. (National Institute of Education, 1024) Teachers can activate students’ prior knowledge by various means. For example, teachers can make use of graphic organizers, questioning techniques, reflective journal or logs, short questionnaires, minute paper, annotated drawings and blogs to check students’ prior knowledge. In order to link existing knowledge to new learning, teachers can use real word, authentic examples, choose a wide range of examples to cater for student diversity, encourage reflection on learning, and design tasks that bridge existing knowledge to new knowledge students are about to learn (National Institute of Education, 1024).

Fostering reflective practice Fostering reflective practice is concerned with metacognition or learning to learn. Students should be made aware of how they think, learn knowledge and how the learning process occurs (National Institute of Education, 1024). This awareness assists students in controlling their cognitive processes and enable students to determine what they know and what they need to know. Most importantly, reflecting on learning helps students develop their critical thinking skills where students are able to analyze and make judgments on how they learned something.

This skill can be transferred to other situations (National Institute of Education, 1024). Reflection also encourages students to be active in learning and engage in self-discovery of knowledge in addition to being able to recognize their strengths and areas for improvement. It can encourage students to understand their mistakes and how to correct them (National Institute of Education, 1024).

Teachers can foster reflective practices in their lessons in two levels. Firstly, students can be encouraged to reflect on their thinking and learning while they are engaged in a task (National Institute of Education, 1024). Teachers can help the reflective process by having students ask questions on what they are doing and thinking through as they complete the tasks. Secondly, teachers can encourage the reflective practice after students have completed the tasks (National Institute of Education, 1024). In this practice, teachers may ask students to reflect on how they completed the tasks, identify their achievements, and why they were able to achieve and what could have been done differently. A number of tools are available for teachers to help students exercise reflective practice. These include thinking tools such as mind maps and concept maps, learning logs and blogs, problem based or project-based learning, SWOT analysis, flexible learning and through peer and self-assessments (National Institute of Education, 1024).

‫ސ‬ ް ‫ނ‬ ޫ ަ‫ޚއްޞ‬ ާ ް‫ދވަހަށ‬ ު ެ‫ހގ‬ ު ަ‫ދރީބ‬ ަ ާ‫މ‬

28

English Section

structured, guided and open. Structured inquiry is where students investigate a prescribed question using a method provided by the teacher. In guided inquiry approach, teachers provide the structured inquiry questions but students come out with their own creative methods to investigate these questions.

Whereas, in open inquiry, students investigate questions that they have posed using methods that they have designed.

How to implement inquiry-based learning The successful implementation of inquirybased learning occurs when certain conditions exist in the learning environment. At its fundamental level, the articulated vision for inquiry needs to be embedded in the curriculum which supports the integration of inquirybased learning and resources and space for inquiry are readily accessible (Abdi, 1024). In addition, problem-solving and investigative skills need to be valued throughout the school or school system. Teachers must collaborate and support each other and must emphasize inquiry in the classrooms. Further, teachers, students and parents must trust each other.

Inquiry-based learning needs to be tied with a focus on developing lifelong learners and critical thinkers where students find learning relevant to their needs (Abdi, 1024).

In principle, inquiry learning begins with the selection of a curriculum theme by teachers that is worthy of time, effort and interesting for students to pursue. Students often work in groups or teams. Inquiry-based learning is conducted in six distinct phases: planning, retrieving, processing, creating, sharing and evaluating.

In planning phase, students need to be made aware of the fact that the underlying purpose of inquiry is to develop their metacognition or ‘learning to learn’ skills. Inquiry-based learning is initiated with students’ interest or curiosity about a topic. This is often viewed as a puzzle to solve. If the students do not have the background knowledge about the topic, the teacher can provide information or background since prior knowledge is fundamental to productive inquiry to happen (Abdi, 1024).

At this stage, students need to determine the questions that they should investigate, how to find the information, how to present information and the criteria to evaluate the endproduct or process. Barron and DarlingHammond (1008) noted that well-designed inquiry projects should be organized around powerful driving questions that make clear connections between activities.

During the retrieving phase, the students determine the information they have already and what information they need to find out next.

They then set out to actively search for information from multiple sources. If the information is overwhelming and the data collected is difficult to analyze, the teacher can guide students in organizing information with different strategies and keep their focus on the track so that students do not feel frustration (Case, 1005).

Processing phase begins when the students have found the area or focus to investigate.

Deciding on the focus can be challenging for students since it involves more than narrowing down the topic. Students need to form compelling thesis statement, problem to solve, hypothesis or an authentic question or a perspective (Abdi, 1024). This is only possible when students are able to utilize the information collected productively. Teachers can guide students if there is information overload and students lose their focus.

During the creating phase, students express their findings or information in their own

ް‫ވންދޫ ސްކޫލ‬ ަ ަ‫ އިހ‬/ު‫އވަރ‬ ި ‫އ‬ ޮ ީ‫އދަބ‬ ަ ‫ހ‬ ި ެ‫ދިވ‬

21February 2021 (Sunday) words, which resulted from their experimentation, testing or process and create a presentation format (National Research Council, 1000).

This may take different forms depending on the nature of investigation or question. Students tend to include all their new learnings in the product. Therefore, the teacher can guide the students to weed out irrelevant details and stay focused on the original inquiry.

In sharing phase, students present the result or the product of their investigation in appropriate format to the intended audience. A successful inquiry will leave students with a great sense of achievement and they will feel proud to present their work. The teacher can support students by teaching them techniques to overcome fear and become confident in presenting to the audience.

During the final phase of evaluation, the students will reflect on the project they have completed (the product and the process of the inquiry) and assess themselves against the criteria set in the planning phase (National Research Council, 1000). They need to understand and question the criteria so that they can identify the steps in their inquiry process. At this point, the teacher can encourage students to share their feelings, reflect on how they conduct inquiry, what they learned, reflect on how their experience has influenced their personal inquiry model.

Teachers can maximize the effectiveness of inquiry-based learning by scaffolding with tools, strategies and guides to support students in gaining levels of achievement that would not be otherwise possible and by formative assessment that provides descriptive feedback to improve the quality of their work and understanding during the process (National Research Council, 1000).

mation, collaboration, crave for creativity and innovation, demand for competent human resource and fast adaptability.

Globally, various scholars and educational bodies have attempted to identify the 12st century skills resulting in different sets of skills. Yet, these skills share some common features (Osler and Vincent, 1001). The most frequently cited categories of 12st century skills include (2) ways of thinking (creativity/innovation, critical thinking, problem solving decision-making, and learning to learn or metacognition), (1) ways of working (communication and teamwork), (3) tools for working (general knowledge and information communications technology literacy) and (4) living in the world (citizenship, life and career and personal and social responsibility including cultural awareness and competence).

Other classification includes critical thinking, collaboration, creativity and communication (the four Cs).

The importance of 21st century skills The 12st century skills are crucial for students to lead a successful life for now and for the future for several reasons (Anderson, 1009). Firstly, in the job markets, automation and computers are cost-effectively replacing the jobs which require routine knowledge and skills (Silva, 1009). The shift in this employment dynamics means that only people with higher-order thinking skills, creativity and innovation are likely to be employed in the future. Furthermore, due to the global competition in the marketplace, workers with complex thinking skills and communication skills have greater chance of success (Osler and Vincent, 1001). This is because a rapidly transforming, technology-driven, and interconnected globalized knowledge economy requires competencies suited to dynamic and unpredictable models of economic and social development.

In short, inquiry learning begins with studentinspired, natural questions and ends with new knowledge creation. After identifying the questions, students investigate to acquire relevant facts and data. Based on the collected data, students devise or create a solution to the problem or question at hand. Students discuss and share their solutions and data with the other students.

Finally, students think and reflect utilizing higher order thinking to construct new knowledge to apply in a creative way for future uses.

Secondly, the 12st century skills are required for students to function as competent and responsible citizens in their life contributing to their community and solving problems as they live (Silva, 1009).

Teaching 21st century skills

Fourthly, the 12st century skills are critical for the future where the survival and success will depend on the ability of the individuals to think critically, be innovative and creative and collaborate as they encounter new situations, work around sustainability and tackle global challenges and calamities (Osler and Vincent, 1001).

The dawn of the 12st century has brought about an era of intense transformation in all walks of life including education, global trade and economy, technology and society (Silva, 1009). In particular, it marks the beginning of the Digital Age - a time of unprecedented growth in technology and its subsequent information explosion. In response, these rapid, ever-growing and dynamic changes have necessitated the education systems around the globe to continue creating generations who are well-equipped with life skills and knowledge so that they can compete and survive in the increasingly globalized world. Yet, this task is proving to be complex, enormous and challenging – the educators are required to prepare students for an unknown future, for jobs which yet have to be conceived (Anderson, 1009). There exists unanimous agreement among the world leaders that there is an urgent need for the education systems to focus on 12st century skills.

In simple terms, the 12st century skills refer to a broad set of knowledge, skills, work habits, and character traits that are believed to be critically important to success in today’s world (Silva, 1009). These are the skills that would enable an individual to face the challenges encountered in the 12st century world which is characterized by globalization, digital transfor-

Thirdly, the massive global migration, the globally interconnected economy, ecosystem and political networks making people global citizens makes it even more urgent for students around the world to learn how to communicate, collaborate and problem-solving (Anderson, 1009).

Finally, the 12st century skills are important for students to engage in meaningful learning assisting students in developing the knowledge, skills, and characteristics that will lead them to become personally successful, economically productive, and actively engaged citizens.

How to teach 21st century skills In order to infuse the 12st century skills in the lessons and inculcate these skills in students, teachers can consider a number of techniques and strategies while engineering their lessons.

One important consideration is making learning relevant to students and their lives (Silva, 1009).

To be effective, the teacher must demonstrate how the content or topic connect to the reality of students’ interests and life. This can be achieved by putting the topic or content in a meaningful and holistic context or showing them the “big picture” where it fits. Once students are aware of the big picture, they can easily understand the knowledge, skills and values they are expected to develop and how to use it (Osler and Vincent,

‫ސ‬ ް ‫ނ‬ ޫ ަ‫ޚއްޞ‬ ާ ް‫ދވަހަށ‬ ު ެ‫ހގ‬ ު ަ‫ދރީބ‬ ަ ާ‫މ‬

English Section

21February 2021 (Sunday)

Preparing students for the 21st century and beyond: The key considerations for practicing teachers

By Accounts Teacher: Mohamed Sobah Introduction Teaching is a complex task which requires a wide range of skills, high content knowledge, excellent attitude and a sharp mind. As educators across the globe take on the challenge of preparing generations of students for an unknow future characterized by great uncertainty, rapid transformation and progress and boundless globalization, teachers are in constant need to sharpen their tools and update their knowledge so that they can remain committed and make sense of their profession.

This article aims to highlight some key areas that warrant teachers’ attention in the contemporary world, specifically in the Maldivian context. First, the report discusses the theory of constructivism as this is a key theory that drives modern pedagogy and provides practical examples of how it can be applied in teaching and learning. Second, examined is the inquiry-based learning owing to its relevance and value in teaching skills and knowledge to students. Many applications of inquiry-based learning are explored to offer insights on its effective implementation. This is followed by a discussion on the importance of the 12st century skills and how these skills can be inculcated in students in our classrooms. Finally, the article discusses the pedagogical dimensions recommended in the curriculum of the Maldives as these are essential to effective pedagogy and instruction. The article concludes with the final thoughts and recommendations on these areas in the teaching practice.

Constructivism Constructivist learning has emerged as a prominent approach to learning and teaching.

Woolfolk (1021) defines constructivism as ‘view that emphasizes the active role of the learner in building understanding and making sense of information’. (p.313). Constructivism, which is based on the works of Jean Piaget (1896–1980), Lev Vygotsky (1896–1934), Jerame Bruner (1915–), Maria Montessori (1870–1952), and Ernst von Glasersfeld (1917 –), is founded on the basis that humans generate knowledge and meaning from their experiences, mental structures, and beliefs that are used to interpret objects and events. According to this theory, learning occurs when students construct their own meaning whereby learning is considered as an active process in which a learner constructs new ideas or concepts based upon his/her both current and past knowledge by selecting and transforming information, constructing hypotheses, and making decisions through representing individual experiences in a cognitive structure (Brooks and Brooks, 2999). Two major types of the constructivist learning perspectives are cognitive constructivism and social constructivism.

Also, constructivist learning emphasizes that the social and cultural context has a huge impact on learning. Therefore, learning is defined as a social process in which learners share, compare, and reformulate ideas to restructure new understandings.

Application of constructivism in teaching and learning

Constructivist learning calls for pedagogical approaches that promote active learning, effective learning, and meaningful learning ް‫ވންދޫ ސްކޫލ‬ ަ ަ‫ އިހ‬/ު‫އވަރ‬ ި ‫އ‬ ޮ ީ‫އދަބ‬ ަ ‫ހ‬ ި ެ‫ދިވ‬

(Mugambi, 1028). A highly student-centered approach, the role of the teacher is to act as a catalyst or coach in organizing learning activities. Since the construction of meaning occurs in the minds of the learners, it is imperative that teachers design both hands-on activities and mental activities in crafting learning experiences. Equally, consideration must be given to creating reflective activities, which promotes critical thinking. This is because learning also occurs when students reflect on what they understand (Dewey, 2966).

While designing learning experiences, teachers need to consider the learners’ cognitive maturity, interests, prior knowledge in addition to their social cultural and other contextual characteristics (Mugambi, 1028). The aim is to provide students with specific abilities in searching, understanding and applying knowledge and skills. For a constructivist lesson to be successful, a number of features must be present: active learning, engagement in authentic and contextual activities, tasks that are interesting and challenging, connection with existing knowledge, reflection, social interaction, scaffolding and guidance (Cruickshank et al., 1006).

The role of social interaction in constructivist learning is of utmost importance. Students have to interact with other students and also the teacher in order to explore the concepts.

This is because constructivist learning is both an individual and a social process. This enables collaborative construction of knowledge through social negotiation and the development, comparison and understanding of multiple perspectives on the issue paving way for alternative ideas and creativity (Ergin, 1021).

Similarly, this will encourage learners to explain and justify their thinking and openly negotiate their interpretations of the solutions to instructional tasks. Therefore, central to the social aspects of constructive learning is the language, which aids in the creation of knowledge.

Another important aspect that must be addressed in implementing constructivist learning is the creation of the appropriate learning environment (Mugambi, 1028). This can be achieved by considering a number of factors.

Firstly, it is important to provide multiple representations of concepts supported with mental models and various learning styles. Teaching concepts can be presented in a wide range of learning contexts. Secondly, it is vital to provide authentic tasks for learners to engage in.

This will enable the learners to view problems from their own perspective thereby facilitating stimulation and recreation of real-life complexities and occurrences and application and transfer of knowledge in real-world contexts. Thirdly, it is essential that reflective practices are fostered after each activity or task so that both the teacher and learners understand how learning occurred and assess and organize their thoughts (Mugambi, 1028). This will also assist teachers in guiding the next steps. Fourthly, the learning environment must promote collaboration and social interaction where students feel confident, respected and their opinions valued (Ergin, 1021). Fifthly, the environment must open avenues for students to construct personal reality from their own experience, internalize and reshape or transform new information. Sixthly, the environment must be one which promotes problem-solving and inquiry learning which help students to turn in-

formation into useful knowledge. This involves both skill development and the development of character and morality. Finally, the curriculum itself must be organized around the needs and interests of the learners (Mugambi, 1028).

Strategies for constructivist learning Constructivism can be implemented in classrooms with a number of strategies. Firstly, teachers can make use of the educational technology.

For example, the internet and a host of web resources, tools and applications and multimedia technologies can be easily incorporated into projects where students can learn from simulations, virtual reality and collaboration (Ergin, 1021).

Secondly, teachers can set small groups which enable learners to interpret experiences, knowledge, and beliefs and gain new experience.

Further, teachers can conduct peer-teaching which helps students to take responsibility for reviewing, organizing, and consolidating existing knowledge and material; understanding its basic structure; filling in the gaps; finding additional meanings; and reformulating knowledge into new conceptual frameworks. Thirdly, teachers can engage students in dialogues with the teacher and among themselves. In such dialogues, teachers can encourage students to ask questions and teachers must listen to them. Finally, there are a number of possibilities for teachers to choose from to engage students in authentic tasks and deep learning (Ergin, 1021).

These include experimentation, research projects, field trips, class discussions, brainstorming sessions in which learners are asked to look for information, experiment with materials, observe phenomena, collect and organize data, employ problem-solving strategies, select appropriate resources, review and critique solutions.

To sum up, in the constructivist classroom both teachers and students think of knowledge not as an inert fact to be memorized, but as dynamic, ever changing view of the world we live in and the ability to successfully stretch and explore that view.

Inquiry-based learning In the contemporary education, inquiry-based learning (IBL) has garnered considerable attention and has been widely adopted as an instructional method. Keller (2987) defines inquiry as a process of knowledge seeking behavior. According to Galileo Educational Network (1004), inquiry is the dynamic process of being open to wonder and puzzlements and coming to know and understand the world. National Research Council (1000) defines inquiry-based learning as a student-centered way of learning where students develop their own questions to examine, engage in self-directed inquiry (diagnosing problems - formulating hypotheses - identifying variables - collecting data - documenting their work - interpreting and communicating results), and collaborate with each other. It is an engaging pedagogical approach that offers students opportunity to engage in critical thinking through collaborative learning in the form of investigations where reasoning skills, practices as well as content knowledge is acquired (Case, 1005). Rooted in constructivism theory, inquiry-based learning allows students to be active creators of knowledge; have a sense of ownership and power, be more positive and more independent to see each other as authorities; and to validate their experiences, culture and, ultimately, themselves (Abdi, 1024).

There are three forms of inquiry-based learning:

‫ސ‬ ް ‫ނ‬ ޫ ަ‫ޚއްޞ‬ ާ ް‫ދވަހަށ‬ ު ެ‫ހގ‬ ު ަ‫ދރީބ‬ ަ ާ‫މ‬

‫އތަ)‬ ‫‪ 21‬ފެބުރުވަރީ ‪( 2021‬އާދީ ް‬

‫‪30‬‬

‫ﷲ‬

‫؟‬

‫ރ‬ ‫ޅވަ ު‬ ‫ލގެ ކު ި‬ ‫ނ ކަމަށް އެ ސްކޫ ު‬ ‫އޔާރުވަމުން އަން ަ‬ ‫ލގައި މުޅިން އަލަށް ފުޓުސަލް މުބާރާތެއް ބޭއްވުމަށް ތަ ް‬ ‫އިހަވަންދޫ ސްކޫ ު‬ ‫ނ‬ ‫ޒމާނުއްސުރެ ބާއްވަމުން އަން ަ‬ ‫ލގައި ަ‬ ‫މއީ ސްކޫ ު‬ ‫ހންގާ ސްޕޯޓްސް ކުލަބުން ހާމަކޮށްފިއެވެ‪ި .‬‬ ‫ހަރަކާތްތައް އިންތިޒާމުކޮށް ި‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫ރތުން މައުލޫމާތު ދެއްވަ ެ‬ ‫ވގެންދާ ބޮޅެއް ކަމަށް ވެސް އެ ފަ ާ‬ ‫ރ ެ‬ ‫އިންޓަރ ހައުސް ފުޓުބޯޅަ މުބާރާތުގެ ތެރެއަށް އިތު ު‬ ‫ޓސަލް މުބާރާތެއް ގޮތަށް‬ ‫ޅގައި އިންޓަރ ހައުސް މުބާރާތް ގެންދެވެން އޮތީ ފު ު‬ ‫މިހާރު ހާލަތަށް ބަލާއިރު މި ދަނޑިވަ ު‬ ‫އވެ‪.‬‬ ‫އވަ ެ‬ ‫ބަދަލުކޮށްގެން ކަމަށް ވެސް ސްޕޯޓްސް ކުލަބުން ހާމަކުރަ ް‬

‫‪ 2021‬ވަނަ އަހަރުގެ މާދަރީބަހުގެ ދުވަހުގެ ޝިއާރު‬

‫” ތަޢުލީމުގައްޔާއި މުޖުތަމަޢުގައި ޝާމިލުވުން އިތުރުކުރުވުމަށް ޓަކައި ގިނަބައްސަކަން ކުރިއެރުވުން“‬

‫”‪“Fostering multilingualism for inclusion in education and society‬‬ ‫ސ‬ ‫ނ ް‬ ‫ޚއްޞަ ޫ‬ ‫ދވަހަށް ާ‬ ‫ހގެ ު‬ ‫ދރީބަ ު‬ ‫މާ ަ‬

‫ވންދޫ ސްކޫލް‬ ‫އވަރު‪ /‬އިހަ ަ‬ ‫އ ި‬ ‫އދަބީ ޮ‬ ‫ހ ަ‬ ‫ދިވެ ި‬